1. Akulturacja i jej wymiar dla kultury

Akulturacja - ogół zjawisk powstałych w wyniku bezpośredniego lub pośredniego kontaktu (zderzenie kultur- stosunki kulturowe, które zawiązują się między dwiema kulturami na skutek ich zetknięcia się w sposób bezpośredni lub pośredni. Do takich interakcji dochodzi w obszarach stykowych pogranicza dwóch kultur bądź na skutek migracji przedstawicieli danej kultury. Zderzenie dwóch odmiennych kultur może wywołać tzw. szok kulturowy. Sprzeczności wartości reprezentowanych przez obie grupy może doprowadzić do konfliktu między nimi.) dwóch grup kulturowych, prowadzący do zmian wzorów kulturowych jednej, drugiej lub obu kultur. Końcowym efektem tego procesu może być unifikacja wzorów kulturowych obu grup, bądź przejęcie wzorów jednej grupy przez drugą. Przez akulturację rozumie się szczególnie proces rozwiązywania problemów związanych ze znalezieniem się w kulturze odmiennej od tej, w której nastąpiła pierwotna kulturalizacja

Obecnie w psychologii powszechnie przyjmuje się cztery możliwe rezultaty procesu akulturacji:

• asymilację

• integrację,

• separację

• marginalizację

Szok kulturowy - mniej lub bardziej nagłe, budzące lęk pojawienie się obcej kultury, która niesie ze sobą całkowicie odmienną rzeczywistość kulturową. Termin ten określa ogół stosunków kulturowych i reakcji tych dwóch kultur na skutek takiego zderzenia kultur. Szok kulturowy wywołuje wytworzenie dystansu wobec obcej kultury czy próby odizolowania się. Zjawisko to umożliwia jednak uświadomienie sobie odmienności własnej kultury, a poprzez to zrozumienie obcych wzorów kulturowych

Proces akulturacji to przekształcanie zachowań w zderzeniu dwóch lub więcej odmiennych kultur. Proces budowania kulturowości grup społecznych odbywa się dwojako:

• pierwsza grupa tworzy własna formułę funkcjonowania dobra w tej grupie i środowisku;

druga grupa wzbogaca swoją kulturę poprzez działanie innych kultur.

Akulturacja - ogół zjawisk powstałych w wyniku bezpośredniego lub pośredniego kontaktu (zderzenie kultur) dwóch grup kulturowych, prowadzący do zmian wzorów kulturowych jednej, drugiej lub obu kultur. Końcowym efektem tego procesu może być unifikacja wzorów kulturowych obu grup, bądź przejęcie wzorów jednej grupy przez drugą. Przez akulturację rozumie się szczególnie proces rozwiązywania problemów związanych ze znalezieniem się w kulturze odmiennej od tej, w której nastąpiła pierwotna kulturalizacja Obecnie w psychologii powszechnie przyjmuje się cztery możliwe rezultaty procesu akulturacji: asymilację integrację, separację marginalizację.

2. Cechy kultury

Cechy Kultury - kultura związana jest z człowiekiem. Człowiek jest jej twórcą i przez nią kształtowany. Za jej pomocą wyraża swoje potrzeby emocje i wrażenia. Kultura jest zjawiskiem ponadjednostkowym (społecznym) jest związana z człowiekiem jako istotą prowadzącą społeczny tryb życia. Kształtuje indywidualnie życie ludzi a poszczególne jednostki mogą wnosić do jej skarbnicy poważny wkład lecz istnieje tylko dzięki życiu zbiorowości. Jest sposobem organizacji życia zbiorowego. Kultura jest regularna. Kultura jest zbiorem zjawisk wyuczonych oznacza to że kultura nie jest przekazywana na drodze biologicznej za pośrednictwem genów ale w procesie uczenia się.

Cechy kultury:

- obejmuje całość życia człowieka

- nie ma charakteru wartościującego ( kulturowy vs kulturalny)

- jest tworem zbiorowym nie indywidualnym

- rozwija się i przekształca w czasie

Kultura związana jest z człowiekiem. Jest zjawiskiem społecznym i powtarzalnym (naukowiec, który nie ujawni swego wynalazku szerszemu gronu, nie włączy go tym samym do elementów kultury, lecz po jakimś czasie zrobić to może inny uczony, który niezależnie od niego doszedł do tych samych wniosków). Kultura jest zbiorem zjawisk wyuczonych (czyli przekazywanych nie za pośrednictwem genów, lecz na drodze wychowania i uczenia się).

Kultura ma charakter czasowy i przestrzenny. Kultura jest systemem, a więc każda pojedyncza kultura ma własną wewnętrzną logikę. Kultura jest też mechanizmem adaptacyjnym człowieka, jest pośrednikiem między człowiekiem, a środowiskiem, które ten zamieszkuje.

3. Cechy zjawisk kulturowych

Cechy zjawisk kulturowych - kultura ma wymiar czasowy charakteryzuje się rozciągłością w czasie. W sensie atrybutywnym jako cecha ludzkości zmieniała się i rozwijała w miarę upływu czasu. W sensie dystrybutywnym- jako zbiór cech określonej zbiorowości rozwija się przeżywa rozkwit i upada.

Kultura ma wymiar przestrzenny zarówno w sensie atrybutywnym jak i dystrybutywnym. Charakteryzuje się rozciągłością w przestrzeni.

Kultura jest systemem zarówno w sensie atrybutywnym jaki dystrybutywnym. Jest zjawiskiem złożonym z elementów tworzących całość. Między jej elementami zachodzi proces integracji.

Kultura jest prawidłowa- trwa i zmienia się według pewnych praw i regularności. Można ją opisywać i szukać zasad jej działania.

Kultura jest aparatem adaptacyjnym człowieka- jest pośrednikiem między człowiekiem a środowiskiem przyrodniczym w którym on żyje. Jako cecha ludzkości bywa traktowana jako mechanizm adaptacyjny człowieka

Płaszczyzny zjawisk kulturowych

• materialna - każde zjawisko kulturowe ma jakiś wymiar materialny,

• behawioralna - zjawiska kulturalne są związane nierozerwalnie z zachowaniami motorycznymi (zewnętrznymi, czyli czynnościami związanymi z tworzeniem i odbiorem dzieła kulturowego lub wewnętrznymi, czyli przeżyciami, odczuciami, bądź wypowiedziami),

• psychologiczna - dla niektórych badaczy ważne są: wartościowanie, oceny, postawy, motywy i znaczenia nadawane przez człowieka przedmiotom materialnym i zachowaniom,

• aksjonormatywna - można też wyróżnić w kulturze normy i wartości.

7. Czynniki Hominizacji - (uczłowieczenie człowieka).

Czynniki biologiczne:

- Powiększyło się mózgowie(szczególnie kresomózgowie);

- Zmieniły się proporcje czaszki, skróciła się twarzoczaszka, zwiększeniu uległa część mózgowa;

- Zmieniła się wielkość i liczba zębów(spowodowana zmianą odżywiania);

- Pionizacja postawy(zejście z drzew), wykorzystywano już chwytność dłoni, dzięki czemu można było wykorzystać je do pracy, skróciły się kończyny górne, zaginął ogon, przeciwstawny kciuk reszcie palcom.;

- Lepsze unerwienie mięśni ręki;

- Zanik pazurów, pojawienie się paznokci;

- Jedna para sutek;

- Spłaszczenie klatki piersiowej;

- Zmniejszenie ilości owłosienia;

- Zwiększona wysokość ciała;

- Pigmętacja skóry;

- Zmniejszyła się ilość potomstwa, wydawanego za jednym razem, wydłużył się okres ciąży;

- Wysklepienie i powiększenie stopy, skróciły się palce;

- Amortyzacyjna funkcja kręgosłupa.

Czynniki społeczno - kulturowe

- Wykształcenie mowy, zaczęto się porozumiewać;

- Produkcja narzędzi, broni, odzieży, biżuterii, domostw;

- Życie w grupach, społeczeństwach;

- Podział pracy i obowiązków;

- Przekazywanie wiedzy i doświadczeń;

- Opanowanie ognia;

- Pochówki;

- Dłuższa opieka nad potomstwem;

- Magazynowanie,konserwacja,hodowla zwierząt i uprawianie roślin.

Czynniki hominizacji

1. W teorii ewolucji termin ten oznacza proces powstania gatunku człowiek rozumny Homo sapiens. Do jego najważniejszych cech hominizjacji zaliczamy:

• spionizowanie postawy ciała,

• dwunożny chód,

• trzykrotne powiększenie objętości mózgu,

• wykształcenie mowy,

• umiejętność wytwarzania narzędzi i posługiwania się nimi oraz podział pracy.

2. W filozofii chrześcijańskiej terminem tym określa się proces "dojrzewania do pełni człowieczeństwa" w sensie duchowym.

RODZINA HOMINIDAE

Wyodrębniła się ze swego pnia wyższych naczelnych w tym samym czasie co rodzina człowiekokształtnych. Proces ten rozpoczął się bardzo dawno, około 14 milionów lat temu.Z rodziny Pongidae dziś żyją co najmniej 4 gatunki: szympans ,goryl, orangutan, gibbon. Rodzina Hominidae wyłoniła się ze słabo brachiacyjnych lub prebrachiacyjnych małp - Dryopithecinae.W trakcie rozwoju rodziny Hominidae dokonał się proces hominizacji (uczłowieczenia).Polegał on na wyodrębnianiu się, natężaniu, zaostrzaniu i kolejnym rozkwicie cech typowo ludzkich. Aby móc uzyskać jakiekolwiek informacje na temat możliwości powstania kultury i jej rozwoju, należałoby prześledzić uważnie rozwój cech anatomicznych, a także behawioralnych. Najłatwiej prześledzić rozwój cech anatomicznych, gdyż o tym niejako informują nas zachowane szczątki kopalne, zaś prześledzenie ich behawioralu jest niezwykle trudne. Opiera się na analogiach zachowań wyższych naczelnych.

RAMAPITHECUS- hipotetyczny najwcześniejszy rodzaj Hominidae

Istnieją przesłanki, że zmiany środowiska, które się dokonały 14 milionów lat temu (ocieplanie się i zmniejszenie wilgotności klimatu) prowadziłu do rozwoju formy Ramapithecus, a następnie Australopitecus. Daleko posunięte zmiany środowiska, mianowicie przekształcenie lasu tropikalnego sawannę spowodowało całą masę zmian i wykształciło nowe cechy adaptacyjne u organizmów. Około 14 lat temu znaleziono szczątki istoty prowadzącej naziemny tryb życia, należącej niewątpliwie do wyższych naczelnych. Miało to miejsce w Pendżabie, Kenii-stąd pochodzą nazwy Ramapithecus i Kenyapithecus. Kształt szczęki u Ramipthecusa jest V-kształtny, a nie U-kształtny. Miał silną żuchwę, zdolną do ruchu pionowego i trącego poziomego, umożliwiającego miażdżenie twardych nasion. Mógł od czasu do czasu przyjmować pionową postawę ciała, ale głównie poruszał się na czterech nogach. Jego okazjonalny pionowy chód mógł przypominać poruszanie się małp człekokształtnych na tylnich nogach.

AUSRTALOPITHECUS (AUSTRALOPITEK)

Należy do rodziny Hominidae. Został odkryty przez Raymonda Darta w latach dwudziestych. Nazwa Australopithecus oznacza-małpa południowa. Żył w środowisku sawannowym , na dużych obszarach Afryki Pd, Wsch. i środkowej. Dopiero odkrycia Lewisa Leakeya potwierdziły przypuszczenia Darta, że jest to wczesna forma człowiekowata. Jeśli określenie „małpolud” stosuje się do jakiejś istoty z przeszłości , to jest nią właśnie Australopitek. Jego ciało od pasa w dół przypomina człowieka, natomiast od pasa w górę- ciało małpy. Budowa tułowia, miednicy oraz długiej kości uda świadczy o tym, że często on przyjmował postawę pionową. Przypuszcza się ,że dwunożny chód Australopiteka był dość chwiejny, nogi były szeroko rozstawione, cała zaś sylwetka pochylona do przodu. Szczęka była masywna ,co dawało możliwość ruchu poziomego trącego- a zatem w jego pożywieniu przeważał twardy pokarm roślinny. Profil czaszki był pionowy, a część twarzowa nieco krótsza niż u małp. Prymitywnego wyglądu nadawały mu silnie rozwinięte wały nadoczodołowe. Otwór potyliczny był bardziej przesunięty do przodu niż u małp, co pozwalało dłużej utrzymywać postawę pionową. Dłoń Australopiteka nie była bardziej chwytna od dłoni małp człekokształtnych, a pojemność mózgoczaszki nie przekraczała pojemności czaszki dzisiejszego szympansa, była mniejsza od czaszki goryla. Miał ok. 120-130 cm wzrostu,ważył ok. 40 kg.

HOMO HABILIS

W gorącej strefie klimatycznej, w Afryce w okresie od 1.9-1.7 miliona lat temu żyła istota człowiekowata, której klasyfikacja po dziś dzień jest przedmiotem nieustannych sporów. Homo habilis żył na podobnym obszarze co Australopithecus africanus, z której to formy biologicznej najprawdopodobniej się rozwinął. Miał stosunkowo drobną budowę ciała i niski wzrost(120-125 cm).U Homo habilisa palce nóg nie były chwytne: paluchem mógł poruszać tylko w płaszczyźnie pionowej, podobnie jak człowiek współczesny. Stopa była podwójnie wysklepiona, co pozwalało na długotrwałe utrzymywanie pionowej pozycji ciała i kroczenie do chodu człowieka współczesnego. Kciuk jego był bardziej przeciwstawny niż u Australopiteków. Mózg miał wielkość 660 cm3. Liczba neuronów osiągnęła u tej formy około4,5 miliarda; współczesny człowiek ma ich 5 miliardów. Homo habilis był wszystkożerny. Polował na mniejsze zwierzęta, resztkę pokarmu stanowiła padlina. Homo habilis jest dziś tez kojarzony z forma dawniej określana jako wczesny Homo erectus, czyli człowiek wyprostowany z Jawy.

Jeśli zas chodzi o jakiekolwiek narzędzia - to dość nieregularnie roztłuczone otoczaki z ostrymi krawędziami. Nie można się w nich jednak dopatrzeć jakiegoś stałego wzoru czy typu, z tego też powodu John Napier podważał ich klasyfikacje jako przejawów kultury.

HOMO ERECTUS

Zwany też Pithecahthropusem. Nazwę zawdzięcza swemu odkrywcy, Eugenie Dubois. Jest bez wahania zaliczany do rodzaju Homo, co znaczy człowiek. Żył w okresie od ok. miliona do 200 tyś lat temu. Posiadał już wszystkie podstawowe cechy typowo ludzkie: całkowicie spionizowaną postawę, poruszał się wyłącznie na dwóch nogach,

miał całkowicie przeciwstawny kciuk umożliwiający chwyt precyzyjny, duży mózg, którego górna granica pojemności poważnie przekraczała dolną granicę pojemności mózgu człowieka współczesnego, tworzył wiele typów narzędzi, miał złożony sposób komunikowania się w gromadzie. Żył na olbrzymich obszarach Starego Świata-Afryce, Azji, Europie, umiejąc sobie radzić w rozmaitych klimatach: od tropikalnego do umiarkowanego. Był wyższy i masywniejszy od swoich poprzedników. Jego wzrost wahał się od 165-175 cm, waga ciała mogła przekraczać 70 kg. Czaszka była gruba i masywna, żuchwa ciężka wyposażona w diastemę. Czoło było bardziej pochylone niż u Australopiteka i miał też większe wały nadoczodołowe. Szerokość czaszki była większa niż jej wysokość, podtrzymywałay ją mocno rozwinięte mięsnie szyi i karku. Zewnętrzne cechy Homo Erectusa wskazywały by na formę co najmniej tak prymitywną jak Australopitek-nic bardziej mylnego, bowiem cechy typowo ludzkie miał on rozwinięte prawie w takim samym stopniu jak człowiek współczesny. Pojemność mózgoczaszki - od 750-1250 cm3. Żył w gromadach kilkudziesięcioosobowych i zbiorowo polował na duże zwierzęta. Zamieszkiwał jaskinie, budował schrony od wiatru i deszczu na kamiennych podstawach. Homo Erectus znał ogień. Na podstawie rozległych badań archeologicznych formą Homo Erectus wiąże się powszechnie 2 przemysły szelski(abwilski) i aszelski, które składają się na okres w dziejach kultury ludzkiej określany jako dolny paleolit, czyli najwcześniejszy okres starszej epoki kamienia ( czasem nazywanej tez epoka kamienia łupanego).Te 2 przemysły reprezentują 2 podstawowe techniki obróbki kamienia ( technika rdzeniow i technika obłupkowa).

HOMO SAPIENS - Człowiek rozumny

Dziś do gatunku Homo Sapiens, obok człowieka żyjącego współcześnie (homo sapiens sapiens) zalicza się również formy znacznie wcześniejsze: człowieka ze Swanscombe, i Neandertalu. Wszystkie te formy maja prawdopodobnie ścisły związek z człowiekiem współczesnym, choć zaliczenie ich do jednego gatunku ma charakter umowny. Człowiek neandertalski pojawił się na kuli ziemskiej 350 tyś lat temu. Rozwinął się pewnie z jakiejś ostatniej formy Homo Erectusa. Znamy dwie formy Neandertalczyka-wcześniejszą i poźniejszą. Miał wygląd prymitywny, szczególnie silnie rozwinięte wały nadoczodołowe. Pojemność jego czaszki była jednak równa lub nieomal równa pojemności czaszki współczesnego człowieka.(ok. 1500cm3) Wczesny neandertalczyk zamieszkiwał szeroki obszar Starego Świata, dobrze radził sobie nawet z chłodnym klimatem. Natomiast neandertalczyk klasyczny zamieszkiwał mniejszy obszar Europy, Bliskiego Wschodu i Afryki Pn. Był masywnie zbudowany, wzrost od 165-175. Miał nogi krótsze niż człowiek współczesny, a u jego formy znajdujemy klasyczne wygięcie kości udowej. Dotrwały do naszych czasów dowody jego bogatego życia społecznego a także wytwory jego kultury. Z neandertalczykiem związany jest przemysł mustierski. Do tej kultury należy wile zróżnicowanych, wykonanych według starych wzorów narzędzi. Po raz pierwszy w kulturze stworzonej przez Neandertalczyka wystąpiła wyspecjalizowana broń myśliwska. Nowym surowcem do wyrabiania narzędzi stały się kości. Pojawiły się też intencjonalne pochówki zmarłych( co świadczy o kulturze kulturze i życiu społecznym i o rozwinięty wyobrażeniach na temat śmierci).

HOMO SAPIENS SAPIENS (Człowiek współczesny)

Najwcześniejsze szczątki podgatunku homo sapiens sapiens są datowane na okres od 40 do 35 tyś lat temu. Tworzył on kulturę górnego paleolitu. Wyróżnia go: wąski nos, szerokie i wysokie czoło, duży mózg, stosunkowo małe łuki brwiowe i niskie oczodoły. Skrócenie się szczęki, zmniejszenie się funkcji miażdżąco-trącej,pieczenie mięs i rozdrabnianie z pomocą narzędzi. Odtąd przeobrażenia kultury ludzkiej dokonywały się już za sprawą mechanizmów kulturowych, kulturowych nie pod wpływem przemian biologicznych czy ewolucyjnych.

8. Czynniki socjalizacji:

1. Rodzina - pierwszy z najważniejszych czynników socjalizacji. To pierwszy i najbardziej trwały świat społeczny dla dziecka.

2. Szkoła - jest odpowiedzialna za przekazanie informacji, umiejętności i wartości, które społeczeństwo uważa za ważne dla życia społecznego.

3. Grupa rówieśnicza - składa się z dzieci w tym samym lub zbliżonym wieku i o tym samym statusie społecznym. W grupie rówieśniczej trzeba samemu zapracować na pozycję społeczna-w przeciwieństwie do rodziny, gdzie pozycja ta została nam od razu przyporządkowana. Socjalizacja przebiega tu w sposób nieprzemyślany i nie zaplanowany.

4. Mass media - są zbiorem różnych sposobów komunikowania treści przeznaczonych dla wielu odbiorców - obejmują np. radio, telewizje, filmy, gazety, książki itp.

5. Inne czynniki - czyli instytucje religijne, sąsiedztwo, organizacje rekreacyjne itp.

Socjalizacja (łac. socialis = społeczny) to proces (oraz rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie. Największą rolę na tym etapie odgrywają jego rodzice, później także wychowawcy i rówieśnicy oraz instytucje (takie jak szkoła czy kościół).

Na drodze socjalizacji człowiek uczy się podstaw interakcji społecznych, poznaje społeczne normy postępowania, wartości, nabywa umiejętność posługiwania się przedmiotami i kształtuje swoją osobowość.

Wyróżniono trzy mechanizmy socjalizacji:

• wzmacnianie - wynagradzanie i karanie,

• naśladowanie - przejmowanie wzorców,

• przekaz symboliczny - pouczenia słowne i pisemne

Procesy socjalizacji można podzielić na pierwotne i wtórne.

9. Definicje kultury

Kultura to ogół wytworów działalności ludzkiej na którą składają się:

- materialne i niematerialne wartości

- uznawane sposoby postępowania

które zobiektywizowane są i przyjęte w zbiorowości, przekazywane innym zbiorowościom i innym pokoleniom.

Rodzaje definicji kultury (Kroeber):

• wyliczające (enumeratywne)

• historyczne (nacisk na społeczne dziedzictwo)

• normatywne (nacisk na imperatywne funkcje kultury, to co obowiązuje)

• psychologiczne (nacisk na psychologiczne mechanizmy kształtowania się kultury)

• strukturalistyczne (nacisk na całościowy charakter kultury jako systemu)

Definicja Murdocka :

- Kultura jest zawsze wyuczona, obejmuje nawyki, które kształtują się pod wpływem społecznego doświadczenia, wpajane są na zasadzie transmisji społecznej.

- Ma charakter ideacyjny - występuje w postaci idealnej, jest uświadamiana za pomocą norm i wzorów.

- Jest aparatem zaspokajania potrzeb ludzkich.

- Mimo że jest systemem otwartym, jest zintegrowana.

Definicja Herskovitza:

- Kultura nie jest zjawiskiem wrodzonym, lecz nabytym .

- Wywodzi się z elementów psychologiczno-historycznych

- Ma charakter strukturalny i obejmuje wiele aspektów,

- Ewoluuje w czasie i w przestrzeni,

- Wykazuje prawidłowości, które pozwalają na jej naukowe badanie - Jest narzędziem, przy pomocy którego jednostka adaptuje się do środowiska, wykazuje środki swoich możliwości twórczych.

Kultura jest związana z człowiekiem (człowiek jest jej twórcą a zarazem jest przez nią kształtowany, jest jej twórcą, nosicielem i odbiorcą.

Kultura jest zjawiskiem ponadjednostkowym (społecznym) - Kultura kształtuje jednostki ale istnieje tylko dzięki zbiorowości. Kultura jest sposobem organizowania życia w zbiorowości i życia jednostki.

Kultura jest regularna - do kultury zaliczamy zjawiska rozgrywające się w zbiorowości które odznaczają się powtarzalnością i które w związku z tym można ujmować w prawa.

Kultura jest zbiorem zjawisk wyuczonych - kultura nie jest przekazywana w drodze biologicznej, za pośrednictwem genów ale w procesie uczenia się.

Różnorodność pojmowania kultury

Pierwotnie termin cultura wiązał się z uprawą roli, bądź hodowlą zwierząt i oznaczał przekształcanie naturalnego stanu zjawisk przyrody w stan bardziej użyteczny i przydatny człowiekowi. Także obecnie w języku agronomii używa się wyrażeń takich jak: kultura rolna, kultura bakterii, bądź monokultura, co wiąże się bezpośrednio z pierwotnym znaczeniem tego słowa.

Po raz pierwszy w nowym znaczeniu termin ten został użyty przez Cycerona, który w dziele Disputationes Tusculanae użył sformułowania cultura animi (dosłownie: uprawa umysłu) w celu określenia pierwszej w literaturze koncepcji filozofii:

"Czymże bez ciebie bylibyśmy nie tylko my, ale czym byłoby w ogóle ludzkie życie? Tyś pozakładała miasta, ty rozproszonych ludzi powołałaś do życia społecznego, ty zespoliłaś ich między sobą najpierw przez wspólne osiedla, później przez małżeństwa, a wreszcie przez wspólnotę mowy i pisma. Tyś wynalazczynią praw, nauczycielką dobrych obyczajów i ładu."

Od tego czasu termin "kultura" zaczęto wiązać z czynnościami ludzkimi mającymi na celu doskonalenie, pielęgnowanie czy kształcenie.

Po raz pierwszy nowoczesne zastosowanie pojęcia kultury pojawiło się w 1688 roku, użyte przez Samuela Pufendorfa w pracy De iure naturae et gentium, gdzie zamieścił on słowa takie jak: cultura czy cultura animi na oznaczenie wszelkich wynalazków wprowadzonych przez człowieka (takich jak instytucje społeczne, ubranie, język, moralność kierowaną przez rozum i obyczaje).

W ciągu wieków słowo to było coraz częściej używane przez filozofów, a potem także uczonych zajmujących się naukami społecznymi. Rezultatem tego procesu stała się jego wieloznaczność.

Zasadnicze różnice pojawiają się, po przyjrzeniu się co oznacza termin "kultura" dla reprezentantów różnych nauk:

• dla archeologa - "zbiór rzeczy materialnych znalezionych na miejscu wykopalisk, wykonanych z kamienia, metalu, kości bądź drewna",

• dla etnografa - "nie tylko przedmioty materialne, lecz również zachowania ludzkie, takie jak pieśni, przysłowia, baśnie, mity, legendy, mody, obyczaje, zwyczaje czy obrzędy, występujące w danym regionie",

• dla antropologa - "sfera przedmiotów materialnych, zachowań ludzkich, a także instytucje, działalność gospodarczą, zabawę, język i religię",

• dla psychologa - "zbiór, do którego wchodzą przede wszystkim zachowania jednostki, jej myśli, uczucia i reakcje; kultura przejawia się poprzez zbiór reguł i motywów postępowania, form ekspresji, nakazów i zakazów, ocen i sądów" (np. kultura indywidualistyczna, kultura kolektywistyczna).

• dla socjologa - "wydzielony obszar życia i działalności grup ludzkich".

11. Dyfuzja i jej rola w budowaniu kulturowości.

Dyfuzja - przestrzenne rozchodzenie się lub przenoszenie się elementów kultury (cech, instytucji, wzorów, wątków, tematów, obyczajów) w drodze zapożyczania.

Pojęcie dyfuzji może się czasem odnosić do procesu przenikania treści kulturowych z jednej warstwy czy klasy społecznej do drugiej, z jednej grupy w obrębie szerszej zbiorowości do innej (dyfuzja strukturalna).

Dyfuzja jest pojmowana jako zjawisko wynikające z uczenia się kultury.

Dyfuzja jest to przestrzenne bądź strukturalne przenoszenie się lub rozchodzenie elementów kultury. Dyfuzję rozumie się jako element uczenia się kultury i przekazywania jej na drodze pozabiologicznej. Zjawisko to prowadzi do zapożyczeń kulturowych, a w konsekwencji do zwiększenia podobieństw między kulturami.

12. Dyfuzja kulturowa

Dyfuzja kulturowa - służy do opisu i konceptualizacji zmian zachodzących w kulturze. Słowo dyfuzja oznacza przestrzenne rozchodzenie się lub przenoszenie się elementów kultury (cech, instytucji, wzorów, wątków, tematów) w drodze zapożyczania. Jest dziś pojmowane jako zjawisko oczywiste wynikające z faktu uczenia się kultury i przekazywania jej na drodze pozabiologicznej

Dyfuzja kulturowa - proces przenikania elementów jednej kultury do innej, poprzez mechanizm zapożyczania, np. wyrażeń językowych, zwyczajów, w wyniku czego zmieniać może się system wartości tej pierwszej. Możliwa jest m.in. dzięki bezpośredniemu kontaktowi, migracjom, mediom czy wymianie hadlowej. W ujęciu dyfuzjonistów kultura kształtuje się przede wszystkim poprzez przenikanie się elementów kulturowych społeczeństw żyjących w bezpośredniej styczności.

Etapy:

1. przedstawienie nowego elementu

2. przyjęcie go przez społeczeństwo

3. zespolenie z własną kulturą

Warunki przyjęcia:

1. użyteczność

2. zgodność z istniejącą kulturą

3. prestiż społeczeństwa przekazującego

4. prestiż jednostki przekazującej

Łatwe do przekazania są techniki życia codziennego, nie są natomiast przekazywane skojarzenia i reakcje podświadome. W wyniku nadmiernej dyfuzji może dojść do akulturacji.

Rodzaje dyfuzji:

1. bezpośrednia - zachodzi gdy elementy kultury dawców są bezpośrednio przekazywane biorcom

2. pośrednia -odbywa się za pomocą reprezentantów trzeciej kultury

3. zamierzona - efekt motywacji żywiołowych

4. niezamierzona - wynik presji kultury przekazującej

5. prosta - przekazany zostaje wyrwany samodzielny element

6. przekazany zostaje kompleks elementów

7. połączona - kompleks zjawisk funkcjonalnie powiązanych

8. bodźcowa - niefunkcjonalnie połączony zbiór elementów

13. Ewolucja kulturowa

Ewolucja kulturowa - pojecie to pojawiło się w związku z badaniem zmiany kulturowej a więc zmiany obyczajów, przekonań, sposobów postępowania, gustów. Zmiana ewolucyjna jest zawsze kierunkowana, prowadzi do bardziej lub mniej określonego celu, polega na ciągłej kumulacji, wzroście dorobku form kulturowych. Jest to proces od woli ludzkiej niezależny rozgrywa się zgodnie z wewnętrznymi prawami kultury.

Ewolucja kulturowa, seria procesów zmian kulturowych, w wyniku których zjawiska kulturowe przekształcają się, zwiększając stopniowo swą złożoność, funkcjonalność i efektywność, co prowadzi do coraz wyższego poziomu cywilizacyjnego zaawansowania i wzrostu możliwości adaptacyjnych człowieka.

14. Ewolucjonizm kulturowy

Ewolucjonizm kulturowy - pozytywistyczny kierunek i teoria powstałe w drugiej połowie XIX w. W naukach społecznych i filozofii uznające ewolucję kulturową i ewolucję społeczną za procesy decydujące o transformacji społeczeństw i kultury. Przyjmując założenia o jedności świata i jedności natury ludzkiej, wszechobecności dynamiki i postępu, który wyznacza kierunek ewolucji o globalnym charakterze zmian oraz istnieniu jednego punktu wyjścia dla wszystkich społeczeństw, ewolucjoniści w duchu naturalizmu i ahistoryzmu stosując przede wszystkim metodę porównawczą starali się odtworzyć dzieje rozwoju ludzkości oraz kultury a także określić rządzące nim prawa. Twórcy kierunku to Spencer, Morgan, Tylor

EWOLUCJONIZM KULTUROWY pozytywistyczny kierunek i teoria powstałe w drugiej połowie XIX w. W naukach społecznych i filozofii uznające ewolucję kulturową i ewolucję społeczną za procesy decydujące o transformacji społeczeństw i kultury. Przyjmując założenia o jedności świata i jedności natury ludzkiej, wszechobecności dynamiki i postępu, który wyznacza kierunek ewolucji o globalnym charakterze zmian oraz istnieniu jednego punktu wyjścia dla wszystkich społeczeństw, ewolucjoniści w duchu naturalizmu i ahistoryzmu stosując przede wszystkim metodę porównawczą starali się odtworzyć dzieje rozwoju ludzkości oraz kultury a także określić rządzące nim prawa. Twórcy kierunku to Spencer, Morgan, Tyrol

15.Geneza i rozwój kultury , sposób życia i realizacja wzorców.

Wzór kulturowy określa, jak jednostka powinna reagować na sytuacje uważane za ważne dla niej samej i dla grupy, do której należy, aby zachowywać się zgodnie z jej oczekiwaniami i nie popaść w konflikt z innymi członkami grupy. Wzór kulturowy jest więc mniej lub bardziej ustalonym sposobem zachowywania się i myślenia w danej zbiorowości. W jego skład wchodzą też wytwory kultury materialnej.

Wzór kulturowy można rozumieć dwojako, a mianowicie:

• jako znamienny dla zbiorowości X układ cech kulturowych

• jako mniej bądź bardziej ustalony w danej zbiorowości sposób myślenia bądź zachowania

Wzory kulturowe można rozpatrywać w dwóch aspektach:

• normatywnym (normy, wedle których ktoś powinien postępować),

• behawioralnym (wedle realizacji tej normy w konkretnym zachowaniu członków danej zbiorowości).

Różnorodność kultur

Mimo, że kultura jest atrybutem człowieka i co za tym idzie wszystkich społeczności tworzonych przez gatunek homo sapiens nie jest ona jednolita i w różnych okresach historycznych, jak również w różnych obszarach geograficznych wytwory ludzkie, systemy norm i wartości były i są od siebie odbiegające w dużym stopniu. Przedstawiciele nauk społecznych starają się klasyfikować pewne typy kultur czy też opisywać szczególne przypadki istniejących obecnie lub w przeszłości, nadając im nazwy specyficzne ze względu na miejsce, czas bądź ogólny typ opisywanej kultury.

16.Globalizacja

Globalizacja - Pojęcie „globalizacja” pojawiło się po raz pierwszy w Niemczech w 1953 roku w gazecie "Frankfurter Allgemeine Zeitung"^{[potrzebne źródło]}. Jak podkreślają świadkowie, w ciągu nocy termin ten, mimo swej nieokreśloności, uróśł do rangi najbardziej palącego zagadnienia^{[potrzebne źródło]}. Po raz kolejny pojęcia "globalizacja" użyto w The Economist w roku 1959^{[potrzebne źródło]}. Wyrażone ono zostało w kontekście ekonomicznym, a konkretniej chodziło o „wzrost zglobalizowanej ilości importowych samochodów”. Już dwa lata później pojęcie to znalazło się w słowniku Webstera (Webster's Dictionary) w 1961 roku^{[potrzebne źródło]}; wcześniej używany był termin "globalny" o ekologicznych i społeczno-ekonomicznych konotacjach.

Globalizacja jest pojęciem używanym aby opisać zmiany w społeczeństwach i gospodarce światowej, które wynikają z gwałtownego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej i kulturowej. Opisuje zwiększenie wymiany informacyjnej, przyspieszenie i spadek cen transportu, a także wzrost handlu międzynarodowego oraz inwestycji zagranicznych spowodowanych znoszeniem barier oraz rosnących współzależności między państwami. W ekonomii termin ten oznacza głównie zjawiska związane z liberalizacją wymiany handlowej lub “wolnym handlem”. W szerszym znaczeniu odnosi się do rosnącej integracji i współzależności między jednostkami działającymi globalnie, czy to na platformie społecznej, politycznej czy ekonomicznej.

Globalizacja:
Zdefiniował ją Ronald Robertson jako zbiór procesów które prowadzą do ujednolicenia społeczeństwa
Na postępującą globalizację ma wpływ: internet, rozwój komunikacji i telekomunikacji, nowoczesna technika, zależności ekonomiczne i polityczne pomiędzy państwami, korporacje, brak przywiązania niektórych kręgów społecznych do swoich miejsc.

17. Hominizacja poprzez czynnik biologiczny.

1. W teorii ewolucji termin ten oznacza proces powstania gatunku człowiek rozumny Homo sapiens. Do jego najważniejszych cech hominizjacji zaliczamy:

• spionizowanie postawy ciała,

• dwunożny chód,

• trzykrotne powiększenie objętości mózgu,

• wykształcenie mowy,

• umiejętność wytwarzania narzędzi i posługiwania się nimi oraz podział pracy.

2. W filozofii chrześcijańskiej terminem tym określa się proces "dojrzewania do pełni człowieczeństwa" w sensie duchowym.

Czynniki biologiczne:

- Powiększyło się mózgowie(szczególnie kresomózgowie);

- Zmieniły się proporcje czaszki, skróciła się twarzoczaszka, zwiększeniu uległa część mózgowa;

- Zmieniła się wielkość i liczba zębów(spowodowana zmianą odżywiania);

- Pionizacja postawy(zejście z drzew), wykorzystywano już chwytność dłoni, dzięki czemu można było wykorzystać je do pracy, skróciły się kończyny górne, zaginął ogon, przeciwstawny kciuk reszcie palcom.;

- Lepsze unerwienie mięśni ręki;

- Zanik pazurów, pojawienie się paznokci;

- Jedna para sutek;

- Spłaszczenie klatki piersiowej;

- Zmniejszenie ilości owłosienia;

- Zwiększona wysokość ciała;

- Pigmętacja skóry;

- Zmniejszyła się ilość potomstwa, wydawanego za jednym razem, wydłużył się okres ciąży;

- Wysklepienie i powiększenie stopy, skróciły się palce;

- Amortyzacyjna funkcja kręgosłupa.

18. Proces socjalizacji

Socjalizacja (łac. socialis = społeczny) to proces (oraz rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie. Największą rolę na tym etapie odgrywają jego rodzice, później także wychowawcy i rówieśnicy oraz instytucje (takie jak szkoła czy kościół).

Na drodze socjalizacji człowiek uczy się podstaw interakcji społecznych, poznaje społeczne normy postępowania, wartości, nabywa umiejętność posługiwania się przedmiotami i kształtuje swoją osobowość.

Wyróżniono trzy mechanizmy socjalizacji:

• wzmacnianie - wynagradzanie i karanie,

• naśladowanie - przejmowanie wzorców,

• przekaz symboliczny - pouczenia słowne i pisemne

Procesy socjalizacji można podzielić na pierwotne i wtórne.

Socjalizacja (łac. socialis = społeczny) to proces (oraz rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie. Największą rolę na tym etapie odgrywają jego rodzice, później także wychowawcy i rówieśnicy oraz instytucje (takie jak szkoła czy kościół).

Na drodze socjalizacji człowiek uczy się podstaw interakcji społecznych, poznaje społeczne normy postępowania, wartości, nabywa umiejętność posługiwania się przedmiotami i kształtuje swoją osobowość.

Wyróżniono trzy mechanizmy socjalizacji:

• wzmacnianie - wynagradzanie i karanie,

• naśladowanie - przejmowanie wzorców,

• przekaz symboliczny - pouczenia słowne i pisemne

Procesy socjalizacji można podzielić na pierwotne i wtórne.

20.System społeczny i kulturowy

System społeczny oznacza całokształt wzorców, funkcji i społecznie akceptowanych sposobów zachowania, obowiązujących w danym społeczeństwie czy też w danej grupie ludzkiej.

21. Kategoria swój - obcy. Etnocentryzm.

Kategoria swój - obcy odnosi się do wszelkich interakcji międzygrupowych. Mówi ona że my jako członkowie danej zbiorowości identyfikujemy się z naszą grupą, uważamy że wszystko toco nasze jest najlepsze a grupy inne o odmiennych normach i wzorcach nazywamy obcymi i jesteśmy do nich wrogo nastawieni.

Etnocentryzm

Wartościująca postawa określająca afirmatywny stosunek do kultury własnej grupy etnicznej, religijnej, rasowej itp., a zarazem deprecjonujący stosunek do kultury grupy obcej

Własna kultura jest uważana za najlepszą i wzorcową

Kultura obca oceniana jest jako odstępstwo od normy, anomalia, a jednocześnie jako zagrożenie własnego sposobu życia (źródło zła)

Etnocentryzm - stawianie własnego narodu lub grupy etnicznej w centrum zainteresowania i wywyższanie go ponad inne. Działania takie mogą doprowadzić do nacjonalizmu czy izolacjonizmu. Pogląd ten manifestuje się w działalności jednostek czy organizacji, które koncentrują się wokół własnego narodu i zwracaniem uwagi na interesy jedynie własnej grupy etnicznej.

Wyrazem etnocentryzmu jest nauczanie szkolne nastawione wyłącznie na problematykę własnego państwa, nierzadko własnego narodu, z pominięciem innych narodów czy też prowadzenie polityki międzynarodowej zgodnie tylko z własnymi interesami narodowymi. Z drugiej strony zdrowy etnocentryzm wynika z powinności wobec własnego narodu i państwa, może być rozumiany jako postawa patriotyczna.

Przejawem etnocentryzmu jest stosowanie określania położenia innych krajów ze swojego punktu widzenia np. dla Polaków Irak to Bliski Wschód, ale dla Hindusów to raczej Bliski Zachód. Jaskrawym przykładem etnocentryzmu są Chiny czyli dla Chińczyków "Państwo Środka" (por. sinocentryzm).

Etnocentryzm jest to afirmacyjny stosunek do własnej kultury, jednocześnie deprecjonujący inne

22. Krąg kulturowy

Krąg kulturowy - (krąg cywilizacyjny) zbiór kultur spokrewnionych ze sobą genetycznie i historycznie lub wykazujących wspólnotę zasadniczych cech. O kręgach kulturowych mówimy zazwyczaj w odniesieniu do kultur mających pewne ramy terytorialne.

28. Pojecia wzoru osobowego

Wzór osobowy (ideał osobowy), socjol. wyobrażenie zespołu cech, do których posiadania aspiruje członek zbiorowości, chcąc być w zgodzie z postulowanym lub faktycznie w niej panującym systemem wartości, np. Wzór osobowy rycerza.

Wzór osobowy - określa zespół cech idealnych, jakie jednostka, wykonująca daną rolę, powinna okazywać oraz zespół idealnych sposobów zachowania (scenariusz danej roli), który może być różnie określony w różnych grupach.

Pojęcie wzoru osobowego

W literaturze pedagogiczno - psychologicznej przez wzór osobowy najczęściej rozumie się zespół pojęć i wyobrażeń dotyczących cech oraz zachowań członków społeczeństwa pełniących określone role społeczne. Według W. Okonia wzór osobowy to opis lub wyobrażenia jakiejś osoby, której zachowanie uważa się za godne naśladowania. Stanowić go może konkretna postać historyczna lub współcześnie żyjący, wybitny pod jakimś względem człowiek, może nim być również bohater powieści, filmu lub widowiska telewizyjnego

Zdaniem H. Muszyńskiego "jest to dokonany za pomocą dowolnych środków wyrazu opis konkretnej jednostki ludzkiej, jej czynów i postaw". Wzór osobowy przemawiając do wyobraźni dostarcza konkretnego materiału do naśladowania. Warunkiem istnienia wzoru osobowego jest aprobata społeczna, która towarzyszy chęci upodobnienia się do sylwetki danego osobnika^.

A. Kamiński pisze, że "wzór osobowy to taka konstrukcja teoretyczna, która ujmuje najbardziej istotne cechy rzeczywistych zachowań danej kategorii osób.

Z. Tyszka powołując się na A. Kłoskową twierdzi, iż wzór zachowania, działania jest odzwierciedleniem rzeczywistego, regularnie powtarzającego się przebiegu zjawisk życia rodzinnego. Wzór zatem jego zdaniem jest ustabilizowaną strukturą realnego zachowania i działania poszczególnych członków rodziny w określonych sytuacjach.

W gotowej niemal formie jednostka przyjmuje wzory od innych osób na drodze bezpośrednich z nimi kontaktów i obserwacji ich zachowania lub za pośrednictwem środków masowego przekazu takich jak film, książka, prasa, telewizja. Może ona także konstruować własne wzory osobowe na drodze syntezy pojedynczych cech zapożyczonych od różnych osób, które szczególnie się jej podobają. Tak więc wzór osobowy nie jest czymś abstrakcyjnym, lecz swego rodzaju sumą cech przejmowanych od rodziców, sąsiadów, znajomych, bohaterów literackich lub autorytetów społecznych. Cechy owego wzoru przeważnie ucieleśnione są w konkretnych i dobrze znanych postaciach z najbliższego otoczenia. Rodzice wychowując swoje dzieci często odwołują się do wzorów jakie znajdują w swoim otoczeniu, często zdarza się, że opierają się na wzorcach wyniesionych z własnego domu rodzinnego.

30. Pojęcie kultury tradycyjnej

Kultura tradycyjna jest elementem niezbędnym po to, aby zrozumieć kulturę w środowisku. Jest formułą dochodzenia do dzisiejszego stanu człowieczeństwa, do odbierania umiejętności. Kultura tradycyjna to wszelka spuścizna, którą następujące generacje przekazują pokoleniom wchodzącym w życie, swoim następcom. Pojęcie to zbliża nas do pojęcia co człowiek bierze i co chce przekazać następnym pokoleniom.

• Sposób transmisji - przekazywanie za pomocą mowy czy dźwięków; następuje formuła przekazywania bezpośredniego;

• Metoda przekazywania - brak bezpośredniego przekazywania; przekazuje się za pomocą mechanizmów, np. książka, Internet, telewizja, radio, pasa; nie ma tu bezpośredniej styczności; są to nośniki materialne.

Interesuje nas wcześniejsze pojęcie kultury tradycyjnej. W jaki sposób człowiek przekazywał informacje o człowieczeństwie i umiejętnościach. Interesuje nas to w jaki sposób on to robił.

31. Pojęcie socjalizacji - Człowiek przychodzi na świat jako organizm biologiczny, zostaje „wchłonięty” przez społeczeństwo i pod wpływem jego kultury ulega socjalizacji; staje się istotą społeczna.

Proces socjalizacji jest pierwszym mechanizmem wpływu kultury na życie społeczne.

Gdy człowiek przychodzi na świat to od pierwszej chwili narodzin znajduje się pod wpływem istniejących przedmiotów, poglądów, wierzeń, ustalonych sposobów wychowania niemowląt, z czego wnioskujemy, że kultura jest dla człowieka światem zastanym, do którego musi wejść ucząc się wielu rzeczy i przez wiele lat. Jego popędy, organizm, skłonności naturalne zostają od razu ujęte w karby nakazów, wzorów ustalonych w grupie, w której się urodził.

Czyli socjalizacja to nic innego, jak część całkowitego wpływu środowiska, która wprowadza jednostkę do udziału w życiu społecznym, uczy ją zachowania się według przyjętych wzorów, uczy ją rozumienia kultury, czyni ją zdolną do utrzymania się w społeczeństwie i wykonywania określonych ról społecznych. Wpaja ona także aspiracje, czyli dążenia do tego, aby osiągnąć pewne rzeczy czy cechy pożądane, naśladować bohaterów, osiągnąć zamożność, dążyć do uznania.

W toku socjalizacji jednostka przyswaja sobie wiedzę i umiejętność grania ról społecznych tzn. umiejętność bycia kolegą, uczniem, synem czy przyjacielem. Uczy się spełniać swoim zachowaniem oczekiwania innych i przystosować swoje postępowania do postępowań innych. Prowadzi ona do konformizmu, czyli dążenia, aby zachowanie jednostki było zgodne z tym, czego grupa od niej oczekuje. Stopień konformizmu może być różny i socjalizacja nie może zapobiec rozwijaniu się osobowości buntowniczych, odrzucających takie czy inne elementy danej kultury, obyczajów czy organizacji społeczeństwa.

Rozróżniamy dwa rodzaje socjalizacji:

1. Socjalizacja pierwotna - człowiek oddziałuje na nią w dzieciństwie i dzięki niej staje się członkiem społeczeństwa. Pod wpływem interakcji ze swoimi opiekunami uczy się języka, gestów, wzorów zachowań, wartościowania, oceniania itp.

Socjalizacja ta przebiega w atmosferze nasyconej uczuciami.

2. Socjalizacja wtórna - socjalizacja pierwotna ma ogromny wpływ na socjalizację wtórną.

W socjalizacji wtórnej dziecko dochodzi do odkrycia istnienia ogólnospołecznych reguł.

32. Przedstaw czynniki hominizacji społeczno- kulturowe

Czynniki społeczno - kulturowe

- Wykształcenie mowy, zaczęto się porozumiewać;

- Produkcja narzędzi, broni, odzieży, biżuterii, domostw;

- Życie w grupach, społeczeństwach;

- Podział pracy i obowiązków;

- Przekazywanie wiedzy i doświadczeń;

- Opanowanie ognia;

- Pochówki;

- Dłuższa opieka nad potomstwem;

- Magazynowanie,konserwacja,hodowla zwierząt i uprawianie roślin.

41. Różnorodność modeli życia rodzinnego

II. W kulturach występują zróżnicowane formy małżeństwa:
1. ze względu na liczbę członków związku małżeńskiego
a) małżeństwa monogamiczne (związek jednej kobiety i jednego mężczyzny)
b) " poligamiczne:
- poliandryczne: (poliandria) związek jednej kobiety z więcej niż jednym
mężczyzną
- poliginiczne: (poliginia) związek jednego mężczyzny z więcej niż jedną
kobietą
c) małżeństwa grupowe: związek kilku mężczyzn z kilkoma kobietami
2. ze względu na miejsce zamieszkania małżonków po ślubie wyróżnia się:
a) patrylokalizm: zamieszkiwanie małżeństwa z rodziną męża lub w jej pobliżu
b) matrylokalizm: " " " żony " "
c) bilokalizm: " " raz z rodziną męża, a raz z rodziną żony
d) ambilokalizm: małżeństwo nie ma określonego miejsca zamieszkania
e) neolokalizm: " buduje własne domostwo i zamieszkuje w nim samodzielnie
f) awunkulokalizm: małżeństwo zamieszkuje z rodziną wuja, czyli brata matki
awunkulat: specjalne stosunki łączące brata matki z jego siostrzeńcami, oznaczające między innymi prawo wuja do ich wychowywania i kontroli, a także jego obowiązki opiekuńcze i zapewnienie bytu siostrzeńców (łącznie z przekazywaniem majątku i pozycji społecznej)
3. ze względu na to którym kobietom i mężczyznom wolno łączyć się w związki małżeńskie wyróżnia się:
a) egzogamię: nakaz zawierania związków małżeńskich z partnerami spoza własnej
grupy
b) endogamię: zakaz " " " " "
grupy
4. istnieją nakazy i zalecenia, kogo powinno się poślubić, odnoszące się do tzw.
małżeństw preferencyjnych:
a) często obejmujących osoby biologicznie spokrewnione - kuzynów przeciwległych
(dzieci brata i siostry) lub kuzynów równoległych (dzieci sióstr lub braci)
b) w strukturach pokrewieństwa patrylinearnego (ustalanego wg linii męskiej)
preferujących linię matki: brat matki daje mężczyźnie córkę za żonę, gdyż nie są,
ani on, ani cała linia matki uważani za krewnych, bądź krewniaczym związkom z
nimi nie przypisuje się większego znaczenia
c) analogicznie: w strukturach pokrewieństwa matrylinearnego (ustalanego wg linii
żeńskiej) małżeństwem preferencyjnym jest związek mężczyzny z córką siostry
ojca, gdyż linia ojca nie jest uważana za pokrewieństwo
Gdy pokrewieństwo ustalane jest w jednej linii (męskiej lub żeńskiej) ma miejsce
lineażowa struktura pokrewieństwa.
W przypadku pokrewieństwa ustalanego według obu linii (męskiej i żeńskiej) ma
miejsce rodowa struktura pokrewieństwa.
d) lewirat:
- w małżeństwach monogamicznych jest poślubieniem przez wdowę brata
zmarłego męża
- w małżeństwach poliandrycznych gdy jedna kobieta jest żoną dwóch braci
e) sororat:
- w małżeństwach monogamicznych jest poślubieniem przez wdowca siostry
zmarłej żony
- w małżeństwach poliginicznych jest poślubieniem dwóch lub więcej sióstr żyjącej
żony

43. Społeczeństwo i system kulturowy jednonarodowy

Jednorodny - główną rolę w kształtowaniu tego systemu odgrywa grupa etniczna, która ma wymiar podstawowy, państwowotwórczy, np. Izrael, ale także i Polska. Jedna grupa etniczna określa kulturę społeczną i narodową. Tworzenie państwa, jego wymiaru kulturowego jak i prawnego. Wszystko jest tworzone przez jedną grupę. Nie ma miejsca w tej kulturze na nikogo innego.

44. Społeczeństwo i system kulturowy pluralistyczny

Pluralistyczny - jest modelem relacji między różnymi grupami etnicznymi. To formuła niespełniona. Jest to tylko model. On zakład możliwość funkcjonowania obok siebie różnych grup etnicznych, które wzajemnie wchodząc w relacje ze sobą szanują swoje prawa, są wobec siebie otwarte i tolerancyjne, wzajemnie szanują prawa człowieka, jego rozwój, wolność i bezpieczeństwo. W systemie tym mogą utrzymywać się różne języki obok jednego - ogólnonarodowego. Istnieje tu różnorodność w literaturze, architekturze i w życiu codziennym. Jest to koncepcja idealistyczna. To ziszczona formuła jednonarodowego i wielonarodowego systemu kulturowo - społecznego. Ten system jest różnorodny. Zależne jest to od tego, jak człowiek funkcjonuje w tym systemie. Interesuje nas jak kultura przenika społeczeństwo.

45. Społeczeństwo i system kulturowy wielonarodowy

Wielonarodowy - do tej struktury społeczno - kulturowej wchodzi wiele grup etnicznych, ale jedna z nich jest narodowotwórcza. To ona nadaje ton całemu procesowi społeczno - kulturowemu. Jest to grupa dominująca. Rola innych grup jest dwojaka. Mogą być one całkowicie zdominowane i adaptują się do systemu naczelnej grupy lub funkcjonują we własnym systemie kulturowym. Mniejsze grupy domagają się swoich praw i niezależności

46. Tożsamość człowieka w kulturze

47. Ustalanie systemów wartości i kryteriów określających wartość

Wartościami są te przedmioty lub stany rzeczy, które jednostkom i grupom zapewniają równowagę psychiczną, dają zadowolenie, dążenie do nich lub ich osiągniecie daje poczucie dobrze spełnionego obowiązku, lub te, które są niezbędne dla utrzymania wewnętrznej spójności grupy, jej siły i jej znaczenia wśród innych grup.

Istnieją różne wartości i jednostki lub grupy mogą im przypisywać większa lub mniejsza wagę, każdej grupie istnieje uznana hierarchia wartości. Dążenie do wartości wpływa na stosunki miedzy jednostkami, ponieważ jednostki tez się ocenia z punktu widzenia ich przydatności, jaka mają mieć w dążeniu do osiągnięcia pewnych wartości. Wartością jest także doskonałość w wykonywaniu czynności Np wyżej ceni się dobrego nauczyciela, dlatego, że może on więcej nauczyć. Wartości są, więc regulatorami ludzkich dążeń i postępowania, pozwalają na ocenę cudzego postępowania, służą jako podstawa oceny społecznej przydatności członków grupy, a więc wpływają także na hierarchię społeczna i na zasady współżycia społecznego.

W procesie socjalizacji niektóre wartości zostają zinternalizowane, tzn. tak przyswojone przez jednostki, że dążenie do nich staje się czymś naturalnym; fakt, że niektóre czynniki i wartości kontrolujące zachowanie jednostki zostają niejako „wbudowane” w jej osobowość jest ważnym faktem ciągłości życia społecznego.

Drugi mechanizm działania kultury polega na tym, że ustanawia ona systemy wartości i kryteria określające wartości.

Wszelkie wymagania organizmu nazywamy potrzebą. Istnieją dwa rodzaje potrzeb-wrodzone i nabyte. Mają one stałe tendencje do rośnięcia i ten fakt, że nigdy nie mogą być zaspokojone w pełni stanowi istotny mechanizm rozwoju jednostek i społeczeństw. Jednostki i grupy pewnym potrzeba nadają większą ważność, przekształcając je w interesy. Interesy mogą być różnego rodzaju: ekonomiczne, polityczne, estetyczne, religijne, tzn., że różni ludzie nadają niektórym potrzebom szczególną ważność. Poszczególne potrzeby i interesy mogą być zaspokajane w różny sposób przy pomocy różnych przedmiotów, zatem jednostki i grupy muszą ciągle wybierać między różnymi sposobami i środkami zaspokojenia swoich potrzeb. Muszą także dokonywać wyboru między różnymi potrzebami i interesami, ponieważ nie wszystkie mogą być zaspokojone jednocześnie i jednym trzeba dać pierwszeństwo przed innymi. Np. głód może być zaspokojony różnymi potrawami, a pragnienie różnymi napojami i każdy głodny przychodzący do restauracji dokonuje wyboru z jadłospisu.

U podstaw każdego wyboru leży system wartości uznawany przez jednostki lub grupy dokonujące wyboru i pewna hierarchia wartości, na przykład wybierając zawód górnika, który jest zawodem trudnym i niebezpiecznym, ale wybiera się go, ponieważ daje dobre zarobki i wysoki prestiż w społeczeństwie. Zatem zarobki i prestiż są wartościami, dla których jednostka godzi się na trudna pracę i niebezpieczeństwa związane z praca pod ziemią.

Pojęcie wartości występuje w etyce, ekonomii, filozofii, socjologii i innych naukach społecznych. Używane jest także w języku potocznym i dlatego ma bardzo wiele znaczeń.

Wartościami są te przedmioty lub stany rzeczy, które jednostkom i grupom zapewniają równowagę psychiczną, dają zadowolenie, dążenie do nich lub ich osiągniecie daje poczucie dobrze spełnionego obowiązku, lub te, które są niezbędne dla utrzymania wewnętrznej spójności grupy, jej siły i jej znaczenia wśród innych grup.

Istnieją różne wartości i jednostki lub grupy mogą im przypisywać większa lub mniejsza wagę, każdej grupie istnieje uznana hierarchia wartości. Dążenie do wartości wpływa na stosunki miedzy jednostkami, ponieważ jednostki tez się ocenia z punktu widzenia ich przydatności, jaka mają mieć w dążeniu do osiągnięcia pewnych wartości. Wartością jest także doskonałość w wykonywaniu czynności Np wyżej ceni się dobrego nauczyciela, dlatego, że może on więcej nauczyć. Wartości są, więc regulatorami ludzkich dążeń i postępowania, pozwalają na ocenę cudzego postępowania, służą jako podstawa oceny społecznej przydatności członków grupy, a więc wpływają także na hierarchię społeczna i na zasady współżycia społecznego.

48. W jaki sposób produkcja narzędzi, broni, odzieży, biżuterii, budowa domostw wpłynęło na rozwój społeczno - kulturowy rozwój człowieka.

49. W jaki sposób wykształcenie się mowy a później pisma wpłynęło na rozwój społeczno - kulturowego rozwój człowieka

50. Warunki podstawowe istnienia kultury tradycyjnej

a) z encyklopedii

Kultura tradycyjna - zjawisko kulturowe, mające miejsce w społecznościach osadniczych, najczęściej o zajęciu rolniczym, wykorzystujących prymitywne narzędzia pracy, odizolowanych od wpływów kultury wysokorozwiniętej, wykazujących się małą ruchliwością przestrzenną i z reguły patriarchalnym systemem rodziny. Za narzędzia transmisji w k. t. Kazimierz Dobrowolski uważa: przekazy ustne i porady praktyczne. K. t. charakteryzują się anonimowością wytworów i ponadprzeciętnym wpływem na potęgę autorytetów (zazwyczaj są to przodkowie). Dużą rolę w rozwoju k. t. odgrywa magia i religia, za pomocą których członkowie społeczności wyjaśniają niezrozumiałe dla nich zjawiska. Kultury tradycyjne dzielą się na: klasyczne (społeczności prymitywne, nie znające pisma) i chłopskie (powstały w Europie wraz z feudalizmem). Społeczność wioskowa w k. t. ma silne poczucie więzi społecznej i odrębności wobec innych wiosek, które zgodnie z mitem wartości grupowej uważane są za gorsze.

b) z wykładu

Kultura tradycyjna jest elementem niezbędnym po to, aby zrozumieć kulturę w środowisku. Jest formułą dochodzenia do dzisiejszego stanu człowieczeństwa, do odbierania umiejętności. Kultura tradycyjna to wszelka spuścizna, którą następujące generacje przekazują pokoleniom wchodzącym w życie, swoim następcom. Pojęcie to zbliża nas do pojęcia co człowiek bierze i co chce przekazać następnym pokoleniom.

• Sposób transmisji - przekazywanie za pomocą mowy czy dźwięków; następuje formuła przekazywania bezpośredniego;

• Metoda przekazywania - brak bezpośredniego przekazywania; przekazuje się za pomocą mechanizmów, np. książka, Internet, telewizja, radio, pasa; nie ma tu bezpośredniej styczności; są to nośniki materialne.

Warunki stanienia kultury tradycyjnej:

• zajęcia człowieka o charakterze rolniczym na niskim poziomie sił wytwórczych;

• trwałość osiadłego, wioskowego trybu życia - wioskowa społeczność;

• silne myślenie o charakterze magiczno - mistycznym;

• słaba wymiana towarowa;

• tendencja do samowystarczalności gospodarczej;

• dziedziczenie;

• patriarchalny ustrój rodziny;

• współżycie kilku generacji.

51. Wpływ systemu społecznego i systemu kulturowego na kształtowanie stosunków i ról społecznych.

52. Wpływ systemu społecznego i systemu kulturowego na świadomość jednostek, ich system wartości

53. Wpływ systemu społecznego i systemu kulturowego na wzory zachowań

54. Współczesna wielokulturowość jako problem współistnienia

Jako świadkowie tendencji do odwrotu od uniwersalizmu kulturowego i uczestnicy humanistyki przeciwnej dominacji jednej kultury nad innymi, doświadczamy jednak dylematów i trosk z tych tendencji wynikłych. Idea wielokulturowości. pod wpływem własnego rozpędu, nabrała w ostatnich dziesięcioleciach swoistej dwuznaczności: z jednej strony jest nadal pojęciem określającym pewien stan społeczny, fakt lub ideał współistnienia wielu kultur w obrębie jednej społeczności. Ideał ten rodzi niejednokrotnie nieprzewidziane, a właściwe sobie pytania i problemy: procesowi globalizacji towarzyszy często zamykanie się niniejszych społeczności w sferze własnych lokalności. budowanie nowych niewidzialnych murów z materii wzmocnionej nowymi składnikami osobności. Z drugiej strony terminem wielokulturowość określa się konkretny projekt polityki społecznej, zinstytucjonalizowany i usankcjonowany państwowym patronatem: celowe i świadome budowanie społeczeństwa mozaikowego raczej niż wspomaganie procesów homo-genizacyjnych. I znów owa wyidealizowana rozmaitość przynosi nieprzewidziane a społecznie dotkliwe efekty uboczne. Owe perturbacje wielokulturowości (w obydwu znaczeniach) dostrzegają współcześni teoretycy kultury. Jako zjawisko cywilizacyjne, wielokulturowość niesie nie tylko konsekwencje polityczne i społeczne, ale wymusza też modyfikację kategorii myślenia o indywidualnym podmiocie, uwikłanym teraz w dalekie od jasności sytuacje, w wybory o skutkach nieprzewidywalnych, w lokalizacje w wielości przestrzeni jednocześnie.

55. Współzależność w kulturze tradycyjnej

Czyt. Zadanie 50

56. Współzależność pomiędzy systemem społecznym a systemem kulturowym

System społeczny oznacza całokształt wzorców, funkcji i społecznie akceptowanych sposobów zachowania, obowiązujących w danym społeczeństwie czy też w danej grupie ludzkiej.

Systemy kultury

• kultura mówiona

• kultura pisana

• kultura elektroniczna

• kultura druku

z wykładu

System społeczny - interesuje nas człowiek w szeregu interakcji. Wpływ kultury na proces społeczny jest zróżnicowany, ale dokonuje się on w różnego rodzaju wymiarach.

Trzy podstawowe struktury procesu społecznego:

• socjalizacja;

• kreowanie, wzorce osobowe zachowań;

• system wartości.

Kultura - rozumiana jako system społecznego komunikowania. Nie istnieje w próżni. Stworzona przez ludzi. Zachodzi w niej proces komunikacji. Bez kultury ludzie nie byliby w stanie się komunikować, nie byliby działaniami. Kultura to formuła oddziaływania ludzi na ludzi. Kultura to wytwór człowieka. Ten proces oddziaływania tworzy system społeczny.

System społeczny jest układem międzyludzkich zależności, hierarchii, działań w zorganizowanej i niezorganizowanej formie.

System społeczny ma cztery podstawowe struktury:

• zbiór osób;

• więź społeczna;

• wartości grupowe;

• wewnętrzna organizacja grupy.

Podstawowymi elementami systemu społecznego są ludzi i przedmioty działań. Do niego należą także kultury.

Interesuje nas związek między kulturą a systemami społecznymi. Życie społeczne to ustrukturalizowana wykładnia postać życia społecznego jakie jednostki zajmują i wypływających z nich ról do wykonania. Te role determinują zachowanie jednostki. Jednostka w społeczeństwie, systemie społecznym, grupie społecznej, jest podporządkowana pewnym zasadom. System społeczny jest zorganizowanym zespołem społecznych zależności w które uwikłani są w różny sposób członkowie społeczeństwa. System kulturowy to system zachowujący współgrające relacje, istnieją współzależne uwarunkowania. Między systemem społecznym a systemem kulturowym zachodzą współzależności. Jako pierwszy należy widzieć system społeczny, ale nie ma społeczeństwa bez systemu kulturowego. Nie ma systemu społecznego bez systemu kulturowego. Systemy te są wzajemnie ze sobą uwarunkowane i zależne od siebie. System wzajemnych relacji, system społeczny i system

57. Wykaz mechanizm wpływu kultury na życie społeczne.

58. Wzór osobowy a życie społeczne

59. Wzór osobowy i jego funkcje w grupie społecznej

Wzór osobowy, model idealnego członka danej grupy społecznej, wyznaczony przez zespół norm i wyobrażeń związanych z pełnieniem określonych ról społecznych.

Wzór osobowy określają uznane w danej zbiorowości autorytety. Przynależność jednostki do różnych grup społecznych i pełnienie różnych ról społecznych w tych grupach może powodować sprzeczności w zachowaniu wg różnych wzorów osobowych. W sytuacji takiej jednostka realizuje wzór osobowy grupy odniesienia lub dąży do kompromisu w pełnieniu różnych ról.

60. Zinstytucjonalizowane spotkania towarzyskie jako narzędziem utrzymywania się tradycyjnej kultury

61. Zmiany wzorów osobowych w skali społeczeństw

62. Życie w grupach, w społeczeństwach i jego wpływ na rozwój społeczno - kulturowy człowieka

---