Grażyna Kubik Wykład on-line nr 9.

ZARZĄDZANIE FAZĄ ROBÓT BUDOWLANO-MONTAŻOWYCH

WPROWADZENIE

Kolejną fazą cyklu inwestycyjnego, po fazie wstępnej (wykład nr 7) i przygotowawczej (wykład nr 8) jest faza robót budowlano-montażowych, czyli potocznie określana „budową”. Na realizację tej fazy składają się liczne działania wynikające z przekształcenia projektu inwestycyjnego w konkretny obiekt. W trakcie realizacji tej fazy zaangażowanych jest wiele osób pełniących określone funkcje związane z ich miejscem w całym procesie budowlanym. Każda z nich ma określone obowiązki i prawa regulowane przez Prawo budowlane.

Jednym z pierwszych działań jakie muszą być podjęte w ramach fazy robót budowlano-montażowych jest określenie metody realizacji budowy. W zależności od typu obiektu oraz od sposobu finansowania można realizować budowę samodzielnie czyli „systemem gospodarczym” czy też wynająć firmę, która zrealizuje całość „pod klucz”.

Budowa tzw. systemem gospodarczym to cykl inwestycyjny w którym inwestor staje się sam dla siebie przedsiębiorcą budowlanym i sam organizuje budowę. W przypadku zlecenia robót firmie budowlanej inwestor „jedynie” podpisuje umowę na wykonanie obiektu na określonych warunkach i po zapłaceniu ustalonej ceny otrzymuje gotowy produkt. W przypadku wybrania wariantu polegającego na zleceniu prowadzenia robót firmie budowlane występuje problem wybrania firmy wykonawczej. W zależności od źródeł finansowania inwestycji trzeba, lub nie , poddać się rygorom Prawa zamówień publicznych lub wyłonić wykonawcę na podstawie spełnienia istotnych dla inwestora kryteriów (np. czas realizacji budowy).

W trakcie realizacji budowy prowadzona jest pełna dokumentacja działań podejmowanych na placu budowy. Prowadzenie jej pozwala na realizację robót, opisuje przebieg prac jak i pełni funkcję kontrolną w stosunku do osób zaangażowanych w realizację procesu budowlanego.

W prawidłowej realizacji procesu budowlanego ważną rolę odgrywa dobra organizacja pracy. Istnieje wiele metod wspomagających te działania począwszy od metod analitycznych poprzez graficzne aż do systemów informatycznych.

Wiedza poprzedzająca

Zalecane jest zapoznanie się z treścią wykładu nr 8 (Zarządzanie fazą projektowania), a przede wszystkim pkt.4 - pozwolenie na budowę oraz pkt.5 - wytyczenie i zagospodarowanie placu budowy.

PLAN WYKŁADU

1. Metody realizacji budowy.

2. Wybór wykonawcy.

3. Dokumentacja budowy.

4. Uczestnicy procesu budowlanego.

5. Organizacja procesu budowlanego.

TREŚĆ WYKŁADU

1. Metody realizacji budowy.

Realizacja obiektu budowlanego jest procesem bardzo złożonym i wieloetapowym. Można podzielić na różne fazy, części czy okresy, w zależności od tego jakie kryterium podziału zostanie przyjęte. Sam proces wznoszenia obiektów budowlanych dzieli się na trzy podstawowe części:

• produkcję elementów konstrukcji obiektu, półfabrykatów oraz elementów wyposażenia, instalacji i wykończenia budynku,

• transport zewnętrzny elementów, wyrobów i materiałów budowlanych,

• roboty budowlano - montażowe wykonywane na budowie (wraz z transportem wewnętrznym).

Rysunek 1

Wykład ten poświęcony jest zagadnieniom związanym z trzecią częścią procesu wznoszenia obiektu budowlanego. Składają się na nią następujące prace budowlane:

• roboty przygotowawcze i zagospodarowania terenu,

• uzbrojenie terenu wznoszonego obiektu,

• roboty ziemne,

• roboty betonowe i żelbetowe,

• roboty montażowe,

• roboty instalacyjne,

• roboty wykończeniowe i pokrywcze,

• urządzenie i zagospodarowanie terenu wzniesionego obiektu.

Omówienie wszystkich elementów składających się na fazę budowlano - montażową, to przy złożoności i obszerności występujących zagadnień, nie jest możliwe do przedstawienia na jednym wykładzie. W tym miejscu zajmiemy się jedynie podstawowymi zagadnieniami jakie występują w trakcie realizacji fazy budowlano - montażowej.

Realizacja obiektu budowlanego to połączenie w jeden ciąg różnych procesów budowlanych, czyli zgodnie z definicją podaną w Encyklopedii Powszechnej PWN „ukierunkowany łańcuch (ciąg) zdarzeń następujących po sobie w czasie i stanowiący stadia, fazy, etapy” składający się na wykonanie programu budowlanego. Celem takiego procesu jest wytworzenie, budowa (rozumiana, zgodnie z art.3 pkt.6 Prawa budowlanego, jako wykonanie obiektu budowlanego w określonym miejscu), a także odbudowa, rozbudowa oraz nadbudowa takiego obiektu. Proces budowlany obejmuje również działania związane z remontem, a nawet rozbiórką budowli. Obiektem budowlanym może być budynek na przykład mieszkalny, biurowy, szkolny oraz budowla inżynierska czyli na przykład wiadukt, tunel, nasyp. Najogólniej ujmując obiektem budowlanym można określić rzecz, która stanowi całość wyodrębnioną w przestrzeni, połączoną z gruntem w sposób trwały. Prawo budowlane definiuje obiekt budowlany jako:

• budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi,

• budowlę stanowiącą całość techniczno-użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami,

• obiekt małej architektury.

Produkcja budowlana charakteryzuje się określonymi cechami wynikającymi z jej specyfiki. Są to:

• nieruchomość produktów,

• ruchomość środków produkcji,

• stosunkowo (w porównaniu z produkcją innych produktów) długi cykl produkcyjny,

• zmienność miejsca produkcji,

• zaangażowanie wielorakiego transportu,

• sezonowość.

Jednocześnie należy pamiętać, że trwałość oraz okres użytkowania obiektów budowlanych w znacznym stopniu przewyższa trwałość innych wytworzonych dóbr.

Cecha sezonowości w dobie obecnych osiągnięć technicznych i technologicznych została prawie całkowicie wyeliminowana, co pozwoliło na znaczne skrócenie cyklu produkcyjnego, lepsze i efektywniejsze wykorzystanie pracowników zaangażowanych w realizację procesu budowlanego. Ma również wpływ na wykorzystanie maszyn i urządzeń oraz możliwość lepszej synchronizacji produkcji materiałów budowlanych z potrzebami wykonawstwa budowlanego. Te wszystkie efekty wdrożenia postępu techniczno - technologicznego zaowocowały zapewnieniem ciągłości robót, co ma zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia wysokiego tempa produkcji budowlanej.

Rysunek 2.

Na etapie projektowania przedsięwzięcia inwestycyjnego dokonuje się wyboru technologii w jakiej ma być zrealizowany obiekt budowlany. Wynika to między innymi z tego jakich środków produkcji (materiałów, półfabrykatów, prefabrykatów, maszyn, urządzeń budowlanych itp. w tym również siły roboczej) trzeba użyć przy realizacji określonego zadania budowlanego.

Przez technologię budowania rozumie się sposoby wznoszenia konstrukcji budowlanych razem z przygotowaniem elementów i materiałów budowlanych. Można wyróżnić wiele technologii budowania między innymi:

• z cegły lub bloczków,

• konstrukcje monolityczne,

• z prefabrykowanych elementów betonowych i żelbetowych,

• z drewna i materiałów drewnopochodnych,

• z elementów metalowych.

Wyróżniamy technologię tradycyjną (stosowaną obecnie tylko do budowania niewielkich obiektów), oraz uprzemysłowioną polegającą na montażu gotowych wielkowymiarowych elementów oraz wykorzystaniu na dużą skalę mechanizacji, automatyzacji i sprawnej organizacji w całym procesie realizacji budowy.

Często intuicja oraz doświadczenie inżynierów technologów podpowiada jakie należy przyjąć rozwiązanie. W sytuacjach, gdy mamy do czynienia ze złożonymi problemami technicznymi, które związane są ze znacznymi nakładami finansowymi, intuicja to zdecydowanie za mało, należy sięgnąć do metod ułatwiających podjęcie obiektywnej decyzji przy określonych kryteriach oceny.

Istnieją różne metody pozwalające na wybór najlepszych metod wykonywania robót budowlanych:

Najogólniej można te metody podzielić na:

• jednokryterialny wybór technologii,

• wielokryterialny wybór technologii.

Do opisania tych metod używany jest aparat matematyczny wykorzystujący modele programowania liniowego binarnego, które jest szczególnym przypadkiem programowania liniowego w liczbach całkowitych. Zmiennymi w tych modelach są środki produkcji (czyli materiały, prefabrykaty, maszyny i urządzenia a także siła robocza) oraz warianty realizacji procesu budowlanego. Przy projektowaniu realizacji budowy podstawowymi kryteriami podejmowania decyzji są bardzo często minimalizacja kosztów i czasu realizacji robót. W takim przypadku mamy do czynienia z wyborem dwukryterialnym czyli kosztowo-czasowym. Przy tak postawionych kryteriach stosowane SA różne wyspecjalizowane metody i modele matematyczne. Na przykład metoda MK-ps zajmująca się między innymi zależnością pomiędzy kosztem wykonania procesu budowlanego od czasu jego realizacji.

Te wszystkie wybory są dokonywane na etapie projektowania procesu budowlanego. Inwestor staje przed kolejnym dylematem jakim jest określenie sposobu realizacji procesu budowlanego.

Mamy do wyboru dwa podstawowe systemy realizacji fazy budowlano - montażowej:

• tak zwany „system gospodarczy”,

• wynajęcie firmy realizującej cały cykl budowlany.

W przypadku „systemu gospodarczego” inwestor staje się sam dla siebie przedsiębiorca budowlanym i sam organizuje budowę. Oczywiście nie oznacza to, że sam wykonuje wszystkie prace występujące na poszczególnych etapach budowy. Najczęściej wynajmuje wykwalifikowanych pracowników do realizacji poszczególnych prac. Jednakże zaangażowany jest w znacznym stopniu organizując cały cykl budowlany. Może uczestniczyć w wykonywaniu prac nie wymagających określonych kwalifikacji, minimalizując w ten sposób koszty robocizny. Jednocześnie może zajmować się zakupem materiałów budowlanych. Taki system pozwala na dostosowanie tempa realizacji budowy do możliwości finansowych inwestora. Należy jednak pamiętać, że im dłuższy cykl budowy tym zazwyczaj większe koszty.

Rysunek 3.

Przystępując do realizacji budowy w „systemie gospodarczym” należy bardzo wnikliwie przeanalizować w jakim stopniu możemy być osobiście zaangażowani bezpośrednio w trakcie całego cyklu, ile czasu będziemy mogli poświęcić budowie, jakie są realne możliwości finansowania kolejnych etapów cyklu produkcyjnego.

Zupełnie innym rozwiązaniem jest zaangażowanie firmy budowlanej - wykonawcę robót budowlano - montażowych. Firma taka realizuje cały proces budowlany w oparciu o projekt przedstawiony przez inwestora. Wykonawca (firma budowlana) jest odpowiedzialny za prawidłowe wykonanie obiektu zgodnie z przedstawionym projektem. Bardzo często wykonawca ten nie jest w stanie wykonać wszystkich niezbędnych prac. Chodzi tutaj o wysoko specjalistyczne roboty, takie jak instalacje gazowe, wodno-kanalizacyjne czy elektryczne. W celu zrealizowaniu tych prac „wynajmuje” inne firmy specjalistyczne, które stają się podwykonawcami w procesie budowlanym. W takim przypadku możemy mówić o instytucji generalnego wykonawcy, który ma za zadanie organizowanie i integrowanie wszelkich prac wykonawczych na placu budowy.

Wybór metody realizowania budowy zależy od kilku elementów między innymi od:

• wielkość obiektu,

• stopnia złożoności projektu,

• możliwości finansowych,

• okresu realizacji.

Projekty budowlane, które nie są projektami złożonymi (na przykład domy jednorodzinne), a jednocześnie finansowanie ich może (lub musi) być rozciągnięte w czasie (na przykład z powodu braku możliwości finansowych inwestora), najprawdopodobniej będą realizowane w „systemie gospodarczym”, gdzie inwestor ponieważ sam organizuje proces budowlany, może w dowolny sposób kształtować intensywność realizowanych prac. Oczywiście przy wykonywaniu konkretnych prac może zatrudnić firmy specjalistyczne, ale decyzja kiedy i do jakich robót wynajmie firmę należy wyłącznie do niego (inwestora).

Sytuacja przedstawia się zupełnie inaczej w przypadku realizowania przedsięwzięć skomplikowanych, wielkoobiektowych, wymagających dużych nakładów finansowych czy też skomplikowanych pod względem technicznym. W takim przypadku inwestor „wynajmuje” firmę budowlaną, której zleca pełen zakres prac związanych z realizacją projektu budowlanego. Taka decyzja powoduje, że inwestor jest zwolniony z ponoszenia niezliczonych uciążliwości związanych z budową. Należy jednak mieć na uwadze fakt, że jest to metoda droższa i zakłada szybkie finansowanie.

Produkcja budowlana jest produkcją tak odmienna od innych funkcjonujących w gospodarce działalności wytwórczych, że nie można określić jednej standardowej metody wykonawczej. Omówione powyżej sposoby realizacji budowy są najczęściej stosowanymi metodami. Uzupełniają je jeszcze:

• metoda rzemieślnicza - polegająca na wykonaniu elementów budowlanych przez wykwalifikowanych rzemieślników ciągle w innym miejscu (na przykład budowa pieców),

• metoda uprzemysłowiona - produkowanie elementów budowlanych na terenie budowy,

• prefabrykacja - wytwarzanie elementów budowlanych poza miejscem ich wbudowania (poza placem budowy).

Metody te mogą być zastosowane zarówno w „systemie gospodarczym” jak i przy zleceniu realizacji budowy głównemu wykonawcy.

Pytania do pkt. 1

1. Obiekt budowlany to:

1. Budynek wraz z instalacjami (T)

2. Wiadukt kolejowy (T)

3. Kapliczka (T)

2. Roboty budowlano - montażowe to:

1. Zagospodarowanie placu budowy (T)

2. Roboty ziemne (T)

3. Produkcja prefabrykatów (N)

3. Cechy charakterystyczne produkcji budowlanej to:

1. Ruchomość produktu (N)

2. Nieruchomość środków produkcji (N)

3. Sezonowość (T)

2. Wybór wykonawcy.

Rozpoczęcie fazy budowlano - montażowej, to przede wszystkim wybór wykonawcy. W przypadku, gdy przedsięwzięcie jest realizowane metoda chałupniczą (systemem gospodarczym) organizacja całego cyklu budowlanego jest realizowana bezpośrednio przez inwestora. Może jedynie zlecić firmom zewnętrznym wykonanie tych prac, których nie jest w stanie samodzielnie wykonać. Przy wyborze podwykonawcy kieruje się kryteriami, które dla inwestora są najistotniejsze. Mogą do nich należeć:

• cena usługi,

• termin wykonania,

• opinia na rynku,

• rzetelność w wywiązywaniu się z podjętych zobowiązań.

Pomocne jest także zapoznanie się z e zrealizowanymi pracami potencjalnego wykonawcy, tak aby wyrobić sobie zdanie o jego możliwościach wytwórczych, realizacji określonych robót. Po przeanalizowaniu wszystkich tych elementów inwestor podejmuje decyzję z kim, w jakim terminie, na jaki zakres robót oraz za jaką cenę zleci wykonanie określonego zakresu robót budowlanych. Etapem końcowym wyboru wykonawcy jest podpisanie umowy.

W przypadku, kiedy inwestor decyduje się na wynajęcie firmy budowlanej, tryb wyboru wykonawcy zależy od sposobu finansowania inwestycji. Jeżeli inwestycja jest finansowana ze źródeł publicznych, to analogicznie jak przy wyborze projektanta (wykład nr 8), wykonawcę wybiera się pod rygorem Ustawy Prawo zamówień publicznych. Do stosowania Ustawy są zobowiązane instytucje publiczne, agencje, fundacje i stowarzyszenia, których inwestycje w ponad 50% finansowane są ze środków publicznych, a także ze środków kredytowych na które Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego i samorządowe jednostki organizacyjne udzieliły poręczeń, gwarancji lub dofinansowały koszty udzielenia kredytu.

Konkurs i tryb zamówień publicznych został omówiony na wykładzie poprzednim - Zarządzanie fazą projektową.

Wybór wykonawcy pod rygorem Ustawy Prawo zamówień publicznych.

Na podstawie: dokumentacji projektowej, przedmiaru robót, przyjętych założeń wyjściowych, przeciętnych cen jednostkowych robocizny, materiałów, pracy sprzętu oraz kosztów pośrednich i zysku, inwestor sporządza kosztorys inwestorski. Jest on dokumentem „wyjściowym” opracowywanym w trakcie przygotowań do przetargu na wykonanie robót budowlanych. Kosztorys ten określa przybliżony koszt realizacji inwestycji budowlanej i stanowi podstawę do określenia wartości szacunkowej zamówienia.

Dla potrzeb przetargowych, kosztorys inwestorski zostaje pozbawiony cen przeciętnych (robocizna, materiały, sprzęt) i otrzymuje się tak zwany kosztorys ślepy, który pozwala poszczególnym potencjalnym wykonawcom, po wprowadzeniu „swoich” cen sporządzić kosztorys ofertowy. Dzięki takim zabiegom inwestor ma możliwość porównania ofert różnych firm budowlanych na wykonanie dokładnie określonego zakresu robót opartych na tym samym obmiarze robót przedstawionych w kosztorysie ślepym.

Ustaw o zamówieniach publicznych pozwala na nałożenie na wykonawcę dodatkowych wymagań. Można wykluczyć z postępowania przetargowego oferentów, którzy między innymi:

• na przestrzeni ostatnich trzech lat nie wykonali zamówienia lub wykonali je niestarannie i nie naprawili szkód,

• znajdują się w stanie upadłości lub znajdują się w stanie likwidacji,

• mają zaległości podatkowe i zalegają z uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne,

• zostali skazani za popełnione przestępstwo przekupstwa,

• zostali ukarani za czyn nieuczciwej konkurencji.

Poszczególni oferenci poprzez wprowadzenie do kosztorysu ślepego swoich nakładów określają całą cenę wykonania zlecenia. Całkowity koszt przedsięwzięcia przedstawiony przez poszczególnych oferentów będzie inny w każdej z ofert, a także prawdopodobnie będzie się różnił od wartości wynikającej z kosztorysu inwestorskiego. Jeżeli różnice te będą sięgały poziomu kilku procent, nie wzbudzi to zastrzeżeń komisji przetargowej, jednakże gdy jakaś oferta będzie tańsza od pozostałych o kilkanaście procent, to można wysnuć przypuszczenie, że firma albo dysponuje bardzo nowoczesnym sprzętem, jest świetnym organizatorem, stosuje metody dające efekt w postaci wysokiej wydajności pracy lub jest to wykonawca mający poważne problemy w utrzymaniu się na rynku i celowo zaniża ceny, często rezygnując z zysku a nawet pokrycia części kosztów. Niestety inwestor, który musi stosować się do zapisów Ustawy nie może odrzucić oferty z najniższą ceną.

Swobodny wybór wykonawców.

Inwestor, który nie działa pod rygorem Ustawy Prawo zamówień publicznych ma zdecydowanie większą swobodę wyboru wykonawcy robót budowlanych. Przy wyborze firmy kieruje się kryteriami, które zapewnią mu wybranie optymalnego wykonawcy, czyli takiego który będzie spełniał wszystkie jego oczekiwania. Inwestor może w tym przypadku wybierać przyszłego wykonawcę spośród wszystkich firm funkcjonujących na rynku.

Minimalne kryteria jakimi powinien kierować się inwestor niepubliczny (w rozumieniu Ustawy Prawo zamówień publicznych) w odniesieniu do wykonawcy robót budowlanych należą:

• doświadczenie wykonawcy,

• rzetelność w wykonywaniu zleconych zadań,

• wypłacalność.

Ocena w możliwościach i rzetelności pracy poszczególnych firm jest realizowana poprzez zbieranie opinii o konkretnym wykonawcy, zarówno w jego środowisku zawodowym jak i wśród klientów, którzy wcześniej korzystali z usług tych firm. Do rutynowych działań należy również obejrzenie (i ocenienie) prac już wykonanych. Ostatnie kryterium - wypłacalność - istotna jest z tego względu, że wykonawca zaczyna pracę na własny rachunek, a dopiero po jakimś czasie, po pozytywnym odbiorze etapu budowy może wystawić fakturę za zrealizowaną pracę. Warunki odbioru poszczególnych etapów budowy, a także sposób ich rozliczania powinny się znaleźć w umowie podpisywanej pomiędzy inwestorem a wykonawcą. Umowa powinna jasno określać prawa i obowiązki obu stron, tak żeby można było skutecznie wyegzekwować zobowiązania stron Przedmiot umowy czyli obiekt powinien być szczegółowo opisany z zastrzeżeniem, że wszystkie roboty muszą być wykonywane zgodnie z dokumentacją techniczną, która stanowi integralną część umowy. W umowach określa się harmonogramy prac z podziałem na realizowane zadania. Jest to niezbędne żeby można było przeprowadzić etapowe rozliczanie się wykonawcy z inwestorem. Jak wcześniej powiedziano wykonawca robót budowlanych prowadzi prace na własny rachunek, jeśli nie byłoby możliwości etapowych odbiorów prac oraz rozliczenia się za nie, wykonawca musiałby sam finansować realizację całej fazy budowlano - montażowej. Jednocześnie przy takim ustawieniu harmonogramu (etapowaniu robót) inwestor ma możliwość kontroli oceny postępu realizowanych prac. W przypadku niewywiązania się przez wykonawcę z przyjętych zobowiązań mogą być nałożone na niego kary umowne. Także uchybienia inwestora w stosunku do wykonawcy, na przykład brak możliwości rozpoczęcia budowy wynikający z niewyznaczenia działki lub w inny przypadku z wykrycia błędów w dokumentacji technicznej obiektu. Te wszystkie sytuacje, które mogą mieć miejsce w trakcie realizacji fazy budowlano - montażowej wraz z określeniem konsekwencji ich wystąpienia, razem z systemem kar powinny być zawarte w podpisywanej umowie o wykonanie obiektu budowlanego. Brak przezorności w określeniu możliwych zagrożeń może spowodować duże straty zarówno po stronie inwestora jak i wykonawcy.

Zakończenie każdego etapu budowy powinno odbywać się protokolarnie. W protokole mogą być zawarte uwagi, jakie nasuwają się przy odbiorze. Pozwoli to na zachowanie prawa do ewentualnych roszczeń z tytułu rękojmi. Stosowaną często zasadą jest płacenie wykonawcy nie pełnej kwoty należności. Pozostała część jest zatrzymywana jako rezerwa gwarancyjna.

„Wynagrodzenie umowne za wykonanie robót budowlanych w praktyce i orzecznictwie”, „Budownictwo i prawo” nr 1/2006 str.15 www.polcen.com.pl

Omawiając warunki zawierania umów w procesach budowlano - montażowym, należy przytoczyć wytyczne opracowane przez Międzynarodową Federację Inżynierów-Konsultantów (Federation Internationale des Ingenieurs-Conseils) FIDIC, które są stosowane w znacznej części zawieranych umów w Polsce od lat dziewięćdziesiątych. Według tej organizacji podpisywane umowy powinny zawierać:

• warunki ogólne ze wzorami oferty i porozumienia kontraktowego,

• warunki szczegółowe wraz ze wskazówkami dla sporządzania klauzul.

Warunki te to blisko dwieście postulatów skierowanych zarówno do zamawiających, jak i wykonawców. Warunki te przewidziane są dla „inwestycji złożonych z robót inżynieryjno-budowlanych, wraz z opracowaniem dokumentacji wykonawczej, dostarczeniem materiałów, sprzętu, personelu i wszystkiego czego potrzeba, aby powstał gotowy do użycia obiekt”. Wiążą one bardzo mocno obie strony, stawiając rygorystyczne wymagania zwłaszcza dla wykonawcy gdy nastąpi niedotrzymanie umówionych terminów jak również nieosiągnięci parametrów techniczno-jakościowych. W.Werner w swojej książce pod tytułem „Procedury inwestowania” tak klasyfikuje wymogi stawiane przy zawieraniu umów w oparciu o wytyczne FIDIC:

• zamawiający musi mieć odpowiednie umiejętności techniczne i zdolności organizacyjne, aby móc przygotować odpowiednio takie przedsięwzięcie, a także wyboru „Inżyniera” o kwalifikacjach adekwatnych do złożoności przedsięwzięcia,

• warunki te stosuje się na ogół dla przedsięwzięć realizowanych metodą konwencjonalną, rozliczanych metodą obmiarową, choć nie wyklucza się stosowania innych metod,

• nieodpowiednio zakwalifikowane zależności pomiędzy zamawiającymi, wyznaczonym „Inżynierem” a wykonawcą - powodują rozmycie odpowiedzialności,

• nieprecyzyjnie określony zakres robót, co powoduje konieczność wykonania robót dodatkowych, a w efekcie wzrost kosztów realizacji,

• ryzyko nieosiągnięci parametrów technologicznych leży po stronie zamawiającego, względnie projektanta, natomiast wykonawca jest odpowiedzialny za wykonanie robót zgodnie ze specyfikacjami technicznymi.

Wyżej wymieniony „Inżynier” to osoba działająca zgodnie z zapisami określonymi w umowie, jest administratorem kontraktu z tym, że nie ma możliwości korygowania kontraktu, może natomiast wydawać polecenia w ramach określonych w umowie uprawnień.

W nomenklaturze występującej w Prawie budowlanym jest to rola zbliżona do roli inspektora nadzoru (prawa i obowiązki inspektora nadzoru będą omówione w 4 części wykładu).

W kontraktach FIDIC, w systemie „pod klucz”, to znaczy prowadzenia budowy w całym cyklu budowlanym (dobór sprzętu, dostawa, budowa, czyli EPC - Engineer, Procure, Construct) wykonawca zobowiązuje się do zrealizowania obiektu za nieprzekraczalną cenę w ściśle określonym czasie. Otrzymuje za to wyższe wynagrodzenie, jednak ponosi większe ryzyko niż w tradycyjnych (etapowych) procesach budowlanych, ponieważ ponosi koszty ewentualnych dodatkowych robót, które mogą pojawić się w trakcie budowy.

Pytania do pkt.2

1. Decyzja o wyborze wykonawcy budowy należy do:

1. Projektanta (N)

2. Inwestora (T)

3. Kierownika budowy (N)

2. Kosztorys ofertowy to kosztorys przedstawiony przez:

1. Inwestora (N)

2. Wykonawcę (T)

3. Kredytodawcę (N)

3. Inwestycje wykonane pod rygorem Ustawy o zamówieniach publicznych to:

1. Przedsięwzięcia w całości finansowane ze środków publicznych (T)

2. Przedsięwzięcia w ponad 50% finansowane ze środków publicznych (T)

3. Przedsięwzięcia w ponad 30 % finansowane ze środków publicznych (N)

3. Dokumentacja budowy.

Podstawowym dokumentem, który jest wymagany przy podejmowaniu prac na budowie jest pozwolenie na budowę. Obowiązek ten wynika z artykułu 28 ustęp 1 Prawa budowlanego, który mówi że „roboty budowlane można rozpocząć jedynie na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę”. Istnieją od tego wyjątki określone w artykule 29 tej Ustawy. Zagadnienia związane z uzyskiwaniem pozwolenia na budowę zostały omówione w wykładzie 8.

Dokumentacja budowy obejmuje:

• pozwolenie na budowę,

• projekt budowlany i wykonawczy,

• protokoły odbiorów częściowych i końcowych,

• operaty geodezyjne,

• dziennik montażu (w przypadku, gdy obiekt jest realizowany przy wykorzystaniu metody montażu),

• dziennik budowy.

Projekt budowlano-montażowy to dokument na podstawie którego realizowana jest budowa i zgodnie z artykułem 34 Prawa budowlanego powinie zawierać:

• projekt zagospodarowania działki lub terenu, sporządzony na aktualnej mapie, obejmujący: określenie granic działki lub terenu, usytuowanie, obrys i układy istniejących i projektowanych obiektów budowlanych, sieci uzbrojenia terenu, sposób odprowadzania lub oczyszczania ścieków, układ komunikacyjny i układ zieleni, ze wskazaniem charakterystycznych elementów, w nawiązaniu do istniejącej i projektowanej zabudowy terenów sąsiednich,

• projekt architektoniczno-budowlany, określający funkcję, formę i konstrukcję obiektu budowlanego, jego charakterystykę energetyczną i ekologiczną oraz proponowane niezbędne rozwiązania techniczne, a także materiałowe, ukazujące zasady nawiązania do otoczenia, a w stosunku do obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego a także opis dostępności dla osób niepełnosprawnych, w szczególności poruszających się na wózkach inwalidzkich,

• oświadczenia właściwych jednostek organizacyjnych o zapewnieniu dostaw energii, wody, ciepła i gazu, odbioru ścieków oraz o warunkach przyłączenia obiektu do sieci wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych, elektroenergetycznych, telekomunikacyjnych oraz dróg lądowych,

• wyniki badań geologiczno-inżynierskich oraz geotechniczne warunki posadowienia obiektów budowlanych.

Forma i zakres projektu budowlanego określa w najdrobniejszych szczegółach rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 3 listopada 1998 roku w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego. Informacje zawarte w projekcie budowlanym nie są wystarczające dla realizatorów budowy, dlatego też projektanci sporządzają także projekt techniczny (wykonawczy), który stanowi uzupełnienie projektu budowlanego o dodatkowe dane, obliczenia, wymiary niezbędne do określenia położenia wszystkich części obiektu, ich wielkości, konstrukcji, zastosowanych materiałów i sposobu wykonywania prac.

Rysunek 4

Kolejnymi dokumentami występującymi na budowie są protokoły odbiorów częściowych i odbioru końcowego. Jak napisano w punkcie 2 tego wykładu, harmonogram realizacji budowy ma charakter etapowy. W ramach każdego etapu wykonywane są określone zadania. Po zakończeniu każdego z nich następuje odbiór zrealizowanego zadania. Sporządzany jest wtedy protokół odbioru tego zadania. Po zrealizowaniu całej inwestycji sporządzany jest protokół końcowy. W dokumentach tych powinny być zawarte wszystkie informacje związane ze zrealizowaną inwestycją, ewentualne uchybienia i niedociągnięcia. Zapisy te później mogą być podstawą do określenia roszczeń ze strony inwestora. Protokoły odbiorów częściowych są także podstawą do rozliczeń między inwestorem a wykonawcą za zrealizowanie poszczególnych zadań.

Wyniki badań geologicznych są elementem projektu technicznego. Nie obejmują one jednak wszystkich elementów, których znajomość jest niezbędna dla wykonawcy, żeby realizacja budowy była przeprowadzona prawidłowo. W związku z tym opracowywane są operaty geodezyjne. Zawierają one między innymi informacje dotyczące stałych punktów osnowy geodezyjnej, które stanowią punkt odniesienia dla precyzyjnego wytyczenia działki, posadowienia obiektu, wytyczenia ław fundamentowych.

Do wyceny realizowanych prac budowlanych niezbędne jest sporządzenia obmiaru robót, czyli określenie ilości robót mierzonych z natury (na przykład wykopów, murów, tynków).

Poziom 2

Zasady określania ilości robót zależą od ich rodzaju oraz warunków wykonywania i są takie same w odniesieniu do przedmiaru oraz obmiaru. Różnica polega tylko na stadium realizacji robót, w którym się je sporządza: przedmiar - przed rozpoczęciem realizacji zamówienia, a obmiar - po wykonaniu robót.

Koniec poziomu 2

W czasie realizacji fazy budowlano - montażowej, na placu budowy prowadzona jest książka obmiaru. Są w niej zapisywane wszystkie obmiary robót zakrywanych (np. kanalizacji) i zanikających ( np. rozbiórka). Dodatkowo przeprowadza się obmiary wszystkich robót, które nie były ujęte w dokumentacji a zostały zrealizowane na budowie i wymagają wyceny. Najczęściej obmiar wraz z zapisana stawką stanowi podstawę do wyliczenia należności (wynagrodzenia) dla wykonawcy za określoną robotę.

W obiektach przy realizacji których wymagane jest wykorzystanie metody montażu prowadzony jest dziennik montażu. Rejestruje się w nim przebieg robót montażowych oraz wszystkie zdarzenia i okoliczności zachodzące w toku ich wykonywania. Informacje, które są zapisywane w dzienniku montażu to na przykład: jaki element, w jakim czasie, przez kogo był zamontowany oraz przy użyciu jakiego sprzętu.

Jednym z najważniejszych dokumentów funkcjonujących na budowie jest dziennik budowy. Zgodnie z art. 45 Ustawy Prawo budowlane „stanowi urzędowy dokument przebiegu robót budowlanych oraz zdarzeń i okoliczności zachodzących w toku wykonywania robót”. Musi on być tak prowadzony aby z dokonanych wpisów wynikała jednoznacznie kolejność ich występowania. Forma i treść zapisów w dzienniku budowy jest dokładnie określona w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury. Na stronie tytułowej zamieszczony jest numer, data wydania dziennika oraz liczba stron, nazwa inwestora, rodzaj i adres budowy, numer i data wydania pozwolenia na budowę. W dzienniku zapisane są również: nazwa wykonawcy oraz osób sprawujących kierownictwo budowy i robót budowlanych, nadzór autorski i inwestorski wraz z podaniem specjalności i numerów uprawnień budowlanych. Wpisy w dzienniku budowy dotyczą przebiegu robót budowlanych i są każdorazowo potwierdzane przez osobę dokonującą wpisu. Dziennik budowy znajduje się na stałe na terenie budowy.

Do dokonywania wpisów do dziennika budowy są upoważnione tylko następujące osoby:

• inwestor,

• inspektor nadzoru inwestorskiego,

• projektant,

• kierownik budowy,

• kierownik robót budowlanych,

• osoby wykonujące czynności geodezyjne na terenie budowy,

• pracownicy organów nadzoru budowlanego i innych organów uprawnionych do kontroli przestrzegania przepisów na budowie - w ramach dokonywanych czynności kontrolnych.

Osobą, która jest odpowiedzialna za prowadzenie dziennika budowy jest kierownik budowy. Dokument ten jest wydawany przez organ wydający pozwolenie na budowę w terminie 3 dni od dnia w którym decyzja o pozwoleniu na budowę stała się ostateczna.

Jak wynika z powyższych zapisów dziennik budowy jest najważniejszym dokumentem na budowie. Zawiera bowiem wszystkie informacje o zdarzeniach jakie miały miejsce w trakcie realizacji budowy, zarówno te planowane jak i przypadkowe. Zapisy w nim są podstawą do:

• rejestracji zdarzeń przewidywanych w umowie pomiędzy wykonawcą a inwestorem (np. zakończenia i odbioru kolejnego etapu budowy),

• rozstrzygania ewentualnych sporów pomiędzy inwestorem a wykonawcą,

• wystąpienia o pozwolenie na użytkowanie obiektu po zakończeniu budowy.

Ważnym elementem potwierdzającym legalność budowy jest tablica informacyjna umiejscowiona w sposób trwały w widocznym miejscu. Zawiera ona następujące informacje:

• określenie rodzaju robót wraz z adresem budowy,

• numer pozwolenia na budowę,

• nazwę lub nazwisko i imię, adres, numer telefonu:

• organu nadzoru budowlanego,

• inwestora,

• wykonawcy robót budowlanych,

• kierownika budowy,

• kierownika robót,

• inspektora nadzoru inwestorskiego,

• projektantów.

Ponad to numery telefonów alarmowych Policji, straży pożarnej i pogotowia ratunkowego.

Pytania do pkt. 3

1. Dokumentacja budowy obejmuje:

1. Projekt budowlano - montażowy (T)

2. Kosztorys inwestorski (N)

3. Dziennik montażu (T)

2. Książka obmiaru robót zawiera:

1. Obmiar robót zakrytych (T)

2. Obmiar robót zanikających (T)

3. Obmiar robót dodatkowych (T)

3. Dziennik budowy zawiera:

1. Wytyczne projektu technicznego budowy (N)

2. Informacje o inwestorze (T)

3. Informacje o wykonawcy (T)

4. Uczestnicy procesu budowlanego

Działalność budowlana, to proces niesłychanie złożony. Może być realizowany w ramach działalności gospodarczej (np. firmy budowlane), jak i przez inwestorów nie działających w tych ramach ( np. system gospodarczy). Normy prawne dotyczące uczestników procesu budowlanego odnoszą się zarówno do dużych i skomplikowanych inwestycji jak i tych realizowanych w systemie gospodarczym. Prawo budowlane określa uczestników procesu budowlanego oraz precyzuje ich prawa i obowiązki. W rozumieniu ustawy uczestnikami procesu budowlanego są:

• inwestor,

• inspektor nadzoru inwestorskiego,

• projektant,

• kierownik budowy lub kierownik robót.

Najważniejszą osobą w czasie procesu inwestycyjnego jest, a także w fazie budowlano - montażowej jest inwestor. Może to być osoba fizyczna lub prawna, w której imieniu realizowana jest inwestycja. Inwestor może budować nieruchomość na własne potrzeby lub też na potrzeby innych użytkowników ( np. developer). Do jego obowiązków należy zorganizowanie całego procesu budowlanego czyli:

• opracowanie projektu budowlanego oraz w miarę potrzeb innych projektów,

• zapewnienie objęcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy,

• opracowanie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie,

• uzyskiwanie szeregu decyzji administracyjnych, które warunkują możliwość rozpoczęcia i prowadzenia robót oraz późniejsze użytkowanie obiektu.

W praktyce, zwłaszcza przy inwestycjach o dużym stopniu złożoności, wykonywaniem obowiązków inwestora może się zająć, na podstawie podpisanej umowy inny podmiot na przykład inspektor nadzoru inwestorskiego lub generalny realizator inwestycji.

Do podstawowych zadań inspektora nadzoru inwestorskiego należy:

• reprezentowanie inwestora na budowie poprzez kontrolowanie zgodności realizacji inwestycji z projektem i zapisami w pozwoleniu na budowę,

• przestrzeganiem prawa i zasad wiedzy technicznej,

• kontrolowanie jakości wykonywanych robót,

• sprawdzanie i odbiór robót budowlanych, które w trakcie realizacji procesu budowlanego ulegają zakryciu lub są pracami znikającymi,

• uczestnictwo w odbiorach technicznych instalacji, urządzeń technicznych, przewodów kominowych i wentylacyjnych,

• przygotowywanie i udział w odbiorze gotowych obiektów budowlanych i przekazywanie ich do użytkowania.

Na żądanie inwestora, inspektor może kontrolować rozliczenie budowy. Te zadania może wykonywać poprzez wydawanie stosownych poleceń kierownikowi budowy lub kierownikowi robót, co musi być potwierdzone wpisem do dziennika budowy. Funkcja inspektora nadzoru inwestorskiego nie może być łączona z funkcją kierownika budowy lub kierownika robót.

Kolejnym uczestnikiem procesu budowlanego jest projektant. Do podstawowych zadań projektanta należało opracowanie projektu budowlanego realizowanej inwestycji. Zadania, prawa i obowiązki projektanta zostały omówione szczegółowo na wykładzie 8 - zarządzanie fazą projektowania. W fazie budowlano- montażowej rola projektanta ogranicza się do sprawowania nadzoru autorskiego czyli:

• stwierdzanie zgodności realizowanych robót z projektem,

• wyjaśnianie wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań,

• uzgodnienie możliwości wprowadzania rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego,

Uzgadnianie robót dodatkowych, zwłaszcza gdy mają wpływ na zmiany w projekcie.

W związku z nałożonymi przez prawo obowiązkami projektanta w trakcie realizacji budowy ma on prawo do:

• wstępu na teren budowy,

• dokonywania wpisów w dzienniku budowy dotyczących jej realizacji,

• żądania wstrzymania budowy poprzez wpis do dziennika budowy, gdy stwierdzi możliwość powstania zagrożenia a także gdy wykonywane prace są niezgodne z projektem.

Realizacja inwestycji wymaga ustanowienia kierownika budowy. Zgodnie z art.22 Prawa budowlanego do obowiązków kierownika budowy należy:

• protokolarne przejęcie od inwestora i odpowiednie zabezpieczenie terenu budowy wraz ze znajdującymi się na nim obiektami budowlanymi, urządzeniami technicznymi i stałymi punktami osnowy geodezyjnej oraz podlegającymi ochronie elementami środowiska przyrodniczego i kulturowego,

• prowadzeniu dokumentacji budowy (w tym dziennika budowy),

• zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu oraz zorganizowanie i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami w tym techniczno-budowlanymi oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,

• koordynowanie działań zapewniających realizację przepisów bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,

• podejmowanie niezbędnych działań uniemożliwiających wstęp na budowę osobom nieupoważnionym,

• wstrzymanie robót budowlanych w przypadku stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia oraz bezzwłoczne zawiadomienie o tym właściwego organu,

• zawiadomienie inwestora o wpisie do dziennika budowy dotyczącym wstrzymania robót budowlanych z powodu wykonania ich niezgodnie z projektem,

• realizacja zaleceń wpisanych do dziennika budowy,

• zgłaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robót ulegających zakryciu bądź zanikających oraz zapewnienie dokonania wymaganych przepisami lub ustalonymi w umowie prób i sprawdzeń instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych przed zgłoszeniem obiektu budowlanego do odbioru,

• przygotowanie dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego

• zgłoszenie obiektu budowlanego do odbioru odpowiednim wpisem do dziennika budowy oraz uczestniczenie w czynnościach odbioru i zapewnienie usunięcia stwierdzonych wad,

• przekazanie inwestorowi oświadczenia o zakończeniu budowy i uporządkowaniu terenu.

Jednocześnie kierownik budowy ma prawo:

• występowania do inwestora o zmiany w rozwiązaniach projektowych, jeżeli są one uzasadnione koniecznością bezpieczeństwa realizacji robót budowlanych lub usprawnienia procesu budowy,

• ustosunkowanie się w dzienniku budowy do zaleceń w nim zawartych.

Do obowiązków kierownika budowy należy w oparciu o informacje uzyskane od projektanta sporządzić (lub zapewnić sporządzenie), przed rozpoczęciem budowy, planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, uwzględniając specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robót budowlanych (art.21a Ustawy Prawo budowlane).

Przepisy dotyczące praw i obowiązków kierownika budowy stosują się odpowiednio także do kierowników robót.

Wszystkie osoby pełniące samodzielne funkcje w procesie budowlanym decydują o prawidłowym przebiegu realizacji inwestycji. Do prawidłowego i odpowiedzialnego kierowania i nadzorowania tego procesu należy zatrudnić osoby, które legitymują się uprawnieniami budowlanymi. Uprawnienia budowlane mogą być udzielane do:

• projektowania,

• kierowania robotami budowlanymi.

Rysunek 5

Uprawnienia do kierowania robotami budowlanymi stanowią także podstawę do pełnienia samodzielnych funkcji związanych z wytwarzaniem konstrukcji elementów budowlanych, sprawowania nadzoru inwestorskiego a także kontroli technicznej utrzymywania obiektów budowlanych. W uprawnieniach budowlanych, zgodnie z art. 13 Prawa budowlanego, należy określić specjalność i ewentualną specjalizację techniczno-budowlaną oraz zakres prac projektowych lub robót budowlanych objętych danymi uprawnieniami. Uprawnienia budowlane są udzielane w specjalnościach:

• architektonicznej,

• konstrukcyjno-budowlanej (w tym drogowej, mostowej, kolejowej, wyburzeniowej, telekomunikacyjnej),

• instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych,

• instalacji w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektoenergetycznych.

Prawo (art.15 Prawa budowlanego) przewiduje możliwość uzyskania uprawnień rzeczoznawcy budowlanego, czyli swego rodzaju eksperta budowlanego w określonej specjalności.

Pytania do pkt.4

1. Inwestor to:

1. Tylko osoba fizyczna (N)

2. Tylko osoba prawna (N)

3. Osoba fizyczna bądź osoba prawna (T)

2. Inspektor nadzoru inwestorskiego reprezentuje:

1. Kredytodawcę (N)

2. Inwestora (T)

3. Wykonawcę (N)

3. Nadzór autorski to:

1. Nadzór kierownika nad budową (N)

2. Nadzór inwestora nad inspektorem nadzoru (N)

3. Nadzór projektanta nad wykonawstwem inwestycyjnym (T)

5. Organizacja procesu budowlanego

Organizacja odgrywa istotną rolę we wszystkich fazach inwestycji, a zwłaszcza w realizacji fazy budowlano - montażowej. Od prawidłowej organizacji zależy w dużym stopniu sprawny przebieg realizacja budowy. Działania organizacyjne mają również wpływ na koszty budowy. Do zaplanowania prawidłowej organizacji budowy niezbędne jest określenie struktury organizacyjnej procesu w której:

• Określa kluczowe stanowiska i komórki,

• Przypisuje funkcje tym stanowiskom i komórkom wraz z zakresem kompetencji,

• Definiuje siec powiązań informacyjno-decyzyjnych.

Kryteria według których możemy wyodrębnić elementy struktury organizacyjnej to:

• wielkość i rodzaj realizowanych zadań,

• rozmieszczenie terytorialne,

• uprawnienia decyzyjne i powiązania informacyjne,

• rozpiętość i zasięg kierowania.

Biorąc pod uwagę pierwsze z kryteriów (wielkość i rodzaj realizowanych zadań), zaprojektowanie struktury dl małej oraz dużej budowy będzie zupełnie inne. Dla małej budowy będzie to zdecydowanie prostsza struktura. Natomiast struktura dużej budowy to jest zdecydowanie bardziej rozbudowana. Przykładowe struktury dla małej i dużej budowy zostały przedstawione odpowiednio na rys.6 i rys.7.

Rysunek 6

Rysunek 7

Elementami, które wpływają na organizację budowy to przede wszystkim:

• wielkość budowy (czyli np. wartość, kubatura, przestrzeń),

• czas i warunki realizacji,

• stopień trudności realizowanych obiektów,

• rodzaj obiektów.

Podsumowując, prawidłowa organizacja budowy uwzględniająca indywidualne warunki, specyfikę i rodzaj realizowanych obiektów w znacznym stopniu optymalizuje przebieg całego procesu budowlano - montażowego.

W celu osiągnięcia najlepszego, najoptymalniejszego rozwiązania stosuje się w organizacji procesu budowlanego harmonogramy budowlane. Są to opracowania składające się z trzech zasadniczych części:

• zestawienia analitycznego, które zawiera dane liczbowe czynników mających wpływ na przebieg realizacji robót budowlanych,

• graficznego obrazu przebiegu robót w czasie,

• części sprawdzającej (harmonogramy zatrudnienia głównych specjalistów, harmonogramy pracy głównych maszyn, harmonogramy finansowe).

Część analityczną opracowuje się na podstawie wykonanego przedmiaru robót, natomiast dane dotyczące kosztów wykonania poszczególnych prac - na podstawie kosztorysu robót. Zestawienie to ma formę tabelaryczną. Część druga to obraz przedstawiony w funkcji czasu przebieg robót. Przykładowy harmonogram realizacji prac przedstawiono na rysunku 8.

Rysunek 8

Przy opracowywaniu części graficznej należy zwrócić uwagę na prawidłową skalę czasu. Zależy to od szczegółowości harmonogramu. Jedna jednostka może oznaczać miesiąc, tydzień lub dzień. Przeważnie skala czasu odnosi się do kolejnych dni roboczych lub dni kalendarzowych. Stosuje się również podwójna skalę - jednocześnie na osi czasu zaznacza się dni robocze oraz dni kalendarzowe. Harmonogram podlega aktualizacji poprzez nanoszenie wykresów przedstawiających rzeczywisty przebieg robót. Obrazują to przerywane linie umieszczone nad linią oznaczającą wykonanie planowe. Często stosowanym zabiegiem, jest wpisywanie nad zaktualizowanym wykresem procentowe zaawansowanie robót w stosunku do wielkości określonego elementu budowy.

Znaczny postęp do planowania i organizacji wniosło zastosowanie metod sieciowych. Metody planowania sieciowego stosowane są w budownictwie do planowania i kontroli dużych przedsięwzięć budowlanych, tam gdzie istnieje konieczność precyzyjnej koordynacji działań. Zaletą takich metod jest możliwość wykorzystania technik komputerowych, co w dużym stopniu ułatwia aktualizację takich harmonogramów. Wspólną cecha wszystkich metod planowania sieciowego jest konstrukcja szczególnego rodzaju grafu sieciowego, który stanowi podstawę do obliczenia harmonogramu przedsięwzięcia. Taki graf nosi nazwę sieci zależności lub modelu sieciowego. Elementami grafu są linie przedstawiające czynności realizowane na budowie oraz zdarzenia, które określają moment rozpoczęcia lub zakończenia poszczególnych robót (tak zwane wierzchołki grafów). Elementy sieci musza być tak połączone ze sobą, żeby odpowiadały zaprojektowanemu procesowi budowlanemu.

Jedną z wielu metod pozwalającą na stworzenie harmonogramu realizacji budowy jest opracowana w latach 1956 - 1957 w Stanach Zjednoczonych metoda CPM (Critical Path Method), zwana metodą drogi (ścieżki) krytycznej . W tej metodzie każda czynność jest przedstawiona w postaci dwóch zdarzeń (tzn. początek i koniec wykonania czynności) połączonych ze sobą linią o określonym zwrocie (tzn. ze strzałką) obrazującą wykonanie czynności. Zdarzenia graficznie przedstawione są jako kółka a zwroty strzałek przedstawiają kierunek przebiegu czynności w czasie. W sieci CPM wyróżnia się czynności rzeczywiste , oznaczone linią ciągłą oraz czynności pozorne w postaci linii przerywanej. Długość linii łączących określone zdarzenia, obrazujące czynności jest dowolna i nie jest związana ze skalą czasu. Najistotniejsza cecha metody CPM jest określenie występowania zdarzenia zgodnie z logiką i porządkiem technologicznym, w określonym czasie i kolejności. Czynności identyfikuje się za pomocą zdarzeń: początkowego (poprzedzającego) i końcowego (następującego). Przykładową sieć zależności przedstawiono na rysunku 9. Liczby występujące w połowie czynności oznaczają czas ich trwania, liczby po prawej stronie - nakłady finansowe niezbędne do ich wykonania, a po lewej stronie podany został symbol wykonawcy.

Rysunek 9

Analizę czasu sieci dzieli się na dwa etapy:

• obliczenie terminów i luzów czasu zdarzeń,

• obliczenie terminów i zapasów czasu czynności.

Dla każdego zdarzenia w sieci oblicza się najwcześniejszy możliwy i najpóźniejszy możliwy termin zaistnienia tego zdarzenia oraz luz czasowy wynikający z tych terminów. Termin ostatniego zdarzenia ma szczególne znaczenie, ponieważ jest terminem zakończenia inwestycji.

Punktem wyjściowym przy projektowaniu modelu sieciowego każdego procesu jest podział na poszczególne czynności wykonywanych prac. W procesie budowlanym należy tak wyodrębnić czynności, żeby pozwoliło to na pełne odzwierciedlenie wszystkich istotnych elementów składających się na realizowany proces.

Przykładowy podział przedsięwzięcia dotyczącego realizacji prefabrykowanej hali przemysłowej:

• pomiary geodezyjne - wytyczenie granic działki budowlanej oraz głównych osi hali,

• zdjęcie ziemi wraz z roślinami,

• wykopy fundamentowe,

• fundamenty hali,

• pielęgnowanie betonu (czynność pozorna),

• fundamenty pod maszyny,

• kanały technologiczne (rozwinięcie czynności zależy od konstrukcji hali),

• izolacje przeciwwilgociowe (uwzględnić należy podział czynności na izolacje różnych elementów hali np. izolację stóp fundamentowych, izolację posadzek itp.),

• montaż słupów,

• montaż belek podsuwnicowych,

• montaż dźwigarów i płyt dachowych,

• montaż świetlików,

• montaż belek podwalinowych,

• montaż elementów ściennych obejmujących także montaż ościeżnic,

• montaż belek gzymsowych,

• szklenie okien,

• montaż wrót,

• zasypywanie wykopów,

• podłoża pod posadzki,

• posadzki,

• krycie dachu,

• rynny i rury spustowe,

• tynki i okładziny wewnętrzne,

• tynki i okładziny zewnętrzne,

• malowanie w tym przygotowanie powierzchni zagruntowanej,

• instalacje wodno-kanalizacyjne,

• instalacje centralnego ogrzewania,

• instalacje elektryczne.

Kolejność wymienionych procesów nie musi odpowiadać kolejności ich występowania będzie ona określona dopiero na etapie projektowania modelu sieciowego planowanej inwestycji. Uporządkowanie kolejności robót w sposób opisowy jest bardzo trudne, często nie jednoznaczne, ponieważ wiele czynności może być realizowane równocześnie lub z pewnym przesunięciem czasowym. Jednakże takie wyodrębnienie czynności występujących w procesie budowlanym jest niezbędne do zaprojektowania harmonogramu realizowanych prac.

Opracowanie harmonogramu sieciowego jest przedsięwzięciem skomplikowanym i bardzo pracochłonnym. Projektanci realizacji budowy dysponują aktualnie wieloma systemami informatycznymi z dziedziny planowania sieciowego. W Polsce szczególnie popularne jest oprogramowanie dla komputerów firmy IBM. Do systemów tych zalicza się:

• Microsoft Project,

• Pertmaster Advance,

• Power - Project,

• Super Project,

• Time Line,

• Primavera Project Planner.

Systemy te przystosowane do pracy w trybie konwersacyjnym, co w znacznym stopniu ułatwia korzystanie z ich pracy. Posiadają bardzo rozbudowane formy graficzne wyników, które można uzyskać zarówno na ekranie monitora jak i w postaci wydruków. Wszystkie te systemy informatyczne wymagają przygotowania danych wejściowych na podstawie modelu sieciowego opracowanego przez projektanta procesu budowlanego.

Najbardziej popularnym w naszym kraju jest system Microsoft Prject. System ten działa w środowisku Windows i korzysta z wielu jego udogodnień na przykład prosty i dogodny sposób komunikowania się z użytkownikiem, możliwość wykorzystania myszy czy wreszcie dowolne formatowanie tekstu. W systemie MS Projekt czynności nazywane są zadaniami (tasks), mają określony czas trwania (duration) oraz można im przypisać niezbędne do wykonania zasoby środków produkcji (resources). Przy tworzeniu sieci zależności należy pamiętać, że pomiędzy dwiema czynnościami może wystąpić tylko jedno powiązanie. Powiązaniu można przypisać czas opóźnienia wyrażony w jednostkach czasu (tygodnie, dni, godziny, minuty) lub procentowo w stosunku do czasu trwania czynności poprzedzającej. W tabeli przedstawiono przykładowe powiązania dwóch czynności. Przyjęte oznaczenia określające typy powiązań to:

FS - rozpoczęcie po zakończeniu (finish to start)

FF - zakończenie po zakończeniu (finish to finish)

SS - rozpoczęcie po rozpoczęciu (start to start)

SF - zakończenie po rozpoczęciu (start to finish)

Oznaczenie powiązań MS Project	Opis powiązania (wszystkie są typu nie wcześniej niż)
FS A B	proces B może rozpocząć się bezpośrednio po zakończeniu procesu A (powiązanie domyślne)
FS + 28 ed A B	proces B może rozpocząć się po 28 dniach kalendarzowych (dobach) od zakończenia procesu A
FS - 12 d A B	proces B może zakończyć się 12 dni roboczych przed rozpoczęciem procesu A
SS + 20% A B	proces B może rozpocząć się po upływie 20% czasu trwania procesu A od jego rozpoczęcia
FF - 1 w A B	proces B może zakończyć się 1 tydzień przed zakończeniem procesu A

Źródło: K.Jaworski Podstawy organizacji budowy

W celu zaznaczenia punktów kontrolnych w sieci , można umieścić tak zwane kamienie milowe (milestone).

Z systemu mogą być emitowane następujące dokumenty:

• tradycyjne narzędzia planowania (harmonogram procesu, harmonogram środków produkcji, model sieciowy w konwencji węzłowej),

• plansze o strukturze arkusza kalkulacyjnego,

• formularze (druki) umożliwiające wpisywanie konkretnych informacji.

Dużą zaleta systemu MS Project jest łatwość przeprowadzania aktualizacji harmonogramów jak i stworzenie dokumentów porównujących wielkości planowane z wielkościami rzeczywistymi.

Nowoczesnym inwestycjom stawia się z reguły wymóg sprawnej i szybkiej realizacji. Jednym z elementów optymalizujących czas budowy jest dobrze zaplanowana i wdrożona organizacja fazy budowlano - montażowej, co można osiągnąć dzięki prawidłowemu zaprojektowaniu harmonogramu realizacji robót.

Pytania do pkt. 5

1. Harmonogram budowlany to:

1. Zestawienie realizowanych prac (N)

2. Obraz przebiegu robót w czasie (T)

3. Obraz zaangażowania maszyn w czasie (T)

2. Czynności rzeczywiste w modelu sieciowym obrazują:

1. Wierzchołki grafów (N)

2. Linie ciągłe (T)

3. Linie przerywane (N)

3. Kamienie milowe (milestone) w MS Project to:

1. Zadanie określone w procesie budowlanym (N)

2. Czynności realizowane na budowie (N)

3. Punkty kontrolne realizowanego procesu (T)

PODSUMOWANIE MATERIAŁU

Faza robót budowlano - montażowych jest jedną z najbardziej „technicznych” oraz najdroższych faz całego procesu inwestycyjnego. Na prawidłowy przebieg tej części realizacji przedsięwzięcia ma wpływ wiele czynników, które w sposób bezpośredni lub pośredni powodują wzrost lub obniżkę kosztów realizacji budowy.

Jeszcze przed przystąpieniem do budowy należy określić metodę realizacji obiektu. W dużym stopniu zależy to od rodzaju nieruchomości jaka będzie realizowana. Kolejnym problemem jest wybór wykonawcy przedsięwzięcia wraz z określeniem funkcji i zakresu działań poszczególnych uczestników procesu. Wielki wpływ na realizację budowy ma prawidłowe zaprojektowanie harmonogramu prac budowlanych. Mamy w tym zakresie do wyboru wiele technik, począwszy od metod analitycznych, graficznych aż po systemy informatyczne.

Zrealizowanie fazy budowlano - montażowej nie kończy cyklu inwestycyjnego, pozostaje przygotowanie i przekazanie inwestycji do użytkowania.

PYTANIA KONTROLNE:

Określić, czy podane zdanie jest prawdziwe(P) czy fałszywe(F)?

1. Zasadą realizacji budowy metodą systemu gospodarczego jest osobiste wykonywanie wszystkich prac budowlanych (F).

2. Główny wykonawca pełni obowiązki inwestora (F).

3. Rozbiórka budowli to element procesu budowlanego. (P)

4. Metoda uprzemysłowiona produkcji budowlanej to wytwarzanie elementów budowlanych poza miejscem ich wbudowania. (F)

5. Kosztorys inwestorski określa cenę, jaką inwestor zapłaci wykonawcy za zrealizowanie budowy. (F)

6. Wykonawcą według Ustawy o zamówieniach publicznych może być firma mająca zaległości podatkowe. (F)

7. W dzienniku budowy mogą dokonywać wpisów wszyscy zatrudnieni pracownicy na placu budowy. (F)

8. Za prowadzenie dziennika budowy odpowiada kierownik budowy. (P)

9. Projektantowi przysługuje prawo wstrzymania. (P)

10. System Microsoft Project, to narzędzie wykorzystywane w opracowaniu projektu architektonicznego. (F)

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

1. Biernacki J., Cyunel B., Metody sieciowe w budownictwie, Arkady, Warszawa 1989

2. Kodeks Cywilny

3. Marek G.J., Mulak M., Aktualizacja - Vademecum projektanta, Promix, Wrocław 2005

4. Podstawy budownictwa, poradnik dla zarządców i rzeczoznawców majątkowych, Wyd. instytut Doradztwa Majątkowego, Warszawa 2002

5. Serafin S., Zagadnienia techniczne w prawie budowlanym, C.H.Beck, Warszawa 2005

Spis rysunków:

1. Struktura procesu wznoszenia obiektów budowlanych.

2. Schemat połączeń zwrotnych w podsystemach projektowania obiektów budowlanych.

3. Współzależność realizacji inwestycji z długością cyklu.

4. Elementy projektu technicznego.

5. Zakres podstawowych uzgodnień kierownika budowy.

6. Struktura organizacyjna na małej budowie.

7. Struktura organizacyjna dużej budowy.

8. Przykładowy harmonogram przebiegu robót.

9. Przykład fragmentu sieci zależności.
   

Faza wykonawstwa

Na realizację tej fazy składają się liczne działania wynikające z przekształcenia projektu inwestycyjnego w konkretny obiekt.

W trakcie realizacji tej fazy zaangażowanych jest wiele osób pełniących określone funkcje związane z ich miejscem w całym procesie budowlanym. Każda z nich ma określone obowiązki i prawa regulowane przez Prawo budowlane

Jednym z pierwszych działań jakie muszą być podjęte jeszcze przed faza robót budowlano-montażowych jest określenie metody realizacji budowy. W zależności od typu obiektu oraz od sposobu finansowania można realizować budowę samodzielnie czyli „systemem gospodarczym” czy też wynająć firmę, która zrealizuje całość „pod klucz”.

Na etapie projektowania przedsięwzięcia inwestycyjnego dokonuje się wyboru technologii w jakiej ma być zrealizowany obiekt budowlany.

Przez technologię budowania rozumie się sposoby wznoszenia konstrukcji budowlanych razem z przygotowaniem elementów i materiałów budowlanych. Można wyróżnić wiele technologii budowania między innymi

• z cegły lub bloczków,

• konstrukcje monolityczne,

• z prefabrykowanych elementów betonowych i żelbetowych,

• z drewna i materiałów drewnopochodnych,

• z elementów metalowych.

Przy projektowaniu realizacji budowy podstawowymi kryteriami podejmowania decyzji są bardzo często minimalizacja kosztów i czasu realizacji robót. W takim przypadku mamy do czynienia z wyborem dwukryterialnym czyli kosztowo-czasowym.

Wybór metody realizowania budowy zależy od kilku elementów między innymi od:

• wielkość obiektu,

• stopnia złożoności projektu,

• możliwości finansowych,

• okresu realizacji.

Kosztorys inwestorski, ślepy i ofertowy

Realizacja obiektu budowlanego to połączenie w jeden ciąg różnych procesów budowlanych, czyli „ukierunkowany łańcuch (ciąg) zdarzeń następujących po sobie w czasie i stanowiący stadia, fazy, etapy” RYS 1

Przy wyborze podwykonawcy kieruje się kryteriami, które dla inwestora są najistotniejsze. Mogą do nich należeć:

• cena usługi,

• termin wykonania,

• opinia na rynku,

• rzetelność w wywiązywaniu się z podjętych zobowiązań.

Ustawa o zamówieniach publicznych pozwala na nałożenie na wykonawcę dodatkowych wymagań. Można wykluczyć z postępowania przetargowego oferentów, którzy między innymi:

• na przestrzeni ostatnich trzech lat nie wykonali zamówienia lub wykonali je niestarannie i nie naprawili szkód,

• znajdują się w stanie upadłości lub znajdują się w stanie likwidacji,

• mają zaległości podatkowe i zalegają z uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne,

• zostali skazani za popełnione przestępstwo przekupstwa,

• zostali ukarani za czyn nieuczciwej konkurencji.

Minimalne kryteria jakimi powinien kierować się inwestor w odniesieniu do wykonawcy robót budowlanych należą:

• doświadczenie wykonawcy,

• rzetelność w wykonywaniu zleconych zadań,

• wypłacalność.

Dokumentacja budowy obejmuje:

• pozwolenie na budowę,

• projekt budowlany i wykonawczy,

• protokoły odbiorów częściowych i końcowych,

• operaty geodezyjne,

• dziennik montażu (w przypadku, gdy obiekt jest realizowany przy wykorzystaniu metody montażu),

• dziennik budowy.

Projekt budowlano-montażowy to dokument na podstawie którego realizowana jest budowa i zgodnie z artykułem 34 Prawa budowlanego powinie zawierać:

• projekt zagospodarowania działki lub terenu, sporządzony na aktualnej mapie, obejmujący: określenie granic działki lub terenu, usytuowanie, obrys i układy istniejących i projektowanych obiektów budowlanych, sieci uzbrojenia terenu, sposób odprowadzania lub oczyszczania ścieków, układ komunikacyjny i układ zieleni, ze wskazaniem charakterystycznych elementów, w nawiązaniu do istniejącej i projektowanej zabudowy terenów sąsiednich,

• projekt architektoniczno-budowlany, określający funkcję, formę i konstrukcję obiektu budowlanego, jego charakterystykę energetyczną i ekologiczną oraz proponowane niezbędne rozwiązania techniczne, a także materiałowe, ukazujące zasady nawiązania do otoczenia, a w stosunku do obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego a także opis dostępności dla osób niepełnosprawnych, w szczególności poruszających się na wózkach inwalidzkich,

• oświadczenia właściwych jednostek organizacyjnych o zapewnieniu dostaw energii, wody, ciepła i gazu, odbioru ścieków oraz o warunkach przyłączenia obiektu do sieci wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych, elektroenergetycznych, telekomunikacyjnych oraz dróg lądowych,

• wyniki badań geologiczno-inżynierskich oraz geotechniczne warunki posadowienia obiektów budowlanych.

Informacje zawarte w projekcie budowlanym nie są wystarczające dla realizatorów budowy, dlatego też projektanci sporządzają także projekt techniczny (wykonawczy), który stanowi uzupełnienie projektu budowlanego o dodatkowe dane, obliczenia, wymiary niezbędne do określenia położenia wszystkich części obiektu, ich wielkości, konstrukcji, zastosowanych materiałów i sposobu wykonywania prac.

Rysunek 4

Do dokonywania wpisów do dziennika budowy są upoważnione tylko następujące osoby:

• inwestor,

• inspektor nadzoru inwestorskiego,

• projektant,

• kierownik budowy,

• kierownik robót budowlanych,

• osoby wykonujące czynności geodezyjne na terenie budowy,

• pracownicy organów nadzoru budowlanego i innych organów uprawnionych do kontroli przestrzegania przepisów na budowie - w ramach dokonywanych czynności kontrolnych.

Osobą, która jest odpowiedzialna za prowadzenie dziennika budowy jest kierownik budowy.

Ważnym elementem potwierdzającym legalność budowy jest tablica informacyjna umiejscowiona w sposób trwały w widocznym miejscu. Zawiera ona następujące informacje:

• określenie rodzaju robót wraz z adresem budowy,

• numer pozwolenia na budowę,

• nazwę lub nazwisko i imię, adres, numer telefonu:

• organu nadzoru budowlanego,

• inwestora,

• wykonawcy robót budowlanych,

• kierownika budowy,

• kierownika robót,

• inspektora nadzoru inwestorskiego,

• projektantów.

Ponad to numery telefonów alarmowych Policji, straży pożarnej i pogotowia ratunkowego.

W rozumieniu ustawy uczestnikami procesu budowlanego są:

• inwestor,

• inspektor nadzoru inwestorskiego,

• projektant,

• kierownik budowy lub kierownik robót.

Do obowiązków inwestora należy zorganizowanie całego procesu budowlanego czyli:

• opracowanie projektu budowlanego oraz w miarę potrzeb innych projektów,

• zapewnienie objęcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy,

• opracowanie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie,

• uzyskiwanie szeregu decyzji administracyjnych, które warunkują możliwość rozpoczęcia i prowadzenia robót oraz późniejsze użytkowanie obiektu.

Do podstawowych zadań inspektora nadzoru inwestorskiego należy:

• reprezentowanie inwestora na budowie poprzez kontrolowanie zgodności realizacji inwestycji z projektem i zapisami w pozwoleniu na budowę,

• przestrzeganiem prawa i zasad wiedzy technicznej,

• kontrolowanie jakości wykonywanych robót,

• sprawdzanie i odbiór robót budowlanych, które w trakcie realizacji procesu budowlanego ulegają zakryciu lub są pracami znikającymi,

• uczestnictwo w odbiorach technicznych instalacji, urządzeń technicznych, przewodów kominowych i wentylacyjnych,

• przygotowywanie i udział w odbiorze gotowych obiektów budowlanych i przekazywanie ich do użytkowania.

Na żądanie inwestora, inspektor może kontrolować rozliczenie budowy.

W fazie budowlano- montażowej rola projektanta ogranicza się do sprawowania nadzoru autorskiego czyli:

• stwierdzanie zgodności realizowanych robót z projektem,

• wyjaśnianie wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań,

• uzgodnienie możliwości wprowadzania rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego,

Uzgadnianie robót dodatkowych, zwłaszcza gdy mają wpływ na zmiany w projekcie.

W związku z nałożonymi przez prawo obowiązkami projektanta w trakcie realizacji budowy ma on prawo do:

• wstępu na teren budowy,

• dokonywania wpisów w dzienniku budowy dotyczących jej realizacji,

• żądania wstrzymania budowy poprzez wpis do dziennika budowy, gdy stwierdzi możliwość powstania zagrożenia a także gdy wykonywane prace są niezgodne z projektem.

Realizacja inwestycji wymaga ustanowienia kierownika budowy. Zgodnie z art.22 Prawa budowlanego do obowiązków kierownika budowy należy:

• protokolarne przejęcie od inwestora i odpowiednie zabezpieczenie terenu budowy wraz ze znajdującymi się na nim obiektami budowlanymi, urządzeniami technicznymi i stałymi punktami osnowy geodezyjnej oraz podlegającymi ochronie elementami środowiska przyrodniczego i kulturowego,

• prowadzeniu dokumentacji budowy (w tym dziennika budowy),

• zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu oraz zorganizowanie i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami w tym techniczno-budowlanymi oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,

• koordynowanie działań zapewniających realizację przepisów bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,

• podejmowanie niezbędnych działań uniemożliwiających wstęp na budowę osobom nieupoważnionym,

• wstrzymanie robót budowlanych w przypadku stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia oraz bezzwłoczne zawiadomienie o tym właściwego organu,

• zawiadomienie inwestora o wpisie do dziennika budowy dotyczącym wstrzymania robót budowlanych z powodu wykonania ich niezgodnie z projektem,

• realizacja zaleceń wpisanych do dziennika budowy,

• zgłaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robót ulegających zakryciu bądź zanikających oraz zapewnienie dokonania wymaganych przepisami lub ustalonymi w umowie prób i sprawdzeń instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych przed zgłoszeniem obiektu budowlanego do odbioru,

• przygotowanie dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego

• zgłoszenie obiektu budowlanego do odbioru odpowiednim wpisem do dziennika budowy oraz uczestniczenie w czynnościach odbioru i zapewnienie usunięcia stwierdzonych wad,

• przekazanie inwestorowi oświadczenia o zakończeniu budowy i uporządkowaniu terenu.

Jednocześnie kierownik budowy ma prawo:

• występowania do inwestora o zmiany w rozwiązaniach projektowych, jeżeli są one uzasadnione koniecznością bezpieczeństwa realizacji robót budowlanych lub usprawnienia procesu budowy,

• ustosunkowanie się w dzienniku budowy do zaleceń w nim zawartych.

Do obowiązków kierownika budowy należy w oparciu o informacje uzyskane od projektanta sporządzić (lub zapewnić sporządzenie), przed rozpoczęciem budowy, planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, uwzględniając specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robót budowlanych (art.21a Ustawy Prawo budowlane).

Rysunek 5

Organizacja procesu budowlanego

Od prawidłowej organizacji zależy w dużym stopniu sprawny przebieg realizacja budowy. Działania organizacyjne mają również wpływ na koszty budowy. Do zaplanowania prawidłowej organizacji budowy niezbędne jest określenie struktury organizacyjnej procesu w której

• Określa kluczowe stanowiska i komórki,

• Przypisuje funkcje tym stanowiskom i komórkom wraz z zakresem kompetencji,

• Definiuje siec powiązań informacyjno-decyzyjnych.

Kryteria według których możemy wyodrębnić elementy struktury organizacyjnej to:

• wielkość i rodzaj realizowanych zadań,

• rozmieszczenie terytorialne,

• uprawnienia decyzyjne i powiązania informacyjne,

• rozpiętość i zasięg kierowania.

Biorąc pod uwagę pierwsze z kryteriów (wielkość i rodzaj realizowanych zadań), zaprojektowanie struktury dl małej oraz dużej budowy będzie zupełnie inne. Dla małej budowy będzie to zdecydowanie prostsza struktura. Natomiast struktura dużej budowy to jest zdecydowanie bardziej rozbudowana. Przykładowe struktury dla małej i dużej budowy zostały przedstawione odpowiednio na rys.6 i rys.7.

Rysunek 6 i Rysunek 7

harmonogramy budowlane. Są to opracowania składające się z trzech zasadniczych części:

• zestawienia analitycznego, które zawiera dane liczbowe czynników mających wpływ na przebieg realizacji robót budowlanych,

• graficznego obrazu przebiegu robót w czasie,

• części sprawdzającej (harmonogramy zatrudnienia głównych specjalistów, harmonogramy pracy głównych maszyn, harmonogramy finansowe).

Część analityczną opracowuje się na podstawie wykonanego przedmiaru robót, natomiast dane dotyczące kosztów wykonania poszczególnych prac - na podstawie kosztorysu robót. Zestawienie to ma formę tabelaryczną. Część druga to obraz przedstawiony w funkcji czasu przebieg robót. Przykładowy harmonogram realizacji prac przedstawiono na rysunku 8.

Rysunek 8

Znaczny postęp do planowania i organizacji wniosło zastosowanie metod sieciowych. Metody planowania sieciowego stosowane są w budownictwie do planowania i kontroli dużych przedsięwzięć budowlanych, tam gdzie istnieje konieczność precyzyjnej koordynacji działań. Zaletą takich metod jest możliwość wykorzystania technik komputerowych, co w dużym stopniu ułatwia aktualizację takich harmonogramów. Wspólną cecha wszystkich metod planowania sieciowego jest konstrukcja szczególnego rodzaju grafu sieciowego, który stanowi podstawę do obliczenia harmonogramu przedsięwzięcia. Taki graf nosi nazwę sieci zależności lub modelu sieciowego.

Międzynarodową Federację Inżynierów-Konsultantów (Federation Internationale des „Inżynier” to osoba działająca zgodnie z zapisami określonymi w umowie, jest administratorem kontraktu z tym, że nie ma możliwości korygowania kontraktu, może natomiast wydawać polecenia w ramach określonych w umowie uprawnień.

W nomenklaturze występującej w Prawie budowlanym jest to rola zbliżona do roli inspektora nadzoru

wymogi stawiane przy zawieraniu umów w oparciu o wytyczne FIDIC:

• zamawiający musi mieć odpowiednie umiejętności techniczne i zdolności organizacyjne, aby móc przygotować odpowiednio takie przedsięwzięcie, a także wyboru „Inżyniera” o kwalifikacjach adekwatnych do złożoności przedsięwzięcia,

• warunki te stosuje się na ogół dla przedsięwzięć realizowanych metodą konwencjonalną, rozliczanych metodą obmiarową, choć nie wyklucza się stosowania innych metod,

• nieodpowiednio zakwalifikowane zależności pomiędzy zamawiającymi, wyznaczonym „Inżynierem” a wykonawcą - powodują rozmycie odpowiedzialności,

• nieprecyzyjnie określony zakres robót, co powoduje konieczność wykonania robót dodatkowych, a w efekcie wzrost kosztów realizacji,

• ryzyko nieosiągnięci parametrów technologicznych leży po stronie zamawiającego, względnie projektanta, natomiast wykonawca jest odpowiedzialny za wykonanie robót zgodnie ze specyfikacjami technicznymi.

W.A.Werner, Proces inwestycyjny dla architektów, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2000, str.62-63

J.Z.Mirski, Budownictwo z technologią, WSiP, Warszawa 1995, str. 67-68

Ibidem

Ibidem

Ustawa Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 roku z późniejszymi zmianami

J.Z.Mirski, op.cit

K.Podawca, Zarys budownictwa ogólnego, WSiP, Warszawa 2003, str. 16

K.M.Jaworski, Podstawy organizacji budowy, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa2005, str.84-95

Ibidem

A.Bratkowski, Wybrane problemy organizacji i zarządzania w budownictwie, Instytut Organizacji, Zarządzania i Ekonomiki Przemysłu Budowlanego ORGBUD, Warszawa 1979, str.21

A.Kuczyński, W.Lenkiewicz, Zarys budownictwa ogólnego, WSiP, Warszawa1983, str.23-24

Ustawa Prawo zamówień publicznych z dnia 29 stycznia 2004

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego z 26 lutego 1998 roku

W.A.Werner, Procedury inwestowania, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2004, str.73

M.Bryx, R.Matkowski, Inwestycje w nieruchomości, POLTEXT, Warszawa 2001, str.184-185

Ibidem

W.A.Werner, Procedury inwestowania, op.cit. str. 74-75

Ibidem.

Z.Kowalczyk, J.Zabielski, Kosztorysowanie i normowanie w budownictwie, WSiP, Warszawa2005, str.77-79

M.Bryx, R.Matkowski, Inwestycje w nieruchomości, op.cit., str.192

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 26 czerwca 2002 roku w sprawie dziennika budowy, montażu i rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia zawierającego dane dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia

Ibidem.

M.Bryx, R.Matkowski, Inwestycje w nieruchomości, op.cit., str.191

Nieruchomości - zagadnienia prawne, red. H.Kisielowska, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2004, str.253

Ibidem., str.265-277

Prawo budowlane, op.cit.

W.A.Werner, Proces inwestycyjny dla architektów, op.cit., str.94

K.Jaworski, Podstawy organizacji budowy, op.cit., str.43

K.Jaworski, Podstawy organizacji budowy, op.cit., str.31-33

K.Jaworski, Podstawy organizacji budowy, op.cit., str.40-41

31

---