Temat 1- Przedmiot badań pedagogiki, cele, metody, język

Przedmiotem badań pedagogiki jest wychowanie z uwzględnieniem indywidualnych właściwości jednostki i środowiska społecznego, w którym ona żyje i rozwija się.

Celem pedagogiki jako nauki jest gromadzenie informacji na temat rzeczywistości wychowawczej, zachodzących w niej zjawisk. Opisywanie tej rzeczywistości, analizowanie, wysuwanie wniosków, formułowanie hipotez, twierdzeń i uogólnień. Głównym jej celem jest dostarczanie sprawdzonej, zweryfikowanej wiedzy, praktycznych wskazówek osobą zajmującym się realizacją procesów wychowawczych, dzięki którym możliwe będzie doskonalenie podejmowanych przez nich zadań. Wiedza pedagogiczna ma służyć wszystkim tym, którzy zajmują się praktyczną działalnością wychowawczą.

Pedagogika jako samodzielna dyscyplina naukowa spełnia następujące warunki:

1. Posiada swój przedmiot badań - czyli wychowanie rozumiane jako celowa, świadoma działalność zmierzająca do wielostronnego rozwoju osobowości wychowanka

2. Cele i zadania jakie nauka pełni - głównym celem jest obserwacja rzeczywistości wychowawczej, jej badanie, analizowanie zjawisk składających się na proces wychowawczy, wykrywanie związków i zależności rządzących tymi prawami, formułowanie hipotez, twierdzeń, uogólnień. Zadaniem pedagogiki jest dostarczenie wiedzy odnośnie zjawisk wychowawczych wszystkim tym, którzy zajmują się działalnością wychowawczą, po to by mogli tę działalność ulepszyć, udoskonalić.

3. Metody badań - to sprawdzony systematycznie stosowany przez badacza sposób odkrywania związków i zależności badanego wycinka rzeczywistości. Sposób, którego stosowanie w podobnych warunkach przyniesie podobne wyniki.

W pedagogice funkcjonują różne klasyfikacje metod badawczych, jedną z nich jest klasyfikacja T. Pilcha uwzględniająca:

1. Metody sondażu diagnostycznego przejęte z nauk socjologicznych

2. Metodę indywidualnych przypadków - ma zastosowanie w psychologii klinicznej

3. Metodę monografii pedagogicznej

4. Metodę eksperyment pedagogiczny

4. Język naukowy większość pojęć funkcjonuje w języku potocznym, ale naukowych charakter zyskały przez zdefiniowanie.

Ze względu na swój przedmiot badań, jakim jest działalność wychowawcza, mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa a przede wszystkim młodego pokolenia w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, systemy wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na swój rozwój jest ściśle powiązana z naukami współdziałającymi: filozofią, psychologią, socjologia wychowania, biologią, antropologią, cybernetyką

Sama pedagogika rozwinęła się w wiele odrębnych nauk pedagogicznych :

p. ogólną, teorię wychowania, dydaktykę, pedagogikę pracy,

ped. specjalną,

ped. społeczną,

andragogikę,

pedeutologię,

ped. szkoły wyższej,

ped. systemów oświatowych,

ped. porównawczą

historię wychowania i oświaty

metodologię pedagogiczną

…………………………………………………………………………………………

TEMAT 2- Uwarunkowania i cechy charakterystyczne procesu wychowania.

Cechy wychowania:

• złożoność- człowiek jako złożona istota, nie potrafi siebie scharakteryzować, jest to uzależnienie od warunków zewnętrznych i wewnętrznych jakie w różnych okolicznościach determinują przyswajanie pewnych pożądanych wychowawczo norm postępowania i ich pełną akceptację.

• intencjonalność - wychowawca jest świadomy celu planowo zorganizowanej działalności wychowawczej. Celem głównym jest nie szkodzić tym , których się wychowuje

• interakcyjność -jest to działanie co najmniej dwu kierunkowe: wskazane jest, by opierało się na partnerstwie. Im bardziej aktywny wychowanek , tym większa skuteczność oddziaływań wychowawczych oraz ważna jest rola wychowawcy- jakim jest człowiekiem, co sobą reprezentuje, co ma do zaoferowania.

• relatywność- wiąże się ona z trudnościami przewidywania skutków oddziaływania wychowawczego.

• długotrwałość- wychowanie trwa ciągle, tzn. edukacja permanentna.

………………………………………………………………………………………

Temat 3 Wychowanie do samodzielności w rodzinie, szkole i domach

dziecka

Rodzina

Samodzielność jest potrzebą rozwojową dziecka. Dążenie do samodzielności jest korzystne dla jego rozwoju. Poprzez podejmowanie prób, gromadzenie doświadczeń stopniowo opanowuje niezbędne w życiu umiejętności, takie jak np. picie, jedzenie, ubieranie się, otwieranie słoików czy wreszcie podejmowanie decyzji. Dziecko uczy się samodzielności od najmłodszych lat. I tak pierwsze próby jedzenia obserwuje się już u rocznego dziecka. Polegają one na sięganiu po łyżeczkę w czasie karmienia. Mając półtora roku maluch potrafi trafić łyżeczką do buzi, a za następne pół roku będzie samodzielnie jadł. Umiejętność jedzenia nabędzie pod warunkiem, że rodzice pozwolą mu na próbowanie, bo tylko "trening czyni mistrza". Poprzez eksplorację rozwija swoje możliwości, poznaje własną odrębność
i stopniowo kształtuje tożsamość. Dążenie do samodzielności jest trudne dla dziecka, gdyż
z jednej strony chce - "Ja sam/sama", a z drugiej strony obawia się, bo to wymaga trudu
i odwagi. Jeśli dziecku coś nie wychodzi, należy okazywać szacunek dla jego zmagań
i zachęcać do ponawiania prób. Krytyka, często słyszane negatywne oceny nie skłaniają dziecka do podejmowania kolejnych zmagań. Co ważniejsze - obniżają jego samoocenę. Niska ocena własnych możliwości powoduje, że stopniowo traci motywację do wysiłku.

Niewątpliwie samodzielność związana jest z wychowanie przez pracę, ponieważ dziecko zyskując coraz to nowe umiejętności, które jest w stanie samo wykonać uczy się kolejnego a mianowicie szacunku do pracy, do wytworów własnych jak i innych osób.

SAMODZIELNOŚĆ JEST RÓWNOZNACZNA Z PRACĄ DZIECKA

To właśnie w rodzinie od najmłodszych lat kształtują się pierwsze wiadomości człowieka
o pracy, pierwsze umiejętności wykonywania prostych prac oraz pierwsze przyzwyczajenia do porządku i pomagania innym. Ważny jest podział obowiązków w domu rodzinnym. "Przy właściwej organizacji życia rodzinnego dziecko ma przydzielone pewne stałe, dostosowane do jego wieku obowiązki. (...) Prace te powinny wynikać z ustalonego podziału obowiązków domowych, dziecko powinno znać cel, miejsce w rodzinnym podziale pracy. Dzięki prawidłowo zorganizowanemu podziałowi prac w domu rodzinnym kształtuje się właściwa, pozytywna postawa wobec pracy ludzkiej i jej wytworów. Jest ona jednym z warunków niezbędnych w podejmowaniu decyzji zawodowych" (Podoska-Filipowicz, 1996, s. 86).

Właściwa postawa rodziców wobec pracy dziecka wymaga zrozumienia:

1. konieczności i potrzeby pracy w życiu człowieka;

2. faktu, że pracy trzeba się nauczyć;

3. konieczności stopniowego włączania dziecka do pracy;

4. roli rodziny w kształtowaniu stosunku do pracy i umiejętności pracy.

Rodzice są dla swoich dzieci pierwszymi przedstawicielami konkretnych zawodów. Rozmowy rodziców na tematy związane z pracą są dla dziecka źródłem informacji, które chłonie i przyswaja czasem przypadkowo, lecz niejednokrotnie również świadomie
i z zaciekawieniem. Chodzi o to, aby dziecko, bez względu na wiek, wzrastało w takiej atmosferze rodzinnej, która sprzyjać będzie m.in. wychowaniu przez pracę. Chodzi o to, aby w następstwie tak organizowanego wychowania praca od najmłodszych lat stawała się koniecznością, potrzebą i szansą rozwoju zarazem - rzeczą godną szacunku i sytuacją wymagającą zaangażowania.

Szkoła

Wychowanie do samodzielności jest widoczne już bardzo dokładnie w przedszkolu

W zakresie wychowania społeczno - moralnego praca dziecka jest źródłem wielu wartościowych umiejętności praktycznych, rozwijania pożądanych cech charakteru i postaw dziecięcych.

Do najbardziej typowych prac wykonywanych przez dzieci w przedszkolach można zaliczyć:

• czynności „samoobsługowe” - ubieranie, mycie rąk, zębów, czesanie itp. - od tego rozpoczynają się obowiązki i praca dziecka

• czynności porządkowe i organizacyjne - np. dyżury

• pomoc dzieciom młodszym - w ubieraniu się i rozbieraniu

• prace na działce przedszkolnej

• produkowanie prostych zabawek dla siebie i innych dzieci

• robienie podarunków dla najbliższych - np. laurki

Dyżur w przedszkolu jest swoistą szkołą obowiązku, uczy samodzielności, rzetelności, samokontroli i aktywnego korzystania z pomocy osób, które więcej umieją.

Tak organizowane prace stają się środkiem umożliwiającym:

• przybliżanie dzieciom niektórych zjawisk z otoczenia

• kształtowanie postaw społecznych oraz rozwijanie potrzeby służenia innym

i potrzeby uznania społecznego

• wdrażanie potrzeby pozytywnego działania w stosunku do innych

• pogłębianie poczucia więzi ze społeczeństwem i przynależności do niego

• pobudzanie inicjatywy i nabywanie wiary we własne siły.

Praca dzieci w przedszkolu stanowi niezwykle ważne zagadnienie, ponieważ głównie poprzez nią przygotowujmy dzieci do wykonywania obowiązków szkolnych.

*W grupie prac porządkowych, „samoobsługowych” i odnoszących się do pomocy -
w klasie I dzieci wdrażane są do utrzymywania czystości tablicy, klasy, wietrzenie sali lekcyjnej. Z czasem dochodzi do tego pielęgnacja roślin w klasie, sprzątanie w szatni uczniowskiej czy nawet na korytarzu szkolnym- jednym słowem zakres działalności rozszerza się.

Już od klasy I szkoły podstawowej, a następnie z dużym naciskiem na klasy starsze uwaga wokół samodzielności koncentruje się wokół:

• kształtowanie wiary w siebie i we własne działania

• kształtowanie umiejętności zgodnej współpracy i rozwiązywania ewentualnych sporów

• kształtowanie przekonania o możliwości osobistego wpływu na to, co się dzieje wokół ucznia

• kształtowanie poczucia odpowiedzialności za swoje działanie

• umiejętność dokonania właściwego wyboru dotyczącego przyszłości i wykonywanego zawodu w oparciu o własne możliwości i predyspozycje.

Dom dziecka

Dom dziecka stwarza duże szanse i możliwości do realizacji procesu samodzielności. Najczęściej wykonywane są tam prace samoobsługowe, porządkowe, usługowe i wytwórcze oraz w niewielkim zakresie prace organizacyjne i twórcze. Szkoda, że potencjał ten nie jest należycie wykorzystywany i nie przynosi efektów. Niestety, związane z nimi możliwości oddziaływań pedagogicznych nie są w pełni wykorzystane. Dlatego też stan wiedzy wychowanków domów dziecka o pracy ludzkiej jest na ogół skromny. Dzieci w tego typu placówce muszą szybko dorosnąć i nauczyć się, żyć „na własną rękę” z drugiej strony wiele
z nich jest nieporadnych życiowo, ponieważ nikt w domu nie nauczył ich jak być samodzielnym i zadbać o własny byt i życie.

…………………………………………………………………………………………………

TEMAT4- POSTAWY RODZICIELSKIE

WŁAŚCIWE
1. Akceptacja dziecka - przyjęcie go takim , jakim ono jest , z jego cechami fizycznymi , usposobieniem , umysłowymi możliwościami i trudnościami w jakichś dziedzinach . Rodzice dają mu do zrozumienia , że jest kochane , cenione , że znają jego potrzeby i starają się je zaspokoić . W takiej rodzinie dziecko czuje się bezpiecznie , jest zadowolone ze swego istnienia , nawiązuje trwałe więzi emocjonalne , potrafi wyrażać swoje uczucia , jest wesołe , miłe , odważne .

2. Współdziałanie z dzieckiem - świadczy o zainteresowaniu rodziców tym , co robi dziecko . Rodzice angażują je w zajęcia i sprawy domowe , odpowiednie do jego możliwości rozwojowych . Ma ono prawo do wyrażania swojej własnej opinii , decydowania o sprawach bliskich mu osób , czuje się potrzebne w rodzinie i wartościowe .

3. Danie mu rozumnej swobody - rodzice darzą dziecko zaufaniem i pozostawiają mu duży margines swobody . Potrafią jednak utrzymać swój autorytet i odpowiednio kierować dzieckiem . Dziecko z takiej rodziny jest bystre , pomysłowe , współdziała z rówieśnikami .

4. Uznawanie praw dziecka - rodzice pozwalają dziecku samodzielnie działać i dają mu do zrozumienia , że jest odpowiedzialne za wyniki tego działania . Kierują nim stosując sugestie , wyjaśnienia i tłumaczenia , wspólne uzgadnianie jego praw i obowiązków . Dziecko dokładnie wie czego się od niego oczekuje na miarę jego możliwości rozwojowych . Dziecko z takiej rodziny jest samodzielne , lojalne , solidarne .


NIEWŁAŚCIWE
1. Postawa odtrącająca - cechuje się nadmiernym dystansem uczuciowym i dominacją rodziców . Dziecko jest dla nich ciężarem , wzbudza ich niechęć . Rodzice tacy otwarcie krytykują dziecko , nie dopuszczają go do głosu , stosują surowe kary , represyjne żądania , postępują z nim w sposób brutalny .

2. Postawa unikająca - cechuje się nadmiernym dystansem uczuciowym rodziców wobec dziecka , ich uległością i biernością . Rodzice wykazują beztroskę posuniętą do braku odpowiedzialności , ignorują dziecko , zaniedbują je pod względem uczuciowym , opiekuńczym oraz stawianych dziecku wymagań . dzieci z takich rodzin cechuje brak wytrwałości w działaniu , nieufność , strach , konfliktowość w kontaktach z ludźmi .

3. Postawa nadmiernie wymagająca - przejawia się dominacją rodziców w postępowaniu z dzieckiem . Zmuszają je aby dostosowało się do wytworzonego przez nich wzoru , bez liczenia się z możliwościami dziecka , bez uznania jego praw i poszanowania jego indywidualności . Stawiają mu wygórowane wymagania , ograniczają jego samodzielność swobodę , narzucają mu swoją wolę przez zmuszanie , stosowanie nagan , sztywnych reguł postępowania . Dzieci takie cechuje brak wiary we własne siły , niepewność , lękliwość , uległość , przewrażliwienie , brak zdolności do koncentracji uwagi .

4. Postawa nadmiernie chroniąca - podejście rodziców do dziecka jest bezkrytyczne , uważają je za wzór doskonałości , ulegają mu , tolerują jego niewłaściwe postępowanie , zaspokajają każdy kaprys , pozwalają panować nad całą rodziną , są przesadnie opiekuńczy i nadmiernie troskliwi przez co utrudniają dziecku samodzielność . Dzieci z takich rodzin wykazują opóźnienie dojrzałości społecznej , bierność , zarozumiałość , poczucie większej wartości , nadmierną pewność siebie , zależność od matki , nieustępliwość

………………………………………………………………………………………………….

TEMAT 5 - STYLE ODDZIAŁYWAŃ WYCHOWAWCZYCH - RODZINA I SZKOŁA

  Najczęściej spotykane style wychowania w rodzinie:

• Styl demokratyczny- główną jego zasadą jest wzajemne poszanowanie praw wszystkich członków rodziny. «Dzieci wychowywane w ten sposób uczą się zasad współżycia społecznego nie na podstawie przymusu zewnętrznego i lęku przed karą, lecz w oparciu o akceptację i świadomy wybór właściwej zasady postępowania.» Rola rodziców polega na koordynowaniu działań swoich dzieci.

• Styl autokratyczny — przeciwieństwo stylu demokratycznego, ma charakter konserwatywny i jest oparty na autorytecie przemocy i pedantyzmu. Założeniem autokratyzmu jest stwierdzenie, że «rodzice zawsze mają rację, a obowiązkiem dzieci jest bezwzględne posłuszeństwo». Od dzieci wymaga się bezwzględnej karności i posłuszeństwa, podporządkowaniu się wszelkim poleceniom i nakazom rodziców. Dzieci mają ograniczoną swobodę. Rodzi się w nich bunt, niezadowolenie uniemożliwiające istnienie prawidłowych, życzliwych i harmonijnych stosunków z rodzicami, których zamierzenia są osiągane poprzez stosowanie różnych kar. Dzieci są jednostkami mało samodzielnymi i mało aktywnymi, ponieważ od wczesnego dzieciństwa nawykły do wykonywania poleceń.

• Styl liberalny — nie ustala się niczego ani wspólnie, ani oddzielnie. Rodzice rozpieszczają dzieci, pozostawiając im nadmierną swobodę. Ograniczają się do stworzenia dziecku warunków do nauki i zabaw, zaspakajając jego potrzeby materialne. Aktywność rodziców jest przypadkowa i niekonsekwentna. Interwencja w zachowaniu dziecka następuje tylko w wyjątkowych przypadkach, w sytuacji drastycznego naruszenia norm społecznych. Dzieci są egocentryczne i mają trudności z przystosowaniem w grupie rówieśniczej.      Ze stylem wychowania łączą się postawy rodzicielskie. Psycholodzy przyjęli definicję postawy rodzicielskiej jako « tendencji do zachowania się w specyficzny sposób wobec jakiejś osoby, sytuacji czy problemu». Aby dobrze pełnić role rodzicielskie, trzeba mieć do nich pozytywny stosunek. Wiele czynników kształtuje i utrwala pozytywny lub negatywny stosunek rodziców do dziecka.

………………………………………………………………………………………..

TEMAT 6- METODY I ŚRODKI WYCHOWANIA

Proces wychowania składa się z 5 elementów:

1. ideał wychowania
2. cele wychowania
3. formy wychowania
4. metody wychowania
5. środki wychowania

METODY WYCHOWANIA:
Metody wychowania - celowy sposób postępowania opiekuna, wychowawcy z wychowankiem, który znajduje się pod jego opieką, zmierzający do wywołania u wychowanka takiej działalności (aktywności) własnej, jaka jest w stanie doprowadzić do pożądanych zmian w jego osobowości.

Klasyfikacja metod: (wyróżniamy 3 grupy metod):
I. metody wpływu osobistego (wykorzystują one autorytet wychowawcy):

wysuwanie sugestii - wywoływanie odpowiednich relacji i zachowań wychowanka przez sugerowanie wychowawcy, czego od wychowanka oczekuje - może mieć charakter zachęcania, przestrzegania lub oceniania WARUNEK wychowawca musi mieć duży autorytet.

technika perswazji - podsuwanie wychowankom określonych rozwiązań przez posłużenie się odpowiednimi argumentami. W technice perswazji podstawową sprawą jest zmiana dotychczasowego stereotypu przekonaniowego wychowanka lub wywołanie „pozytywnej dezintegracji” w dziedzinie jakiś przekonań. Skuteczność perswazji zależy od zaufania do wychowawcy, od argumentów perswazyjnych.

działanie przykładem osobistym - ta metoda musi dostarczać dziecku wzorów zachowań przydatnych dla realizacji jego motywów, a nie motywów wychowawcy

wyrażanie aprobaty i dezaprobaty - aprobata lub dezaprobata powinna być powinna być wyrażona w zasadzie bezpośrednio po przejawieniu przez dziecko danego zachowania z umiarem i zachowaniem szacunku dla jego godności

wdrażanie do samowychowania - polega na skłanianiu wychowanka do stawiania sobie samemu określonych wymagań i celów wychowawczych oraz akceptowania pewnych wzorów osobowych, poznawania i oceny samego siebie, oraz do rozwijania kontroli nad samym sobą.

II. metody wpływu sytuacyjnego (przy tych metodach chodzi o wykorzystanie władza wychowawcy):

nagradzanie wychowanka - aprobata, wyróżnienie, przydzielenie wychowankowi określonej funkcji lub roli. Nagradzanie służy do skłonienia wychowanka do określonej aktywności. Nagradzanie musi nastąpić bezpośrednio po zachowaniu w dniu i musi być wyjaśnione, dlaczego wzbudziło uznanie wychowawcy.

karanie wychowanka - zwalcza zachowania niepożądane wychowanka i zapobiega ich występowaniu w przyszłości. Pozawala wychowankowi ustalić, co dobre a co złe. Karą może być dezaprobata, ostrzeżenie, nagana, pozbawienie swobody, przywilejów, funkcji, posiadanych godności. Przed otrzymaniem kary wychowanek powinien nieć wyjaśnienie na temat szkodliwości własnego czynu oraz swojej winy, że postąpił niewłaściwie i zasługuje na karę. Kara musi dawać dziecku możliwość rekompensaty wyrządzonego zła, przy czym poniesiona kara wymazuje winę, do której nie wolno już wracać.

instruowanie - metodę tę często łączy się z metodą perswazji, jaj skuteczność zależy, bowiem od osobistego wpływu wychowawcy.

organizowanie doświadczeń - wychowanek musi przez własne doświadczenia odkrywać nieopłacalność postępowań wbrew normom moralnym.

wywoływanie antycypacji następstw zachowań społeczno moralnych - polega ona na przedstawianiu wychowankowi takich konsekwencji jedno ewentualnych czynów, które już mają dlań wartość nagrody lub kary

przydzielenie funkcji i ról społecznych

ćwiczenie - polega na celowym powtarzaniu przez wychowanka określonych czynności w z góry ustalonego porządku. Chodzi o wyrobienie odpowiednich postaw i przekonań.

III. metody organizowania środowiska społecznego (zespół, grupa)

ŚRODKI WYCHOWANIA:
Środki wychowania - są treścią metod. W przypadku perswazji środkiem będzie słowo, w karaniu i nagradzaniu odpowiednio kara i nagroda itp.

Nagroda	Kara
•  powinna przejawiać się w sytuacji, gdy dziecko robi więcej niż powinno robić, lepiej niż do tej pory (nie za wykonywanie obowiązków), gdyż krzywi się wtedy motywy wychowanka i rozbudowuje się postawę roszczeniową •  najgorszą nagroda jest nagroda materialna-, bo zmienia motywację człowieka (odnośnie pracy, wysiłku) •  rodzaje nagród naturalnych: uśmiech, pochwała	•  adekwatna do wieku (im młodsze dziecko tym kara powinna być wykonywana zaraz po czynie, kara odroczona mało skuteczna) •  kara jako konsekwencja złego czynu •  adekwatna do czynu •  kary naturalne- związane ze złym czynem dziecka •  nie powinno być kar fizycznych: -naruszają poczucie godności, -wykorzystywanie własnej siły, -przejaw braku szacunku •  dziecko może uodpornić się na karę fizyczna

Ideał wychowania - postulowany kształt dojrzałej osobowości tzn. osobowości, która zawiera cechy wartościowe z punktu widzenia potrzeb społeczeństwa, tradycji kulturowych lub wymagań ideologii. Z ideału wychowania wyprowadzamy cele wychowania.

Cel wychowania to przede wszystkim przygotowanie do życia w społeczeństwie, do uczestnictwa kulturalnego i rozwoju własnej osobowości.

Formy wychowania - to proces wychowania, który zachodzi w sytuacjach społecznych. Te sytuacje mogą być przypadkowe lub celowo zorganizowane. To proces zmierzający do ukształtowania jakichś dyspozycji.

…………………………………………………………………………………………………..

TEMAT 7- PODMIOTOWY CHARAKTER WYCHOWANIA

Podmiotowość: szerokie pojęcie, ostatnio słowo klucz. Częsta generalizacja i utożsamianie P. w wychowaniu z pajdocentryzmem i pajdokracją. Zasadę respektowania podmiotowości uznaje większość społeczeństwa, w praktyce stosuje ją mało kto, a najmniej w domu i szkole, tam gdzie istnieje władza rodzicielska i nauczycielska (Śliwerski).

W psychologii podmiotowość to: uświadomieniu sobie osobistej sprawczości, przyczyn postępowania, działania. Samodzielność, dokonywanie wyboru, kreowanie własnego życia i otoczenia

Być podmiotem (indywidualnym, grupowym) to móc świadomie, zgodnie z uznawanym systemem wartości wywierać wpływ na siebie i otoczenie oraz ponosić konsekwencje swojej aktywności.

Podmiotowość przejawia się w: poczuciu sprawstwa, dysponowaniu wartościami i możliwością ich realizacji, odpowiedzialności za własne czyny. Cechy osoby-podmiotu: otwartość, umiejętność dokonywania wyboru i podejmowania decyzji, twórczość, autentyzm w sferze emocji i czynów.

Moc sprawcza: poczucie, że jest się przyczyną lub współprzyczyną zdarzeń. Sprawstwo jest następstwem decyzji. Poprzez decydowanie zmieniamy siebie i otoczenie zwiększając poczucie własnej podmiotowości. (doświadczenia: dzieci o niskim poczuciu mocy sprawczej wybierają zadania do realizacji zespołowej oraz zadania łatwe i osiągają niższe wyniki)

Realizacja własnych preferencji: subiektywny wybór stanów zjawisk i zdarzeń opartych o własny system wartości. Polecenie komuś działań niezgodnych z jego systemem wartości powoduje małe zaangażowanie, mimo udzielenia mu mocy sprawczej.

Ponoszenie konsekwencji własnego postępowania niezależnie, czy są pozytywne, czy negatywne. Chronienie osoby przed konsekwencjami ogranicza jej podmiotowość.

Pole podmiotowości: sfera życia w której podmiotowość może być realizowana (rodzina, praca, społeczeństwo). W pedagogice humanistycznej podmiotowość kluczowa: założenie, że osoba ma moc rozwiązywania problemów, swobodę twórczego wyboru, jest kowalem swojego losu. Wychowanie ku podmiotowości nadrzędnym celem edukacji. Rozwój to stałe rozszerzanie własnej podmiotowości.

Podmiotowość wychowawcy. Podmiotem jest ten, kto ułatwia realizację podmiotowości innym. Wychowawca jako podmiot zmienia nie tylko wychowanka, ale także siebie. Wspierając rozwój ucznia poznaje jego naturę i rozwija własne dyspozycje. Weryfikuje metody wspierania rozwoju. Skuteczność jego metod zależy od stopnia uznania ich za własne i przekonanie o ich niezawodności.

…………………………………………………………………………………………………

temat 8 - Dialog wychowawczy - jego istota

Dialog wychowawczy różni się od innych większą odpowiedzialnością oraz koniecznością pozyskania zaufania wychowanka jako warunku otwarci się na wpływ pedagogiczny.

Dialog z gr. Dialogos wg W. Okonia to forma likwidowania konfliktów wychowawczych za pośrednictwem wymiany zdań przez jakiejś dwie strony i poszukiwania wspólnego stanowiska. Dialog wymaga poznania i zrozumienia przedmiotu dialogu oraz racji obu stron, a zarazem przezwyciężenia postawy egoistycznej.

Możemy wyróżnić trzy warunki skuteczności wychowawczej w świetle psychologii humanistycznej:

1. Postawa autentyzmu - to inaczej zgodność albo poczucie realizmu. Zakłada konieczność szerszego wyrażania swych uczuć i myśli. Osoba z postawą autentyzmu jest sobą nie udaje.

2. Akceptacja wychowanka - konieczność uznania ich takimi, jakimi są. Nie mylić tego z akceptacją dla zachowania.

3. Zachowanie empatyczne - zdolność wczuwania się, współodczuwanie. Uczuciowe utożsamianie się z inną osobą i wzbudzanie w sobie uczuć przez tę osobę przeżywanych.

Postawą wszelkich ustaleń jest rozmowa z uczniami i rodzicami, ale musi być to prawdziwa rozmowa z aktywnym udziałem obu rozmówców, dialog, w którym wychowawca stara się pobudzić wychowanka do refleksji, odkrycia w sobie sił i możliwości, rozbudzenia wiary
w siebie i akceptacji własnego „ja”.

Wg Martina Bubera czołowego przedstawiciela filozofii dialogu, filozofii spotkania dialog polega na otwartości, gotowości, aby odszukać innego człowieka wśród anonimowego członu, jako osobę jedyną, niepowtarzalną, taką a nie inną. Stanowi to zaczątek intuicyjnego, pełnego poznania drugiej osoby, po czym następuje jej akceptacja, a cały świat organizuje się wokół niej.

Metoda dialogu jest to sposób komunikacji, w której podmioty dążą do wzajemnego zrozumienia, zbliżenia się oraz współdziałania. W ten sposób ujawniają się trzy sfery psychiki ludzkiej: poznawcza, emocjonalne i prakseologiczna - działaniowa.

Proces dialogu - zachodzi wtedy, gdy chociażby jeden z elementów zawartych w metodzie został uwzględniony.

Postawa dialogu to gotowość do otwierania się na rozumienie, zbliżenie się i współdziałanie w miarę możliwości do otoczenia.

W dialogi istotna jest autentyczność i zaangażowanie.

………………………………………………………………………………………………….

TEMAT 9- WYCHOWANIE DO ŚWIADOMEGO RODZICELSTWA

Ważną rolę odgrywali i odgrywają rówieśnicy, starsi koledzy/koleżanki, a nadal niewielką - rodzice i szkoła.

Bardzo kontrastuje to z pożądanymi źródłami wiedzy seksualnej.

Według młodych respondentów edukować powinni przede wszystkim rodzice i szkoła oraz lekarze (ginekolodzy, seksuolodzy), psychologowie.

„Rodzice nie powinni bać się rozmawiać z dziećmi na te tematy, nie powinni ukrywać swojej wiedzy przed dziećmi ale odpowiadać na nasze pytania, pomóc rozwiać wątpliwości.
W szkole też muszą zmienić podejście. Na lekcjach wychowania do życia w rodzinie powinno się więcej mówić na ten temat, a nie traktować seksu, jakby nie istniał” - mówił jeden z respondentów.

Młodzi ludzie podkreślają potrzebę profesjonalnej i fachowej edukacji.

Z badań wynika, iż ocena dostępu do informacji, które pozwalają na świadome rozpoczęcie życia seksualnego jest dyskusyjna.

Liczna grupa respondentów uważa, że młodzi ludzie mają dostęp do informacji, lecz z niego nie korzystają - nie traktują edukacji seksualnej poważnie i opierają się na opiniach „podwórkowych”.

Z drugiej strony - równie liczna grupa respondentów uważa, że młodzi Polacy nie mają wystarczającego dostępu do wiedzy, która pozwala na świadome rozpoczęcie współżycia.

Niezależnie od oceny wniosek jest jeden: młodzi ludzie nie posiadają wystarczającej wiedzy o życiu seksualnym. Między innymi dlatego lekcje w szkole na temat życia seksualnego z udziałem specjalistów (psychologów, seksuologów_ - powinny być, zdaniem większości, obowiązkowe.

Oczekiwanie, że młodzi ludzi sami, na własną rękę, będą zdobywali niezbędną wiedzę jest, jak wynika z opinii respondentów i ich doświadczeń, nieuzasadnione.

Nie sprzyja temu także złudne poczucie dorosłości i samodzielności, jakie często cechuje nastolatków w okresie dojrzewania („gdy miałem 16 lat wydawało mi się, że jestem najbardziej odpowiedzialny, najlepszy, największy i dam sobie radę w życiu, że będę góry przenosił bez niczyjej pomocy”.

„W wieku 17 lat każdy się uważa za mądrzejszego, niż jest i bardziej dojrzałego, niż jest”).

…………………………………………………………………………………………………

TEMAT 10. Rodzina - jej typy w aspekcie pedagogicznym.

Typologia rodziny wg S. Kawuli w aspekcie pedagogicznym

Rodzina wzorowa - stwarza najlepsze warunki wychowawcze, dąży do stałego poziomu wychowawczego, rodzice sami podejmują inicjatywy wychowawcze w środowisku

Rodzina normalna - zawiera jak najwięcej typowych cech występujących w rodzinach danego środowiska, kieruje się ustalonymi kryteriami społecznymi dla stworzenia warunków prawidłowego rozwoju psychicznego i fizycznego dzieci.

Rodzina wydolna wychowawczo - warunki wychowawcze bywają zachwiane, występują niedomagania w działalności wychowawczej, rodzina czyni wysiłki by poprawić swoją sytuację, wśród rodziców jest poczucie odpowiedzialności za wychowanie dzieci, zaś niepowodzenia wynikają z egoistycznych i nierealnych planów.

Rodzina niewydolna wychowawczo - wychowawczo dochodzi do zaburzeń we współżyciu rodzinnym, co wiąże się z niepowodzeniami życiowymi członków rodziny. Funkcjonowanie wychowawcze rodziny jest nieprawidłowe. Mają miejsce stałe kontakty ze szkołą (w sensie negatywnym), brak planów życiowych, aspiracje są mało wartościowe społecznie lub nie realne. Często są to rodziny niekompletne lub też pełne, ale na krawędzi rozbicia.

Rodzina patologiczna - tzw. margines społeczny - członkowie rodziny są w konflikcie z prawem, rozkład rodziny, brak stałych podstaw ekonomicznych, działalność wychowawcza odbiegająca od normy, stały kontakt ze szkołą.

…………………………………………………………………………………………………

TEMAT 11. Zastępcze formy opieki nad dzieckiem

Wyróżniamy następujące zastępcze formy opieki nad dzieckiem:

1. Adopcja - przyjęcie osoby obcej do rodziny. Adoptowane może być dziecko, które jest pełną sierotą, którego rodzice wyrazili przed sądem zgodę na adopcję, dziecko, którego rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej lub dziecko, którego rodzice zostali całkowicie ubezwłasnowolnieni. Dziecko adoptowane ma takie same prawa i obowiązki w rodzinie jak dziecko, które w niej się urodziło. Pomiędzy kandydatami a dzieckiem powinna istnieć odpowiednia różnica wieku. Zwyczajowo przyjmuje się, że różnica ta nie powinna przekraczać 40 lat. Natomiast minimalny wiek kandydata na rodzica adopcyjnego nie powinien być niższy niż 21 lat.

2. Rodzina zastępcza - rodzina wychowująca dzieci, których rodzice nie żyją, bądź nie są w stanie ich wychowywać.

Rodzina zastępcza ma do spełnienia takie zadania, jak:

1. stworzenie w domu atmosfery wzajemnego zaufania, zrozumienia i życzliwości;

2. zapewnienie dziecku bezpieczeństwa i opieki lekarskiej, racjonalnego żywienia, odpowiedniej odzieży i kulturalnych warunków życia codziennego;

3. umożliwienie dziecku systematycznego uczęszczania do szkoły i motywowanie do kontynuowania nauki i zdobycia zawodu

4. zapewnienie dziecku warunków wszechstronnego rozwoju osobowości, kształcenie umiejętności i nawyków pracy, rozwijanie wrażliwości estetycznej;

5. przygotowanie dziecka do życia społecznego i udzielenie pomocy w starcie do samodzielnego życia, a w szczególności w uzyskaniu pracy i mieszkania.

3. Rodzinny dom dziecka - jest to dom dziecka oparty na zasadzie wychowania rodzinnego. Ogólnie koncepcja rodzinnych domów dziecka opiera się na założeniu, że można stworzyć środowisko wychowawcze dla kilkorga dzieci pozbawionych własnej rodziny, pod serdeczną opieką odpowiedzialnej pary małżeńskiej czy samotnej kobiety.

4. Dom dziecka - jest to placówka opiekuńczo - wychowawcza socjalizacyjna zapewniająca całodobową opiekę i wychowanie dzieciom w wieku 3-18 lat, których rodzice trwale lub okresowo nie mogą, nie potrafią lub nie chcą stworzyć właściwych warunków życia i rozwoju; rozwiązywanie instytucjonalne może mieć miejsce dopiero po wyczerpaniu możliwości znalezienia dla dzieci rodzin adopcyjnych czy zastępczych. Zadaniem domu dziecka jest zastąpienie wychowankom domu rodzinnego, pełnienie funkcji opiekuńczych i wychowawczych, umożliwienie wykonania obowiązku szkolnego i zdobycia zawodu oraz przygotowanie do samodzielnego życia. Przed przyjęciem do d. dz. kandydat jest poddawany obserwacji w pogotowiu opiekuńczym.

5. Pogotowie opiekuńcze - placówka opiekuńczo - wychowawcza, do której kieruje się na okres od kilku dni do 3 mies. Dzieci i młodzież w wieku 3-18 lat, którym rodzicom odebrano lub zawieszono władzę rodzicielską, które utraciły opiekunów lub przed ukończeniem 13 r. ż. popełniły czyn sprzeczny z prawem. Pomoc świadczona w pogotowiu przewiduje:

a) Wczesną interwencję psychopedagogiczną, realizowaną w dziale diagnostyczno -konsultacyjnym(bez pobytu w pogotowiu),

b) Pomoc dziecku i rodzinie w czasie przebywania dziecka w pogotowiu ( diagnoza problemu, socjoterapia, pomoc w rozwiązywaniu kryzysu).

…………………………………………………………………………………………………

Temat 12 Przemoc w rodzinie - rodzaje i przyczyny

1. Definicja według I. Pospiszyl

Przemoc - to wszystkie nieprzypadkowe akty godzące w osobistą wolność jednostki lub przyczyniające się do fizycznej, a także psychicznej szkody osoby, wykraczające poza społeczne zasady wzajemnych relacji.

2. Rodzaje przemocy:

Emocjonalna- izolowanie, odrzucanie, szantaż emocjonalny

Fizyczna- bicie, szarpanie, kopanie, zmuszanie do ciężkiej pracy

Seksualna- wykorzystywanie dziecka do zaspakajania potrzeb seksualnych,

gwałt, kazirodztwo, zmuszanie do oglądania nagości lub pornografii

Słowna- poniżanie, dokuczanie, obrzucanie obelgami

Zaniedbywanie- niezaspokajanie potrzeb życiowych i emocjonalnych dziecka,

brak miłości, ciepła domowego, czułości, uwagi

3. Przyczyny przemocy w rodzinie:

- Brak uregulowanego życia domowego,

- złe warunki mieszkaniowe,

- duże rodziny

- brak pomocy w wychowaniu dzieci,

- konflikt e rodzinie

- izolacja,

- stres,

- bieda,

- ofiary przemocy w rodzinie,

- zaburzenia fizyczne,

- zaburzenia psychiczne ( psychopatia, socjopatia, depresja)

- uzależnienia,

- alkoholizm,

- bezrobocie,

- wczesna ciąża - młody wiek matki, niedojrzałość rodziców,

- słaba tolerancja na stres,

- niska samoocena,

- wypaczona percepcja potrzeb dziecka

……………………………………………………………………………………

TEMAT 13 - Funkcje szkoły. Funkcje założone a rzeczywiste.

Funkcje szkoły:

Funkcje w zakresie kształcenia (funkcja kształcąca):

- wyposażenie w podstawy usystematyzowanej wiedzy naukowej;

- kształcenie orientacji światopoglądowej;

- rozwijanie zdolności poznawczych i przygotowanie do dalszej samorealizacji;

Funkcje w zakresie wychowania i opieki:

- poczucie bezpieczeństwa;

- zapewnienie warunków do rozwoju potencjału osobowościowego;

- przekazywanie i kształtowanie systemu wartości społecznie pożądanego;

- tworzenie warunków do współpracy i współdziałania;

- kształtowanie postaw społecznych;

Funkcja socjalna szkoły:

- udzielanie pomocy materialnej, żywieniowej uczniom tej pomocy wymagającej.

Funkcje szkoły:

- diagnozowanie sytuacji dziecka w rodzinie i środowisku;

- kompensacja różnych braków:

- somatyczna: korygowanie wad postawy;

- dydaktyczne: likwidowanie powstałych w trakcie nauki braków w wiadomościach i umiejętnościach;

- wychowawcze: korygowanie niewłaściwych poglądów i postaw moralnych.

- profilaktyka - zapobieganie niepowodzeniom szkolnym, niedostosowaniu społecznemu;

- poradnictwo - wybór zawodu, a także określonej drogi życiowej, pomoc w sytuacjach trudnych dla uczniów;

- integracja - połączenie pracy wychowawczej, opiekuńczej i kształcącej w jeden spójny system oddziaływań;

- koordynacja - dostosowanie działań szkoły do potrzeb środowiska

Funkcje szkoły:

Szkoła ma pełnić trzy funkcje: kształcącą, wychowawczą, opiekuńczą.

Funkcją szkoły jest:

- nauczanie, wychowanie, roztaczanie opieki nad uczniem,

- przekazywanie wiedzy,

- kształtowanie odpowiednich postaw moralnych, społecznych, kulturalnych ucznia,

Funkcje szkoły:

- Funkcja dydaktyczna - czyli przekazywanie wiedzy z różnych dziedzin

- Funkcja wychowawcza - czyli kształcenie postaw społeczno-moralnych i ideowych

- Funkcja opiekuńcza - czyli zaspokajanie potrzeb niezbędnych dla prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego uczniów. 

Funkcje zewnętrzne:

- szkoła jako instytucja zapewnia warunki bytowe podstawowym czynnikiem jest kultura przekazywanie z pokolenia na pokolenie

- ideologia polityczna

- system norm moralnych i obyczajowych

- poszczególne działy gospodarki narodowej i prywatnej które preferują szkoły

- struktura społeczno-zawodowa wyznacza nasze role zawodowe i określa sposób życia jednostki 

Funkcje wewnętrzne:

- funkcje edukacyjne; zapewnianie przekazu wiedzy

- funkcje selekcyjne; odpowiedni dobór kadry specjalistów

- funkcje adaptacyjne i kulturowe; przystosowanie i wprowadzenie do życia

- funkcje integracyjne i dezintegracyjne

- funkcje opiekuńczo-wychowawcze 

……………………………………………………………………………………………

TEMAT 14 - Przemoc w szkole - jej przejawy, przyczyny i

możliwości przeciwdziałania

Przemoc - to wykorzystanie swojej przewagi nad drugim człowiekiem ( fizycznej, emocjonalnej, społecznej, duchowej). Mamy z nią do czynienia wówczas, gdy osoba słabsza (ofiara) poddana jest przez dłuższy czas negatywnym działaniom osoby lub grupy osób silniejszych (sprawcy przemocy).

Przemoc w szkole - przemoc dokonywana na terenie placówki oświatowej

Przejawy:

• fizyczna (siniaki, ślady po uderzeniach różnych miejscach ciała, rany twarzy i głowy w różnych stanach gojenia się, ślady po oparzeniach, powtarzająca się opuchlizna, a także złamania, zwichnięcia, lęk przed rozebraniem się, lęk przed dotykiem drugiej osoby, niestosowny strój do pory roku oraz pogody, nadmierna apatia lub agresja, noszenie ciemnych okularów także przy braku słońca)

• psychiczna (zaburzenia mowy (wynikające z napięcia nerwowego), dolegliwości psychosomatyczne (bóle jelitowo-żołądkowe, bóle i zawroty głowy), moczenie i zanieczyszczanie się (zazwyczaj u dzieci), bóle mięśni, nadmierna potliwość, zaburzenia snu, brak poczucia pewności siebie, niska samoocena, wycofanie, depresja, zachowania destrukcyjne, lęki i fobie, kłopoty z kontrolą emocji, poczucie winy i krzywdy, nieufność do innych, problemy w pracy lub szkole, zachowania agresywne w stosunku do innych osób, tendencja do uzależniania się od innych)

• seksualna (ciąża , choroby weneryczne, wirus HIV, infekcje dróg moczowo-płciowych, urazy zewnętrznych narządów płciowych , urazy odbytu, pochwy, przerwanie błony dziewiczej , krwawienie z narządów rodnych, ból przy oddawaniu moczu czy kału, krwawe stolce, infekcje jamy ustnej)

• zaniedbanie(niezaspokajanie materialnych potrzeb rodziny, brak opieki i uniemożliwianie zaspokajania podstawowych potrzeb fizjologicznych (związanych ze snem, jedzeniem, higieną itp.)

• gorąca (u podstaw tej formy przemocy leży furia, która zwykle pojawia się nagle i stosunkowo szybko znika)

• chłodna (którą charakteryzują działania podejmowane z pewną premedytacją)

Formy przemocy szkolnej to:

1. Bezpośrednia przemoc fizyczna - bicie, kopanie, plucie popychanie, szarpanie, wymuszanie pieniędzy, zabieranie przedmiotów, niszczenie własności, przezywanie, wyśmiewanie

2. Bezpośrednia przemoc słowna i niewerbalna - dokuczanie, przezywanie, wyśmiewanie, wyszydzanie, obrażanie, ośmieszanie, grożenie, rozpowszechnianie plotek i oszczerstw (również poprzez sms-y i internet), pokazywanie nieprzyzwoitych gestów

3. Pośrednie formy przemocy - namawianie innych do ataków fizycznych lub słownych, naznaczanie, wykluczanie i izolowanie z grupy

Przyczyny:

1. Przyczynami przemocy ze strony nauczycieli wobec dzieci są:

• stres zawodowy

• agresja ze strony dzieci

• przepracowanie

• niewykonywanie poleceń

• niedocenianie zawodu

• trudności materialne

• niepewność pracy

• manipulowanie uczniami, przedmiotowy stosunek do ucznia.

2. Przyczynami przemocy ze strony dzieci wobec innych dzieci oraz dorosłych są:

• destruktywne grupy rówieśnicze

• alkoholizm w rodzinie

• bezrobocie

• trudności materialne

• telewizja, wideo, kino

• gry komputerowe

• pisma młodzieżowe

• narkomania

• rozbicie rodziny, brak kontaktu ze szkołą, niewydolność wychowawcza rodziny

• agresja w rodzinie, znęcanie się nad dziećmi, brak akceptacji, patologia

• zaburzenia emocjonalne, wady rozwojowe

• zemsta za zbyt niskie oceny, poczucie skrzywdzenia.

1. Przyczyny tkwiące w rodzinie

4. Przyczyny istniejące w szkole, placówce wychowawczej (hałas, mała przestrzeń i ograniczona ruchliwość, czas spędzony
głównie w sposób ukierunkowany, stała sytuacja oceny i narzucony z góry porządek, zbyt wiele sytuacji bez możliwości
wyboru, wycofania się z pracy grupy, anonimowość uczniów, wychowanków i nauczycieli, wychowawców, zbyt liczne
klasy, grupy, ogólny standard budynku, wystrój pomieszczeń (zbyt mało lub zbyt dużo bodźców), oświetlenie, otoczenie)

5. Wpływ grupy rówieśniczej

6. Wpływ mediów (głównie przemoc w mediach)

Możliwości przeciwdziałania
Pomoc dziecku-ofierze polega przede wszystkim na zapewnieniu mu poczucia bezpieczeństwa w szkole - czyli przerwaniu wszelkich aktów przemocy, jakie wobec niego stosowano. Nauczyciel powinien porozmawiać z uczniem o istniejącej sytuacji oraz zapewnić go, że zrobi wszystko, aby przemoc więcej się nie powtórzyła. Dziecko może współpracować z nauczycielem; opowiedzieć o konkretnych wydarzeniach, wskazać sprawców, ale ma także prawo do milczenia, pozostania z boku, nie angażowania się. To na dorosłych spoczywa obowiązek rozwiązania tego problemu. Nauczyciel powinien informować dziecko na bieżąco, jakie kroki wobec sprawców podejmie, co już zrobił i jakie są tego efekty. W wielu przypadkach na rozmowy należy zapraszać rodziców i wspólnymi siłami rozwiązywać problem.

Po podjęciu tego typu działań, nauczyciel może dodatkowo wspierać dziecko na kilka sposobów:

• okazywanie zainteresowania uczniowi

Nauczyciel może rozmawiać z dzieckiem na temat jego sytuacji w klasie. Uczniowie, którzy są dręczeni przez innych często nie mają z kim podzielić się swoim smutkiem, strachem, rozżaleniem. Samo wysłuchanie ich historii pomaga im częściowo pozbyć się napięcia. Nauczyciel może okazać zrozumienie dla uczuć ucznia i opowiedzieć o podjętych krokach zaradczych.

• pozytywne wzmacnianie ucznia i dodawanie mu odwagi

Nauczyciel może pokazać dziecku jego mocne strony i podać przykłady różnych sukcesów. Uczniowie-ofiary przemocy posiadają zwykle zaniżone poczucie własnej wartości i nie doceniają siebie. Umiejętne i systematyczne dowartościowywanie może wspomóc budowanie wiary w siebie i dostarczać nowej energii do stawiania czoła problemom.

• uczenie umiejętności reagowania w sytuacjach znęcania się, które przytrafiają się uczniowi

Nauczyciel może dawać uczniowi wskazówki dotyczące reagowania na zaczepki innych uczniów. Czasami ofiara nie uświadamia sobie, że mówi cichym głosem. Nie wie, co może odpowiedzieć na żarty skierowane pod jej adresem. Nauczyciel pokazuje różne możliwości zachowania w takiej sytuacji, wykorzystując scenki, może je również przećwiczyć z dzieckiem.

• pokazywanie zachowań prowokujących

W przypadku ofiary prowokującej, pomoc wychowawcy polega dodatkowo na uświadomieniu jej własnej roli w wyzwalaniu agresji innych uczniów. Nauczyciel może wskazać dziecku konkretne zachowania prowokujące innych do używania przemocy. I wspólnie z nim pomyśleć, w jaki sposób można je powstrzymywać.

PROPOZYCJE PRZECIWDZIAŁANIA AGRESJI W SZKOLE

1. Działalność interwencyjna (stałe dyżury nauczycieli i uczniów na przerwach, eliminowanie socjalno-rodzinnych czynników ryzyka poprzez udzielanie pomocy materialnej, systematyczna współpraca szkoły ze środowiskiem lokalnym, natychmiastowa reakcja na łamanie dyscypliny szkolnej, pomoc ze strony "neutralnych" uczniów, oddziaływanie na ucznia poprzez stosowanie form wychowawczych związanych z przeżywaniem problemu, w przypadku stwierdzenia aktów agresji na terenie szkoły w zależności od skali zjawiska podejmowanie natychmiastowych działań celem zlikwidowania negatywnego zjawiska (rozmowa z rodzicami, pedagogiem, wezwanie policji itp.), fachowa pomoc psychologa (psychoterapeuty) dla rodziców i uczniów szykanowanych i szykanujących, również przez wykorzystanie umiejętności pedagogów zatrudnionych w szkole, organizowanie w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej zajęć terapeutycznych.)

Propozycje działań zmierzających do zorganizowania czasu wolnego uczniów (wspólne zajęcia wzmacniające więzi między uczniami, obozy integracyjne, wycieczki, głównie w klasach pierwszych, włączenie młodzieży, szczególnie trudnej, do pracy na rzecz wolontariatu, aktywne uczestnictwo w kulturze, propagowanie zajęć ruchowych i uprawiania sportu, aktywny udział młodzieży w kołach zainteresowań)

…………………………………………………………………………………………………..

TEMAT 15 - Pojęcie opieki - jej zakresy. Placówki opiekuńczo-wychowawcze.

OPIEKA - jest to stosunek społeczny, w którym występują dawca opieki, czyli opiekun, biorca, czyli podopieczny, w którym występują akty, czynności opiekuńcze i w którym występuje określony stosunek opiekuńczy

Elementy składowe:

• opiekun - pedagog

• akty

• stosunek

Def. wg Dąbrowskiego:

OPIEKA - jest to działalność, aktywność opiekuna, ukierunkowana na zaspokajanie potrzeb podmiotowych podopiecznego, dokonująca się w ramach stosunku opiekuńczego, przybierająca postać działania ciągłego, opartego na odpowiedzialności opiekuna za podopiecznego.

OPIEKA - może nam się jawić jako seria długotrwałych reakcji między dwiema stronami, których przedmiotem interakcji jest:

• pomoc

• wsparcie

• ochrona

• zapobieganie

• profilaktyka

• niesienie ulgi

PODZIAŁ OPIEKI WG DĄBROWSKIEGO (ZAKRESY)

Opieka profilaktyczna - działania wyprzedzające, celem jest zapobieganie niekorzystnym stanom sytuacji.

Opieka zbieżna (zwykła) - działania zwykłe, występujące w rodzinach. Instytucje, w których opieka przebiega w sposób racjonalny i świadomy.

Opieka interwencyjna - działania w sytuacji zagrożenia, celem jest usuwanie zagrożeń, np. interwencja w przypadku rażących błędów opiekuńczych

Opieka kompensacyjna - oddziaływanie na ujemne skutki, celem jest wyrównanie pewnych strat, niedoborów np. opieka nad dzieckiem - rodzina zastępcza

Opieka rewalidacyjna - działania na ujemne skutki, odnosi się do osób u których występują wyraźne odstępstwa od psychofizycznej normy np. opieka nad dzieckiem w zakł. Specjalnym

Opieka lecznicza - wiąże się z sytuacją chorobową podopiecznego, celem jest powrót do zdrowia.

PLACÓWKI OPIEKUŃCZO - WYCHOWAWCZE(na podstawie rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 19 października 2007 r.)

1.  placówka interwencyjna zapewnia dziecku:

• doraźną opiekę na czas trwania sytuacji kryzysowej;

• dostęp do kształcenia dostosowanego do jego wieku i możliwości rozwojowych;

• opiekę i wychowanie do czasu powrotu do rodziny naturalnej lub umieszczenia w rodzinie adopcyjnej albo zastępczej, całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego albo socjalizacyjnego;

• dostęp do pomocy psychologiczno-pedagogicznej odpowiedniej do zaburzeń i odchyleń rozwojowych lub specyficznych trudności w uczeniu się.

• sporządza diagnozę psychologiczno-pedagogiczną dziecka i diagnozę jego sytuacji rodzinnej oraz ustala wskazania do dalszej pracy z dzieckiem

 Placówka interwencyjna przyjmuje dzieci w sytuacjach wymagających natychmiastowego rozpoczęcia sprawowania opieki i wychowania. Dla dzieci od 11 roku życia na podstawie rozstrzygnięcia sądu w sprawach opiekuńczych. W wyjątkowych przypadkach do placówki interwencyjnej mogą być przyjmowane dzieci młodsze.

2. Placówka rodzinna -  tworzy jedną, wielodzietną rodzinę dla dzieci, którym nie znaleziono rodziny zastępczej lub przysposabiającej;

• wychowuje dzieci w różnym wieku, w tym dorastające i usamodzielniające się;

• umożliwia wspólne wychowanie i opiekę licznemu rodzeństwu;

•  zapewnia dzieciom kształcenie, wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych;

•   ustala zasady kontaktów dziecka z rodzicami w porozumieniu z sądem, centrum pomocy i ośrodkiem adopcyjno-opiekuńczym.

Placówka rodzinna współpracuje z ośrodkiem adopcyjno-opiekuńczym i centrum pomocy w celu zapewnienia wysokiej jakości i skuteczności oddziaływań wychowawczych oraz sprawowania opieki nad dzieckiem.

3. Placówka socjalizacyjna - zapewnia dziecku opiekę całodobową i wychowanie oraz zaspokaja jego niezbędne potrzeby;

• zapewnia zajęcia wychowawcze, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, terapeutyczne, rekompensujące braki w wychowaniu w rodzinie i przygotowujące do życia społecznego, a dzieciom niepełnosprawnym - odpowiednią rehabilitację i zajęcia specjalistyczne;

•  zapewnia dzieciom kształcenie, wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych;

•   podejmuje działania w celu powrotu dziecka do rodziny naturalnej, znalezienia rodziny przysposabiającej lub umieszczenia w rodzinnych formach opieki zastępczej;

• pracuje z rodziną dziecka;

• organizuje dla swoich wychowanków odpowiednie formy opieki w środowisku, grupy usamodzielniające oraz kontakt z rodzinami zaprzyjaźnionymi;

• może prowadzić hostel oraz mieszkanie usamodzielnienia.

4. Placówka wielofunkcyjna - zapewnia dziecku dzienną i całodobową opiekę oraz wychowanie, realizując zadania przewidziane dla placówki wsparcia dziennego, placówki interwencyjnej i placówki socjalizacyjnej, a także łączy dzienne i całodobowe działania terapeutyczne, interwencyjne i socjalizacyjne skierowane na dziecko i rodzinę dziecka.

• pracuje z rodziną dziecka w celu usprawnienia jej umiejętności opiekuńczo-wychowawczych.

• może prowadzić hostel oraz mieszkanie usamodzielnienia.

………………………………………………………………………………………….

TEMAT 16- AUTORYTET WYCHOWAWCY

Pochodzenie słowa:

(łac.) „auctoritas”:

- wpływ osobisty, znaczenie, przywództwo, odpowiedzialność

- rada doświadczonych mężczyzn, którzy reprezentowali rodzaj „pośredniej władzy”,

wzmacniającej decyzje podjęte przez senat rzymski i zwiększającej zaufanie co do ich

słuszności

W Słowniku wyrazów bliskoznacznych czytamy:

Autorytet : „ wyrocznia, fachowiec, znawca, mistrz, powaga, arbiter, alfa i omega”

Autorytet wg Słownika języka polskiego to:

1. ogólnie uznana czyjaś powaga, wpływ, znaczenie;

2. osoba, instytucja, doktryna, pismo itp. cieszące się w jakiejś dziedzinie lub w opinii pewnych ludzi szczególnym uznaniem, poważaniem

W ciągu wieków pojęcie autorytetu ulegało społecznym i historycznym przemianom.

Terminu tego zaczęto używać zarówno dla określenia prestiżu, powagi, wpływu, znaczenia jak i też woli podporządkowania się władzy.

W potocznym użyciu słowo autorytet ma dość niedokładne ale powszechnie uznane znaczenie.

Na pierwszy plan wysuwa się przekonanie, że mieć autorytet - to znaczy przede wszystkim posiadać uznanie, szacunek, władzę nad wychowankiem.

Dla jednych autorytet kojarzy się z konkretną osobą, dla innych nie tyle z osobą, ile z jej określonymi cechami, które powodują, że tą osobę cenimy. Często autorytet utożsamiany jest z konkretną osobą i jednocześnie z jej cennymi właściwościami umysłu lub charakteru.

Autorytet istnieje tylko wtedy, gdy zachodzi relacja :

osoba będąca autorytetem i osoba, która uznaje ten autorytet.

Musi być osoba, która inną podziwia, chętnie się jej podporządkowuje, jest skłonna dostosować się do jej wymagań i oczekiwań.

Zatem AUTORYTET jest zawsze relacją między co najmniej dwiema osobami, z których jedna budzi uznanie drugiej.

W literaturze pedagogicznej używa się m.in. takich określeń jak:

• autorytet wyzwalający i ujarzmiający

• autorytet wewnętrzny i zewnętrzny

Autorytet ujarzmiający- wypływa z wygórowanych ambicji i żądzy władzy. Wychowawca taki pragnie podporządkować sobie wychowanków przez przymus zewnętrzny. Stosuje zakazy, nakazy, perswazję, nie ma tu miejsca na dyskusję czy kompromis.

Autorytet wyzwalający- ma inspirujący i konstruktywny wpływ na postępowanie osób, u których cieszy się on uznaniem. Jest on niezwykle ważny w wychowaniu, gdyż nauczyciel cieszący się tego typu autorytetem, mobilizuje uczniów do inicjatyw i samodzielnych działań, czyni odpowiedzialnymi za własny rozwój.

Autorytet wewnętrzny- dobrowolna uległość innych osób i chęć do podporządkowania się , spowodowane odczuwanym podziwem i uznaniem. Osoba taka ma niezwykłe cechy charakteru i wyznaje wartości, które konsekwentnie realizuje całym swoim postępowaniem. Jest to typ autorytetu niezwykle wskazany do zaistnienia właśnie w szkole, gdyż młodzi ludzie potrzebują osób o jasnych wartościach, które postępują zgodnie ze swoim kodeksem.

Autorytet zewnętrzny- osoba wywiera wpływ na innych z racji zajmowanego stanowiska, pozycji, nie przymiotów charakteru. Nauczyciel chcący wymóc na uczniach posłuszeństwo i podziw tylko dlatego, że jest wobec nich nadrzędny.

Z pedagogicznego punktu widzenia najbardziej pożądany jest oczywiście autorytet WYZWALAJĄCY i WEWNĘTRZNY.

Ta para autorytetów nazywana jest AUTORYTETAMI PRAWDZIWYMI.

Jan Bocheński dzieli autorytet na deontyczny i epistemiczny.

Autorytet epistemiczny ( znawcy, intelektualny) - posiada go osoba o rozległej i gruntownej wiedzy z danej dziedziny, zasługująca na podziw ze względu na treści trafiające do słuchaczy. Osoba taka jest kompetentna zawodowo, gdyż wie więcej od innych i jest wiarygodna w tym, co mówi i robi.

Autorytet deontyczny ( przełożonego) - jest rezultatem pełnionej funkcji służbowej, wykonywanie poleceń osoby obdarzonej takim autorytetem spotyka się z aprobatą i jest urzeczywistnieniem własnych pragnień osób podporządkowanych.

Autorytet moralny( osobisty) - przejawiane cechy charakteru i działanie na rzecz innych osób zwykle potrzebujących powodują, że osoba zyskuje prestiż, poważanie, szacunek

Błędowska przedstawia w swym artykule za Z. Mystakowskim osiem podstaw autorytetu wychowawcy (cech jego wzoru osobowego):

1. umiejętność nawiązania kontaktu z młodzieżą

2. czynna sympatia (nauczyciel jako przyjaciel i doradca),

3. poszanowanie godności ludzkiej ucznia (...) jego uczuć osobistych (...),

4. kredyt zaufania, jakim powinniśmy obdarować młodzież (...),

5. sprawiedliwość (...),

6. zgodność pomiędzy słowem a postępowaniem,

7. niezawodność, niemówienie "na wiatr",

8. wymagalność i surowość (...).

Rola autorytetu w wychowaniu jest ogromna, gdyż każdy człowiek a szczególnie młody potrzebuje drogowskazu, punktu odniesienia, kogoś lub czegoś, co mógłby uznać za wyrocznię i uzyskać dzięki temu wsparcie w trudnych chwilach. Przecież każdy chciałby mieć kogoś, kto byłby dla niego prawdziwym autorytetem, komu mógłby zaufać, kto mógłby mu pomóc, kto mógłby być wzorem postępowania. Często taką osobą jest rodzic, nauczyciel, osoba publiczna ( artysta, papież Jan Paweł II). Na prawdziwy autorytet trzeba zasłużyć. Obecnie obserwujemy kryzys autorytetów.

Autorytet nie jest nam dany, nie otrzymuje się go wraz z byciem rodzicem, nauczycielem, dyrektorem. Aby można mówić o autorytecie, trzeba ujrzeć relację co najmniej między dwiema osobami, czyli osobę, która jest nosicielem autorytetu i drugą, która tę pierwszą podziwia, darzy szacunkiem, uznaniem, wzoruje się na niej.

Pamiętać należy, że autorytetem cieszy się ktoś w danej sferze, dziedzinie życia, nie jest on rozciągnięty na całość.

O tym, czy mamy do czynienia z autorytetem decyduje osoba lub osoby, które podziwiają, naśladują, słuchają i czerpią wiele dla siebie z tego, co prezentuje sobą w danej dziedzinie osoba, której przypisujemy ów autorytet.

Nauczyciel czy rodzic musi zasłużyć na bycie autorytetem, jest to często ciężka praca, ale nagroda w formie bycia dla kogoś autorytetem jest ogromna.

Na pewno nie jest łatwo zapracować na miano autorytetu w oczach dzisiejszej młodzieży, ale jednak rola autorytetu w działaniach wychowawczych jest niemała. Nauczyciel nie może domagać się, aby uczniowie go szanowali, podziwiali, słuchali, naśladowali, czerpali wiele dla siebie z jego postawy, tylko dlatego, że pełni on funkcję wobec nich nadrzędną, jest ich przełożonym - nauczycielem. Musi on zabiegać całym sobą w kontaktach z wychowankami, aby dobrowolnie uznali, że warto mieć w jego postawie i przekonaniach punkt odniesienia. Czy my sami nie mamy autorytetów, czy nie zastanawiamy się , np. w danej sytuacji, jak by postąpił ktoś, kogo podziwiamy, np. rodzic, dziadek, papież? Ktoś taki jest niezwykle cenny, porządkuje nasz świat, pomaga podejmować właściwe decyzje, buduje nas wewnętrznie.

Dla nauczyciela-wychowawcy autorytetem może być Janusz Korczak, który zawsze stawiał dziecko w centralnym punkcie oddziaływań wychowawczych.

Korczak ogromną wagę przywiązywał do roli wychowawcy, starannie dobierał wychowawców, z którymi współpracował, uważał, że jedynie człowiek lubiany przez wychowanków może wzbudzać szacunek, budzić chęć naśladowania, być autorytetem.

Czerpiąc z poglądów tego wielkiego pedagoga, można wyróżnić kilka warunków, które powinien spełniać dobry wychowawca:

- znać zadania, które ma wypełniać,

• wdrażać dzieci do obowiązków i ładu społecznego,

• poznać wychowanka,

• słucha dzieci, obserwuje bacznie ich działania,

• stara się stworzyć podopiecznym właściwe warunki rozwoju,

• nie powinien nadużywać zakazów i kar,

• motywować

• dążyć do porozumienia z wychowankami,

W jaki sposób wychowawca ma budować swój autorytet? Jak go utrzymywać?

Nauczyciel powinien posiadać rzetelną wiedzę, musi wzbudzić w uczniach zaufanie intelektualne do siebie (wiarę w prawdziwość i słuszność swoich słów), powinien poznać psychikę dziecka.

Warunkiem ukształtowania autorytetu jest także uczucie szacunku dla dziecka, które wyraża się jawnie i otwarcie w postępowaniu z wychowankami.

Nauczyciela powinien cechować uczuciowy, przyjacielski stosunek do uczniów- umożliwia to bliższe współdziałanie z dzieckiem.

Nauczyciel powinien być człowiekiem radosnym, otwartym, empatycznym.

Aby utrzymać swój autorytet przez dłuższy okres, wychowawca musi zdawać sobie sprawę z tego, że jego stosunek do wychowanków powinien się zmieniać w miarę rozwoju i dorastania ucznia.

Rola autorytetu w wychowaniu jest ogromna, gdyż każdy człowiek, a szczególnie młody, potrzebuje drogowskazu, punktu odniesienia, kogoś lub czegoś, co mógłby uznać za wyrocznię i uzyskać dzięki temu wsparcie w trudnych chwilach.

Na prawdziwy autorytet trzeba zasłużyć!

Autorytet nie jest nam dany, nie otrzymuje się go wraz z byciem rodzicem, nauczycielem, wychowawcą.

Autorytet może być budowany jedynie na drodze dialogu, spotkania z drugim człowiekiem, odkrycia i uszanowania jego indywidualności.

Nauczyciel najpierw sam musi być OSOBĄ, aby mógł kształtować osobowość swoich wychowanków.

…………………………………………………………………………………………………

TEMAT 17. Współpraca rodziny i szkoły - jej zakresy, trudności w realizacji

Przyczyny trudności tkwią m. in.:

1. W niedostatecznym przygotowaniu nauczycieli (braku treningów dla nauczycieli kształtujących postawy otwarte na rodziców oraz zapoznających z efektywnymi formami współpracy z rodzicami);

2. W psychologicznym i społecznym dystansie między nauczycielem a rodzicami, gdyż nauczyciele maja nieraz duże trudności w traktowaniu rodziców jak partnerów;

3. W nierealistycznych wymaganiach i oczekiwaniach, co dotyczy zarówno nauczycieli i rodziców wobec siebie, jaki i każdego z nich wobec dziecka.

4. Nieangażowaniu się w problemy szkoły i dziecka (dotyczy rodzica i nauczyciela)

5. Brak taktowności w relacjach rodzic - nauczyciel, nauczyciel - rodzic

6. Brak znajomości własnej klasy oraz każdego dziecka indywidualnie - nauczyciel

7. Brak znajomości własnego dziecka

8. Mnogość czynności i sfer kształtowanych w czasie zajęć szkolnych, którym rodzice nie są w stanie podołać w momencie udzielania pomocy dziecku, podczas odrabiania prac domowych

9. W nie jednorodności dążeń i środków wychowawczych podejmowanych
   w środowisku rodzinnym i szkolnym

➻Wina jednak nie leży jedynie po stronie nauczycieli. Często, mimo ich wysiłków, napotykają na niechętnych do współpracy rodziców, którzy przyjmują różne postawy wobec szkoły. Można wyróżnić sześć takich postaw:

1. obserwatorzy- postawa ta jest efektem wadliwej organizacji szkoły, kiedy to rodzice przyprowadzając dziecko do szkoły są gotowi zrobić bardzo dużo, aby ich dziecko czuło się bezpiecznie i dobrze się rozwijało, jednak nauczyciele wykorzystują chęci rodziców w bardzo małym stopniu, a najczęściej je tłumią;

2. rodzice walczący, którymi najczęściej stają się rodzice, którzy nie chcą być bierni, jednak nie umożliwia się im bycia aktywnym;

3. rodzice zasoby, którzy zwykle nie ingerują w życie szkoły, są jednak na każde jej życzenie; finansują ją, wykonują różne prace i pomagają nauczycielom;

4. rodzice jako uczniowie- uczestniczą w zebraniach organizowanych przez szkołę, przychodzą do nauczycieli po radę i oczekują wskazówek (są w szkole, ale tylko jako biorcy);

5. rodzice reprezentujący innych, działacze- taka forma aktywności polega na tworzeniu grup przedstawicieli, a więc ogranicza ona aktywność wszystkich chętnych rodziców, natomiast jest dobra jedynie wtedy, jeżeli w szkole współistnieje model aktywności oparty na komunikacji;

6. rodzice wspierający, komunikujący się -jest tu możliwość kontaktu poszczególnych rodziców ze sobą oraz razem rodziców i nauczycieli dla osiągnięcia zamierzonych celów oraz rozwiązywania różnorodnych problemów. Charakterystyczną cechą takiej współpracy jest gotowość obu stron do wzajemnej pomocy, wymiany myśli i doświadczeń, co sprawia, że szkoła staje się miejscem prawdziwego spotkania, podczas którego osoby mówią o swoich potrzebach i oczekiwaniach, a zarazem uczą się tego, co jest ważne dla innych.

Korzyści współpracy:

• współpraca między rodzicami a nauczycielem przynosi korzyści dziecku;

• nauczyciel i rodzice są w szkole partnerami, maja prawa i obowiązki;

• podstawa współpracy jest zaufanie, akceptacja i rzetelna informacja;

• warunkiem dobrej współpracy jest aktywność i systematyczność.

………………………………………………………………………………………………

Temat 18. Uzależnienia wśród dzieci i młodzieży - profilaktyka uzależnień

3 główne powody, które skłaniają dziecka do uzależnienia:

I POSZUKIWANIE NOWYCH , PRZYJEMNYCH WRAŻEŃ
II CHĘĆ UWOLNIENIA SIĘ OD STRESU, NAPIĘĆ I PROBLEMÓW
III CHCE BYĆ ZAAKCEPTOWANY PRZEZ GRUPĘ

Profilaktyka to szereg działań mających na celu uchronienie dzieci i młodzieży przed konkretnymi uzależnieniami i wiążącymi się z nimi chorobami, zaburzeniami i patologiami społecznymi.

Będzie ona zmierzała do:

• Wzbogacenia wiedzy lub świadomości osobistych i grupowych możliwości

• Rozwijania umiejętności wykorzystywania osobistych potencjałów

• Twórczego wykorzystywania pomocy z zewnątrz w celu nabycia zdolności do radzenia sobie z problemami życiowymi, aby tym samym skutecznie zapobiegać problemom psychicznym, emocjonalnym czy społecznym sprzyjającym sięganiu po środki odurzające.

Aby zapobiegać uzależnieniom należy:

• WSPOMAGAĆ ROZWÓJ

• WZBOGACAĆ ROZWIJAC ŚRODOWISKO SPRZYJAJĄCE ŻYCIU BEZ UŻYWEK

• WSPÓŁPRACOWAĆ W TWORZENIU ZDROWEGO I WOLNEGO OD ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH STYLU ŻYCIA

• ORGANIZOWANIE PRELEKCJI W SZKOŁACH NA TEMAT UŻYWEK, OPRACOWYWANIE WŁASNYCH AUTORSKICH PROGRAMÓW PROFILAKTYCZNYCH

• UŚWIADAMIANIE RODZICÓW O ZAGROŻENIACH

• CZUJNOŚĆ ZARÓWNO ZE STRONY NAUCZYCIELI JAK I RODZICÓW

• SZYBKIE REAGOWANIE W SYTUACJACH TRUDNYCH DLA DZIECKA

• ORGANIZOWANIE POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ

………………………………………………………………………………………………

TEMAT 19- Szkoła a instytucje wychowania równoległego

Wychowanie równoległe to szeroki strumień samorzutnych i zorganizowanych wpływów wychowawczych, oddziałujących na młodą generację poza szkołą, łącznie z kontaktami społecznymi i kulturalnymi w środowisku oraz środki masowego przekazu.

E. Trempała podaje węższe i szersze znaczenie edukacji równoległej

w węższym zakresie edukacja równoległa to kształcenie i wychowanie poza szkolne z udziałem placówek poza szkolnych

w szerszym znaczeniu edukacja równoległa to całokształt wpływów i oddziaływań planowych, jak i samorzutnych - okazjonalnych, na dzieci, młodzież i dorosłych w różnych dziedzinach ich życia i działalności w warunkach poza szkolnych.

Cechy edukacji równoległej:

- jest bardziej ukierunkowana na rozwój indywidualnych jednostek

- organizacja tej edukacji jest na zasadzie dobrowolności

- treść i rodzaj aktywności dopasowywana jest do jednostki

Efektem eduk. rów. Jest rozwój intelektualny, kulturalny, fizyczny osób, które biorą w nich udział.

Typologia edukacji równoległej wg E. Trempały

1. Instytucje wychowania naturalnego:

- rodzina - grupa rówieśnicza - otoczenie sąsiedzkie

2. Placówki opieki wychowawczej dla dzieci i młodzieży

+ internaty + bursy

+ domy dziecka + pogotowia opiekuńcze + zakłady resocjalizacyjne

3. Placówki wspomagające rozwój dzieci i młodzieży

- świetlice poza szkolne - lokalne czytelnie dziecięce i młodzieżowe

- młodzieżowe domy kultury - pałace młodzieży

- ogniska pracy poza szkolnej - międzyszkolne ośrodki sportowe

- poradnie

4. Instytucje bezpośredniego upowszechniania kultury i sztuki:

+ teatr + kino + muzeum +galeria

5. Instytucje i środki masowego komunikowania:

> Telewizja > Radio

> Prasa >Wydawnictwa

6. Instytucje i stowarzyszenia społeczno - wychowawcze świeckie i wyznaniowe np. duszpasterstwo

7. Instytucje organizujące działalność wychowawczą na tle działalności podstawowej, np. zakłady pracy

…………………………………………………………………………………………………

TEMAT 20- Pojęcie wychowania - trudności definicyjne, główne grupy definicji wychowania

W pedagogice wychowanie ujmowane jest jako proces. W języku potocznym mówimy
o wychowaniu także jako uzyskanym efekcie oddziaływań wychowawczych, np. ktoś jest źle wychowany, sprawia trudności wychowawcze itp.

Zakres pojęcia wychowanie

1. Wychowanie = socjalizacja - ogół wpływów zamierzonych i niezamierzonych jakim podlega jednostka, na skutek, których nabywa umiejętności życia
   w społeczeństwie (socjalizuje - uspołecznia się). Tak ujmowane pojęcie stanowi przedmiot badań socjologii wychowania

2. Wychowanie to świadoma, celowa działalność podejmowana w toku interakcji społecznych, polegając na wywołaniu zmian w osobowości jednostek tym oddziaływaniom poddawanych. Tak rozumiane pojęcie stanowi przedmiot badań pedagogiki

3. Wychowanie jako coś przeciwnego do kształcenia - tzw. właściwe (ukierunkowujące) to świadoma, celowa działalność zmierzająca do wywołania zmian w emocjonalno - wolicjonalnej sferze osobowości.
   William Stern dokonał podziału cech osobowości na:

1. Cechy kierunkowe - wyznaczają kierunek ludzkich dążeń są to, np. ideały, wartości, postawy, motywy, zainteresowania, zamiłowania. Odnoszą się one do emocjonalno - wolicjonalnej sfery osobowości.

2. Cechy instrumentalne - stanowią „narzędzie” realizacji obranego kierunku działania. Są to: wiedza, inteligencja, umiejętności, sprawności, nawyki. Rozwijane są one w procesie kształcenia (dydaktycznym).

Rozwój cech kierunkowych i instrumentalnych, ze względu na ich specyfikę,
a także odrębny sposób ich kształtowania, spowodował potrzebę teoretycznego rozgraniczenia procesów tzw. czysto wychowawczych wychowania właściwego od procesu kształcenia.

W opracowaniach teoretycznych jak i w praktyce możemy spotkać się z traktowaniem wychowania przedmiotowo i podmiotowo.

Wychowanie = Kierowanie - to wyraźne wytyczanie drogi, dawanie wskazówek

O takim podejściu świadczą następujące definicje:

Wychowanie to dynamiczny złożony układ oddziaływań społecznych wywołujący zmiany
w osobowości człowieka tym oddziaływaniom poddawanego - Antonina Górecka

Wychowanie to system działań zmierzających do określonych rezultatów wychowawczych - Ryszard Wroczyński

Wychowanie to społecznie uznawany system działania pokoleń starszych na dorastające, celem pokierowania ich wszechstronnym rozwojem dla przygotowania wg określonego ideału nowego człowieka dla przyszłego życia - Stefan Kunowski

Definicje te wskazują na przedmiotowe traktowanie wychowania, grożą ubezwłasnowolnieniem, co jest sprzeczne z nurtem nowe wychowanie

Wychowanie = wspomaganie = wspieranie

Wspomaganie - przez rady, przez to odpowiedzialność przechodzi na wychowanka. Wychowanek sam podejmuje decyzje dotyczące swojego życia, wychowawca może mu tylko doradzać. Zasada postawy wychowawczej - połączenie łagodności z surowością w wychowaniu.

Akcentowane w coraz większej liczbie definicje wychowania jako wspomaganie lub wspieranie jest zgodne z założeniem psychologii humanistycznej, a także nurtu Nowe Wychowanie. Wychowanie nie musi mieć charakteru wyraźni8e intencjonalnego. Zadaniem wychowawcy jest prowadzenie bezpośredniego dialogu o celach i wartościach w życiu człowieka, udzielanie pomocy w zdobywaniu wiedzy o świecie i sobie samym, w dokumentowaniu wyboru wartości. Ważne jest też rozbudzanie refleksji działań samorealizacyjnych i świadomego kierowania własnej przyszłości.

Definicje podkreślające potrzebę podmiotowego traktowania

Wychowanie to proces zdobywania przez jednostkę doświadczeń - Chans Baley

Wychowanie to proces samorzutnego rozwoju w zakresie różnego rodzaju doświadczenia nabywanego przez wychowanka - Stefan Kunowski

Wychowanie to wspomaganie wychowanka w rozwoju i ułatwianie mu realizacji swoich możliwości - Hanna Rylke i Grażyna Klimowicz

Stanisław Kunowski wyróżnił 4 grupy definicji wychowania:

1. Grupa - mają charakter prakseologiczny. Podkreśla się działanie wychowawców, wpływanie na wychowanków i urabianie ich. Na plan pierwszy wysuwa się metoda

2. Grupa - określa wychowanie jako proces samorzutnego rozwoju w zakresie różnego rodzaju doświadczenia nabywanego przez wychowanka, akcent położony jest na swobodny wzrost dziecka

3. Grupa zwraca uwagę na warunki i bodźce przyczyniające się do rozwoju wychowanka. Wychowanie jest pojmowane jako organizowanie różnych sytuacji wychowawczych. Definicje te mają charakter sytuacyjny. Jako problem stawiają sprawę, jak organizować środki wychowujące

4. Grupa skupia uwagę na wytworach i osiąganiu skutków oddziaływania wychowawczego. Definicje tej grupy utożsamiają wychowanie z jego wynikiem, którym ma być dobre przystosowanie wychowanka do społeczeństwa. Def. Te mają charakter adaptacyjny. Rolą wychowania powinno być kształtowanie postaw twórczych.

Charakterystyczne cechy wychowania:

• Złożoność - proces ten jest bardzo złożony z powodu naszej osobowości, która jest skomplikowana, zwielokrotniona ze złożoności środowiska, w którym żyjemy, uzależnienie warunków wew i zew.

• Intencjonalność - wychowanie podejmujemy zawsze w jakiejś intencji. Wychowawca jest świadomy celów planowo zorganizowanych działań wychowawczych a celem głównym jest nie szkodzić tym, których się wychowuje

• Interakcyjność - sprzężenie zwrotne. Oddziaływanie, w co najmniej 2 kierunkach oparte na partnerstwie. Im większa aktywność wychowanka, tym większa skuteczność (efekty procesu wychowania. Bardzo ważna jest rola wychowawcy.

• Relatywność - wiąże się ona z trudnościami, jakich nastręcza przewidywanie skutków oddziaływań wychowawczych

• Długotrwałość - wychowanie trwa całe życie, jest to edukacja permanentna.

…………………………………………………………………………………………………

Pytanie 21 - główne założenia nurtu nowego wychowania

Nowe wychowanie mianem tym określany jest ruch pedagogiczny zmierzający do odnowy szkoły i radykalnej zmiany w wychowaniu. Na rozwój Nowego Wychowania składały się trzy wielkie nurty: naturalizm, socjologizm i kulturalizm, mające długą drogę rozwojową
i prekursorów. Ojcem duchowym naturaizmu pedagogicznego NW był J. J. Rousseau
i w pewnym stopniu L. Tołstoj, pedagogiki socjalnej społecznej) A. Comte i E. Durkheim, pedagogiki kultury I. Kant i W. Dilthey.

W Nowym Wychowaniu można wyodrębnić 3 składniki:

1. na poziomie przedmiotowym - żywiołowa krytyka oderwanej od życia tradycji

2. na poziomie metodologicznym - niespotykany dotąd rozwój nowej psychologii i jej głównego narzędzia - metody eksperymantalnej

3. na poziomie pojęciowym - próba przedefiniowania wszystkich podstawowych pojęć pedagogiki

Chcąc wskazać na osi czasowej początek tego ruchu, można przyjąć datę powstania pierwszej pracowni psychologii eksperymentalnej.

Założenia:

1. Pedagogika NW zmierzało do oparcia wychowania na naturalnych siłach już tkwiących w samym wychowanku. Głoszono, więc postulat pajdocentryzmu, pedagogiki wychodzącej od dziecka, domagano się zarzucenia pierwszoplanowości nauczyciela i adaptacyjnych dążeń środowiska na rzecz wychowania wychodzącego od naturalnych potrzeb dziecka oraz uwzględniającego jego fazy rozwojowe.

2. Wychowanie (zgodnie z duchem pedagogiki Rousseau) miało uszanować naturalne tempo rozwoju każdego wychowanka, bez sztucznego przyspieszania
   i heteronomicznych celów. Miało być samo w sobie życiem, spontaniczną aktywnością wychowanków wyznaczoną ich bieżącymi zainteresowaniami
   i aktualnie przeżywanymi problemami.

3. Szkoła miała utracić swą dawną postać zamkniętego i ponurego zakładu żyjącego odrębnym i nierealnym życiem. Zamiast być przygotowaniem do życia, nowa szkoła chciała w tym życiu głęboko tkwić, akceptując indywidualne różnice
   i spontaniczną socjalizację.

4. Istotą wychowania w NW była autokreacja, wolność i twórczość. Wychowanie definiowali jako „ funkcjonalne, które zmierza do rozwoju procesów psychicznych, rozpatrując je pod kątem znaczenia biologicznego, ich roli, dla działania obecnego i przyszłego, dla życia. To takie, które uważa jakąś potrzebę dziecka, jako dążność do osiągnięcia jakiegoś celu, za dźwignię działania, jakie się chce w nim wywołać”.

5. Kształcenie miało być żywym i nieustannym wchłanianiem obiektywnych wartości, które mają związek z rozwojem duchowym jednostki, w celu wytworzenia zamkniętej osobowości zdolnej do obiektywnych czynności
   i posiadającej pełnię świadomego samopoczucia.

6. Poznawanie świata miało być procesem samodzielnej eksploracji, a nie biernego przyswajania z góry narzuconych kwestii. Wychowanie zaznaczało się jako proces wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku. Ponadto pedagogika Deweya oprócz przytoczonych przykładów stawiała na samodzielne badania ucznia, jego twórczą postawę, uspołecznienie w procesie wspólnego weryfikowania potrzeb, wreszcie na demokratyzację oświaty jako ustrojową podstawę procesów edukacyjnych.

7. NW zmierzało do rozwijania w młodym pokoleniu tkwiące w nim zadatki, które sprzyjać będą samodzielności i elastyczności w rozwiązywaniu problemów, uzdatni do podejmowania odpowiedzialnych decyzji. Tutaj swoje miejsce miała idea wykształcenie ogólne - NW zamiast umacniać encykolpedyzm, deprecjonowało go, co zamiast oznaczać ogólność wiedzy, równoznaczne było
   z wyznacznikiem pełni i harmonii rozwoju osobowości.

8. Osią subiektywizmu pedagogicznego było uznawanie wychowania jako procesu odśrodkowego polegającego na mniej lub bardziej swobodnej ekspresji, a więc
   z ograniczeniem lub wykluczeniem oddziaływań zewnętrznych wywieranych za pomocą nauczania w dydaktyce i przymusu w dziedzinie wychowania moralnego

9. Obiektywizm pedagogiczny był skłonny uwzględnić w umiarkowanym wymiarze element urabiania i przymusu jako dialektyczny składnik dorastania „w pocie czoła” do podmiotowej autonomii. Umieszczał wychowanie w tym, co relatywnie lub uniwersalnie trwałe, tzn. szukała podstaw wychowania w więzi społecznej lub w idealnym świecie wartości.

Podstawowe idee i zasady NW zostały utrwalone w dokumentach kongresowych Ligi Nowego Wychowania, którego celem (utopijnym) było wychowanie nowego człowieka
w broszurce z 1919r. znaleźć można:

1. wybór odpowiedniego środowiska dla szkoły

2. konieczność poznania cech indywidualnych dziecka i jego predyspozycji społecznych

3. szkoła na miarę dziecka

4. współpraca szkoły z rodziną oraz więź szkoły z życiem pozaszkolnym

5. selekcja uczniów według kryteriów psychologicznych uwzględniających rozwój umysłowy, uzdolnienia, zamiłowania

6. dominacja zagadnień wychowawczych nad dydaktycznymi

7. nauka oparta na aktywności dzieci, ich samodzielności i twórczości

8. samorzutność organizowania się życia społecznego dzieci i młodzieży, szczególnie samorządności

9. wspieranie wychowania estetycznego i moralnego w jego powiązaniach
   z codziennością

10. koedukacja.

………………………………………………………………………………………………….

21. Główne założenia nurtu Nowego Wychowania (INNA WERSJA)

• Psychologia eksperymentalna i pedagogika naukowa

- Początki psychologii eksperymentalnej sięgają przełomu lat 70-tych i 80-tych XIX w. w Niemczech (Wilhelm Wundt w Lipsku, Henri Ebbinghaus w Halle). Jej rozkwit przypadł na ostatnie dziesięciolecia XIX i pierwszą połowę XX w. w Stanach Zjednoczonych (John Dewey, Edward L. Thorndike), w Polsce( Jan Władysław Dawid), we Francji (Alfred Binet).

- Efekty prac psychologów prowadziły do zakwestionowania psychologicznej i pedagogicznej słuszności dydaktyki Herbarta, wykazując, że procesy poznawcze zależą od indywidualnych właściwości każdego dziecka, że kształcenie jest bardziej efektywne, gdy uwzględnia się naturalną dziecięcą aktywność.

- Podważyły więc przekonanie, że istnieje uniwersalna metoda nauczania, którą można stosować do każdego dziecka i do każdego przedmiotu.

- Badania nad specyfiką procesów poznawczych dowiodły, że sprawność umysłowa uzyskana na jednym przedmiocie nauczania nie przenosi się na inne przedmioty i czynności - podważając przekonanie o szczególnej, ogólnokształcącej wartości łaciny.

- Uświadomiły jednostronośc ówczesnych programów nauczania, ich oderwania od życia, statyczność. Ponadto dostarczając nauczycielom i pedagogom narzędzi do gromadzenia obserwacji o dziecku i mierzenia efektów własnej pracy - wpłynęły na rozwój pedagogiki jako nauki.

• Pajdocentryzm i nowa szkoła

- Z połączenia wysiłków i wiedzy pedagogów i psychologów wyrosły na przełomie wieków „nowe koncepcje i kierunki w teorii i metodyce kształcenia i wychowania (…) rozbudowywane w I połowie XX wieku na podstawie przeprowadzonych eksperymentów szkolnych zyskały dużą popularność w wielu krajach, a niektóre znalazły zastosowanie w praktyce oświatowej”.

- Zostały one objęte wspólną nazwą progresywizmu w pedagogice amerykańskiej i Nowego Wychowania albo nowszej szkoły w Europie.

1. Podstawą NW był pajdocentryzm - wg którego dziecko jest centralnym punktem wszelkiej działalności pedagogicznej.

- Ten kierunek zapoczątkowała szwedzka pisarka Ellen Key książką „Stulecie dziecka” (1900). Dała w niej wizję wychowania i szkoły bez klas, bez biurokratycznego dzielenia dzieci na grupy według wieku, szkoły w ogrodzie, z pracowniami dla prac ręcznych (rzemieślniczych), estetycznej, dostępnej dla wszystkich, która „powinna mieć tylko jeden cel: umożliwić każdemu uczniowi rozwój jego osobowości w satysfakcjonujący go sposób. Konieczna jest też bliska współpraca szkoły i domu w procesie wychowania”.

2. Reprezentantką NW była także Maria Montessori (1870-1952) - system wychowania przedszkolnego oparła na idei samorzutnego - nie kierowanego z zewnętrz - umysłowego, emocjonalnego i fizycznego rozwoju dziecka.

3. Kierunek ruchowi NW nadali: John Dewey (1859-1952) - amerykański filozof, psycholog i pedagog, i Georg Kerschensteiner (1854-1932) - niemiecki nauczyciel i długoletni inspektor szkolny w Monachiom.

• John Dewey

-system dydaktyczno - wychowawczy oparł na zasadzie uczenia się przez działanie, umożliwiającej spożytkowanie naturalnej aktywności dziecka i zapewniającej równoczesny rozwój indywidualności wychowanka z jego uspołecznieniem.

- Wychowanie uważał za funkcję społeczną.

- Szkoła powinna ułatwić dziecku poznanie życia społeczeństwa w toku aktywnego zdobywania wiedzy o kolejnych etapach rozwoju społecznego i cywilizacyjnego.

• Georg Kerschensteiner

- opracował koncepcję szkoły pracy.

-Praca w jego ujęciu była celem (przedmiotem nauczania) i środkiem nauczania, dzięki czemu szkoła mogła rozwijać aktywność dziecka, uspołeczniając je i wiązać wiedzę szkolną z życiem praktycznym.

- Podstawowe cele wychowawcze szkoły upatrywał w kształceniu charakteru, w wychowaniu obywatelskim i państwowym.

Nowa organizacja pracy szkolnej, zamiast systemu klasowo - lekcyjnego, legła m. in. U podstaw słynnego w świecie „planu daltońskiego” opracowanego (1904 - 1922) przez amerykańską nauczycielkę Helenę Parkhurst. Jednocześnie nauczanie przedmiotowe zastępowano różnymi odmianami „nauki całościowej”, jak np. metody: projektów ( Wiliam H. Kilpatrick i James A. Stevenson), ośrodków zainteresowań (Owidiusz Decroly), nauczania łącznego (Karol Linke) czy kompleksowa (Stanisław Szacki), stosowana w szkole radzieckiej w latach XX.

23

---