ORGANIZACJA SERWISU TECHNICZNEGO
Wykład 1 17.02.2004r.
W systemie eksploatacji maszyn wyróżniamy procesy:
Użytkowanie-jest podstawowym i najważniejszym etapem eksploatacji maszyn w wyniku, którego uzyskuje się określone efekty ekonomiczne funkcjonowania maszyny. Celem jest odpowiednie wykorzystanie maszyny zgodnie z jej przeznaczeniem.
Obsługiwanie-pomimo nawet bardzo starannego użytkowania maszyny następują niekorzystne zmiany ich stanu technicznego spowodowane procesami tarcia, korozji zmęczenia materiału itp. Prowadzi to do pogorszenia parametrów funkcjonowania maszyny, a niekiedy do całkowitego wyłączenia maszyny z użytkowania. Dlatego prawidłowa eksploatacja maszyn wymaga czynności w obsłudze, które mają na celu utrzymanie maszyn w stanie zdatności do użytkowania.
Serwis techniczny-termin stosowany w praktyce eksploatacyjnej, jest integralną częścią procesu obsługiwania maszyn rolniczych (zwana też obsługą techniczną).Procesy obsługi technicznej mają charakter usługowy względem podstawowego procesu użytkowania(eksploatacji)co sprawia, że zaliczane są one także do logistycznych procesów eksploatacji.
Tendencje zmian w eksploatacji nowej generacji:
Skomplikowana i złożona budowa
Poprawa jakości pracy maszyn -zastosowanie elektroniki
Zwiększanie niezawodności pracy-wzrost kwalifikacji operatora, postęp technologiczny w budowie maszyn
Ograniczenie procesów obsługi technicznej(minimalizacja)
Słowo organizacja pochodzi od łacińskiego słowa organisatio (system, narzędzie, organ) co oznacza:
W znaczeniu potocznym-organizacja to porządkowanie ,układanie względem siebie elementów całości.
W teorii systemów-organizacja określana jest jako rodzaj systemu, powiązanych ze sobą składników zróżnicowanych funkcjonalnie ,które stanowią pewną całość o cechach innych niż cechy poszczególnych części.
Termin organizacji rozumiany i stosowany w trzech znaczeniach:
Rzeczowym-przez organizację rozumiemy konkretną instytucje np. przedsiębiorstwo, uczelnia,
Atrybutowym-organizacja rozumiana jest jako sposób uporządkowania i powiązania części (organów) pełniących różne funkcje i przyczyniających się do realizacji celu całej instytucji (struktura organizacyjna)
Czynnościowym-organizację rozumie się jako proces organizowania, czyli tworzenia struktur, które umożliwiają działanie. Wynikiem procesu organizowania może być powołanie (utworzenie) lub korygowanie instytucji społecznej lub gospodarczej.
W zapleczu obsługiwania maszyn rolniczych organizowane są:
Procesy pracy(własnej lub najemnej)-organizacja pracy mieści się w znaczeniu czynnościowym ogólnego pojęcia organizacji
Poszczególne składniki przedsiębiorstw(zespoły robocze, środki produkcji itp.) w wyniku ich zorganizowania powstają przedsiębiorstwa, zakłady, firmy serwisowe, naprawcze.
Organizacja pracy-jest to zespół metod i sposobów łączenia sił i uzdolnień ludzkich ze środkami pracy w celu osiągnięcia najwyższej wydajności pracy.
Na organizację pracy składa się:
Organizacja pracy poszczególnych ludzi,
Organizacja wykonania poszczególnych robót,
Organizacja zespołów ludzkich(siły roboczej).
Organizacja obsługi technicznej jest to system, który obejmuje zbiór realizowanych procesów produkcyjnych i relacje (związki) pomiędzy nimi w celu osiągnięcia odpowiedniej efektywności tych procesów oraz przedsiębiorstw serwisowych jako całości.
Przedsiębiorstwa serwisowe -ogólnie rozumiane są jako jednostki gospodarcze, w których przebiega proces produkcyjny określonych towarów i usług materialnych w zakresie obsługi technicznej maszyn rolniczych. Zatem organizacja serwisu technicznego maszyn rolniczych jest to system obejmujący zbiór realizowanych procesów
Produkcyjnych obsługi technicznej i relacje (związki) pomiędzy nimi w celu osiągnięcia odpowiedniej efektywności przedsiębiorstwa i jego całości.
W przedsiębiorstwie serwisowym można wyróżnić relacje:
Relacje wewnętrzne-dotyczą składników danej firmy oraz realizowanych procesów gospodarczych i zachodzą pomiędzy pracownikami, zespołami pracowników, środkami produkcji, nakładami, procesami napraw, technologiami, itp.
Relacje zewnętrzne-kształtowane są między danym przedsiębiorstwem a jego otoczeniem np. odbiorcami, dostawcami, instytucjami finansowymi, władzami samorządowymi itp.
Proces produkcyjny obsługi technicznej-jest to działalność ludzka mająca na celu wytworzenie dóbr materialnych o określonych wartościach użytkowych, które nazwane są produktami (towary, usługi).
Każdy proces produkcyjny składa się z:
Proces podstawowy(technologiczny) składa się z procesów cząstkowych, którymi w przypadku obsługi technicznej są ruchy robocze, operacje, zabiegi czynnościowe.
Np. OPERACJE - wyodrębniona, stanowiąca pewną spójność, całość części procesu produkcyjnego, wykonywanego w określonym czasie na jednym stanowisku roboczym przez jednego lub zespół pracowników (Demontaż, regeneracja weryfikacja, montaż itp.)
Proces pomocniczy ma na celu stworzenie warunków do realizacji procesu podstawowego np. dostarczanie energii, utrzymywanie sprawności technicznej urządzeń, maszyn i przyrządów będących na wyposażeniu przedsiębiorstwa serwisowego itp.
Proces obsługi to zaopatrzenie przedsiębiorstw serwisowych w materiały eksploatacyjne i części zamienne, wymienne, gospodarka magazynowa, transport wewnętrzny.
Operacje dzieli się na:
Zabiegi-część operacji wykonywaną określonymi narzędziami przy jednym lub kilku elementach przedmiotu i określonym jego ustawieniu np. toczenie cylindrów, szlifowanie głowic itp.
Czynności- to zespół prostych i złożonych ruchów roboczych wykonywanych przez człowieka w czasie realizacji poszczególnych zabiegów. Zazwyczaj odnosi się do jednych i tych samych elementów przedmiotu oraz narzędzi pracy np. odkręcanie nakrętki
Ruchy robocze- to najmniejszy i niepodzielny element procesu produkcyjnego np. założenie klucza.
Wykład 2 24.02.2004r.
Dokończenie wykładu 1
W zapleczu technicznym rolnictwa realizowane są najczęściej procesy produkcyjne:
Procesy produkcyjne obsługi technicznej-produktami tych procesów są usługi w postaci napraw, przeglądów technicznych, konserwacji maszyn itp.
Procesy produkcyjne gotowych wyrobów- produktami są najczęściej towary np. nowe części wymienne, materiały eksploatacyjne do maszyn i urządzeń rolniczych.
TEMAT: Charakterystyka procesów obsługi maszyn rolniczych.
Obsługa techniczna-zespół procesów, których realizacja ma na celu zachowanie maszyn w stanie gotowości do użytkowania i utrzymania ich trwałości na określonym poziomie. Praktyczna realizacja obsługi technicznej maszyn rolniczych obejmuje dwa rodzaje procesów:
PRZEGLĄD TECHNICZNY-mają charakter profilaktyczny mają charakter profilaktyczny i jest to planowany zakres czynności o ustalonej częstotliwości wykonania.
Zadania przeglądów technicznych maszyn rolniczych:
Zahamowanie zużycia,
Uzupełnienie materiału eksploatacyjnego,
Kontrola stanu gotowości technicznej(diagnostyka techniczna),
Regulacja mechanizmów,
Przygotowanie maszyny do zmiany sposobu użytkowania, odpowiednio do warunków atmosferycznych lub agrotechnicznych.
Podział przeglądów:
Przeglądy okresowe-wykonywane są głównie dla maszyn pracujących w sposób ciągły i obejmują następujące czynności:
Mycie i czyszczenie maszyn,
Oględziny zewnętrzne i próby ruchu,
Badania diagnostyczne(pomiary i sprawdzenia)
Sprawdzania połączeń, luzów, szczelności połączeń,
Częściowy demontaż i bieżące naprawy,
Uzupełnienie lub wymianę płynów eksploatacyjnych,
Smarowanie i regulacje mechanizmów, itp.
Przeglądy sezonowe -wykonywane przede wszystkim dla maszyn pracujących sezonowo- przed i po sezonie pracy.
PRZEDSEZONOWE-obejmują następujące czynności:
Rozkonserwowanie maszyny,
Montaż części i mechanizmów zdemontowanych na okres przechowywania,
Uzupełnienie płynów eksploatacyjnych,
Smarowanie,
Regulacja maszyny i próba ruchu.
POSEZONOWE-wymagają wykonania najczęściej następujących czynności:
Mycie i czyszczenie maszyn,
Demontaż części i mechanizmów wymagających szczególnych warunków przechowywania,
Bieżące naprawy,
Konserwacja okresowa.
2) NAPRAWY- mają na celu przywrócenie zużytej lub uszkodzonej maszynie stanu zdatności użytkowej. Wyróżnia się naprawy :
OKRESOWE- mają charakter profilaktyczny i ich zadaniem jest przywrócenie maszynie zdatności użytkowej według z góry przyjętych zasad np. po określonym czasie użytkowania, na podstawie badań stanu technicznego maszyny itp.
W obsłudze technicznej maszyn rolniczych realizuje się dwa rodzaje napraw okresowych:
NAPRAWY GŁÓWNE-najczęściej dotyczą zespołu maszyn np. silnika ciągnikowego, pompy hydraulicznej, skrzyni przekładniowej i polega na pełnym jej demontażu , weryfikacji części, regeneracji bądź wymianie niektórych z nich i ponownym montażu (remont kapitalny).
Właściwie wykonana naprawa główna powinna przywrócić zespołowi jego wartość użytkową, trwałość i niezawodność do poziomu równego lub zbliżonego dla zespołu nowego
NAPRAWA BIEŻĄCA-ma na celu przywrócenie maszynie zdatności do użytkowania poprzez wymianę niektórych jej części składowych. Wykonywana jest zazwyczaj w trakcie przeglądu technicznego i obejmuje ona tylko wymianę najintensywniej zużywających się części wymiennych.
Naprawa ta przywraca zdatność maszynie do użytkowania na poziomie niższym w porównaniu do nowej maszyny.
Podział napraw na główne i bieżące wynika z kryteriów ekonomicznych ponieważ podstawą zakwalifikowania naprawy do określonego rodzaju jest wysokość kosztów naprawy w odniesieniu do pierwotnej wartości maszyny.
B) POAWARYJNE-mają na celu odtworzenie stanu zdatności użytkowej maszyny utraconego w sposób losowy na skutek uszkodzenia.
Wykład 3 02.03.2004 r.
cd.wyk.2
Kryterium podziału napraw maszyn rolniczych.
Podział napraw na główne i bieżące wynika z kryteriów ekonomicznych ponieważ podstawą zakwalifikowania danej naprawy do określonego rodzaju jest wysokość kosztów naprawy w odniesieniu do pierwotnej wartości maszyny.
-naprawa bieżąca jej całkowity koszt nie powinien przekraczać 30% początkowej wartości maszyny
-naprawa główna może wynosić od 30% do 70% wartości maszyny nowej.
Naprawa poawaryjna(doraźna) ma na celu odtworzenie stanu zdatności użytkowej maszyny utraconego w sposób losowy na skutek uszkodzenia, powinna być wykonywana odpowiednio do powstałego uszkodzenia, dlatego trudno jest ustalić czas i zakres naprawy, jest bardzo uciążliwa ponieważ może być wykonywana na polu i nie ma charakteru profilaktycznego
Proces produkcyjny naprawy obejmuje operacje:
Mycie i czyszczenie
Demontaż na zespoły i części
Weryfikacja części
Regeneracja zespołów i części
Montaż
TEMAT: Strategie wykonywania obsługi technicznej maszyn rolniczych.
W SYSTEMIE EKSPLOATACJI MASZYN I URZĄDZEŃ ROLNICZYCH WYRÓŻNIAMY NASTĘPUJĄCE STRATEGIE(sposoby, systemy):
Obsługiwanie poawaryjne.(po uszkodzeniu)
Obsługiwanie planowo-zapobiegawcze(system profilaktyczny, statyczny)
Planowe obsługiwanie techniczne (system quasistatyczny)
Według rzeczywistego stanu technicznego (system dynamiczny)
1.Obsługiwanie poawaryjne(po uszkodzeniu)
Istota systemu - wykonywanie obsługi technicznej jest najczęściej wymuszone występowaniem awaryjnego uszkodzenia maszyn i przejściem jej w stan niezdatności do użytkowania.
ZALETY:
-możliwość dostosowania zakresu obsługi technicznej do aktualnego stanu technicznego maszyny.
WADY:
-niska niezawodność maszyny,
-duże straty wynikające z uszkodzeń awaryjnych.
ZASTOSOWANIE SYSTEMU:
w odniesieniu do sprzętu rolniczego przedstawiony sposób wykonywania obsługi technicznej nie jest zalecany,
system jest z powodzeniem stosowany w urządzeniach technicznych ,które zawierają wiele zespołów elektronicznych np. sprzęt radiowo-telewizyjny, gospodarstwa domowego, komputery itp.
2.Strategia obsługiwania planowo-zapobiegawczego
ZAŁOŻENIA
Ma charakter profilaktyczny, obsługę techniczną wykonuje się kiedy maszyna znajduje się w stanie zdatności do użytkowania (nie wystąpiło uszkodzenie)
Obsługiwanie techniczne wykonywane jest po przepracowaniu stałego ,ściśle określonego czasu pracy lub po określonym czasie trwania maszyny wyrażonym najczęściej w sezonie lub latach.
CELE STRATEGI:
Zmniejszenie intensywności procesu starzenia maszyn;
Częściowe lub całkowite przywrócenie utraconego stanu technicznego maszyny;
ZALETY:
Zapewnienie odpowiedniej trwałości i niezawodności maszynie;
Uniknięcie bądź znaczne ograniczenie występowania uszkodzeń awaryjnych.
WADY:
Nieuwzględnienie warunków eksploatacji i wieku maszyny
Niedostosowanie zakresu obsługi do stanu technicznego maszyny,
Nadmierne koszty obsługi technicznej
3.Planowe obsługiwanie techniczne(system quasistatyczny)
ZAŁOŻENIA:
Wykonywanie obsługi technicznej po przepracowaniu przez maszynę stałego, ściśle określonego okresu czasu nie jest w pełni uzasadnione z praktyką eksploatacyjną, ponieważ intensywność zmian stanu technicznego poszczególnych maszyn tego samego rodzaju nie jest jednakowa (różną się warunki pracy poszczególnych maszyn rolniczych, kwalifikacje operatorów , warunki przechowywania itp.)
Opracowano system organizacji obsługi technicznej ,który także ma charakter profilaktyczny ale
Dodatkowo „wyposażony” jest w badania diagnostyczne ważniejszych zespołów i układów maszyn. Pozwalają one określić aktualny stan zdatności użytkowej ,a także zakres niezbędnej naprawy. Stosowanie diagnostyki technicznej różni ten system obsługi technicznej od systemu strategicznego
ZASTOSOWANIE:
Strategia planowanego obsługiwania maszyn (system quasistatyczny)jest szeroko stosowany dla przeważającej większości obecnie wytwarzanych maszyn rolniczych, szczególnie wyposażonych w silniki spalinowe (ciągniki, kombajny, sieczkarnie do zielonek itp.)
CECHY SYSTEMU PLANOWANEGO OBSŁUGIWANIA MASZYN:
Cykl obsługi technicznej (cykliczność) - oznacza , że procesy obsługi technicznej wykonuje się co pewien okres czasu wyrażony określonych jednostkach pracy maszyny np. w godzinach ,motogodzinach, kilometrach przebiegu ,sezonach, latach,
Struktura cyklu obsługi technicznej oznacza ustaloną kolejność wykonywania poszczególnych procesów w określonych odstępach czasu. Strukturę cyklu obsługi technicznej tworzą rodzaj, liczba i kolejność wykonywania poszczególnych obsług (przeglądów technicznych) oraz okresy pomiędzy kolejnymi obsługami
Długość cyklu obsługi technicznej jest to okres pomiędzy dwoma kolejnymi obsługami o największym zakresie ,
Hierarchia obsługi technicznej-obsługa wyższego rzędu obejmuje obsługę niższego rzędu,
Zakres obsługi technicznej to wyszczególnienie czynności poszczególnych obsług np. przeglądów technicznych .
4.STRATEGIA WEDŁUG RZECZYWISTEGO STANU TECHNICZNEGO(STRATEGIA DYNAMICZNA)
ZAŁOŻENIA:
W czasie eksploatacji maszyny jej stan techniczny pogarsza się z różną intensywnością w związku z tym terminy i zakres obsługi nie powinny być stałe lecz zmienne
Poprawna jej strategia według której procesy obsługi technicznej wykonuje się odpowiednio do chwilowego rzeczywistego stanu technicznego maszyny i prognozowanej intensywności jego zmian.
ZALETY:
Minimalne koszty obsługi technicznej
WADY:
Problem ciągłej oceny (monitorowania) zmian stanu technicznego maszyny w procesie eksploatacji
ZASTOSOWANIE:
Maszyny rolnicze nowej generacji
Wykład 4 09.03.2004r.
TEMAT: Przegląd aktualnych systemów obsługi technicznej maszyn rolniczych.
Systemy obsługi technicznej ciągników rolniczych wybranych firm:
ZPC URSUS S.A. - ciągniki lekkie i średnie;
ZPC URSUS S.A. - ciągniki ciężkie;
CASE IN - seria MX MAXXUM;
JOHN DEERE seria:
6010;
7000;
8020;
PRONAR - MTZ;
ZETOR.
Cykl obsługi technicznej ciągników OZNACZENIA:
lekkich i średnich ZPC URSUS S.A. : P -przeglądy techniczne;
P-1 co 10mth; 1,2,..-numer kolejny przeglądu technicznego;
P-2 co 125mth; 125- liczba motogodzin.
P-3 co 250mth;
P-4 co 500mth;
P-5 co 1000mth;
Obsługa System obsługi tech. Ogólna struktura cyklu
ciągników ciężkich: CASE IN: Ciągnik JOHN DEERE
P-1 co 10mth; P-1 co 10mth; P-1 co 10mth;
P-2 co 100mth; P-2 co 50mth; P-2 co 250mth;
P-3 co 200mth; P-3 co 100mth; P-3 co 500mth;
P-4 co 400mth; P-4 co 300mth; P-4 co 750mth;
P-5 co 800mth; P-5 co 600mth; P-5 co 1500mth;(lub co 2 lata)
P-6 co 1600mth; P-6 co 1200mth; P-6 co 3000mth;(lub co 3 lata)
P-7 co 2400mth;
Elementy systemu dynamicznego Cykl obsługi technicznej
JOHN DEERE 8020: ciągników MTZ
P-1 co 10mth; P-1 co 30mth;-po okresie docierania
P-2 co 250mth; P-2 co 125mth;
P-3 co 500mth; P-3 co 250mth;
P-4 co 750mth; P-2 n co 375mth;
P-5 co 1500mth; P-4 co 500mth;
P-6 co 2000mth;* P-5 co 1000mth;
P-6 corocznie;
P-6 co 2 lata; System obsługi quasistatycznej
P-7 co 4500mth;
* okres obsługi technicznej może być różny.
Autoryzowany system eksploatacji maszyn(ASEM)
1.Istota systemu eksploatacji maszyn (ASEM).
2.Zalety ASEM.
Ad.1.Autoryzowany system eksploatacji ASEM-opiera się na „pętli jakości”, którą uzupełniano elementami teorii eksploatacji i obejmuje następujące fazy istnienia („życia”) maszyny:
Wartościowanie(marketing, badania rynku, wymagania techniczne);
Konstruowanie (projektowanie konstrukcji wyrobu, planowanie i rozwój procesu produkcyjnego);
Wytwarzanie (produkcja, kontrola próby i badania);
Dystrybucja (pakowanie i przechowywanie, sprzedaż);
Eksploatacja (instalowanie i uruchomianie, obsługiwanie, likwidacja po wykorzystaniu).
Ad.2.ZALETY ASEM:
Według ASEM następuje bezpośrednie (imienne) wskazanie na twórcę odpowiedzialnego za wyrób(maszynę) w całym okresie jego istnienia;
Producent zainteresowany jest zarówno jakością i zbytem wyrobu jak i późniejszą jej eksploatacją, aż do utylizacji po wykorzystaniu obiektu;
Producent zabezpiecza swoje wyroby (maszyny) własnym serwisem obsługowym w czasie ich eksploatacji, ponieważ integralnym celem ASEM jest proces obsługiwania (tzw. serwis techniczny).
Wykład 5 16.03.2004r.
Temat: Organizacja obsługi gwarancyjnej maszyn rolniczych
1.Pojęcie gwarancji.
2.Obsługa techniczna w okresie gwarancji.
3.Warunki gwarancyjne ciągników rolniczych.
Zgodnie z założeniem ASEM oraz przepisami dotyczącymi odpowiedzialności za swoje produkty, producenci użyteczności maszyn rolniczych udzielają gwarancji dla swoich wyrobów.
1.POJĘCIE GWARANCJI.
GWARANCJA jest zapewnieniem wysokiej jakości i niezawodności pracy maszyny w początkowym okresie użytkowania, zgodnie z jej przeznaczeniem. Dlatego producenci poszczególnych maszyn zastrzegają sobie nadzór ich stanu technicznego w okresie gwarancji (początkowym okresie eksploatacji).
2.OBSŁUGA TECHNICZNA W OKRESIE GWARANCJI
Podstawowym zadaniem obsługi technicznej w okresie gwarancji jest najczęściej wykonanie kilku przeglądów okresowych maszyny-przeglądy gwarancyjne.
Przeglądy gwarancyjne maszyn rolniczych wykonywane w autoryzowanych stacjach obsługi technicznej(ASO), prowadzonych przez upoważnionych przedstawicieli producenta lub sprzedawcy maszyn, mają charakter obowiązkowy pod rygorem utraty gwarancji.
Przeglądy gwarancyjne obejmują-ważniejsze czynności obsługowe oraz kontrolno-regulacyjne np.:
Wymiana oleju silnikowego;
Uzupełnienie innych płynów eksploatacyjnych;
Kontrola naciągu pasków klinowych;
Regulacja sprzęgła, hamulców;
Inne czynności obsługi technicznej:
Przeglądy zerowe-ma na celu przestawienie maszyny ze stanu w czasie transportu do stanu, który umożliwia pracę maszyny np. sprawdzenie i uzupełnienie płynów eksploatacyjnych, montaż części i zespołów transportowych, oddzielenie;
Pierwsze uruchomienie maszyny jest próbą ruchu, przeprowadzone w celu sprawdzenia prawidłowości działania poszczególnych mechanizmów maszyny np. uruchomienie silnika w ciągniku rolniczym, jazda próbna, próba zwijania do prasy zwijającej
Zapoznanie przyszłego użytkownika z podstawowymi zasadami prawidłowej i bezpiecznej eksploatacji maszyny;
Szkolenie przyszłego operatora maszyny w przypadku maszyn złożonych np. kombajnów zbożowych, ciągników rolniczych.
3.WARUNKI GWARANCYJNE CIĄGNIKÓW ROLNICZYCH
Gwarancja udzielana jest na określony okres czasu (12 lub 24 miesięcy od daty nabycia ciągnika)-bez limitu lub z limitem motogodzin (najczęściej po 1000mth)
Ogólny okres gwarancji dla całego ciągnika nie dotyczy niektórych jego części i podzespołów np.: akumulatorów, ogumienie, dla których ustala się inny (zazwyczaj krótszy)okres gwarancji.
Producent ponosi odpowiedzialność wyłącznie za wady fizyczne ciągnika wynikające z wad materiałowych lub błędów produkcyjnych, sprzedawca zobowiązany jest do wykonania bezpłatnych przeglądów i napraw gwarancyjnych w określonym terminie od daty zgłoszenia reklamacji (naprawy)
Użytkownik ciągnika ma prawo do bezpłatnej obsługi gwarancyjnej w upoważnionych (autoryzowanych) stacjach obsługi technicznej tzw. ASO
Kupujący zobowiązany jest do:
Eksploatować ciągnik zgodnie z przeznaczeniem i zaleceniami zawartymi w instrukcji obsługi
Wykorzystywać obowiązkowe przeglądy techniczne (w określonych terminach) w upoważnionych punktach serwisowych, potwierdzone odpowiednią adnotacją w tzw. książce gwarancyjnej
Prawa użytkownika:
Do wymiany ciągnika wolnego od wad lub do zwrotu wartości pieniężnej za wadliwy ciągnik w przypadku:
Niedotrzymania terminu naprawy gwarancyjnej;
Przekroczenia określonej liczby istotnych napraw gwarancyjnych (łączny koszt naprawy przekracza 2% lub 5% aktualnej ceny detalicznej ciągnika naprawy przekracza 2% aktualnej ceny detalicznej ciągnika).
Liczba istotnych napraw gwarancyjnych wynosi przeważnie 5 lub 10 w zależności od rozwiązań stosowanych przez poszczególne firmy.
Gwarancje nie obejmują uszkodzeń powstałych w skutek:
Kradzieży, włamań, pożarów,
Działanie czynników zewnętrznych, chemicznych i atmosferycznych np. kamieni, żwiru, piasku, soli, kwasów,
Szkód powypadkowych i skutków ich następstw
Stosowanie niewłaściwych paliw, olejów, smarów i innych płynów eksploatacyjnych,
Garażowanie ciągnika w niewłaściwych warunkach przechowywania,
Montaż dodatkowych urządzeń (nie montowanych przez producenta, innych niż oryginalne) modyfikacja i przeróbek ciągnika bez uzyskania pisemnej zgody producenta,
Wykonanie obowiązkowych przeglądów gwarancyjnych poza uprawnionymi punktami serwisowymi lub przekroczenie terminów ich wykonania.
Gwarancja nie obejmuje:
Części i podzespołów, które użytkowane zgodnie z przeznaczeniem mogą zużywać się przed okresem gwarancji np. świece płomieniowe, końcówki wydechowe, szyby, pióra wycieraczek, bezpieczniki, żarówki.
Napraw nieistotnych tj. łączny koszt nie przekracza 2% lub 5% aktualnej ceny detalicznej ciągnika.
Przepisy końcowe:
Sposoby i ewentualne rozbieżności powstałe na skutek stosowania warunków gwarancyjnych rozstrzygają sądy powszechne właściwe dla siedziby producenta.
Warunki gwarancyjne stanowi integralną część umów sprzedaży ciągników rolniczych.
W sprawach nieuregulowanych przez warunki gwarancyjne obowiązują przepisy Kodeksu Cywilnego.
W warunkach krajowego rynku maszyn rolniczych gwarancje obowiązują na terytorium RP.
Wykład 6 22.03.2004r.
TEMAT: Usługi produkcyjne. Obsługa techniczna maszyn rolniczych w systemie usług dla rolnictwa.
1.Istota i ogólna klasyfikacja usługi:
Usługi-to świadczenie użytecznych czynności, nie związanych bezpośrednio z wytwarzaniem nowych produktów.
Ogólna klasyfikacja usług opracowana przez GUS dzieli usługi według kryterium ekonomicznego na:
Usługi produkcyjne-są to czynności, które wspierają określone procesy produkcji, ale nie tworzą bezpośrednio o poszczególnych dóbr wykonywane przez jednostkę gospodarczą na zlecenie innej jednostki
Usługi konsumpcyjne (bytowe) są to różne czynności, które bezpośrednio lub pośrednio przyczyniają się do zaspokojenia określonych potrzeb ludzkich. Dotyczą one procesów konsumpcji indywidualnej i zbiorowej np. ochrona zdrowia, oświata itp.
Usługi ogólnospołeczne -są to czynności, które zaspokajają określone potrzeby porządkowo organizacyjne gospodarki narodowej i społeczeństwa jako całości np. instytucji finansowych.
Podział na usługi w sferze materialnej i niematerialnej (wg. GUS):
Dział usług materialnych:
Usługi przemysłowe,
Usługi w zakresie budownictwa,
Usługi w zakresie rolnictwa (związane z produkcją zwierzęcą i roślinną),
Usługi w zakresie leśnictwa,
Usługi w zakresie transportu i łączności,
Usługi w zakresie handlu,
Usługi komunalne,
Inne usługi.
Dział usług niematerialnych:
Usługi w zakresie finansów i ubezpieczeń,
Usługi w zakresie ochrony zdrowia,
Usługi w zakresie oświaty, nauki, i rozwoju techniki,
Usługi w zakresie turystyki i wypoczynku,
Usługi w zakresie kultury i sztuki itp.
2.Usługi produkcyjne na rzecz rolnictwa-mogą być zarówno czynnościami produkcyjnymi jak i w znaczeniu usługowym.
Pod względem ich wartości:
Usługi przemysłowe- usługi w zakresie naprawy i konserwacji sprzętu ,czynności mające na celu powiększeniu wartości użytkowej wyboru np. obróbka galwaniczna i mechaniczna, spawalnicza itp.
Usługi budowlane-w zakresie budowy i remontów obiektów gospodarczych, instalacyjnych, geodezyjne, miernicze, projektowe itp.
Usługi rolnicze-w zakresie mechanizacji prac polowych, zbiór plonów, gospodarka nasienna, usługi sanitarno-weterynaryjne itp.
Usługi transportowe-w zakresie przewozu różnego rodzaju ładunków za pomocą ciągników , samochodów dostawczych, ciężarowych itp.
3.Funkcje usług produkcyjnych w rolnictwie:
System usługi produkcyjnych dla rolnictwa ,w tym także tych realizowanych w jego zapleczu technicznym, jest istotnym składnikiem funkcjonowania całego kompleksu gospodarki żywnościowej (tzw. agrobiznesu).Wyróżnia się następujące funkcje usług produkcyjnych dla rolnictwa:
funkcja intensyfikacyjna świadczenie usług produkcyjnych dla rolnictwa powoduje wzrost wartości produkcji rolniczej w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych,
funkcja innowacyjna-proces technicznej rekonstrukcji rolnictwa np. unowocześnienie parku maszyn,
funkcja dochodotwórcza-kooperacja pomiędzy producentami rolnymi ,a poszczególnymi instytucjami usługowymi działającymi w otoczeniu rolnictwa,
funkcja związana z przekształceniem wiejskiej sieci osadniczej ,
funkcja upowszechniania postępu technicznego ,biologicznego i społecznego np. wprowadzanie nowoczesnych technologii napraw ,propagowanie zasad prawidłowej obsługi technicznej itp.
Obsługa produkcyjna rolnictwa oznacza system do którego oprócz usług produkcyjnych świadczonych w rolnictwie należy także działalność finansowa w rolnictwie:
obsługa bankowa,
skup produktów rolnych,
zaopatrzenie produkcyjne i konsumpcyjne ludności rolniczej itp.
Wykład 7 30.03.2004r.
Temat: Prognozowanie usług w zakresie obsługi technicznej maszyn rolniczych.
1.Istota i funkcje prognozowania usług produkcyjnych dla rolnictwa.
2.Metody szacowania usług w zakresie obsługi technicznej maszyn rolniczych.
1.Istota i funkcje prognozowania usług produkcyjnych dla rolnictwa.
Prognozowanie-jest działaniem poznawczym ,którego celem jest wskazanie najbardziej prawdopodobnego przebiegu zjawisk i procesów gospodarczych lub społecznych w przyszłości.
Zadanie prognozowania- jest stworzenie dodatkowych przesłanek w procesie podejmowania decyzji i zmniejszenie ryzyka w sferze działań ekonomicznych.
Niepewność prognozowania dotyczy głównie zdarzeń przyszłych ,bowiem skutki dzisiaj podejmowanych decyzji zależą w dużej mierze od sytuacji w przyszłości.
Funkcje prognoz:
Rozpoznawcza-pozwala poznać tendencje zjawisk i procesów.
Strategiczna -może stanowić (prognozę) podstawę długoterminowej działalności produkcyjnej lub usługowej.
Ostrzegawcza- może informować o niekorzystnej zmianie kierunku badanych zjawisk i procesów ,pozwala podjąć działania zapobiegawcze w odpowiednim czasie.
Weryfikacyjna- możliwość realizacji wcześniej założonych celów i zadań.
Aktywizująca- polega na pobudzeniu do podejmowania działań sprzyjających do realizacji prognozy.
2.Metody szacowania usług w zakresie obsługi technicznej maszyn rolniczych.
Podstawowym parametrem (normatywem) określającym zapotrzebowanie (popyt) na usługi w zakresie obsługi technicznej jest PRACOCHŁONNOŚĆ ROCZNA obsługi technicznej w rbh/rok , h/rok , (h).
Normatyw - jest kategorią planistyczną , która określa ekonomiczne uzasadnienia wielkość potrzebną do planowania danego procesu produkcji lub usługi.
Wyróżnia się następujące metody szacowania popytu:
Wskaźnikowa,
Współczynników,
Dokładna,
Analogowa.
WSKAŹNIKOWA: należy ustalić powierzchnię użytków rolnych znajdujących się w regionie działania planowanego zakładu serwisowego oraz określić intensywność gospodarowania w tym regionie co wyraża wzór:
Q=A*K1 , rbh/rok
Gdzie:
Q- szacowana pracochłonność roczna na obsługę techniczną,
areał użytków rolnych w regionie działań zakładu serwisowego , ha,
K1- wskaźnik pracochłonności rocznej obsługi technicznej maszyn rolniczych przy danym poziomie intensywności produkcji rolniczej ,
Wskaźnik pracochłonności rocznej obsługi technicznej maszyn rolniczych przypadających na 1ha użytków rolnych:
ekspansywna K1=10,9 - średnio intensywna K1=15,5
mało intensywna K1=13,2 - wysoko intensywna K1=18,6
WSPŁÓCZYNNIKÓW zapotrzebowanie na usługi w zakresie serwisu technicznego dla danej grupy maszyn rolniczych można określić :
Q= (suma) qi *Ni , rbh/rok
Gdzie :
qi -średnia roczna pracochłonność obsługi techniczna maszyn rolniczych,
Ni- liczba maszyn i-tego rodzaju,
n- liczba rodzajów maszyn rolniczych.
DOKŁADNA stosowana jest w przypadku gdy znana jest liczba i rodzaj obsługi maszyn rolniczych oraz zakres planowanych obsług np. przeglądy techniczne. Zapotrzebowanie na obsługę techniczna maszyn rolniczych można oszacować:
Q= (suma) pi , h
Gdzie:
pi- jednostkowa pracochłonność i-tej planowanej usługi serwisowej ,h
n- liczba planowanych usług serwisowych w ciągu roku.
ANALOGOWA polega na przenoszeniu pewnych prawidłowości np. stan wyposażenia rolnictwa i poziomu produkcji rolniczej w danym regionie, liczba i stan techniczny obsługiwanych maszyn rolniczych ,zasięg działania zakładu ,bilans pracochłonności rocznej itp. z istniejącego zakładu serwisowego maszyn rolniczych na projektowany zakład usługowy. Na podstawie określonych analogi można oszacować zapotrzebowanie na usługi w zakresie serwisu technicznego maszyn rolniczych w regionie działania planowanego przedsiębiorstwa serwisowego.
Wykład 8 06.04.2004r.
Temat: Specyfika usług w zakresie serwisu obsługi technicznej maszyn rolniczych.
1.Czynniki determinujące proces organizacji obsługi technicznej maszyn rolniczych.
2.Specyficzne cechy usług w zakresie serwisu technicznego maszyn rolniczych.
1.Do charakterystycznych czynników determinujących organizację obsługi technicznej maszyn rolniczych należy:
Znaczna różnorodność maszyn rolniczych(nieduże zróżnicowanie),
ok.60 rodzajów maszyn rolniczych,
ok.43 rodzajów maszyn stosowanych do produkcji roślinnej,
ok.430 typów maszyn rolniczych,
znaczna liczba maszyn : ciągników 1302,9sztuk.(ta cecha wymaga uniwersalnego zakładu serwisowego.);
Przestrzenne rozproszenie maszyn rolniczych w terenie
maszyny rolnicze zarówno podczas pracy jak i w okresie przechowywania są znacznie rozproszone w terenie co jest pochodna struktury agrarnej w krajowym rolnictwie,
czynniki przestrzennego rozproszenia maszyn rolniczych należy uwzględnić w procesach:
- organizacji różnych form świadczenia usług serwisowych,
- lokalizacji ośrodków usługowych w zakresie serwisu technicznego,
- popytu na określony rodzaj usług,
- kosztów usług.
Trudne warunki pracy maszyn rolniczych intensyfikują:
naturalny proces starzenia fizycznego maszyn rolniczych,
procesy zużycia zmęczeniowego, awaryjnego, uszkodzenie po przekroczeniu dopuszczalnych naprężeń,
dużej mobilności maszyn rolniczych,
zmiennych obciążeń elementów i zespołów roboczych maszyn ,
występowania czynników sprzyjających korozji maszyn.
Intensyfikacja procesów zużycia fizycznego maszyn rolniczych na skutek trudnych warunków ich pracy powoduje nadmierny wzrost częstości i zakresu poszczególnych obsług serwisowych.
Konieczność przechowywania maszyn rolniczych
Większość maszyn rolniczych wykorzystywane jest w niewielkim stopniu w stosunku do ich potencjalnego czasu pracy;
Długie okresy braku użytkowania maszyn nie powinny być równoznaczne z zaprzestaniem ich obsługi technicznej.
Zachodzi konieczność odpowiednich warunków przechowywania maszyn rolniczych w celu spowolnienia procesów starzenia fizycznego;
Sezonowość pracy maszyny polega na nierównomiernym zapotrzebowaniu na pracę maszyn w różnych porach roku. Jest wynikiem sezonowego charakteru pracy w rolnictwie, ze względu na występowanie określonych okresów agrotechnicznych (tzw. sezony)
Maszyny rolnicze w określonych porach roku (sezonach) powinny być w stanie zdatności do użytkowania.
Duża niezawodność maszyn rolniczych szczególnie w sezonach ich pracy.
Maszyny i narzędzia stosowane w rolnictwie powinny cechować się dużą niezawodnością, szczególnie w określonych sezonach ich pracy
Z określonymi stratami ekonomicznymi
Terminowa i prowadzona w pełnym zakresie obsługa techniczna o charakterze profilaktycznym
Poza systemem obsługiwania stosowane są równoległe układy niezawodnościowe-pozwalają one uniknąć zakłóceń w pracy określonych zestawów maszynowych.
Niewielki stopień wykorzystania maszyn rolniczych
Wiąże się z koniecznością zapewnienia odpowiednich warunków przechowywania maszyn rolniczych w celu spowolnienia procesów ich starzenia fizycznego.
Podstawowe zasady przechowywania maszyn rolniczych:
Warunki przechowywania powinny być dostosowane do ich warunków ekonomicznych i możliwości gospodarstwa w tym zakresie (garaże, wiaty, place utwardzone itp.);
Maszyny rolnicze o znacznej wartości powinny być przechowywane w pomieszczeniach gdzie w dużym stopniu ograniczony jest wpływ warunków atmosferycznych, takich jak opady atmosferyczne itp.
Obsługiwanie maszyn rolniczych w okresie ich przechowywania
Podstawowe operacje obsługi technicznej w okresie przechowywania to:
Usunięcie różnego rodzaju zanieczyszczeń(gleba, nawozy, resztki pożniwne itp.);
Zdemontowanie niektórych elementów maszyny rolniczej wymagających specjalnych warunków w okresie przechowywania(pasy klinowe, akumulatory itp.);
Konserwacja maszyny (tzw. ochrona czasowa),- polega na nałożenie preparatów ochrony czasowej.
Wykład 9 20.04.2004r.
Temat: Specyficzne cechy usług w zakresie serwisu technicznego maszyn rolniczych
Do specyficznych cech, które wyróżniają usługi w zakresie serwisu technicznego maszyn rolniczych należą:
Potrzeba organizacji uniwersalnych zakładów serwisowych;
Koncentracja i specjalizacja niektórych usług obsługowo-naprawczych;
Racjonalna lokalizacja usług serwisowych;
Konieczność organizacji usług w zakresie napraw poawaryjnych(organizacja pogotowia technicznego)
Ad.1 Duża różnorodność rodzajów i typów znaczna liczba maszyn rolniczych wymaga zapewnienia szerokiego programu usług w zakresie serwisu technicznego, dlatego zachodzi potrzeba organizacji uniwersalnych zakładów.
Cechy:
Szeroki program usług serwisowych;
Różnorodne wyposażenie w narzędzia i przyrządy obsługowo-naprawczych;
Zróżnicowanie asortymentu części wymiennych i materiałów eksploatacyjnych.
Ad.2 Dąży do koncentracji i specjalizacji. Należą tu naprawy głównie zespołów ważniejszych maszyn i regeneracji.
Koncentracja-polega na skupieniu możliwie dużej liczby wykonywanych napraw lub zespołów i części (ze znacznego obszaru) w jednym zakładzie usługowym.
Specjalizacja-ściśle wiąże się z koncentracją i polega na doskonaleniu danego zakładu usługowego w zakresie wykonywania napraw maszyn lub zespołów jednego typu lub regeneracji określonego asortymentu części wymiennych, dlatego oprócz uniwersalnych zakładów usługowych w zapleczu technicznym rolnictwa występują zakłady specjalistyczne, które specjalizują się w wykonywaniu określonego rodzaju usług.
Koncentracja i specjalizacja sprzyjają:
Wzrostowi wydajności pracy;
Obniżeniu usług;
Wprowadzenie przemysłowych metod organizacji pracy.
Wadą jest: Wzrost odległości pomiędzy użytkownikiem maszyny a zakładem naprawczym(nadmierne koszty transportu).
Ad.3
1.Powinna być zgodna z zasadami i kryteriami lokalizacji ośrodków usługowych w rolnictwie:
Kryterium odległości obsługiwanego obszaru - ograniczenie możliwości przemieszczania się maszyn rolniczych, Zasady lokalizacji ośrodków usługowych w rolnictwie:
Dostępności-możliwość swobodnego dostępu do określonego rodzaju usług;
Zasada Koncentracji - lokalizacja ośrodka w centrum obsługi terenu
Kryterium kompleksowości usług - niekiedy obok usług w zakresie serwisu technicznego występują inne usługi np. sprzedaż paliw, części itp.
Zasady grupowania - różnych rodzajów usług w jednym miejscu
Zasada współzależności i wzajemnego oddziaływania - polega na wzajemnym uzupełnianiu się usług świadczonych przez zakłady o różnych specjalizacjach;
Kryterium popytu na określonym rodzaju usług;
Kryterium kosztów usług.
2.Ze względu na znaczne rozproszenie maszyn rolniczych w terenie istotnym problemem jest odpowiednia lokalizacja usług.
Ad.4 Konieczność organizacji usług w zakresie napraw poawaryjnych (organizacja tzw. pogotowia technicznego)
Sezonowość prac maszyn rolniczych oznacza spiętrzenie awarii i uszkodzeń maszyn oraz konieczność szybkiego ich naprawienia;
Pogotowie techniczne obsługiwane jest najczęściej przez pracowników działu serwisu technicznego (mechaników)
Wykład 10 27.04.2004r.
Temat: Koszty obsługi technicznej maszyn rolniczych.
1.Koszty eksploatacyjne maszyn rolniczych.
2.Koszty napraw.
3.Kalkulacja kosztów napraw (wg. IBMER)
Ad1.Koszty eksploatacji maszyn rolniczych:
Koszty utrzymania;
Koszty użytkowania.
Składniki kosztów utrzymania maszyn rolniczych:
Amortyzacja;
Przechowywanie (garażowanie i konserwacja cenowa);
Ubezpieczenie.
Koszty utrzymania ponoszone są przez właściciela maszyny niezależnie od ilości wykonanej pracy (koszty stałe).
Wartość jednostkowych kosztów utrzymania zmienia się w zależności od intensywności eksploatacji maszyn i okresu ich użytkowania.
Maszyny rolnicze o niewielkim wykorzystaniu rocznym charakteryzują się znacznie wyższymi jednostkowymi kosztami utrzymania. Jest to wynikiem rozłożenia się łącznych kosztów stałych.
Koszty użytkowania wynikają z faktu stosowania maszyn rolniczych w procesach produkcji rolniczych i obejmują:
Koszty napraw;
Koszt paliwa i smarów;
Koszt energii elektrycznej;
Koszt materiałów pomocniczych.
Łączna wartość kosztów użytkowania w ciągu roku jest wartością zmienną i zależy od ilości pracy wykonanej przez daną maszynę (koszty zmienne)
Natomiast jednostkowe koszty użytkowania (w przeliczeniu na jednostkę pracy 1h, )mają wartość stałą.
Ad2. Koszty napraw obejmują wszelkie działy finansowe związane z czynnościami obsługowo naprawczymi (przeglądy techniczne, naprawy)wykonywanymi za równo przez użytkownika maszyny lub przez zlecanymi specjalistycznym przedsiębiorstwom serwisowym, naprawczym.
Wskaźniki kosztu napraw.
Istotnym składnikiem kosztów eksploatacji maszyn rolniczych są koszty obsługi technicznej nazywane w uproszeniu kosztami napraw.
Podstawowym parametrem wielkości tych kosztów dla poszczególnych rodzajów maszyn rolniczych jest wskaźnik kosztu napraw.
Wskaźnik kosztów napraw oznacza udział kosztów obsługi technicznej maszyny w cenie maszyny, w całym okresie użytkowania, co można przedstawić:
Kn = (K'n / Cm) * 100 [%]
Gdzie:
Kn - wskaźnik kosztów napraw; %;
Kn' - suma kosztów obsługi technicznej w całym okresie trwania maszyny, zł.;
Cm - cena zakupu maszyny, zł.
W warunkach polskiego rolnictwa wartość wskaźnika kosztu napraw wynosi, zależnie od rodzaju maszyny od 40% do 150%
Ad3. Kalkulacja kosztów napraw (wg IBMER)
W kalkulacjach kosztów eksploatacji maszyn rolniczych ważnym zagadnieniem jest wyznaczenie kosztu napraw w przeliczeniu na 1h pracy maszyny (1ha , 1t) jednostkowy koszt naprawy (Kn [zł/h]).
Jednostkowy, przeciętny koszt napraw można obliczyć według następującej zależności:
Kn = (Kn * Cm) / Th
Gdzie:
Tn - normatywne wykorzystanie maszyny w okresie użytkowania, h;
Cm - cena zakupu maszyny, zł.;
Kn - wskaźnik kosztów napraw; %.
Temat: Ekonomiczne aspekty obsługi technicznej maszyn rolniczych.
Koszty obsługi technicznej maszyn rolniczych nowej generacji.
Podstawowe cechy maszyn rolniczych nowej generacji:
Znaczna cena maszyn;
Skomplikowana i złożona budowa (stosowanie coraz większej liczby różnorodnych części i mechanizmów);
Zastosowanie elektroniki w nowoczesnych maszynach rolniczych (począwszy od prostych czujników pracy, przez złożone układy kontrolno-sterujące, a kończąc na systemach nawigacji)....
Wzrost jakości pracy (poprawa parametrów użytkowania);
Zwiększenie niezawodności pracy maszyny (postęp technologiczny w budowie maszyn);
Minimalizacja obsługi technicznej.
Porównanie kosztów obsługi technicznej:
Rzeczywiste koszty obsługi technicznej nowoczesnych maszyn rolniczych charakteryzują się niższymi wartościami w porównaniu z kosztami kalkulacyjnymi;
Zachodzi potrzeba wyznaczenia aktualnych wartości wskaźnika kosztów napraw dla maszyn rolniczych nowej generacji;
W kalkulacjach maszyn rolniczych w coraz wyższym stopniu należy uwzględniać rzeczywiste wartości kosztów eksploatacji maszyn.
Wykład 11 04.05.2004r.
Dokończenie.
Kalkulacyjny układ kosztów - pozwala na kształtowanie wysokości i struktury jednostkowych kosztów własnych produktów np. usług serwisowych.
Według kalkulacyjnego układu kosztów istnieje podział:
Koszty bezpośrednie -,które na podstawie dokumentacji źródłowej można określić wprost do jednostki kalkulacyjnej np. usługi;
Koszty pośrednie - nie można ich wprost odnieść do określonych jednostek kalkulacyjnych należą do nich koszty wydziałowe, koszty ogólnozakładowe (np. koszty zarządu) i koszty sprzedaży. W rozliczeniu kosztów pośrednich stosuje się klucze podziału.
Do kosztów bezpośrednich usługowych w zakresie serwisu technicznego maszyn rolniczych należą następujące składniki (Integralne elementy cen usługi w zakresie obsługi technicznej maszyn rolniczych w ASO) :
Materiały bezpośrednie. Koszt części wymiennych materiałów eksploatacyjnych [75%];
Koszt robocizny, robocizna bezpośrednia [7%];
Dojazd serwisu technicznego;
Podatek obciążający poszczególne składniki kosztów (podatek od towarów i usług zwany VAT -em) [18%]; podatek przewyższa robociznę.
Temat: Dekapitalizacja maszyn rolniczych w krajowym rolnictwie.
Pojecie dekapitalizacja.
Dekapitalizacja - przekroczenie przewidywanego okresu amortyzacji dla poszczególnych rodzajów maszyn rolniczych.
Skutkiem dekapitalizacji jest starzenie parku maszynowego w rolnictwie.
Podstawowym parametrem oceny starzenia maszyn rolniczych jest stopa odnowy parku maszynowego.
Stopa odnowy parku maszynowego to zakupy maszyn fabrycznie nowych w stosunku do ogólnej liczby użytkowanych maszyn danego rodzaju.
Starzenie parku maszynowego w krajowym rolnictwie. Aktualnie stan wyposażenia technicznego w kraju (poziom technizacji rolnictwa) charakteryzuje się niską stopą odnowy parku maszynowego. W polskim rolnictwie użytkuje się dużą liczbę maszyn, które charakteryzują się znacznym okresem użytkowania. Produkujące kraje odnowy parku maszynowego to:
Hiszpania 3,04%
Francja 2,90 %
Portugalia 2,73%
Polska 0,55%
Niemcy 2,22%
Najwięcej ciągników w Polsce jest w przedziale wiekowym od 6 - 10 lat 23,9%,poniżej 6 lat 6,6%.
Do przyczyn stosunkowo niskiej stopy odnowy parku maszynowego w krajowym rolnictwie (w porównaniu z krajami UE) należy:
Wzrost relacji cenowych w rolnictwie, oznacza drożenie środków produkcji (maszyn) w stosunku do cen płodów rolnych;
Ograniczony w ostatnich latach zakup nowych maszyn rolniczych według danych PSR w latach 1990-1996r. Ciągników używanych stanowiły 67,3% ogólnej liczby zakupionych ciągników w Polsce.
Wpływ dekapitalizacji maszyn rolniczych na koszty obsługi technicznej. Starzenie maszyn rolniczych w aspekcie ich obsługi technicznej:
Skutki:
Zwiększenie częstości i zakresu obsługi technicznej;
Wzrost pracochłonności obsługi technicznej;
Nadmierne zużycie materiałów eksploatacyjnych i części wymiennych;
Wzrost kosztów napraw maszyn, obsługi technicznej sprzętu rolniczego;
Nadmierny wzrost kosztów eksploatacji maszyn;
Podrożenie produkcji rolniczej;
Zahamowanie technicznej rekonstrukcji rolnictwa, wdrażania postępu technicznego w rolnictwie.
Temat: Systemy wykonywania napraw maszyn rolniczych.
Rodzaje systemów wykonywania napraw maszyn rolniczych.
Charakterystyka systemów.
Ad.1. Istnieje szereg systemów organizacji procesów technicznych napraw maszyn. Najczęściej naprawy maszyn rolniczych wykonywane są:
Systemem indywidualnym;
Systemem bezimiennym
Systemem zespołowym.
Ad.A System indywidualny.
Istota systemu - polega na zdemontowaniu zespołów i części wymaganej naprawy oraz ich regeneracji, a następnie na ponownym zamontowaniu do naprawionej maszyny. Oznacza to w praktyce, że po naprawieniu maszyna ponownie jest zmontowana z części, z którymi została przekazana do naprawy.
Zastosowanie systemu to naprawy bieżące maszyny.
Wady: w przypadku masowej produkcji wymaga się oznakowanie naprawianych zespołów i części w celu ich odpowiedniej identyfikacji.
Zalety: wysoka jakość napraw, stosunkowo krótki okres docierania maszyny po naprawie.
Ad.B System bezimienny.
Istota systemu - maszyna przekazana do naprawy podlega całkowitemu demontażowi, po czym następuje montaż maszyny z różnych części nowych lub pochodzących z regeneracji.
Zastosowanie systemu: naprawy główne, zwłaszcza przy produ8kcji seryjnej lub masowej.
Wady:
Różna przydatność użytkowa części zastosowanych do ponownego montażu,
Potrzeba dodatkowego docierania maszyny.
Zalety: duże ułatwienie organizacji procesu produkcyjnego napraw głównych.
Wykład 12 11.05.2004r.
CD.
Ad.C System zespołowy.
Istota systemu-w miejsce zespołu maszyny przeznaczonego do naprawy dokonuje się ... wcześniej naprawionego zespołu zapasowego tego samego ... .Zużyte zespoły podlegają naprawie lub regeneracji, a następnie przeznaczone zostają do maszyny.
Zastosowanie systemu:
Różne naprawy, zarówno przy produkcji jednostkowej jak i maszynowej,
Naprawy główne ciągników rolniczych, dla których wymienialnymi zespołami są: silniki spalinowe, tylnie mosty, przednie osie, rozdzielacze hydrauliczne, itp.
Wady:
Zachodzi bezimienna wymiana i naprawa zespołów,
Zespoły i części po naprawie maja różną trwałość,
Konieczność magazynowania zespołów
Zalety:
Znaczne skrócenie czasu naprawy,
Zmniejszenie kosztów transportu,
Możliwość obniżenia kosztów naprawy.
Temat: Organizacja stanowisk roboczych w przedsiębiorstwie technicznej obsługi rolnictwa.
Struktura powierzchni użytkowej przedsiębiorstwa technicznej obsługi rolnictwa.
Stanowisko robocze- definicja i podział.
Ad.1
Na powierzchnię użytkową przedsiębiorstwa technicznej obsługi rolnictwa składa się:
Powierzchnia produkcyjna(do niej zalicza się powierzchnie poszczególnych stanowisk)
Powierzchnia pomocnicza(kotłownia, hydrofornia, magazyny części zamiennych i materiałów eksploatacyjnych, narzędziownia, pomieszczenia z urządzeniami instalacyjnymi, garaże własnych środków transportowych oraz powierzchnie komunikacyjne)
Powierzchnia usługowa-pomieszczenie administracyjne, socjalne itp.
Ad.2 Definicja i podział stanowisk roboczych.
Do realizacji określonych zadań produkcyjno-usługowych w zakresie obsługi technicznej maszyn rolniczych organizuje się stanowiska robocze. Od organizacji stanowisk roboczych, a także od stopnia ich wykorzystania w znacznym stopniu zalezą ekonomiczne efekty działalności zakładu obsługowo-naprawczego maszyn rolniczych.
Stanowisko robocze-jest samodzielną jednostką produkcyjną, która umożliwia realizację określonej części procesu produkcji lub usług(np. naprawa). Stanowi część powierzchni produkcyjnej zakładu serwisowego odpowiednio wyposażonego w narzędzia i przyrządy obsługowo-naprawcze.
Organizacja i wyposażenie stanowiska roboczego powinno zapewniać bezpieczną, wygodną i wydajną pracę zatrudnionym na nim pracownikom.
Podział stanowisk roboczych:
Uniwersalne - przeznaczone są do wykonywania różnorodnych operacji, określonej czynności procesu produkcji lub usługi, przy czym poszczególne operacje nie powtarzają się regularnie.
Specjalizowane - przeznaczone są do wykonywania operacji powtarzających się regularnie, w określonej kolejności.
Specjalizacja określonych stanowisk zależy od wielkości produkcji lub usługi:
W mniejszych zakładach serwisowych stosowane są stanowiska uniwersalne,
W dużych zakładach serwisowych (o szerszym programie usług obsługowo-naprawczych)stanowiska odznaczają się wyższą specjalizacją (stanowiska specjalizowane).
Specjalizacja stanowisk roboczych stwarza warunki do:
Lepszej organizacji oraz większej wydajności pracy;
Skuteczniejszego normowania i kontroli pracy - ze względu na znaczną powtarzalność wykonywanych operacji;
Dokładniejszego normowania zużycia części wymiennych i materiałów eksploatacyjnych.
Wykład 13 18.05.2004r.
CD.
Charakterystyka stanowisk roboczych:
Stanowisko mycia sprzętu rolniczego:
Przeznaczone jest do oczyszczania i umycia maszyn rolniczych przed przystąpieniem do przeglądu technicznego lub naprawy, wskazane jest zorganizowanie dwóch stanowisk mycia wstępnego;
Stanowisko zewnętrzne(płyta betonowa) 8m x 12m = 96m2
Stanowisko wewnętrzne(przelotowe, myjnia mechaniczna) 7,5m x 12m = 90 m2
Oba stanowiska powinny być ustawione w pobliżu siebie w celu wykorzystania tego samego wyposażenia technicznego
Stanowisko mycia części i zespołów -przeznaczone jest do mycia części i zespołów będących w naprawie. Powierzchnia stanowiska powinna wynosić 20 m2
Stanowisko smarowania i wymiany olejów - wydzielenie tego typu stanowiska jest podyktowane koniecznością utrzymania większej czystości na stanowiskach przeglądów technicznych i napraw bieżących. Stanowisko smarowania powinno mieć wymiary 6m x 9m =54 m2, na stanowisku tym wykonuje się następujące czynności:
Smarowanie ciągników i samochodów,
Wymiana olejów (w ramach przeglądów okresowych i sezonowych)
Stanowisko diagnostyczne- kontrola stanu technicznego i badanie diagnostyczne samochodów, ciągników i maszyn samobieżnych. Program badań diagnostycznych zależy od typu projektowanego zakładu serwisowego. W celu pełnego wykorzystania tego stanowiska oprócz badań diagnostycznych i oceny stanu technicznego pojazdów, na tym stanowisku wykonuje się szereg czynności regulacyjnych(regulacja zbieżności kół, ustawienie świateł, ustawienie hamulców, itp.)
Stanowisko obsługi układów zasilenia- zadaniem tego stanowiska jest wykonywanie obsługi, napraw i badań zespołów i elementów układów zasilania silników spalinowych takich jak pompy wtryskowe, wtryskiwacze, pompy zasilające, gaźniki, przewody paliwowe, filtry.
Hala obsługowo naprawcza - przeznaczona jest do wykonywania przeglądów technicznych i napraw bieżących ciągników, samochodów, i maszyn rolniczych, w hali wyznacza się uniwersalne stanowiska obsługowo-naprawcze, na których wykonuje się prace o różnym zakresie(demontaż, montaż, wymiana zespołów i części, regulacja zespołów, części i mechanizmów),
Przy projektowaniu hali obsługowo naprawczej należy uwzględnić jej podział na dwie części:
Hala obsługowo-naprawcza pojazdów(ciągniki, samochody, przyczepy)
Hala obsługowo-naprawcza maszyn rolniczych,
W części hali do napraw ciągników i samochodów należy zaprojektować:
Stanowiska do obsługi i napraw samochodów ciężarowych o wymiarach 6m x 9m =54 m2
Stanowiska do naprawy ciągników rolniczych i samochodów osobowych o wymiarach 6m x 7,5m = 45 m2
W części hali przeznaczonej do napraw maszyn rolniczych należy zaprojektować:
Stanowisko do obsługi i napraw maszyn dużych o wymiarach 6m x 12m = 72 m2
Stanowisko do obsługi i napraw.
Stanowisko elektrotechniczne- do podstawowych zadań wykonywanych na tym stanowisku zalicza się:
Przeglądy oraz naprawy instalacji i urządzeń elektrycznych maszyn rolniczych,
Przeglądy i bieżące naprawy alternatorów, prądnic, i rozruszników,
Przeglądy i naprawy instalacji elektrycznych,
Przeglądy i ładowanie akumulatorów,
Przechowywanie i obsługa techniczna akumulatorów w okresie przechowywania maszyn.
Powierzchnię stanowiska należy podzielić według schematu:
Pomieszczenie dla prac elektrotechnicznych 20-25 m2
Pomieszczenie ładowania akumulatorów 12-15 m2
Pomieszczenie pomocnicze 9-16 m2
Przechowalnia akumulatorów 6-8 m2
Stanowisko ślusarsko-mechaniczne- obróbka ręczna i mechaniczna stosowana w naprawach mechanizmów i części 36-42 m2
Stanowisko blacharsko-spawalnicze- czynności to naprawa błotników, kabin kierowcy, oblachowania silników, spawanie.
Stanowisko kuźni-zadania wykonywane na stanowisku tym to:
Naprawa(regeneracja) elementów roboczych narzędzi i maszyn do uprawy gleby i pielęgnacji roślin,
Naprawa resorów,
Odkuwanie różnych części (wsporniki, uchwyty, okucia)
Powierzchnia tego stanowiska 6m x 7m 42 m2
Stanowisko obsługi ogumienia-do zadań wykonywanych na stanowisku należą:
Demontaż, wymiana i montaż ogumienia w pojeździe rolniczym,
Konserwacja opon i dętek,
Naprawa dętek,
Naprawa opon(tzw. wulkanizacja)
Stanowisko malowania-przygotowanie powierzchni do malowania oraz malowanie powierzchni, ręczne, pneumatyczne, lakiernicze.
Wyznaczanie liczby stanowisk roboczych.
Potrzebną liczbę stanowisk obsługowo-naprawczych do realizacji założonego programu usług w zakresie obsługi technicznej maszyn rolniczych oblicza się według następującej zależności:
I = a / z*n*Lr*
Gdzie:
i - liczba stanowisk roboczych proponowanego zakładu serwisowego,
a - szacowana pracochłonność roczna obsługi technicznej maszyny rolniczej,
z - zmianowość stanowiska roboczego (liczba zmian pracy 1 lub 2),
n - liczba pracowników bezpośrednio pracujących na jednym stanowisku roboczym,
Lr - roczny fundusz czasu pracy 1 pracownika
Lr=2000 h
- współczynnik wykorzystania stanowiska roboczego [=0,7 do 0,8]
Wykład 14 i 15 25.05.2004r.
01.06.2004r.
Temat: Metody organizacji napraw maszyn rolniczych.
Istota i metody organizacji napraw.
Metoda brygad uniwersalnych(stanowiskowe).
Metoda gniazdowa.
Metoda brygad specjalistycznych.
Metoda gniazdowo-potokowa.
Metoda potokowa.
Ad.1
Wyróżniamy różne metody organizacji napraw:
Rzemieślnicza organizacja napraw(metoda brygad uniwersalnych)-stanowiskowa
Przemysłowa organizacja napraw
Metoda gniazdowa,
Metoda brygad specjalistycznych,
Metoda potokowo-gniazdowa,
Metoda potokowa
Ad.2
Metoda brygad uniwersalnych(stanowiskowe).
Istota:
Polega na tym, że cały zakres procesu produkcyjnego naprawy wykonywany jest przez jednego pracownika lub brygadę na jednym stanowisku. Wszystkie operacje związane z procesem naprawy danej maszyny np. mycie, demontaż, weryfikacja, montaż, kontrola
Zastosowanie:
Zakłady naprawcze o niewielkiej powierzchni produkcyjnej tzw. warsztaty,
Usługi w zakresie przeglądów technicznych(szczególnie niższego rzędu).
Zalety:
Możliwość realizacji różnorodnych napraw maszyn rolniczych,
Stosunkowo dobre wykorzystanie powierzchni produkcyjnej.
Wady:
Konieczność wszechstronnego przygotowania zawodowego pracownika,
Stosunkowo mała wydajność pracy,
Niepełne wykorzystanie oprzyrządowania obsługowo-naprawczego
Wysokie koszty napraw
Ad.3
Metoda gniazdowa.
Istota:
W zakładzie naprawczy należy wydzielić odpowiednio zorganizowane i wyposażone specjalistyczne stanowiska robocze(tzw. gniazda naprawcze), na których odbywają się naprawy poszczególnych zespołów, podzespołów i części. Demontaż i montaż maszyn rolniczych odbywa się zazwyczaj na jednym stanowisku demontażowo-montażowym.
Ad.4
Metoda brygad specjalistycznych.
Istota:
Czynności procesu technologicznego dzieli się między poszczególne brygady. Przemieszczają się one na poszczególne stanowiska robocze, wykonuje na nich zawsze te same operacje. Demontaż i montaż maszyn odbywa się zazwyczaj na jednym stanowisku demontażowo-montażowym.
Wady:
Konieczność synchronizacji pracy poszczególnych brygad.
Zalety:
Możliwość stosowania metody w przypadku realizacji napraw zespołów i maszyn o znacznych gabarytach oraz dużej masie.
Ad.5
Metoda gniazdowo-potokowa.
Istota:
Proces technologicznych napraw poszczególnych zespołów realizowany jest w gniazdach naprawczych. Natomiast montaż odbywa się na linii montażowej.
Linia montażowa-po wykonaniu określonego zakresu operacji montażowych na jednym stanowisku maszyna zostaje przemieszczona na kolejne stanowisko montażowe gdzie montuje się dalsze zespoły, podzespoły lub części.
Ad.6
Metoda potokowa.
Istota:
Demontaż i montaż maszyn oraz naprawa poszczególnych zespołów, podzespołów wykonuje się na
Wielostanowiskowych liniach potokowych.
Linie potokowe-naprawiane obiekty po wykonaniu operacji na jednym stanowisku natychmiast przesuwane są na kolejne stanowisko robocze.
Charakteryzują się one odpowiednią synchronizacja i rytmicznością, pracy stanowisk roboczych-oznacza to, że czasy wykonywania poszczególnych operacji powinien być równe.
Liczba stanowisk roboczych organizowanych w liniach potokowych zależy od liczby operacji w danym procesie technologicznym naprawy.
Zastosowanie:
Stanowi najwyższą formę organizacji napraw głównych, stosowane w zakładach naprawczych świadczących usługi w zakresie napraw głównych maszyn rolniczych, a szczególnie ważniejszych ich zespołów np. silników, tylnich mostów, skrzyni przekładniowych.
Zalety:
Wysoka wydajność pracy,
Dobre wykorzystanie powierzchni produkcyjnej, i oprzyrządowania naprawczego,
Możliwość obniżenia jednostkowych kosztów naprawy,
Zapewnienie odpowiedniej specjalizacji pracowników i stanowisk roboczych,
Wysoka jakość wykonywanych napraw.
Wady:
Niska elastyczność programu produkcyjnego
Konieczność zapewnienia ciągłości procesu napraw(zakłócenie procesu w przypadku awarii jednego ze stanowisk roboczych).
Monotonia pracy na stanowiskach roboczych.
Temat: Organizacja pracy na stanowiskach roboczych.
Praca.
Metody (systemy) organizacji pracy na stanowisku roboczym.
Formy organizacyjne zespołów.
Ad.1
Praca:
Celowa działalność człowieka, polegająca na przekształceniu dóbr przyrody i przystosowywaniu ich do zaspokojenia ludzkich potrzeb.
Rodzaje organizacji pracy:
Naturalna,
Prymitywna,
Naukowa.
Elementy procesu pracy:
Człowiek(jego umiejętności fizyczne i umysłowe),
Narzędzia pracy(maszyny rolnicze, wyposażenie obsługowo-naprawcze),
Przedmiot pracy(gleba, naprawiane maszyny).
Rodzaje pracy:
Praca żywa (praca ludzi) - energia i umiejętności fizyczne i umysłowe są od człowieka.
Praca uprzedmiotowiona - materialne środki produkcji np. wyposażenie obsługowo-naprawcze, części wymienne i materiały eksploatacyjne itp.
Praca fizyczna i umysłowa
Praca kierownicza, nadzorcza, wykonawcza
Praca własna, najemna
Praca prywatna, społeczna.
Postęp techniczny i technologiczny powoduje zastępowanie pracy żywej pracą uprzedmiotowioną i jest wynikiem postawy technicznej.
Ad.2
Z powodu widzenia realizacji procesów produkcyjnych w zapleczu technicznym rolnictwa można wyróżnić następujące metody (systemu) organizacji pracy na stanowisku roboczym:
Metoda pracy indywidualnej:
Istota: wszystkie operacje danego procesu technologicznego produkcji lub usługi wykonywane są przez jednego tego samego człowieka.
Zalety:
Pracownik jest bezpośrednio zainteresowany wynikami swej pracy(dobre wyniki pracy, dobra jakość pracy),
Istnieje możliwość łatwego rozliczania z wyników pracy, wykorzystania materiałów i narzędzi (możliwość stosowania pracy akordowej)
Metoda pracy zespołowej:
Istota: zespół pracowników realizuje określoną część procesu technologicznego produkcji lub usług (wspólnie odpowiedzialny jest za uzyskanie wyników pracy).
Zalety:
Uzyskanie większego efektu organizacyjnego ze względu na specjalizację poszczególnych członków zespołu, ciągłości pracy, stosowanie wysoko wydajnych maszyn i urządzeń.
Wady:
Brak synchronizacji działań pracowników,
Niezgodność celów poszczególnych pracowników
Nieodpowiedni dobór członków zespołu.
Ad.3
Formy organizacyjne zespołów:
Grupa.
To zespół pracowników najczęściej jednego zawodu i jednakowych kwalifikacji, którzy wspólnie wykonują ten sam rodzaj pracy w ramach określonej części procesu produkcyjnego.
Brygada.
To zespół pracowników jednego lub kilku zawodów, który jest wyodrębnioną organizacyjnie jednostką w ramach danego przedsiębiorstwa. Ma ona stały skład osobowy i własne kierownictwo (brygadzista) oraz określone zadania produkcyjne, a także przydzielone na stałe narzędzia pracy.
Siła robocza.
Wiąże się z pojęciem pracy, jest to suma umiejętności, jakimi rozporządza człowiek w pracy(pracy produkcyjnej i nieprodukcyjnej). Zatem stanowi pewien potencjał, który może być wykorzystany w procesie pracy. Naturalna praca jest czynnością, czyli forma wykorzystania siły roboczej.
Załoga.
Rozumiana jest jako zespół pracowników związanych z daną jednostką organizacyjną umową o pracę oraz zainteresowanych jej wynikami produkcyjnymi i ekonomicznymi.
Pytania pomocnicze na egzamin!!!!
Najbardziej bezsensowny test po teście z budownictwa, który to powiedzmy sobie szczerze w żaden sposób nie sprawdza wiedzy studentów to są po prostu „kalambury” gra słów ,kwestia przecinków, kropek itd. Szczegóły i jeszcze raz szczegóły
PYTANIA TE POWSTALY DZIEKI ZNAKOMITEJ PAMIECI JEDNEGO ZE STUDENTÓW IV ROKU TriL specjalność tak zwana informatyka W niespełna 27GODZIN PO EGZAMINIE 09.06.03 OGÓLNIE BYŁA NIEZŁA JAZDA, PAMIETAM TYLKO 24 PYTANIA NA 30.TREŚĆ PYTAŃ JEST NIEMAL IDENTYCZNA ODPOWIEDZI RADZE SPRAWDZIC!!!!! NA EGZAMINIE OPRÓCZ „PROSZĘ PAŃSTWA” BYŁ TAKŻE
„SZPIEG Z KRAINY DESZCZOWCÓW” TJ. MGR.INŻ. PIOTR RYBACKI -rybka
1.Produkty procesu obsługi technicznej to:
- naprawiona maszyna, serwis maszyn, usługa, części wymienne.
2.Zespół pracowników wykonujący tą sama czynność to jako oddzielna organizacja czy coś takiego??:
-brygada zaznaczyłem nie wiem czy jeszcze grupa nie powinno być????????
3. Wada metody potokowej
Mała elastyczność.
4.Calkowity demontaż, w jakich metodach napraw?
Przemysłowa, bezimienna czy coś w tym stylu
5.Wskaźnik napraw tylko 1 odp.
Ostatnia, czyli d.
6 współczynnik odnowy parku maszyn.
Ostatnia odpowiedź
7. Minimalne koszty napraw dla zestawu traktor + prasa
około 13,,,,,zł pierwsza odpowiedź
8. W John Deer w zakresie 1500mth ile występuje przeglądów?
2 razy
9.Czego nie uwzględnia gwarancja?
Coś z kosztami poniżej 2%
10.Jakieś pyt. Z wymianą oleju dla ciągnika małego chodzi o pojemność. Ile litrów robi się to w przeglądach P-3
tj. poj. miski + poj. filtra +nie jestem pewien jeszcze coś trzeba sprawdzić to było na ćwiczeniach, zaznaczyłem ok. 28 litrów, ale chyba coś ok. 35litrow suma * ilość przeglądów P3 w określonym przedziale
11.Zaleta met. Poprzez wymianę zespołu
Krótki czas
12.Naprawa, konserwacja, w zakres czego wchodzi coś było?
Procesy produkcyjne na rzecz rolnictwa, przemysłowe nie jestem pewien na 100% sprawdzić!!!!!!
13.Hierarhia żadna odpowiedź!!!!!!!!!!
14. Koszty amortyzacji, konserwacji.
Koszty utrzymywania, koszty stałe
15. Co nie wchodzi w zakres procesu produkcyjnego podstawowego????
Wszystko zaznaczyć oprócz zabieg i operacja
16. W jakich met. Operacje są wykonywane na różnych stanowiskach?
Potokowa, potokowo- węzłowa
18. Co trzeba uwzględnić przy metodzie Wskaźnikowej?
Areał, ilość maszyn
19. Co trzeba znać, by wyznaczyć liczbę stanowisk?
Odsyłam do wzoru na wykładach.
21. Wady w met. Bezimiennej
22.Coś z funkcjami produkcji na rzecz rolnictwa
23.Cechy metody planowania obsługi technicznej
Cykliczność itd.-odsyłam do wykładów
24. Coś ze stanowiskami uniwersalnymi
ODPOWIEDZI SPRAWDŻCIE TO!!!!!!! ALE SENS PYTAŃ JEST W 90% TAKI SAM JAK U ZENKA
Jeszcze jedno żadnych pyt. Nie było z podziału organizacji tj. rzeczowa, atrybutowa,
maarcinowski@poczta.onet.pl