Edukacja - jest procesem uczenia się, zdobywania wiedzy, wychowania, kształtowania umiejętności

Edukacja ma wymiar praktyczny, nadrzędny jest rozwój.

Edukacja instytucjonalna jest zawsze programem zewnętrznym.

Edukacja ma 3 cele:

- nauczanie (wiążą się wszystkie procesy, które sprzyjają pobieraniu, transportowaniu wiedzy)

- kształcenie

- wychowanie - kształcenie osobowości człowieka poprzez kształtowanie postaw

Postawa jest to związek z wartościami, postawa jest czymś stałym

Postawa wartość (pozytywna, negatywna) Postawa jest w miarę stała.

Mamy kształtować postawy pozytywne wobec pozytywnych wartości oraz postawy negatywne wobec wartości negatywnych.

Teoretyczną podstawą edukacji jest pedagogika.

Nadrzędnym celem edukacji i pedagogiki jest rozwój człowieka.

Pedagogika - jest nauką, która daje nam teoretyczne podstawy

Rozwój - jest to proces o określonym kierunku zmian. Jest to dynamika zmian jakościowych i ilościowych.

0 i 3 j 5 i 10/11 j 13/14 i 16/17

ROZWÓJ DZIECKA:

0-3 przeważają zmiany ilościowe

3-5 wiek pytań, dziecko uczyc się w tym okresie najwięcej w całym swoim życiu, dominuja zmiany jakościowe (zmiany komórek mózgowych)

5-10/11 przwaga zmian ilośicowych

10-11 rowój emocjonalny, dziecko powinno uwolnić się od narzucanych wartości i powinno przyjąć swoje wartości, zweryfikowac te, które poznał wcześniej od rodziców, kolegów. Rodzic powinien prowadzić dziecko na długiej smyczy.

10/11 - 13/14 przeważają zmiany jakościowe

13/14 - 16/17 przeważają zmiany ilośicowe

Czteroczynnikowa teoria rozwoju wg Marii Przetacznikowej:

4 grupy czynników wpływających na rozwój człowieka

1. Biologiczne: zadatki i predyspozycje

1. genetyczne (dziedziczenie)

2. wrodzone

3. psychiczne

2. Środowiskowe

Rodzina: pełna, niepełna zrekonstruowana, wielodzietna, jednodzietna, wielopokoleniowa, status ekonomiczny, status kulturowy, wykształcenie rodziców.

Zamieszkanie, warunki życia, uczestnictwo w kulturze, kraina geograficzna, klimat, socjalno-bytowe.

3. Instytucjonalne

Wszystkie organizacje, rząd, sejm, kościół, szkolnictwo, uwikłanie człowieka w określone funkcje

Sądownictwo

Mass media, prasa, TV, radio, jakość tych treści które są tam zawarte, Internet

4. Aktywność własna - jest motywowana wewnętrznie, w miarę rozwoju rozwija się aktywność wewnętrzna psychiczna. Aktywność własna różni się na poszczególnych etapach, jednostka ma wpływ na kształtowanie się środowiska.

Strefy aktywności ludzkiej:

1. Aktywność praktyczna - zawiadywana jest całym organizmem. Uczymy wszystkich aktywności praktycznej na tyle na ile się da. Możemy monitować ilość i jakość. Poprawianie kondycji środowiska.

2. Aktywność umysłowa = aktywność intelektualna - wiedza o środowisku.

Proces uczenia polega na łączeniu w pary bodziec-reakcja; przyczyna-skutek

3. Aktywność emocjonalna - gdy coś przeżywamy to w jakiś sposób to okazujemy. Nie jesteśmy w stanie zapanować nad impulsami, które przepływają przez nasze ciało. Możemy oddziaływać z zewnątrz na emocje.

Miłość

1. Z potrzebą bycia kochanym II z potrzebą dawania; bezgranicznie

Bezgranicznie, bezwarunkowo

4. Aktywność duchowa (w tej sferze kształtujemy poczucie odpowiedzialności) funkcja myślenia abstrakcyjnego w mózgu. Nakaz rozwijania się bez końca jest to imperatyw każdej religii, w wieku 7-11 lat kształtuje się wyobraźnia, pole wyobrażeniowe oddziela się od pola wizualnego. (tu mamy Boga; wartości nadrzędne: dobro, miłość, wiara, nadzieja, mądrość) wyobraźnia, nie można na tą sferę wpływać z zewnątrz.

IV Aktywność duchowa wyobraźnia

III Aktywność intelektualna i.j.

II Aktywność praktyczna i.j.

Motywacja I Aktywność emocjonalna i.j.

Z punktu widzenia ekologicznego traktujemy człowieka holistycznie.

Środowisko

Środowisko to:

- przyroda ożywiona: królestwo roślin, królestwo zwierząt

- przyroda nieożywiona:

I. czynniki chemiczne:

* woda - hydrosfera

* gleba - litosfera

* powietrze - atmosfera

* dziura ozonowa

* kwaśne deszcze

* efekt cieplarniany

II . czynniki fizyczne

• Temperatura

• Światło

• Ciśnienie

Aspekt społeczny

- zachowania ludzkie (zapisane w scenariuszach ról społecznych)

• ambiwalencja w roli (np. nauczyciel empatyczny ale wymagający)

• ambiwalencja między rolami (np. wojskowy-dom)

- kwestia wartości:

• etyka (wynika z filozofii, religii), hierarchia wartości, moralność (jest praktyką związaną z wartościami) wybory natury ekologicznej i ekonomicznej

Aspekt cywilizacyjno-kulturowy (wytwory ludzkie)

• dobra materialne (wszystko to co człowiek wytworzył w produkcji rzemieślniczej)

• dobra niematerialne (prawa, religia, baśnie, legendy, tradycje)

1.Era agrarna czyli rolnicza

0 1650 1950 2007

1. Era agrarna czyli rolnicza - główna aktywność człowieka; człowiek prawie w 100% zajmował się rolnictwem, przez 1000 lat powtarzali sobie wiedzę i cały czas działo się tak samo. W erze agrarnej nadrzędną wartością była ziemia.

2. Dostęp do informacji jest ważny USA lata 1970; nie jest ważna ziemia ale informacja

3. Edukacja zinstytucjonalizowana - trzeba było rolników przekształcić w pracowników

Homo sapiens - 40 000 lat p.n.e.

8 - 10 tys lat zaczął być człowiek działający, wytwórczy

10-12 tys lat era agrarna - rolnicza. ( ludzie prawie w 100 % zajmowali się rolnictwem.

1650 - era industrialna ( przemysłowa)

1950 era informacyjna (mikroprocesor) wartością jest informacja, w latach poźniejszych edukacja)

POJĘCIE EKOLOGII

Harmonijne współdziałanie z 4 aspektami: przyp. A) ożywiona, b) nieozywiona, c) czynnikami kulturalno - cywilizacyjnymi, c) czynnikami społecznymi.

Etapy filozoficzno- religijnego podejścia do relacji człowieka ze środowiskiem:

1. pełna symbioza człowieka z przyrodą występująca w kulturze antycznej jak również w regionach gdzie występują religie animistyczne (czczono zwierzęta) i totemizm (symbole i znaki)

2. idea uświęcania i ubóstwiania przyrody obecna w religiach i filozofiach dalekiego wschodu czyli w hinduizmie, taoizmie i buddyzmie. Pojawiła się idea poszanowania życia innego: kult krowy np.

3. oddzielenie się człowieka od świata przyrody i przypisanie sobie nadrzędnej roli, jest to obecne w tradycji judeochrześcijańskiej, protestanckiej.

4. zanegowanie idei postępu ( w kontekście ery industrialnej - tej rabunkowej) oraz zwrócenie się ku naturze współczesnego człowieka, próba zrozumienia jej znaczenia i dążenie do jednorodności z nią ( Capra 1984, „Punkt zwrotny” - otworzył erę powrotu człowieka do natury, harmonii z nia. )

W 1869 E. Haeckel - zaczęła się historia ekologii

1969 u. Thank ( japończyk)

E. Haeckel użył, wprowadził ekologię jako samodzielna dyscyplinę naukową.

Ekologia w znaczeniu etymologicznym. Logos - nauka, greckie iokos - dom, rodzinny, miejsce życia. nauka o organizmach, ich domu w ich rodzinnym środowisku.

1968 U. Thant - raport o stanie ziemi z klubie rzymskim

W 2002 zorganizowana konferencja - obrady skończyły się pozornie niczym ( tygodniowa konferencja średnio roczny budżet państwa afrykańskiego) było to w Johanenburgu

Futurolodzy - Futujana, Futu, prof. Brzeziński zbadali;

• dla 20% ludzi będzie dostęp do jedzenia i pracy

• 80% uznano za śmieci cywilizacyjne

W Polsce jest 70% niewykształconych

Dysproporcja między państwami w XIX wieku - 100 lat temu 10x a po 100 latach państwa bogatsze są bogatsze od biedniejszych 60 razy ( jest to degradacja społeczeństw, także ekologii).

W joahanenburgu - opracowano strategię tych 80% ludzi ( oglądanie seriali, przejmuje cudze wartości), fikcja nie buduje świata realnego

• świadoma polityka .... państw - by nie wychodzić i nie uczestniczyć w życiu, być byle czym, jeść byle co, nie rozumieć treści z gazet, książek

• ludzie się izoluja od siebie np. osiedla, dzieci dowozi się do szkoły itp.

Współcześnie ekologia stanowi naukę o gospodarce( gospodarz - człowiek) przyrodą, zachodzących w niej zjawiskach wspólnych wszystkim organizmom

Pierwsza ekologia.

Druga dyscyplina - sozologia: upatruje przyczyn skutków degradacji środowiska

Podziały w ekologii: jest ich dużo.

2 podziały przydatne:

1. elementy biotyczne i abiotyczne

biotyczne - ożywione , 5 grup:

• bakterie

• pierwotniaki i glony

• grzyby

• rośliny

• zwierzęta

abiotyczne - przyroda nieożywiona

2. autekologia - (organizmy) obejmuje badania nad poszczególnymi organizmami, nad ich relacja ze środowiskiem (otoczeniem), a przede wszystkim nad wpływem warunków środowiska na ich rozwój - głównie na cykl życiowy jako sposób przystosowania się do środowiska.

Moja definicja autekologii ( ekologiczne podstawy hodowli lasu) : nauka o przystosowaniu organizmów żywych do ich środowiska, bardzo silnie związana z klimatologia, gleboznawstwem, fizjologią i fenologią.

Synekologia - (teren) zajmuje się badaniem grup organizmów współwystępujących razem i tworzących określone środowisko.

Moja def: zajmuje się zbiorowiskiem współwystępujących ze sobą organizmów jako okresloną jednostką socjalną i jej stosunkiem do środowiska. Ten dział opiera się na fitosocjologii, zoosocjologii, fitogeografii, zoogeografii.

Rozumienie ekologii

Obszar zainteresowań	Wartość	Efekt - cel	Rola edukacji
Ochrona przyrody	Świat roślin i zwierząt	Ukształtowanie postawy wobec przyrody ożywionej	Liga ochrony przyrody, organizacje pozaszkolne, koła
Ochrona środowiska	Świat przyrody ożywionej i nieożywionej (po 1989)	Rozsądne gospodarowanie przyroda	Partia zielonych, ruchy zielonych, greenpeace - cel przyroda
Ekologia powierzchowna	Zdrowie i życie człowieka	Minimalizowanie negatywnych skutków uprzemysłowienia człowieka	Fragmentaryczne wprowadzenie wybranych treści z ekologii do szkół
Ekologia głęboka	Naczelną wartością ma być ziemia jako planeta z ideą przetrwania globu , wartość nadrzędna ( ekologia ma się stać taką wartością która zmieni styl i jakość naszego życia.	Przebudowa świadomości człowieka - myślenie ekozoficzne czyli ukształtowanie innego stylu życia, człowiek w harmonii ze środowiskiem i całą przyroda.	Integracja szkolnych treści programowych wokół problemów środowiska jako punkt wyjścia dla edukacji ekologicznej.

Aspekty:

I - specjalistyczne ( biologiczne ) hetero

II III

1869 interdyscyplinarne humanizm lata 80 XXw

TRANSDZIEDZINOWE ujęcie

I II III

K. łastowski - twórca tego ujęcia

Ekologie rozumiemy w tych trzech aspektach

EKOROZWÓJ jest rozumiany jako rozwój zrównoważony - definiowany- jest to stan pełnej dojrzałości systemu, życia, w którym system sam się rozwija i zarazem więcej swemu otoczeniu daje niż zeń bierze czyli jest zarówno wewnętrznie jak i zewnętrznie konstruktywny.

System - całość

System

System tradycyjny system holistyczny

Definiowany jako suma części biologiczny nie jest suma części

Elementy maja być spójne wewn. Zgodne ze sobą

W środowisku kategoria ekorozwoju jest naczelna.

System życia definiujemy jako holistyczny - nie da się zamknąć w liczbie określonej. System sam się rozwija.

Edukacja ekologiczna

Wyjaśnienie pojęcia

Wg R.Łukaszewicza: Edukacja ekologiczna jest instrumentem układania się człowieka ze światem w następstwie czego wzrastają jego szanse samorealizacji w ekologicznym porządku życia

Edukacja ekologiczna

Ja Świat

Wg E. i J.Frątczaków: Edukacja ekologiczna to świadome zamierzone (celowa, planowa, systematyczna i stopniowa) działalność nauczyciela względem dzieci przy ich aktywnym udziale w realizacji treści ekologii.

Koncepcje edukacji ekologicznej

Po co?

Celem nadrzędnym jest ukształtowanie postawy ekologicznej.

Co?

Dobór układ treści

	Środowisko	Przyczyny skażeń	Skutki	Możliwości przeciwdziałania
Woda
Powietrze
Gleba

dziura ozonowa

kwaśne deszcze

efekt cieplarniany + przyczyny powstawania oraz skutki, właściwości trzech środowisk

Jak?

Związana z edukacją otwartą. Edukacja w terenie, w działaniu, w zmieniającym się środowisku.

Kategoria „jak?” jest przyjęta za R.Łukaszewiczem Metoda projektowania okazji edukacyjnych.

Składowe metody:

Trzy stałe elementy:

1. Odpowiednia proporcja zadań otwartych i zamkniętych

2. Atrakcyjny punkt wyjścia w zajęciach

3. Możliwości wyboru

Ekologia to nauka o związkach (współzależnościach) między organizmami a otaczającym je środowiskiem. Termin ekologia pochodzi od greckich słów: Oikos, co oznacza dom, miejsce życia, i Logos - słowo, nauka; tak więc dosłownie ekologia oznacza naukę o miejscu życia organizmów (środowisku). Termin ten wprowadził po raz pierwszy niemiecki zoolog Ernst Haeckel w 1869 r. Ekologia jest dyscypliną młodą i jakkolwiek współcześnie jest to dziedzina już rozbudowana - dopiero przed stu laty rozpoczynała swoje "podboje". Nie oznacza to jednak, że wcześniejsze badania nie dotyczyły tej dziedziny wiedzy; nawiązania do idei jedności organizmów ze środowiskiem można znaleźć w pracach Antoniego Van Leeuwenhoeka już na początku XVIII w., ale i zdecydowanie wcześniej, bo w starożytności prowadzona przez Arystotelesa i jego ucznia Teofrasta klasyfikacja roślin i zwierząt miała charakter ekologiczny. Obecnie ekologię można określić najogólniej jako naukę o ekonomice przyrody. Szerzej - jest to nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, badająca wzajemne zależności pomiędzy organizmami oraz ich zespołami a środowiskiem.

Atmosfera - (gr. Atmos, para wodna; spharira, kula): powłoka gazowa, która otacza kulę ziemską i przechodzi dyfuzyjnie w przestrzeń kosmiczną; razem z Ziemią bierze udział w ruchu obrotowym wokół osi ziemskiej; jest ściśliwa, jej gęstość maleje wraz z wysokością; materia atmosfery ziemskiej jest podzielona na składniki i domieszki; składnikami a.z. są gazy, które w dolnej atmosferze pozostają w prawie stałych proporcjach, pozostałą część stanowią domieszki, bardzo zmieniające się w czasie i w poszczególnych obszarach atmosfery.

Atmosfera - to gazowa i zewnętrzną powłoka Ziemi.
Złożona jest z mieszaniny gazów.
 2. Skład atmosfery
a) stałe składniki powietrza: azot, tlen, argon, neon, hel, metan, krypton, wodór
b) zmienne składniki powietrza: para wodna, dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, ozon
Tab.1 Najważniejsze gazy wchodzące w skład powietrza.
 

rodzaj	objętość powietrza w %
azot	78
tlen	20,6
argon	0,93
dwutlenek węgla	0,38
pozostałe	0,1

Do pozostałych składników powietrza w śladowych ilościach gazów zaliczamy :
c) Gazy szlachetne - hel, neon, krypton i ksenon
d) Inne gazy  - metan, wodór, tlenek i podtlenek azotu, ozon i związki siarki radon jod, amoniak, pyły gleb, mikroorganizmy oraz substancje powstające w wyniku działalności gospodarczej człowieka
.3. Rola pary wodnej i aerozoli w atmosferze:
a) para wodna: tworzy warstwy chmur, zapewnia obieg wody w przyrodzie, spada na ziemię w postaci deszczu lub śniegu a nawet gradu, maksymalna zawartość pary wodnej to 4%
b) aerozole: kropelki wody, kryształki lodu- to chyba jedyne nieszkodliwe aerozole. Pozostałe, to głównie składniki zanieczyszczeń: cząsteczki dymu, sadzy, popiołu, pyły wulkaniczne, roślinne oraz pyły pochodzenia przemysłowego.
4. Wykres przez poprzeczną budowę atmosfery



5. Warstwy atmosfery i ich charakterystyka:
a) Troposfera - sfera przyziemna, spadki temperatur do -60°C, średnia wysokość 10 km, w troposferze zachodzą główne procesy kształtujące pogodę i klimat
b) Tropopauza - jest to warstwa przejściowa pomiędzy stratosferą a troposferą. Znajduje się na wysokości między 10 -17 km. Temperatura wynosi od- 40^oC do - 700^oC
  c) Stratosfera - wahania temperatur od -60°C do 0°C, pod koniec stratosfery- warstwa ozonowa, powietrze bardzo rozrzedzone, ruchy mas powietrza w dolnej części stratosfery- tropopauzie.
d) Ozonosfera -  występuje na wysokości  10-50 km, o podwyższonej koncentracji ozon maksymalna koncentracja ozonu występuje średnio na wysokości. 23 km.
Ozonosfera pochłania całkowicie promieniowanie nadfioletowe - bardzo szkodliwe dla organizmów żywych.
e) Stratopauza - znajduje się pomiędzy 50 a 55 kilometrem.
Temperatura wynosi w granicach od -10 do 10^oC
f) Mezosfera - od 10 do 80 km, spadek temperatury wraz z wysokością
g) Mezopauza - znajduje się pomiędzy 80  a 90 kilometrem.
Temperatura wynosi około  - 900C
h) Jonosfera - występuje powyżej 50-60 km nad powierzchnią Ziemi do 1000 km. Zawiera duże ilości jonów i swobodnych elektronów, powstających na skutek jonizacji cząsteczek gazu atmosferycznego pod wpływem promieniowania kosmicznego oraz nadfioletowego promieniowania słonecznego.

i ) Termosfera- od 80 do 700 km, strefy jonowe (niżej dodatnie, wyżej ujemne), zjawisko zorzy polarnej, wzrost temperatury nawet do 400°C( wyżej do 1500°C), granica atmosfery meteorologicznej- 2000km
j) Egzosfera - 500 - 2000 km - brak tlenu; słabe oddziaływanie grawitacyjne
6. Zmiany ciśnienia i składu atmosfery wraz z wysokością:
Ciśnienie w atmosferze spada wraz ze wzrostem wysokości. Temperatury w poszczególnych warstwach wahają się w następujący sposób:
a) troposfera od 5 do -50°C
b) stratosfera od -50 do 0°C
c) mezosfera od 0 do -50,-100°C
d) termosfera od -50 do 1500°C 

Obecność atmosfery stanowi warunek istnienia życia na naszej planecie. Gdy Ziemia była młoda, atmosfera składała się głównie z trujących gazów. Rośliny wydalające tlen w procesie fotosyntezy sprawiły, że nastąpiła zmiana składu atmosfery, umożliwiająca życie zwierząt i ludzi. Znaczne ilości tlenu wytwarzają lasy deszczowe, gdzie pokrywa roślinna jest wyjątkowo gęsta.

Skład [edytuj]

Atmosfera Ziemska jest niejednorodną powłoką złożoną z mieszaniny gazów zwanej powietrzem. Oprócz gazów takich jak: azot (78,09% objętości powietrza), tlen (20,95%), argon (0,93%), dwutlenek węgla (0,0333%) oraz śladowych ilości gazów szlachetnych (hel, neon, krypton i ksenon), zawiera także metan, wodór, tlenek i podtlenek azotu, ozon i związki siarki oraz (w znacznie mniejszych ilościach) m.in. radon i jego izotopy, jod, amoniak, a także przedostające się do atmosfery tzw. aerozole atmosferyczne, tj. pyły gleb, mikroorganizmy oraz substancje powstające w wyniku działalności gospodarczej człowieka.

Pionowy podział atmosfery ziemskiej [edytuj]

Pionowy podział atmosfery z zaznaczeniem temperatur

(przestrzeń kosmiczna)

Otwarta przestrzeń poza ziemską atmosferą. Charakteryzuje ją stan bardzo wysokiej próżni, nieosiągalnej nawet w większości przeciętnych laboratoriów. Z racji nieobecności jakiegokolwiek ośrodka nie mogą się rozchodzić w niej fale dźwiękowe. Wymiana ciepła odbywa się jedynie na drodze promieniowania. Znajdują się tutaj wysokoenergetyczne cząstki wiatru słonecznego oraz wypełnia ją promieniowanie pochodzące od słońca oraz promieniowanie kosmiczne.

jonosfera (85 - 2000 km)

Nazwa ta oznacza "strefę jonów", i jest wspólna dla termosfery i egzosfery, czyli dwóch najbardziej zewnętrznych warstw ziemskiej atmosfery. Nazwa ta wiąże się z obecnością praktycznie wyłącznie zjonizowanych cząstek gazów atmosferycznych, które są nieustannie wystawione na kontakt z zabójczym promieniowaniem kosmicznym.

egzosfera (500 - 2000 km)

W tej strefie zaczynają zanikać ostatnie ślady obecności powietrza. Odległości pomiędzy cząsteczkami są tak duże, iż właściwie panuje tutaj bardzo wysoka próżnia.

termosfera (85 - 500 km)

W wybitnie rozrzedzonym powietrzu przestają rozchodzić się fale dźwiękowe. Zaczyna zmieniać się, stały dotąd, skład chemiczny atmosfery. Na wysokościach kilkuset kilometrów rozpędzone wysokoenergetyczne cząstki wiatru słonecznego zaczynają zderzać się z cząstkami gazów atmosferycznych, pobudzając je do świecenia i tworząc zjawisko zorzy polarnej. Z racji intensywnej ekspozycji tych warstw na promieniowanie kosmiczne i cząstki wysokoenergetyczne, następuje tutaj gwałtowny wzrost temperatury. Jednak twierdzenia, iż jest tam "piekielnie" gorąco są mylne, gdyż w przypadku tak rozrzedzonego gazu trudno mówić w ogóle o jakiejkolwiek wymianie ciepła. Temperaturę dlatego należy jedynie traktować dla uzmysłowienia średniej energii kinetycznej cząstek, natomiast nie spodziewać się jakichkolwiek efektów cieplnych.

Na wysokości 100 km n.p.m. przebiega umowna granica kosmosu, wyznaczona przebiegającą tam tzw. linią Karmana.

mezosfera (50 - 85 km)

Następuje tutaj wyraźny spadek temperatury od 0 do -70°C. Niebo zmienia kolor z błękitnego na granatowoczarny, pojawiają się na nim gwiazdy. Obserwator znajdujący się na wysokości mezosfery widzi już w dole błękitną wstążkę atmosfery, nad którą rozciąga się czerń kosmosu. Ciśnienie atmosferyczne i gęstość powietrza spadają do śladowych wartości. Skład chemiczny atmosfery pozostaje jednak cały czas stały. Większość cząstek gazów atmosferycznych jest w stanie zjonizowanym, co sprawia, iż powietrze staje się odtąd bardzo dobrym przewodnikiem prądu elektrycznego.

Niekiedy obserwowane są, szczególnie w dużych, północnych szer. geogr. tzw. obłoki srebrzyste, zwane też nocnymi obłokami świecącymi. Jednak ich występowanie nie ma nic wspólnego z parą wodną, a raczej z obecnością pyłu kosmicznego na tak dużych wysokościach. Ostatecznie jednak ich powstawanie nie zostało jeszcze wyjaśnione.

stratosfera (12 - 50 km)

Wraz ze wzrostem wysokości powietrze się wyraźnie rozrzedza a jego ciśnienie szybko maleje. Na wysokości ok. 19,2 km ciśnienie atmosferyczne, 47 torów, zrównuje się z ciśnieniem nasyconej pary wodnej w temperaturze 37°C, co powoduje wydzielanie sie gazów w postaci pęcherzyków z płynów ustrojowych, czyli ich wrzenie^[1]. Piloci latający na takich wysokościach muszą nosić skafander ciśnieniowy

Temperatura powietrza zaczyna tutaj wzrastać, gdyż powietrze na tej wysokości intensywnie pochłania promieniowanie ultrafioletowe słońca. Związane jest z tym jonizowanie tlenu i tworzenie cząsteczek ozonu, którego najwięcej znajduje się na wysokości 15 - 40 km w tzw. warstwie ozonowej. Pionowe ruchy powietrza w tej strefie nie występują, natomiast wieją tutaj bardzo szybkie prądy strumieniowe - poziome wiatry o globalnym zasięgu, odpowiedzialne za przemieszczanie układów barycznych. Pary wodnej praktycznie w stratosferze już nie ma, jednak niekiedy, szczególnie na dalekiej północy, z niewielkiej ilości pary na wys. ok. 30 km powstają z kryształków lodu tzw. obłoki iryzujące, które mienią się kolorami tęczy.

troposfera (do ok. 12 km)

Strefa leżąca nad powierzchnią Ziemi, najcieńsza, ale też najgęstsza z wszystkich warstw, skupiająca ponad połowę powietrza atmosferycznego. Jej wysokość uzależniona jest od maksymalnej wysokości do jakiej dociera konwekcja, a więc nad zimnymi biegunami kończy się ona już wys. 8 km, natomiast nad równikiem sięga nawet 18 km.

Ciśnienie atmosferyczne i gęstość powietrza spadają tutaj z wysokością najszybciej. Na wysokości ok. 11 km panuje już temperatura -50°C, podczas gdy przy powierzchni może utrzymywać się 15°C. Na poziomie morza średnie ciśnienie wynosi 1013,27 hPa, a gęstość powietrza ok. 1,225 kg/m^3. Poniżej 5 km n.p.m. znajduje się 50% całego atmosferycznego powietrza.

W troposferze zachodzą wszystkie zjawiska pogodowe oraz cały obieg wody w przyrodzie. Występuje w niej para wodna, która skraplając się tworzy chmury. Charakterystyczną cechą tej warstwy są pionowe ruchy powietrza związane z konwekcją. Najwyższe chmury typu cirrus złożone z kryształków lodu sięgają wysokości 7 - 13 km. Niekiedy jednak zdarza się, że intensywnie rozbudowana w pionie burzowa chmura Cumulonimbus sięgnie 15 km lub nawet wyżej, aż do granicy ze stratosferą.

Warunki w troposferze, takie jak odpowiedni skład chemiczny oraz duże ciśnienie i gęstość powietrza, dostatecznie wysoka temperatura i niemożliwość dotarcia zabójczego promieniowania jonizującego z kosmosu stwarza doskonałe warunki do rozwoju życia.

POJĘCIA

Atmosfera - gazowa powłoka otaczająca planetę posiadającą masę wystarczającą do utrzymywania wokół siebie warstwy gazów, w wyniku działania grawitacji.

Biotop - obszar zamieszkany przez organizmy o tych samych lub bardzo zbliżonych wymaganiach życiowych. Pierwotnie dotyczący tylko abiotycznych elementów siedliska. Obecnie często rozumiany jako siedlisko nieożywione zmienione przez biocenozę (kompleks roślinny). Biotop razem z biocenozą tworzy ekosystem.

Biosfera (zob. bio) - strefa kuli ziemskiej zamieszkana przez organizmy żywe, gdzie odbywają się procesy ekologiczne. Biosfera jest częścią zewnętrznej skorupy Ziemi, która obejmuje również powietrze, ląd i wodę. Z najobszerniejszego punktu widzenia geofizyki, biosfera jest światowym systemem ekologicznym i obejmuje wszystkie żyjące organizmy i ich powiązania ze sobą i z litosferą (skorupą ziemską), hydrosferą (wodą), i atmosferą (powietrzem). Do dzisiejszego dnia Ziemia jest jedyną znaną planetą na której znajduje się życie. Szacuje się że ziemska biosfera zaczęła się tworzyć (przez proces biogenezy) przynajmniej 3,5 miliardów lat temu. Biosfera obejmuje około: 4 km n.p.m. (atmosfera) 300m p.p.m. (hydrosfera) 40cm w głąb ziemi (litosfera)

Biocenoza (gr. bios życie i koinos wspólny) - naturalny zespół populacji organizmów żywych danego środowiska (biotopu), należących do różnych gatunków, ale powiązanych ze sobą różnorodnymi czynnikami ekologicznymi i zależnościami pokarmowymi, tworząc całość, która pozostaje w przyrodzie w stanie homeostazy (czyli dynamicznej równowagi). Biocenoza wraz ze środowiskiem fizycznym to ekosystem.

Biocenozy można podzielić na naturalne (sawanna, las, jezioro) i sztuczne (park, ogród).

Biocenozę tworzą:

fitocenoza - organizmy roślinne

zoocenoza - organizmy zwierzęce

drobnoustroje

Ekologia (gr. oíkos + lógos = dom + nauka) - nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami, a ich środowiskiem.

Określenia ekologia, ekologiczny są często używane w języku potocznym, mając szeroki i czasem nieprecyzyjny sens znaczeniowy, nie zawsze związany z ekologią jako nauką. Często odnoszą się do sozologii, tj. nauki o ochronie środowiska lub samej ochrony środowiska jako takiej.

Termin ten wprowadził, od słowa oecologia, niemiecki biolog i ewolucjonista Ernst Haeckel w 1869 roku, by określić badania nad zwierzętami i ich relacjami z otaczającym światem nieorganicznym jak i organicznym, ze szczególnym uwzględnieniem interakcji, przyjaznych lub wrogich, z organizmami roślinnymi i zwierzęcymi, z którymi wchodzą w kontakt. Na organizmy w środowisku oddziałują czynniki abiotyczne i biotyczne.

Najważniejsze pojęcia ekologii: populacja, zespół, biocenoza, ekosystem, krajobraz ekologiczny.

Układy biologiczne istnieją w sieci powiązań między sobą i otaczającym środowiskiem. Zachodzi stała wymiana materii i energii między poszczególnymi elementami tej sieci, a prawidłowe funkcjonowanie wszystkich elementów jest możliwe tylko w stanie wzajemnej dynamicznej równowagi (homeostaza).

W początkowym okresie kształtowania się ekologii dzielono ją na:

autekologię czyli ekologię organizmów, zajmującą się badaniem wzajemnego oddziaływania środowiska abiotycznego na organizmy

synekologię czyli ekologię ekosystemów, zajmującą się badaniem grup organizmów (jako całości) w biocenozach oraz zależności między zbiorowiskami organizmów a ich siedliskiem.

Ekosystem to jedno z podstawowych pojęć w ekologii. Termin ten został utworzony przez brytyjskiego ekologa Arthura Tansley'a w 1895 roku jako skrót od angielskich słów ecological system.
Na ekosystem składają się dwa składniki:

• biocenoza - czyli ogół organizmów występujących na danym obszarze powiązanych ze sobą w jedną całość różnymi zależnościami,

• biotop - czyli nieożywione elementy tego obszaru, a więc: podłoże, woda, powietrze (środowisko zewnętrzne).

Ekosystem stanowi funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana materii między biocenozą i biotopem. Ekosystem stanowi największą jednostkę funkcjonalną biosfery. Przykłady ekosystemów:

• staw

• las

• dżungla

• łąka

• moczary

• rafa koralowa

• pole

• plantacja sosnowa

• ocean

• wybrzeża morskie

• dolny bieg rzeki

Ekosystem ma zazwyczaj czteropoziomową strukturę pokarmową. Te poziomy to:

środowisko abiotyczne - materia nieożywiona w środowisku,

producenci - organizmy samożywne, które użytkują wyłącznie abiotyczną część ekosystemu,

konsumenci - organizmy cudzożywne (głównie zwierzęta),

reducenci - destruenci czyli bakterie i grzyby powodujące rozkład materii organicznej.

Podstawowy podział ekosystemów:

lądowe

wodne

sztuczne

naturalne

Litosfera - inaczej sklerosfera, zewnętrzna, sztywna powłoka Ziemi obejmująca skorupę ziemską i górną część płaszcza ziemskiego. Miąższość litosfery wynosi ok. 70-80 km, a jej temperatura dochodzi do 700°C. Generalnie występują dwa rodzaje skorupy ziemskiej. Litosfera w częściach globu zajętych przez płyty kontynentalne jest nazywana litosferą kontynentalną. Litosfera oceaniczna występuje pod oceanami. Skorupa kontynentalna jest znacznie grubsza niż oceaniczna o 70-80 km, jest zbudowana z wielu różnych i różnowiekowych skał - magmowych, osadowych i metamorficznych i jest o wiele starsza niż oceaniczna. Najstarsze istniejące fragmenty skorupy oceanicznej pochodzą z jury. Na skorupie oceanicznej leżą nieskonsolidowane osady o wieku od jury do czasów obecnych. Grubość skorupy oceanicznej szacuje się na ok. 5-12 km. Litosfera obejmuje obszary wodne: jeziora, rzeki, morza, bagna. Litosfera ma wiele wspólnego z biosferą oraz hydrosferą, a także atmosferą. Termin litosfera jest często błędnie używany jako zamiennik terminu "skorupa ziemska". Pod pojęciem litosfera należy rozumieć górną warstwę Ziemi obejmującą skorupę ziemską i warstwę perydotytową zaliczaną do płaszcza górnego.

Litosfera - - najwyższa część płaszcza ziemskiego o cechach ciała sztywnego, wraz ze skorupą kontynentalną lub oceaniczną

Ochrona środowiska - całokształt działań (także zaniechanie działań) mających na celu właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów i składników środowiska naturalnego, zarówno jego składników abiotycznych, jak i żywych (ochrona przyrody). Nauka o ochronie środowiska to sozologia.

Sposoby ochrony środowiska:

• racjonalne kształtowanie środowiska i gospodarowanie zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,

• przeciwdziałanie zanieczyszczeniom,

• utrzymywania i przywracanie elementów przyrodniczych do stanu właściwego.

Obowiązek ochrony środowiska reguluje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku o Prawie ochrony środowiska (Dz.U.Nr 62 poz.627).

Ochrona środowiska - wielostronna działalność dla zachowania dobrego stanu środowiska przyrodniczego (w tym jego zasobów) lub poprawienia tego stanu, jeśli nie jest on zadowalający; pojęcie ochrony środowiska wprowadzono kilkadziesiąt lat później niż pojęcie ochrona przyrody, a upowszechniono dopiero po wydaniu raportu T Thanta w 1969 r. np. w Polsce pierwszą ustawę o ochronie środowiska przyjęto w 1980 r. W koncepcji ochrony środowiska od początku zajmowano się środowiskiem w całym zakresie i na całym terytorium danego regionu (kraju, kontynentu, globu) w celu utrzymania lub polepszenia warunków zdrowotnych i gospodarczych ludności, nie ograniczając się do biernej ochrony najlepiej zachowanych fragmentów lub walorów przyrody, lecz podejmując także kształtowanie środowiska.

Smog to słowo które powstało ze zbitki dwóch angielskich słów: smoke - dym i fog - mgła. Jest to nienaturalne zjawisko atmosferyczne polegające na współdziałaniu zanieczyszczeń powietrza spowodowanych działalnością człowieka oraz niekorzystnych naturalnych zjawisk atmosferycznych: znacznej wilgotności powietrza (mgła) i braku wiatru. Utrudnia oddychanie organizmom, a Ziemi wydalanie ciepła.

Te szkodliwe związki chemiczne, pyły (kurz) i znaczna wilgotność są zagrożeniem dla zdrowia, są bowiem czynnikami alergizującymi i mogą wywołać astmę oraz jej napady, a także powodować zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli, niewydolność oddechową lub paraliż układu krwionośnego.

Środowisko - ogół elementów nieożywionych i ożywionych, zarówno naturalnych jak i powstałych w wyniku działalności człowieka, występujących na określonym obszarze oraz ich wzajemne powiązania, oddziaływania i zależności. Jest to pojęcie podrzędne w stosunku do przyrody, obejmującej również elementy ożywione.

Restytucja gatunku (łac. restitutio - przywrócenie) - to przywrócenie istnienia gatunku, lub populacji zagrożonej wyginięciem. Polega na otoczeniu zwierząt opieką oraz na odpowiednich zabiegach hodowlanych.

Restytucję gatunków prowadzi się często w rezerwatach, by po zwiększeniu stanu liczebnego zwierząt, wypuścić je na wolność. Przykładem może być restytucja żubra.

Rekultywacja - przywracanie wartości użytkowych i przyrodniczych terenom zdewastowanym i zdegradowanym przez działalność człowieka, przede wszystkim leśnym i rolniczym.

Wybrane metody rekultywacji gruntów:

zalesianie

zalewanie

zasypywanie terenów kopalnianych

Pojęcie odnosi się również do wód. Jednym ze sposobów polepszenia stanu zdegradowanych jezior jest ich rekultywacja (zob. rekultywacja jezior). Celem rekultywacji jezior jest przywrócenie ich poprzednich funkcji, a także cech fizycznych, chemicznych i biologicznych jak najbardziej zbliżonych do naturalnych. Dobór odpowiedniej metody, uwarunkowany jest odmiennością poszczególnych jezior, różnic w sposobach i zakresach zanieczyszczenia, a także ich położenia w zlewni.

Utylizacja łac. - wykorzystanie lub zniszczenie surowców odpadowych lub materiałów, które straciły wartość użytkową, np. makulatury w papiernictwie, złomu w hutnictwie, fekalii do nawożenia.

Najczęstszym sposobem utylizacji jest spalanie. Czasem piece utylizacyjne są wykorzystywane do podgrzewania wody ogrzewającej okoliczne osiedla.

Termin stosowany najczęściej na określenie procesu przerobu padliny i wszelkiego rodzaju ubocznych produktów przemysłu mięsnego i rybnego na mączki pastewne (mięsno-kostna, z krwi, kostna, rybna, keratynowa, precypitat paszowy, susz z krwi), tłuszcze techn., żelatynę, kleje itp. W skali przemysłowej, utylizacja padliny i odpadów zwierzęcych polega na ich rozgotowaniu pod ciśnieniem, wysuszeniu uzyskanej miazgi i oddzieleniu przez tłoczenie lub ekstrakcję tłuszczu; oprócz znaczenia ekonomicznego u. ma znaczenie sanitarne, gdyż likwiduje ewentualne ogniska chorób zakaźnych.

Zanieczyszczenie środowiska - stan środowiska wynikający z wprowadzania do powietrza, wody lub gruntu, substancji stałych, ciekłych lub gazowych lub energii w takich ilościach i takim składzie, że może to ujemnie wpływać na zdrowie człowieka, przyrodę ożywioną, klimat, glebę, wodę lub powodować inne niekorzystne zmiany np. korozję metali.

Kwaśne deszcze - opady atmosferyczne, o odczynie kwaśnym; zawierają kwasy wytworzone w reakcji wody z pochłoniętymi z powietrza gazami, jak: dwutlenek siarki, dwutlenek węgla, tlenki azotu, siarkowodór, chlorowodór, wyemitowanymi do atmosfery w procesach spalania paliw, produkcji przemysłowej, wybuchów wulkanów, wyładowań atmosferycznych i innych czynników naturalnych.

Skutki:

- negatywny wpływ na faunę i florę

- przyczyny chorób układu oddechowego, wady wzroku

- przyspieszają korozję konstrukcji metalowych i zabytków

- zanieczyszczenie powietrza

Zapobieganie:

- budowa instalacji wyłapujących tlenki siarki i azotu ze spalin emitowanych do atmosfery

- ograniczanie spalania paliw zawierających siarkę i jej związki, głównie węgla brunatnego i kamiennego

Dziura ozonowa - Dziura ozonowa powstaje wskutek niszczenia warstwy ozonowej przez związki chemiczne, zwane freonami.

Skutki:

- organizmy narażone są na większe promieniowanie UV przez co:

• cały ekosystem jest zagrożony

• niszczenie planktonu -> wymieranie ryb drapieżnych i żywiących się planktonem

• negatywny wpływ na rośliny uprawne i przemysłowe

• zaburzona zostaje gospodarka człowieka

• osłabia system immunologiczny, człowiek jest mniej odporny na choroby

• powstają nowotwory skóry (czerniak), choroby oczu, starzenie się skóry

Zapobieganie:

- używanie kosmetyków bez freonów

- używanie chłodziarek, zamrażarek i lodówek nie zawierających freonów

- zwiększenie świadomości społeczeństwa na zagrożenia dziury ozonowej

Efekt cieplarniany - jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części promieniowania słonecznego (głównie światła) i zatrzymywania promieniowania Ziemi (m. in. cieplnego). Efekt cieplarniany jest zjawiskiem naturalnym i z naszego punktu widzenia - bardzo korzystnym, gdyż bez niego na Ziemi nie mogłoby powstać i rozwinąć się życie.

Skutki:

• wymieranie gatunków,

• ubożenie gleb,

• niedobory wody na obszarach, gdzie dotychczas nie było z nią kłopotów,

• anomalie klimatyczne,

• zmniejszenie się powierzchni lądów, w tym obszarów możliwych do zasiedlenia,

Zapobieganie:

• Wykorzystywać alternatywne źródła energii: elektrownie wodne, wiatrowe, baterie słoneczne, itp.

• Zastępować lokalne urządzenia grzewcze centralnym grzewaniem.

• Zastępować wykorzystanie w przemyśle ropy naftowej gazem ziemnym.

• Chronić istniejące i prowadzić nasadzenia nowych lasów - są one bardzo efektywnym odbiorcą CO₂

• Zaprzestać produkcji i wykorzystania freonów

• Zwiększać sprawność urządzeń elektrycznych, silników spalinowych, urządzeń w elektrociepłowniach, itp.

• Zastępować wykorzystanie w energetyce węgla kamiennego i brunatnego wodorem.

• Stosować nowe, oszczędne i w możliwie najmniejszym stopniu szkodzące środowisku technologie przemysłowe.

• Poprawiać izolację cieplną budynków.

Litosferą nazywamy zewnętrzną warstwę Ziemi, w skład której wchodzi skorupa ziemska i strefa perydotytowa. Warstwę tą możemy podzielić na litosferą kontynentalną, obejmującą obszary kontynentów, o grubości 100-120 km oraz litosferę oceaniczną, której grubość wynosi ok. 60 km. Litosfera charakteryzuje się sztywną i wytrzymałą budową, nieulegającą deformacjom plastycznym, ponieważ budują ją skały posiadające stały stan skupienia. Tylko lokalnie występują centra magmowe oraz utwory pochodzenia wulkanicznego.

Gleba może być zagrożona poprzez:

- wycinanie drzew oraz pożary, które przyspieszają jej erozję, doprowadzając nawet do pustynnienia terenów,

- monokultury doprowadzające do niekorzystnych zmian w glebie,

- obfite nawożenie,

- prace melioracyjne oraz uregulowanie rzek powodujące obniżenie się poziomu wód gruntowych,

- nieodpowiednio oczyszczone ścieki oraz źle składowane odpady,

- erozję spowodowaną wypasem zwierząt,

- stosowanie środków ochrony roślin,

- adaptowanie terenów rolnych pod budowę.

Gleba zanieczyszczana jest także skażeniami zawartymi w powietrzu oraz wodach. Szkodliwe substancje opadają na ziemię w postaci kwaśnych deszczy lub w formie suchej depozycji. W wyniku tych procesów gleby mogą się stawać bardziej kwaśne. Pierwiastki występujące w glebie takie jak wapń, potas, magnez w zwiększonym stopniu są wymywane, a zawartość szkodliwych metali (głownie aluminium) wzrasta. Spadek jakości gleb wpływa na ich mniejszą urodzajność a także powoduje przedostawanie się metali ciężkich do uprawianych na nich roślinach. Na glebach o kwaśnym charakterze ciężkie pierwiastki łatwiej przedostają się do tkanek roślinnych i gromadzą się w nich. Spożycie skażonych roślin może być niebezpieczne dla zwierząt i człowieka. Badania wykazują wzrost stężenia kadmu w narządach wewnętrznych (wątroba, nerki) u takich dzikich zwierząt jak zające, łosie czy sarny. Konsumowanie pożywienia skażonego metalami ciężkimi jest niebezpieczne dla zdrowia jak i życia ludzi. Z tego powodu unika się uprawy roślin przy ruchliwych drogach, wysypiskach śmieci i zakładach przemysłowych, a w szczególności przy tych zajmujących się przerobem metali ciężkich.

Nawożenie gleb także powoduje ich zanieczyszczenie, szczególnie gdy nawozy mineralne są stosowane w nadmiarze. Wpływa to bowiem szkodliwie nie tylko na podłoże, zaburzając równowagę pomiędzy naturalnymi komponentami gleby, ale i na organizmy ją zamieszkujące. Zbyt intensywne nawożenie często doprowadza do wzrostu stężenia fosforu oraz azotu w glebie, zwiększa jej kwasowość i zasolenie. Uprawa roślin powoduje także tak zwane "zmęczenie gleby", negatywnie wpływające na jakość i ilość plonów. Rośliny w zmniejszonym stopniu pobierają wtedy z gleby składniki pokarmowe i są bardziej podatne na choroby.

Erozja, polegająca na niszczeniu zewnętrznej warstwy Ziemi poprzez wodę czy wiatry, należy do głównych czynników degradujących grunt. Można wyróżnić erozję wodną, wywołaną przede wszystkim opadami atmosferycznymi oraz erozję wietrzną, spowodowaną wiatrem. Proces ten powoduje spadek ilości składników organicznych i pokarmowych w glebie oraz zaburza jej strukturę. Wśród wielu przyczyn erozji, do głównych należą: powiększanie obszarów uprawnych, uprawa roli na niezdatnych terenach tj. nachylone stoki, wycinanie drzew, nieodpowiednio wykonywana orka na stokach, zbyt intensywny wypas bydła czy owiec.

Wszystkie wyżej wymienione zjawiska degradujące litosferę zaburzają biologiczną równowagę zakłócając działanie ekosystemów. Wiele organizmów zarówno roślinnych jak i zwierzęcych traci bowiem środowisko, w którym żyją. Niekorzystne zmiany w drzewostanach informują nas o zaburzeniach w ekosystemach leśnych. Drzewa iglaste, które z reguły rosną na kwaśnym podłożu, wykazują mniejszą odporność na kwaśne opady. Dzieje się tak, dlatego iż podszycie lasów iglastych charakteryzuje się powolnym rozkładem, a grunt na którym rosną zawiera niewiele składników odżywczych i tylko w niewielkim stopniu zobojętnia kwaśne deszcze. Do gleby dostają się różne toksyczne metale np. cynk, ołów, rtęć, kadm czy glin. Tworzy się więc kwaśny, szkodliwy dla wielu organizmów występujących w glebie, roztwór. Niekorzystnie wpływa on np. na grzyby związane symbiozą z ukorzenieniem drzew. Do najbardziej wrażliwych drzew należy jodła. Świerk reaguje na zmiany w środowisku zmieniając kolor igieł z zielonych na żółte, a w późniejszym okresie pojawiają się pędy zastępcze. Następną fazą jest zamieranie korzeni oraz zwiększona łamliwość pnia. W przypadku sosny także następuje zmiana koloru igieł i zmniejszenie gęstości korony. Uszkodzone buki zbyt wcześnie tracą liście, kora jest popękana a umiejscowienie gałęzi ulega zmianie. Podsumowując, za duża kwaśność gleb zaburza gospodarkę wodną roślin, hamuje ich wzrost oraz przyczynia się do osłabiania i w konsekwencji umierania drzew. Infekowane są one przez szkodniki, są wrażliwsze na zjawiska pogodowe tj. mróz czy susza. Silnie zmienione gleby uniemożliwiają odradzanie się na nich drzew. Na terenie Sudetów mieliśmy np. do czynienia z klęską ekologiczną drzewostanów spowodowaną skażeniem powietrza, wzrostem kwasowości gleb oraz zanieczyszczeniem wód gruntowych związkami siarki, azotu i fluoru.

Hydrosfera (z gr. "hydor" + "sphaira" = "woda" + "kula") jest to wodna powłoka Ziemi przenikająca atmosferę i litosferę. Obejmuje wody powierzchniowe, podziemne i atmosferyczne w postaci ciekłej, gazowej i stałej. Na powierzchni Ziemi występuje w postaci oceanów, mórz, rzek, jezior, bagien, pokrywy śnieżnej, lodowców i lądolodów oraz zbiorników wód podziemnych.

Cechy charakterystyczne hydrosfery:

• Ilość wody w hydrosferze jest stała

• Hydrosfera jest powłoką słoną

• Hydrosfera jest powłoką słoną

• Następuje ciągłe przemieszczanie się wody tzw. krążenie wody w przyrodzie, czyli cykl hydrologiczny.

• Głównym źródłem wody w atmosferze są oceany i morza.

• duży obieg wody, czyli cykl krążenia wody: ocean - atmosfera - kontynent

• mały obieg wody: atmosfera - kontynent

• wyróżnia się oceanosferę (wody mórz i oceanów) i kriosferę (wody w postaci lodowców, stałej pokrywy śnieżnej i marzłoci.)

Przyczyny zanieczyszczenia:

• odprowadzenia ścieków komunalnych (z miast i wsi) i przemysłowych (poprodukcyjne);

• odprowadzenia wód pochłodniczych z energetyki i przemysłu;

• odprowadzenia wód kopalnianych;

• spływy powierzchniowe z terenów użytkowanych rolniczo;

• spływy z terenów przemysłowych oraz składowisk odpadów przemysłowych i komunalnych;

• zrzuty niezorganizowane ze źródeł lokalnych (bez kanalizacji);

• zanieczyszczenia atmosferyczne.

• transport wodny - statki, które po załadowaniu towaru są wypuszczane w rejs są (mogą być) przeciążone co może spowodować katastrofę.

• katastrofy - wielkie katastrofy statków (transportowców, tankowców, barek itp.) które np. wpadły na mieliznę czy nie przetrzymały sztormu, powodują ogromne straty - zanieczyszczają wodę, powodują śmierć wielu ryb itp.

• turystyka - ludzie (turyści) pozostawiają po sobie bardzo dużo śmieci, polskie plaże przypominają wysypisko śmieci.

• zasolenie wody - nadzwyczaj szkodliwe dla środowiska jest odprowadzanie do rzek wód kopalnianych.
  
  
  
  
  
  

Kierunek rozwoju

2.Era industrialna

3. Era

informacyjna

W ekologicznym porządku życia

samorealizacja

---