DIAGNOSTYKA

Opieka i jej związki z wychowaniem wg Heleny Radunskiej

• ratownictwo

• pomoc

• opieka

Wychowanie - Opieka jest to układ przeplatający się wzajemnie. We wszystkich działaniach opiekuńczych zachodzi odbywa się akt wychowawczy. Opieka stwarza niezbędne warunki dla pracy wychowawczej, a wychowanie dostarcza opiece metod służących aktywizacji i usamodzielnianiu jednostek.

Raduńska dopasowała koncepcję Richmond i Salomon do potrzeb polskich, wzbogaciła ją o pojęcie wzorca jako zespołu norm, uściśliła pojęcie wskaźnika i wprowadziła go do badań empirycznych.

Arkusz schematyczny do analizy warunków środowiska wychowawczego dzieci szkolnych.

Środowisko wychowawcze - złożony układ sytuacji, do których młody człowiek przystosowuje się czynnie

Warunki wychowawcze - dom rodzinny, dom zastępczy, przedszkole, szkoła

Józef Pieter - wyróżnia 3 kręgi środowiskowe :

1. krąg środowiska okolicznego

2. krąg środowiska lokalnego

3. krąg środowiska indywidualnego

Richmond i Salomon - narzędzie badawcze - wywiad

Raduńska - liczne uzupełniające narzędzia badawcze

Metody zdobywania materiału do arkuszu : wywiad, obserwacja bezpośrednia, protokoły, dane statystyczne.

Kładła nacisk na doświadczalnictwo, nowatorstwo, znaczenie intuicji i wyobraźni w badaniach diagnostycznych.

Koncepcja progów zagrożenia rozwoju dziecka w rodzinie (Ewa Marynowicz-Hetka)

Określa występowanie zaburzeń w zachowaniu jednostki oraz całej rodziny w zależności od

gęstości zaludnienia mieszkania.

Próg zagrożenia - to stopień kumulujący negatywne elementy środowiska życia jednostki.

W polskiej wersji wyróżniono 3 progi :

1. ostrzegawczy;

2. zaawansowany;

3. krytyczny.

Identyfikacja błędów wychowawczych wg Antoniny Guryckiej

Błąd wychowawczy - trudny do zidentyfikowania, występuje tam, gdzie obserwujemy zaburzenia interakcji między wychowawcą a wychowankiem

Cel diagnozy błędów wychowawczych :

• samopoznanie wychowawcy

• opieka psychologiczna

• dla prac naukowych

Sposoby identyfikacji błędów wychowawczych :

• obserwacja zachowań wychowawcy (klucz - 27 zachowań wychowawcy)

• autopercepcja wychowawcy (Kwestionariusz Autopercepcji Wychowawcy - seria pytań)

• percepcja zachowań wychowawcy przez wychowanka (Kwestionariusz Percepcji Ucznia)

Rodzaje błędów wychowawczych :

1. Rygoryzm

2. Agresja

3. Hamowanie aktywności

4. Obojętność

5. Eksponowanie siebie

6. Uleganie(bezradność)

7. Zastępowanie(wyręczanie)

8. Idealizacja dziecka

9. Niekonsekwencja

Diagnoza typologiczna wg Jacka Piekarskiego

3 czynniki decydujące o diagnozie :

1. Złożoność przedmiotu badań

2. Brak uniwersalnych typologii rodzin

3. Potrzeba usystematyzowania badanego zjawiska

Zasady diagnozowania rodziny :

1. Zasada uwzględniania kontekstu społecznego w opisie i ocenie zjawisk wychowawczych.

2. Zasada relatywności ( względności ) warunków środowiskowych i doświadczeń wychowawczych. ( Występowanie w środowiskach rodzinnych tych samych cech nie przesądza o identyczności wywołanych przez nie doświadczeń wychowawczych. )

3. Zasada holizmu metodologicznego. ( Rodzina jako środowisko stanowi swoisty układ społeczno - kulturowy )

Typy rodzin :

• Typowa rodzina robotników niewykwalifikowanych

• Rodzina robotników wykwalifikowanych

• Rodzina pracowników umysłowych

• Typowa rodzina inteligencka

Diagnoza typologiczna rodziny jako środowiska wychowawczego :

Różnice między diagnozą typologiczną a klasyfikacyjną :

Typologiczna - określamy stosunek badanego zjawiska do jednego lub kilku istniejących typów

Klasyfikacyjna - jednoznacznie ustalamy klasę zjawiska

Przedmiot typologicznej diagnozy rodziny :

I krok badawczy : określenie przedmiotu diagnozy

Rodzina jako środowisko wychowawcze jest sumą warunków przyrodniczo - społeczno - kulturowych, które w różny sposób wpływają na przebieg i wyniki wychowania.

Kategorie czynników opisujących rodzinę :

• Sfera materialna

• Sfera wychowawcza

• Sfera aksjologiczna ( wartości )

II krok badawczy : Sformułowanie pytań problemowych

1. Jakie są różnice między badanymi rodzinami w 3 wyróżnionych sferach ?

2. Jak duże znaczenie mogą mieć stwierdzone różnice dla pozarodzinnej aktywności wychowanków ?

3. Jakie typy indywidualnych środowisk rodzinnych, istotnie różniących się swymi walorami wychowawczymi, można wyodrębnić w badanej zbiorowości ?

III krok badawczy : zasady

1. Zasada uwzględniania kontekstu społecznego

2. Zasada relatywności ( względności ) warunków środowiskowych doświadczeń wychowawczych

3. Zasada holizmu metodologicznego

IV krok badawczy : typologiczny opis sfer

Propozycja typologicznej charakterystyki zróżnicowania środowisk rodzinnych

1. Środowisko wzorcowe

2. Środowisko przeciętne

3. Środowisko niekorzystne

4. Środowisko dysharmonijne

Kwestionariusz zachowania się dziecka w przedszkolu i szkole - CBI (Schaefeya i Aaronson)

Bada przystosowanie społeczne; dzieci w wieku 6 - 10 lat.Wprowadzony na początku lat 70-tych przez J. Rembowskiego.

Określa przystosowanie w 3 wymiarach :

1. Ekstrawersji - introwersji;

2. Zachowania pozytywne - negatywne;

3. Ustosunkowanie pozytywne - negatywne.

Skala ocen ma charakter czynnikowy (60 stwierdzeń) :

Bardzo zgodnie - 4 pkt

Nieraz zgodnie - 3 pkt

Bardzo mało zgodnie - 2 pkt

Wcale niezgodnie - 1 pkt

Diagnoza na podstawie arkusza zbiorczego, składającego się z 12 skal :

1. Ekspresja słowna

2. Nadruchliwość

3. Życzliwość

4. Odsuwanie się

5. Wytrwałość

6. Nerwowość

7. Towarzyskość

8. Roztargnienie

9. Taktowne postępowanie

10. Nieśmiałość

11. Koncentracja

12. Zawziętość

Wynik (pomiędzy -90 a +90)

Wyróżniamy 4 poziomy przystosowania :

1. Dobrze przystosowany

2. Nie sprawia istotnych trudności

3. Podkliniczne zaburzenia

4. Kliniczne zaburzenia

Kwestionariusz postaw wobec życia rodzinnego i dzieci (wg Ziemskiej)

Postawa rodzicielska - tendencja do zachowania się w specyficzny sposób wobec dziecka, zawiera 3 składniki : myślowy, uczuciowy, działania

Kwestionariusz PARI - narzędzie do badania postaw rodzicielskich

( zawiera 23 skale postaw, każda po 5 stwierdzeń ( ile mów ), dla ojców 21 skal )

Skale dotyczące ról rodzinnych i rodzicielskich mają wykazać :

1. Istnienie napięć w stosunkach małżeńskich

2. Postawę wobec małżonka

3. Dominację jednego z małżonków

4. Odrzucenie roli rodzicielskiej

5. Potrzeba wsparcia u matki

Skale dotyczące postaw wobec dziecka :

1. Darzenie dziecka ciepłem i uwagą

2. Poszanowanie praw dziecka

3. Współdziałanie z dzieckiem

4. Nadmierna opiekuńczość i stosunek posiadania

5. Władza rodzicielska

6. Wścibstwo

7. Dyktatorstwo

8. Tłumienie impulsów dziecka

9. Nadmierne wymagania wobec dziecka

10. Gniewliwość

11. Ignorowanie spraw dziecka

Kwestionariusz do badań warunków domowych dziecka ( karta ucznia )

Stopień rozwoju dziecka zależy od warunków środowiska; właściwych bądź niewłaściwych :

Zdrowotne, mieszkaniowe, rodzinne, intelektualne i kulturowe.

Celem badań jest odpowiedź na 3 pytania :

1. Jaki jest poziom dojrzałości szkolnej 6 i 7-latków ?

2. Czym uwarunkowane są osiągnięcia i braki w zakresie dojrzałości szkolnej ?

3. Jaka jest zależność pomiędzy dojrzałością dziecka do szkoły, a warunkami jego życia w środowisku ?

Czynniki środowiska, które wzięto pod uwagę :

• Wykształcenie i zawód rodziców

• Warunki mieszkaniowe

• Czy uczęszczało do przedszkola + jak długo?

• Stan zdrowia dziecka

• Zachowanie dziecka podczas badań

Ustalono, że czynniki mogące mieć wpływ na dojrzałość szkolną dziecka to :

• Wychowanie przedszkolne i domowe

• Praca ojca

• Wykształcenie matki

• Liczba izb

• Liczba osób wspólnie zamieszkujących

• Liczba rodzeństwa

• Wyposażenie domu w TV i radio

• Miejsce na rzeczy dziecka

• Ogólny stan zdrowia dziecka

• Ewentualne jego wady somatyczne

Arkusz zachowania się ucznia (kwestionariusz postaw - wg Barbary Markowskiej)

Charakterystyka osobowości dziecka i ocena jego przystosowania do grupy i do wymagań szkoły.

Składa się z 3 części :

1. Charakterystyka dziecka (50 cech - 1 nigdy, 2 rzadko, 3przeciętnie, 4 często, 5 zawsze)

2. Charakterystyka środowiska rodzinnego

3. Stan zdrowia dziecka

1 i 2 wypełnia wychowawca, a 3 lekarz szkolny.

Test do oceny dojrzałości ( Wilgocka-Okoń)

Dojrzałość szkolna - to taki stopień rozwoju dziecka jaki pozwala mu podjąć obowiązki szkolne; inaczej to rozwój umysłowy, emocjonalny, społeczny i fizyczny dziecka.

Kryteria dojrzałości szkolnej :

• Zasób umysłowy

• Pamięć i uczenie się

• Poziom myślenia

• Rozumienie symboli

• Analiza i synteza wzrokowo - słuchowa

• Koordynacja manualna

• Interakcje z rówieśnikami

• Posłuszeństwo i wytrwałość w pracy

Ważne 2 elementy : 1 właściwości rozwoju dziecka, 2 wymagania szkoły

Narzędzia badawcze :

1. Test (pomiar rozwoju umysłowego dziecka)

2. Kwestionariusz ankietowy (badanie warunków środowiskowych)

3. Arkusz obserwacji (zachowania się dziecka na tle grupy badanej)

Arkusz schematyczny Józefa Pietera

Ekologia pedagogiczna - nauka zajmująca się środowiskiem wychowawczym i wzajemnymi relacjami między środowiskiem a wychowankiem

Środowisko - układ powtarzających się sytuacji do których organizm przystosowuje się czynnie wg własnych możliwości

Świat zewnętrzny - obiektywny układ rzeczy i procesów przyrodniczych, niezależnych od istnienia organizmu

Środowisko wychowawcze - złożony układ powtarzających się względnie stałych sytuacji, do których człowiek rozwijający się przystosowuje się czynnie w wychowawczym okresie życia

Czynnik środowiskowy - względnie stały zespół powtarzających się sytuacji odrębnie zmienny w porównaniu z innymi czynnikami

Czynnik elementarny - czynniki, które w porównaniu z innymi wykazuje najmniej zmian

Kręgi środowiskowe :

• Środowisko okoliczne (całokształt warunków środowiskowych właściwych otoczeniu pozamiejskiemu np. powiat )

• Środowisko lokalne (całokształt warunków środowiskowych miejscowości w której żyje dziecko np. Wałbrzych )

• Środowisko osobiste (krąg, którego czynniki dotyczą bezpośrednio samego wychowanka )

Sposób oceniania :

• Złe - 2

• Dobre - 5

• Lepsze - 3

• Gorsze - 4

Sposób tworzenia arkusza : ( ! )

1. Znajdujemy obiekt

2. Rozpoznajemy kręgi środowiskowe

3. Wyszczególniamy i definiujemy poszczególne składniki środowiska

4. Ocena

---