Finanse publiczne, opracowania ustaw


Finanse publiczne

Finanse publiczne to zasoby pieniężne i majątkowe posiadane przez podmioty publiczne. Na tych zasobach wykonuje się operacje finansowe (tzw. publiczna gospodarka finansowa): gromadzenie lub wydatkowanie. Zgodnie z ustawą z dnia 27.08.2009r. o finansach publicznych obejmują one procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem a w szczególności:

Wyróżniamy 4 główne funkcje finansów publicznych:

  1. fiskalna - zabezpieczenie środków na funkcjonowanie państwa

  2. redystrybucyjna - rozdysponowanie środków na właściwe podmioty

  3. analityczna (informacyjna, ewidencyjno-kontrolna) - badanie stanu gospodarki państwa przez analizę procesu gromadzenia i alokacji środków publicznych

  4. stymulacyjna (stabilizacyjna) - stymulowanie gospodarki poprzez publiczną działalność finansową

Sektor finansów publicznych różni się od sektora finansów niepublicznych:

- celem działalności (realizacja interesów publicznych, a nie prywatnych)

- priorytetami (działalność non profit - gromadzenie dochodów w celu zaspokojenia potrzeb publicznych, a nie osiągnięcia zysku)

- środkami prawnymi (w finansach publicznych istnieje przymus administracyjny - państwo zawsze stoi na uprzywilejowanej pozycji)

Sektor finansów publicznych tworzą:

JEDNOSTKI SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

POSIADAJĄCE OSOBOWOŚĆ PRAWNĄ

BEZ OSOBOWOŚCI PRAWNEJ

jednostki samorządu terytorialnego

organy władzy publicznej

agencje wykonawcze

jednostki budżetowe

instytucje gospodarki budżetowej

samorządowe zakłady budżetowe

ZUS, KRUS

państwowe fundusze celowe

Narodowy Fundusz Zdrowia

publiczne zakłady opieki zdrowotnej

uczelnie publiczne

państwowe i samorządowe instytucje kultury

Jednostka budżetowa to jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych nieposiadająca osobowości prawnej, która pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu a pobrane dochody odprowadza na rachunek dochodów budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Tworzą ją i likwidują ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie lub organy stanowiące j.s.t. Jednostkę budżetową może utworzyć również Prezes Rady Ministrów. Przykładami jednostek budżetowych są urzędy, szkoły, więzienia, policja, sądy itp.

Samorządowy zakład budżetowy to jednostka sektora finansów publicznych, nieposiadająca osobowości prawnej, która odpłatnie wykonuje zadania pokrywając koszty swojej działalności z przychodów własnych lub dotacji z budżetu j.s.t. (przedmiotowych, podmiotowych, celowych, dotacja na pierwsze wyposażenie) Nadwyżkę środków obrotowych zakład wpłaca do budżetu j.s.t. O utworzeniu, przekształceniu, połączeniu lub likwidacji zakładu budżetowego decyduje organ stanowiący j.s.t. Przykłady samorządowych zakładów budżetowych to: zakłady komunikacji miejskiej, zakłady wodociągowe, domy kultury, ośrodki sportu itp.

Agencja wykonawcza jest państwową osobą prawną tworzoną na podstawie odrębnej ustawy w celu realizacji zadań państwa. Pokrywa ona koszty swojej działalności z przychodów własnych oraz dotacji z budżetu państwa. Nadwyżkę środków finansowych agencja wpłaca do budżetu państwa. Agencja może zaciągać zobowiązania na okres realizacji danego zadania przekraczający rok budżetowy, jeżeli wydatki na obsługę tego zobowiązania znajdują się w rocznym planie finansowy, Instytucja agencji wykonawczej zastąpiła funkcjonujące wcześniej państwowe zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze. Przykłady agencji wykonawczych to: Agencja Mienia Wojskowego, Agencja Rynku Rolnego, Narodowe Centrum Nauki.

Instytucja gospodarki budżetowej jest jednostką sektora finansów publicznych tworzoną w celu realizacji zadań publicznych przez: ministra lub Szefa KPRM (za zgodą Rady Ministrów) a także organ lub kierownika m.in. Kancelarii Sejmu, Trybunału Konstytucyjnego, sądów, RPO, KRRiT itp. Podlega ona wpisaniu do Krajowego Rejestru Sądowego i wówczas uzyskuje osobowość prawną.

Instytucja gospodarki budżetowej wykonuje swoje zadania odpłatnie, a koszty swojej działalności i zobowiązania pokrywa z uzyskiwanych przychodów. Może również otrzymywać dotacje z budżetu państwa na realizację zadań publicznych. Ewentualny zysk wypracowany przez instytucję jest wykorzystywany zgodnie z przeznaczeniem wskazanym we wniosku o jej utworzenie.

Instytucja gospodarki budżetowej samodzielnie gospodaruje mieniem kierując się zasadą efektywności jego wykorzystania. Może ona zaciągać zobowiązania, jednak w przypadku zobowiązań przekraczających 30% rocznych przychodów - jest obowiązana uzyskać zgodę organu wykonującego funkcję organu założycielskiego.

Obecnie funkcjonują następujące instytucje gospodarki budżetowej: Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, Zakład Inwestycji Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego oraz Instytucja Gospodarki Budżetowej w Kancelarii Prezydenta RP (dotąd wszystkie były gospodarstwami pomocniczymi).

Państwowy fundusz celowy stanowi wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje minister wskazany w ustawie tworzącej fundusz. Nie posiada on osobowości prawnej. Przychody funduszu pochodzą ze środków publicznych, a wydatki są przeznaczone na realizację wyodrębnionych zadań. Koszty PFC mogą być pokrywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych. Do państwowych funduszy celowych nie zalicza się funduszy, których jedynym źródłem przychodów jest dotacja z budżetu państwa. Jeżeli ustawa tak stanowi, jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymywać pożyczki ze środków państwowego funduszu celowego. Przykłady funduszy celowych: PFRON, F. Pracy.

Agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej, dysponenci państwowych funduszy celowych oraz państwowe osoby prawne sporządzają plany finansowe w układzie zadaniowym na rok budżetowy i 2 kolejne lata.

Zasady gospodarowania środkami publicznymi

Zasady gospodarowania finansami publicznymi, inaczej zwane zasadami budżetowymi, nie są uregulowane w ustawodawstwie. Są to raczej postulaty nauki pod adresem legislatorów i praktyków, dotyczące prawidłowej organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej. Stworzono je w celu optymalnej realizacji zadań gospodarki budżetowej. W literaturze formułuje się różną liczbę tych zasad, jednak najczęściej można spotkać się z siedmioma spośród nich. Są to:

1.Zasada jedności materialnej oznacza zakaz wiązania określonych dochodów publicznych z konkretnymi zadaniami.

2.Zasada jedności formalnej nakłada na rząd obowiązek przedstawienia zbiorczego planu finansowego sektora finansów publicznych, a w szczególności budżetu państwa, w jednym akcie prawnym.

3.Zasada jednorodności oznacza, że dochody i wydatki budżetu państwa i pozostałych segmentów sektora finansów publicznych są planowane na jeden rok.

4.Zasada szczegółowości wymaga, aby budżet był uchwalany z dostateczną szczegółowością po stronach dochodów i wydatków, a zwłaszcza aby dochody były szacowane wg źródeł ich powstawania, a wydatki według celów ich przeznaczenia.

5.Zasada realności ma charakter prakseologiczny: realizm planów finansowych pozwala uniknąć napięć w ich realizacji, a także tworzenia kosztownych rezerw na wypadek wystąpienia takich napięć.

6.Zasada jawności i przejrzystości sprowadza się do zagwarantowania publicznej odpowiedzialności za politykę finansową państwa i w tym celu - do ujawniania wszystkich informacji nie objętych tajemnicą państwową (lub jeżeli ich nieujawnianie wynika z umów międzynarodowych) oraz do podawania tych informacji w formie ułatwiającej ich zrozumienie.

7.Zasada zupełności (powszechności, budżetowania brutto) wymaga ujęcia w budżetach i planach finansowych wszystkich dochodów i wszystkich wydatków każdej jednostki sektora finansów publicznych.

Jednostki sektora finansów publicznych są obowiązane do ustalania przypadających im należności pieniężnych oraz terminowego podejmowania w stosunku do zobowiązanych czynności zmierzających do wykonania zobowiązania - niedochodzenie swoich należności jest naruszeniem dyscypliny finansów publicznych.

Wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w ustawie (uchwale) budżetowej lub planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych (JSFP). Wydatki powinny być dokonywane według zasad:

- celowości

- oszczędności

- efektywności

- skuteczności wybranych metod i środków

- terminowości realizacji zadań

JSFP mogą zaciągać zobowiązania do sfinansowania w danym roku do wysokości wynikającej z planu wydatków pomniejszonej o wynagrodzenia i inne opłaty obligatoryjne oraz płatności wynikające ze zobowiązań zaciągniętych w latach poprzednich.

Wolne środki mogą być lokowane w skarbowych papierach wartościowych, obligacjach j.s.t. oraz na rachunkach bankowych. Niektóre JSFP mogą też lokować wolne środki w formie depozytu u Ministra Finansów.

Zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń ani zobowiązań państwa wobec osób trzecich ani roszczeń tych osób wobec państwa. Dotyczy to wszystkich jednostek sektora finansów publicznych. Wynika z tego więc, że jednostki samorządu terytorialnego nie mogą wysuwać roszczeń o subwencje z budżetu państwa.

Ujęte w budżecie lub planie finansowym JSFP dochody i przychody stanowią prognozy ich wielkości, natomiast wydatki i łączne rozchody stanowią nieprzekraczalny limit. Koszty ujęte w planach finansowych JSFP mogą ulec zwiększeniu, jeżeli zrealizowano przychody wyższe od prognozowanych a zwiększenie kosztów nie spowoduje zwiększenia dotacji z budżetu lub zwiększenia planowanego stanu zobowiązań.

Klasyfikacja państwowych wydatków publicznych

  1. bieżące (np. subwencje, wynagrodzenia)

  2. na obsługę długu Skarbu Państwa (oprocentowanie zaciągniętych kredytów)

  3. majątkowe i inwestycyjne (zakup akcji, dotacje celowe)

  4. wpłaty środków UE

Główny księgowy JSFP odpowiada za:

Umarzanie należności JSFP

Należności pieniężne mające charakter cywilnoprawny, przypadające organom administracji rządowej, państwowym jednostkom budżetowym i państwowym funduszom celowym mogą być umarzane w całości albo w części lub ich spłata może być odraczana lub rozkładana na raty. Do decydowania o umarzaniu, odraczaniu lub rozkładaniu spłaty na raty uprawnieni są: Minister Skarbu Państwa i kierownik jednostki budżetowej, a także dysponent państwowego funduszu celowego lub dysponent części budżetowej (umorzenie należności max 100 zł.)

Środkami publicznymi stanowiącymi niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publiczno-prawnym są w szczególności następujące dochody budżetu państwa lub j.s.t.:

Wyżej wymienione zobowiązania podlegają na wniosek zobowiązanego potrąceniu z wzajemnej, bezspornej i wymagalnej wierzytelności zobowiązanego wobec Skarbu Państwa z tytułu np. wyroku sądowego lub odszkodowania za niesłuszne skazanie.

Na wniosek zobowiązanego właściwy organ może udzielać ulg w spłacie zobowiązań.

Kontrola zarządcza

Kontrolę zarządczą w JSFP stanowi ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy.

Celem kontroli zarządczej jest zapewnienie w szczególności:

* zgodności działalności z przepisami prawa oraz procedurami wewnętrznymi

* skuteczności i efektywności działania

* wiarygodności sprawozdań

* ochrony zasobów

* przestrzegania i promowania zasad etyki

* efektywności i skuteczności przepływu informacji

* zarządzania ryzykiem

Kontrola zarządcza zastąpiła określoną w poprzedniej ustawie kontrolę finansową, która miała znacznie węższy zakres.

Zapewnienie funkcjonowania adekwatnej, skutecznej i efektywnej kontroli zarządczej należy do obowiązków: właściwego ministra, wójta (burmistrza, prezydenta miasta) lub przewodniczącego zarządu j.s.t., kierownika jednostki. Standardy kontroli zarządczej w sektorze finansów publicznych określa komunikat Ministra Finansów.

Minister kierujący działem administracji rządowej do końca listopada każdego roku sporządza plan działalności na rok następny dla kierowanych przez niego działów administracji rządowej. Do końca kwietnia natomiast sporządza on sprawozdanie z wykonania planu działalności oraz składa oświadczenie o stanie kontroli zarządczej za poprzedni rok.

Państwowy dług publiczny

Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych (w tym samorządów i funduszy celowych) z następujących tytułów:

Na dług publiczny składają się więc dług rządu, samorządów i funduszy, w tym np. FUS. Dług publiczny trzeba odróżnić od deficytu budżetowego, czyli różnicy między wydatkami a dochodami państwa. Co roku dług publiczny powiększa się o tę część deficytu budżetowego, która jest finansowana kredytem (emisją bonów lub obligacji skarbowych), a nie przychodami ze sprzedaży państwowych spółek.

Państwowy dług publiczny oblicza się jako wartość nominalną zobowiązań jednostek sektora finansów publicznych po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań między jednostkami tego sektora. Wysokość państwowego długu publicznego wynosi obecnie ponad 800 mld zł. Dług publiczny w przeliczeniu na 1 mieszkańca wynosi ponad 20 tys. zł. Na koniec 2011 roku dług publiczny wyniósł 858 931 mln zł, tj. 56,3% PKB.

Minister Finansów sprawuje kontrolę nad sektorem finansów publicznych w zakresie przestrzegania zasady stanowiącej, że dług publiczny nie może przekroczyć 60% wartości PKB. Minister Finansów opracowuje 4-letnią strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa oraz oddziaływania na państwowy dług publiczny. Obecnie obowiązująca strategia dotyczy lat 2011-2014. Strategia ta obejmuje w szczególności: uwarunkowania zarządzania długiem, analizę poziomu długu oraz prognozy w tym zakresie. Dokument ten podlega zatwierdzeniu przez Radę Ministrów.

Finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa

Przez potrzeby pożyczkowe budżetu państwa rozumie się zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do sfinansowania: deficytu budżetu państwa, deficytu budżetu środków europejskich oraz rozchodów budżetu państwa.

W celu sfinansowania potrzeb pożyczkowych Minister Finansów jest upoważniony do:

W celu sfinansowanie potrzeb pożyczkowych Państwa Minister Finansów jest również uprawniony do przyjmowania wolnych środków w depozyt. Środki przyjęte w depozyt podlegają oprocentowaniu w wysokości nie niższej niż stopa depozytowa NBP.

Z chwilą wykupu skarbowe papiery wartościowe podlegają umorzeniu, z wyjątkiem papierów wartościowych nabytych przez Skarb Państwa w celu zarządzania długiem Skarbu Państwa.

Skarb Państwa może zaciągać pożyczki i kredyty wyłącznie na finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa. W imieniu Skarbu Państwa pożyczki i kredyty może zaciągać wyłącznie Minister Finansów (w przypadku umów międzynarodowych działa on z upoważnienia Rady Ministrów).

Na wniosek Rady Polityki Pieniężnej Skarb Państwa może zaciągać średnioterminowe pożyczki i kredyty od Wspólnoty Europejskiej i jej państw członkowskich w celu wsparcia bilansu płatniczego. Na wniosek Rady Unii Europejskiej Skarb Państwa może też uczestniczyć w udzielaniu pożyczki na wsparcie bilansu płatniczego innego państwa na zasadach określonych w ustawie budżetowej. Kwota zaciąganych pożyczek i kredytów nie może przekroczyć limitów określonych w ustawie budżetowej.

Minister Finansów może dokonywać lokat w złotych i w walutach obcych oraz przeprowadzać inne operacje finansowe w NBP lub innym banku.

Zaciąganie zobowiązań przez inne jednostki sektora finansów publicznych

Jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać kredyty i pożyczki oraz emitować papiery wartościowe na:

Suma zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz zobowiązań z wyemitowanych papierów wartościowych nie może przekroczyć kwoty określonej w uchwale budżetowej.

Jednostki sektora finansów publicznych, z wyjątkiem Skarbu Państwa, nie mogą zaciągać pożyczek lub kredytów, emitować papierów wartościowych oraz udzielać poręczeń i gwarancji, których wartość nominalna należna do zapłaty w dniu wymagalności nie została ustalona w dniu zawierania transakcji.

Skarbowe papiery wartościowe

Skarbowy papier wartościowy jest papierem wartościowym, w którym Skarb Państwa stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. Papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne mogą wyć wystawiane wyłącznie przez Ministra Finansów.

Skarbowe papiery wartościowe z pierwotnym terminem wykupu nie dłuższym niż 1 rok to bony skarbowe. Są one oferowane do sprzedaży w kraju, na rynku pierwotnym dyskontem. Wykupywane są według wartości nominalnej po upływie okresu na jaki zostały wyemitowane. Natomiast papiery wartościowe z terminem wykupu dłuższym niż 1 rok to obligacje skarbowe. Są one oferowane do sprzedaży w kraju i za granicą, z oprocentowaniem w postaci dyskonta lub odsetek. Obligacje są sprzedawane na rynku pierwotnym: z dyskontem, według wartości nominalnej lub powyżej wartości nominalnej. Są wykupywane po upływie okresu, na jaki zostały wyemitowane.

Szczegółowe warunki emisji skarbowych papierów wartościowych określa Minister Finansów poprzez wydanie listu emisyjnego. List emisyjny określa m.in.: datę emisji, cenę zbycia, stopę procentową, termin wykupu.

Skarbowe papiery wartościowe są zbywane na rynku pierwotnym odpłatnie.

Wieloletni Plan Finansowy Państwa

Wieloletni Plan Finansowy Państwa to plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów budżetu państwa sporządzony na 4 lata budżetowe. Obecnie obowiązujący Plan został sporządzony na lata 2011-2014.

Jest on sporządzany w układzie obejmującym funkcje państwa wraz z celami i miernikami stopnia wykonania danej funkcji. Plan ten musi uwzględniać kierunki polityki społeczno-gospodarczej Rady Ministrów oraz cele średniookresowej strategii rozwoju kraju.

Wieloletni Plan Finansowy Państwa, w podziale na poszczególne lata budżetowe, określa m.in.:

Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt Wieloletniego Planu Finansowego. Rada Ministrów uchwala go i ogłasza w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski” oraz w BIP. Plan jest corocznie aktualizowany w terminie 2 miesięcy od ogłoszenia ustawy budżetowej. Do dnia 15 kwietnia każdego roku ministrowie przedstawiają Ministrowi Finansów informacje o realizacji WPF, w tym o stopniu realizacji celów.

Wieloletni Plan Finansowy stanowi podstawę przygotowania projektu ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy.

Ustawa budżetowa

Ustawa budżetowa jest podstawą gospodarki finansowej państwa w danym roku budżetowym. Składa się z: budżetu państwa, załączników oraz obowiązkowych postanowień. Uchwalana jest na okres roku budżetowego (który jest równy rokowi kalendarzowemu). Ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy. Budżet państwa dzieli się na:

  1. części (np. MAiC)

  2. działy, (np. Administracja publiczna)

  3. rozdziały (np. urzędy wojewódzkie)

  4. paragrafy.

W budżecie j.s.t. nie występują części.

Budżet państwa określa łączne kwoty prognozowanych dochodów oraz planowanych wydatków, kwotę planowanego deficytu budżetowego, a także łączne kwoty dochodów i wydatków budżetu środków europejskich.

Dochody budżetu państwa pochodzą m.in. z: podatków (ok. 88%, w tym najwięcej z podatku VAT), środków z UE (ok. 1%) oraz źródeł niepodatkowych (ok. 11%), w tym np. dywidendy, zyski przedsiębiorstw, nadwyżki środków agencji wykonawczych.

Wydatki budżetu państwa przeznaczane są w szczególności na: dotacje i subwencje (ok. 47%), wydatki bieżące jednostek budżetowych (18,5%) wydatki na obsługę długu Skarbu Pastwa (ok. 13%), wpłaty do budżetu UE oraz wkład krajowy na realizację programów współfinansowanych przez UE.

W strukturze wydatków według działów pierwsze miejsce zajmują ubezpieczenia społeczne (ok. 25%

Kwota wydatków budżetu państwa nie może być wyższa niż kwota środków planowanych na ich realizację w roku poprzednim powiększona o wskaźnik inflacji. Zasada ta nie dotyczy m.in.: wydatków na obsługę długu publicznego, składek do organizacji międzynarodowych, świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych.

Przy planowaniu wydatków publicznych obowiązuje zasada niefunduszowania -

Różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa stanowi odpowiednio nadwyżkę lub deficyt budżetu państwa. W 2011r. deficyt budżetowy wyniósł 25 mld zł, co stanowiło 5,6% PKB. Według budżetu na 2012 rok deficyt ma wynieść 35 mld zł, (ok. 2,97% PKB). Według prawa unijnego deficyt nie może przekraczać 3% PKB. Deficyt oraz inne potrzeby pożyczkowe mogą być sfinansowane przychodami pochodzącymi z:

Budżet państwa składa się z części odpowiadających organom władzy publicznej, kontroli państwowej, sądom i trybunałom i administracji rządowej. W odrębnych częściach budżetu ujmuje się: subwencje dla j.s.t., rezerwę ogólną i celowe, obsługę długu Skarbu Państwa, środki własne UE itp.

Z budżetu państwa, w zakresie ustalonym w ustawie budżetowej, mogą być udzielane pożyczki i kredyty wynikające z umów międzynarodowych lub innych ustaw. Pożyczki te są oprocentowane w wysokości określonej w umowie.

Dochody budżetu ujmuje się w załączniku do ustawy budżetowej według źródeł dochodów oraz części i działów klasyfikacji budżetowej. Wydatki ujmuje się w załączniku w podziale na części, działy i rozdziały klasyfikacji budżetowej. W budżecie środków europejskich ujmuje się dochody z tytułu realizacji programów finansowanych ze środków UE oraz wydatki na realizację tych programów w części podlegającej refundacji. Dochody ujmuje się według części klasyfikacji budżetowej i programów finansowanych z udziałem środków europejskich. Wydatki ujmuje się w podziale na części i działy klasyfikacji wydatków oraz programy finansowane z udziałem środków europejskich w ramach części i działów klasyfikacji wydatków.

Różnica pomiędzy dochodami a wydatkami budżetu środków europejskich stanowi odpowiednio nadwyżkę lub deficyt budżetu środków europejskich. W 2011r. deficyt budżetu środków europejskich wyniósł ok. 15 mln zł. W 2012r. wyniesie ok. 4 mln zł. Nie są one wliczane do deficytu i nadwyżki budżetu państwa. Deficyt budżetu środków europejskich jest finansowany w ramach potrzeb pożyczkowych budżetu państwa. Nadwyżka budżetu środków europejskich jest źródłem spłaty zobowiązań budżetu państwa zaciągniętych na pokrycie deficytu budżetu środków europejskich. W budżecie środków europejskich ujmuje się też rezerwę celową na wydatki związane z realizacją programów z udziałem środków europejskich.

Programy finansowane z udziałem środków europejskich są ujmowane w załączniku do ustawy budżetowej. W załącznikach umieszcza się także:

* plany finansowe (np. agencji wykonawczych, instytucji gospodarki budżetowej, państwowych funduszy celowych),

* wykazy (dotyczące głównie programów finansowanych ze środków UE)

* plan wydatków budżetu

* zestawienie programów wieloletnich w układzie zadaniowym

* zestawienie zadań zleconych j.s.t.

* zakres i kwoty dotacji

* plan przychodów i rozchodów budżetu państwa

Dotacje są to podlegające szczególnym zasadom rozliczania środki z budżetu państwa, j.s.t. oraz z państwowych funduszy celowych przeznaczone na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zadań publicznych.

Dotacje celowe mogą być przeznaczone na dofinansowanie inwestycji lub na dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych. Kwota dotacji na dofinansowanie zadań własnych bieżących i inwestycyjnych nie może stanowić więcej niż 80% kosztów realizacji zadania, chyba, że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Dotacje przedmiotowe są to środki przeznaczone na dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług kalkulowane według stawek jednostkowych. Mogą być udzielane przedsiębiorcom wytwarzającym określone rodzaje dóbr lub usług oraz dla podmiotów wykonujących zadania na rzecz rolnictwa. Kwoty i przedmiot tych dotacji ustala ustawa budżetowa.

Dotacje podmiotowe obejmują środki dla podmiotu wskazanego w ustawie lub umowie międzynarodowej wyłącznie na dofinansowanie działalności bieżącej w określonym zakresie.

Z budżetu państwa są finansowane inwestycje państwowych jednostek budżetowych. Ponadto mogą być udzielane dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie inwestycji:

Łączna kwota dotacji z budżetu państwa przyznanych w kolejnych latach na dofinansowanie inwestycji jednostki niezaliczanej do sektora finansów publicznych nie może być wyższa niż 50% planowanej wartości inwestycji.

Inwestycje dofinansowane z budżetu państwa w kwocie stanowiącej min. 50% wartości kosztorysowej podlegają obowiązkowi przeprowadzenia corocznej oceny stopnia realizacji założonych celów, w ramach kontroli zarządczej w JSFP.

Ustawa budżetowa może określać, w ramach limitów wydatków na rok budżetowy, limity wydatków na programy wieloletnie. Programy te są ustanawiane przez Radę Ministrów w celu realizacji jej strategii, w tym w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa. Rada Ministrów ustanawiając program wskazuje jego wykonawcę. Realizacja programów może być podzielona na etapy. Jednostki realizujące taki program mogą zaciągać zobowiązania w celu sfinansowania w poszczególnych latach realizacji programu. W razie wspólnej realizacji przez kilka podmiotów, zobowiązania każdego z nich nie mogą przekroczyć kwoty planowanej dla tego podmiotu.

Opracowanie i uchwalenie budżetu

W maju lub czerwcu roku poprzedzającego Minister Finansów ogłasza tzw. „notę budżetową”, czyli rozporządzenie adresowane do dysponentów części budżetowych (np. ministrowie, kierownicy urzędów, wojewodowie) określające zasady gromadzenia przez nich materiałów, danych wykazów, które będą potrzebne ministerstwu dla właściwego projektowania budżetu. Po otrzymaniu tych informacji Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów założenia projektu budżetu państwa na rok następny uwzględniające ustalenia przyjęte w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa oraz kierunki działań zawarte w przyjętym przez Radę Ministrów Programie Konwergencji.

Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt ustawy budżetowej wraz z uzasadnieniem. Do projektu włączane są dochody i wydatki: Kancelarii Sejmu, Senatu, Prezydenta RP, Trybunału Konstytucyjnego, NIK, sądów powszechnych i administracyjnych, RPO, RPD, KRRiT, GIODO, IPN, Krajowego Biura Wyborczego i Państwowej Inspekcji Pracy. Organy te mają tzw. autonomię budżetową, co oznacza, że Minister Finansów nie może ciąć ich wydatków, kompetencje do tego ma wyłącznie Sejm.

W budżecie państwa tworzy się rezerwę ogólną nie wyższą niż 0,2% wydatków budżetu. Mogą być też tworzone rezerwy celowe na:

Suma rezerw celowych na wydatki niesklasyfikowane oraz cele określone w ustawach szczegółowych nie może przekroczyć 5% wydatków budżetu

Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej i wraz z uzasadnieniem przedstawia go Sejmowi w terminie do 30 września każdego roku. Do projektu załącza się uzasadnienie zawierające w szczególności:

W przypadku, gdy ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie zostaną ogłoszone przed dniem 1 stycznia, to do czasu ogłoszenia odpowiedniej ustawy:

* podstawą gospodarki finansowej jest projekt ustawy

* obowiązują stawki należności budżetowych oraz składki na państwowe fundusze celowe w wysokości ustalonej dla poprzedniego roku.

Wykonywanie ustawy budżetowej

Dysponenci części budżetowych, w terminie 21 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej, przekazują jednostkom podległym informacje o kwotach dochodów i wydatków, w tym wynagrodzeń. Jednostki te sporządzają plany finansowe celem zapewnienia ich zgodności z ustawą budżetową.

Minister Finansów w porozumieniu z dysponentami części budżetowych opracowuje harmonogram realizacji budżetu państwa. Obejmuje on prognozę dochodów budżetu państwa w poszczególnych miesiącach oraz wielkość wydatków planowanych do sfinansowania w poszczególnych miesiącach. Harmonogram podlega aktualizacji na wniosek dysponenta części budżetowej lub Ministra Finansów.

Dysponenci części budżetowych mogą dokonywać przeniesień wydatków między rozdziałami i paragrafami klasyfikacji wydatków w ramach danej części i działu budżetu państwa. Przeniesienie polegające na zmniejszeniu lub zwiększeniu wydatków majątkowych jednorazowo o kwotę powyżej 100 tys. zł wymaga zgody Ministra Finansów. O przeniesieniach wydatków majątkowych dokonywanych poniżej tej kwoty dysponenci informują Ministra Finansów. W przypadku wydatków na inwestycje budowlane, każde przeniesienie polegające na zmniejszeniu lub zwiększeniu tych wydatków wymaga zgody Ministra Finansów.

Środki z budżetu państwa przeznaczone na finansowanie programów wieloletnich nie mogą być wykorzystane na inne cele. Rada Ministrów może je jednak przeznaczyć na finansowanie innych programów wieloletnich lub zobowiązań Skarbu Państwa.

Minister Finansów sprawuje ogólną kontrolę nad:

Dysponenci części budżetowych (np. ministrowie) sprawują nadzór i kontrolę nad:

Minister Finansów może dokonać oceny planowania i gospodarowania środkami publicznymi w jednostkach sektora finansów publicznych. Ocenę tę przeprowadzają osoby upoważnione przez Ministra. W przypadku stwierdzenia niegospodarności, opóźnień w realizacji zadań, nadmiaru posiadanych środków lub naruszenia zasad gospodarki finansowej może być podjęta decyzja o blokowaniu planowanych wydatków budżetowych. Blokowanie oznacza okresowy bądź obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków. Decyzję o blokowaniu podejmuje Minister Finansów lub dysponenci części budżetowych.

W przypadku stwierdzenia zagrożenia realizacji ustawy budżetowej może nastąpić blokowanie planowanych wydatków całego budżetu państwa. Oznacza to wstrzymanie przekazywania środków na realizację zadań finansowanych z budżetu państwa albo okresowy lub obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków. Decyzję o blokowaniu wydatków podejmuje w drodze rozporządzenia Rada Ministrów, po uzyskaniu pozytywnej opinii sejmowej Komisji Finansów Publicznych.

W przypadku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego Rada Ministrów może, w drodze rozporządzenia, dokonywać przeniesienia planowanych wydatków między częściami i działami budżetu państwa w celu realizacji zadań wynikających z przepisów dotyczących wprowadzenia tego stanu.

Niezrealizowane kwoty wydatków budżetu państwa co do zasady wygasają z upływem roku budżetowego (nie wygasają wydatki ze środków UE). Do 15 grudnia roku budżetowego Rada Ministrów po uzyskaniu opinii komisji sejmowej może ustalić, w drodze rozporządzenia, wykaz oraz plan finansowy wydatków, które nie wygasną z końcem roku, a także ostateczny termin ich dokonania, nie dłuższy niż 31 marca następnego roku budżetowego. Środki finansowe niewykorzystane w terminie określonym przez Radę Ministrów podlegają przekazaniu na dochody budżetu państwa.

Wykonanie ustawy budżetowej podlega kontroli Sejmu. Do 31 marca Rada Ministrów przedstawia Sejmowi i Najwyższej Izbie Kontroli sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej oraz:

- sprawozdanie o dochodach i wydatkach związanych z zadaniami z zakresu administracji rządowej realizowanymi przez j.s.t.

- zbiorczą informację o wykonaniu budżetów j.s.t.

- ocenę realizacji założeń makroekonomicznych

- ocenę przebiegu prywatyzacji Skarbu Państwa

- informację o wykonaniu wydatków w układzie zadaniowym

Do sprawozdania dołącza się:

  1. omówienie wykonania budżetu z uwzględnieniem różnic w stosunku do uchwalonej ustawy

  2. informację o realizacji wydatków, które nie wygasły z upływem roku budżetowego

  3. omówienie wielkości środków własnych UE

  4. informacje dotyczące otrzymanych i wydatkowanych środków ze źródeł zagranicznych

  5. informację o przebiegu wykonania Wieloletniego Planu Finansowego

  6. sprawozdanie dotyczące przestrzegania zasady maksymalnej wysokości długu publicznego (60% PKB)

  7. informację dotyczącą długu, poręczeń i gwarancji udzielonych przez JSFP

Minister Finansów przedstawia sejmowej Komisji Finansów Publicznych i Najwyższej Izbie Kontroli informację o przebiegu wykonania ustawy budżetowej za pierwsze półrocze w terminie do 10 września tego roku.

Wykonywanie budżetu środków europejskich

W trakcie wykonywania budżetu środków europejskich wydatki dokonywane w ramach płatności są klasyfikowane w podziale na części, działy, rozdziały i paragrafy klasyfikacji wydatków.

Wydatki na realizację programów i projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu UE, EFTA oraz innych źródeł zagranicznych mogą być przeznaczone na:

  1. realizację projektów przez jednostki budżetowe

  2. płatności w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich

  3. dotacje celowe dla beneficjentów

  4. realizację projektów finansowanych w ramach Programu Środki Przejściowe

  5. realizację Wspólnej Polityki Rolnej

Za obsługę płatności w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich odpowiada Minister Finansów.

Podstawą dokonania płatności na rzecz beneficjenta jest zlecenie płatności wystawione przez instytucję, z którą beneficjent zawarł umowę o dofinansowanie projektu oraz pisemna zgoda dysponenta części budżetowej na dokonanie płatności. Płatności mogą być przekazywane na rachunek beneficjenta, podmiotu upoważnionego przez beneficjenta lub wykonawcy.

W przypadku, gdy beneficjentem projektu finansowanego ze środków europejskich jest jednostka sektora finansów publicznych, każdy wydatek kwalifikowany powinien zostać ujęty we wniosku o płatność przekazywanym właściwej instytucji w terminie do 3 miesięcy od dnia jego poniesienia.

Instytucja, z którą beneficjent zawarł umowę o dofinansowanie przekazuje dysponentowi części budżetowej lub do zarządu województwa zbiorcze harmonogramy wydatków wynikających z podpisanych umów.

Minister Finansów przekazuje na rachunki w Banku Gospodarstwa Krajowego środki na płatności na rzecz beneficjentów, a w przypadku Wspólnej Polityki Rolnej - na rzecz specjalnych agencji płatniczych.

Jednostki realizujące program finansowany z udziałem środków europejskich mogą zaciągać zobowiązania (rozumiane jako suma limitów wydatków wynikających z decyzji i dofinansowaniu lub umów z beneficjentami) do wysokości łącznej kwoty wydatków określonych dla całego programu.

Minister Finansów na wniosek Ministra Rozwoju Regionalnego zaopiniowany przez właściwego dysponenta części budżetowej dokonuje przeniesień między częściami i działami budżetu państwa wydatków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich.

Środki pochodzące z budżetu UE oraz niepodlegające zwrotowi środki otrzymane od krajów EFTA są gromadzone na wyodrębnionych rachunkach bankowych. Obsługę tych rachunków prowadzi NBP lub BGK na podstawie umowy rachunku bankowego. W ramach tej obsługi bank dokonuje wypłat na podstawie dyspozycji Ministra Finansów (Ministra Rozwoju Regionalnego) lub jego pełnomocników. Środki te są przeznaczone wyłącznie na cele określone w umowie międzynarodowej, przepisach szczególnych lub deklaracji dawcy.

Środki przeznaczone na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich podlegają zwrotowi przez beneficjenta wraz z odsetkami, gdy są:

Zwrot środków może zostać dokonany przez pomniejszenie kolejnej płatności na rzecz beneficjenta.

Dodatkową sankcją dla beneficjenta jest wykluczenie na okres 3 lat z możliwości otrzymywania środków europejskich. Minister Finansów prowadzi rejestr podmiotów wykluczonych oraz udostępnia te informacji instytucjom zarządzającym, pośredniczącym, wdrażającym i instytucji certyfikującej.

W przypadku stwierdzenia konieczności zwrotu środków, instytucja, która podpisała umowę z beneficjentem wzywa go do:

1) zwrotu środków lub

2) wyrażenia zgody na pomniejszenie kolejnych płatności

w terminie 14 dni od doręczenia wezwania.

Po bezskutecznym upływie tego terminu organ pełniący funkcję instytucji zarządzającej lub pośredniczącej wydaje decyzję określającą kwotę przypadającą do zwrotu oraz termin zwrotu środków.

Bankowa obsługa budżetu państwa

Dla obsługi budżetu państwa w zakresie krajowych środków finansowych prowadzone są następujące rachunki bankowe:

  1. centralny rachunek bieżący budżetu państwa, z wyodrębnieniem rachunków dochodów i wydatków oraz rachunków środków do sfinansowania pożyczkowych potrzeb budżetu

  2. rachunki bieżące państwowych jednostek budżetowych, z wyodrębnieniem rachunków dochodów i wydatków

  3. rachunki bieżące urzędów obsługujących organy podatkowe, dla gromadzenia dochodów budżetu, z wyodrębnieniem rachunków dla niektórych rodzajów dochodów

  4. rachunki bieżące państwowych funduszy celowych

  5. rachunki pomocnicze

  6. rachunki bieżące państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami RP

Obsługę bankową budżetu państwa co do zasady prowadzi Narodowy Bank Polski lub Bank Gospodarstwa Krajowego. BGK może podjąć obsługę rachunków budżetu państwa oraz państwowych jednostek budżetowych nie wcześniej niż z dniem przyjęcia w Polsce waluty euro. Obsługę bankową płatności prowadzi Bank Gospodarstwa Krajowego w ramach umowy rachunku bankowego zawartej z Ministrem Finansów.

Obsługę bankowych rachunków pomocniczych na potrzeby finansowania związków operacyjnych i taktycznych oraz oddziałów Sił Zbrojnych RP użytych lub przebywających poza granicami państwa może prowadzić inny bank.

Dochody budżetu państwa są gromadzone odpowiednio na rachunkach urzędów obsługujących organy podatkowe dla gromadzenia dochodów lub na rachunkach bieżących dochodów państwowych jednostek budżetowych i przekazywane na centralny rachunek bieżący budżetu państwa, którego dysponentem jest Minister Finansów,

Wydatki budżetu państwa są dokonywane przez dysponentów środków budżetowych z ich rachunków bieżących wydatków ze środków otrzymanych bezpośrednio lub za pośrednictwem rachunku bieżącego wydatków dysponenta nadrzędnego z centralnego rachunku bieżącego budżetu państwa.

Każdy dysponent ma zatem swoje konto dochodów i konto wydatków. Środki na konto wydatków otrzymuje bezpośrednio z rachunku centralnego lub za pośrednictwem jednostki nadrzędnej.

Finanse jednostek samorządu terytorialnego

Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki. Podstawą gospodarki finansowej j.s.t. w danym roku budżetowym jest uchwała budżetowa (jeżeli budżet narzuca RIO wtedy jest on ustalany a nie uchwalany).

Uchwała budżetowa składa się z budżetu jednostki oraz załączników. Uchwała budżetowa określa:

Organ stanowiący może upoważnić zarząd do zaciągania kredytów i pożyczek oraz emitowania papierów wartościowych.

W uchwale budżetowej nie zamieszcza się przepisów niezwiązanych z wykonywaniem budżetu j.s.t.

W załącznikach do uchwały budżetowej zamieszcza się:

a) zestawienie planowanych dotacji z budżetu j.s.t.

b) plan dochodów rachunku dochodów jednostek oraz wydatków nimi finansowanych

c) plany przychodów i kosztów samorządowych zakładów budżetowych

Wydatki budżetu j.s.t. są przeznaczone w szczególności na:

* zadania własne j.s.t.

* zadania zlecone

* zadania przyjęte do realizacji w drodze umowy lub porozumienia

* zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami

* pomoc rzeczową lub finansową dla innych j.s.t.

* programy finansowane z udziałem środków unijnych

Różnica między dochodami a wydatkami budżetu j.s.t. stanowi odpowiednio nadwyżkę lub deficyt budżetu j.s.t. Deficyt może być sfinansowany przychodami z: kredytów i pożyczek, sprzedaży papierów wartościowych, prywatyzacji majątku j.s.t., nadwyżki budżetu z lat ubiegłych.

Z budżetu j.s.t. mogą być udzielane dotacje celowe, przedmiotowe i podmiotowe, o ile odrębne ustawy tak stanowią.

Podmioty niezaliczane do JSFP i niedziałające w celu osiągnięcia zysku mogą otrzymywać z budżetu j.s.t. dotacje celowe na cele publiczne związane z realizacją zadań tej jednostki, a także na dofinansowanie inwestycji związanych z realizacją tych zadań.

W budżecie jednostki samorządu terytorialnego tworzy się rezerwę ogólną w wysokości min. 0,1% i max 1% wydatków budżetu. Mogą być też tworzone rezerwy celowe, których suma nie może przekroczyć 5% wydatków. Podziału rezerw dokonuje zarząd jednostki.

Jednostce samorządu terytorialnego może być udzielona pożyczka z budżetu państwa:

  1. gdy jednostka realizuje postępowanie naprawcze lub przystępuje do jego realizacji oraz

  2. z analizy programu postępowania naprawczego wynika, że prawdopodobnie nastąpi poprawa sytuacji finansowej jednostki,

  3. zachowane zostaną ustawowe zasady dot. budżetu oraz

  4. zapewniona zostanie spłata pożyczki z odsetkami a także

Pożyczka i odsetki nie ulegają umorzeniu. Wniosek o udzielenie pożyczki jednostka składa do Ministra Finansów lub Banku Gospodarstwa Krajowego

W przypadku niedochowania terminu spłaty pożyczki, Minister Finansów może potrącić niespłaconą kwotę wraz z odsetkami z należnej subwencji ogólnej ustalonej dla jednostki.

Inicjatywa w sprawie projektu uchwały budżetowej przysługuje wyłącznie zarządowi jednostki samorządu terytorialnego.

Dochody i wydatki j.s.t. dzielimy na bieżące i majątkowe. Przez dochody bieżące rozumie się dochody budżetowe niebędące dochodami majątkowymi. Do dochodów majątkowych zaliczamy:

Przez wydatki bieżące rozumie się wydatki budżetowe niebędące wydatkami majątkowymi, w tym:

W planie wydatków majątkowych wyodrębnia się wydatki na: inwestycje, zakup i objęcie akcji i udziałów oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego.

Projekt uchwały budżetowej zarząd j.s.t sporządza i przedkłada: regionalnej izbie obrachunkowej (do zaopiniowania) oraz organowi stanowiącemu jednostki - do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy. Organ stanowiący podejmuje uchwałę budżetową przed końcem roku budżetowego lub w wyjątkowych przypadkach do 31 stycznia roku budżetowego. Do tego czasu podstawą gospodarki finansowej jednostki jest projekt uchwały budżetowej przedstawiony organowi stanowiącemu.

W przypadku niepodjęcia uchwały budżetowej w terminie, regionalna izba obrachunkowa do końca lutego ustala budżet jednostki w zakresie zadań własnych i zleconych.

Wieloletnia prognoza finansowa jednostki samorządu terytorialnego obejmuje okres roku budżetowego oraz co najmniej 3 kolejnych lat. Powinna być realistyczna i określać dla każdego roku co najmniej:

Inicjatywa w sprawie sporządzenia projektu uchwały prognozy i jej zmiany należy wyłącznie do zarządu j.s.t. Zarząd przedstawia projekt uchwały wraz z projektem budżetu najpierw regionalnej izbie obrachunkowej - do zaopiniowania, a następnie organowi stanowiącemu j.s.t. W przypadku negatywnej opinii RIO, jednostka dokonuje stosownych zmian, aby została zachowana właściwa relacja dochodów i wydatków.

Organ stanowiący j.s.t. podejmuje uchwałę w sprawie prognozy nie później niż uchwałę budżetową. Nie może on uchylić obowiązującej prognozy nie podejmując jednocześnie nowej uchwały w tej sprawie.

Zmian w wieloletniej prognozie finansowej, z wyłączeniem zmian limitów zobowiązań i kwot wydatków na przedsięwzięcia, dokonuje zarząd j.s.t.

Wykonanie budżetu jednostki samorządu terytorialnego

Budżet jednostki samorządu terytorialnego wykonuje zarząd lub wójt (burmistrz, prezydent miasta). Zarząd sprawuje też ogólny nadzór nad realizacją określonych w budżecie dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów.

W planie finansowym urzędu jednostki samorządu terytorialnego (np. urzędu gminy) ujmuje się wszystkie wydatki budżetowe nieujęte w planach innych jednostek, w tym wydatki związane z funkcjonowaniem organu stanowiącego i wykonawczego. W planie tym ujmuje się też:

- dotacje dla samorządowych zakładów budżetowych

- dotacje i środki dla innych jednostek samorządu terytorialnego

- wpłaty do budżetu państwa z przeznaczeniem na zwiększenie części subwencji ogólnej

- płatności oraz składki na rzecz instytucji krajowych i zagranicznych

W toku wykonywania budżetu j.s.t. obowiązują następujące zasady gospodarki finansowej:

1) ustalanie, pobieranie i odprowadzanie dochodów następuje na zasadach i w terminach określonych przepisami prawa

2) pełna realizacja zadań następuje w terminach określonych w przepisach i harmonogramie

3) dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym

4) zlecanie zadań powinno następować na zasadzie wyboru najkorzystniejszej oferty

Wydatki nieprzewidziane wynikające z tytułów wykonawczych, wyroków sądowych lub ugód mogą być dokonywane bez względu na poziom środków finansowych zaplanowanych na ten cel. Odpowiednia zmiana planu wydatków powinna nastąpić w trybie przeniesień wydatków.

W toku wykonywania budżetu zarząd może dokonywać zmian:

a) dochodów i wydatków związanych ze zmianą kwot lub uzyskaniem dotacji z budżetu państwa, budżetów innych j.s.t. lub JSFP

b) dochodów jednostki wynikających ze zmian kwot subwencji

c) wydatków bieżących j.s.t.

d) dochodów i wydatków j.s.t. związanych ze zwrotem dotacji otrzymanych z budżetu państwa lub od innych j.s.t.

Czynności prawnych polegających na zaciąganiu kredytów i pożyczek oraz udzielaniu pożyczek, poręczeń i gwarancji, a także emisji papierów wartościowych dokonuje wójt lub 2 członków zarządu j.s.t.

Zarząd jednostki samorządu terytorialnego może podjąć decyzję o blokowaniu planowanych wydatków budżetowych w przypadku stwierdzenia niegospodarności, opóźnień w realizacji zadań, nadmiaru posiadanych środków lub naruszenia zasad gospodarki finansowej.

Niezrealizowane kwoty wydatków budżetu j.s.t. zasadniczo wygasają z upływem roku budżetowego. Organ stanowiący może uchwalić wykaz wydatków, które wygasają w terminie późniejszym, nie później jednak niż 30 czerwca roku następnego.

Bankową obsługę budżetu jednostki samorządu terytorialnego wykonuje bank wybrany na zasadach określonych w prawie zamówień publicznych.

Zakłady Opieki Zdrowotnej, instytucje kultury i instytuty badawcze, dla których organem założycielskim jest j.s.t. przedstawiają właściwemu zarządowi j.s.t.:

Zarząd jednostki samorządu terytorialnego przedstawia organowi stanowiącemu i regionalnej izbie obrachunkowej:

- informację o kształtowaniu się wieloletniej prognozy finansowej

- informację o przebiegu planu finansowego jednostek

- sprawozdanie roczne jednostek

- informację o stanie mienia j.s.t.

Roczne sprawozdanie finansowe jednostki samorządu terytorialnego, w której liczba mieszkańców przekracza 150 tys., podlega badaniu przez biegłego rewidenta.

Nie później niż w terminie do 30 czerwca roku następnego organ stanowiący js.t. (po zapoznaniu się z uchwałą komisji rewizyjnej) podejmuje decyzję o udzieleniu absolutorium organowi wykonawczemu.

Audyt wewnętrzny w jednostkach sektora finansów publicznych

Audyt wewnętrzny to ogół działań, poprzez które kierownictwo jednostki uzyskuje ocenę funkcjonowania jednostki w zakresie gospodarki finansowej pod względem:

Audyt wewnętrzny jest działalnością niezależną i obiektywną, której celem jest wspieranie kierownika jednostki w realizacji celów i zadań przez systematyczną ocenę kontroli zarządczej oraz czynności doradcze. Ocena ta dotyczy w szczególności adekwatności, skuteczności i efektywności kontroli zarządczej w jednostce.

Audyt wewnętrzny prowadzi się w:

a także

jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów (dochodów) lub wydatków (kosztów, rozchodów) przekroczyła 40 000 zł.

Audyt wewnętrzny prowadzi audytor zatrudniony w jednostce lub usługodawca zewnętrzny. Usługodawcą tym może być osoba fizyczna, spółka cywilna, spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna lub osoba prawna zatrudniająca osobę spełniającą warunki bycia audytorem.

Audytorem wewnętrznym może być osoba, która:

lub

Warunki do przeprowadzenia audytu zapewnia kierownik jednostki lub dyrektor generalny urzędu. Audyt przeprowadza się na podstawie rocznego planu przygotowanego przez kierownika komórki audytu wewnętrznego. Kierownik komórki sporządza też sprawozdanie z wykonania planu audytu do końca stycznia każdego roku w odniesieniu do roku poprzedniego.

Minister kierujący działem administracji rządowej powołuje, w drodze zarządzenia, komitet audytu, którego celem jest doradztwo na rzecz ministra w zakresie zapewnienia funkcjonowania adekwatnej, skutecznej i efektywnej kontroli zarządczej oraz skutecznego audytu wewnętrznego. Komitet składa się z co najmniej 3 członków, w tym sekretarza lub podsekretarza stanu (jako przewodniczącego) oraz 2 osób niebędących pracownikami ministerstwa.

Do zadań Ministra Finansów w zakresie koordynacji audytu wewnętrznego w JSFP należy w szczególności:

Finanse Unii Europejskiej

  1. Kryteria konwergencji - kryteria zbieżności gospodarki państwa kandydującego z modelową gospodarką państw unijnych. Są nimi:

    1. Zapewnienie stabilności waluty - wahania kursu walut kraju kandydującego do strefy euro nie mogą odbiegać na więcej niż 15% od kursu parytetowego przez okres 24 miesięcy przed przystąpieniem do strefy euro

    2. Stan finansów publicznych - dług publiczny max. 60% PKB, deficyt max. 3% PKB

    3. Poziom inflacji - nie wyższy niż 1,5 pkt proc. ponad średnią w 3 krajach UE o najniższej inflacji

    4. Kredyty długoterminowe - oprocentowanie nie wyższe niż 2 pkt proc. Ponad średnią w 3 krajach UE o najniższej inflacji

  2. Dochody budżetowe

    1. Dochody budżetowe UE dzielimy na:

      1. zasoby własne (wpłaty krajów członkowskich) - m.in. cła rolne i handlowe (których 75% przekazuje się UE), dochody z VAT (0,5% dla UE) oraz „czwarte źródło”, czyli bezpośrednie wpłaty krajów (max. 0,95% PKB). Czwarte źródło stanowi ok. 75% dochodów Unii.

      2. inne dochody (np. podatki od wynagrodzeń pracowników UE)

    2. Niedopuszczalne jest uchwalenie budżetu UE z założonym deficytem (zasada równowagi budżetowej). Jeżeli deficyt jednak wystąpi, konieczna jest korekta budżetu w celu jego usunięcia. Niedopuszczalne jest zaciąganie pożyczek na pokrycie deficytu.

  3. Wydatki budżetowe

Najważniejsze rodzaje wydatków operacyjnych UE w 2010 i 2011 roku to konkurencyjność i spójność (ok. 45%) oraz wspólna polityka rolna (ok. 42%). Przed 2010r. proporcje były odwrotne.

  1. Fundusze Unii Europejskiej (lata 2007 - 2013)

    1. Fundusze strukturalne

      1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

      2. Europejski Fundusz Społeczny

    2. Fundusz Spójności

Do tej pory najwięcej środków otrzymaliśmy z Funduszu Spójności, Programu Infrastruktura i Środowisko (Polska otrzymała najwięcej ze wszystkich krajów UE).

  1. Zasady budżetowe:

    1. Zasada jednolitości oraz rzetelności budżetowej - jeden dokument

    2. Zasada jednoroczności - uchwalany ja 1 rok

    3. Zasada równowagi - prognozy dochodów równe planowanym płatnościom

    4. Zasada jednostki rozliczeniowej - rozliczenia w euro

    5. Zasada uniwersalności - łączna kwota dochodów (a nie poszczególne pozycje) jest przeznaczona na pokrycie łącznej sumy wydatków (a nie poszczególnych pozycji)

    6. Zasada specyfikacji - każda pozycja środków musi mieć konkretne przeznaczenie i być przypisana do konkretnego celu (brak np. pozycji „inne”)

    7. Zasada należytego zarządzania finansami - gospodarność, skuteczność i efektywność

    8. Zasada przejrzystości - rzetelne informacje o wykonaniu i rozliczeniu budżetu

  2. Wykonaniu budżetu UE

    1. Za wykonanie budżetu UE odpowiedzialna jest Komisja Europejska. Ma ona prawa przenosić wydatki między częściami klasyfikacji budżetowej.

    2. Po zakończeniu roku budżetowego Komisja przedkłada Radzie UE oraz Parlamentowi sprawozdanie z wykonania budżetu, opinię sporządza również Trybunał Obrachunkowy

    3. Parlament Europejski na wniosek Rady UE decyduje o udzieleniu absolutorium Komisji Europejskiej (nie ma na to sprecyzowanego terminu).

Naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlegają:

  1. osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy JSFP albo organu zarządzającego jednostki spoza sektora finansów publicznych, jeżeli jednostka ta dysponuje środkami publicznymi

  2. kierownicy jednostek sektora finansów publicznych

  3. pracownicy jednostek, którzy przez niewykonanie powierzonych obowiązków naruszają dyscyplinę finansów publicznych

  4. osoby dysponujące środkami publicznymi w imieniu podmiotów niezaliczanych do JSFP

  5. osoba niebędąca pracownikiem JSFP, która przeprowadza postępowanie przetargowe w imieniu JSFP

  6. osoby reprezentujące podmiot realizujący program finansowany ze środków europejskich lub zobowiązane do realizacji takiego programu

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest:

Nie jest naruszeniem dyscypliny nieustalenie należności z tytułu składek do ZUS lub KRUS.

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny f.p. ponosi osoba, której można przypisać winę w czasie popełnienia naruszenia. Nie można przypisać winy, jeżeli naruszenia nie można było uniknąć. Odpowiedzialność ponosi także osoba, która wydała polecenie wykonania czynu. Nieświadomość naruszenia dyscypliny nie wyłącza odpowiedzialności, chyba że była ona usprawiedliwiona. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny f.p. jest niezależna od odpowiedzialności określonej innymi przepisami prawa.

Nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych działanie lub zaniechanie, którego przedmiotem są środki finansowe w wysokości 2917 zł.

Osoba, która naruszyła dyscyplinę finansów publicznych wskutek wykonania polecenia przełożonego nie ponosi odpowiedzialności, jeżeli zgłosiła przedtem pisemne zastrzeżenie a następnie otrzymała pisemne potwierdzenie wykonania polecenia albo polecenie nie zostało odwołane lub zmienione.

Zawiadomienie o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych składają:

- kierownik jednostki

- organ sprawujący nadzór nad jednostką

- organ stanowiący (lub jego komisja stała) jednostki samorządu terytorialnego

- organ kontroli lub kierownik jednostki prowadzącej kontrolę JSFP

- dysponent przekazujący środki publiczne jednostce

- organ założycielski JSFP

Zawiadomienie pozostawia się bez rozpatrzenia, jeżeli nie zawiera danych pozwalających na zidentyfikowanie zawiadamiającego.

Kierownik jednostki lub organ nadzoru, którzy otrzymali zawiadomienie od innych osób niż obowiązane w ustawie, przekazuję tę informację rzecznikowi dyscypliny.

Na podstawie zawiadomienia rzecznik dyscypliny podejmuje czynności sprawdzające, czy istnieją podstawy do wszczęcia postępowania wyjaśniającego, a następnie wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania lub o odmowie jego wszczęcia.

Postępowanie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest dwuinstancyjne. Obejmuje postępowanie wyjaśniające prowadzone przez rzecznika dyscypliny finansów publicznych, postępowanie przed komisją orzekającą oraz postępowanie odwoławcze przed Główną Komisją Orzekającą. Stronami postępowania są obwiniony oraz oskarżyciel. Obwinionemu przysługuje prawo do obrony w toku całego postępowania.

Rzecznik dyscypliny, w terminie 120 dni od otrzymania zawiadomienia występuje z wnioskiem o ukaranie albo wydaje postępowanie o umorzeniu postępowania wyjaśniającego.

Organami orzekającymi w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych są:

- w I instancji - komisje orzekające

* regionalna,

* resortowa,

* międzyresortowa (3 komisje: przy MF, MAiC, MS)

* wspólna (m.in. dla kancelarii i sądów)

- w II instancji - Główna Komisja Orzekająca powołana przez Prezesa Rady Ministrów

Funkcje oskarżyciela w postępowaniu o naruszenie dyscypliny finansów publicznych pełnią rzecznicy dyscypliny finansów publicznych (w I instancji) powoływani przez Głównego Rzecznika oraz Główny Rzecznik Dyscypliny Finansów Publicznych (w II instancji) powoływany przez Prezesa Rady Ministrów.

Wstępnej kontroli wniosku o ukaranie dokonuje przewodniczący komisji orzekającej i w przypadku stwierdzenia braków wzywa rzecznika do ich usunięcia. Następnie kieruje wniosek do rozpoznania na posiedzenie (niejawne) albo rozprawę (jawną).

W przypadku wystąpienia długotrwałej przeszkody uniemożliwiającej prowadzenie postępowania - ulega ono zawieszeniu.

Komisja orzekająca wydaje:

* orzeczenie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

* orzeczenie o uniewinnieniu LUB

*orzeczenie o umorzeniu postępowania

Orzeczenie o odpowiedzialności (…) powinno zawierać określenie naruszenia oraz rozstrzygnięcie co do orzeczonej kary.

Karami za naruszenie dyscypliny finansów publicznych są:

Ukaranie karą zakazu pełnienia funkcji (…) nie ogranicza prawa wybieralności na wójta, burmistrza i prezydenta miasta.

Ukaranie pracownika karą nagany lub karą pieniężną jest równoznaczne z jego negatywną oceną kwalifikacyjną.

W przypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie można, biorąc pod uwagę rodzaj i okoliczności naruszenia lub właściwości i warunki osobiste sprawcy, wymierzyć karę łagodniejszego rodzaju a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Odstąpienia nie stosuje się w przypadku, gdy naruszenie nastąpiło po raz kolejny lub gdy stopień szkodliwości czynu był znaczny. Można odstąpić od wymierzenia kary, mimo znacznego stopnia szkodliwości, jeżeli przed wydaniem orzeczenia wpłacone zostały środki w całości wyrównujące stratę.

Karalność naruszenia dyscypliny finansów publicznych ustaje po upływie 3 lat od dokonania naruszenia lub, jeżeli wszczęto postępowanie, po upływie 5 lat. Zatarcie ukarania następuje z mocy prawa po upływie 2 lat od wykonania kary.

W przypadku złożenia zażalenia (odwołania) lub ponownego rozpatrywania sprawy przez komisję orzekającą może być orzeczona kara surowsza tylko w sytuacji, gdy zażalenie (odwołanie) złożone zostało na niekorzyść obwinionego (tj. nie przez niego samego lub jego pełnomocnika). Nie ma natomiast przeciwwskazań do orzeczenia kary łagodniejszej.

Nieważność prawomocnego postanowienia lub orzeczenia stwierdza Główna Komisja Orzekająca. Stwierdzając nieważność Komisja uchyla postanowienie (orzeczenie) i umarza postępowanie albo przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania.

Postępowanie zakończone prawomocnym orzeczeniem (postanowieniem) może zostać wznowione, jeżeli:

- postanowienie (orzeczenie) zostało wydane w wyniku przestępstwa

- postanowienie (orzeczenie) zostało wydane na podstawie fałszywych dowodów

- po wydaniu postanowienia (orzeczenia) wyszły na jaw nowe istotne okoliczności

Z wnioskiem o wznowienie postępowania może wystąpić: Minister Finansów, Główny Rzecznik, rzecznik dyscypliny, osoba obwiniona lub jej obrońca. Z wnioskiem tym występuje się do Głównej Komisji Orzekającej. Komisja orzeka o wznowieniu postępowania albo odmowie jego wznowienia. Postępowania nie wznawia się po upływie 2 lat od orzeczenia (postanowienia) lub po zatarciu karania.

Prawomocne orzeczenie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlega wpisowi do rejestru prowadzonego przez Główną Komisję Orzekającą.

Przewodniczący komisji orzekających, w terminie do 31 stycznia każdego roku, składają Przewodniczącemu Głównej Komisji Orzekającej sprawozdanie o sposobie rozpoznania wniosków o ukaranie wniesionych w roku poprzednim. Przewodniczący GKO do 15 marca składa Ministrowi Finansów sprawozdanie z działalności GKO oraz zbiorcze sprawozdanie z działalności komisji orzekających. Główny Rzecznik Dyscypliny Finansów Publicznych do 15 marca składa Ministrowi Finansów sprawozdanie ze swojej działalności oraz zbiorcze sprawozdanie z działalności rzeczników dyscypliny. Minister Finansów zatwierdza te sprawozdania a następnie przekazuje je Prezesowi Rady Ministrów oraz sejmowej Komisji Finansów Publicznych.

22


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prawo międzynarodowe publiczne, opracowania ustaw
Finanse publiczne - opracowane pytania, Studia, III semestr, Finanse publiczne
Zamówienia publiczne, opracowania ustaw
Finanse publiczne opracowanie zagadnień
Prawo - Prawo finansów publicznych - opracowanie, SZKOŁA, TECHNIK ADMINISTRACJI, PRAWO, Prawo finans
Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 o finansach publicznych, Opracowano na podstawie: Dz
Finanse Publiczne opracowanie defi, finanse publiczne(18)
Finanse Publiczne barabara szlabowska, Finanse Publiczne-opracowanie, Finanse Publiczne
Finansowe publicz opracowanie pyt
eryk łon finanse publiczne opracowane pytania
finanse-opracowanie, finanse publiczne(prawo finansowe)(1)
13. Zamówienia publiczne, Prawo gospodarcze(1), Opracowanie ustaw
opracowanie ks RODZDZIAL XI, Finanse Publiczne
ROZDZIAL I opracowanie ks, Finanse Publiczne
FP (opracowane zagadnienia), FINANSE PUBLICZNE:

więcej podobnych podstron