Politechnika Opolska

Odrodzenie we Włoszech
Założenia, obiekty, wczesnego renesansu

Filippo Brunelleschi

Opracował:

Piotr Chyliński

Spis treści

Odrodzenie we Włoszech 3

Wprowadzenie 3

Konstrukcje 4

Głowice florenckie (fotografia nr 1) 4

Zdobienie ścian (fotografia nr 2) 5

Renesansowe stropy (fotografia nr 3) 5

Dach podążony (fotografia nr 4) 6

Pałac Strozzi we Florencji (fotografia nr 5) 7

Budowle sakralne 7

Kopuła Katedry Santa Maria del Fiore (fotografia nr 6) 8

Kościół św. Piotra w Rzymie (fotografia nr 7) 8

Budowle świeckie 9

Plac św. Marka w Wenecji (fotografia nr 8) 9

Fillippo Brunelleschi 10

Architektura renesansowa we Włoszech 11

Wczesna twórczość 12

Santa Maria Del Fiore (fotografia nr 9) 12

Bibliografia 14

Wprowadzenie

Zapoczątkowany we Włoszech okres wielkich przemian w europejskiej kulturze i sztuce przypadający na XV i XVI w., nazwano odrodzeniem, a z francuskiego renesansem. Nazwę tę ustalono dopiero w XIX w. w związku z odrodzeniem się starożytnych form w architekturze i sztuce.

W epoce tej dzięki dążeniu do poznania zjawisk natury nastąpił rozwój nauk przyrodniczych i matematycznych, powstały nowe kierunki w dziedzinie filozofii, literatury, sztuki i architektury. Do rozbudzenia zainteresowań naukowych i większej śmiałości w poznawaniu wiedzy przyczynił się rozwój prądu umysłowego zwanego humanizmem. Był on wynikiem przemian gospodarczych i społecznych zachodzących pod koniec średniowiecza we Włoszech i prowadził do zmiany ówczesnych zasad życia społecznego i życia człowieka.

Humanizm wiązał się z odrodzeniem znajomości języka i literatury klasycznej, dzięki czemu przybliżył starożytne ideały wiedzy i piękna. Wzory te uznano za szczególnie wartościowe i one zdecydowały o kierunku rozwoju sztuki włoskiej w XV.

Pierwszymi, którzy rzucili hasło powrotu do starożytności, byli pisarze: Petrarka i Boccacio, a za nimi wielu innych humanistów głosiło konieczność wzorowania się na twórczości rzymskich przodków.

Odnalezienie około 1400 r. traktatu Witruwiusza o architekturze przyczyniło się do upowszechnienia wzorów antycznych. W architekturze poczęły obowiązywać nowe zasady kompozycji, w których czynnik konstrukcyjny nie był tak istotny jak w gotyku. Zwracano szczególnie uwagę na zgodność wzajemnych stosunków między częściami budowli (proporcje), jak również na piękno form i szczegółów dekoracji. Nowy klimat otaczający działalność jednostek wyraził się w uznaniu i ocenie artystów, którzy przestali być bezimiennymi twórcami, a rozsławiali swoje nazwiska przynosząc chlubę popierającym ich mecenasom.

We Włoszech około 1420 r. działało kilku artystów, którym zawdzięczamy pierwsze dzieła renesansowe. W architekturze pionierami byli Brunelleschi i Alberti, w plastyce - Ghilberti i Donatello. Nowa sztuka przez nich tworzona promieniowała na całe Włochy i inne państwa europejskie. W początkowym okresie powstawały w Europie dzieła łączące stare zasady gotyckie z elementami renesansu, który choć korzystał ze zdobyczy antyku nie naśladował go, lecz był jego twórczą kontynuacją.

Tworzono nowe wartości często przewyższające sztukę starożytną. Architektura, która powstawała, należała do innej epoki, służyła innym celom aniżeli w Rzymie. Odrodzenie przejęło osiągnięcia konstrukcyjne gotyku, choć stosowało je w innej formie.

Konstrukcja

W renesansie podobnie jak w średniowieczu - piwnice, ewentualnie partery budynków - muruje się z cegły lub kamienia, ze stropami sklepionymi (np. nieckowymi czy zwierciadlanymi), jednak bez żeber ani ostrych łuków gotyckich. Cegła renesansowa, równo wypalana - jest cieńsza od gotyckiej.

Kamień i cegła stają sie z wolna podstawowym materiałem ściennym, który z zewnątrz osłaniany jest kamiennymi płytami ciosowymi, zatem - nie eksponuje się go w fasadach. Z drewna wykonuje się stropy - z widocznymi od spodu profilowanymi belkami albo też stropy kasetonowe (belki konstrukcyjne krzyżują się z poprzecznymi odcinkami ich imitacji; w skrzyńcach umieszcza się często rzeźbione rozety). Nowością są drewniane stropy płaskie z otynkowanym sufitem, wykorzystywanym również jako tło dla malowideł.

Renesans rozpowszechnia kopulaste przekrycia ośmiobocznych sklepień klasztornych lub żaglastych - z tamburem i latarnią od góry.

Styl renesansu przyswaja antyczne porządki architektoniczne (czyli układ kolumn). Korzystano z tzw. wielkiego porządku (gdy kolumny lub pilastry sięgają dwu-trzech kondygnacji). Z kolei piętrzenie porządków polegało na kombinacji kilku porządków kolumnady w obrębie jednej, kilkukondygnacyjnej fasady, rozpoczynając najczęściej od porządku doryckiego parterem, poprzez joński, z najwyżej usytuowanym - korynckim. Nowością były kolumny, półkolumny lub pilastry o trzonach pogrubianych w rytmicznych odstępach, zwane zbrojonymi lub "w okowach". Korzystając z pierwowzorów głowic kolumn antycznych (np. korynckich) renesans dorobił się też własnych rozwiązań (np. florenckich).

Rys.1 Wielki porządek (po lewej stronie) i spiętrzenie porządków

Lica zewnętrzne ścian zdobiono kamienną okładziną w układzie boniowania rustykalnego, gładkiego, pół-diamentowego lub diamentowego. Stosowano również sgraffito, czyli malarską kompozycję kolorystyczną. Tworzono ja w wyniku nałożenia minimum dwu, cienkich warstw tynku lub farby - każdej w innym kolorze, a następnie - na miejscowym zeskrobywaniu warstwy górnej wg określonego wzoru, tak aby odsłonić warstwę głębszą.

Rys. 2 Zdobienie ścian boniami: rustykowane, gładkie, półdiamenty, diamenty

Otwory okienne renesansu były wyraźnie większe od gotyckich, co sprzyjało lepszemu doświetleniu wnętrz. Osadzano je często na gzymsie podokiennym i silnie zaakcentowanym łukiem nadproża, w okresie późniejszym - z dwoma kolumnami lub pilastrami bocznymi - zwieńczonymi belką lub półkolistym czy trójkątnym tympanonem. Architektoniczne wykończenie nad otworem okiennym nosi nazwę naczółka. Portale renesansowe zamykano od góry płaską belką nadprożową lub półkolistym sklepieniem z klińców kamiennych.

Rys. 3 Renesansowe stropy płaskie: a) o profilowanych belkach widocznych od spodu
b) z sufitem, c) kasetonowe

Elewacje budynków ozdabiano gzymsami między-piętrowymi i nadokiennymi. Rozpowszechniają się loggie i balkony, których balustrady wykonywano z kamiennych tralek. Nad gzymsami wieńczącymi (dachowymi) stawiano attyki - pełne lub ażurowe. Przysłaniały one dwuspadowe lub pogrążone dachy. Wody deszczowe odprowadzano z połaci dachowych rynnami, zakończonymi rzygaczami. Fasady pałaców wzbogacano maszkaronami (czyli maskami zniekształconych twarzy).

Rys. 4 Dach pogrążony

W architekturze sakralnej nastaje moda na układy centralne, zarówno w odniesieniu do dużych obiektów, jak i kaplic, fundowanych przez arystokrację. Miejskie pałace i rezydencje buduje się wokół prostokątnego dziedzińca, który otacza ciąg podcieni parteru i krużganki piętra. Pomieszczenia danej kondygnacji sytuowane są jedno za drugim, z przejściami na jednej osi (układ amfilady). Od zewnątrz poszczególne kondygnacje wyraźnie wyodrębniano gzymsami kordonowymi, różniącą się formą okien i zdobieniem ściennym. Mnogość ww. elementów poziomych - czyli horyzontalizm, przeciwstawia się wertykalizmowi z okresu gotyku, jak gdyby kierując uwagę ludzi renesansu na sprawy przyziemne, doczesne.

W późnym renesansie wyodrębnia się manieryzm, rozpoznawalny po nadmiernej dekoracyjności, (kontynuowanej zresztą w baroku), kontrastowaniu i rozchwianiu antycznych proporcji. W urbanistyce renesansu jawią się rozwiązania planu miast wg schematu szachownicy (prostokątna siatka ulic) oraz wg schematu koncentrycznego (promienista siatka ulic, rozchodząca się od placu centralnego - rynku). Miejsce średniowiecznych murów warownych zajmują fortyfikacje, złożone z rowów i wałów ziemnych oraz wysuniętych na przedpola bastionów dla stanowisk artylerii.

Typowa kopuła renesansowa nie opierała się bezpośrednio na żaglach, lecz była podniesiona na bębnie mającym okna. Zyskano przez to we wnętrzu wrażenie większej głębi perspektywicznej, zaś w sylwecie budynku górująca nad całością kopuła była doskonale widoczna ze znacznych odległości. Nowym jej elementem, wzbogacającym także całą bryłę budynku, była latarnia, zwieńczona hełmem i doświetlająca wnętrze.

W renesansowych sklepieniach kolebkowych wprowadzono lunety. Lunetą nazwano odcinek sklepienia, poprzeczny w stosunku do głównego, stwarzający możliwość umieszczenia okna lub drzwi.

Powierzchnie sklepienia często kasetonowano i pokrywano dekoracją gipsową (stiuk) lub malowano. Stosowano sklepienia klasztorne i nieckowe. Pojawiło się nieznane dotąd sklepienie lustrzane (zwierciadlane), czyli sklepienie klasztorne lub nieckowe przechodzące ku środkowi w płaski strop lub w sklepienie o bardzo małej krzywiźnie. Pole to chętnie ozdabiano malowidłami.

Płaskie stropy belkowe stosowane w bogatszych rozwiązaniach w XV w. urozmaicano kasetonami. W budowlach murowanych spotykamy kasetony wykonane

Rys.5 Pałac Strozzi we Florencji

w stiuku, tynku lub wykute. w kamieniu. W stropach nieozdobnych w celu zabezpieczenia belek od zapalenia się iskrami z kominków przybijano do spodu deski, które pokrywano wyprawą gipsową lub wapienną. Powstały w ten sposób sufity (z włoskiego - soffitto) których płaszczyzny mogły też być malarsko dekorowane.

Budownictwo sakralne

Ulubioną formą architektów tego okresu był kościół na planie centralnym, chociaż oczywiście nie brakuje dzieł budowanych w układach podłużnych (na planie prostokąta z nawą poprzeczną). Wśród założeń centralnych popularne są rozwiązania opierające się o plan krzyża greckiego, kwadratu, koła lub wieloboku. Ta zamknięta, zwarta i symetryczna forma najlepiej odzwierciedla poszukiwania kształtów zbliżonych do doskonałości.

Rys. 6 Kopuła Katedry Santa Maria del Fiore Rys.7 Kościół św. Piotra w Rzymie

Budowle kryte są zazwyczaj kopułami wspartymi na bębnach albo pendentywach lub konstruowane na planie kwadratu i ścięte po bokach ścianami, czyli sklepienia żaglaste i żaglowe. Pojawiają się rozwiązywane na planie ośmioboku sklepienia klasztorne. Nad tymi formami budowane są latarnie z oknami doświetlającymi wnętrza. Podobnie rozwiązywane jest przekrycie nad skrzyżowaniem naw, chociaż w tym miejscu można spotkać także sklepienie krzyżowe gładkie, bez widocznych żeber.

Nad nawami powracają sklepienia kolebkowe, w których konstruuje się lunety pozwalające na oświetlenie pomieszczeń dużymi, prostokątnymi, zamkniętymi półkolem lub kolistymi, pozbawionymi witraży oknami. W połowie XV wieku, Leon Battista Alberti, kierując przebudową gotyckiego kościoła Santa Maria Novella we Florencji wprowadził w rozwiązaniu fasady dwie duże woluty, które pozwoliły na łagodne połączenie ściany środkowej, wyższej nawy ze znacznie niższymi ścianami naw bocznych. To nowe rozwiązanie, było często stosowane przy budowie kościołów bazylikowych nie tylko w okresie renesansu ale i baroku.

Przy kościołach budowane są kaplice grobowe. Często są to samodzielne budynki przylegające do bryły świątyni. Kaplice projektowane są na planach centralnych z przekryciem w postaci kopuły na bębnie. Wewnątrz umieszczano sarkofagi przyścienne zdobione rzeźbiarską dekoracją mówiącą o życiu ziemskim zmarłego, o jego dokonaniach i sławie.

Budowle świeckie

W dziedzinie budownictwa pałacowego nastąpiło wielkie ożywienie. W samej Florencji w drugiej połowie XV w. zbudowano ponad trzydzieści okazałych rezydencji. Tradycyjny typ domu o charakterze obronnym zwarty na zewnątrz nie od razu przestał obowiązywać. Większą swobodę pozostawiono architektom w kształtowaniu dziedzińca pałacu. Otaczały go dookoła podcienia arkadowe, zaś na środku znajdowała się studnia lub fontanna.

Elewacja frontowa od ulicy miała układ osiowy, który akcentowało wejście główne i otwory okienne. Poziome podziały całości podkreślały pośrednie gzymsy między kondygnacjami.

Rys. 8 Plac św. Marka w Wenecji

Twórcze przetworzenie elementów wolut połączonych z liśćmi akantu i wzbogaconych innymi motywami roślinnymi przynosi w efekcie rozwiązanie nazywane głowicą florencką. Wraz z rozwojem renesansu zmienia się wygląd typowego okna. W późniejszej fazie staje się większe i otrzymuje kształt prostokąta a nad poziomą linią nadproża o wyraźnie zaznaczonym belkowaniu umieszczane jest niewielkie zwieńczenie w formie trójkątnego lub półkolistego tympanonu.

Boki otworu okiennego flankują dwie kolumienki lub pilastry. Pod oknem umieszczany jest krótki podokiennik wsparty niejednokrotnie na postumentach lub balaskach. Podokiennik jest niezależny od podziałów poprowadzonych pomiędzy poszczególnymi kondygnacjami gzymsami wstęgowymi. Lico elewacji zdobi rustyka, forma dekoracji znana już w starożytnym Rzymie. Boniowanie najsurowsze w dolnych partiach ("na dziko") wyżej przechodzi przez łagodniejszą formę diamentów lub półdiamentów do najbardziej gładkich obróbek na najwyższych kondygnacjach. Elewację wieńczył mocno rozbudowany gzyms koronujący. Wejścia do pałaców, początkowo w formie pojedynczych bram o stosunkowo niewielkich rozmiarach (łatwiejszych do obrony), z czasem uzyskują formę ozdobnych portali naśladujących w szczytowym okresie rozwoju renesansu architekturę łuków triumfalnych a wewnętrzny dziedziniec staje się dostępny z dwóch lub więcej stron. Piętrowe arkady otaczające dziedziniec zapewniają komunikację pomiędzy poszczególnymi pomieszczeniami (nie stosowano jeszcze systemów korytarzy wewnątrz budynku).

Dziedzińce były miejscem, w którym koncentrowało się życie mieszkańców pałacu. Obiegające dziedziniec loggie były zazwyczaj otwarte i chronione płaskimi dachami z wyraźnie zaakcentowanym gzymsem wieńczącym. Komunikację pionową zapewniają schody, które w okresie rozkwitu renesansu otrzymują często monumentalną formę (schody wewnętrzne projektowane są zazwyczaj jako kręte lub wachlarzowe). Wnętrza pałacowe przykrywane są drewnianymi, belkowymi stropami. Widoczne belki są zdobione rzeźbiarsko i malarsko, często poprzez wprowadzenie dodatkowych belek otrzymują też formę kasetonów. Wykonywane są także konstrukcje z cienkich desek przybitych do belek, które przykrywane są warstwą tynku na trzcinie. W pomieszczeniach wykonywane są także sklepienia zwierciadlane i nieckowate (przypominające wydłużone sklepienie klasztorne).

Duże płaszczyzny sklepień i sufitów pozwalają na wprowadzenie bogatej dekoracji malarskiej wykonywanej techniką al fresco. Oprócz scen figuralnych wprowadzane są delikatne ornamenty w postaci wici roślinnej splecionej z postaciami mitologicznymi, sylwetkami zwierząt i fantazyjnych stworów. Groteska stała się ulubioną formą dekoracji malarskiej i rzeźbiarskiej. Oszczędnie stosowane kompozycje podkreślają konstrukcję i urozmaicają płaszczyznę. Ściany pomieszczeń pałacowych zdobią obrazy i znane już w średniowieczu gobeliny, a ciepła dostarczają kominki i piece kaflowe.

Jeśli pozwalała na to lokalizacja, pałace łączono z ogrodem. Pomiędzy alejkami wytyczonymi wzdłuż jednej lub kilku osi symetrii umieszczano pałacie trawników o geometrycznych kształtach. Ta sama zasada porządkowania w sposób symetryczny i pełen harmonii obowiązywała w kompozycji klombów, sadzonych drzew i krzewów, które dodatkowo przycinano nadając im kształt prostych brył.

Przedstawiciele bogatszych warstw społecznych budowali dla siebie również podmiejskie wille. I tu obowiązywały zasady kompozycji horyzontalnej, uwzględniającej warunki otoczenia. Wille były przeważnie jednopiętrowymi budynkami zaprojektowanymi na planie centralnym lub prostokątnym, w otoczeniu ogrodów.

Nadal budowane są zamki obronne, ale ich forma zmienia się. Są to obiekty rozplanowane zazwyczaj na planie wieloboku foremnego ufortyfikowanego murami z bastionami i fosą. W podobnym kierunku zmierza plan idealnego miasta, który zostaje wykształcony w okresie dojrzałego renesansu. Obniżone mury obronne zostaje obsypane ziemią a wieże zastąpione bastionami. Plan miasta zostaje rozrysowany na planie wieloboku foremnego. Jego centralną częścią jest rynek, od którego, promieniście rozchodzą się ulice. Jednak niewiele tak rozrysowanych planów znalazło swoje urzeczywistnienie. Tak powstało miasto Palmanova w 1593 r. według projektu Vincenzo Scamozziego Palmanova niedaleko Florencji, podobnie zbudowano w Polsce Zamość.

Architekci zwracają uwagę na kompozycję swoich dzieł troszcząc się o ich wygląd w kontekście otaczającej je zabudowy. Istotną rolę odgrywa kompozycja placów a ich nieodłącznym elementem stają się fontanny i pomniki. W miastach, na rynkach, budowane są nowe lub przebudowywane średniowieczne ratusze. Zwartą bryłę ożywiają arkady, dekoracje rzeźbiarskie, boniowanie. Nad budynkiem górują wieże o smukłych proporcjach. Prototypem miejskich ratuszy był florencki Pałac Vecchio.

Balustrady loggii i balkonów urozmaicających bryłę budynków są wykonywane w postaci niewielkich słupków - tralek, w kształcie kolumienki lub dzbana, który występuje w formie pojedynczej (lalki) lub dwóch elementów złączonych na pierścieniu podstawami. Archiwolty arkad we wczesnym renesansie opierają się bezpośrednio na głowicach kolumn. W okresie późniejszym, wraz z wyraźnym odejściem od pewnej swobody w podejściu do kształtowania detali architektonicznych powrócono do oparcia za pośrednictwem impost. Ponad gzymsem koronującym budowane są wysokie, zasłaniające dach, attyki. Górna ich część często bywa wycinana w zróżnicowane zęby a płaszczyzna podzielona pilastrami zdobiona jest płaskorzeźbą. Popularną formą zdobienia staje się technika sgraffito.

Architektura renesansowa we Włoszech

Twórcą nowej architektury był Filippo Brunelleschi (1377 - 1446 r.) z Florencji. Był to florencki rzeźbiarz, architekt i inżynier, jednej z pionierów renesansowej architektury.

Jako pierwszy na tak dużą skalę wykorzystywał motywy antyczne, ale robił to w sposób swobodny, nie niewolniczy. Jego dzieła charakteryzuje logika, uporządkowanie, harmonia, lekkość i oszczędna dekoracja.

Naukę rozpoczął we florenckich warsztatach złotniczych i rzeźbiarskich. W swej pracy twórczej czerpał z techniki starożytnych Rzymian (badał architekturę rzymską podczas pobytu w Rzymie około 1402 i 1433). Opracował również zasady perspektywy linearnej.

1401 roku brał udział w konkursie na drugie drzwi do baptysterium florenckiego. Zaprojektował kopułę katedry we Florencji (ok. 1420-36), szpital niewiniątek (przytułek dla podrzutków) (ok. 1419-24), kościół San Lorenzo we Florencji (bez fasady) ze Starą Zakrystią (ok. 1419-1428), kościół Santa Maria degli Angeli (niezrealizowany), kaplicę Pazzich (po 1430), kościół Santo Spirito (po 1434); być może także Palazzo Pitti.

• Wczesna twórczość

W 1401 roku Brunelleschi brał udział w konkursie na płaskorzeźbione drzwi do baptysterium florenckiego, które miały być już drugimi drzwiami do tego budynku (pierwsze wykonał w XIV wieku Andrea Pisano). Brunelleschi przegrał jednak rywalizację z Lorenzem Ghiberti i wkrótce potem miał podobno wyjechać wraz z Donatellem do Rzymu. W 1404 został przyjęty do florenckiego cechu złotników.

Poza udziałem w konkursie na drzwi baptysterium, działalność Brunelleschiego sprzed 1420 roku nie jest dobrze znana. Prawdopodobnie jednym z jego wcześniejszych dzieł był Palazzo Busini (Bardi) we Florencji, będący dziełem przejściowym, łączącym w sobie elementy średniowieczne z renesansowymi. Fasada w swoim charakterze jest jeszcze średniowieczna. Dziedziniec natomiast otoczony jest przez arkadową loggię z wysmukłymi kolumnami, które posiadają zaczerpnięte z antyku entasis.

Przypuszcza się, że Brunelleschi wykreślił perspektywę linearną na fresku Masaccia z kościoła Santa Maria Novella we Florencji z ok. 1425 roku. Na malowidle tym kasetonowe sklepienie wspiera się na belkowaniu, wspartym przez cztery kolumny jońskie.

Jego sława rozpoczęła się od momentu, kiedy wygrał ogłoszony w 1418 konkurs na budowę kopuły florenckiej katedry Santa Maria del Fiore. Budowę katedry rozpoczęto znacznie wcześniej, bo już w 1294; mimo to na początku XV wieku kopuła nadal pozostawała niewzniesiona. Skonstruowanie jak najwyższej kopuły było ambicją Rys. 9 Santa Maria Del Fiore

Florencji, która w ten sposób chciała przewyższyć swoje rywalki: Pizę i Sienę, obie mające wielkie katedry kopułowe.

Zadanie to przedstawiało znaczne trudności techniczne, bowiem jej rozpiętość miała mieć ponad 40 m, a wysokość od posadzki do jej klucza - 55 m. Trzeba więc było wymyślić sposób wzniesienia kopuły bez skomplikowanego, kosztownego systemu rusztowań. Brunelleschi zaprojektował kopułę żebrową (jakie znane były już w architekturze bizantyjskiej) na powstałym wcześniej ośmioboku bębna, murowaną przy pomocy podwieszanych rusztowań o zmniejszanym wieńcu.

Ostrołukowy profil kopuły pozwolił zmniejszyć wywierany przez nią nacisk boczny, którego nie można było zredukować poprzez zastosowanie łuków przyporowych. Ponadto Brunelleschi zdecydował się na wykonanie kopuły o dwóch powłokach oraz zastąpienie w górnych jej partiach kamienia lżejszą cegłą. Prace rozpoczęto w 1420 roku i początkowo oprócz Brunelleschiego prowadził je także Ghiberti. W 16 lat później, mimo iż nie była jeszcze gotowa latarnia i okładziny, katedra została poświęcona.

Rozpisany w 1436 konkurs na projekt latarni wygrał Brunelleschi, jednak prace nad realizacją jego projektu rozpoczęto dopiero na kilka miesięcy przed jego śmiercią. Po jego śmierci Filippo budowę kontynuował Bernardo Rossellino (według innych źródeł Michelozzo).

San Lorenzo

Także około 1419 roku Brunelleschi otrzymał zlecenie budowy nowego kościoła San Lorenzo (św. Wawrzyńca) we Florencji. Za jego życia wzniesiono przede wszystkim tzw. Starą Zakrystię, ufundowaną przez Giovanniego de Bicci de'Medici. Jest to pomieszczenie na planie kwadratu, nakryte kopułą na pendentywach, o ścianach bogato dzielonych elementami architektonicznymi: pilastrami korynckimi i belkowaniem.

Budowla pozbawiona jest efektów światłocieniowych, monumentalizmu i silnie plastycznych podziałów; cechuje ją spokój i lekkość. Dekorację rzeźbiarską wykonał zapewne w latach 30. Donatello.

Kościół jest trójnawową bazyliką, opartą na systemie kwadratów: cztery większe tworzą nawę główną, trzy tej samej wielkości transept; o połowę mniejsze kwadraty tworzą nawy boczne. Nawy oddzielają arkady na kolumnach, a całość przekryta jest stropem - tak jak we wczesnochrześcijańskich bazylikach. Budowa była kontynuowana w kilku etapach po śmierci Brunelleschiego. Kaplica rodu Pazzich zaczęła powstawać ok. 1430 roku przy kościele Santa Croce we Florencji według planów Brunelleschiego. Jest to budowla na planie prostokąta z kwadratowym prezbiterium i przedsionkiem. Przedsionek tworzy loggia kolumnowa z małą kopułą. Główne pomieszczenie także nakryte jest kopułą, ale zdecydowanie większą; trzecia kopułka, odpowiadająca wielkością pierwszej, znajduje się w prezbiterium. Wnętrze kaplicy zbliżone jest do Starej Zakrystii.

Bibliografia:

• Bochnak, Historia sztuki nowożytnej, Warszawa-Kraków 1985, t. I, ISBN 83-01-03173-5.

• P. Murray, Architektura włoskiego renesansu, Toruń 1999, ISBN 83-86642-90-4.

• Wilfried Koch, Style w architekturze, Warszawa 1996

14

14

---