CUKRZYCA

Cukrzyca (łac. diabetes mellitus): jest chorobą wynikającą z braku lub upośledzenia trzustkowej produkcji insuliny, albo z braku lub upośledzenia jej wykorzystania przez komórki organizmu. Następstwem tych zaburzeń jest upośledzenie funkcjonowania wielu narządów wewnętrznych. Dla zapewnienia odpowiedniej wydolności fizycznej i psychicznej, konieczne jest dostarczenie ciału adekwatnej do jego potrzeb ilości energii, zapewniającej komórkom możliwość pełnienia swoich funkcji. Źródłem energii w organizmie jest proces spalania dostarczanych z pokarmem substancji odżywczych. Głównymi substancjami energetycznymi są dla człowieka cukry (węglowodany) i tłuszcze (lipidy). Aby jednak z pokarmu powstała energia konieczny jest udział insuliny.

Insulina to hormon produkowany w komórkach β w wyspach trzustkowych. Stąd dostaje się do krwi, która rozprowadza ją do jej komórek docelowych w całym organizmie. Insulina oddziałuje na metabolizm komórkowy umożliwiając:

• wykorzystanie węglowodanów i lipidów do celów energetycznych;

• odkładanie nadmiaru substancji energetycznych w postaci zapasów komórkowych;

• syntezę białek komórkowych z aminokwasów dostarczanych z pokarmem.

Aby spożywane przez nas pokaramy mogły być wykorzystane do produkcji energii muszą najpierw zostać rozłożone na drobne cząstki podstawowe. Głównym źródłem energii są dla nas węglowodany, które w przewodzie pokarmowym ulegają strawieniu do cukrów prostych: glukozy, fruktozy i galaktozy.. Aby glukoza mogła ulec przemianom wewnątrzkomórkowym musi dostać się z krwi do wnętrza komórki. Rolą insuliny jest właśnie umożliwienie tego dokomórkowego transportu glukozy. Jej obecność we krwi jej niezbędna by proces ten mógł zachodzić prawidłowo. Działa jak "klucz", który otwiera specjalne drzwi dla glukozy w błonie komórkowej, by ta mogła wniknąć do komórki. Komórki mają także zdolność przetwarzania nadmiaru glukozy w tłuszcze, które następnie magazynowane są w tkance tłuszczowej. W przypadku nagłego wzrostu zapotrzebowania na substancje energetyczne, np. podczas wysiłku fizycznego, glukoza uwalniania jest z rozpadu glikogenu, a kwasy tłuszczowe z hydrolizy tłuszczy.

Podział cukrzycy:

• cukrzyca typu I (insulin dependent diabetes mellitus - IDDM): wynika z braku lub znacznego ograniczenia produkcji insuliny przez trzustkę. Dotyczy najczęściej ludzi młodych i czasem określana bywa jako "cukrzyca młodzieńcza". Od samego początku choroby konieczna jest uzupełnianie niedoboru insuliny przez stosowanie zastrzyków tego hormonu. Jej brak wynika z poważnego uszkodzenia komórek β trzustki. Gdy we krwi brakuje insuliny, glukoza nie może dostać się do wnętrza komórki i mimo tego, że poziom glukozy we krwi jest wysoki komórki "głodują". Stąd konieczność stałego dostarczania insuliny w zastrzykach podskórnych, które umożliwiają jej dotarcie do krwi. Ze względu na to, że insulina pod względem chemicznym jest hormonem białkowym, ulega ona trawieniu w przewodzie pokarmowym i dlatego nie możliwie jest jej podawanie doustne. W przypadku postawienia diagnozy cukrzycy typu I, wiadomym jest, że praca komórek trzustkowych nie może zostać przywrócona. Trwają prace nad możliwością przeszczepianie trzustki, bądź też jej komórek produkujących insulinę, jednak nadal są one w fazie eksperymentalnej. Jedynym rozwiązaniem pozostaje, więc insulinoterapia. Nadal pozostaje niewyjaśnionym, jaka przyczyna indukuje proces immunologiczny, który uszkadza komórki β trzustki Nie wiadomo też, co powoduje, jedni ludzie zapadają na cukrzyce typu I a inni nie. Podejrzewa się, że mogą tu mieć znaczenie pewne czynniki dziedziczne. Wiadomo jednak, że nie podlegają one bezpośredniemu dziedziczeniu.

• cukrzyca typu II (non-insulin-dependent diabetes mellitus - NIDDM): wynika z dysproporcji pomiędzy zapotrzebowaniem organizmu na insulinę i jej podażą we krwi, lub też z niemożliwości jej wykorzystania przez tkanki. Dotyczy najczęściej ludzi po czterdziestym roku życia i otyłych i czasem określana bywa jako "cukrzyca dorosłych". U części tych chorych poprawę można uzyskać bez interwencji farmakologicznej przy pomocy zastosowania odpowiedniej diety. Inna grupa chorych może być leczona przy pomocy doustnych leków przeciwcukrzycowych. Ci chorzy jednak z czasem mogą wymagać stosowania zastrzyków z insuliną. Mimo tego, że nie potrafimy dokładnie wyjaśnić przyczyny cukrzycy typu II, wiemy, że dużo większą rolę niż w przypadku cukrzycy typu I, odgrywają w niej czynniki dziedziczne. Oczywisty jest także związek między cukrzyca typu II a otyłością. Nie oznacza to jednak, że powikłaniem każdej otyłości jest cukrzyca. Częstość cukrzycy typu II w populacji ocenia się na 2-10%. Na początkowym etapie choroby produkcja insuliny w wyspach trzustkowych jest zachowana, a u większości chorych utrzymuje się do końca ich życia, często jednak przy równoczesnym stopniowym spadku poziomu insuliny we krwi. Jednak mimo tego, że produkcja insuliny w trzustce jest zachowana, jej ilość może być niewystarczająca na pokrycie zapotrzebowania organizmu, ani na wytworzenie jej zapasów na wypadek zwiększenia się tego zapotrzebowania. Poza tym często dochodzi do sytuacji, w której upośledzeniu ulega tkankowy wychwyt insuliny przez jej receptory. Liczba tych receptorów może być zbyt mała lub mogą one ulec uszkodzeniu i nie wiązać krążącej we krwi insuliny, co sprawia, że nie zachodzi transport glukozy do komórki. Można to porównać do sytuacji, w której "klucz”, jakim jest insulina nie pasuje do "zamka" drzwi komórki. Taki stan określa się mianem insulinooporności. Przyczyna tego stanu może się również znajdować we wnętrzu komórki. Glukoza po przeniknięciu do wnętrza komórki, trafia, bowiem do miejsca swoich przemian, za pośrednictwem całego systemu przekaźników i innych substancji komórkowych. Jeśli i one ulegną uszkodzeniu, efekt będzie taki sam jak w przypadku uszkodzenia receptorów insulinowych - rozwinie się insulinooporność.

• cukrzyca wtórna, typu III: wynika z współwystępowania innej choroby. Wśród zaburzeń mogących wywołać cukrzyce wymienia się:

• choroby trzustki: zapalenia, stany po chirurgicznym wycięciu tego narządu;

• choroby wątroby: zapalenia, marskość;

• zaburzenia endokrynologiczne wydzielania: przysadki mózgowej, tarczycy, nadnerczy;

• zaburzenia funkcji receptora insulinowego;

• cukrzycę wywołaną wadliwym żywieniem, która występuje wśród ubogich trzeciego świata i spowodowana jest albo zwłóknieniem trzustki albo niedoborem białka.

Wyleczenie choroby podstawowej, a w szczególności zaburzeń endokrynologicznych, powoduje najczęściej całkowite ustąpienie cukrzycy.

• cukrzyca ciężarnych: wynika ze zmian zachodzących w organizmie w czasie ciąży, które ustępują po porodzie.

Patofizjologia cukrzycy

W przebiegu cukrzycy, tak typu I jak i II, dochodzi do wzrostu stężenia glukozy we krwi, na skutek zaburzenia jej dokomórkowego transportu, który zależy od insuliny. Jeśli stężenie glukozy we krwi przekroczy wartość 180mg%, wówczas zaczyna być ona wydala przez nerki. Obecność cukru w moczu wymaga zwiększenia ilości wydalanej wody, co w efekcie prowadzić może do odwodnienia organizmu. Chory zaczyna odczuwać wzmożone pragnienie. Z czasem zaburzenia te prowadzą do pojawienia się typowych dla cukrzycy objawów:

• częstego oddawania moczu, (3-5 litrów na dobę) - norma 1-1.5 l

• nadmiernego pragnienia,

• ubytku masy ciała,

• zmęczenia i osłabienia.

Brak insuliny, który uniemożliwia wykorzystanie glukozy jako źródła energii, wobec tego organizm uruchamia w tym celu zgromadzone lipidy. Uwalnia je z tkanki tłuszczowej i dlatego ich poziom we krwi wzrasta. Lipidy są substratem do wytwarzania tzw. ciał ketonowych, do których zaliczamy aceton, kwas acetooctowy i kwas β-hydroksymasłowy. Nadmierne ich nagromadzenie we krwi prowadzi do rozwinięcia się kwasicy ketonowej. Brak insuliny pociąga za sobą wiele innych zmian w procesach metabolicznych organizmu, co sprzyja pojawieniu się wielu powikłań cukrzycy, które wynikają z przewlekłych uszkodzeń w obrębie układu krążenia, układu nerwowego, kości i mięśni.

Obok podstawowych objawów może też wystąpić:

• zapalenie pochwy u kobiet,

• świąd skory, zmiany na skórze, suchość, wiotkość skóry,

• gorsze gojenie się ran,

• odczuwanie fizycznego osłabienia i psychicznego zmęczenia,

• zaburzenia widzenia, widzenie nieostre, trudności w czytaniu,

• pojawienie się swędzących zmian skórnych,

Reasumując - obecnie uważa się że pacjent ma cukrzycę, gdy:

• Występuje zespół w/w objawów cukrzycowych i jednocześnie zawartość glukozy w

przypadkowej próbce analizy krwi jest równa lub większa od 200 mg/dl.

• Uzyskaliśmy w 2 krotnym pomiarze na czczo poziomu glukozy wartość równą lub większą od

126 mg /dl

• Poziom glukozy w teście doustnego obciążenia 75 gramami glukozy jest po 2 godzinach równy lub większy od 200 mg/dl.
  

Początek cukrzycy typu I jest zazwyczaj nagły. U dotąd zdrowych, młodych ludzi pojawia się nagle ubytek masy ciała, osłabienie, nasilenie pragnienia i wzrost częstości i ilości oddawanego moczu. Można wówczas wykryć cukier w moczu i wzrost jego stężenia we krwi. Jeśli choroba nie zostanie szybko rozpoznana, może pojawić się kwasica ketonowa. Wówczas dotychczas występujące objawy ulegają nasileniu i dołączają się do nich silne bóle brzucha, nudności i wymioty. Innym charakterystycznym objawem kwasicy jest pojawianie się tzw. oddechu kwasiczego, który polega na pogłębieniu i przyspieszeniu oddychania - "oddech gonionego psa". Wydychane powietrze ma zapach acetonu a w moczu do obecności cukru, dołączają się ciała ketonowe.

W przypadku cukrzycy typu II ilość i nasilenie objawów są bardzo zmienne. Często w jej przebiegu zdarzają się okresy, kiedy występowanie jest niemal niezauważalne i wówczas choroba pozostaje nierozpoznana przez czasem bardzo długi okres czasu. Mimo, że ta odmiana cukrzycy w znacznym stopniu zależy od predyspozycji genetycznych, ludzie, którzy je posiadają często nie zdają sobie sprawy z zagrożenia i rozpoznanie choroby jest u nich często opóźnione do czasu, gdy stają się otyli i mało aktywni fizycznie. Wówczas oporność tkanek na insulinę narasta i choroba ujawnia się ze swoimi objawami.Rozpoznanie cukrzycy może opierać się na wystąpieniu charakterystycznych dla choroby objawów, ale kluczowe znaczenie mają badania biochemiczne krwi. Wykonuje się oznaczenie poziomu glukozy we krwi oraz oznaczenie poziomu cukru w moczu tzw. cukromoczu. Jednostki używane w oznaczaniu glikemii to [mm%] lub [mmol/l]. Zależność między nimi wyraża równanie: 1 mmol/l=18mg%. Jednostki używane w oznaczaniu cukromoczu to [g%] lub [g/dobę]. Fizjologicznie mocz nie zawiera glukozy, a pojawienie się go w moczu związane jest ze wzrostem jego poziomu we krwi powyżej progu nerkowego tj. 170-180mg%.

ROZPOZNANIE CUKRZYCY

Cukrzyca sygnalizuje swą obecność dość gwałtownie poprzez:

• zwiększone pragnienie, którego przyczyny nie potrafimy sobie wytłumaczyć

• zwiększone oddawanie moczu (3-5 litrów na dobę) - norma 1-1.5 l

• zwiększony apetyt i spożywanie dużych porcji jedzenia, bez przybywania na wadze

Obok podstawowych objawów może też wystąpić:

• zapalenie pochwy u kobiet,

• świąd skory, zmiany na skórze, suchość, wiotkość skóry,

• gorsze gojenie się ran,

• odczuwanie fizycznego osłabienia i psychicznego zmęczenia,

• zaburzenia widzenia, widzenie nieostre, trudności w czytaniu,

• pojawienie się swędzących zmian skórnych,

Hemoglobina glikowana - długodystansowy wskaźnik kontroli cukrzycy

Hemoglobina w krwinkach czerwonych stosunkowo łatwo dołącza cząsteczkę glukozy z krwi. Im wyższy poziom glukozy we krwi i im dłużej się utrzymuje, tym więcej dołącza się glukozy i więcej jest tzw. hemoglobiny glikowanej, oznaczonej symbolem - HbA1c. Ponieważ krwinka czerwona żyje przeciętnie około 120 dni - poziom hemoglobiny glikowanej dokładnie odzwierciedla przeciętny poziom cukru we krwi w tym czasie. Dlatego wskaźnik ten stał się oceną skuteczności leczenia cukrzycy w dłuższych odcinkach czasu. O szybkości tworzenia się hemoglobiny glikowanej (HbA1c) decyduje stężenie glukozy we krwi oraz czas trwania hiperglikemii. Hemoglobina ta powstaje we krwi w ilości proporcjonalnej do średniego stężenie glukozy w ciągu ostatnich 2 miesięcy poprzedzających badanie.

Wartości hemoglobiny glikowanej:

1. Wartość poniżej 7 % stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c) - dobre wyrównanie cukrzycy

2. Wartości w zakresie 7-8 % świadczą o gorszym wyrównaniu cukrzycy, ale można je jeszcze akceptować

3. Wartości wyższe od 8 % poziomu hemoglobiny glikowanej we krwi oznaczają, że należy pilnie dokonać zmian w sposobie leczenia cukrzycy

Jak wynika z badań, u osób, które dzięki poprawnemu leczeniu cukrzycy osiągnęły zawartość hemoglobiny glikowanej poniżej 6%, ryzyko powikłań cukrzycy aż o 67%. Dlatego mówimy, że jest to wskaźnik długoterminowego wyrównania cukrzycy, a jego systematyczne oznaczanie, 3-4 razy w roku, jest dobrym sposobem oceny skuteczności leczenia.

NORMALIZACJA POZIOMU GLUKOZY WE KRWI - NORMOGLIKEMIA

U osób młodych, które zwykle chorują na cukrzycę typu 1 należy dążyć, aby stężenia glukozy we krwi - zarówno na czczo jak i po posiłkach - były zbliżone do wartości stwierdzanych u osób zdrowych. Oznacza to, że poziom glukozy na czczo i przed posiłkiem powinien być w zakresie:

1.  70-120 mg/dl   
2.  w 1 godzinę po posiłku - mniej niż 160 mg/dl
3.  w 2 godziny po posiłku - mniej niż 140 mg/dl

A oto pożądane do osiągnięcia dzięki insulinoterapii - idealne i dopuszczalne stężenia poziomy glukozy we krwi przed i po posiłku u osób z cukrzycą typu 1:
 

Pora, oznaczenie	Stężenie glukozy prawidłowe	Stężenie glukozy dopuszczalne w praktyce
Przed śniadaniem	0 -105mg/dl	70-120mg/dl
Przed obiadem oraz I kolacją i II kolacją	70 -110mg/dl	70-120mg/dl
1 godzina po posiłkach	mniej niż 140 mg/dl	mniej niż 160 mg/dl
2 godziny po posiłkach	mniej niż  120 mg/dl	mniej niż 140 mg/dl
Między 2.00  a  4.00  w nocy	mniej niż  100 mg/dl	mniej niż  120 mg/dl

Wartości zalecane przez profesorów diabetologów Jana Tatonia i Annę Czech - Źródło: Jak żyć z cukrzycą wymagającą wstrzyknięć insuliny? - PZWL, 2001.


POMIAR GLIKEMII -

Glukometr - elektronicznym przyrządzie do pomiaru poziomu stężenia glukozy w krwi.
Współczesny glukometr odczytuje zmiany stężenia glukozy metodą elektrochemiczną i umożliwia pomiary szybko, precyzyjnie i w sposób prosty. Dokładny wynik uzyskujemy w ciągu niecałej minuty. Wystarczy tylko włożyć do aparatu pasek testowy, przeznaczony wyłącznie do tego typu urządzenia, nanieść na jego końcówkę niewielką kroplę krwi i odczytać wynik na dużym, czytelnym wyświetlaczu. Profil dobowy glikemii określa się mierząc stężenie glukozy kilkakrotnie w ciągu doby - na czczo, 2 godziny po śniadaniu, przed każdym głównym posiłkiem i o godzinie 3 w nocy, gdy stężenie glukozy jest najniższe.

CELE  LECZENIA CUKRZYCY 

Pierwszym celem leczenia cukrzycy jest tzw.  wyrównanie metaboliczne cukrzycy. Jest to doprowadzenie do poprawnego fizjologicznie poziomu glukozy we krwi. Jak też do normalizacji innych ważnych nie tylko w cukrzycy czynników fizjologicznych - poziomu cholesterolu, lipidów, ciśnienia tętniczego. Środkiem do tego jest nie tylko insulinoterapia lub leki, ale również racjonalizacja diety i stylu życia. Wyrównanie metaboliczne zapobiega niebezpiecznym dla zdrowia i życia powikłaniom cukrzycy określanych, jako: mikroangiopatia i makroangiopatia.

Drugim podstawowym celem leczenia cukrzycy typu 1 jest doprowadzenie do odpowiedniego poziomu insuliny we krwi chorego. Chodzi o odpowiedni wysoki poziom insuliny, ze względu na stężenie glukozy we krwi. Sposobem osiągania tego celu jest wstrzykiwanie insuliny. Dzięki umiejętnej insulinoterapii wspomagamy również osiąganie pierwszego celu, jakim jest - wyrównanie metaboliczne cukrzycy.

ZASADY INSULINOTERAPII

Wyróżnia się nastepujące schematy insulinoterapii:

1. Konwencjonalna insulinoterapia - polega na dawkowaniu insuliny 2 razy dziennie-Insulinę wstrzykuje się  przed śniadaniem i kolacją. Stosowana jest zwykle  mieszanka insuliny o krótkim i pośrednim czasie działania - w ilości stosownej do oznaczenia poziomu cukru we krwi.

2. Intensyfikowana insulinoterapia-Wykonujemy dwa wstrzyknięcia mieszanek insulinowych oraz przed obiadem insulina krótkodziałająca

3. Intensywna insulinoterapia- Kilka wstrzyknięć insuliny, np. 3 wstrzyknięcia insuliny krótkodziałającej przed śniadaniem, obiadem, kolacją, na noc insulina o pośrednim lub długim czasie działania

4. Intensywna funkcjonalna insulinoterapia- Ten wzorzec dawkowania uwzględnia  rolę wysiłku fizycznego - stąd słowo „funkcjonalna”. Polega na  wielokrotnych wstrzyknięciach insuliny,  ze jej zmiennymi dawkami - stosownie do planowanego posiłku jak i aktywności fizycznej

5. Alternatywą dla wszystkich w/w modeli są osobiste pompy insulinowe-Zapewniają one ciągły - dostosowany do zapotrzebowania chorego wlew podskórny insulin ludzkich krótkodziałających, bądź analogów insuliny przed głównymi posiłkami.

Dawka podstawowa insuliny jest to taka liczba jednostek insuliny na dobę, która - przy nieobecności innej choroby poza cukrzycą i stresem, oraz przy stosowaniu leczniczej diety i planu wysiłków fizycznych - zapewnia skuteczne wyrównanie metaboliczne cukrzycy. Warto podkreślić, że dawka ta powinna być odpowiednio do trybu życia i kaloryczności posiłków rozplanowana na dawki poranne, obiadowe i wieczorowe.

Dawka dodatkowa insuliny - wyrównawcza. 

To opracowana przy pomocy lekarza dawka interwencyjna, w postaci insuliny szybko działającej. Stosuje się ją w przypadku nadzwyczajnych okoliczności - nieplanowanego wysiłku, stresu, nadmiaru pokarmu i innych przyczyn hiperglikemi.

Dawka dodatkowa insuliny w przypadku ostrej choroby.

W przypadku ostrej choroby towarzyszącej cukrzycy może dojść do hiperglikemii, która wymaga odpowiedniej dawki dodatkowej. Stosuje się w takich przypadkach insuliny o szybkim i krótkim działaniu.
Przelicznik  do obliczenia dawki dodatkowej dla chorych z cukrzycą i chorobą dodatkową  - np. grypą, czy ostrym przeziębieniem :

• dla osób o masie ciała większej od 50 kg można zlecić na każdy nadmierny przyrostu

glikemii rządu - 20-40mg/dl - ilość insuliny = 1-2 jm.

• dla osób o masie ciała  poniżej  50 kg - analogicznie na każdy nadmierny przyrost glikemii rządu -

20-40mg/dl - ilość insuliny = 0,5-1,0 jm

Dawka dodatkowa insuliny u chorego na cukrzycę w trakcie przebiegu ostrej choroby może rosnąć.

Ostra choroba z takimi objawami jak gorączka, stan zapalny, wymioty, stres chorobowy, zaburzają zarówno sposób odżywiania się jak metabolizm.

Dawka dodatkowa - prewencyjna. Dawkę tę ustala się i stosuje uprzedzająco, przed zadziałaniem czynnika podnoszącego poziom glukozy we krwi. A więc planując np. dodatkowy posiłek  szacujemy jego kaloryczność i według już znanego przelicznika wstrzykujemy prewencyjnie odpowiednią liczbę jednostek insuliny.

Zwiększenie dawki podstawowej insuliny z powodu hiperglikemii powinno mieć miejsce, gdy występuje:

• Przecukrzenie krwi ujawnione badaniem poziomu glukozy we krwi, a nadmiar glukozy we krwi pojawia się kolejno przynajmniej 2 - krotnie,

• Gdy przecukrzenie krwi po standardowym, co do składu i kaloryczności posiłku jest zbyt duże i nie powraca do normy przed następnym posiłkiem,

W przypadkach, gdy poziom glukozy we krwi po 1-2 godzinach po posiłku jest zbyt duży, ale osiąga pożądaną wielkość przed następnym posiłkiem - zazwyczaj nie jest potrzebna zmiana dawki podstawowej.

Wskaźniki złego leczenia cukrzycy.

Ciśnienie tętnicze jest ważnym wskaźnikiem oceny skuteczności leczenia cukrzycy. Należy dążyć, aby u osób młodych wartości ciśnienia utrzymywały się na poziomie 120/80 mm Hg lub poniżej, a u osób dorosłych - poniżej 127/83 mm Hg. Złe wyrównanie cukrzycy powoduje także zaburzenia przemiany lipidów krwi, najczęściej pod postacią wzrostu stężenia cholesterolu i trójglicerydów.

Najlepiej jest jeśli poziom lipidów utrzymuje się poniżej /powyżej:

1. Cholesterol ogólny         - poniżej  185 mg/dl

2. Choesterol LDL (zły)      - poniżej  115 mg/dl

3. Cholesterol HDL (dobry) - powyżej  46 mg/dl

4. Tróglicerydy                  - poniżej 150 mg/dl

Pompa insulinowa - to niewielkie urządzenie mechaniczne sterowane elektronicznie, wielkością zbliżone do telefonu komórkowego. Jej zadaniem jest stałe podawanie insuliny o krótkim czasie działania, zgodnie z indywidualnym zapotrzebowaniem chorego na cukrzycę, oraz tzw. bolusów związanych z posiłkami. Insulina podawana jest przez cienki cewnik połączony z wkłuciem umieszczonym w tkance podskórnej.

Terapia przy pomocy pompy insulinowej zapewnia

• ustabilizowanie wartości glikemii,

• normalizację poziomu hemoglobiny glikowanej,

• zmniejszenie ryzyka powstania ciężkiej hipoglikemii,

• możliwość prowadzenia aktywnego stylu życia,

• większą swobodę jedzenia posiłków,

• dłuższe przerwy między posiłkami,

• dłuższy sen,

• możliwość uprawiania sportu praktycznie bez ograniczeń,

• zmniejszenie ryzyka powikłań związanych z cukrzycą,

• prawidłowy przebieg ciąży i zmniejszenie ryzyka związanego z komplikacjami, jakie może wywołać cukrzyca,

• możliwość rezygnacji z częstych iniekcji związanych z terapią przy pomocy penów.

Wskazania

• początek choroby - większa możliwość remisji,

• brak reakcji hipoglikemicznej,

• niedocukrzenia w porze nocnej,

• małe zapotrzebowanie na insulinę,

• wysokie poziomy glukozy we wczesnych godzinach rannych (zjawisko „brzasku”),

• planowana ciąża, oraz czas ciąży i karmienia,

• zabieg operacyjny (okresowe podłączenie pompy),

• aktywność zawodowa,

• nadwaga (możliwość redukcji masy ciała),

• niedowaga (możliwość przyjmowania posiłków w małych porcjach),

• dążenie do prawidłowego wyrównania cukrzycy u osób z powikłaniami cukrzycowymi,

• chęć poprawy komfortu życia

Przeciwwskazania

• brak akceptacji i zgody pacjenta na leczenie pompą,

• choroby skóry (alergia atopowa, ropnie skóry),

• choroba psychiczna,

• brak współpracy pomiędzy lekarzem a pacjentem lub jego rodziną,

• niezachowywanie higieny osobistej przez pacjenta,

• brak zgody na wielokrotną kontrolę poziomów glikemii,

• brak możliwości finansowania zakupu pompy i osprzętu

Miesięczny koszt użytkowania pompy insulinowej to około 350 zł.

ZAPOBIEGANIE NIEBEZPIECZNYM POWIKŁANIOM

Najczęstszym powikłaniem cukrzycy, z niedoboru insuliny jest śpiączka i kwasica ketonowa. Przyczyną  jest zwykle przewlekły niedobór insuliny, co wyzwala nietypowe dla organizmu procesy metaboliczne. Brak insuliny uniemożliwia „spalenie” glukozy w celu uzyskania energii. Następuje metabolizm „spalania” zapasów tłuszczu oraz uwalnianie wolnych kwasów tłuszczowych. Prowadzi to dalej do kwasicy metabolicznej, w tym do kwasicy komórek mózgowych.  Wskutek intensywnego spalania tłuszczów dochodzi do utraty masy ciała. Z ust chorego wydziela się specyficzny zapach acetonu zbliżony do zapachu kwaśnych jabłek.

Cukrzycowa kwasica ketonowa ma następujące objawy: Wymioty, bóle głowy, brzucha, odwodnienie a nawet utrata świadomości. Możliwe powikłania - to obrzęk mózgu, ostra niewydolność nerek, zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego. Zgon może nastąpić w czasie nasilenia się objawów śpiączki lub już po jej spóźnionym opanowaniu wskutek nieodwracalnych zmian w sercu, nerkach lub mózgu. Najwięcej zgonów w przebiegu cukrzycowej kwasicy ketonowej następuje w wyniku obrzęku mózgu.

Niedocukrzenie

Hipoglikemia to częste powikłanie cukrzycy typu 1.

Objawy: drżenie mięśni, uczucie głodu, ziewanie i senność, ociężałość myślenia, zawroty głowy, nerwowość, obfite poty, osłabienie, zaburzenia pamięci i nielogiczne zachowanie się, agresywność bez powodu, zaburzenia widzenia, utrata przytomności, drgawki, hipotermia. W przypadku łagodnego niedocukrzenia w cukrzycy typu 2 objawy ograniczają się do braku zdolności skupienia się, bladości, rozdrażnienia, senności, zawrotów głowy, drżenia mięśni, osłabienia, bólu brzucha, przyśpieszenia tętna. Pojawić się nadpobudliwość i skłonność do gniewu.

Jeśli poziom cukru we krwi spadnie poniżej 50 ml/dl - oznacza to ciężkie niedocukrzenie. Choremu zagraża wstrząs hipoglikemiczny - utrata przytomności, śpiączka. Incydenty tego typu występują zwykle w cukrzycy typu 1, często przyczyną jest przedawkowaniu insuliny przez chorego.
Postępowanie:

Należy natychmiast podjąć przeciwdziałanie niedocukrzeniu- chorym przytomnym podajemy: 10 - 20 g glukozy lub jej równoważników - szklanki soku, słodzonej herbaty, czekoladki. Gdy osoba w hipoglikemii jest nieprzytomna należy natychmiast podjąć przeciwdziałanie niedocukrzeniu i wstrzyknąć(1-2 mg) glukagonu z apteczki cukrzycowej chorego.

Do najczęstszych przyczyn niedocukrzenia należy zaliczyć:

• zwiększone zużycie glukozy wskutek znacznej, nieplanowanej aktywności fizycznej,

• intensywne odchudzanie,

• głodówki,

• biegunki pokarmowe lub wymioty.

• leczenie beta-blokerami,

• alkohol,

• choroba wątroby,

• czasem miesiączka.
  

Dobowe zapotrzebowanie mózgu dorosłego człowieka na glukozę wynosi około 150 g. Kiedy stężenie glukozy we krwi spada poniżej fizjologicznego progu 50-45 ml/dl - to tak duży niedobór tego surowca energetycznego zaczyna wyrządzać szkody. Wywołuje zaburzenia podstawowych czynności mózgu, a nawet śmierć niektórych neuronów. Głęboki niedobór glukozy upośledza czynności komórek nerwowych i to z tego powodu pojawiają się wspomniane na wstępie objawy: drżenie kończyn, niepokój, agresywność, nielogiczne zachowanie się, zawroty głowy, zaburzenia pamięci. Przy dalszym spadku poziomu cukru poniżej 40 ml/dl mogą pojawić się charakterystyczne zaburzenia emocjonalne - agresywność, nieuzasadniona apatia, lęk i niezdolność do podjęcia przeciwdziałania hipoglikemii. W konsekwencji przekroczenie tego poziomu ciężkiej hipoglikemii grozi: śpiączką, drgawkami i wstrząsem hipoglikemicznym. Powtarzające się hipoglikemie powodują trwałe zmiany w mózgu. U pacjentów z ciężkimi hipoglikemiami stwierdza się zanik kory mózgowej - śmierć milionów neuronów oraz ubytki w ważnych ośrodkach mózgu. W przebiegu ciężkiej hipoglikemii może także dojść do udaru niedokrwiennego mózgu oraz do wystąpienia przejściowych lub trwałych niedowładów. 
Zapobieganie niedocukrzeniom zależy od edukacji pacjenta.

Ciężka hipoglikemia - poniżej 40 ml/dl wymaga natychmiastowej hospitalizacji. Objawy niedocukrzenia mogą niekiedy przypominać stan upojenia alkoholowego. Z tego powodu, oraz przede wszystkim dla zapewnienia sobie w razie wypadku jak najszybszej pomocy, warto nosić przy sobie np. specjalną bransoletkę lub inny gadżet informujący o cukrzycy i o tym, co zrobić w razie wystąpienia hipoglikemii.

CUKRZYCA  A  CHOROBY TOWARZYSZĄCE

Postępowanie podczas ostrych chorób towarzyszących cukrzycy

Zwracamy szczególną uwagę na:

• ostre infekcje i inne choroby przebiegające z gorączką, które prowadzą do zwiększenia stężenia glukozy we krwi z powodu podwyższenia stężenia hormonów stresowych i wzrostu oporności na insulinę.

• choroby przebiegające z wymiotami i biegunką, co może zmniejszać stężenie glukozy we krwi i prowadzić do wystąpienia hipoglikemii.
  

Praktyczne rady dotyczące postępowania w chorobie towarzyszącej cukrzycy.

1. W czasie choroby nigdy nie przerywać podawania insuliny.

2. Należy zwiększyć częstotliwość monitorowania stężenia glukozy we krwi;

3. W przypadku znacznego pogorszenia łaknienia należy zamiast posiłków podawać łatwo

przyswajalne pokarmy i napoje zawierające cukry.

4. Należy dbać o odpowiednie nawadnianie, gdyż bardzo wysoki poziom glukozy we krwi,

gorączka i wzmożona obecność moczu w krwi zwiększają utratę płynów.

Zakażenia i infekcje sprzyjają wystąpieniu hipoglikemii.

Zakażenia bakteryjne, wirusowe i inne, które sprzyjają występowaniu hipoglikemii, najczęściej przebiegają z nudnościami, wymiotami i biegunką. W takich przypadkach wskazane jest:

• Częste podawanie małych porcji słodzonych płynów zamiast posiłków oraz staranne monitorowanie glikemii.

• Konieczne może być zmniejszenie dawki insuliny o 20-50%.

• Jeśli hipoglikemia utrzymuje się, stężenie glukozy we krwi może powrócić do normy po wstrzyknięciu glukagonu, co umożliwia ponowne doustne podawanie płynów.

Powikłania późne cukrzycy:

Neuropatia

Powikłaniem cukrzycy może być choroba „nerwów”. Wpływ poziomu cukru we krwi na układ nerwowy jest silny, co widać w przypadku głębokiego niedocukrzenia krwi, kiedy to pojawia się irracjonalna skłonność do gniewu, agresywność, apatia a nawet lęk. Dużym zagrożeniem dla układu nerwowego jest przewlekły nadmiar glukozy we krwi. Przyczyną neuropatii jest uszkodzenie bardzo licznych w naszym ciele włókien nerwowych wskutek długotrwałego nadmiaru cukru w krwi.

Objawy uszkodzenia przewodzenia włókien nerwowych:

Najczęściej są to zaburzenia w działaniu nerwów obwodowych, czyli tych, które unerwiają tkankę mięśniowa i skórę. Objawem może być tzw. neuropatia czuciowa. Chorzy na nią mają zaburzenia czucia, w stopach, tzw. „mrowienie skarpetkowe” i w dłoniach „rękawiczkowe”, długotrwałe bóle mięśni nóg i rąk.

Zależnie od rodzaju uszkodzonych nerwów oraz przebiegu choroby można wyróżnić kilka typów neuropatii, a mianowicie:

• Uszkodzenia nerwów działających niezależnie od naszej woli, czyli neuropatia autonomiczna.

• Uszkodzenia nerwów, które przewodzą bodźce do mięśni i skóry, czyli tzw. nerwów obwodowych - zwane neuropatia czuciowa - polineuropatia,

• Bolesne, krótkotrwałe uszkodzenia nerwów występujące w postaci jednego lub kilku ognisk-neuropatia ogniskowa

Polineuropatia:

Uszkodzenie i niesprawność drobnych włókien nerwowych wskutek cukrzycy występuje stosunkowo wcześnie i rozwija się skrycie. Dotyczy to głównie osób, u których nie rozpoznano jeszcze choroby.

Objawy:

Drętwienie, naprzemienne uczucie zimna lub gorąca, pieczenie skóry, kończyn, bóle stóp i dłoni, odczuwane „chodzenia po ostrej wełnie” lub po ściernisku, w efekcie zmienionego unerwienia skóry - zwłaszcza nocą w zimne i wilgotne dni, oprócz zaburzeń czucia ciężar kołdry lub koca staje się nie do zniesienia, może wystąpić osłabienie lub bolesność mięśni kończyn.

Neuropatia czuciowa ma charakter postępujący. Tempo rozwoju choroby zależy od tego, czy mniej lub bardziej poprawnie leczymy cukrzycę, a konkretnie od częstości incydentów hiperglikemii, czyli czasokresu, w jakim występuje nadmiar cukru we krwi.

Pacjenci z neuropatią czuciową mogą nie odczuwać małych urazów mechanicznych i termicznych lub ucisku źle dopasowanych butów. Sprzyja to powstawaniu modzeli i owrzodzeń. Jeśli zaburzeniom czucia towarzyszy także uszkodzenie nerwów ruchowych, to występuje zanik mięśni i deformacja stopy. Mamy do czynienia z tzw. zespołem stopy cukrzycowej. W późniejszym okresie choroby podobne dolegliwości mogą się pojawić w obrębie rąk. Podstawą leczenia przyczynowego jest normalizacja poziomu glukozy we krwi. Bardzo ważne w tym schorzeniu jest również odpowiednia pielęgnacja kończyn i zapobieganie uszkodzeniom naskórka.

Objawy polineuropatii

Objawy pojawiają się zwykle po kilku lub kilkunastu latach trwania choroby. Występują niepostrzeżenie lub nagle - szczególnie w okresach złego wyrównania cukrzycy. Przeważają objawy czuciowe, które początkowo dotyczą palców stóp, a następnie stopniowo szerzą się na całą stopę i podudzie. Zmniejszenie lub zniesienie czucia bólu i temperatury, drętwienie, pieczenie i palenie skóry stóp.

Powstawanie owrzodzeń- Ranka i towarzyszące jej owrzodzenie się rozwija, ponieważ pacjenci nie czują bólu, który ostrzegałby ich o urazie stopy. Na skutek tego punktowe zranienia mogą pozostać niezauważone. Ponadto źle dopasowane buty mogą być noszone aż do pojawienia się martwicy z ucisku. Owrzodzenia neuropatyczne powstają najczęściej nad wzniesieniami kostnymi, np. nad kośćmi śródstopia. Każda ranka powoduje przerwanie bariery ochronnej skóry i prowadzi do zakażeń drobnoustrojami bytującymi na skórze. Ciepłe, wilgotne środowisko wnętrza buta sprzyja rozwojowi i rozprzestrzenianiu się zakażenia. Ponadto niedokrwienie spowodowane przez chorobę naczyń obwodowych opóźnia gojenie się rany. Stopy należy oglądać codziennie i to pod dobrym oświetleniem! Ma to kardynalne znaczenie, gdyż nie wolno pominąć najmniejszej ranki i uszkodzenia skory. Miejscami, na które należy zwrócić szczególną uwagę są paznokcie i ich najbliższa okolica oraz skóra między palcami. Wszystkie zabiegi trzeba oceniać pod kątem niebezpieczeństwa zakażenia i oczyszczać dokładnie z tkanek martwiczych. Nie należy dopuszczać do wysychania skóry, stosując specjalne kremy nawilżające. Ważne jest, aby paznokcie były zawsze tak długie jak palce. Należy badać radiologicznie stopy w poszukiwaniu ciała obcego, gazu w tkankach miękkich i zmian kostnych. Pomocne jest odpowiednie mycie, pielęgnacja skóry i paznokci

Nie należy obawiać się mycia nóg, pod warunkiem użycia specjalnych mydełek o kwasowości (pH) zbliżonej do kwasowości skóry. Tego typu środki myjące pielęgnują naturalną ochronną warstewkę skóry, nie zmywając jej i nie powodując rozmiękczania nabłonka. Należy też unikać mycia stóp w szybko przepływającej wodzie, bowiem rozmiękcza to skórę, zwłaszcza w okolicy pęknięć, co ułatwia penetrację bakterii i rozwój zakażeń.

Ważne jest, aby chorzy u których stwierdzono neuropatię nie chodzili boso ani w mieszkaniu, ani na plaży czy łące. Stopy muszą być stale chronione przez obuwie. Skarpety powinny być bawełniane lub wełniane - nigdy z tworzyw sztucznych. Buty powinny być szerokie i wysokie, z odpowiednim zapasem i dobrą wentylacją powietrza. Nie wolno w nich dopuścić do ucisku, szczególnie na palce stóp. Powinno się mieć kilka par obuwia, tak aby można je było zmieniać co 1-2 dni. Korzystna jest, bowiem zmiana punktu podparcia inna dla każdego typu buta. Należy też oglądać but od wewnątrz, zwracając uwagę na nierówności i wystające elementy. Jeśli takie zauważymy - but należy odstawić. W przypadku zwiększonej potliwości stóp - dobrze jest posypywać stopy talkiem lub zastosować talk w aerozolu, z dodatkiem aseptycznie działających wyciągów ziołowych.

Niedokrwienie kończyn dolnych - tzw. stopa cukrzycowa. Zespół stopy cukrzycowej jest szczególnym zagrożeniem dla zdrowia, gdyż grozi choremu amputacją stopy i kalectwem. Jest wywołany późnymi powikłaniami naczyniowymi, głównie miażdżycą dużych tętnic nóg. Choroba cechuje się: niedostatecznym ukrwieniem stóp, ich deformacją, zmniejszonym odczuwaniem bólu oraz gorszym gojeniem się ran. W krańcowych przypadkach może dojść do niegojących się owrzodzeń i amputacji stopy. Choroba ta dotyczy w większym stopniu osób z cukrzycą typu 2, niewymagającą wstrzyknięć insuliny. Przyczyną objawów zespołu stopy cukrzycowej jest zahamowanie dopływu krwi do stóp, co powoduje niedotlenienie stopy i brak niezbędnych składników dla odżywiania tkankowego.

Jeśli towarzyszy temu uszkodzenie nerwów w kończynie dolnej, spowodowane wcześniejszą neuropatią cukrzycową to dochodzi do szeregu wtórnych zmian w kończynach dolnych, takich jak: zaniki mięśniowe, zaburzenia w ukształtowaniu stopy, ograniczenie ruchomości stawów, nieprawidłowy rozkład ciśnienia na stopę. Zmienione są także funkcje fizjologiczne stopy, takie jak wydzielanie potu, odżywianie struktur stopy, prawidłowy metabolizm tkanek. W zespole stopy cukrzycowej szczególnie ważne jest niedopuszczenie do zmian chorobowych w obrębie kończyn dolnych. Zmiany takie, jak: deformacje, drobne rany, owrzodzenia są powodem, że stopy osoby chorej na cukrzycę są narażone na niebezpieczeństwo groźnych powikłań - do amputacji włącznie.

Przyczynami owrzodzeń stopy są: neuropatia czuciowa, spowodowana uszkodzeniem nerwów obwodowych oraz niedokrwienie tkanek stóp i zakażenie ich drobnoustrojami chorobotwórczymi.

Objawy stopy cukrzycowej:

• zaburzone odczuwanie bólu,

• gorsze gojenie się ran,

• tworzenie się modzeli (odciski, stwardnienia naskórka), owrzodzeń, zaczerwienień (stany zapalne), uszkodzeń skóry (otarcia, zranienia, drobne pęknięcia skóry, zrogowacenia),

• deformacje kości, zdeformowane paznokcie

• skóra na stopach jest cienka, łuszczy się, jest sucha

• niedokrwienie stóp, skóra jest sinawa

• skóra pozbawiona jest owłosienia

• nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne

Wyróżnia się 3 główne typy stopy cukrzycowej:

• neuropatyczna stopa cukrzycowa - jest to konsekwencja uszkodzenia obwodowego układu nerwowego. Osoba taka nie jest w stanie rozpoznać temperatury, nie czuje dotyku, może pojawiać się charakterystyczne uczucie palenia i pieczenia stopy, drętwienie placów u stóp, uczucie fantomowe, jak przy odjęciu stopy.

• choroba niedokrwienna stopy - wywołana jest miażdżycą tętnic, wówczas skóra jest niedożywiona. Początkowo niedokrwienie może objawiać się bólami stóp.

• neuropatyczna-niedokrwienna stopa cukrzycowa - łączy w sobie dwa poprzednie typy, wówczas chory ma owrzodzenia, pęknięcia na stopie, jednak nie czuje bólu.

Zasady pielęgnacji stóp dla osób z cukrzycą:

	codziennie przed kąpielą oglądaj swoje stopy w celu wykrycia uszkodzeń (w razie trudności posłuż się lustrem lub poproś o pomoc najbliższych), myj stopy w letniej, bieżącej wodzie (37°C) z mydłem, przed myciem zmierz temperaturę wody za pomocą termometru.
	dbaj o to, aby twoje stopy były zawsze czyste i suche, szczególnie przestrzenie między palcami,
	do pielęgnacji stóp nie używaj żadnych ostrych przyborów, urządzeń elektrycznych ani środków chemicznych, do skracania paznokci używaj tylko pilnika, stwardniałą skórę i nagniotki usuwaj tylko przy użyciu pumeksu,
	jeśli skóra jest zbyt sucha - używaj kremu nawilżającego, a jeśli nadmiernie wilgotna - pudru do stóp, nie używaj drażniących kremów, ani środków usuwających nagniotki,
	codziennie zmieniaj skarpetki (powinny być bawełniane lub wełniane), rajstopy lub pończochy,   nigdy nie chodź boso (zwłaszcza na plaży), nigdy nie zakładaj butów na gołe stopy - zawsze noś skarpetki, do ogrzania stóp nie używaj termoforu ani poduszki elektrycznej, zamiast tego zakładaj ciepłe skarpety,
	za każdym razem przed włożeniem butów na nogi sprawdzaj wewnętrzną wyściółkę butów wkładając do nich rękę,  noś tylko miękkie, wygodne i dobrze dopasowane do stopy obuwie.

Ćwiczenia nóg dla osób z cukrzycą:

Wszystkie ćwieczenia powtarzaj 10-20 razy.

Ćwiczenie na schodach. Spróbuj przejść jedną kondygnację schodów idąc tylko na palcach.
Ćwiczenie na krześle: trzymając ręce złożone na piersiach, usiądź na krześle i wstań 20 razy.
Napinanie mięśni łydek: oprzyj się dłońmi o ścianę, trzymając stopy nieco do tyłu, pięty przyciśnięte do podłoża. Zegnij ręce 10 razy utrzymując wyprostowane plecy i nogi. Ćwiczenie zapobiega skurczom nóg.
Ćwiczenie palców: trzymając się oparcia krzesła opuszczaj się i podnoś na palcach stojąc w miejscu.
Wymachy nóg: stań z jedną nogą nieco uniesioną, na przykład na książce. Trzymając się krzesła lub stołu wymachuj drugą nogą tam i z powrotem 10 razy. Potem zmień nogę i powtórz ćwiczenie.
Wymachy stóp: usiądź na podłodze i oprzyj się plecami o twardą powierzchnię np. ścianę. Potrząsaj stopami aż do momentu, gdy poczujesz iż są rozluźnione i ciepłe.

Czynności do wykonania podczas zabiegu pedicure:

1. Zdejmujemy biżuterię (pierścionki, bransoletki), aby zapobiec uszkodzeniu naskórka

2. Musimy dokładnie obejrzeć skórę stopy, zwróć uwagę na miejsca gdzie jest najbardziej delikatna wręcz papierowa, zwróć uwagę czy nie ma na niej ranek, pęcherzyków

3. Kontrolujemy temperaturę wody do moczenia stóp. Powinna być letnia (poniżej 37 stopni), należy unikać niskich i wysokich temperatur. Mierzymy ją termometrem, ponieważ często klientka ze stopą cukrzycową ma zaburzone odczuwanie bólu i nie będzie w stanie stwierdzić czy woda nie jest za gorąca. Jest to etap wstępny zabiegu, w którym ograniczamy się do umycia nóg bez długiego moczenia, które jest przeciwwskazaniem, ponieważ powoduje macerację skóry.

4. 
   
   
   
   
   
   Nie używamy mocnych środków pianotwórczych, najbezpieczniej moczyć stopy z dodatkiem płatków mydlanych.

5. Po obmyciu należy osuszyć stopy, a szczególną uwagę zwrócić na przestrzenie między palcami.

6. Podczas piłowania paznokci powinnyśmy obrać jeden kierunek, aby nie doprowadzić do uszkodzenia płytki paznokciowej i nie używamy metalowego pilnika.

7. Paznokcie obcinamy prosto, lekko podpiłowujemy brzegi, aby nie drażniły skóry w ten sposób zapobiegniemy wrastaniu paznokcia.

8. Nie należy przekłuwać pęcherzy na stopie.

9. Nie można stosować preparatów chemicznych, ani plastrów na modzele, nagniotki.

10. Do usuwania zrogowaciałego naskórka powinnyśmy użyć pumeks lub niemetalową tarkę,

11. Uzupełnieniem pedicure powinien być masaż, mogą to być kółeczka, zginanie. Świetnie sprawdza się delikatnie wykonany drenaż limfatyczny.

12. Elementem wykończeniowym będzie nawilżenie skóry jednakże przestrzenie między palcowe należy przyspać pudrem, najlepiej, jeżeli będzie to puder przeciwgrzybiczny, ponieważ u osób cierpiących na cukrzycę znacznie częściej występuje grzybica

Neuropatia autonomiczna- uszkodzenie nerwów działających niezależnie od naszej woli- Ta choroba występuje rzadziej, lecz może paraliżować działanie nieomal każdego układu w ustroju. Dotyczy nerwów działających niezależnie od woli osoby chorej. Uszkodzeniu mogą nerwy regulujące ciśnienie tętnicze krwi, pocenie się, czynności jelit lub pęcherza moczowego. Z tego powodu może występować skłonność do omdleń w pozycji stojącej, nieprawidłowe pocenie się, biegunki pokarmowe lub trudności w opróżnianiu pęcherza moczowego. Jeśli uszkodzone zostały nerwy kontrolujące czynności przewodu pokarmowego, chory ma problemy z przetwarzaniem i wydalaniem pokarmu. Gdy choroba obejmuje czynności przełyku, wówczas manifestuje się zaburzeniami połykania, uczuciem zatrzymywania się kęsa pokarmowego w przełyku. Jeśli dominuje uszkodzenie unerwienia żołądka - występują nudności, wymioty po posiłkach, zbyt szybkie powstawanie uczucia sytości. Może też pojawić się jadłowstręt. Jeśli uszkodzenia nerwów powodują zaburzenia czynności pęcherzyka żółciowego, występują wówczas wzdęcia brzucha po posiłkach, bóle w nadbrzuszu i prawym podżebrzu przypominające napady kolki żółciowej. Najbardziej znanym i chyba najczęstszym objawem neuropatii autonomicznej przewodu pokarmowego jest nocna biegunka cukrzycowa. W pełnym rozwoju choroby pacjenci oddają po kilka stolców, przeważnie w porze nocnej, bez bólu. Biegunka bardzo utrudnia leczenie cukrzycy, sprzyja, bowiem występowaniu niedocukrzeń oraz niedoborów pokarmowych. U niektórych osób neuropatia może się objawiać przewlekłymi zaparciami. Po długotrwałym okresie zaparć naprzemiennie występuje biegunka. Uszkodzenie włókien nerwowych pozbawia chorego sygnału parcia moczu na pęcherz, - dlatego najlepiej jest ustalić sobie od rana regularne terminy oddawania moczu - najlepiej, co 2 godziny.

Leczenie jest objawowe. Zaleca się spożywać posiłki często, w małych ilościach, dobrze rozdrobnione. Osobom z uporczywą biegunką koniecznie należy podawać leki zwalniające ruchy jelit.

Za czynniki sprzyjające rozwojowi choroby uważa się: złe wyrównanie cukrzycy oraz długi czas jej trwania, palenie tytoniu i picie alkoholu. Dlatego leczenie polega przede wszystkim na utrzymywaniu stężenia glukozy we krwi na poziomie zbliżonym do normy oraz zaprzestaniu palenia tytoniu i picia alkoholu. Podstawowym sposobem zapobiegania i leczenia neuropatii, zarówno obwodowej - „czuciowej”, jak i autonomicznej, jest wczesne i skuteczne leczenie cukrzycy. Wiele objawów spowodowanych tym powikłaniem łagodnieje lub ustępuje po pewnym czasie dobrego wyrównania cukrzycy.

Neuropatia ogniskowa- Bolesne i krótkotrwałe uszkodzenia włókien nerwowych zwane neuropatią ogniskową występują głównie u chorych w starszym wieku. Mogą być jednoogniskowe lub wieloogniskowe. Przyczyną jest niedrożność naczynia odżywiającego nerw, spowodowana zakrzepem. Początek jest zwykle gwałtowny i bardzo bolesny. Bóle zwykle ustępują jednak samoistnie po 6-8 tygodniach, kiedy już sąsiedni nerw przejmie zablokowane funkcje. Rozpoczynają się one powoli, postępują i utrzymują się, jeśli nie zastosuje się odpowiedniego leczenia. Objawami neuropatii wieloogniskowej są: podwójne widzenie, opadanie stopy, bóle barków i kręgosłupa.

W bólowych postaciach neuropatii cukrzycowej należy stosować leki przeciwbólowe i niekiedy antydepresyjne. Niekiedy możliwe jest leczenie chirurgiczne. Osłabionym mięśniom poprawę może przynieść fizykoterapia.

Nefropatia cukrzycową.

Nerki oczyszczają organizm z końcowych produktów przemiany materii jak biologiczny filtr. W wyniku tej filtracji mocz pozbawiany jest niemal całkowicie znajdujących się w nim cząsteczek białka. U niektórych chorych na cukrzycę dochodzi jednak po dłuższym okresie trwania choroby do zmian w nerkach, a wskutek tego do zaburzenia filtracji. Zwiększenie ilości białka wydalanego z moczem nazywamy nefropatią cukrzycową. Krew w nerkach przepływa przez mikroskopijne zespoły filtrujące - zwanych nefrony. Nefron to miejsce, w którym zbędne produkty przemiany materii są od niej oddzielane i wydalane, jako mocz. Produkty użyteczne - białko - są natomiast „odcedzane” i zawracane do wykorzystania w organizmie. Znajdujące się w nefronie drobne naczynia krwionośne, tzw. kłębuszki nerkowe, mogą ulec uszkodzeniu pod wpływem długotrwałego nadmiaru cukru we krwi. Uszkodzenia drobnych naczyń kłębuszków nerkowych powodują zmiany w nerkach, z których najpoważniejsze i najgroźniejsze nazywane są nefropatia cukrzycowa.

Nefropatia cukrzycowa występuje najczęściej u osób źle leczonych, chorujących na cukrzycę wiele lat, mających przez dłuższy czas zbyt duże stężenie glukozy we krwi i w moczu oraz podwyższone wartości hemoglobiny glikowanej. O wysokim realnym zagrożeniu tym powikłaniem świadczy to, że choroba rozwija się u blisko 40% pacjentów z cukrzycą typu I oraz u 5-40% pacjentów z cukrzycą typu II.

W początkowych stadiach nefropatii cukrzycowej chory nie ma widocznych i odczuwalnych objawów choroby nerek. Pierwszym widocznym objawem choroby jest wspomniane zwiększanie się ilości białka w moczu, aż do niewielkiego przekroczenia bariery 100 mg białka na dobę uznanej za poziom szkodliwy dla zdrowia i objaw chorobowy zwany pod nazwą białkomocz. Mówimy wówczas o patologii o nazwie mikroalbuminuria - to ponadnormatywne wydalanie białka z moczem. Objawia się  przekroczeniem poziomu białka w wydalanym moczu powyżej granicy 300 mg na dobę.

Pojawienie się i rozwój białkomoczu, przy nieleczonej cukrzycy - oznacza, że czynność nerek może się pogarszać o około 10% rocznie. Po mniej więcej 7 latach doprowadza to do tzw. schyłkowej niewydolności nerek, konieczne staje się leczenie nerkozastępcze.

Jeśli ilości białka wydalanego w moczu nie przekroczyła granicy  mikroalbuminurii (300 mg/ na dobę) - to  dobre wyrównanie glikemii może spowodować cofnięcie się białkomoczu.

Przeciwdziałania neuropatii cukrzycowej zależy od utrzymania poziomu glukozy we krwi maksymalnie zbliżonego do normy fizjologicznej oraz utrzymania ciśnienia tętniczego poniżej 130/85 mm Hg.

Kliniczne objawy schyłkowej niewydolności nerek?

• obrzęk kostek, dłoni i twarzy oraz innych części ciała;

• utrata apetytu, czemu towarzyszy metaliczny smak w ustach;

• podrażnienia skóry spowodowane odkładaniem się produktów przemiany materii;

• trudności w osiąganiu poprawnych wartości glikemii.

Wszystkie te objawy łącznie świadczą o utracie zdolności nerek do funkcjonowania.

Retinopatia cukrzycowa

To choroba oka wywołana długotrwałą cukrzycą, początkowo zagrażająca utratą ostrości widzenia, a później całkowitą utratą wzroku. Bezpośrednią przyczyną patologii oka jest duże stężenie glukozy we krwi, które uszkadza naczynia krwionośne siatkówki. To zagrożenie dotyczy prawie każdego chorego na cukrzycę. Widoczne uszkodzenia drobnych naczyń siatkówki i wylewy krwi z naczyń włosowatych. Najbardziej zagrożone retinopatią cukrzycową są osoby długotrwale chorujące na cukrzycę. Statystyki światowe wskazują, że po 10-15 latach trwania choroby - u 50% chorych stwierdza się objawy retinopatii, zaś po 20-25 latach, aż u 75-90% chorych.

Sprawdzoną metodą wykrywania wczesnych powikłań cukrzycowych w obrębie siatkówki oka jest dokładne badanie okulistyczne.

Uszkodzenia naczyniowe siatkówki określamy, jako mikroangiopatia cukrzycowa. Polegają one na:

• rozszerzeniu naczyń żylnych siatkówki,

• uszkodzeniu drobnych naczyń, osłabieniu ich ścianek,

• tworzeniu się mikrotętniaków,

• zamykaniu się światła tętniczek przed naczyniami włosowatymi siatkówki,

• powstawaniu nowych naczyń krwionośnych,

• wylewach krwi wskutek pękania zmienionych naczyń włosowatych

Pod wpływem rozwoju choroby dochodzi do zaburzeń krążenia w siatkówce oraz jej niedokrwienia. To zagraża upośledzeniem wzroku, a nawet jego utratą.

Wyróżniamy dwa stadia retinopatii cukrzycowej - stadium początkowe - zwane retinopatia nieproliferacyjna, i cięższe stadium - zaawansowane, zwane retinopatia proliferacyjna.

Zwiastunem jest obrzęk plamki żółtej oka. Konsekwencją obrzęku jest upośledzenie ostrości wzroku. Jest to najczęstsza przyczyna obniżenia ostrości wzroku sygnalizowana przez chorych na cukrzycę, zwłaszcza typu II. Obrzęk żółtej plamki oka rozpoznaje się na podstawie dokładnego badania dna oka.

Rozpoznanie retinopatii opiera się coraz częściej na skaningu laserowym oka. Polega ona na penetrowaniu dna oka wiązką promieniowania podczerwonego, w wyniku, którego otrzymuje się barwne przekroje siatkówki, w których kolory odpowiadają właściwościom optycznym poszczególnych jej struktur. Umożliwia to bardzo dokładną ocenę obrzęku plamki. Jest to badanie nieinwazyjne, co pozwala na jego częste wykonywanie.

Ścisła kontrola glikemii redukuje o 60% ryzyko rozwoju retinopatii.

Laseroterapia jest najskuteczniejszą metodą leczenia retinopatii. Polega na operacyjnym zamykaniu przeciekających naczyń krwionośnych, co zapobiega tworzeniu się nowych patologicznych naczyń skłonnych do pękania i dających wylewy do siatkówki i ciała szklistego. Jeśli dojdzie do krwotoku i utraty widzenia - stosuje się wówczas zabieg operacyjny o nazwie witrektomia. Dzięki niemu usuwa się krew z oka. Zabieg ten pozwala często odzyskać wzrok. Systematyczne badania okulistyczne, wcześnie podjęte leczenie, przy ścisłej kontroli glikemii najlepiej chronią oczy przed retinapatią.

Aktywność fizyczna a cukrzyca

Wysiłek fizyczny powinien być, obok diety i farmakoterapii podstawowym sposobem leczenia cukrzycy. W cukrzycy typu II ruch i wysiłek fizyczny są podstawowym składnikiem leczenia. W cukrzycy zależnej od insuliny wprowadzenie wysiłku fizycznego, jako czynnika leczniczego jest zalecane i bardzo korzystne. Ćwiczenia fizyczne szczególnie pożyteczne dla chorych na cukrzycę: wolny i niezbyt szybki marsz, pływanie (w basenie), wiosłowanie, spokojny taniec, nieforsujące gry z piłką, bedmington, spacerowa jazda na rowerze, gimnastyka połączona z ruchem, bieg narciarski, łyżwiarstwo, a nawet zwykłe wchodzenie po schodach.

Sporty niezalecane przy tej chorobie - pilotaż, skoki na spadochronie, alpinizm, nurkowanie, pływanie na otwartych akwenach.

Jeśli cukrzyca jest źle leczona i występuje z tego powodu nadmiar cukru we krwi - wówczas aktywność fizyczna jest przeciwwskazana. W przypadku osób chorych na cukrzycę typu I przed rozpoczęciem długotrwałego wysiłku należy zmniejszyć o 30-50% dawkę wstrzykiwanej insuliny. Chorym na cukrzycę zaleca się regulację intensywności ćwiczeń fizycznych poprzez samoobserwację objawów przemęczenia, takich jak: obfite pocenie się, przyśpieszenie oddychania, uczucie zmęczenie. Jeśli odczuwamy nadmierne zmęczenie powinniśmy zwolnić tempo ćwiczeń i odpocząć.

GŁÓNE SKŁADNIKI POŻYWIENIA NDIABETYKA

WĘGLOWODANY:

Znajdują się one w makaronach, ziemniakach, ryżu, chlebie, kaszach, kukurydzy, słodyczach

oraz ciastach. Węglowodany to także cukier oraz owoce i jarzyny zawierają pewne

ilości węglowodanów.

Podział:

węglowodany szybko przyswajalne - czyli ulegające szybkiemu trawieniu w przewodzie pokarmowym obejmują cukier, słodycze, owoce oraz ciasta. Spożycie ich powoduje szybki wzrost stężenia glukozy we krwi.

Węglowodany wolniej przyswajalne - znajdują się w chlebie, kaszach, makaronach. Są one szczególnie polecane u chorych na cukrzycę, ponieważ powodują powolny przyrost stężenia glukozy we krwi po ich spożyciu.

Rodzaje węglowodanów:

Jednocukry: glukoza, fruktoza, galaktoza - powstają w przewodzie pokarmowym jako produkty rozpadu dwucukrów zawartych w owocach, jarzynach, mleku.

Dwucukry: najbardziej popularne mają nazwy chemiczne - cukroza, maltoza, laktoza, Najwięcej zawiera ich cukier buraczany, trzcinowy, melasa, mleko, owoce, jarzyny

Węglowodany złożone: skrobia, celuloza, hemiceluloza Najwięcej zawiera ich - pieczywo, produkty mączne, rośliny strączkowe, bulwy.

Węglowodany stanowią dla naszego organizmu ważne źródło energii.

BIAŁKA

Występowanie - Stanowią one składnik takich produktów żywieniowych jak: mięso w tym drób, ryby, wędliny, rośliny strączkowe w tym soja, soczewica, białko jajek.

Podział

Białka pochodzenia zwierzęcego: mięso, sery, białko jaja)
Białka pochodzenia roślinnego:rośliny strączkowe, soja, soczewica.

Rodzaje

Białka pełnowartościowe: ryby, drób i inne rodzaje mięsa, mleko, sery, białko jaja
Białka częściowo wartościowe: rośliny strączkowe, zboże, jarzyny, orzechy.

Znaczenie białka dla naszego organizmu- Rola białka w naszym organizmie sprowadza się przede wszystkim do roli budulca. Oznacza to, że białko dostarcza materiału budulcowego do budowy komórek, tkanek, narządów. Tym materiałem są aminokwasy powstające w jelicie w wyniku trawienia białek. Stanowią one produkt rozpadu białek w jelicie pod wpływem enzymów trawiennych. Białko dostarczone do organizmu zostaje także wykorzystane do wytwarzania enzymów, hormonów oraz przeciwciał.

Ilość białka w diecie - Wskazane jest, aby białko pełnowartościowe stanowiło 60 - 70% całkowitej zawartości białka w diecie. Spożywanie wyłącznie białek pochodzenia roślinnego, a zatem niepełnowartościowych powoduje niedobór w organizmie pewnych aminokwasów. Organizm nasz nie ma możliwości wyprodukowania ich sam. Stąd powstaje ich niedobór.

LIPIDY
Występowanie - stanowią składnik wielu pokarmów, nie zawsze widoczny gołym okiem. Znajdują się w maśle, śmietanie, mleku pełnotłustym, smalcu, słoninie, serach żółtych, mięsie, olejach, oliwie z oliwek a także w margarynach. Jest to szereg substancji, których wspólną cechą jest ich względna nierozpuszczalność w wodzie, przy czym pozostają one rozpuszczalne w tzw. rozpuszczalnikach organicznych. Lipidy są ważnym dla organizmu źródłem energii, mają dużą wartość energetyczną. Umożliwiają one wchłanianie w jelicie witamin określanych jako witaminy rozpuszczalne w tłuszczach. Wobec dużej zawartości lipidów w tkance podskórnej i wokół narządów zapewniają one izolację termiczną naszemu organizmowi. Są składnikami komórek, występują w osoczu. Ich duża zawartość w tkance nerwowej jest istotna dla prawidłowego przewodzenia pobudzeń wzdłuż włókien nerwowych. Nadmierne spożywanie potraw, produktów z dużą zawartością tłuszczu prowadzi do rozwoju miażdżycy.

KATECHIZM DIETETYCZNY DIABETYKA

Dieta diabetyka wymaga właściwego doboru podstawowych składników pokarmowych jakimi są węglowodany, tłuszcze i białka. Regułą doboru składników pokarmowych powinna być następująca proporcja kaloryczna składników:

a/ węglowodany dostarczają 50-60% wartości energetycznej diety

b/ tłuszcze dostarczają 20-30% wartości energetycznej diety

c/ białka dostarczają 10-20% wartości energetycznej diety

Zasadą jest dominacja na talerzu węglowodanów w postaci pieczywa, kasz, makaronu, ziemniaków oraz dużej porcji warzyw i owoców. Niewielka objętościowo i wagowo winna być porcja tłuszczów i białka. Należy przy tym wystrzegać się widocznego i niewidocznego tłuszczu w pokarmach.

Potrawy zalecane: pieczywo gruboziarniste, kasze, ziemniaki, ryż, makarony, mleko chude, chudy ser, jogurt, oleje roślinne, jarzyny, owoce, itp. Te potrawy powinno się jeść codziennie.

Pokarmy są dozwolone w ograniczonym zakresie- jaja (najlepiej same białko), chudy drób, chude mięsa (cielęcina), niektóre gatunki ryb: dorsz, mintaj, pstrąg, szczupak, sielawa; miękkie margaryny. Te potrawy można jeść kilka razy w tygodniu.

Potrawy, których należy unikać - Alkohol jest dozwolony tylko w minimalnych ilościach. Nie należy spożywać świeżego pieczywa, rosołów mięsnych i wszelkich wywarów z mięsa i kości, tłuszczu wieprzowego oraz tłustego mięsa, wędzonych ryb, tłustych, słonych wędlin, konserw mięsnych i marynat,. Należy też unikać pokarmów słodkich: słodkich ciast, tortów, cukierków, czekolady, a także orzechów, fig. Unikamy potraw smażonych i odsmażanych.

Węglowodany złożone - skrobia

Dobrze metabolizowane i przetwarzane w energię są produkty spożywcze zwane skrobią. Skrobia jest podstawowym składnikiem ziarna zbóż, bulw niektórych warzyw. Metabolizm skrobi do glukozy jest powolny i stopniowy, wchłania się równomiernie do krwi z przewodu pokarmowym.

Produkty bogate w skrobię:

• Produkty zbożowe: pszenne, żytnie, z owsa, jęczmienne, gryczane, z ryżu. Występują w postaci mąki, makaronów, pieczywa kasz, płatków,

• Warzywa - głównie bulwy, nasiona. Kupujemy je w postaci surowej lub przetworów, np. ziemniaki, mąka ziemniaczana, pyzy; kukurydza, mąka kukurydziana, płatki.

Pokarmy z tego typu węglowodanów powinny być podawane w każdym posiłku.

Węglowodany wskazane i węglowodany niewskazane.

Najdogodniej dla użytku praktycznego jest wyróżnić trzy grupy węglowodanów, które ze względu na szybkość wchłaniania się glukozy z przewodu pokarmowego do krwi są zalecane bądź niezalecane. Możemy je nazwać obrazowo, ze względu na szybkość przemiany metabolicznej w glukozę jako:

• węglowodany „biegnące” -  niewskazane dla osób z cukrzycą, które wchłaniają się najszybciej z przewodu pokarmowego i powodują gwałtowny przyrost glukozy we krwi. Zaliczamy do nich takie pokarmy, jak cukier sypki i w kostkach, cukierki, czekoladki, słodkie ciastka, lody, miód, konfitury, soki słodzone, słodkie owoce i kandyzowane.

• węglowodany „maszerujące” - wskazane dla osób z cukrzycą, - do których zaliczamy produkty dość szybko wchłaniające się, jednak dające wolniejszy przyrost glukozy we krwi. Zaliczamy do nich: chleb, ryż, ziemniaki, kasze płatki zbożowe, banany, jabłka, śliwki, truskawki.

• węglowodany „czołgające się” - wysoce wskazane dla osób z cukrzycą, - do których zaliczamy głównie jarzyny: (wszystkie części roślin), marchew, seler, kalafior, pietruszka; jak też chleb gruboziarnisty.

 

OWOCE I WARZYWA W DIECIE 

Warzywa i owoce są źródłem niezbędnych organizmowi witamin, soli mineralnych, włóknika pokarmowego w diecie. Na przykład zawarte w nich związki mineralne pomagają utrzymać równowagę kwasowo-zasadową organizmu, nie mniej cenny jest zawarty w nich włóknik, który chociaż nie jest trawiony przez przewód pokarmowy człowieka, to zmniejsza uczucie głodu, pobudza pracę jelit i zapobiega zaparciom. Włóknik, zwłaszcza ten rozpuszczalny w wodzie jest uznanym środkiem hamującym wchłanianie cholesterolu, dzięki czemu zapobiega w pewnym stopniu miażdżycowym powikłaniom cukrzycy.

Warzywa i owoce posiadają zróżnicowaną zawartość węglowodanów - jedne zawierają ich niewielkie ilości i inne dość znaczne. Znaczna ilość węglowodanów oznacza dużą zawartość kalorii i trudne zadanie dla trzustki osoby z chorej na cukrzycę. Dla potrzeb diety cukrzycowej podzielono, więc warzywa na grupy, w zależności od zawartości węglowodanów. Ułatwia to wybór warzyw i owoców z pożądanej grupy, a także równoważną energetycznie wymianę produktów między grupami.

Jak podzielono owoce i warzywa ze względu na zawartość węglowodanów?

Grupa I - warzywa o zawartości 2-5 proc. węglowodanów: boćwina, brokuły, cykoria, kalafior, ogórek, pomidor, rzodkiewki, rabarbar, sałata, szczypiorek, szpinak, szparagi. Owoce: arbuzy, cytryny, grejpfruty, melony, poziomki, truskawki, żurawiny.

Grupa II - warzywa o zawartości 5-10 proc. węglowodanów: brukiew, brukselka, buraki, cebula, dynia, jarmuż, fasolka szparagowa, kalarepa, kapusta biała, czerwona i włoska, marchew, papryka, nać pietruszki, pory, rzepa, szczaw, włoszczyzna z kapustą i bez. Owoce: agrest, ananasy, borówki, brzoskwinie, czarne jagody, czereśnie, gruszki, jabłka, jeżyny, maliny, mandarynki, morele, pomarańcze, porzeczki białe i czerwone, wiśnie.

Grupa III - warzywa o zawartości 10-25 proc. węglowodanów: bób, chrzan, czosnek, groszek zielony, koperek zielony, korzeń pietruszki, seler, ziemniaki. Owoce: banany, czarne porzeczki, śliwki, renklody, winogrona, owoce suszone.

Grupa IV - warzywa o zawartości do 75 proc. węglowodanów: groch, fasola, soja, soczewica, kukurydza.

Warzywa z grupy I i II mogą być spożywane przez chorych na cukrzycę prawie bez ograniczeń, ponieważ charakteryzują się niewielką ilością węglowodanów i ogólną niską wartością energetyczną.

Ograniczać należy spożywanie warzyw z grupy IV i III, szczególnie ziemniaków. Powodem jest bardzo duża ilość skrobi - wielocukru przekształcanego w organizmie w cukry proste. W sytuacji niedoboru insuliny może to skomplikować metabolizm spalania glukozy. Ponadto nadmiar węglowodanów w diecie może spowodować przekroczenie potrzeb energetycznych organizmu, co grozi nadwagą utrudniającą leczenie cukrzycy.

Owoce, w odróżnieniu od warzyw, są bogate w łatwo przyswajalne węglowodany proste. W diecie osoby chorej na cukrzycę określa się ich ilość w zależności od wartości energetycznej oraz zalecanej dziennej liczby węglowodanów. Ograniczenia dotyczą szczególnie owoców z grupy II i III. Duże ich spożycie może spowodować zwiększenie stężenia glukozy we krwi i w moczu.

 

BIAŁKO I TŁUSZCZ W DIECIE DIABETYKA

Białko niezbędne jest organizmowi w okresie wzrostu oraz do reperacji zużytych elementów komórek i tkanek ciała. W małym stopniu jest zużywane do wytwarzania energii. W źle leczonej cukrzycy białko może być nadmiernie zużywane, jako paliwo energetyczne, co jest niekorzystne dla zdrowia.

Dorosłym - chorym na cukrzycę można zalecić ilość białka równą - 10-20% wartości energetycznej codziennej diety. W tym zalecane jest, aby w 30-50% były to białka roślinne. Codzienna porcja białka = 1 g białka na 1 kg należnej masa ciała.

Najbardziej wartościowe jest białko zwierzęce zawarte w chudym mięsie: cielęcym, wołowym, końskim, jagnięcinie; drobiowym (białe mięso z kurczaka, indyka, bez skóry); królik, dziczyzna, chude wędliny (szynki drobiowe). Równie wartościowe jest białko z nabiału: z chudego mleka, twarogu, jogurtu i innych odtłuszczonych przetworów mlecznych. Dużo wartościowego białka znajduje się również w nasionach roślin strączkowych: w grochu, fasolce lub soi.

Tłuszcz a cukrzyca

Wskazane jest, aby dzienne spożycie tłuszczu zwierzęcego stanowiło od 0- 10% ogółu kalorii w diecie. Natomiast tłuszcze wielonienasycone, które wchodzą w skład wielu olei roślinnych powinny mieścić się w granicach 3-7% codziennej porcji kalorii.

Cholesterol w cukrzycy jest dużym zagrożeniem dla naczyń krwionośnych i układu krążenia. Lista produktów zawierających dużo cholesterolu powinna być dla osoby chorującej na cukrzycę „listą pokarmów zakazanych”, rzadko obecną w jadłospisie. Z tego względu nie należy jeść podrobów: wątroba, mózg, nerki, ozór i ograniczyć żółtka jaj do 2-3 na tydzień.

WITAMINY, MINERAŁY, WODA  A CUKRZYCA

Witaminy są regulatorem prawie wszystkich ważnych procesów życiowych, muszą być one dostarczone z pożywieniem, gdyż organizm sam ich nie wytwarza.

Chory na cukrzycę powinien zwrócić szczególną uwagę przede wszystkim na zasobność w diecie:

• witaminy A - zwłaszcza w postaci jej roślinnej postaci -beta karotenu, którego jest najwięcej w pomidorach, marchwi, warzywach liściastych: sałacie, natce pietruszki,

• witaminy C - najwięcej jest jej w kiszonej kapuście, zielonych warzywach liściastych, owocach jagodowych (czarna porzeczka, truskawka, itp.), cytrusach.

• witaminy E - najwięcej jest w kiełkach pszenicy, soi, olejach roślinnych, zielonych warzywach liściastych,

Witaminy te są znanymi ze swej skuteczności antyoksydantami. Chronią naczynia krwionośne przed miażdżycą, co zapobiega groźnym powikłaniom cukrzycy.

ZALECENIA PRAKTYCZNE DLA OSÓB Z CUKRZYCĄ

Każdego dnia dieta powinna dostarczyć taką samą wartość kaloryczną i gatunkową pokarmów. Taka dieta przyczynia się do stabilności przebiegu cukrzycy. Dodatkowe porcje pożywienia są dozwolone wyłącznie w dniach, w których podejmowany jest większy wysiłek fizyczny lub pojawi się dodatkowa choroba, np. przeziębienie czy gorączka, które zużywają energię. Warto ograniczyć w diecie potrawy wysokokaloryczne. Nawet wówczas, gdy zawierają one tzw. „maszerujące” węglowodany, tj. pieczywo, kasze, ziemniaki, kluski. Dzięki ich obfitemu udziałowi w posiłkach łatwo jest przekroczyć limit dozwolonych kalorii, dlatego też należy unikać potraw zawierających dużo soli. Oznacza to zalecenie unikania ryb wędzonych i solonych (śledź), wędlin, solonego pieczywa, solonych orzechów, nadmiernego solenia potraw, bardzo pikantnych przypraw. Główne posiłki - śniadanie, obiad i kolacja - powinny zawierać produkty z białka zwierzęcego. Zalecane produkty to: mleko, chude mięso, ser, ryby, białko jaj. Należy zadbać o to, by posiłki były zawsze świeżo przygotowane, nie za gorące i nie za zimne. Najpierw powinno się przyjmować pokarmy gęste, potem płynne - wolno, dokładnie przeżuwając. Zaleca się jedzenie pokarmów przetartych przez sito, zmielonych lub drobno posiekanych. Posiłki należy spożywać 5-6 razy dziennie w małych ilościach, nie do syta. Ostatni posiłek przed snem powinien się składać z produktów zawierających węglowodany wolno wchłaniające się, aby chroniły pacjenta przed hipoglikemią w godzinach nocnych. Spożywanie posiłków powinno być tak rozłożone w ciągu dnia, aby harmonizowało z działaniem specyfików leczących cukrzycę. Najwięcej węglowodanów powinno się zjeść w posiłku przypadającym na szczyt działania tych leków.
 

DEKALOG CHOREGO NA CUKRZYCĘ

1. Nie wprowadzaj do Swej diety radykalnych zmian. Pamiętaj jednak o zachowaniu właściwych proporcji przy układaniu jadłospisu.

2. Systematycznie kontroluj Swoją wagę

3. Staraj się, aby dziennie zapotrzebowanie energetyczne organizmu pokrywać przez spożycie węglowodanów złożonych w postaci mąk, kasz itp. Ogranicz spożycie cukrów prostych do 2 łyżeczek cukru dziennie oraz wykreśl z jadłospisu wszelkiego rodzaju wyroby cukiernicze (ciasta, lody, czekoladę). Niezbędne węglowodany uzupełniaj m.in. w postaci fruktozy zawartej w owocach.

4. Obniż spożycie tłuszczów zwierzęcych. Pamiętaj, aby nie przekraczać dziennie 300 mg. cholesterolu, który równoważny jest spożyciu 1/2 jaja kurzego. Wprowadź do diety tzw. nienasycone kwasy tłuszczowe zawarte w olejach roślinnych, które w istotny sposób zmniejszają ryzyko wystąpienia zmian miażdżycowych.

5. W przypadku uszkodzenia nerek ogranicz dowóz białka do organizmu. Pamiętaj, że 1 szklanka mleka zawiera 1 WW, ale o różnej wartości kalorycznej. Jedz świeżo przyrządzone ryby, najlepiej morskie.

6. Nie zapominaj, że podstawą zdrowego żywienia są świeże warzywa i owoce i dlatego też powinieneś spożywać je średnio 4 razy dziennie.

7. Ogranicz spożycie soli i alkoholu, gdyż w znaczący sposób wpływają one na przebieg Twojej choroby.

8. Spożywaj produkty gotowane lub przygotowywane "pod parą", nigdy zaś smażone.

9. Jeśli musisz słodzić wiedz, że obecnie są już ogólnie dostępne środki zastępcze tzw. słodziki (np. aspartam).

10. Zaprzestań palenia tytoniu, gdyż przyśpieszasz w ten sposób wystąpienie niekorzystnych zmian w naczyniach krwionośnych, prowadzących do utraty wzroku, uszkodzenia nerek i nadciśnienia.

Insuliny

Insulina - reguluje gospodarkę węglowodanową i powoduje spadek stężenia glukozy we krwi. U osoby zdrowej niewielkie stałe wydzielanie podstawowe insuliny zwiększa się gwałtownie podczas posiłków. Stężenie glukozy we krwi nie podnosi się zbytnio, gdyż w komórkach β trzustki są bardzo duże rezerwy insuliny. Komórki te mogą wydzielać 40-50 j.m. insuliny na dobę. Gdy kończy się wchłanianie węglowodanów z przewodu pokarmowego, zmniejsza się dodatkowe wydzielanie insuliny. Niedobór tego hormonu wywołuje cukrzycę. Odpowiednio dobrana insulinoterapia zapobiega rozwojowi późnych powikłań cukrzycowych, umożliwia normalne funkcjonowanie w codziennym życiu oraz poczucie wysokiej jakości życia. Firma Novo Nordisk produkuje różne rodzaje insulin różniące się między sobą czasem działania. Wszystkie insuliny Novo Nordisk zarówno ludzkie HM jak i analogi insuliny ludzkiej są insulinami biosyntetycznymi, otrzymywanymi w hodowli drożdży piekarskich z zastosowaniem inżynierii genetycznej. Nazwa "insulina ludzka" oznacza, że zawarte w niej substancje czynne są identyczne z naturalną insuliną produkowaną przez trzustkę człowieka. Analogi różnią się od insuliny ludzkiej szybkością wchłaniania z tkanki podskórnej oraz profilem działania.

Rodzaje insulin:

• krótkodziałająca

• o przedłużonym działaniu

• mieszanki insulinowe

Na rynku dostępnych jest wiele preparatów insuliny, które różnią się między sobą: budową cząsteczki hormonu, początkiem działania - czas jaki musi minąć od wstrzyknięcia do pojawienia się insuliny we krwi i czasem działania - czas jaki musi minąć aby cała dawka podanej insuliny uległa wchłonięciu i osiągnęła swój efekt. Biorąc pod uwagę kryterium budowy cząsteczki insuliny wyróżnia się:

• insuliny zwierzęce - pochodzenia wieprzowego lub wołowego;

• insuliny ludzkie - wytwarzane przez drożdże i bakterie, dzięki zastosowaniu inżynierii genetycznej, ich budowa nie różni się od budowy insuliny ludzkiej;

• analogi insulinowe- syntetyczne cząsteczki budową bardzo zbliżone do cząsteczki insuliny, którym nadaje się określony profil działania (np. szybki czas działania)

W Polsce insuliny Novo Nordisk dostępne są we:

• wkładach insulinowych  Penfill^® 

Niezależnie od postaci wszystkie insuliny ludzkie Novo Nordisk występują w podstawowym i powszechnie obowiązującym stężeniu 100 jednostek międzynarodowych w jednym mililitrze - 100 j.m./ml, zalecanym przez Światową Organizację Zdrowia.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w porozumieniu z Międzynarodową Federacją Diabetologiczną (IDF) postanowiły ujednolicić kolorystyczny kod insulin ludzkich. Jako standard, do którego powinni dostosować się wszyscy producenci insuliny na świecie, został przyjęty następujący kod kolorystyczny stosowany przez Novo Nordisk:

insulina krótkodziałająca - kolor żółty

insulina o przedłużonym działaniu - kolor zielony

mieszanka insulinowa 30/70 - kolor brązowy

mieszanka insulinowa 40/60 - kolor fioletowy

mieszanka insulinowa 50/50 - kolor szary

Te kolory są obecne na opakowaniach insuliny niezależnie od stężenia, formy czy kraju docelowego i dotyczą wkładów Penfill^®.

Insulina krótkodziałająca

Występuje w postaci przezroczystego roztworu. Klasyczna insulina ludzka krótkodziałająca rozpoczyna swoje działanie po upływie ok. 0,5 godziny od wstrzyknięcia, szczyt działania wykazuje między 1 a 3 godziną i działa do 8 godzin.

Należy ją podawać na pół godziny (lub bezpośrednio) przed posiłkiem, według wskazań lekarza.

Insulina o przedłużonym czasie działania

Insulina w tych preparatach łączona jest z substancją spowalniającą wchłanianie insuliny do krwi. Kombinacja insuliny i substancji spowalniającej zwykle powoduje powstanie kryształków, nadających cieczy mętny wygląd. Należy zawsze wymieszać insulinę przed każdą iniekcją. Dotarcie do krwi pierwszych cząsteczek insuliny o pośrednim czasie działania zajmuje ok. 1,5 godziny. Najwyższe stężenie występuje pomiędzy 4 a 12 godziną po iniekcji. Do wchłonięcia całej dawki potrzeba 24 godzin.

Mieszanki insulinowe

mieszkanka insulinowa 30/70

mieszkanka insulinowa 40/60

mieszkanka insulinowa 50/50

Mieszanki insulinowe to gotowe preparaty powstałe ze zmieszania insuliny krótko działającej i insuliny o przedłużonym działaniu. W leczeniu cukrzycy korzystne jest zastosowanie kombinacji insulin o różnym czasie wchłaniania i czasu działania. Gotowe mieszanki insulinowe różnią się między sobą procentową zawartością poszczególnych składników. Cyfra przy nazwie oznacza zawartość insuliny krótko działającej i o pośrednim czasie działania. Mieszanki insulinowe rozpoczynają działanie po upływie ok. 0,5 godziny od chwili wstrzyknięcia w tkankę podskórną. Maksymalne działanie występuje między 2 a 8 godziną, zaś całkowity czas działania wynosi do 24 godzin

Analogi insuliny ludzkiej

Analogi są pochodnymi insuliny, sztucznie wytworzonymi cząsteczkami, niewystępującymi w przyrodzie.
Analogi insuliny otrzymuje się wykorzystując najnowocześniejszą biotechnologię, w wyniku, której zachodzi zmiana w cząsteczce insuliny jednego lub kilku aminokwasów. Zmiana w cząsteczce insuliny powoduje zmianę właściwości, związanych głównie z jej wchłanianiem się z tkanki podskórnej do krwi. Konsekwencją jest przyspieszenie działania (analogi szybko działające) lub jego wydłużenie (analogi długo działające). Analogi insuliny zapobiegają wzrostowi poziomu cukru po posiłku, tzw. glikemii poposiłkowej (GPP) oraz pokrywają zapotrzebowanie na insulinę przez całą dobę.

Zalety stosowania:

• Zmniejszenie ilości hipoglikemii - zmniejsza się ryzyko kumulacji dawek insuliny nawet przy częstych wstrzyknięciach, dzięki czemu leczenie cukrzycy jest bezpieczne,

• Wygoda stosowania - analogi szybko działające wchłaniają się bardzo szybko do krwi, można, więc je wstrzykiwać bezpośrednio przed posiłkiem (nie jest potrzebne zachowanie 30 - 45-minutowej przerwy między wstrzyknięciem a początkiem posiłku,

• Łatwa modyfikacja dawki - w zależności od wielkości posiłku, insulinę można podawać bezpośrednio po posiłku bez szkody dla wyrównania glikemii,

• Elastyczność trybu życia - możliwość dodatkowego podania 1 - 2 jednostek analogu szybko działającego w przypadku nieplanowanego posiłku,

• Zmniejszenie liczby posiłków - z powodu krótkiego profilu działania stężenie analogu insuliny we krwi szybko się obniża do poziomu podstawowego, dlatego można wyeliminować dodatkowe posiłki i przekąski, które mają ochronić przed wystąpieniem  hipoglikemii (niedocukrzenia - znacznym i groźnym spadkiem poziomu cukru we krwi). Możliwość rezygnacji z dodatkowych przekąsek między posiłkami pozwala na łatwiejsze uzyskanie i utrzymanie należnej masy ciała.

Systemy podawania insuliny

Leczenie cukrzycy to nie tylko insulina, ale i systemy do jej podawania, dopasowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Decyzję o doborze odpowiedniego wstrzykiwacza podejmuje lekarz wspólnie z pacjentem. Dla pacjenta jest bardzo ważne, aby system, którym ma podawać insulinę nigdy go nie zawiódł, był solidny, trwały, niezawodny, precyzyjny. Najwyższej jakości insuliny ludzkie Novo Nordisk dostępne w szerokiej gamie preparatów i wstrzykiwacze stworzone z myślą o indywidualnych potrzebach osób z cukrzycą, a także igły NovoFine^® oraz inne akcesoria działają niezawodnie w myśl zasady:

System podawania insulin firmy Novo Nordisk obejmuje:

• wstrzykiwacze do podawania insuliny

• igły NovoFine^®

• PenMate^® NovoPen^® 3/NovoPen^® Junior

• odkręcacz do igieł NovoFine Remover^®

• lupki NovoPen^® 3 Magnifier

Wstrzykiwacze do podawania insuliny:

Wstrzykiwacz NovoPen^® 4 jest wstrzykiwaczem bardzo łatwym w obsłudze, zapewnia niezawodne poda

Wstrzykiwacz NovoPen^® 3 znajduje szczególne uznanie u pacjentów aktywnie współpracujących z lekarzem. Stanowi sprawdzony standard wśród wszystkich systemów podawania insuliny. System NovoPen^® jest używany przez pacjentów na całym świecie. NovoPen^® 3 umożliwia realizowanie każdego schematu insulinoterapii. Doskonale sprawdza się w intensyfikowanej i intensywnej insulinoterapii, gdy konieczne jest częste, wielokrotne podawanie insuliny.

Wstrzykiwacz NovoPen^® Junior został stworzony specjalnie dla dzieci i młodzieży. Powstał w oparciu o sprawdzoną konstrukcję wstrzykiwacza NovoPen^® 3, aby najmłodszym pacjentom zapewnić niezawodny i trwały system podawania insuliny.

Igły NovoFine^® - posiadają komputerowy szlif ostrza i silikonową powłokę, co ogranicza bolesność iniekcji do minimum. Technologia „cienkościenna” zapewnia ograniczenie oporu przepływu insuliny i skrócenie czasu iniekcji. 

PenMate^® to automatyczne urządzenie do wykonywania wstrzyknięć insuliny. Ogranicza starach przed bólem iniekcji i obawę przed widokiem igły (igłofobia). Został specjalnie zaprojektowany do stosowania ze wstrzykiwaczami NovoPen^® 3 i NovoPen^® Junior. Umożliwia wykonanie wstrzyknięć pod kątem 45° i 90°. 

Odkręcacz do igieł NovoFine^® Remover - zabezpiecza przed przypadkowym skaleczeniem odsłoniętą igłą podczas jej odkręcania. Odkręcacz do igieł można stosować do wszystkich systemów podawania insuliny Novo Nordisk.

Lupki NovoPen^® 3 Magnifier stosowane są ze wstrzykiwaczami NovoPen^® 3 ułatwiają korzystanie ze wstrzykiwaczy osobom słabo widzącym

Miejsca i techniki podawania insuliny

Insulina może być wstrzykiwana w różne okolice ciała. Najlepiej, gdy lekarz ustali technikę wstrzyknięcia i okolice podania insuliny.

Okolice wstrzyknięć: brzuszna, udowa, pośladkowa, międzyłopatkowa, ramienna.

Dla analogu szybkodziałającego i klasycznej insuliny ludzkiej krótkodziałającej najlepsza jest okolica brzuszna. Dla analogu długodziałającego i klasycznej insuliny ludzkiej o pośrednim czasie działania najlepsza jest okolica udowa. Natomiast dla dwufazowych analogów insuliny oraz mieszanek klasycznych insulin ludzkich najlepsza jest okolica brzuszna lub ramienna. W obrębie wybranego obszaru powinno się regularnie zmieniać miejsca wstrzyknięć, aby uniknąć powstania obrzęku utrudniającego wchłanianie insuliny. Technika iniekcji jest ważna, aby podać insulinę dokładnie w tkankę podskórną.

Techniki podawania insuliny przy stosowaniu igieł NovoFine^®

Stosując igły NovoFine^® 30G x 8 mm o długości 8 mm należy:

• wbić igłę całą długością w utworzony fałd skórny i wstrzyknąć insulinę (u osób szczupłych wprowadzamy igłę pod kątem 45˚, u osób o prawidłowej masie ciała i u otyłych wprowadzamy igłę pod kątem 90˚),

• następnie po wstrzyknięciu należy odczekać ok. 6-10 sekund, utrzymując igłę pod skórą, aby zapobiec wyciekowi insuliny.

Stosując igły NovoFine^® 31G x 6 mm o długości 6 mm należy:

• wbić igłę całą długością w skórę pod kątem 45˚ lub 90˚ (u większości pacjentów nie potrzeba wytwarzać fałdu),

• następnie po wstrzyknięciu należy odczekać ok. 6-10 sekund, utrzymując igłę pod skórą, aby zapobiec wyciekowi insuliny.

brzuch, udo

ramię

ramię

brzuch, udo

udo

brzuch

udo

ramię

brzuch, udo

ramię

Igła NovoFine^® 6mm
Dziecko	Dorosły	Dorosły otyły	Dorosły szczupły
Igła NovoFine^® 8mm
Dorosły		Dorosły otyły	Dorosły szczupły

  

POMOCNE WYMIENNIKI

Wymiennik białkowy (WB) - jest to taka ilość pożywienia, w której znajduje się 10 gramów białka zwierzęcego lub jego równoważną ilość. Jako wzorzec przyjęto porcję mięsa cielęcego o masie 50 gramów. Dostarcza ono około 40 kcal energii.

Wymiennik węglowodanowy (Jednostka chlebowa) - 1 wymiennik węglowodanowy oznacza 10 gramów węglowodanów przyswajalnych (odpowiada to 50 kcal czyli 210 - kJ), które są zawarte w określonej ilości pożywienia. I tak 1 wymiennik węglowodanowy zawarty jest w kromce razowego chleba o wadze 20 gramów lub w ziemniaku o średniej wielkości. Istnieją tabele z wymiennikami węglowodanowymi, co pozwala na ułatwienie stosowania diety przez osoby chore na cukrzycę oraz jej urozmaicenie. Podanie w diecie ilości wymienników węglowodanowych, które może spożyć chory, pozostawia w jego gestii wybór czy będą to na przykład 2 kromki chleba, czy 2 średnie ziemniaki.

Obliczamy ilość wymienników zjadanych w całodziennym pożywieniu. W tym celu w poradni diabetologicznej z lekarzem lub dietetykiem należy ustalić swoje dzienne zapotrzebowanie na energię; w naszym przykładzie określono je na 2000 kcal;

• około 50% tej energii, czyli w tym przypadku 1000 kcal, powinno pochodzić z węglowodanów;

• ponieważ 1g węglowodanów dostarcza 4 kcal, to powyższe 1000 kcal powinno pochodzić z 250g węglowodanów, zawartych w całodziennym pożywieniu;

• oznacza to spożycie 25 wymienników, gdyż 1 wymiennik zawiera 10g węglowodanów;

Wyliczoną ilość wymienników rozkładamy na poszczególne posiłki, zgodnie z zaleceniami lekarza i dietetyka, dostosowanymi do indywidualnych potrzeb i sposobu leczenia. W naszym przykładzie można zaproponować:

• pierwsze śniadanie - 5 WW,

• drugie śniadanie - 3 WW,

• obiad - 10 WW,

• podwieczorek - 2 WW,

• kolacja - 4 WW,

• druga kolacja - 1 WW.

W poszczególnych posiłkach przedstawmy wymienniki w postaci odpowiednich porcji konkretnych produktów. I tak dla przykładu, w naszym przypadku drugie śniadanie składa się z 3 wymienników i w tym:

• z 1 wymiennika w postaci pieczywa,

• z 1 wymiennika w postaci napojów mlecznych,

• z 1 wymiennika w postaci warzyw,

Tabela wymienników węglowodanowych - Pieczywo i ciasto

Nazwa produktu	Ilość (w gramach) zawierająca 1 WW	Miara produktu (w przybliżeniu)
Chleb biały / bułki białe	20	1 kromka / 0,5 bułki o wadze 40g
Chleb razowy	25	1 kromka o grubości 0,5 cm
Chleb pszenny mieszany	20	1 średnia kromka
Chleb tostowy (pszenny)	25	1 kromka

Produkty mleczne

Nazwa produktu	Ilość (w gramach) zawierająca 1 WW	Miara produktu (w przybliżeniu)
Mleko 0,5 %	250	1 szklanka
Mleko 2,0 %	250	1 szklanka
Mleko 3,2 %	250	1 szklanka
Śmietana 18 %	250	1 kubeczek
Jogurt 1,5 % (light)	175	1 porcja
Kefir 1,5 %	250	1 szklanka
Mleko skondensowane	100	0,5 szklanki
Mleko w proszku (chude)	20	4 łyżeczki

Indeks Glikemiczny - klasyfikacja produktów żywnościowych na podstawie ich wpływu na poziom glukozy we krwi w 2- 3 godziny po ich spożyciu (glikemia poposiłkowa). Indeks glikemiczny jest definiowany jako średni, procentowy wzrost stężenia glukozy we krwi po spożyciu, przez reprezentatywną statystycznie próbkę ludzi, porcji produktu zawierającej 50 gramów przyswajalnych węglowodanów. Wzrost poziomu cukru we krwi w przypadku spożycia 50 gramów glukozy przyjęto jako podstawę skali (100%).Indeks glikemiczny dotyczy tylko węglowodanów, ponieważ tłuszcze i białka nie powodują wysokiego wzrostu poziomu glukozy. Indeks glikemiczny może być używany do planowania diety odchudzającej, jednak w przeciwieństwie do takich współczynników jak ilość kalorii czy zawartość tłuszczu różni się znacznie w podobnych produktach i podlega ogromnym zmianom w procesie obróbki, a więc jest trudny w stosowaniu. Im wyższa wartość IG danego produktu, tym wyższy poziom cukru we krwi po spożyciu tego produktu. Produkty o wysokim indeksie powodują zarówno wysoki szczytowy poziom cukru we krwi, jak i szybki jego spadek. Powolne przyswajanie i stopniowy wzrost oraz spadek poziomu cukru we krwi po spożyciu produktów o niskim indeksie glikemicznym, ułatwia kontrolę poziomu cukru we krwi u osób chorych na cukrzycę. Jest to również zalecane dla osób zdrowych, ponieważ powoduje mniejsze wydzielanie hormonu insuliny. Wolne przyswajanie pozwala ograniczyć napady głodu. Najkorzystniejsze do spożycia są produkty, których IG nie przekracza 60. Różne źródła podają różne wartości IG w zależności od warunków badań testowych.

Spożywając posiłek zawierający różne produkty zawierające węglowodany należy obliczyć wypadkowy indeks glikemiczny posiłku. W tym celu należy zsumować węglowodany zawarte w poszczególnych produktach. Następnie obliczyć procentowy udział węglowodanów z tych produktów w węglowodanach całego posiłku. Potem pomnożyć te udziały odpowiednio przez indeksy glikemiczne poszczególnych produktów. Sumując otrzymane iloczyny obliczymy indeks glikemiczny posiłku. Poziom IG wyrażany jest w procentach, np. dla jabłka wynosi 39%. Oznacza to, że szybkość, z jaką przybywać będzie glukozy we krwi po spożyciu jabłka, to 39% tego, co można by zaobserwować po spożyciu czystej glukozy. Produkty o niskim poziomie IG (poniżej 50%) są polecane, ponieważ zapewniają stabilny poziom cukru we krwi i zapobiegają wahaniom glikemii w ciągu doby. Produkty o wysokim IG nie są zalecane, ponieważ powodują nadmierne podwyższenie poziomu cukru we krwi, a następnie zmiany samopoczucia, przyrost masy ciała, zwiększone ryzyko chwiejności cukrzycy i wystąpienia chorób serca. Produkty o wysokim IG należy ograniczać. Obok stosowania wymiennika węglowodanowego można korzystać z IG, który może być bardzo pomocny w planowaniu codziennej diety. Nie należy jednak opierać się jedynie na IG, ponieważ istnieją pewne indywidualne różnice w procesie trawienia i wchłaniania węglowodanów.

Wymiennik białkowo-tłuszczowy

Chorzy na cukrzycę muszą nieustannie liczyć zjadane węglowodany (WW) nie zapominając o dodaniu wymiennika białkowo-tłuszczowego(WBT). Nie uwzględnienie (WBT) będzie przyczyną niepowodzeń w wyrównaniu metabolicznym cukrzycy. Pamiętajmy, że prawie każdy posiłek zawiera co najmniej 1WBT.
1 WBT =100 kcal (białka i tłuszczu lub tłuszczu)

Warto sobie przyswoić:

1 g węglowodanów= 4 kcal

1g białek =4 kcal

1g tłuszczów =9 kcal

1 WW (wymiennik węglowodanowy) = 10 g węglowodanów zawartych w produkcie.

1 WBT (wymiennik białkowo-tłuszczowy) = 100 kcal z białek i tłuszczów w danym produkcie

28

---