Wykład I

Wstęp:

Egzamin opisowy, 2 pytania dla wszystkich, 3-cie zależne od ćwiczeniowa

Literatura:

1. Skrzydło „Ustroje państw współczesnych”

Uzupełniająca:

1. Zamróz „Systemy polityczne rozwiniętych krajów kapitalistycznych”

2. Konstytucje omawianych państw

3. Domagała „ Konstytucyjne systemy rządów”

4. Sartori „Teoria demokracji”

5. Dodge, Newton „Polityka nowej Europy”

6. Smith „ Życie polityczne w Europie Zachodniej”

7. Sterner „Demokracje europejskie”

Dyżury: Poniedziałek 15:00 - 16:00 ul. Jabłonkowskich 5 p. II

System polityczny - składa się z 3 elementów:

1. instytucje władzy państwowej (głowa państwa, rząd, parlament)

2. podmioty polityczne, które wpływają (partie polityczne, system partyjny)

3. normy prawne wyznaczające podstawy funkcjonowania państwa (konstytucja, ustawy o partiach, ustawy o prawie wyborczym…)

Ujęcia:

1. instytucjonalne - najważniejsze są instytucje władzy

2. funkcjonalne - najważniejszy jest wpływ partii

3. normatywne - koncentruje się na normach, takie zdanie mają konstytucjonaliści

Formy państwa - sposób sprawowania władzy w państwie

1. Forma rządów - budowa organów władzy państwowej:

Podział archaiczny i mało znaczący:

1. monarchie

2. republiki

4 typy państw demokratycznych:

1. system parlamentarno-gabinetowy:

- elastyczny podział władzy

- władza wykonawcza i ustawodawcza wpływają na siebie

- odpowiedzialność rządu przed parlamentem

- głowa państwa może rozwiązać parlament

- np. Polska

2. system prezydencki:

- ścisły podział władzy, separacja władzy

- jednoosobowa władza wykonawcza

- np. USA

3. system pólprezydencki (parlamentarno-prezydencki):

- przewaga władzy wykonawczej nad ustawodawczą (wzmocnienie prezydenta i rządu kosztem parlamentu)

- synteza wcześniejszych systemów

- np. Francja

4. system rządów zgromadzenia:

- nie ma podziału władzy, władzą jest parlament

- np. Szwajcaria, państwa komunistyczne (teoretycznie)

2. Środki i metody realizowania władzy - reżym polityczny

4 filary państwa demokratycznego: reżim

1. suwerenność narodu

2. przedstawicielstwo polityczne (naród musi się jednak podporządkować przedstawicielstwu) (referendum), kadencyjność, wybory

3. zasada podziału władzy (monteskiuszowski trójpodział): ustawodawcza, wykonawcza (egzekutywa) jest dwugłowa (głowa państwa i rząd) i sądownicza oddziaływuje w trybie hamującym

4. zasada państwa prawnego - w państwie obowiązuje prawo i wszyscy są z nim związani, najważniejsza jest konstytucja

Państwo niedemokratyczne wyłącza od udziału władzy obywateli i władza jest narzucona:

1. państwo autorytarne - interesuje się tylko polityką, nie ingeruje w sfery pozapolityczne

2. państwo totalitarne - kontroluje politykę i wszystkie zachowania społeczne

3. Budowa terytorialno-administracyjna państwa:

1. unitarne - jednolite, jest tylko jedna władza państwa

2. federacyjne - p. złożone, złożoność władzy państwowej

1. Monarchia:

1. funkcję głowy państwa sprawuje z reguły dożywotnio i przeważnie w drodze dziedziczenia organ jednoosobowy

2. nosi tytuł króla, księcia, cesarza, sułtana

3. wyjątkiem są monarchie elekcyjne - monarcha wybierany na odpowiednią kadencję z grona uprawnionych osób, np. Malezja (król wybierany na 5 lat przez organ Konferencję Władców, każdy stan ma sułtanów, obowiązuje zasada rotacji), Watykan (papież wybierany przez kardynałów poniżej 80 lat na konklawe

4. monarchia absolutna - monarcha głową i władzą, może tworzyć prawo

5. monarchia konstytucyjna - pozycja monarchy określona przez konstytucję

6. monarchia parlamentarna - rodzaj monarchii konstytucyjnej; król jest symbolem władzy, państwa, nie posiada żadnej realnej władzy, jest reprezentantem, prawo tworzy parlament

7. na świecie SA 24 monarchie (11 w Europie)

2. Republika (łac. respublica - rzecz publiczna):

1. główna cecha - głowa pochodzi z wyborów (powszechnych, pośrednich - parlament, specjalny organ: we Włoszech parlament + delegaci władz regionalnych, regionalnych Niemczech parlament + delegaci Landtagów = Zgromadzenie Federalne)

2. głowa z reguły jest jednoosobowa (prezydent), ale np. w Szwajcarii jest kolegialna

3. suwerenem jest naród lub lud (teoretycznie)

4. może istnieć republika niedemokratyczna

5. najstarszą republiką jest San Marino (IV p.n.e.)

1. Unitarne:

1. zwartość organizacyjna, terytorialna

2. nie ma części składowych wykazujących znaczną samodzielność polityczną

3. dzieli się na jednostki terytorialne i przekazuje się im pewne kompetencje administracyjne

4. jednostki: gmina, powiat, województwo, departament

5. niższe struktury są podporządkowane władzy centralnej

2. Federalne:

1. państwo, które dokonuje rozdziału władzy państwowej pomiędzy dwa szczeble, na władze federalne i stanów, kantonów…

2. części składowe jakkolwiek nie są odrębnymi państwami mają pewne cechy władzy państwowej (mają własne konstytucje, systemy prawne, insytuje, odrębność budżetową)

3. części wszystkiego nie robią bo przynależą do organizacji państwowej, mogą robić wszystko co zgodne z prawem federalnym

4. prawo federalne rozdziela kompetencje między władze federalne i stanowe

5. enumeracja tego co należy do federacji, wszystko co nie jest przekazane federacji przekazane jest częściom składowym

6. kompetencje federacyjne: sprawy zagraniczne, obrona, bezpieczeństwo wewnętrzne, kwestie obywatelskie i finansów, prawo bicia monety, prawo bankowe

7. spory kompetencyjne rozstrzyga sądownictwo (Sąd konstytucyjny, Sąd Najwyższy)

8. brak politycznego podporządkowanie części składowych władzom centralnym, tylko prawu federalnemu

9. władze centralne nie są przedstawicielstwem władz cz. składowych (różnica z konfederacją)

10. federacji jest ok. 30, proces federalizacji przechodzą Włochy; w Afryce Nigeria i Kamerun

11. powstanie federacji:

- samodzielne państwa łączą się w większe państwa (USA, Szwajcaria, Niemcy), części składowe mają silną pozycję

- podjęcie przez państwo unitarne decyzji o federalizacji np. Belgia

12. Konfederacja - związek państw związanych w celu realizacji jakiegoś zadania

13. Szwajcaria faktycznie jest federacją

Reżym niedemokratyczny

1. Państwa autorytarne - to państwo niedemokratyczne, neguje demokrację, obywatele nie mają wpływu na sprawy państwowe.

J. Linz (badacz autorytaryzmu) wydzielił cechy:

1. ograniczony pluralizm polityczny - dopuszcza ograniczoną różnorodność postaw politycznych, bardziej toleruje niż uznaje

2. niski stopień zideologizowania władzy, brak ideologii państwowej

3. nie ma postulatu politycznej mobilizacji społeczeństwa - wycisza polityczne zainteresowania obywatela

4. władza podmiotu władzy z reguły jest słabo zdefiniowana - konstytucja tworzy fasadowy system władzy, nie przystaje porządek realny do normatywnego

5. zapleczem politycznym dla rządzących są struktury biurokratyczne, , wojskowe, policyjne; zazwyczaj nie powołują partii masowej

Władza stara się kontrolować struktury państwowe (władza zadawala się samą władzą). Poza polityką istnieje większa lub mniejsza swoboda. Autorytaryzm jest systemem defensywnym, broni swego obszaru. Rządy autorytarne mówią czego nie wolno robić, a co nie jest zakazane jest dozwolone.

Rodzaje ustrojów autorytarnych, typologia:

1) Zasadniczy Cel polityczny

1. reakcyjny

- rzadko występuje

- chce przywrócić dawny ustrój, chce przezwyciężyć teraźniejszość dla przeszłości

2. konserwatywny (najczęstszy)

- odwołuje się do jedności narodu, wartości państwa (jest nadrzędne w stosunku do obywatela)

- rządzący są strażnikami państwa

- manifestuje przywiązanie do religii

- dyktatura Salazara w Portugalii i Francisco Franco w Hiszpanii

3. rewolucyjny:

- zburzenie istniejącego porządku, zbudowanie nowego

- częste zabarwienie lewicowe

- często spotykany w wyzwolonych krajach Trzeciego Świata

2) Typologia wg. kryterium podmiotu władzy (autorem Linz), autorytaryzmy:

1. biurokratyczno-wojskowy:

- władza należy do elity aparatu państwowego i wojska

- władza słabo zainteresowana uczestnictwem w polityce obywateli

- jest pluralizm polityczny, nie przekłada się jednak na wybory

2. organicznego statalizmu:

- zorientowanie na państwo, państwo jest zhierarchizowane

- silny pluralizm, ale nie polityczny, jest pluralizm grup interesów

często występuje monopartia wspierająca system władzy

3. mobilizacji postdemokratycznej:

- duża mobilizacja polityczna społeczeństwa

- silna masowa partia rządząca

- zręby ideologii państwowej

- powstaje najczęściej po załamaniu demokracji

4. mobilizacji postniepodległościowej:

- powstaje po odzyskaniu niepodległości w środowisku niezdolnym do demokracji

- istnieje monopartia, ale słaba

- słaba ideologia państwowa

- rozbudowany kult przywódcy- ojciec narodu

5. posttotalitarny - reprezentują państwa komunistyczne po destalinizacji

6. niedoskonałego totalitaryzmu - pojawia się, gdy rozwój do totalitaryzmu został zahamowany (Kuba Castro)

7. rasistowskiej demokracji

- RPA w dobie apartheidu

- istnieje prawnie potwierdzona dominacja mniejszości rasowej i w tej mniejszości występują wszelkie procedury demokratyczne

Władzę może sprawować:

1. jednostka - wtedy jest to autokracja; tradycyjną jej formą był absolutyzm Ludwika XIV we Francji; w XVIII w Europie wytworzył się absolutyzm oświecony np. Prusy Fryderyka II Wielkiego, Rosja Katarzyny II Wielkiej, Austria Józefa II - władzę uzasadniali umową społeczną.

2. grupa - jest to oligarchia, najczęściej była spotykana oligarchia arystokratyczna (pochodzenie) i republikańska (bogactwo)

Podmiot zawsze jest dyktatorem, nie podlega kontroli społecznej, często wymusza posłuch siłą lub groźbą jej użycia. Rzadko zdarza się, by władza miała poparcie większości społeczeństwa. Autorytaryzm powstaje zazwyczaj po jakimś kryzysie, zamieszaniu… Gdy władza ma poparcie społeczeństwa, nazywamy ją dyktaturą cezaryjską:

Ficystat w Grecji, Juliusz Cezar w Rzymie, Cromwell w Angli, Napoleon Bonaparte (bonapartyzm = cezarianizm + absolutyzm + rewolucyjność), Kemal Ataturk w Turcji, Juan Peron w Argentynie, Getulio Vargas w Brazylii, Piłsudski w Polsce.

Junta - dyktatura o silnym zabarwieniu wojskowym, państwo pod kuratelą armii.

Despotyzmy, tyranie - bardzo represyjne dyktatury intensywnie opierające się na sile.

2. Totalitaryzm:

1. władza państwowa stara się kontrolować wszystkie dziedziny życia społeczeństwa, przykładem są państwa faszystowskie i komunistyczne

- władza stara się prowadzić totalny nadzór nad zachowaniami wszystkich obywateli

- rząd mówi co można robić, wszystko inne jest zakazane

- zasadą despotyzmu „nie wolno”, zasadą totalitaryzmu „musisz” (G. Orwell)

2. zamknięta wizja ideologiczna, nie podlegająca ocenie, wcielana przez aparat państwa

- ideologia nie jest tylko polityczna, wypowiada się na wszystkie tematy, można powiedzieć, że jest to wiara

- totalitaryzm tworzy ideokrację - tworzy nadrzeczywistość ideologiczną i nowomowę- zawsze istnieje teoria spisku

- ideologia ma też ostateczne cele

3. występuje masowa monopartia rządząca, nie ma pluralizmu politycznego, na czele partii stoi przywódca, któremu przypisuje się nadzwyczajne umiejętności

4. masowy terror

Za pierwszego ideologa uważa się Platona.

Przykłady pretotalitarne:

Starożytna Sparta, Rzym za Dioklecjana, teokratyczna gmina Kalwina w Genewie, dyktatura jakobinów we Francji.

Termin totalitaryzm pojawił się we Włoszech na początku 1923 i oznaczał zło polityczne, pierwszy użył go G. Amendola. Później słowa przejęli faszyści i nadali im pozytywne znaczenie (G. Gentile - mówił, że dobrze, że Włochy są totalitarne). „Totalitaryzm to zasada, która odpowiada państwu Włoskiemu, nic przeciwko państwu, nic poza państwem, nic bez państwa” (Mussolini)

3. Państwo demokratyczne.

Demokracja - rządy ludu, rządy ludu przez lud i dla ludu.

Demokracja współczesna ma charakter przedstawicielski. Demokracja jest więc systemem gdzie decyzje podejmują ci, którzy uzyskali zaufanie narodu, gdy ubiegali się o głosy narodu, źródłem władzy jest zaufanie narodu, zaufanie zyskują na kadencję.

Wg. Sartoriego demokracja to system, gdzie nikt nie może sobie powierzyć władzy, nikt nie może sobie przywłaszczyć nieograniczonej władzy.

Demokracja nie jest idealna, bo podmiot władzy jest usytuowany poza aparatem, podmiot musi respektować decyzje organów władzy.

„Ktokolwiek żyje w dyktaturze będzie walczył o demokrację” (Popper)

4 filary państwa demokratycznego:

5. suwerenność narodu

6. przedstawicielstwo polityczne (naród musi się jednak podporządkować przedstawicielstwu) (referendum)

7. zasada podziału władzy (monteskiuszowski trójpodział): ustawodawcza, wykonawcza (egzekutywa) jest dwugłowa (głowa państwa i rząd) i sądownicza oddziaływuje w trybie hamującym

8. zasada państwa prawnego - w państwie obowiązuje prawo i wszyscy są z nim związani, najważniejsza jest konstytucja

ad a) podmiot władzy o naród , lud- obywatele którzy przekroczyli pewien pułap wieku.

Konstytucje mówią że naród jest suwerenem i piastunem praw. Sprawuje władzę bezpośrednio( referendum, veto zawieszające, ludowa inicjatywa ustawodawcza). Niekiedy konstytucja porusza sytuacje w których zaistniał obowiązek przeprowadzenia referendum- jest to uzupełnienie zwykłego procesu decyzyjnego( np. w razie wprowadzania nowej konstytucji)

WYKŁAD ( 3.03.2004)

Wybory- akt wyłaniania przez obywateli w głosowaniu ludzi sprawujących władzę polityczną. Decydują one kto będzie rządził w państwie- jest to jedyne uzasadnienie władzy.

Kto wybiera?

Wybiera cały naród ale obowiązuje kryterium wiekowe. Jest to jedyne kryterium. Obecnie wynosi 18 lat( najczęściej!!!), fakt uczestnictwa czynnego nie jest już uwarunkowany cenzusem majątkowym.

Osoby wyłączone przez prawo- pozbawienie praw wyborczych związane z sankcją za dane przestępstwo oraz choroba umysłowa.

Kogo się wybiera?

Minimalnym warunkiem demokracji jest wybór parlamentu ( powszechny równy). Demokracja nie mogłaby istnieć gdyby wybory nie były przeprowadzane w formie bezpośredniej. Często mamy do czynienia z parlamentami dwuizbowymi, czasem bywa że jedna izba nie pochodzi z wyboru( nie jest przedstawicielem ludu) i stanowi aparat reprezentacyjny na szczeblu ogólnonarodowym państwa( instytucje składowe lub przez inny wybór). Izba , która jest reprezentacją narodu musi mieć większe prawa niż podmiot, który reprezentuje federacje( supremacja władzy)

Powszechnie wybierany jest parlament lub w minimalnym zakresie- izba reprezentantów. |Nie ma wymogu nakazującego, aby inne instytucje były wybierane powszechnie.( Kiedyś w Izraelu próbowano przeprowadzić powszechne wybory na premiera- próba nieudana- nie uzyskał ów kandydat poparcia ze strony parlamentu. Od 2001 r. premiera mianuje prezydent- podobne propozycje wygłaszano w Hiszpanii i Włoszech)

• Mandat przedstawicielski - relacja zachodząca pomiędzy wybranymi przedstawicielami a ich wyborcami

• mandat wolny - państwo demokratyczne; wybrany nie przez wyborców konkretnych, jest przedstawicielem całego narodu a nie tylko grupki; działa z własnym przekonaniem, nie ma tutaj ściśle ustalonej działalności; wyborca nie może zrezygnować z takiego reprezentanta; Treścią tego mandatu jest zaufanie, którym wyborca obdarza danego kandydata; ważnym punktem jest partia która kandydat reprezentuje, ona również nie ma wpływu na działalność posła- jeśli zachowa się niezgodnie z nakazami partii może być wykluczony z partii ale nie z parlamentu.

• mandat imperatywny- państwa komunistyczne; przedstawiciele wybierani z woli konkretnych wyborców, zobowiązują się do zachowania ścisłych związków z wyborcami; jeśli reprezentant działa źle to społeczeństwo w pewnej procedurze może go obalić; generalnie nie jest to dobry rodzaj mandatu, gdyż:

• tak wyłoniony parlament mógłby reprezentować wspólnoty lokalne( uzależnieni od wyborców) , a nie dobra całego narodu.

• gdyby wyborcy mogli odwoływać reprezentantów to parlament byłby w ciągłej destabilizacji

• wybory straciłyby sens( wyborca mógłby iść wybierać, a reprezentant i tak zostałby później odwołany)

• wyborca nie może wyegzekwować swoich żądań

Państwa demokratyczne korzystają z mandatu wolnego , bo jest praktyczny i łatwy do zastosowania.

Ogr. reprezentacji politycznej:

Wynika z:

• kadencji - co jakiś czas reprezentanci są zmieniani. W czasie trwania kadencji repr. mają wolność - nie można ich usunąć z woli ludu. Im dłuższa jest kadencja tym rzadziej mają obywatele wpływ na politykę państwa, natomiast z drugiej strony krótkotrwała kadencja powoduje ciągłe wybory - dlatego nie ma kadencji jednorocznych, sporadycznie dwuletnie(USA- Izba Reprezentantów) 4-letnia jest to optymalna średnia kadencja i jest do przyjęcia, powyżej pięciu lat jest to zdecydowanie za długa kadencja. Poprzez kredyt zaufania wygrani mają dosyć dużą swobodę działania .

• brak alternatywy politycznej - w systemie dwupartyjnym-dwie partie wymieniają się władzą -powoduje to ograniczenia wyboru, często dochodzi do sytuacji wyboru na zasadzie mniejszego zła. Często brak alternatywy idzie w parze z trudną sytuacją ekonomiczną i gospodarczą.

• odczucia wyborców potrzeb i ważności sprawy - polityczna, wykorzystywane często jako broń polityczna, poruszane kwestie przez kandydatów

• siła autorytetu liderów - wpływ ograniczony, kształtują nastroje, mówią co dobre

• zawartość kierownictwa politycznego- mają za zadanie pozyskać zaufanie ludzi, ważne jest aby mieli ustalony program którego powinni się trzymać

• apatia lub aktywność społeczeństwa- jeśli dominuje apatia i mały % społeczeństwa uczestniczy w wyborach to partia rządząca może dużo, w wypadku zaangażowania społeczeństwa jest ona zobligowana do przestrzegania danych obietnic.

System wyborczy - mechanizm przekształcania głosów oddanych w wyborach na mandat parlamentarny.

Ordynacja wyborcza-rozróżniamy dwa typy:

• proporcjonalny( proporcjonalność)

• większościowy( marotyraryzm)?

Takie rozwiązania w istotny sposób decydują o składzie parlamentarnym. Sartori twierdzi że jest to najbardziej manipulacyjny element polityki. System daje efekt manipulacyjny czyli zwiększenie zwycięstwa wygranej partii i odwrotnie.

Systemy te mają odmienne cele.

PROPORCJONALNOŚĆ - celem jest zapewnienie max. Reprezentacji partii w parlamencie. Ugrupowania dostają tyle miejsc w parlamencie ile zdobyły w wyborach.

Układ sił w parlamencie mówi jak kształtują się obecne zapatrywania ludu.

1. Dobre strony:

• sprawiedliwy - reprezentowany odpowiednią ilością reprezentantów-brakuje progów wyborczych( ustanowione limity dające możliwość ubiegania się w parlamencie o miejsca- 4-5%). Eliminowane są partie najmniejsze. Im wyższy próg tym sprawiedliwość jest mniejsza.

• uchodzi za najbardziej demokratyczny - rządzi większość ( partia lub koalicja),za którą stoi większość wyborców; jednocześnie daje gwarancje przedstawicielstwa mniejszości( system rozdziału mandatów)

• oferuje szeroką rozbudowaną alternatywę wyborczą. System ten sprzyja wielopartyjności, jeśli wyborca jest niezadowolony z programu dabej partii to przesuwa głos na inną, bardziej nam odpowiadającą

• kandydaci muszą starać się o głosy, więc cechuje ich uwaga skierowana w stronę społeczeństwa

2. Złe strony:

• sprzyja rozdrobnieniu politycznemu- wielość partii powoduje mniejszą stabilność rządów

• konieczność koalicji -brak samodzielności partii, nie ma bezwzględności danej partii. Społeczeństwo nie ma wpływu na cele polityczne, wyborca nie może przesądzić o wyglądzie rządów. Partiokracja- zawłaszczenie urzędów , przez członków danej partii nad państwem.

• niski stopień personalizacji wyborów. Są listy kandydatów ale nie głosuje się na konkretnych ludzi. Głosujemy na kandydata i zarazem na listę z której on startuje, jednak najważniejsza jest lista.

• skomplikowana formuła przeliczania głosów na mandaty( matematyzacja wyborcza)

SYSTEM WIĘKSZOŚCIOWY- celem jest nie tylko obsadzenie składu parlamentu, ale również powołanie stabilnego rządu.

W systemie większościowym, wybory są w jednomandatowym okręgu - ten, kto wygrywa, bierze mandat, nawet jeśli wygrał tylko jednym głosem.

1. Zalety:

• stabilizacja rządu- wyborca bezpośrednio decyduje kto będzie rządził (zapada decyzja o składzie rządu już w wyborach)

• daje bardziej uporządkowany obraz sceny politycznej jeśli chodzi o stosunek jakim są mniejsze i większe partie. Daje to początek dwupartyjności.

• Władzę sprawuje rząd przez cała kadencję i jest w pełni odpowiedzialny za swoje czyny

• brak matematyzacji wyborczej-można zastosować system większości względnej( wygrywa ten, kto ma najwięcej), lub bezwzględnej( więcej niż 50% głosów poparcia)- jeżeli brakuje zazwyczaj dochodzi do drugiej tury( dwóch o największej ilości głosów).Tak wygląda formuła wyborów prezydenckich oprócz Korei i Tajwanu.

• kandydaci znani z imienia i nazwiska- następuje pełna identyfikacja.

1. Wady:

• deformacja w zakresie przedstawicielstwa. Sprzyja silnym partiom dając nadreprezentację, partie małe mają z klei niedoreprezentację (mniej osób, które zasiadają)

Absurd wyborczy - większość w parlamencie wygrywa partia, która uzyskała mniejsze poparcie - 2 przypadki: konserwatyści i ……..?).Dzieje się tak, bo w wyborach jednomandatowych okręgów na koncie przegranego ugrupowania było więcej głosów. Brakuje sumowania głosów.( np. Nowa Zelandia -zmieniono ordynacje wyborcza z większościowej na proporcjonalno-większościową)

- zawęża alternatywę wyborczą -głosowania na zasadzie mniejszego zła

efekt antycypacyjny - nie głosujemy na trzecią partię która nie ma szans

Nie można głosów przesunąć, bo istnieje przepaść między partiami( np. ideologia)

-niebezpieczeństwo imperatywnego mandatu- los kandydatów zależy od wyborców z jednomandatowego okręgu wyborczego.

-sprawdza się przy jednomandatowych okręgach

WYKŁAD 4

1. Metody wyborcze w poszczególnych systemach:

1. większościowy-jest prostszy, wystarczy zsumować głosy

• większość względna- najwięcej głosów zdobywa mandaty

• większość absolutna (bezwzględna)- więcej niż połowa ważnie oddanych głosów( jeśli nie rozstrzygnie się w tej fazie konieczna jest druga tura)

proporcjonalny- okręgi -kilku, kilkunastu posłów deputowanych, proces matematyzacji wyborów - 2 metody:

1. D'HONDTA

(okręg ośmiomandatowy)

PARTIA GŁOSY :1 :2 :3 :4

A 171000 171000(1) 85000(3) 57000(6) 42750(8)

B 132000 132000 (2) 66000(5) 44000(7) 33000

C 84000 84000(4) 42000 28000 21000

D 36000 36000 18000 12000 9000

• dzieli się dla uzyskania tylu ilorazów ile jest mandatów

Kiedy stosuje się system list otwartych (dokonuje się wyboru kandydata, a nie tylko na partie), mandat dostaje ten kandydat, który ma najwięcej wskazań

• partia A dostaje 4 mandaty ,B dostaje 3 itd.

• jeżeli partia nie przekroczy progu wyborczego (np. D) anuluje się jej wynik i nie bierze się jej pod uwagę

• jeśli liczba decydująca o mandacie byłaby w dwóch partiach taka sama to wybiera się to ugrupowanie, które miało najwięcej głosów

1. SAINT LAGUE

PARTIA GŁOSY :1,4 :3 :5

A 171000 122142(1) 57000(4) 34200(6)

B 132000 94285(2) 44000(5) 26400(8)

C 84000 60000(3) 28000(7) 16800

D 36000 25714 12000 7200

• występuje w postaci zmodyfikowanej, zamiast dzielnika 1 stosuje się 1,4

• partia 3 wychodzi lepiej z głosowania niż w metozie d'Hondta

Metoda d'Hondta sprzyja dużym ugrupowaniom, natomiast metoda Saint Lague jest bardziej proporcjonalna

1. POZOSTAŁE FILARY DEMOKRACJI:

• zasada podziału władzy- zakłada rozdział przysługującej państwu władzy, rozdzielona na trzy gałęzie:

• ustawodawcza- parlamenty- stanowią prawo

• wykonawcza- głowa państwa + rząd( premier lub kanclerz)- celem władzy wykonawczej jest wykonywanie prawa

• władza sądownicza( stoi na straży przestrzegania prawa)

Gdy jeden podmiot skupia pełną władzę to jest to niebezpieczne, konstytucja to odrzuca.

W sytuacji odwrotnej działanie jednego ośrodka władzy równoważą pozostałe dwa.

Podział władzy jest fundamentem państwa demokratycznego( wyjątek Szwajcaria)- szczególnie przestrzegane w demokracji prezydenckiej.

Pierwszym teoretykiem, który mówił o podziale był POLIBIUSZ- chciał podzielić pomiędzy kilka grup ludzi rywalizujących ze sobą, co miało ich nawzajem powstrzymywać.

MONTESKIUSZ- „O duchu praw”- podział władzy zabezpiecza przed nadużyciem władzy.

• zasada państwa prawa:

• władza państwowa ograniczona jest prawem- ogranicza ono władze, definiuje obowiązki, tworząc niezmienialne granice

• chroni obywateli przed arbitralnymi działaniami władzy

Przejawem państwa prawnego jest zasada konstytucjalizmu (oznacza, że organy stanowiące i wykonawcze prawa muszą działać zgodnie z konstytucją). Uzupełnieniem jest zasada prymatu ustawy - wyznaczają one inne akty prawne.

• gwarantem państwa prawnego jest sądownictwo konstytucyjne(w krajach anglosaskich funkcje równe sądownictwu konstytucyjnemu pełnią sądy najwyższe)

MODELE USTROJOWE WSPÓŁCZESNEGO PAŃSTWA DEMOKRATYCZNEGO:

1. dem. parlamentarna- pojawiła się w początkach 18 w. w Wielkiej Brytanii

2. dem. prezydencka- pojawiło się w 1787 w USA

3. dem. parlamentarno- prezydencka( mieszany, gabinetowy)- ustrojowy wynalazek (1958)-we Francji de Gaulle, postać rządów partii nad państwem

4. System Rządów Zgromadzenia (tylko w Szwajcarii)

Ad. 1)

Demokracja parlamentarna- dominuje w europie- podział władzy przeprowadzany bardzo elastycznie

• władze ustaw. i wykon. uzupełniają się w wykonywaniu swoich podstawowych działań(rząd może funkcjonować tylko za poparciem parlamentu, dla przeciwwagi rząd otrzymuje prawo uczestniczenia w procesie stanowienia prawa( członkowie rządu uczestniczą np. w komisjach parlamentarnych)

• odpowiedzialność polityczna rządu przed parlamentem

• wpływ rządu na uchwalanie prawa

• prawo głowy państwa (monarchy lub prezydenta) do rozwiązania parlamentu

• w tym modelu następuje oddzielenie stanowiska głowy państwa od szefa rządu(premier lub kanclerz), jednocześnie g.p. nie jest aktywnym uczestnikiem aparatu decyzyjnego, interweniuje dopiero, gdy nasilą się spory między partiami

• mianowanie premiera przez g.p., a ministrów przez premiera, jest formalne, bo dzieje się to za zgodą i zaufaniem( inwestyturą) parlamentu( odpowiedzialność rządu przed parlamentem)

• g.p. jest reprezentantem państwa, spełnia oficjalne i honorowe funkcje

W monarchii: premier działa z ministrami ( gabinet)i posiada rzeczywistą władzę wykonawczą. Reguły demokracji parlamentarno gabinetowej wywodzą się z parlamentu w Wielkiej Brytanii( wymaga się tam by minister zasiadał w izbie gmin)

• votum nieufności- jako ochrona parlamentu

Trzy demokracje parlamentarne według Sartioriego:

1. parlament premierski- w W.B. jedna partia stanowi rządy, bardzo mocna pozycja premiera( przywódcą większości parlamentarnej, szefem rządu, partii większościowej)-premierem jest zawsze szef partii

2. parlament kanclerski- pozycja kanclerza jest silniejsza niż premiera w W.B., sam kanclerz decyduje o składzie rządów( za zgodą prezydenta)- rządy mieszane nie są jednopartyjne - do rządzenia potrzebują koalicji, nawet mniejszy partner koalicyjny może ograniczyć szefa rządu.

3. parlament klasyczny-( Włochy, Francja)- niestabilne koalicje, premier nie wpływa na partie rządzące, słaba pozycja rządu i szefa( uzależnione od parlamentu, który jednoczesnie jest najważniejszym organem władzy)

Ad. 2)

System prezydencki - USA - zastosowano separacje władzy (władza ustaw. i wykon. są krańcowo od siebie oddzielone)

• władza ustawodawcza( parlament) jest wszechmocna ustawodawczo, ale nie posiada funkcji wykonawczej

• władza wykonawcza -szefem rządu i głową państwa jest prezydent, posiada pełną władzę wykonawczą

Rząd amerykański nie ma tożsamości konstytucyjnej, służy prezydentowi wsparciem i pomocą w rozwiązywaniu zadań( sekretarze- szefowie departamentów)

• głowa państwa ma mandat z wyborów powszechnych

• ani prezydent ani sekretarze nie ponoszą odpowiedzialności politycznej przed parlamentem( nie ma votum zaufania albo nieufności)

• procedura impeachmentu- z tytułu popełnienia przestępstwa i naruszenia prawa można ponieść odpowiedzialność konstytucyjną, akt oskarżenia formułuje Izba Reprezentantów wyrok wydaje Senat (np. A.Johnson- następca Lincolna, objął urząd po wojnie secesyjnej-miało być przegłosowane większością kwalifikowaną 2/3 głosów- zabrakło 1 głosu-ocalał i mógł kontynuować funkcję; Richard Nixon-1973/74-afera Watergate- podsłuchy u demokratów-sam podał się do dymisji)

• prawo powstające w USA zależy od Kongresu( całkowicie niezależny od prezydenta)

• bardzo silny podział władz przyjmujący postać separacji władzy

• jedno osobowa władza wykonawcza skupiona w ręku prezydenta( głowa państwa i szef rządu)

• brak odpowiedzialności politycznej władzy przed parlamentem

Jako, że system ten jest w dużej mierze uzależniony od specyficznej kultury kontynentów amerykańskich, nie przyjął się w innych częściach świata.

(jest obecny np. w Brazylii, Chile, Kostaryce, Urugwaju i byłej kolonii USA- Filipinach)

Ad. 3)

Parlamentaryzm zniekształcony (półprezydencki)

Francja-V Republika - wzmocnienie władzy wykonawczej- prezydent skupia instytucje szefa państwa oraz dowodzi władzą wykonawczą, jednak nie jest on jednoosobowym organem jeśli chodzi o władze wykonawczą:

• Artykuł 9 - Prezydent przewodniczy Radzie Ministrów, przewodniczy posiedzeniom rządu, jest zwierzchnikiem władzy wykonawczej, a rząd uznaje jego supremacje.

• Artykuł 21 - Premier kieruje działalnością rządu w sensie głównie administracyjnym.

• jeśli premier i rząd nie chcą uznać supremacji prezydenta( np. gdy te organy władzy wywodzą się z innych frakcji politycznych), może rząd wyegzekwować swoje uprawnienia, ograniczając kompetencje prezydenta, zostawiając mu tylko możliwość decyzji w sprawach dotyczących spraw zagranicznych oraz obronności. ( np. 1986-88, 1993-95, 1997- 2002)

• COHABITATION - niezgodność polityczna między premierem a prezydentem.

• Rząd ma bardzo duży wpływ na pracę parlamentu- projekt rządowy trafia do komisji szybciej niż projekt parlamentu

- materia ustawowa-prawo tworzone przez parlament

- materia reglamentacyjna- rząd za pomocą dekretów i ordonansów tworzy prawo

• podział władzy - przewaga wykonawczej nad ustawodawczą

• głowa państwa odgrywa ważną rolę polityczna i uczestniczy w sprawowaniu władzy

• wyróżniamy dwa aktywne podmioty władzy wykonawczej -prezydent i rząd

• zasada politycznej odpowiedzialności rządu przed prezydentem

(Austria, Finlandia, Islandia, Irlandia, Portugalia, poza Europą -Sri Lanka, Polska w latach 1992-97, czasie małej konstytucji wykazywała dużo cech tego właśnie ustroju)

Ad. 4)

System rządów zgromadzenia( Szwajcaria)

• po raz pierwszy po ten system sięgnięto za czasów rewolucyjnej Francji(1792-95)- rządy konwentu

• odwoływały się do niego państwa komunistyczne- ciała przedstawicielskie jako jedyny ośrodek władzy( naprawdę rządziły gremia partii komunistycznej)

• Szwajcaria:

1. nie ma podziału władzy

2. jednolitość władzy postronnej- parlament ma kompetencje ustawodawcze i wykonawcze, a czasem nawet sądownicze.

3. rząd powoływany przez parlament( komitet parlamentu wyznaczony do trzymania pieczy nad administracją)

4. demokracja bezpośrednia- obywatele uczestniczą w życiu politycznym ( referenda, veta obywatelskie)- co jest możliwe do rozstrzygnięcia bezpośredniego, rozstrzyga się w głosowaniu.

5. ustawowe 3 miesiące vacatio legis( jeżeli 100 tysięcy obywateli wystąpi przeciw , wtedy obowiązkowo musi odbyć się referendum)

6. demokracja zgody, konsensusu- konkurencja istnieje tylko w czasie wyborów- 4 partie składają się na 7 osobowy rząd -zwany od 1959 Radą Federalną

Temat: System polityczny Wielkiej Brytanii.

GBR jest ojczyzną demokracji parlamentarnej. Jej ustrój zmienia się bardzo wolno.

1. Zasada ustroju politycznego.

1. Zasada państwa prawa - władza podporządkowana prawu.

2. Zasada demokracji - parlament pochodzi z wyborów, a rząd tworzony jest przez większość parlamentarną.

3. Zasada supremacji parlamentu - wszystkie akty wydane przez parlament są legalne i niekwestionowane. W. Blackstone powiedział, że parlament może zrobić wszystko co nie jest ograniczone naturą.

4. Zasada monarchii konstytucyjnej - pozycja monarchy jest ograniczona przez prawo.

5. Zasada rządów parlamentarno-gabinetowych - połączenie władzy wykonawczej i ustawodawczej (rząd odpowiedzialny przed parlamentem)

6. Zasada rządów partyjnych - partie tworzą rządy.

7. Zasada unitaryzmu - państwo jednolite, choć Szkocja i Walia mają swoje parlamenty, a Irlandia Północna nawet swój rząd.

2. Charakter brytyjskiego prawa konstytucyjnego.

GBR nie ma konstytucji (w rozumieniu europejskim) pomimo to jest państwem konstytucyjnym, występuje tam też prawo konstytucyjne.

5 źródeł prawa konstytucyjnego (3 niepisane i 2 pisane):

1. Zwyczajowe prawo konstytucyjne - wykrystalizowało się w opozycji do prawa rzymskiego, opiera się na zwyczajach wytworzonych w toku wieloletniej praktyki (wytworzyły się w ten sposób organy, czyli parlament, rząd..., także różne zasady - „Król nie czyni źle”, „Król nic nie czyni sam”...)

2. Orzeczenia sądowe (precedensy) - postanowienia sądów powszechnych odnoszące się do władzy, tworzą one normy.

3. Konwenanse konstytucyjne - pewien sposób zachowania się organów politycznych, stało się to normą prawną. Podstawowe mechanizmy systemu parlamentarno-gabinetowego są dziełami konwenansów, np.:

• rząd który stracił poparcie IG podaje się do dymisji

• zbiorowa odpowiedzialność rządu przed IG za prowadzoną politykę i działalność administracji

• premierem zostaje lider partii zwycięskiej

• dymisja premiera jednoznaczna z dymisją rządu

• dymisja premiera, gdy jego partia wyborach nie uzyskała większości w IG

• premier musi być członkiem IG

• zwoływanie sesji parlamentu co roku

4. Akty prawne pochodzące od parlamentu (ustawy i ustawodawstwo europejskie):

• Magna Carta Liberatum (1215)

• Habeas Corpus Act (1679) - zakaz aresztowania bez zakazu sądowego, osoba oskarżona ma stanąć przed sądem

• Bill of Rights (1689) - katalog praw obywatelskich

• ustawa o następstwie tronu (1701)

• ustawa o parlamencie z 1911 - ograniczyła kompetencje IL, kadencja IG na nie więcej niż 5 lat, zapowiedz likwidacji IL i stworzenie drugiej izby z wyborów

• 1999 - T. Blair rozpoczyna reformę IL

5. Wielkie interpretacje prawa konstytucyjnego - wielkie podręczniki akademickie, np. W. Bagehot „The English Constitution” (1867)

3. Izba Gmin.

1. Prawo wyborcze.

IG jako jedyna instytucja w GBR pochodzi z wyborów powszechnych i równych, funkcjonuje nie dłużej niż 5 lat (wydłużenie kadencji wymaga bezwzględnej zgody IL). Decyzja o rozwiązaniu IG należy do monarchy, ale faktycznie czyni to premier i czyni to w momencie dogodnym dla siebie, 20-25 dni po ogłoszeniu następują wybory, więc opozycja musi być zawsze gotowa.

2. Zasady prawa wyborczego.

1831 - wchodzi w życie prawo wyborcze i daje prawo mężczyznom od 21 la i posiadającym majątek lub ziemię.

1885 - wszyscy mężczyźni po 21 i są zarejestrowani i udowodnią, że wiedzą o co w wyborach chodzi

1918 - kobiety po 30 i zarejestrowane

1928 - kobiety po 21, wprowadzono automatyczny rejestr

1948 - zniesiono głosowanie pluralne (do tej pory jedna osoba mogła głosować w kilku miejscach)

1969 - obniżono wiek do 18

Czynne prawo wyborcze maja obywatele brytyjscy, commonwealthu i Irlandii, którzy mieszkają w GBR. Nie głosuje rodzina monarsza, do niedawna lordowie dziedziczni, ludzie skazani na karę i umysłowo chorzy. Nie trzeba głosować osobiście (można przez pocztę i pełnomocnika).

Bierne prawo mają obywatele powyżej 21 brytyjscy, commonwealthu i Irlandii, którzy mieszkają w GBR. Nie może rodzina monarsza, do niedawna dziedziczni lordowie, wykonawcy zawodów apolitycznych (wojskowi, policjanci, pracownicy administracji państwowej i samorządu, sędziowie), duchowni i bankruci.

Wybory odbywają się w jednomandatowych okręgach (659 = 529 w Anglii + 72 w Szkocji + 40 w Walii + 18 w Irlandii PN). Kraj dzieli co 10 lat Komisja Graniczna (są w niej wszystkie siły polityczne). Wygrywa ten, kto ma najwięcej głosów. Kandydaturę zgłasza się pisemnie przez 2 osoby (proposer i seconder) poparte przez 8 osób mieszkających w tym okręgu. Kandydat musi zapłacić kaucję 500 Ł (traci ją, gdy nie zdobędzie 5 % poparcia). Partie mają okręgi pewne (partie zawsze w nich wygrywają), dlatego prawdziwa walka wyborcza toczy się w okręgach „marginalnych”.

3. Organizacja wewnętrzna IG.

Sesja rozpoczyna się jesienią mowa tronową monarchy, w której przedstawia program rządu. Sesję kończy prorogacja monarchy w czerwcu. Te roczne sesje rozbijają się na posiedzenia dzienne od poniedziałku do piątku (nadzwyczajnie w sobotę i niedzielę na wniosek ministra potwierdzony przez IG), od 14:00-22:30, a w piątki od 9:30-14:00. Kworum tworzy 40 posłów.

Na czele Izby stoi Spiker wybrany na pierwszym posiedzeniu, pomagają mu zastępcy spikera (zazwyczaj 3 w tym jeden to przewodniczący). Załatwia sprawy związane z regulaminem, należy do niego pełnia władzy regulaminowej. Niektóre jego decyzje stają się precedensem. Spiker decyduje o charakterze ustawy (finansowe nie podlegają IL). Rozstrzygnięcia spikera są ostateczne. Nie miesza się on w sprawy polityczne.

Z partii zwycięskiej wyłania się rząd, gabinet. Zastępca premiera staje się Liderem Izby (Lider of the House), jest nim jeden z najbliższych współpracowników premiera, zasiada w gabinecie jako Lord Przewodniczący Tajnej Rady.

Przywódca partii przegranej zostaje uznany za Przywódcę Opozycji JKM i tworzy gabinet cieni (Shadow Gabinet).

Whips (naganiacze) odpowiadają za dyscyplinę polityczną członków swojej partii.

4. Komisje.

1. Komisja Całej Izby - cała IG przekształcona w komisję. Debacie przewodzi Przewodniczący Komisji Budżetowej (nie spiker) dlatego, że najczęściej ta komisja debatuje o finansach. Tworzy się, by przyspieszyć tok lub go odformalizować. Spiker dawniej był przedstawicielem króla, czasami go proszono o wyjście z obrad.

2. Komisje stałe - nie posiadają stałego składu i polityki, stałe są tylko miejsca obrad i przewodniczący. Komisja tworzona jest specjalni do danej ustawy, jej członkowie powoływani są przez spikera. Są także Stałe Komisje Regionalne (Szkocji, Walii i Irlandii PN) i zajmują się sprawami tych regionów. Są też Komisje Resortowe kontrolujące administrację, ich członkami są głównie przedstawiciele opozycji. Stały charakter mają Komisje Regulaminowe, Ustawodawstwa Europejskiego, Badania Aktów Normatywnych, Etyki Poselskiej.

3. Komisje Specjalne powoływane są do zbadania określonej sprawy.

4. Są też Komisje Wspólne IG i IL.

5. Funkcje IG.

IG przeważa w zakresie ustawodawstwa, od niej pochodzi 98% ustaw.

Droga legislacyjna:

I czytanie - jeśli rządowy odczytanie tytułu projektu i określenie dnia kiedy będzie II czytanie. Jeżeli nie rządowy to wstępna debata

II czytanie - przedłożenie wniosku, debata o ogólnych założeniach ustawy, następnie skierowanie jej do komisji.

III czytanie - przedłożenie sprawozdania komisji, dyskusja szczegółowa nad projektem, głosowanie, → przekazanie IL (o ile nie jest to ustawa finansowa).

IL ocenia ustawę, może wprowadzić poprawki, wtedy powołuje się komisję mieszaną, jeśli nie przyjmie poprawek to IG może przełamać weto IL jeśli jeszcze raz to przegłosuje. Ale w następnej sesji → weto zawieszające Jeśli ustawa zatwierdzona jest przez obie izby, to wtedy przekazuje się ją monarsze, który ją promulguje, jeśli tego nie zrobi, to ustawa przepada (tylko teoretycznie, bo monarcha nie robił tego od 1707)

6. Ocena polityki rządu i administracji.

• Gdy IG uchwali wotum nieufności rząd podaje się do dymisji (dzieje się tak raz na kilkadziesiąt lat).

• IG kontroluje rząd przez komisje, przez zadawanie pytań (codziennie oprócz piątku), w sumie na zadawanie pytań w sesji jest przeznaczone 20 dni.

• Trzecią funkcją IG to prowadzenie debaty politycznej.

7. Przywileje IG.

IG ma zapewnioną niezależność (jej członkowie także).

IG decyduje o tym jaki ma regulamin.

Suwerenne prawo strzeżenia przez IG jej składu - sama decyduje o dyskwalifikacji posła, zarządza wtedy wybory uzupełniające.

Przywileje indywidualne:

• przywilej wolności od aresztowania (chyba, że na gorącym uczynku, wtedy decyduje IG), immunitet formalny

• przywilej nietykalności osobistej posłów - nie może być pociągnięty do odpowiedzialności bez zgody IG

• parlamentarny przywilej wolności słowa (immunitet materialny) - w IG może mówić wszystko

• parlamentarny przywilej finansowy - prawo do uposażenia

• parlamentarny przywilej sądowniczy - poseł może w sądzie jako świadek jeśli nie w swojej sprawie może odmówić

WYKŁAD

Drugą izbą parlamentu angielskiego jest Izba Lordów- od wielu lat próbowano przeprowadzić jej reformę lub nawet likwidację:

- 1911- próba przekształcenia I.L. na pochodzącą z wyborów powszechnych

Od lat 60- tych - Partia Pracy miała w programie likwidację I.L. jako anachronizmu(przepowiadała likwidację I.L. w razie wygrania przez siebie wyborów- jednak pomimo paru rządów P.P nie dążyła ona do jakiejkolwiek reformy związanej z I.L.)

Dopiero za premiera obecnego(od 1997)- Tonyego Blaira(P.P),zmieniła się sytuacja.

W 1999- pozbawienie lordów dziedzicznych do zasiadania w Izbie ( było ich około 750)- wyjątek uczyniono dla 92 najbardziej aktywnych , co i tak później dokończono pozbawiając również i tych 92 (2001).

Również w 2001 roku powołano Królewską Komisję do Zreformowania I.L. i na początku 2003 przedstawiono projekt reformy( 7 alternatyw) np.:

1. wybór wszystkich członków w wyborach powszechnych i bezpośrednich

2. wybór 80% lub 50% z wyborów powszechnych

3. większość miała pochodzić z nominacji premiera (80%)

4. wszyscy mieli pochodzić z nominacji premiera( to wyjście proponował Blair)

Premier opowiedział się przeciw wejściu rozwiązań z głosowaniami.

Żaden z projektów nie uzyskał dostatecznej liczby głosów -postanowiono dalej prowadzić prace.

3 kategorie lordów:

1. lordowie mianowani-za zasługi dla państwa, mianuje monarcha, dożywotnio, na wniosek premiera.( obecnie ok. 400)

2. lordowie prawa- 21 lordów- wybitni prawnicy, ze stażem, trafiają do Izby gdyż spełnia ona pewne funkcje sądownicze, przewodniczy im Lord Kanclerz

3. lordowie duchowni- 26- biskupi prezbiteriańscy i anglikańscy

• funkcje w Izbie są kadencyjne

• I.L. pracuje na rocznych sesjach( jednak mniej posiedzeń niż I.G)

• quorum jest niskie ( przy trzech osobach już obraduje)

• przewodniczącym jest Lord Kanclerz- realizuje funkcje ministra sprawiedliwości i jest członkiem gabinetu. W I.L nie wytworzył się konwenans nakazujący przewodniczyć Izbie w sposób neutralny politycznie.( Lord Kanclerz bardzo aktywnie uczestniczy w życiu politycznym - głosuje, zabiera głos w debatach- w odróżnieniu od Spikera)

• funkcja partii o przewadze w Izbie - kieruje nią Lord Strażnik Wielkiej Pieczęci (jego rola jest niższa niż Lorda Kanclerza) - sprawuje on kierownictwo nad Lordami należącymi do partii rządzącej

FUNKCJE IZBY LORDÓW:

1. ustawodawcza - dysponują inicjatywą, jednak bardzo rzadko jest ona realizowana, jeśli już to czynią to w porozumieniu z rządem. Zdążają się sytuacje, że rząd chce rozpocząć projekt ustawy od I.L( jednak wymaga to wielu prac prawnych i dotyczy spraw stricte technicznych, nie może zaistnieć w tej konkretnej sytuacji spór polityczny)

2. możliwość zastosowania veta zawieszającego - ustawy z I.G. mogą nie być przyjęte poprzez veto I.L(oprócz ustaw finansowych)- w takiej sytuacji I.G może wtedy przeprowadzić swoją ustawę przez przegłosowanie jej jeszcze raz na kolejnej sesji ( sesje mamy coroczne, skutkiem czego I.L może wyhamować ustawę na rok)

3. wydłużenie kadencji I.G wymaga zgody I.L

1. sądownicza- nominalnie sprawuje ja cała I.L.- ze wskazaniem na Lordów Prawa z lordem Kanclerzem- ogłaszane to jest jako orzeczenie I.L. jest to inaczej Najwyższy Sąd Apelacyjny( sprawy karne i cywilne); przy czym nie ingeruje w sprawy karne w sadownictwie szkockim.

2. jest również I.L sądem orzekającym w sprawie impeachmentu( prawo konstytucyjne) -osobę sprawującą funkcję publiczną można pozbawić urzędu jeśli dopuściła się przestępstwa, Wniosek wnosi IG( ostatni raz zastosowano w 1806)

MONARCHA

• dziedziczny, głowa kościoła prezbiteriańskiego( Szkocja) i anglikańskiego, głowa państwa, głowa common wealthu, głowa sił zbrojnych, stoi na czele władzy wykonawczej( realnie jest to funkcja premiera), jest częścią władzy ustawodawczej( zgoda monarchy jest potrzebna przy uchwaleniu ustawy, nadaje on jej sankcję używalności. Posiada również bezwzględne prawo veta- jednak ostatni raz odmówił podpisania w 1707 roku.

• Monarcha jest głową pewnych państw kolonialnych(12)-np. Australia, Kanada, Nowa Zelandia- przy czym królowa jest reprezentowana przez Generalnego Gubernatora(mianowanego przez angielskiego monarchę na wniosek rządu danego państwa.

• Tron jest dziedziczny( od 1701)- wywodzi się to z zasad dziedziczenia ziemi- pierwszą osobą uprawioną do sukcesji jest najstarszy syn panującego, następnie potomkowie najstarszego syna panującego, potem inni synowie panującego, potem córki, potem przez dziedzictwo, dalsze pokrewieństwo.

• Tronu nie może objąć wyznawca katolicyzmu również następca który zawiera związek małżeński z osobą tej wiary.( obecnie panuje Elżbieta II z dynastii Windsor- zmieniono nazwę z Hanowerskiej w czasie I wojny światowej)

• Uprawnienia osobiste monarchy nie wymagające kontrasygnaty urzędowej:

1. powoływanie i odwoływanie premiera -istnieje konwenans powoływania na premiera przywódcy większości w I.G.(potem na wniosek premiera monarcha mianuje ministrów)- może zajść sytuacja, że nie ma lidera większości w I.G. i wtedy…(?)

2. zwoływanie i rozwiązywanie parlamentu

3. nadawanie tytułu lordowskiego

4. mianowanie dostojników kościoła państwowego

5. nadaje ordery i odznaczenia

6. stosuje prawo łaski

7. promulgacja ustaw

8. akty o charakterze międzynarodowym

9. dowództwo nad siłami zbrojnymi

(realizuje je w formie rozporządzeń, zarządzeń, proklamacji kart królewskich)

• Król nie może działać sam, więc w jego imieniu działa rząd, lub wydaje dokumenty za radą i wolą rządu( ma uprawnienia reprezentacyjne)

• Trzy prawa monarchy według Brytyjczyków:

1. prawo do tego, by się go radzono- premier raz w tygodniu spotyka się z monarchą, relacjonuje politykę rządu, monarcha może to zrealizować, może również…

2. prawo do zachęcania- może proponować podjęcie odpowiednich działań

3. prawo do ostrzegania- opozycja do tego co robi rząd- premier nie powiadamia mediów, mediów czym rozmawia z monarchą

• Osobę monarchy obejmuje całkowity immunitet( nie ponosi odpowiedzialności konstytucyjnej, karnej ani cywilnej)

RZĄD I GABINET

Rząd - to suma stanowisk ministerialnych( około 100 osób), zbiera się tylko na początku sesji I.G. Członków rządu powołuje monarcha na zlecenie premiera

(Istnieją ministerstwa terytorialne- do spraw Szkocji, Irlandii Płn., Walii)

Stanowiska: Lord Kanclerz- minister skarbu, Kanclerz skarbu, lord Tajnej Rady itp.

Trzonem rządu jest gabinet- skupia do 20 osób, skład określa premier( co 5 ministra powołuje premier do gabinetu)- zbiera się na posiedzeniu w rezydencji premiera - Downing Street 10.

Premier skupia dwie funkcje- Lorda Skarbu ( kieruje majątkiem państwa) i ministrem do spraw administracji. Różne rangi mogą mieć członkowie rządu:

• najważniejsi ministrowie- sekretarze stanu

• ministrowie resortowi- wchodzą do gabinetu ale nie mają rangi sekretarza stanu

• ministrowie nie resortowi-urzędy historyczne

• radcowie prawni korony - najmniejsza ranga

• wiceministrowie- w każdym ministerstwie jest wice minister do kontaktu z parlamentem

FRANCJA

• System parlamentarno prezydencki. Konstytucja uchwalona 4.X.1958- tworzy ona Republikę- duży wpływ miał na konstytucję miał gen. De'Gaulle

• Republika niepodzielna, laicka (świecki charakter), demokratyczna( bo z artykułu 3. zwierzchnictwo narodowe należy do ludu i wykonuje je przez przedstawicieli lub referendum żadna jednostka nie może uzurpować sobie prawa do wykonywania funkcji; społeczna.

• Partie i ugrupowania polityczne współzawodniczą w wyborach, swoboda w działaniu i tworzeniu partii, ale istnieje zasada nakazująca przestrzegania wierności narodowej i demokracji.

PREZYDENT

1. Wyłanianie prezydenta

• kandydować może każdy obywatel francuski, obywatelstwo od urodzenia, musi mieć ukończone 23 lata, nie był karany, musi mieć poparcie od 500 obywateli kwalifikowanych( sprawują funkcję pochodzącą z wyboru)

• Osoba kandydująca musi przedłożyć podpisy tych obywateli wywodzących się z 30 departamentów( 1/10 z każdego departamentu)- przy czym mogą one być zbierane na miesiąc przed dniem rejestracji, musi to być poświadczone notarialnie, wnosi również kaucję w wysokości 100 tyś. Franków- jest mu zwracana jeśli uzyska 5 % głosów)

• wybory odbywają się w systemie większości bezwzględnej- jeśli nie wyłoni się w I turze zwycięzcy, przeprowadza się II turę w dwa tygodnie po pierwszej. Biorą w niej udział dwaj najsilniejsi kandydaci( wygrywa ten, który uzyska większą ilość głosów).

• jeśli nastąpi opróżnienie urzędu( stwierdza to Rada Konstytucyjna na wniosek rządu), wtedy funkcję tą przejmuje przewodniczący senatu, a gdyby nie mógł, wtedy kolegialnie przejmuje tę funkcję rząd(do czasu przedterminowych wyborów- od kilku tygodni do 2 miesięcy)

• kadencja jest 5-letnia( od roku 2000-referendum- wcześniej 7-letnia)- powtarzalna,

2. Uprawnienia polityczne:

• przywództwo polityczne-z art. 5 prezydent czuwa nad przestrzeganiem konstytucji

• poprzez arbitraż-zapewnia ciągłość państwa

• jest gwarantem niepodległości narodowej, integralności terytorialnej i przestrzegania traktatów

• Prerogatywy prezydenta niewymagające kontrasygnaty:

1. mianowanie i dymisjonowanie( tylko w syt. dymisji rządu) premiera( musi liczyć się z układem sił w zgromadzeniu narodowym)

2. powoływanie ministrów

3. ogłoszenie referendum- na wniosek rządu albo obu izb parlamentu, prezydent może te wnioski oddalić. Prezydent działając z rządem może obejść parlament w kwestii ustawodawstwa( przez odwołanie się prezydenta i rządu do narodu)

4. orędzie odczytane w parlamencie- kontakt z izbami, nie są te orędzia przedmiotem debaty.

5. może przekazać do sprawdzenia Radzie Konstytucyjnej projekty ustaw i traktatów międzynarodowych- jeśli są niezgodne to prezydent odmawia promulgacji

6. mianuje 3 członków Rady Konstytucyjnej, w tym jej przewodniczącego.

7. może rozwiązać Zgromadzenie Narodowe( po opinii premiera i przewodniczącego obu izb, ale nie jest to konieczne) Nie może dokonać ponownego rozwiązania w ciągu roku od wyborów do nowego parlamentu.

8. Dysponuje prawem oceny ustaw( ale nie jest to veto) na 15 dni może wystąpić do parlamentu o ponowne rozpatrzenie ( parlament musi na nowo rozpatrzyć), jeśli parlament ja rozpatrzy, to musi ją prezydent promulgować

9. Jest zwierzchnikiem sił zbrojnych- przewodniczy Padom Obrony Narodowej- rozporządza francuskimi siłami nuklearnymi

10. Obsadza ważniejsze stanowiska cywilne( szkolnictwo, policja itp.)- wymaga to uzgodnienia na posiedzeniu Rady ministrów, tak samo przedstawicieli dyplomatycznych Francji.

11. Podpisuje rządowe akty prawne (ordonanse i dekrety), ma w tym prawo odmowy

12. Artykuł 16- w wypadku, gdy instytucje republiki, niezawisłość urzędów, integralność terytorium, lub wykonywanie zobowiązań międzynarodowych zostały zagrożone, a normalne funkcjonowanie władz państwa zostały przerwane, to prezydent podejmuje środki jakich wymagają okoliczności , przejmuje pełnię władzy nad państwem( musi spytać się premiera, przewodniczących obu izb, oraz przewodniczącego Rady Konst.)Musi również poinformować naród w orędziu. W tym okresie środki prezydenta podlegają opinii Rady Konst. Parlament zbiera się wtedy z mocą prawa i nie może być rozwiązane Zgromadzenie Narodowe. Zastosowano to jeden raz- gen. De'Gaulle, przy zamachu stanu w Algierii(1961) od kwietnia do września.

13. kompetencje w zakresie polityki zagranicznej, korzystanie z prawa łaski , mianowanie Najwyższej Rady Sądownictwa,

14. otwieranie i zamykanie nadzwyczajnych sesji parlamentu,

15. kompetencje w zakresie zmiany konstytucji -inicjatywa zmiany konstytucji przysługuje członkom parlamentu( prezydent + premier lub parlament), rewizja konstytucji przez obie izby oraz referendum.

• Prezydent może podjąć decyzje aby zamiast referendum przeprowadzić głosowanie obu izb parlamentu (kongres), ale wówczas, żeby pominąć referendum musi prezydent uzyskać 3/5 głosów w kongresie.

• Odpowiedzialność prezydenta:

• nie ponosi odpowiedzialności politycznej- tylko konstytucyjną za zdradę stanu( zdrada i naruszenie konstytucji- prezydent odpowiada przed Najwyższym Trybunałem Sprawiedliwości, który powołuje obie izby po połowie (Zgromadzenie Narodowe i połowę Senat) - konieczne są uchwały obu izb i większość bezwzględna w głosowaniu jawnym.

RZĄD FRANCUSKI

• Artykuł 20 - rząd określa i prowadzi politykę narodu, dyspozycje administracyjne i siły zbrojne( nakładają się na to prerogatywy prezydenta)

• prezydent przewodniczy posiedzeniom rządu( premier może, ale przez specjalne upoważnienie prezydenta)

• ponosi odpowiedzialność polityczną przed Zgromadzeniem Narodowym( jeśli będzie Votum Nieufności- rząd podaje się do dymisji- wniosek musi być poparty 1/10 składu (58 osób) Zgromadzenia Narodowego- głosowanie może się odbyć dopiero po 48 h. po złożeniu wniosku( rząd ma czas na zorganizowanie sobie poparcia)- przechodzi, gdy głosowała większość bezwzględna przy całym składzie); parlament może zgłaszać wniosek o votum nieufności raz w sesji.

• Skład rządu:

• Premier-artykuł 21 kieruje działalnością Rządu, ale w sposób administracyjny, główne dyspozycje polityczne pochodzą od prezydenta( chyba, że zajdzie cohabition

• odpowiedzialny za ochronę narodową-dzielone z prezydentem

• wydaje rozporządzenia rządowe( ordonanse i dekrety)

• mianuje na stanowisko cywilne i wojskowe( wspólna nominacja prezydenta i premiera przy najważniejszych nominacjach)

• wicepremier- nie ma żadnych dodatkowych funkcji, premier nadaje to miano jeśli chce wyróżnić któregoś z członków rządu

• ministrowie stanu- kilka ważniejszych osobistości w rządzie- duża ranga polityczna( przywódcy partii politycznych- kieruje z reguły ministerstwem, zajmuje się również szerszym zakresem spraw wydzielanych przez premiera

• ministrowie

• resortowi-kierują ministerstwami

• delegowani przez premiera- ministrowie bez teki)

• sekretarze stanu- powoływanie na wniosek premiera przez prezydenta

1. Premier kieruje działalnością rządu w sposób administracyjny i techniczny:

• Odpowiedzialny za obronę narodową

• Zapewnia wykonanie ustaw

• Wydaje rozporządzenia rządowe (ordonanse i dekrety)

• Mianuje na stanowiska wojskowe i cywilne

2. Parlament:

• Wybory do Zgromadzenia Narodowego - powszechne

• prawo bierne - 18 lat, obywatelstwo przez 10 lat, odbyta służba wojskowa, niekaralność, kucja 1000 franków (żeby odzyskać trzeba przejść próg 5%)

• Wybory są w 1-mandatowych okręgach (577)

• System większości bezwzględnej

• I tura - wygrywa się większością bezwzględną

• II tura - przechodzą Ci, którzy zdobędą 12,5 % z całego elektoratu okręgu

• Jeśli tego wymogu nie spełni min. 2 kandydatów to I powtarzana

• Pomiędzy I i II turą kandydaci mogą się wycofać z rywalizacji

• 1986 - system proporcjonalny, zmiana systemu wyborczego przez rząd socjalistów (próg wynosi 5%) ale powrócono do większościowych

• Senat - wybory pośrednie

• Prawo bierne - ukończone 30 lat i jak p. bierne do ZN

• Prawo czynne - kolegia wyborcze składają się z obywateli kwalifikowanych (sprawują funkcje pochodzące z wyborów); okręgiem wyborczym jest departament lub jednostka zamorska)

• Sposób glosowania uzależniony jest od liczby mandatów na 1 okręg (od wielkości departamentu - liczby mieszkańców)

• Departamenty do > 4 senatorów - system większości bezwzględnej - II tury

• Departamenty powyżej 5> senatorów - system proporcjonalny (mandaty przyznawane na podstawie systemu list zamkniętych - ważna jest kolejność na liście)

4. Tryb funkcjonowania:

• Kadencja: ZN - 5 lat, Senat - 9 lat (co 3 lata odnawiana 1/3 składu)

• ZN może być rozwiązane przez prezydenta; Senat jest nierozwiązywalny;

• ZN - 577 deputowanych

• Senat - 321 senatorów

• Tryb sesyjny pracy parlamentu (norma jest system permanentny)

• sesja zwyczajna X-VI (nie może się zebrać na posiedzenia więcej niż 120 razy)

• sesja nadzwyczajna - może zwoływać premier po zasięgnięciu opinii przewodniczącego obu izb lub większości członków obu izb;

dla określonego porządku obrad (nie może wykroczyć poza ten porządek); nie może pracować dłużej niż 12 dni;

• Izbami kierują przewodniczący wybierani: ZN - na 5 lat; Senat - na 3 lata

• W-ce przewodniczący - tworzą prezydium izby, odpowiadają za sprawy regulaminowe (regulaminy wymagają zatwierdzenia Rady Konstytucyjnej - rozstrzyga też spory regulaminowe)

• Komisje stałe - resortowe (kontrolują resorty)

Komisje nadzwyczajne (np. śledcza).

5. Uprawnienia:

• Ustawodawstwo ściśle określone przez konstytucję (art. 34) - materia ustawowa enumeratywnie wyliczona)

• prawa obywatelskie, podstawowe gwarancje obywatelskie

• zdolność prawna

• świadczenia na rzecz obrony narodowej

• amnestia

• zmiana konstytucji

• tworzenie prawa administracyjnego i handlowego

• organizacja sądownictwa

• ordynacja wyborcza

• kwestie podatkowe

• pozostałe - materia reglamentacyjna - do rządu

• określenie dochodów i wydatków

• ustawy programowe - cele działalności ekonomicznej i społecznej państwa

• ustawy podlegają kontroli Rady Konstytucyjnej

• ustawy organiczne - dotyczące szczególnie ważnych spraw, podlegają kontroli RK obowiązkowo

• ustawy zwykłe - podlegają kontroli RK na wniosek prezydenta, premiera, przewodniczących obu izb, 60 deputowanych lub senatorów

• Proces ustawodawczy:

• Inicjatywa - członkowie parlamentu, premier, może być zgłoszona w obu izbach. Ustawy finansowe najpierw do ZN.

• W razie sporu między izbami projekt przepada, chyba, że zostanie powołana przez premiera komisja mieszana (tekst opracowany przedkładany przez rząd obu izbom, obie izby muszą zaproponować tekst w jednakowym brzmieniu); gdyby ciągle nie było kompromisu, rząd może domagać się od ZN definitywnego rozstrzygnięcia sprawy, ale ZN może uchwalić projekt jedynie w zgodzie z rządem; bezwzględna większość liczona od całego zgromadzenia w przypadku ustawy organicznej, w przypadku ustaw zwykłych - zwykła większość głosów

• Kontrola polityczna ZN nad rządem (senat nie ma możliwości pociągnięcia rządu do odpowiedzialności) (wotum zaufania)

• Przewaga senatu nad ZN (fakt nierozwiązywalności)

7. Rada Konstytucyjna:

• 9 członków powoływanych na 9 lat bez możliwości powtórzenia kadencji

• 3 członków i przewodniczący powoływani przez prezydenta

• 3 przewodniczący ZN

• 3 przewodniczący senatu

• decyzje zapadają większością głosów

• byli prezydenci zasiadają z prawem głosu

• decyduje o konstytucyjności ustaw , traktatów, regulaminów izb

• nadzorowanie prawidłowego przebiegu wyborów, ogłasza wyniki, rozpatruje skargi

• wydawanie opinii w sprawach prawnych na użytek władz państwowych

8. Rada Stanu

• Bardzo ważna, ale nie jest organem konstytucyjnym

• Działa na podstawie ustaw, ordonansów i dekretów

• Formalnie podlega premierowi, który jest z urzędu jej przewodniczącym

• Faktycznie prowadzi w-ce przewodniczący

• Członkowie powoływani na posiedzeniu RM na wniosek ministra sprawiedliwości

• Zgromadzenie Generalne Rady Stanu (raz do roku), przewodniczącym premier

1) Wpływowy organ konstytucyjny

• Rząd musi zasięgać opinii w przypadku uchwalania dekretu rządowego, zwraca się przez członków rządu

• Bierze udział w przygotowaniu rządowych projektów ustaw i ordonansów

• Ma prawo zwracać uwagę władzom publicznym na potrzebę reform

2) Najwyższy organ sądownictwa administracyjnego,

• wydaje orzeczenia o konstytucyjności aktów administracji z możliwością ich anulowania

• Działa jako sąd apelacyjny (odnośnie sądów administracyjnych)

9. Rada Ekonomiczna i Społeczna

• Ma rangę konstytucyjną, ale mniejsze znaczenie

• Organ doradczy rządu

• Wydaje opinie ustaw, ordonansów i dekretów w zakresie społeczno-ekonomicznym

• Członków powołuje się dekretem rządowym na wniosek odpowiednich resortów

Republika Federalna Niemiec.

1. Ustawa zasadnicza RFN jest z 23 V 1949.

2. Zjednoczenie Niemiec nastąpiło 3 X 1990. Po zjednoczeniu pozostawiono ustawę ze względu na jej bardzo dobry charakter i jakość. Wprowadzono zmiany tylko czysto techniczne.

3. Ustawa ta jest w pewnej części niezmienialna (2 przepisy: art. 1 - prawa i wolności człowieka; art. 20 - zasady ustroju politycznego - demokratyczne i socjalne państwo związkowe, wszelka władza pochodzi od narodu, którą sprawuje w wyborach, głosowaniu i za pośrednictwem organów władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej (nie uwzględnia żadnych forma demokracji bezpośredniej, jest ona dopuszczalna na poziomie landów).

4. Władzę ustawodawczą obowiązuje porządek konstytucyjny, a władza sądownicza i wykonawcza podporządkowane są ustawom. Prawo oporu przysługuje wszystkim Niemcom w razie naruszenia tych zasad.

5. Instytucje władzy:

• Parlament - jednoizbowy - Bundestag

• Bundesrat - ciało uczestniczące w ustawodawstwie, nie jest nazywany drugą izbą parlamentu, ale taką spełnia rolę.

• Prawo wyborcze do Bundestagu:

• Czynne - 18 lat

• Bierna - 21 lat

• System mieszany

• A 50 % składu system większości względnej - mandaty bezpośrednie

• B 50% system proporcjonalny d'Hondta - „głosy drugie” uczestniczą tylko te listy, które w skali państwa uzyskały co najmniej 5% głosów, wyjątkiem są partie mniejszości narodowych

• Wyborca dysponuje 2 głosami - na jednego z kandydatów w 1-mandatowym okręgu i 2 na listę w landach. Nie jest zobowiązany do głosowania w taki sam sposób.

• Zgłoszenie kandydatów

• w 1-mandatowym okręgu ma 200 obywateli,

• lista musi być poparta przez 1% wyborców z danego landu, ale nie więcej niż 2000 mieszkańców.

• Z mocy prawa kandydatów i listy zgłaszają się automatycznie przez ugrupowania posiadające co najmniej 5 posłów w Bundestagu.

• Między mandatami A i B (odejmuje się głosy z 1-mandatowych okręgów od puli proporcjonalnej, Ale jeśli więcej mandatów bezpośrednich to →mandaty nadwyżkowe, są zachowywaea i dlatego czasami zmienia się liczba posłów

7. Bundestag:

• Kadencja - 4 lata (kończy się w pierwszym dniu posiedzenia nowej izby)

• Zwołuje przewodniczący Bundestagu na wniosek 1/3 posłów, prezydenta, kanclerza

• Permanentny tryb pracy

• Przewodniczącego desygnuje najsilniejsza frakcja (zastępców jest tyle ile frakcji w izbie)

• Prezydium Bundestagu nie odgrywa ważnej roli

• Rada Seniorów ustala porządki posiedzeń, rozstrzyganie sporów proceduralnych (członkowie prezydium + 23 członków desygnowanych przez poszczególne frakcje odpowiednio do ich liczebności)

• Frakcję parlamentarną może utworzyć min. 5% ogólnej liczby posłów

• Komisje wykonują merytoryczne prace Bundestagu. Konstytucyjna ranga 4 komisji:

• spraw zagranicznych

• obrony

• ds. petycji (analizuje sygnały od wyborców)

• wspólna (powołana na początku kadencji, 2/3 desygnuje Bundestag i 1/3 desygnuje Bundesrat - przejęcie funkcji ustawodawczej i kontrolnej w przypadku wojny)

• do 1976 - komisja stała (przejmowała obowiązki Bundestagu w okresie międzykadencyjnym

• inne: komisje stałe - resortowe kontrolujące rząd i administrację (4 mają charakter nieresortowy - ds. petycji, budżetowa, regulaminowo-mandatowa, prawna

• są jeszcze komisje powoływane na wniosek ¼ posłów: dochodzeniowo śledcze i ankietowe (zbiera niezależnie od rządu informacje)

8. Kontrola polityczna:

• Jednoosobowa odpowiedzialność kanclerza (polityczna)

• Usunięcie kanclerza równoznaczne jest z odwołaniem rządu

• Jest to konsekwencja kanclerskiego systemu, tylko jego odpowiedzialność daje mu władzę nad rządem, parlament nie wnika w skład rządu

• Konstruktywne wotum nieufności - parlament usuwa kanclerza 2/3 głosów i powołuje jego następcę; stary kanclerz jest usunięty, nowy jest wybrany i musi być nominowany przez prezydenta; większość musi być zdolna do powołania następnego gabinetu

• Prawo żądania obecności kanclerza i rządu na posiedzeniu Bundestagu w celu zgłoszenia wyjaśnień i informacji

• Interpelacje - dotyczy spraw o kluczowym znaczeniu; może to zrobić tylko frakcja lub 5% posłów; odpowiedz na posiedzeniu plenarnym, może być przedmiotem debaty

• Zapytanie pisemne - ważny problem polityczny; może to zrobić tylko frakcja lub 5% posłów; odpowiedź na piśmie, ale poza plenarnym posiedzeniem

• Pytania - wycinkowy problem polityczny; w czasie godziny pytań

9. Bundesrat:

• Rada Federalna (Związkowa) - konstytucyjnie nie jest to 2-ga izba parlamentu

• Zapewnia Landtagom udziału w kształtowaniu polityki; kraje mają wpływ na ustawodawstwo i administrację

• Delegacja rządów krajowych

• Na czele delegacji premier rządu krajowego, innymi delegatami są ministrowie

• Delegatów jest od 3-6

• Nie jest kadencyjny

• Zmiany w składzie są uzależnione od zmiany rządów w landach

• Działają na zasadzie mandatu imperatywnego - są związania instrukcjami swoich rządów

• Zasada jednolitości głosów

• Organy:

• Przewodniczący - premier rządu któregoś z krajów (zmieniają się co rok)

• 3 v-ce przewodniczących ( z przew. Tworzą prezydium)

• Stała Rada Doradcza (16 os. po jednej z każdego kraju) - odpowiadają za program prac Bundesratu, ustala porządek posiedzeń, zajmuje się procedurami

• Obrad plenarnych jest niewiele

• 14 komisji stałych (po 16 os. - jedna z każdego kraju), resortowe, za wyjątkiem prawnej; komisje przejmują na siebie całą działalność działań

• art. 50 - współudział w ustawodawstwie i administracji federalnej

• Bez zgody 2/3 Bundesratu nie można zmienić ustawy zasadniczej (wpływ na ustrój państwa)

• Admin. Fed. - BR kontroluje ją, by nie przekraczała uprawnień, jego zgoda jest potrzebna na rozporządzenia rządu i ministerstw, które wykonywane są przez landy (administracji landowej)

• Gdy land sprzeciwia się konstytucji można zastosować przymus federalny (art. 37 zgoda B. jest wymagana)

• Bundesrat sprawuje kontrolę nad rządem:

• Żądanie obecności kanclerza i rządu

• Informowanie BR o stanie budżetu federalnego

• Corocznie udziela absolutorium rządowi o wykon. Budżetu, odmowa absolutorium nie skutkuje, ale może rozpocząć procedurę

• uczestnictwo w podejmowaniu decyzji nadzwyczajnych:

• stan konstytucyjności ustaw

• stan obrony

• użycie sił zbrojnych

• Wybiera ½ składu Trybunału konstytucyjnego

10. Ustawodawstwo:

• Inicjatywa -ma

1. rząd i Bundesrat - związane prawo inicjatywy ustawodawczej, rząd opiniuje projekt BR i na odwrót (gdy opinia na temat projektów jest negatywna, to szanse przejścia są małe);

2. Bundestag (5% składu) ma nieskrępowane prawo inicjatywy

• Rozpatrzenie projektu przez Bundestag:

• 3 czytania

• Zwykła większość głosów

• Zmiany w Ustawie Zasadniczej - 2/3 głosów

• Rozpatrzenie projektu przez Bundesrat:

• Prawo weta (weto absolutne przy Ustawie Zasadniczej)

• Weto zawieszające (ustawy zwykłe) - może przejść, gdy Bundestag ponownie uchwali ustawę taką samą większością, jaką Bundesrat wnosił weto zawieszające

• Promulgacja i ogłoszenie przez prezydenta:

• Wymaga kontrasygnaty kanclerza lub ministra

• Prezydent ma prawo badania zgodności ustawy z konstytucją, może odmówić podpisu, wówczas ustawa nie wchodzi w życie (przepada), od 1949 tylko 5 razy odmówił promulgacji (mocna pozycja prezydenta w ustawodawstwie)

• Prezydent

• Wybiera Zgromadzenia Federalne - posłowie do Bundestagu i taka sama liczba delegatów Landtagów (liczba głosów ma odzwierciedlać układ sił politycznych danego Landu)

• Wybierany na 5 lat, wybrany może być tylko na 2 kolejne kadencje, może być wybrany kolejny raz po przerwie, ale to się jeszcze nie zdarzyło

• 40 lat + czynne prawo wyborcze do Bundestagu

• I i II tura - potrzebna jest bezwzględna większość głosów

• III tura zwykła większością głosów

- we wszystkich turach ta sama liczba kandydatów

- kandydatów zgłaszają członkowie Zgromadzenia Federalnego bez żadnej debaty

• Uprawnienia:

- większość objęta kontrasygnatą, która go neutralizuje

- samodzielnie:

• Mianowanie i odwoływanie kanclerza

• Rozwiązywanie Bundestagu (art. 63)

1. W I i II turze musi być bezwzględna większość głosów. W III turze zwykła większością głosów. Jeśli 2 ma tyle samo głosów, to potem wybiera się między nimi dwoma.

2. Kandydatów zgłaszają członkowie Zgromadzenia Federalnego

3. Uprawnienia (bardzo skromne, a większość wymaga kontrasygnaty)

• 3 funkcje samodzielnie:

• Mianowanie i odwoływanie kanclerza, ale jeśli mianowany nie przejdzie, to prawo ma Bundestag

• Rozwiązanie Bundestagu w myśl art. 63 - jeśli w 3 podejściach nie wybiorą kanclerza

• Prośba prezydenta do kanclerza w stanie jego dymisji z mocy art. 69 ust. 3 - aby do czasu nowego kanclerza mógł pełnić swoje funkcje

• funkcje wspólnie z rządem:

• reprezentowanie państwa

• mianowanie ministrów na wniosek kanclerza

• mianowanie ambasadorów

• zawieranie umów międzynarodowych

• nadawanie odznaczeń

• prawo łaski

Przewodniczący Bundesratu przejmuje jego obowiązki jeśli jest niezdolny.

4. Nie odpowiada politycznie ale konstytucyjnie

12. Kanclerz

1. Powołanie kanclerza art. 63

• Bundestag powołuje kanclerza bezwzględną głosów na wniosek prezydenta

• Prawo wyboru ma Bundestag, ma 14 dni aby wybrać bezwzględną większością głosów (prezydenta tu nie ma), gdy to nie zadziała, to:

• Po 14 dniach może wybrać zwykłą większością głosów, ale tu prezydent musi poprzeć, a jak nie to rozwiązanie parlamentu

• Ministrów powołuje i odwołuje prezydent na wniosek kanclerza

• Rządy w Niemczech są koalicyjne (2 partie) - w-ce kanclerz powoływany ze słabszej partii (jest to funkcja bardziej honorowa), od 1966 w-ce kanclerz łączy się ze stanowiskiem ministra spraw zagranicznych

• Liczebność ministrów określa kanclerz

• Art. 35 określa 3 zasady funkcjonowania rządu:

• Kancleryzmu - ustala wytyczne polityki rządowej, nadzoruje i jest za nie odpowiedzialny

• Resortowości - w resortach każdy minister sprawuje samodzielne kierownictwo

• Kolegialności - różnice między ministrami rozstrzygane są przez rząd kolegialnie (choć najczęściej kanclerz)

Odpowiedzialność ponosi tylko kanclerz, ale gdy jest zdymisjonowany to ustępuje cały rząd.

6. 3 przypadki zmiany na stanowisku kanclerza:

• zbiera się Bundestag po wyborach,

• kanclerz składa dymisję

• konstruktywne wotum nieufności - bezwzględna większość głosów w jednym odwołuje i powołuje nowego kanclerza (zdarzyło się tylko raz w 1982 H. Schmitt -> H. Kohl)

7. Stan konieczności ustawodawczej - Rząd występuje z wnioskiem do Prezydenta za zgodą BT → każdy projekt rządowy zmieniony lub odrzucony przez BT może zostać przyjęty za zgodą BR (nie dłużej niż 6m i tylko 1 raz w kadencji)

8. Bundestag może się domagać od rządu:

• Obecności na posiedzeniu

• Wyjaśnień i informacji

13. Trybunał Konstytucyjny

1. 16 sędziów zorganizowanych w 2 senaty orzekajace (po 8)

2. połowę sędziów mianuje Bundestag, a drugą Bundesrat

3. wybór wymaga 2/3 ustawowej liczby

4. dzięki 2 senatom może być szybciej i sprawniej

5. kadencja 12 lat - bez reelekcji

6. kompetencje:

• bada zgodność prawa federalnego i krajowego z ustawą zasadniczą

• rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między organami federalnymi i federacją a krajami

• orzekanie ewentualnej sprzeczności partii z ustawą zasadniczą, jeśli zagraża RFN, naruszenie lub obalenia porządku ustrojowego - z wnioskiem może wystąpić Bundesrat, Bundestag, rząd (było 2 razy, 1952 - partia neofaszystowska, 1956 - Komunistyczna Partia Niemiec)

• orzekanie w wypadku postawienia prezydenta w stan oskarżenia (wnioskuje Bundestag lub Bundesrat)

• Rozpatrywanie skarg konstytucyjnych obywateli w przypadku naruszenia ich praw konstytucyjnych

• Pozbawienie niektórych praw obywatelskich obywateli, którzy zagrażają demokratycznemu, wolnościowemu ustrojowi

W Europie TK uchodzi za lidera, jest bardzo aktywny i działa wzorcowo

Temat: Włochy.

1. Konstytucja z 27 XII 1947, weszła 1 I 1948.

1. Jest to demokracja parlamentarno-gabinetowa (klasyczna), skutkuje to szczególną niestabilnością polityczną. Od wojny były 58 rządy, nie było rządu, który działałby przez całą kadencję. Tylko raz parlament przetrwał całą kadencję (1987-1992)

2. Czują potrzebę zmiany - powołano Komisję ds. Reform Instytucjonalnych - do tej pory bez efektów.

3. Są 2 propozycje zmiany:

• W kierunku ustroju Francji - parlamentaryzm-prezydencki - prezydent z wyborów powszechnych, jego władza miałaby ulec wzmocnieniu

• W kierunku Niemiec - kancleryzm - wzmocnienie premiera, władza nad rządem, konstruktywne wotum nieufności

4. Fundamenty ustrojowe:

• Demokratyzm

• Republikanizm - najsilniej broniony - Włochy nie mogą od tego odejść, nie może być rewizji artykułów jego dotyczących

• Idea państwa socjalnego

5. Zmiany konstytucji

• Wniosek o zmianę lub rewizję częściową musi być uchwalony przez obie izby z 2-óch głosowaniach z przerwą nie krótszą (pomiędzy głosowaniami) niż 3 miesiące, wymagana jest bezwzględna większość liczona od całego składu izb

• Potem referendum, o ile w 3 miesiącach od uchwalenia rezolucji zażąda tego 500 tys., 1/5 którejś z izb lub 5 regionów

• Referendum nie jest organizowane, gdy projekt zmiany został zatwierdzony w 2 czytaniu przez 2/3 obu Izb

2. Parlament

1. Składa się z Izby Reprezentantów (630) i Senatu Republiki (315 + 20 + byli prezydenci)

• W skład Senatu wchodzą także senatorzy mianowani zasiadający dożywotnio; każdy prezydent może mianować 5 (art. 59), którzy przynieśli chwałę ojczyźnie na arenie społecznej, naukowej, sztuki i literatury

2. System wyborczy

• 1993 - zmiana systemu wyborczego, z skrajnie proporcjonalnego na mieszany (75% większościowy i 25% proporcjonalny - uczestniczą tylko te listy, które uzyskały powyżej 4% w skali kraju)

• Startują 2 bloki wyborcze: centroprawicowy Dom Wolności (Forza Italia, Sojusz Narodowy i mniejsze, współpracuje z tym blokiem także Liga Północna) i centrolewicowe Drzewo Oliwne; poza blokami startuje także Odbudowa Komunistyczna

• System wyborczy wymusił integrację, nie jest to jednak system 2-partyjny bo w parlamencie partie działają bardziej indywidualnie

• Kandydat musi mieć 500-1000 głosów by być zgłoszony, jeśli partia zarejestruje kandydatów w połowie okręgów w danym regionie, wtedy rejestruje listę

• Wyborca głosując na Izbę deputowanych ma 2 głosy (1 na okręgi większościowe, a 2-gi na listę), a do Senatu 1 głos na kandydata, pulę proporcjonalną tworzy się sumując wszystkie głosy i dzieli miejsca proporcjonalnie

• Izba deputowanych - czynne (18) i bierne (25)

• Senat - czynne (25) i bierne (40)

3. Kadencja jest 5-letnia, można ją przedłużyć tylko w wypadku wojny

4. Izby zazwyczaj funkcjonują na odrębnych posiedzeniach, wspólnie obradują, gdy:

• Wybór prezydenta

• Postawienie prezydenta w stan oskarżenia

• Postawienie członka rządu w stan oskarżenia

• Gdy realizuje funkcję kreacyjną - 1/3 składu Trybunału Konstytucyjnego i 1/3 Najwyższej Rady Sądowniczej

• Obradami kieruje przewodniczący Izby Deputowanych

5. Parlament pracuje permanentnie

6. Zazwyczaj głosuje zwykła większością głosów

7. Organizacja pracy:

• Regulaminy przyjęte przez izby

• Prezydium tworzą: przewodniczący, 4 w-ce przewodniczących, 8 sekretarzy (sporządzają protokoły stenogramy, pomagają przewodniczącemu), 3 kwestorów (pomagają w utrzymaniu porządku, nadzorują pracę personelu pomocniczego)

• Komisje:

• powoływane przez przewodniczącego na wniosek poszczególnych klubów partyjnych - oni delegują proporcjonalnie do miejsc w parlamencie

• w ID na rok, a w S na 2 lata (kadencja)

• obecnie jest po 13 (resortowe), funkcjonalne i ustawodawcze

• Dzielą się na podkomisje

• Parlamentarzysta może tylko w jednej komisji (członkowie rządu w wielu)

• Są też komisje specjalne

• Drugi rodzaj komisji to gwinty (nie spełniają funkcji kontrolnych i ustawodawczych tylko funkcje prawne i techniczne, w każdej izbie jest po 3) - ds. wyborczych, ds. regulaminowych, ds. immunitetów parlamentarnych; są powoływane przez przewodniczącego danej izby

• Kluby partyjne - mają status organów parlamentarnych, mogą je tworzyć 10 senatorów, 20 deputowanych

• Przewodniczący często zwołuje posiedzenia przewodniczących klubów - podejmowane są bardzo ważne decyzje

• Funkcje Izby

• Ustawodawcza - uchwalanie ustaw (art. 76); funkcja ustawodawcza może być przekazana przez parlament rządowi na określony czas i na określonych zasadach, wtedy rząd wydaje dekrety z mocą ustawy; parlament ma 60 dni na przekształcenie ich w ustawę, dokładnie, jeśli w tym czasie się nie sprzeciwi to dekret staje się ustawą automatycznie, parlament w tym okresie może też wprowadzić zmiany w tych aktach; zgodnie z art. 77 rząd ma możliwość wydawać dekrety z mocą ustawy bez zgody parlamentu, gdy zdarzył się „wyjątkowy wypadek nagłej konieczności”, uchwalony trafia do parlamentu, który w ciągu 5 dni musi się zebrać (nawet, gdy jest rozwiązany), dekret taki musi być w ciągu 60 dni przetworzony przez parlament w ustawę, inaczej przepada

• inicjatywa ustawodawcza przysługuje rządowi, Narodowej Radzie Gospodarki i Pracy, 50 tys. obywatelom, parlamentarzystom, 5 regionom

• 3 tryby ustawodawcze:

• zwyczajny - 3 czytania

• skrócony - eliminacja I i/lub II czytania, projekt od razu przechodzi do komisji, a potem następuje III czytanie - decyduje o tym przewodniczący, w ciągu 48 godzin można wystosować sprzeciw

• komisyjny - w imieniu izby ustawę uchwala komisja (decyduje przewodniczący izby), izba ma 48 godzin na sprzeciw; po uchwaleniu przez komisję, przewodniczące informuje izbę; ustawę można odebrać komisji na wniosek rządu, 1/10 izby, 1/5 komisji; komisja nie może zmienić konstytucji, prawa wyborczego, ratyfikować umowy międzynarodowej, budżetu państwa i delegować ustawodawstwa na rząd

• Projekt uchwalony przez jedną izbę trafia do drugiej - jeśli zgodność to do prezydenta (ma 1 miesiąc do podpisania, w ustawach pilnych izba może skrócić jednak nie mniej niż do 7 dni), jeśli prezydent odmawia, to ponownie wraca do parlamentu, jeśli ustawa przegłosowana taką samą większością, to prezydent już musi podpisać

• Kontrola polityczna nad rządem (art.84)

• Musi mieć zaufanie obu izb

• Wniosek wotum nieufności wysuwa 1/10 izby, głosowanie po 3 dniach (rządy częściej upadały jednak od rozpadu koalicji niż przez wotum)

• W ciągu 10 dni od utworzenia rząd ma uzyskać zaufanie obu izb

• Kontroluje także przez komisje, interpelacje zapytania, debaty nad polityką rządu

• Kreacyjna

• IR + senat + delegaci regionów wybierają prezydenta

• 1/3 Trybunału konstytucyjnego

• 1/3 Najwyższej Rady Sądowniczej

3. Prezydent

• Głowa państwa, reprezentant jedności narodowej

• Nie może łączyć swojej funkcji z inną

• Możliwa wielokrotna reelekcja

• 7-letnia kadencja

• Wybiera parlament wraz z delegatami regionów (rady regionalne wybierają po 3, jedynie z Valle d'Aosta 1 delegat), jest to Zgromadzenie Wielkich Elektorów, w pierwszych 3 turach wybiera się większością 2/3, w następnych bezwzględną większością

• Odpowiedzialność tylko za zdradę stanu lub złamanie konstytucji, wniosek o oskarżenie musi być przegłosowany w parlamencie bezwzględna większością głosów, wtedy stawia się go przed Trybunałem konstytucyjnym

• Uprawnienia w stosunku do parlamentu

• Zarządza wybory

• Zwołuje pierwsze posiedzenie

• Orędzia do parlamentu

• Rozwiązanie parlamentu

• Promulgacja ustaw

• Weto - ustawa odsyłana z powrotem do parlamentu i jeśli ją ponownie przegłosuje to prezydent musi podpisać

• Uprawnienia w stosunku do rządu

• Powołanie premiera (większy wpływ niż w innych państwach, ze względu na rozdrobnienia polityczne)

• Dymisjonuje rząd

• Ogłasza dekrety rządowe

• Mianuje na wyższe stanowiska

• Przewodniczy najwyższej Radzie Sądownictwa

• Ułaskawia

• Powołuje 1/3 TK

3. Uprawnienia związane ze sprawami wewnętrznymi i międzynarodowymi

• Akredytowanie i przyjmowanie listów uwierzytelniających od dyplomatów

• Ratyfikowanie umów międzynarodowych

• Reprezentowanie Włoch

• Nadawanie odznaczeń państwowych

4. Uprawnienia w stosunku do sił zbrojnych

• Zwierzchnik sił zbrojnych

• Przewodniczący Najwyższej Rady Obrony

• Ogłasza stan wojny uchwalony przez parlament

4. Rząd

• Składa się z premiera, ministrów i czasem wicepremierów

• Premiera mianuje prezydent

1. Rząd sprawuje nadzór nad

• Centralny Instytut Statystyki

• Najwyższa Rada Administracyjna

• ?

• ?

• 4 funkcje rządu

• Polityczna - polityczne kierownictwo krajem, rząd rządzi tak, jak nakazuje mu parlament, rozstrzygające decyzje zapadają w rządzie

• Prawotwórcza - dekrety z upoważnienia lub bez upoważnienia parlamentu

• Administracyjna - zwieńczenie władzy wykonawczej

• Kontrolna - nadzór nad administracją państwową

3. Konstytucja eksponuje rolę premiera

• Kieruje ogólna polityką rządu

• Utrzymuje jednolitość działań państwowych

• Inspiruje i koordynuje działania ministrów

4. Poza odpowiedzialnością polityczną, ponosi jeszcze konstytucyjną (indywidualnie) za przestępstwa popełnione podczas realizacji swoich funkcji; w stan oskarżenia stawia parlament bezwzględna większością głosów, a rozstrzyga TK

5. Trybunał Konstytucyjny

1. Składa się z 15 (powołują: 5 prezydent, 5 parlament, 5 wyższe sądownictwo)

2. Kadencja 9-letnia bez reelekcji

3. Kompetencje:

• Zgodność aktów z konstytucją

• Rozstrzyganie sporów konstytucyjnych między władzami lub między państwem a regionami

• Orzekanie, gdy oskarżony prezydent, premier, ministrowie, wtedy powołuje się dodatkowo 16 członków w losowaniu spośród obywateli posiadających bierne prawo wyborcze

6. Narodowa Rada Gospodarki i Pracy

1. Powoływana przez prezydenta na wniosek premiera, (jeżeli się sprzeciwi kandydaturze, to rząd musi wysunąć inną)

2. Skład: 111 i przewodniczący

3. 99 to przedstawiciele związków, 12 to eksperci, przewodniczący reprezentuje rząd

4. Funkcje:

• Inicjatywa ustawodawcza w sprawach gospodarki i pracy (wyjątek to konstytucja, budżet, traktaty, dotyczące praw obywatelskich)

• Funkcja konsultacyjna - organ pomocniczy dal rządu, parlamentu, władz lokalnych w sprawach gospodarki i pracy

• Prowadzenie studiów i analiz dt. gospodarki i pracy

7. Rada Stanu

1. Istnieje od 1861

2. Członkowie powoływani przez prezydenta na wiosek premiera

3. Funkcje:

• Jurysdykcyjna:

• Należy z nią konsultować regulaminy rządowe, dekrety rządowe, akry prezydenta

• Należy z nią konsultować rozwiązywanie rad regionalnych, prowincjonalnych i gminnych przez prezydenta

• Należy z nią konsultować nadzwyczajne usunięcie urzędnika państwowego

• Należy z nią konsultować konkursy na stanowiska państwowe

• Konsultacyjna:

• Pomoc administracyjna i prawna dla organów państwowych

• Izba Obrachunkowa

1. Członkowie powoływani przez prezydenta na wiosek premiera

2. Funkcje:

• Jurysdykcyjna:

• Orzeka w sprawach o nieprawidłowości w zarządzaniu finansami państwa

• Kontroluje racjonalną działalność urzędów państwa

• Odpowiada z zatrudnienia publiczne

• Odpowiada za wielkość emerytur

• Kontrolna:

• Kontroluje działania administracji państwowej odwołujące się do finansów

• Kontrola zaangażowania gospodarczego państwa

• Konsultacyjna:

• W sprawach finansowych służy pomocą prezydentowi, parlamentowi i rządowi

Temat: Hiszpania.

1. 29 XII 1978 - konstytucja

2. H. jest państwem socjalnym i demokratycznym opartym na prawie, które chroni wartości najwyższe, jak wolność, sprawiedliwość, równość, pluralizm.

3. Monarcha.

1. H. jest monarchią konstytucyjną, królowie pochodzą z dynastii Burbonów.

2. Monarcha nie ponosi odpowiedzialności konstytucyjnej i politycznej

3. Zobowiązany jest do wykonywania swoich funkcji w zgodności z ustawami, konstytucją

4. Symbol jedności i ciągłości historycznej państwa

5. Pilnuje prawidłowości działania państwa

6. Uosabia państwo w stosunkach międzynarodowych

7. Funkcje (art. 62):

• Sankcjonowanie i promulgowanie ustaw (gdy odmówi, to ustawa nie wchodzi w życie)

• Zwoływanie i rozwiązywanie parlamentu

• Ogłaszanie terminów wyborów i referendów

• Proponowanie, mianowanie i odwoływanie premiera

• Odznaczanie

• Przewodnictwo posiedzeniom rządu

• Korzystanie z prawa łaski

• Ma prawo dostępu do informacji o stanie państwa

• Głównodowodzący sił zbrojnych

• Proklamuje stan wojny i pokoju (po zaaprobowaniu parlamentu)

• Mianowanie i przyjmowanie przedstawicieli dyplomatycznych

W 1981 był wojskowy zamach stanu udaremniony przez pozycję władcy.

4. Parlament - Kortezy Generalne

1. Kongres Deputowanych (reprezentuje naród) i Senat (reprezentuje prowincje)

2. Kadencja 4-letnia

3. Czynne i bierne prawo wyborcze - 21 lat i pełnia praw politycznych

4. Wybory do Kongresu:

• Proporcjonalne, głosuje się na listy wyborcze (zgłasza 500 wyborców z okręgu)

• Próg 3% w okręgu → prowincji

• Metoda d'Hondta

• Wybory do Senatu:

• Okręgi 1-mandatowe - system większości względnej

• Każda prowincja wybiera po 4 senatorów, terytoria wyspiarskie (Ceuta i Melilla) po 2 senatorów, wspólnoty autonomiczne co najmniej 1 senatora (na każdy następny 1 milion ludności przypada 1 senator)

6. Kortezy zwoływane są na dwie sesje zwyczajne w roku, nadzwyczajne zwoływane są na wniosek rządu, większości izb i komisji stałej

7. Izby obradują oddzielnie, zdarza się jednak, że obradują razem, ale wtedy nie dotyczy to spraw ustawodawczych

8. Gdy jest taka potrzeba, to tworzy się komisje mieszane

9. Każda izba wybiera przewodniczącego i wice przewodniczących (po jednym z każdej frakcji); frakcje tworzą partie (są to organy parlamentu)

10. Uprawnienia w odniesieniu do rządu:

• Po wyborach król porozumiewa się z KD, następnie z przewodniczącymi frakcji, wtedy proponuje kandydata na premiera, on wygłasza expose w KD, który głosuje nad wotum zaufania (bezwzględną większością); wtedy dopiero król mianuje kandydata na premiera, następnie na wniosek premiera mianuje członków RM

• Gdy parlament odrzuci kandydata, to po 48 h odbywa się następne głosowanie, w nim kandydat musi uzyskać zwykłą większość

• Gdy i wtedy się nie uda, król przedstawia inną kandydaturę

• Gdy w ciągu 2 miesięcy nie ma premiera to król rozpisuje nowe wybory

• Dymisja lub śmierć premiera skutkuje dymisją całego rządu

• Zdymisjonować można jedynie w konstruktywnym wotum nieufności lub gdy rząd nie uzyska wotum zaufania

• Konstruktywne wotum nieufności może zgłosić 1/10 KD, głosowanie odbywa się po 5 dniach, musi być bezwzględna większość głosów; można podjąć tylko jedną taką próbę w sesji

• Rząd kontroluje tylko KD

• Kontrola przez komisje i zapytania możliwa także w Senacie

11. Proces ustawodawczy:

• Inicjatywa - członkowie obu izb, rząd, zgromadzeniom wspólnot autonomicznych, 500 tysięcy obywateli (ich inicjatywa nie może dotyczyć spraw konstytucyjnych, podatkowych, prawa łaski i spraw międzynarodowych)

• Inicjatywa w obu izbach

• Jeśli jedna izba przyjmie projekt, to przechodzi on do drugiej

• Rozbieżności likwidowane są przez komisje mieszane

• KD może odrzucić poprawki Senatu zwykłą większością (Senat nie ma takiej możliwości)

• Król promulguje w ciągu 15 dni

• Ustawy przegłosowywanie są zwykłą większością głosów, a konstytucyjne bezwzględną

• Ustawy mogą uchwalić komisje (nie mogą konstytucyjne, międzynarodowe, budżetowe…)

1. Rząd.

1. Główny organ wykonawczy

2. Wyeksponowana rola premiera (konstruktywne wotum nieufności)

3. Premier kieruje rządem, koordynuje działalność podległych ministrów

4. Posiedzeniom RM przewodniczy premier (czasami król)

5. Odpowiedzialność polityczna i prawna (przed Sądem Najwyższym za zdradę stanu lub naruszenie bezpieczeństwa państwa, wniosek wysuwa ¼ KD, m być przegłosowany bezwzględną większością, wtedy sprawa przechodzi do SN)

6. RM odpowiada za kierowanie polityką wewnętrzną i międzynarodowa, sprawuje administrację cywilną i wojskową, ma inicjatywę ustawodawczą, prawo wydawanie dekretów, tylko on ma prawo tworzenia budżetu

1. Trybunał Konstytucyjny.

1. 12 członków na 9 lat, wymienia się 1/3 co 3 lata

2. Mianuje król na wniosek obu izb, rządu, Rady Generalnej Sądów (wszyscy po 4)

3. Uprawnienia:

• Rozpatrywanie wniosków o niezgodność z konstytucją

• Wnioski obywateli o w sprawie naruszenia ich praw obywatelskich

• Rozwiązywanie sporów między państwem a wspólnotami autonomicznymi

• Wstępna kontrola projektów ustaw na wniosek rządu, ¼ którejś z izb

Temat: Chińska Republika Ludowa.

1. Konstytucja z 4 XII 1982 (podlegała zmianie 29 III 1993 - zmiana ta wprowadziła zasadę socjalistycznej gospodarki rynkowej - oznacza to, że gospodarka jest niemal wolnorynkowa)

2. Ustrój i mechanizm władzy są komunistyczne, lecz zliberalizowane.

3. 1949 - przejęcie władzy przez KPCh, we wstępie do konstytucji nazwano ten moment rewolucją neodemokratyczną.

4. 1911 - rewolucja demokratyczna - ChRL przyznaje się do niej, uznaje jednak, że jej owoce zostały zmarnowane.

5. System władzy - demokratyczna dyktatura ludu, narody Chin są kierunkowane przez KPCh marksizmem-leninizmem i doktryną Mao Tse-dunga.

6. System wielopartyjny - oprócz KPCh jest 9 innych partii (uznają one kierowniczą rolę KPCh i są niekomunistyczne), partie te nie są jednak reprezentowane w parlamencie, lecz w Politycznej Konferencji Konsultatywnej Chin (2000 deputowanych, 4% miejsc należy do KPCh) - spełnia ona funkcje doradcze w stosunku do władzy i do administracji, jest ciałem przedstawicielskim Chin.

7. Art. 1 - socjalistyczne państwo demokratycznej dyktatury ludu, socjalizm jest zasadniczym niepodważalnym ustrojem (mogą istnieć inne, jak w Hongkongu - 1997 - i w Makao - 1999 - są w nich inne reguły ustrojowe i ten system parademokratyczny będzie trwał, przez co najmniej 50 lat). Chin proponują też podobne zasady Tajwanowi, który uznawany jest za zbuntowaną prowincję Chin.

8. Podmiotem władzy jest lud, który sprawuje ją przez Ogólnchińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych i Terenowe Przedstawicielstwa Ludowe.

9. Konstytucja dopuszcza krytykę państwa.

10. Ogólnochińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych:

1. 2921 jednomandatowych okręgów wyborczych (ostatnio o jeden mandat może ubiegać się kilku kandydatów

2. W parlamencie reprezentowana jest też Wyzwoleńcza Armia Ludowa - 267 deputowanych

3. Kadencja 5-letnia

4. Spotyka się raz w roku na 2-tygodniową sesję

5. Może być sesja nadzwyczajna, gdy zażyczy sobie tego Stały Komitet OZPL, 1/5 deputowanych

6. Na każdą sesję wybiera się prezydium

7. Kompetencje:

• Ustawodawcze (konstytucja i ustawy)

• Kontrola wykonania konstytucji

• Wybiera Przewodniczącego i v-ce Przewodniczącego ChRL

• Na wniosek Przewodniczącego zatwierdza premiera Rady Państwowej i na jego wniosek innych członków rządu

• Wybiera przewodniczącego Centralnej Rady Wojskowej (naczelnik sił zbrojnych)

• Wybiera członków Najwyższego Sądu Ludowego, Najwyższej Prokuratury Ludowej…

• Opracowuje plany rozwoju

• Zatwierdza budżet

• Zmiany w strukturze terytorialnej

• Rozstrzyga o wojnie i pokoju

• Inne kompetencje, które sprawuje najwyższe ciało

• Powołuje komisje stałe:

• Komisja ds. Chińczyków Zamieszkujących Zagranicą

• Komisja ds. Zagranicznych

1. W imieniu OZPL działa Stały Komitet OZPL:

1. 154 członków OZPL na 5lat (w każdej chwili można ich zmieniać)

2. Na czele przewodniczący SK OZPL

3. Obowiązuje zasada incomatibilitas

4. Przewodniczący i v-ce przewodniczący mogą najwyżej pełnić swe funkcje przez dwie kolejne kadencje

5. Kompetencje takie same jak parlament

6. Wszelkie rozstrzygnięcia SK podlegają zatwierdzeniu przez OZPL na następnej sesji

1. Przewodniczący ChRL (głowa państwa)

1. Pomaga mu v-ce Przewodniczący

2. Wybierani przez OZPL ( razie potrzeby przez SK)

3. Kadencja 5-letnia (mogą najwyżej pełnić swe funkcje przez dwie kolejne kadencje)

4. Obecnie Hu Intao (dawniej Jang Zemin)

5. Bierne prawo - 5 lat i pełnia praw wyborczych

6. Działa na podstawie rozporządzeń OZPL i SK

7. Przewodniczący jest zazwyczaj przewodniczącym KPCh

8. Uprawnienia:

• Ogłasza ustawy

• Mianuje premiera

• Nominuje na inne stanowiska

• Przyznaje tytuły i ordery

• Amnestia

• Wprowadza stan wojenny

• Obwieszcza stan wojny

• Obwieszcza mobilizację

• Funkcje reprezentacyjne

9. Z-ca Przewodniczącego pomaga przewodniczącemu (wyk. zdania zlecone)

10. W razie opróżnienia przewodniczącego zastępuje Zastępca, gdy opróżni się stanowisko Zastępcy, to owy wybierany przez OZPL lub SK

2. Rada Państwowa:

1. Centralny rząd ludowy, organ wykonawczy OZPL

2. Naczelny organ administracji państwowej

3. Rząd nie jest władzą wykonawczą, tylko jest organem wykonawczym władzy

4. Skład (ok. 300 osób):

• Premier (mogą najwyżej pełnić swe funkcje przez dwie kolejne kadencje)

• V-ce premierzy (ok. 10) (mogą najwyżej pełnić swe funkcje przez dwie kolejne kadencje)

• Członkowie RP (mogą najwyżej pełnić swe funkcje przez dwie kolejne kadencje)

• Ministrowie

• Przewodniczący Komitetów i Komisji Państwowych

• Główny Rewident

• Naczelnik Sekretariatu Rządu

1. Pełna odpowiedzialność premiera

1. Stały Komitet Rady Państwowej

1. Skład (ok. 40):

• Premier

• V-ce premierzy

• Członkowie RP

• Naczelnik Sekretariatu Rządu

2. Kompetencje:

• Sprawowanie administracji państwowej

• Sporządzanie aktów administracyjnych

• Wydawanie rozporządzeń do ustaw

• Inicjowanie prac parlamentu lub SK

• Kierownictwo na Radami Terytorialnymi

• Odpowiedzialność za politykę zagraniczną i Obronność

• Opracowanie budżetu i planów rozwoju społ-gosp.

1. Centralna Rada Wojskowa

1. Kadencja 5-letnia

2. Odpowiada przed parlamentem albo przez SK

Temat: Związek Australijski.

1. System bardo stabilny - konstytucja z 9 VII 1900

2. System parlamentarno-gabinetowy, na wzór brytyjski

3. Parlament 2-izbowy: Izba Reprezentantów i Senat (obie pochodzą z wyborów).

4. System wyborczy:

1. IR - 1 deputowany na 50 tysięcy wyborców, przedstawicielstwo narodu, 148 deputowanych.

2. Senat - każdy stan od 6-12, przedstawicielstwo stanów, 76 senatorów

3. Od 1973 obowiązuje przymus wyborczy, karą jest grzywna, frekwencja wynosi około 95%.

4. Czynne prawo wyborcze - 18 lat

5. Bierne - 21 lat, 3 lata mieszka w A, obywatelstwo A od 5 lat lub obywatelstwo Commonwealth od urodzenia; nie mogą: ci którzy siedzieli więcej niż rok, pracownicy administracji państwowej, wojskowi, policjanci

6. Wybory do IR - system głosów alternatywnych (szereguje się kandydatów w kolejności na którego chce się bardziej głosować, stawia się przy nazwisku kolejne numery); wygrywa ten, który otrzyma więcej niż 50% numerów 1; gdy nie ma zwycięzcy to odpada najsłabszy kandydat, a jego głosy preferencyjne przekazywane są na innych, robi się tak do skutku

7. Wybory o Senatu - system proporcjonalny, głosuje się na listę

1. IR:

1. Powołuje rząd i sprawuje nad nim bezpośrednią kontrolę (w przeciwieństwie do Senatu)

2. Przewodniczy spiker (wybór nie jest poprzedzony debatą, zazwyczaj pochodzi z najsilniejszej partii):

• Do obowiązków należy wszystko, co związane z porządkiem obrad

• Ma jednego pomocnika (też najsilniejszej partii)

3. Kadencja 3-letnia

4. Roczne sesje zwoływane przez spikera i otwierane przez generalnego Gubernatora

5. Kworum - 1/3 stanu izby

6. Komisje:

• Komisja Całej Izby - obrady są odformalizowane, przewodniczy z-ca spikera; zwołuje się gdy: sprawy mają być przeprowadzone szybko, dyskusje ustrojowe lub ustawy finansowe i budżet

• Komisje Stałe (6-10) - w większości resortowe (kontrolują resorty), rozpatrują też ustawy, skład jest stały i jest do 10 osób

• Komisje wspólne - powoływane przez obie izby, gdy jest taka potrzeba (o 20 osób)

1. Senat:

1. 6-letnia kadencja, ½ składu wymienia się co 3 lata

2. Przewodniczący Senatu pochodzi z najsilniejszej partii

3. Pomaga mu v-ce przewodniczący z najsilniejszej partii opozycyjnej

4. Komisje:

• Wewnątrzparlamentarne

• Kontrolne

• Stałe o charakterze problemowym - jest ich kilka, a każdej po 6-7 członków

1. Uprawnienia ustawodawcze

1. Obie izby mają wpływ na ustawy

2. Inicjatywa może być zgłoszona w obu izbach, większość jednak zgłaszana jest w IR

3. Inicjatywa należy do: rządu, członków IR, członków Senatu

4. W izbie, której została ustawa zainicjonowa, rozpatrywana jest w 3 czytaniach (ustawa), po drugim przechodzi do komisji

5. Następnie ustawa przechodzi do drugiej izby, jeśli są różnice, to powołuje się komisje wspólną, jeśli ona ni pomoże, to ustawa wraca do pierwszej izby, ta ma rozpatrzyć poprawki

6. Jeśli odrzuci poprawki, to na kolejnej sesji ponownie może uchwalić projekt, jeśli i wtedy będzie on oprotestowany, wtedy Generalny Gubernator rozpisuje nowe wybory

7. Jeśli po nowych wyborach ustawa znów zostanie podniesiona i ponownie oprotestowana, wtedy odbywa się wspólne posiedzenie obu izb i na nim się nad ową ustawą głosuje

1. Głowa państwa:

1. Oficjalnie monarcha brytyjski, reprezentowany przez Generalnego Gubernatora

2. Do lat 20 XX w. mianował GG monarcha brytyjski, obecnie robi to rząd Australii

3. W 1999 było referendum, co do wprowadzenia republiki - odrzucone

4. GG należy do władzy ustawodawczej i wykonawczej

5. Uprawnienia:

• Zwołuje i zamyka sesje parlamentu

• Zarządza nowe wybory

• Sankcjonuje ustawy

• Posiada weto absolutne

• Może odsyłać ustawę ze swoimi poprawkami do parlamentu

• Powoływanie i odwoływanie premiera

• Na wniosek premiera mianuje ministrów

• Mianuje na stanowiska państwowe

• Naczelny dowódca sił zbrojnych

• Stosuje prawo łaski

• Odznacza

• Reprezentuje A

• Inne funkcje głowy państwa

1. Australijski Rząd Federalny - Federalna Rada Wykonawcza:

1. „Daje rady GG w zakresie zarządzania Związkiem”

2. Formalnym szefem rządu i gabinetu jest GG

3. Praktycznie stoi na czele premier (lider najmocniejszej partii)

4. Premier jest szefem egzekutywy

5. Premier kieruje posiedzeniami rządu i gabinetu

6. Premier decyduje o składzie rządu i gabinetu

7. Rząd (ok. 60 osób) i gabinet (obecnie 17 osób)

8. Uprawnienia:

• Wykonywanie ustaw

• Koordynowanie działań administracji

• Prowadzenie polityki wewnętrznej i zagranicznej

• Kierowanie siłami zbrojnymi

1. System partyjny

1. Australijska Partia Pracy

2. Australijka Partia liberalna i Australijska Partia Narodowa

Autorzy: Krzysztof Bernecki, Bartek Brak, Łukasz Liszka

29

---