MARTA ZIĘBA-KUŹNIAR

PRACA SOCJALNA II

STUDIA NIESTACJONARNE

UNIWERSYTET RZESZOWSKI

INSTYTUCJE POMOCY SPOŁECZNEJ

I WCZESNEJ INTERWENCJI W KONTEKŚCIE POTRZEB WYBRANYCH GRUP POTRZEBUJĄCYCH:

-UBÓSTWO

-UCHODŹCY

-NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ

-OSOBY STARSZE I NIEDOŁĘŻNE

-DZIECI I MŁODZIEŻ TRUDNA

-WIELODZIETNOŚĆ

-UZALEŻNIENIA

-NIEWYDOLNOŚĆ WYCHOWAWCZA

-OSOBY SKAZANE I KOŃCZĄCE ODBYWANIE KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI

SPIS TREŚCI:

I. Pomoc Społeczna - Instytucje pomocy społecznej

Jednostki organizacyjne

Ośrodki pomocy społecznej

Powiatowe centra pomocy rodzinie

Regionalne ośrodki polityki społecznej

Domy pomocy społecznej

Placówka opiekuńczo - wychowawcza

Ośrodki adopcyjno-opiekuńcze

Ośrodki wsparcia

Ośrodki interwencji kryzysowej

II. PODSTAWY INTERWENCJI KRYZYSOWEJ

III. UBÓSTWO

IV. Pomoc społeczna i zasady jej udzielania

V. Zadania z zakresu opieki nad dzieckiem i rodziną

Placówki opiekuńczo - wychowawcze

Rodziny zastępcze

VI. Praca socjalna i kontrakt socjalny

VII. Centra integracji, kluby pracy, centra informacji, wolontariat

VIII. Pomoc dla osób niepełnosprawnych oraz pomoc dla osób wychodzących z więzień.

IX. Integracja cudzoziemców

X. Wykaz organizacji pozarządowych działających na rzecz cudzoziemców w Polsce.

XI. Bibliografia

I. Pomoc Społeczna - Instytucje pomocy społecznej

Jednostki organizacyjne

Działania z zakresu pomocy społecznej z mocy ustawy wykonują organy administracji rządowej i samorządowej. Współpracują w tym zakresie z organizacjami społecznymi, Kościołem katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi, fundacjami, stowarzyszeniami, pracodawcami oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

Do jednostek organizacyjnych pomocy społecznej należą:

• regionalne ośrodki polityki społecznej

• powiatowe centra pomocy rodzinie

Ośrodki pomocy społecznej

• domy pomocy społecznej

• placówki specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego

• placówki opiekuńczo-wychowawcze

• ośrodki adopcyjno- opiekuńcze

• ośrodki wsparcia

• ośrodki interwencji kryzysowej

Ośrodek pomocy społecznej

Ośrodki pomocy społecznej są to jednostki organizacyjne wykonujące zadania z zakresu pomocy społecznej w gminie.

Powiatowe centra pomocy rodzinie

Powiatowe centra pomocy rodzinie są to jednostki organizacyjne wykonujące zadania powiatu w zakresie pomocy społecznej. Zadania powiatowych centrów pomocy rodzinie w miastach na prawach powiatu realizują miejskie ośrodki pomocy społecznej (miejskie ośrodki pomocy rodzinie).

Regionalne ośrodki polityki społecznej

Na szczeblu województwa istnieją dwie odrębne struktury organizacyjne - administracji rządowej i samorządowej.

Zadania rządowe na szczeblu województwa wykonuje wojewoda. Zadania wojewody w zakresie pomocy społecznej realizowane są przez wydziały polityki społecznej urzędów wojewódzkich..

Natomiast zadania samorządowe wykonuje marszałek województwa przy pomocy regionalnego ośrodka polityki społecznej - jednostki organizacyjnej powołanej do realizacji zadań pomocy społecznej w województwach samorządowych..

Domy pomocy społecznej

Dom pomocy społecznej świadczy, na poziomie obowiązującego standardu, osobom wymagającym całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności usługi: bytowe, opiekuńcze, wspomagające, edukacyjne w formach i zakresie wynikających z indywidualnych potrzeb.

Domy, w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone dzielą się na domy dla:

1. Osób w podeszłym wieku

2. Osób przewlekle somatycznie chorych

3. Osób przewlekle psychicznie chorych

4. Dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie

5. Dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie

6. Osób niepełnosprawnych fizycznie

Placówka opiekuńczo - wychowawcza

Placówka opiekuńczo- wychowawcza zapewnia dzieciom i młodzieży pozbawionym częściowo i całkowicie opieki rodzicielskiej oraz niedostosowanym społecznie dzienną lub całodobową, ciągłą lub okresową opiekę i wychowanie, jak również wspiera działania rodziców w wychowaniu i sprawowaniu opieki.

Placówki ze względu na specyfikę działań dzielą się na :

1. Placówki wsparcia dziennego

• Wspierają rodzinę w sprawowaniu jej podstawowych funkcji

• Zapewniają pomoc rodzinie i dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze, zagrożonym demoralizacją, przestępczością lub uzależnieniami

• Współpracują ze szkołą, ośrodkiem pomocy społecznej i innymi instytucjami w rozwiązywaniu problemów wychowawczych

2. Placówki interwencyjne

• Zapewniają dziecku pozbawionemu częściowo lub całkowicie opieki rodziców, znajdującemu się w sytuacji kryzysowej:

1. doraźną, całodobową opiekę

2. kształcenie dostosowane do jego wieku i możliwości rozwojowych

3. opiekę i wychowanie do czasu powrotu do rodziny lub umieszczenia w rodzinie zastępczej, placówce rodzinnej albo placówce socjalizacyjnej

• Przygotowują diagnozę stanu psychofizycznego i sytuacji życiowej dziecka oraz ustalają wskazania do dalszej pracy z dzieckiem

3. Placówki rodzinne

• Zapewniają dzieciom częściowo lub całkowicie pozbawionym opieki rodziców całodobowa opiekę i wychowanie w warunkach zbliżonych do domu rodzinnego oraz opiekę, do czasu powrotu dziecka do rodziny, umieszczenia go w rodzinie adopcyjnej lub jego usamodzielnienia

4. Placówki socjalizacyjne

• Zapewniają całodobową opiekę i wychowanie dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodzicielskiej, dla których nie znaleziono rodzinnej opieki zastępczej

Ośrodki adopcyjno-opiekuńcze

Ośrodek adopcyjno - opiekuńczy to:

1. Ośrodek lub zespół wsparcia rodziny naturalnej, prowadzący poradnictwo dla dzieci i rodziców oraz terapię rodzinną, w tym dla rodziców dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo- wychowawczych

2. Ośrodek lub zespół wsparcia rodziny zastępczej lub adopcyjnej, inicjujący i wspomagający zastępcze formy opieki i wychowania rodzinnego, szkolący i kwalifikujący kandydatów na rodzinę zastępczą albo adopcyjną, prowadzący poradnictwo rodzinne i terapie rodzinną dla dzieci i rodziców dzieci umieszczonych w rodzinnej opiece zastępczej

Ośrodki wsparcia

Ośrodek wsparcia jest środowiskową formą pomocy półstacjonarnej służącą utrzymaniu osoby w jej naturalnym środowisku i przeciwdziałaniu instytucjonalizacji, a w szczególności:

1. środowiskowe domy samopomocy

2. dzienne domy pomocy

3. noclegownie

4. ośrodki opiekuńcze

Ośrodki interwencji kryzysowej

Rolą ośrodków interwencji kryzysowej jest świadczenie specjalistycznych usług, zwłaszcza psychologicznych, prawnych, hotelowych, które są dostępne przez całą dobę - osobom, rodzinom i społecznościom będącym ofiarami przemocy lub znajdującym się w innej sytuacji kryzysowej - w celu zapobieżenia powstawania lub pogłębiania się dysfunkcji tych osób, rodzin lub społeczności

II. PODSTAWY INTERWENCJI KRYZYSOWEJ

Ustawa stanowi, że pomocy społecznej udziela się w szczególności z powodu:

-ubóstwa,

-sieroctwa,

-bezdomności,

-potrzeby ochrony macierzyństwa,

-bezrobocia,

-niepełnosprawności,

-długotrwałej choroby,

-bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych,

-alkoholizmu lub narkomanii,

-trudności przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego,

-klęski żywiołowej lub ekologicznej.

Zapotrzebowanie na pomoc społeczną pojawia się, zatem w sytuacji zaistnienia problemu: naturalnego bądź społecznego.

Problem społeczny to zakłócenia występujące na różnych obszarach życia społecznego, implikujące zarówno funkcjonalną sprawność środowiska, jak i generujące trudności życiowe poszczególnych jednostek Problem naturalny to, między innymi: skutki klęsk żywiołowych, ekologicznych, chorób, nagłych nieprzewidzianych i nie spowodowanych przez człowieka zdarzeń. Niezależnie od typu problemu i jego źródeł zawsze rodzi on trudności, dysfunkcje, zakłócenia w życiu jednostek i grup, a tym samym wymaga identyfikacji, pomocy i kompensacji. Niektóre problemy można przewidzieć i próbować im zapobiega, ale nigdy nie da się ich wyeliminować zupełnie. Głównym założeniem pracy socjalnej jest natychmiastowe podejmowanie interwencji społecznej w sytuacji zidentyfikowania każdego z wymienionych problemów.

Trudne sytuacje życiowe, generujące kryzys, mogą mieć dwojaki charakter: stanu trwałego lub przejściowego. Ich podłożem może być zarówno problem społeczny, psychologiczny, jak i moralny.

W świetle obowiązującej Ustawy o pomocy społecznej interwencja kryzysowa to zespół „ specjalistycznych usług, zwłaszcza psychologicznych, prawnych, hotelowych, dostępnych całą dobę dla osób znajdujących się w kryzysie w celu zapobiegania lub pogłębiania się dysfunkcji kryzysowych, pozwalających osobie i rodzinie na wyjcie z zaistniałej sytuacji. Jest jedną z sześciu metod pomocy psychologicznej ( obok wsparcia społecznego, resocjalizacji i rehabilitacji, psycho i socjoterapii, poradnictwa oraz promocji zdrowia) udzielanej w trudnych sytuacjach życiowych. Interwencja kryzysowa służy pokonywaniu barier stojących na przeszkodzie prawidłowego funkcjonowania jednostki bądź grupy w społeczeństwie. Społeczeństwie praktyce oznacza najczęściej pomoc psychiczną w sytuacjach tak drastycznych, jak: utrata bliskiej osoby, utrata sprawności, utrata pracy czy całego dorobku życia, jak ma to miejsce np. w przypadku klęsk żywiołowych. Stanowi swoistą formę „pochylenia się” nad człowiekiem, który znalazł się w sanie kryzysu rozumianego jako tragiczna sytuacja bądź zdarzenie wywołujące lęk, depresję, załamanie psychiczne, poczucie bezradności, rozpacz, apatię. Stan kryzysu zawsze niesie ze sobą ryzyko utraty kontroli nad własnym życiem, powoduje dysfunkcjonalne zmiany w reakcjach, uczuciach i działaniach.

Działaniach interwencji kryzysowej liczy się, zatem czas, poprawna diagnoza i natychmiastowe uruchomienie wszystkich możliwych mechanizmów kontroli nad zachowaniem podopiecznego. Istotne jest zaangażowanie do współpracy grona najbliższych, rodziny, środowiska lokalnego, czasem zakładu pracy bądź grupy, z którą przechodząca kryzys osoba była wcześniej silnie związana

Głównym celem interwencji kryzysowej jest przywrócenie poczucia bezpieczeństwa, uruchomienie mechanizmów kontroli zachowań oraz pomoc w odzyskaniu wiary we własne siły, w sens życia.

Kolejne etapy postępowania obejmują: ocenę stanu zagrożenia, identyfikację zjawiska, ocenę reakcji podopiecznego, pomoc w odzyskaniu jej kontroli nad zachowaniem, podjęcie działań interwencyjnych, pomocowych, zaplanowanie dalszych etapów działania, mających na celu pełne odzyskanie równowagi psychicznej, a może nawet samodzielności osoby będącej w stanie kryzysu, stałe diagnozowanie i kontrolowanie skutków interwencji.

To wyjątkowo trudna metoda pracy- pomocy psychologicznej, wymagająca pełnego profesjonalizmu, kompetencji i doświadczenia. Musi być kompleksowa i długotrwała. Stosowana jest przez pracowników socjalnych i pedagogów, ale przede wszystkim przez psychologów, lekarzy psychiatrów, pielęgniarki psychiatryczne i prawników, zatrudnionych w ośrodkach interwencji kryzysowej. Potencjalnymi podopiecznymi tych jednostek są: rodziny dysfunkcyjne, dotknięte alkoholizmem, skonfliktowane, ofiary przemocy, osoby bezradne, zagubione, uzależnione od narkotyków, leków, o skłonnościach samobójczych i cierpiące na zaburzenia psychiczne. Skuteczność działań ośrodków interwencji kryzysowej, traktowane jako swoiste pogotowie pomocy psychologicznej, w dużej mierze zależy od kondycji psychofizycznej zatrudnionej w nich kadry i od współpracy z innymi placówkami funkcjonującymi w środowisku (np. hotelami kryzysowymi).

Niektóre formy interwencji ( wsparcie, pomoc materialna, schronienie, żywność, opieka) z uwagi na częste stosowanie, duże zapotrzebowanie przybierają wymiar schematu. Teoretycy pracy socjalnej definiują je jako „strategie rozwiązywania problemów”, czyli pewne wzory interwencji społecznych np. bezrobocie -rejestracja, przyznanie zasiłku, propozycje udziału w stażach, kursach, pracach interwencyjnych itd.

W pracy socjalnej nie ma ponadczasowych reguł skutecznej interwencji kryzysowej. Wyznacza je czas, historia, polityka, gospodarka, ekonomia, szeroko rozumiana kultura życia społecznego. Punkt wyjścia dla podejmowania racjonalnych przedsięwzięć stanowi umiejętność profesjonalnego diagnozowania oraz ustawicznego stawiania pytań i szukania na nie odpowiedzi. Pracownik socjalny przed podjęciem działań powinien również poznać specyfikę lokalnej bazy i jej komplementarne elementy: urządzenia, instytucje, usługi-, czyli infrastrukturę środowiska i jego zasoby.

Praca socjalna to ustawiczne poszukiwanie potencjalnych:

-zasobów środowiskowych (ludzkich, instytucjonalnych)

-zasobów finansowych.

Interwencja dotyczy bardzo rozległego wachlarza ludzkich spraw, cierpień i problemów, lecz jej skuteczność wymaga skoncentrowania się na możliwie wąskim, aktualnym i w danej chwili najistotniejszym zakresie spraw, cierpień i problemów, lecz jej skuteczność wymaga skoncentrowania się na możliwie wąskim, aktualnym i w danej chwili najistotniejszym zakresie spraw. Jej celem jest udzielenie takiej pomocy, która sprzyja samokontroli, adaptacji do nowej sytuacji i rozwiązaniu problemów utrudniających życie. To trudna dziedzina pracy socjalnej, wymaga wiedzy z zakresu psychologii społecznej i rozumienia stymulatorów postaw oraz zależności między postawami a zachowaniami ludzkimi. Konieczna jest pełna znajomość teorii kryzysu, zasad pracy interwencyjnej, której nie można zastąpić żadnymi umiejętnościami rutynowymi. Sytuacje kryzysowe często powodują uzależnienia od alkoholu, choroby psychiczne, przemoc, agresję i wiele innych czynników, ale zdiagnozowanie każdego z nich wymaga podjęcia odrębnych, adekwatnych do stanu, procedur i działania działań interwencyjnych.

III. UBÓSTWO

Rok 2010 - Europejskim Rokiem Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym

Ze względu na etiologię, pochodzenie i podłoże ubóstwo dzieli się najczęściej w literaturze na zawinione i niezawinione.


Pierwsze nich - ubóstwo zawinione - jest udziałem m.in. ludzi z tzw. marginesu społecznego, czyli alkoholików, narkomanów, osoby, które nigdy nie praco-wały, bo odznaczają się chroniczną niechęcią do pracy, itp.


Z kolei na ubóstwo niezawinione cierpią takie osoby jak: emeryci, renciści, osoby z rodzin niepełnych, rolnicy. W dobie obecnych przemian gospodarczych do grupy tej dołączyła także rzesza bezrobotnych.


Obok tego podziału mówi się także często o indywidualnej lub społecznej genezie ubóstwa, gdzie odchodzi się nieco od wartościowania i oceniania, czy jest to ubóstwo zawinione, czy też nie.


Pojęcie ubóstwa powstałego na drodze indywidualnych sytuacji życiowych obejmuje takie aspekty jak:

-wielodzietność (wg statystyk z 1994 r. - rodziny ubogie są większe od pozo-stałych, a ich średnia wielkość wynosi 4,3 osoby);

- uzależnienia (zwłaszcza narkomania i alkoholizm);

- niepełnosprawność wszelkiego rodzaju, fizyczna, psychiczna, umysłowa;

- samotność ( zjawisko szczególnie częste wśród emerytów i rencistów posiadających niskie uposażenia finansowe);

-wychowywanie się w rodzinach niepełnych i rozbitych;

- niski status wykształcenia prowadzący do bezrobocia;

-przewlekła choroba;

- inne przeżycia (np. śmierć kogoś bliskiego) utrudniające aktywne i prawidłowe funkcjonowanie;


Warto też zauważyć, że w wielu przypadkach problemy te nie występują pojedynczo, ale zespołowo, nawarstwiają się, stawiając jednostkę w bardzo niekorzystnej sytuacji.
Nieco inaczej przesłanki ubóstwa ujmuje ustawa o pomocy społecznej z dnia 29 listopada 1990 r. Wśród najważniejszych przyczyn tego zjawiska wymienia: sieroctwo, bezdomność, bezrobocie, potrzebę ochrony macierzyństwa, upośledzenie fizyczne i umysłowe, długotrwałą chorobę, bezradność w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, alkoholizm, narkomanię, trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego, a wreszcie klęski żywiołowe lub ekologiczne.


Takie aspekty ubóstwa dotyczą ludzi na całym świecie. Zaś w Polsce wśród czynników powodujących popadanie w długotrwale ubóstwo najczęściej zauważa się takie jak:


• niekorzystne uwarunkowania społeczne rodziny, z której się wywodzimy, a zwłaszcza: pochodzenie robotnicze lub chłopskie, niski poziom dochodów, niskie wykształcenie, brak odpowiednich kwalifikacji zawodowych, duża liczba dzieci w rodzinie; do tego często dochodzi jeszcze zła sytuacja mieszkaniowa;
• występowanie alkoholizmu w rodzinie;
• wielodzietność;
• inwalidztwo;
• podeszły wiek, będący przyczyną niskiej aktywności, a jednocześnie wspierany zbyt niską emeryturą;
• pozostawanie w kręgu subkultury ludzi ubogich;


Ubóstwo, jako jeden z najważniejszych obecnie problemów społecznych, jest bardzo bogate w niekorzystne konsekwencje. Zagraża nie tylko pojedynczym osobom, ale całym rzeszom społecznym.


W rzeczywistości polskiej ciężar walki z ubóstwem spoczywa głownie na samorządach terytorialnych. Te nie są jednak do końca uzdatnione do tego celu. Mogą, co najwyżej łagodzić przejawy najbardziej rażącego ubóstwa.
Polskie organizacje społeczne podzielają natomiast opinię ekspertów Unii Europejskiej, że w walce z ubóstwem przede wszystkim należy dążyć do przełamania izolacji środowisk ubogich od środowisk bardziej zasobnych i aktywnych.


IV. Pomoc społeczna i zasady jej udzielania

Polski system pomocy społecznej

Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej (minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, wojewodowie) i samorządowej (marszałkowie województw, starostowie na poziomie powiatów oraz wójtowie, burmistrzowie (prezydenci miast) na poziomie gmin. Organy te realizując zadania pomocy społecznej współpracują, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem.

Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.

Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje:

• osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

• cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:
  a)    na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1694, z 2007 r. Nr 120, poz. 818 i Nr 165, poz. 1170 oraz z 2008 r. Nr 70, poz. 416), lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej,
  b)   na podstawie zgody na pobyt tolerowany - w formie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego;

• mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U. Nr 144, poz. 1043 oraz z 2007 r. Nr 120, poz. 818), posiadającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Pomoc społeczna polega w szczególności na:

• przyznawaniu i wypłacaniu świadczeń,

• pracy socjalnej,

• prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej,

• analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej,

• realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych,

• rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb.

Główne cele pomocy społecznej:

• wsparcie osób i rodzin w przezwyciężeniu trudnej sytuacji życiowej, doprowadzenie - w miarę możliwości - do ich życiowego usamodzielniania i umożliwienie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka,

• zapewnienie dochodu na poziomie interwencji socjalnej - dla osób nie posiadających dochodu lub o niskich dochodach, w wieku poprodukcyjnym i osobom niepełnosprawnym,

• zapewnienie dochodu do wysokości poziomu interwencji socjalnej osobom i rodzinom o niskich dochodach, które wymagają okresowego wsparcia,

• zapewnienie profesjonalnej pomocy rodzinom dotkniętym skutkami patologii społecznej, w tym przemocą w rodzinie,

• integracja ze środowiskiem osób wykluczonych społecznie,

• stworzenie sieci usług socjalnych adekwatnych do potrzeb w tym zakresie.

Pomoc społeczna od dnia 1 maja 2004 r. funkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej  (Tekst jednolity  Dz. z 2008 r.  Nr 115, poz. 728).

W roku 2003 w ramach zmian w systemie pomocy społecznej w pierwszym etapie wyłączono rentę socjalną z katalogu świadczeń pomocy społecznej. Od dnia 1 października 2003 renta socjalna stała się świadczeniem wypłacanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na mocy ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. z 2003 r. Nr 135, poz. 1268 z późn. zm.). Szczegółowe informacje dotyczące renty socjalnej znajdują się na stronach internetowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych .

W następnym etapie przyjęte rozwiązania w zakresie budowanego jednolitego systemu świadczeń rodzinnych spowodowały przeniesienie niektórych świadczeń (zasiłek stały, zasiłek gwarantowany okresowy), wypłacanych na podstawie ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414 z późn. zm.) do ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. Nr 228, poz. 2255 z późn. zm.).

Zasady udzielania pomocy społecznej

Świadczenia pomocy społecznej udzielane są na wniosek:

• osoby zainteresowanej,

• jej przedstawiciela ustawowego,

• innej osoby, za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego.

Pomoc społeczna może być także udzielana z urzędu.

Osoba lub rodzina może zgłosić się o przyznanie pomocy do ośrodka pomocy społecznej w miejscu zamieszkania (ośrodki znajdują się w każdej gminie).

Decyzje o przyznaniu lub odmowie przyznania pomocy wymagają uprzednio przeprowadzenia przez pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego. Decyzje w sprawach świadczeń pomocy społecznej wydawane są w formie pisemnej. Od każdej decyzji służy prawo odwołania.

Pomoc społeczna przewiduje następujące świadczenia pieniężne:

• zasiłek stały,

• zasiłek okresowy,

• zasiłek celowy,

• specjalny zasiłek celowy,

• zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie,

• pomoc dla rodzin zastępczych,

• pomoc na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki osobom opuszczającym niektóre typy placówek opiekuńczo-wychowawczych, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno - wychowawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze oraz rodziny zastępcze,

• świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla uchodźców;

Świadczenia niepieniężne

Ośrodek Pomocy Społecznej udziela schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym.

Udzielenie schronienia następuje poprzez przyznanie tymczasowego miejsca noclegowego w noclegowniach, schroniskach, domach dla bezdomnych i innych miejscach dających schronienie (np. ośrodki interwencji kryzysowej, hostele).

Pomoc w postaci jednego gorącego posiłku dziennie przyznawana dzieciom i młodzieży w okresie nauki w szkole może być realizowana w formie zakupu posiłków.

Pomoc społeczna obejmuje również obowiązek sprawienia pogrzebu w sposób ustalony przez gminę, zgodnie z wyznaniem zmarłego. Sprawienie pogrzebu jest zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym.

Ośrodek Pomocy Społecznej oferuje osobom i rodzinom pomoc w formie pracy socjalnej, poradnictwa specjalistycznego w szczególności prawnego, psychologicznego, pedagogicznego. Pracownicy socjalni udzielają również pomocy w załatwianiu spraw urzędowych oraz w utrzymaniu kontaktów z otoczeniem. W razie niemożności zapewnienia usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania klienta, pracownicy socjalni czynią starania o umieszczenie w Domu Pomocy Społecznej tj. placówce pobytu stałego zapewniającej całodobową opiekę.

Niezależnie od kryterium dochodowego osobom i rodzinom udzielana jest pomoc w postaci pracy socjalnej, poradnictwa specjalistycznego, w szczególności prawnego i psychologicznego. Są to świadczenia fakultatywne.

Jeżeli wymaga tego indywidualna sytuacja, osobom samotnym, które z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymagają pomocy innych, a są jej pozbawione, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych (art. 50 ustawy o pomocy społecznej).

W razie niemożności zapewnienia usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania przez rodzinę i gminę osoba wymagająca opieki całodobowej może ubiegać się o skierowanie do domu pomocy społecznej (art. 54 ustawy o pomocy społecznej).

W ramach systemu pomocy społecznej funkcjonują także placówki zapewniające środowiskową opiekę półstacjonarną. Są to ośrodki wsparcia, które zapewniają całodzienny pobyt, posiłki, podstawowe świadczenia opiekuńcze, rekreacyjno - kulturalne, edukacyjne, rehabilitacyjne.

V. Zadania z zakresu opieki nad dzieckiem i rodziną

W ramach pomocy społecznej realizowane są również zadania związane z opieką nad dzieckiem i rodziną. Zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców oraz dzieciom niedostosowanym społecznie następuje w szczególności poprzez:

• organizowanie opieki w rodzinach zastępczych,

• zapewnienie opieki i wychowania w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, w tym w placówkach opiekuńczo - wychowawczych wsparcia dziennego, a także tworzenie i wdrażanie programów pomocy dziecku i rodzinie,

• pomoc w integracji ze środowiskiem osób mających trudności w przystosowaniu się do życia, młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo - wychowawcze typu rodzinnego i socjalizacyjnego w tym pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia,

• szkolenia, specjalistyczne poradnictwo rodzinne i terapia rodzinna prowadzone przez powiatowe centra pomocy rodzinie i ośrodki adopcyjno-opiekuńcze.

Pomoc społeczna przewiduje następujące świadczenia w tym zakresie:

• pomoc pieniężną na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych,

• jednorazowe świadczenie pieniężne na pokrycie wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego do rodziny zastępczej dziecka,

• jednorazowe lub okresowe świadczenie pieniężne przyznawane na skutek zdarzenia losowego mającego miejsce w rodzinie zastępczej,

• pomoc pieniężną na usamodzielnienie osobom opuszczającym niektóre typy placówek opiekuńczo-wychowawczych, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno - wychowawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze oraz rodziny zastępcze,

• pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki osobom opuszczającym niektóre typy placówek opiekuńczo-wychowawczych, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno - wychowawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze oraz rodziny zastępcze,

• pomoc na zagospodarowanie - w formie rzeczowej.

Rodziny zastępcze

Dziecku pozbawionemu całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej powiat zapewnia opiekę i wychowanie w rodzinie zastępczej. Rodzina zastępcza może być ustanowiona również dla dziecka niedostosowanego społecznie. Zgodnie z ustawą pomocy społecznej funkcjonują następujące typy rodzin zastępczych:

• rodziny spokrewnione z dzieckiem,

• rodziny nie spokrewnione z dzieckiem,

• nie spokrewnione z dzieckiem zawodowe rodziny zastępcze, w tym:

• nie spokrewnione z dzieckiem zawodowe wielodzietne rodziny zastępcze (dla maksimum 6 dzieci),

• nie spokrewnione z dzieckiem zawodowe specjalistyczne rodziny zastępcze ( dla dzieci niedostosowanych społecznie lub z problemami zdrowotnymi wymagające szczególnej opieki i pielęgnacji)

• nie spokrewnione z dzieckiem zawodowe rodziny zastępcze o charakterze pogotowia rodzinnego.

Rodziny zastępcze wielodzietne oraz specjalistyczne stanowią nowe formy rodzinnej opieki zastępczej wprowadzone ustawą o pomocy społecznej z dnia 12.03.2004 r.

Świadczenia dla rodzin zastępczych obliczane są w oparciu o rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. z dnia 27 lipca 2006 r.).

Wysokość podstawy wynosi 1 647 zł. Miesięczna pomoc pieniężna na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej wynosi 40% podstawy.

Świadczenie  to jest zwiększane w zależności od wieku dziecka, stanu zdrowia, stopnia niedostosowania społecznego. Rodziny zastępcze niespokrewnione z dzieckiem otrzymują dodatkowo na każde umieszczone dziecko rodzinie 10% podstawy.

Wysokość pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej uzależniona jest od wieku dziecka, stanu jego zdrowia i niedostosowania społecznego i wynosi:

 

I.                    Rodziny spokrewnione z dzieckiem otrzymują:

• 40% podstawy dla dzieci od 7 do 18 lat: 658,80 zł 

• 60% podstawy dla dzieci do 7 lat, dla dzieci 7 - 18 lat z zasiłkiem pielęgnacyjnym, dla dzieci 7 - 18 lat umieszczonych na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich: 988, 20 zł

• 80% podstawy dla dzieci do 7 lat z zasiłkiem pielęgnacyjnym, dla dzieci 7 - 18 lat umieszczonych na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich i pobierających zasiłek pielęgnacyjny: 1317,60 zł

 

II. Rodziny niespokrewnione z dzieckiem otrzymują dodatkowo 10% podstawy -

164,70 zł

 

III.               Niespokrewnione z dzieckiem zawodowe wielodzietne i specjalistyczne rodziny zastępcze obok świadczeń dla dzieci otrzymują wynagrodzenie w wysokości do 120% podstawy tj. do 1 976,40 zł

 

 

IV.              Niespokrewnione z dzieckiem zawodowe rodziny zastępcze o charakterze pogotowia rodzinnego obok świadczeń dla dzieci otrzymują wynagrodzenie:

 

• za sprawowaną opiekę i wychowanie w wysokości 120% podstawy: 1 976,40 zł

• za pozostawanie w gotowości w wysokości 80% podstawy: 1317,60 zł

Placówki opiekuńczo - wychowawcze

Placówka opiekuńczo- wychowawcza zapewnia dzieciom i młodzieży pozbawionym częściowo i całkowicie opieki rodzicielskiej oraz niedostosowanym społecznie dzienną lub całodobową, ciągłą lub okresową opiekę i wychowanie, jak również wspiera działania rodziców w wychowaniu i sprawowaniu opieki.

         

Zgodnie z art. 80 ustawy o pomocy społecznej, dziecko powinno być kierowane do całodobowej placówki opiekuńczo - wychowawczej dopiero po wyczerpaniu innych możliwości pomocy rodzinie naturalnej lub zapewnienia mu rodzinnych form pieczy zastępczej. Pobyt w placówce powinien mieć charakter  przejściowy, tj. do czasu powrotu dziecka do rodziny naturalnej lub ustanowienia rodziny zastępczej.

Placówki ze względu na specyfikę działań dzielą się na :

 

1. Placówki wsparcia dziennego

        

Wspierają rodzinę w sprawowaniu jej podstawowych funkcji.

Zapewniają pomoc rodzinie i dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze, zagrożonym demoralizacją, przestępczością lub uzależnieniami. Współpracują ze szkołą, ośrodkiem pomocy społecznej i innymi instytucjami w rozwiązywaniu problemów wychowawczych.

Z uwagi na charakter wykonywanych działań  ustawa rozróżnia dwa rodzaje placówek:

 

1) opiekuńcze; których celem jest pomaganie dzieciom w pokonywaniu trudności szkolnych i organizowanie czasu wolnego, prowadzone w formie świetlic, klubów, ognisk wychowawczych i kół zainteresowań;

2) specjalistyczne; realizujące, obok funkcji opiekuńczej, programy psychokorekcyjne i psychoprofilaktyczne. Są to np. świetlice socjoterapeutyczne oraz ogniska wychowawcze.

 

Zgodnie z art. 17 pkt. 12 ustawy o pomocy społecznej, prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo - wychowawczych wsparcia dziennego  jest zadaniem własnym gminy. Powiat również może organizować i prowadzić placówki opiekuńczo - wychowawcze wsparcia dziennego o charakterze ponad gminnym,  realizując zadanie, o którym mowa w art. 19 pkt.4 ustawy.

2. Placówki interwencyjne

Zapewniają dziecku pozbawionemu częściowo lub całkowicie opieki rodziców, znajdującemu się w sytuacji kryzysowej:

1. doraźną, całodobową opiekę

2. kształcenie dostosowane do jego wieku i możliwości rozwojowych

3. opiekę i wychowanie do czasu powrotu do rodziny lub umieszczenia w rodzinie zastępczej, placówce rodzinnej albo placówce socjalizacyjnej

Przygotowują diagnozę stanu psychofizycznego i sytuacji życiowej dziecka oraz ustalają wskazania do dalszej pracy z dzieckiem.

3. Placówki rodzinne

Zapewniają dzieciom częściowo lub całkowicie pozbawionym opieki rodziców całodobowa opiekę i wychowanie w warunkach zbliżonych do domu rodzinnego oraz opiekę, do czasu powrotu dziecka do rodziny, umieszczenia go w rodzinie adopcyjnej lub jego usamodzielnienia.

4. Placówki socjalizacyjne

Zapewniają całodobową opiekę i wychowanie dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodzicielskiej, dla których nie znaleziono rodzinnej opieki zastępczej.

 

 Nadzór nad placówkami opiekuńczo - wychowawczymi

 

Nad placówkami opiekuńczo - wychowawczymi sprawowany jest nadzór w zakresie realizacji standardu opieki i wychowania -  art. 87 ustawy. Minister Polityki Społecznej określił w  rozporządzeniu z dnia 19 października  2005 r. szczegółowe zasady nadzoru nad przestrzeganiem standardu opieki i wychowania w placówkach opiekuńczo- wychowawczych oraz nadzoru nad działalnością ośrodków adopcyjno-opiekuńczych ( Dz. U. Nr  214, poz. 1812). Wojewoda sprawuje nadzór nad placówkami w trybie określonym w art. 126 - 134 ustawy.

 

 Kierowanie do placówek opiekuńczo -wychowawczych

 

Dziecko kierowane jest do placówki przez powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, posiadający miejsce w placówce - § 14 rozporządzenia Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 14 lutego 2005 r. w sprawie  placówek opiekuńczo-wychowawczych  ( Dz. U.  Nr 37, poz. 331). Jeżeli powiat właściwy nie może skierować dziecka do placówki z powodu braku placówki odpowiedniego typu lub z powodu braku miejsca w takiej placówce, zwraca się do innego powiatu z wnioskiem o skierowanie dziecka do odpowiedniej placówki na jego terenie.

Od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy - Karta Nauczyciela, tj. od dnia 4 października 2005 r. skierowanie do placówki opiekuńczo -wychowawczej nie wymaga  formy decyzji administracyjnej.  

VI. Praca socjalna i kontrakt socjalny

Praca socjalna


Praca socjalna to termin, którym można opisać to, co robią pracownicy ośrodków pomocy społecznej. Chodzi o pracowników kontaktujących się bezpośrednio z klientami/ podopiecznymi i aktywnie uczestniczących w planowaniu i udzielaniu pomocy. Nie jest pracą socjalną obsługa klientów od strony formalnej, czyli np. wyłącznie przyjmowanie i rozpatrywanie wniosków o pomoc.

Ustawa o pomocy społecznej opisuje pracę socjalną jako działalność zawodową mającą na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi.

Wśród zadań pracownika socjalnego wymienianych w ustawie o pomocy społecznej (w art. 119) znajduje się m.in.:
- udzielanie informacji, wskazówek i pomocy w zakresie rozwiązywania spraw życiowych osobom, które dzięki tej pomocy będą zdolne samodzielnie rozwiązywać problemy będące przyczyną trudnej sytuacji życiowej (...),
- pomoc w uzyskaniu dla osób będących w trudnej sytuacji życiowej poradnictwa dotyczącego możliwości rozwiązywania problemów i udzielania pomocy przez właściwe instytucje państwowe, samorządowe i organizacje pozarządowe oraz wspieranie w uzyskiwaniu pomocy.

Pracownik socjalny powinien być pomocny w realnej ocenie sytuacji danej osoby. Doradzi również co dalej powinniśmy zrobić i zaplanuje wsparcie. W przypadku ubiegania się o zasiłki z pomocy społecznej, działania pracownika socjalnego mają bardziej formalny charakter. Wtedy pracownik podczas tzw. rodzinnego wywiadu środowiskowego sprawdza prawdziwość twierdzeń o sytuacji naszej lub naszej rodziny. Bada, czy rzeczywiście znaleźliśmy się w trudnej sytuacji życiowej i jesteśmy uprawnieni do otrzymania konkretnych świadczeń. Zbada też sytuację materialną, w jakiej znajduje się osoba ubiegająca się o pomoc (wywiad środowiskowy przeprowadza się w celu ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i rodzin).

Rola pracownika socjalnego nie ogranicza się jednak wyłącznie do uczestnictwa w procedurze przyznawania zasiłków (a później do kontrolowania, czy nie marnotrawimy pomocy). Te same czynności (wywiad), uprawnienia, umiejętności i wiedzę pracownika można wykorzystać np. w próbie powrotu na rynek pracy po okresie wychodzenia z nałogu. Pracownik socjalny może skierować nas do instytucji prowadzącej pośrednictwo pracy lub szkolenia zawodowe. Może to być urząd pracy lub wyspecjalizowana organizacja pozarządowa, jeśli ośrodek pomocy sam nie prowadzi tego typu usług. Jeśli trzeba skontaktuje z grupą AA lub inną grupą wsparcia. Znając naszą przeszłość (ale również potrzeby lokalnego rynku pracy), wstępnie określi możliwe kierunki rozwoju zawodowego, dalszego szkolenia, konieczność uzyskania konkretnych kwalifikacji. Jeśli wszystkiego tego nie będzie w stanie zrobić sam, powinien wiedzieć, gdzie szukać potrzebnych informacji i umożliwić nam dotarcie do nich. Powinien również ułatwić nam kontakty z urzędami i innymi placówkami, jeśli jest to dla nas problem i mamy kłopot z samodzielnym korzystaniem ze swoich uprawnień.


Praca socjalna z konkretną osobą w trudnej sytuacji, rozpoczyna się od wnikliwej diagnozy jej położenia. Następnie planujemy działania zmierzające do poprawy sytuacji i realizujemy je. Praca socjalna powinna rozwinąć poczucie wartości osoby, której się pomaga, wykorzystać tkwiące w niej możliwości. W całym tym procesie
klient/ podopieczny jest aktywnym partnerem.



Kontrakt socjalny
Plan działania, dotyczący pomocy dla konkretnej osoby, określony wspólnie z pracownikiem socjalnym może przybrać formę kontraktu socjalnego. Kontrakt socjalny spisuje się w celu określenia sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby lub rodziny znajdującej się w trudnej sytuacji życiowej (...). W kontrakcie znajdzie się m.in. wyliczenie ustalonych z pracownikiem socjalnym działań, które powinna podjąć osoba/ rodzina, chcąca poprawić swoją sytuację. Podpisanie kontraktu jest warunkiem uczestnictwa w zajęciach klubu integracji społecznej.


Udzielenie zainteresowanej osobie pomocy w formie poradnictwa lub pracy socjalnej nie wymaga decyzji administracyjnej (taką formę musi przybrać decyzja np. kiedy ubiegamy się o zasiłek) i jest w związku z tym mniej sformalizowane. Warto też pamiętać, że aby skorzystać z pomocy w formie pracy socjalnej nie trzeba spełniać kryteriów dochodowych z ustawy o pomocy społecznej (czyli nasze dochody wcale nie muszą należeć do najniższych, a sytuacja materialna wcale nie musi być bardzo zła).

VII. Centra integracji, kluby pracy, centra informacji, wolontariat

Współtworzenie CIS-ów
Pracownik socjalny jest profesjonalnie przygotowany do diagnozowania sytuacji danej osoby, umie dobrać, odpowiedni do jej sytuacji, rodzaj pomocy, dysponuje różnymi przydatnymi uprawnieniami (np. pierwszeństwo w załatwianiu spraw urzędowych związanych z działaniami na rzecz podopiecznego). Ma dobre rozeznanie w sytuacji danej osoby i ocenia, czy warto jej przyznać konkretny rodzaj pomocy. Taka opinia może być wykorzystywana w sformalizowanej procedurze ubiegania się o pomoc. Tak jest np. w przypadku centrów integracji społecznej - placówek tworzonych specjalnie z myślą o osobach wykluczonych społecznie, dzięki którym mogą one poprawić swoją sytuację, przede wszystkim zdobywając kwalifikacje i inne cenne umiejętności potrzebne na rynku pracy. Pracownicy socjalni z ośrodków pomocy społecznej mają za zadanie opiniować wnioski osób wykluczonych, ubiegających się o uzyskanie statusu uczestnika zajęć w centrum. Warto również zwrócić uwagę, że centra integracji społecznej, powstające w Polsce od 2003 r. (podobnie jak kluby integracji), często tworzone są lub współtworzone przez same ośrodki pomocy społecznej.

Aktywny ośrodek pomocy społecznej
Ośrodki pomocy, najczęściej kojarzone z obsługą systemu świadczeń (zasiłków), w praktyce mogą okazać się miejscem aktywnej pracy socjalnej, miejscem organizacji działań pomocowych i samopomocowych. Często decyduje o tym zaplecze techniczne i wykwalifikowani pracownicy, którymi dysponuje ośrodek. Przy ośrodkach powstają kluby pracy i gminne centra informacji (miejsca ułatwiające m.in. poszukiwanie ofert pracy, udostępniające fax, internet, jak również organizujące przydatne na rynku pracy szkolenia). Jak opisaliśmy powyżej, ośrodki tworzą i współtworzą centra integracji społecznej i kluby integracji społecznej. OPS-y organizują również wolontariat, który niekiedy - przy braku ofert zatrudnienia - będzie szansą na utrzymanie kontaktu z pracą. Praca wolontarystyczna daje również możliwość zdobycia doświadczenia zawodowego i nowych umiejętności. Ośrodki startują również w konkursach o środki z Unii Europejskiej, z których to środków realizują programy skierowane do osób wykluczonych.


Oczywiście, wymienione tu możliwości korzystania z różnych form wsparcia organizowanych przez ośrodki pomocy, oferowane są szerszej grupie, niż osoby podlegające wykluczeniu społecznemu. Wymieniamy je jednak dlatego, że wydają się one ważne i przydatne z punktu widzenia działań, które powinny podjąć osoby wykluczone chcące poprawić swoją sytuację. Nie jest więc istotne, jeśli opisana pomoc formalnie adresowana jest nie tylko do osób wykluczonych (a często w opisie adresatów w ogóle pomijane jest kryterium wykluczenia) - ważne jest, ile może dzięki niej zyskać osoba wykluczona.

 

VIII. Pomoc dla osób niepełnosprawnych oraz pomoc dla osób wychodzących z więzień

Niepełnosprawni - rehabilitacja zawodowa

Podstawa prawna:
- ustawa z dn. 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji  zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r., Nr 14, poz. 92 z późn. zm.)

Osoby niepełnosprawne to szeroka grupa. Nie wszystkich niepełnosprawnych możemy automatycznie zaliczyć do wykluczonych społecznie. Pisaliśmy już o tym we wstępie do opracowania. Nie ulega jednak wątpliwości, że w obecnych realiach niepełnosprawność jest poważnym ograniczeniem i utrudnieniem w znalezieniu oraz utrzymaniu zatrudnienia. Świadczy o tym niewielki procent aktywnych zawodowo niepełnosprawnych. Niska wartość świadczeń rentowych i ograniczony dostęp do edukacji pogłębia ryzyko wykluczenia osób niepełnosprawnych - wykluczenia dotyczącego nie tylko rynku pracy. Dlatego warto znać możliwości, jakie daje rehabilitacja zawodowa i system zachęt do zatrudniania osób niepełnosprawnych opisany w ustawie o rehabilitacji.


Osoby niepełnosprawne mogą pracować
Posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności (niezdolności do pracy czy grupie inwalidzkiej) nie wyklucza możliwości wykonywania pracy! Podjęcie pracy może nastąpić:
1) w warunkach chronionych, przede wszystkim w zakładzie pracy chronionej,
2) na tzw. otwartym rynku pracy (u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej), w przypadku uzyskania pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy o przystosowaniu przez pracodawcę stanowiska pracy,
3) w formie telepracy.

System mający wspomagać zatrudnienie osób niepełnosprawnych w Polsce - a więc również przeciwdziałający ich marginalizacji na rynku pracy - opiera się na nałożeniu na pracodawców obowiązku zatrudniania tych osób i na jednoczesnym obowiązku wpłacania określonych kwot do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) w razie ich nie zatrudniania. Z drugiej strony stosowane są zachęty dla pracodawców, mające rekompensować im dodatkowe koszty, które ponoszą w związku z zatrudnieniem niepełnosprawnych. Przedsiębiorca ma więc do wyboru: albo nie zatrudniać niepełnosprawnych i płacić karę, albo zdecydować się na ich zatrudnienie i korzystać z pomocy.



Podstawowe korzyści z zatrudniania osób niepełnosprawnych to możliwość:
- dofinansowania do wynagrodzenia pracowników niepełnosprawnych (wysokość dofinansowania uzależniona jest przede wszystkim od stopnia i rodzaju niepełnosprawności zatrudnianej osoby);
- zwrotu kosztów zatrudniania asystenta niepełnosprawnego pracownika;
- zwrotu kosztów przystosowania stanowiska pracy i wyposażenia stanowiska pracy;
- dofinansowania do szkoleń pracowników niepełnosprawnych.

Dla lepszego przygotowania niepełnosprawnych do pracy - szczególnie dla osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym, czyli dla takich, którym najtrudniej jest znaleźć zatrudnienie - stworzono wyspecjalizowane placówki: warsztaty terapii zajęciowej i zakłady aktywności zawodowej.


Warsztat terapii zajęciowej (WTZ)


To placówki stwarzające osobom niepełnosprawnym niezdolnym do podjęcia pracy możliwość rehabilitacji społecznej i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia. Uczestnictwo w WTZ to codzienny pobyt w grupie uczestników pod kierunkiem instruktorów i innych specjalistów. Uczestnik bierze udział w zajęciach z zastosowaniem technik terapii zajęciowej, najczęściej w ramach tzw. pracowni, np. plastycznej, ceramicznej, przyrodniczej, komputerowej, artystycznej, fotograficznej itp. Założeniem uczestnictwa w WTZ jest rozwijanie:
1) umiejętności wykonywania czynności życia codziennego oraz zaradności osobistej,
2) psychofizycznych sprawności oraz podstawowych i specjalistycznych umiejętności zawodowych, umożliwiających uczestnictwo w szkoleniu zawodowym albo podjęcie pracy.



Zakład aktywności zawodowej (ZAZ)


Zakład aktywności zawodowej musi:
1) posiadać określony (wysoki) wskaźnik zatrudnienia osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,
2) spełniać warunki dotyczące obiektów i pomieszczeń (muszą być dostosowane do potrzeb niepełnosprawnych), a także opieki medycznej, poradnictwa i usług rehabilitacyjnych,
3) przeznaczać uzyskane dochody na cele związane z aktywnością zawodową osób niepełnosprawnych.

Zakład aktywności zawodowej to jednostka, której celem podstawowym - racją istnienia - jest zatrudnianie osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności; a poprzez rehabilitację zawodową i społeczną, przygotowanie ich do niezależnego, pełnego, samodzielnego i aktywnego życia, w tym również - w miarę indywidualnych możliwości danej osoby - aktywnego życia zawodowego.

Osoby niepełnosprawne będące bezrobotnymi są osobami w szczególnej sytuacji na rynku pracy i przysługują im wszystkie uprawnienia Ponadto osoby niepełnosprawne mają też szereg innych uprawnień wynikających z ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych np.: możliwość uzyskania z Funduszu Pracy środków na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej czy prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego.

Osoby opuszczające zakłady karne

Podstawa prawna:
- rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dn. 22 kwietnia 2005 r. w sprawie Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej (Dz. U. z 2005 r., Nr 69, poz. 618)

Na pomoc finansowaną z Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej mogą liczyć osoby zwalniane z zakładów karnych i aresztów śledczych (pomocy udziela się również osobom pozbawionym wolności, rodzinom tych osób, a także osobom pokrzywdzonym przestępstwem i ich rodzinom). Rozporządzenie, regulujące zakres i tryb udzielania pomocy finansowanej z Funduszu podaje, że środki gromadzone przez Fundusz mogą zostać przeznaczone m.in. na:
- organizowanie i finansowanie poradnictwa prawnego, promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej,
- organizowanie i finansowanie kursów przygotowania zawodowego lub pokrywanie kosztów związanych z udziałem w takich kursach oraz składaniem egzaminów kwalifikacyjnych.

Pomoc udzielana jest na wniosek (choć może być również udzielona z urzędu). Wniosek może złożyć sam zainteresowany, jego przedstawiciel ustawowy, a także prokurator, obrońca, pełnomocnik. Do wniosku załącza się dokumenty potwierdzające okoliczności wskazane we wniosku, uzasadniające przyznanie pomocy na określone cele (np. te wymienionej wyżej). Osoby zwolnione z zakładów karnych lub aresztów śledczych przedstawiają także dokument zwolnienia.

Osoby pozbawione wolności i zwalniane z zakładów karnych i aresztów śledczych składają wniosek do dyrektora jednostki penitencjarnej, w której są osadzeni. Osoby już zwolnione składają wniosek do kuratora sądowego.

 Art. 13. 1. Osobie odbywającej karę pozbawienia

wolności nie przysługuje prawo do świadczeń z pomocy

społecznej.

2. Osobie tymczasowo aresztowanej zawiesza się

prawo do świadczeń z pomocy społecznej.

Za okres tymczasowego aresztowania nie udziela się świadczeń.

IX. Integracja cudzoziemców

Prezes Urzędu do Spraw Cudzoziemców jest organem właściwym przy nadawaniu cudzoziemcom statusu uchodźcy lub, przyznawaniu ochrony uzupełniającej lub wydawaniu zgody na pobyt tolerowany W myśl ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008 r.  Nr 115. poz. 728  z późn. zm.) cudzoziemiec zamieszkujący i przebywający na terytorium RP, posiadający ochronę uzupełniającą lub status uchodźcy nadany w Rzeczpospolitej Polskiej ma prawo do świadczeń pomocy społecznej (art. 5 pkt 2 lit. a).

Przepis ten realizuje tym samym treść artykułu 23. Konwencji Genewskiej z dnia 28 lipca 1951 roku dotyczącej statusu uchodźcy, zobowiązującego umawiające się państwa do przyznania uchodźcom legalnie przebywającym na ich terytorium takiego samego traktowania w zakresie opieki i pomocy społecznej, z jakiego korzystają ich obywatele. Cudzoziemcy posiadający zgodę na pobyt tolerowany mają prawo do pomocy w formie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego (art. 5 pkt 2 lit. b ustawy o pomocy społecznej).

 

Rozdział 5 (art. 91 do 95) ustawy z dnia 12 marca 2004 r.  o pomocy społecznej jest w całości poświęcony społecznej integracji uchodźców.

 

X. Wykaz organizacji pozarządowych działających na rzecz cudzoziemców w Polsce

Caritas Polska - Centra Pomocy Migrantom i Uchodźcom

43-200 Białystok, ul. Warszawska 32

tel/fax.: [phone]

e-mail: [e-mail]

20-950 Lublin, ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego 2

tel.: [phone]

Polska Akcja Humanitarna Centrum Pomocy Uchodźcom 00-031 Warszawa, ul. Szpitalna 5/3 tel.: [phone]; fax.: [phone] w.217 e-mail: [e-mail] www.pah.org.pl/uchodzcy

Polski Czerwony Krzyż

00-561 Warszawa, ul. Mokotowska 14

tel.: [phone];

fax.: [phone]

e-mail: [e-mail]

www.pck.org.pl

Wysoki Komisarz NZ ds. Uchodźców (UNHCR) Przedstawicielstwo w Warszawie 00-556 Warszawa, al. Róż 2 tel.: [phone];

fax.: [phone] e-mail: [e-mail] www.unhcr.pl

www.republika.pl/assref

Fundacja "OCALENIE"

tel.: 0 - 22 - 628 55 76

e-mail:[e-mail]

Stowarzyszenie na Rzecz Integracji i Ochrony Cudzoziemców „Proxenia”

02-647 Warszawa, ul. Bachmacka 4/5

fax.: [phone]

e-mail: [e-mail]

Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć 31-141 Kraków, ul. Krowoderska 11/7 tel.: [phone]

fax: [phone]

e-mail: [e-mail] www.pomocprawna.org

Helsińska Fundacja Praw Człowieka 00-018 Warszawa, ul. Zgoda 11 tel.: [phone] dział uchodźców: (22) 556 44 66 fax.: [phone] lub 51 e-mail: [e-mail], [e-mail] www.hfhrpol.waw.pl

Sekcja Praw Człowieka Uniwersyteckiej Poradni Prawnej Uniwersytetu Jagiellońskiego 30-197 Kraków, ul. Zygmunta Krasińskiego 18 tel/fax: [phone] e-mail: [e-mail] www.ujhrc.org

Klinika Prawa - Studencki Ośrodek Pomocy Prawnej Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 00-071 Warszawa, Krakowskie Przedmieście 26/28 tel.: [phone];

tel./fax: [phone] e-mail: [e-mail]

www.klinika.wpia.uw.edu.pl

Polskie Stowarzyszenie Edukacji Prawnej

00-062 Warszawa, ul. Kredytowa 6 m. 73

tel.: [phone],

fax.: [phone],

e-mail: [e-mail]

www.psep.pl

Fundacja Instytut na rzecz Państwa Prawa

20-023 Lublin, ul. F. Chopina 14/70

tel./fax.: [phone]

www.fipp.org.pl

Stowarzyszenie Interwencji Prawnej

e-mail: [e-mail]

www.interencjaprawna.pl

Organizacje współdziałające

Stowarzyszenie "Jeden Świat" Polski Odział Service Civil Interntaional 60-830 Poznań, ul. Krasińskiego 3a/1 tel.: [phone]

fax.: [phone] e-mail: [e-mail] www.jedenswiat.org.pl

Amnesty International Biuro Zarządu Stowarzyszenia AI 80-252 Gdańsk, ul. Jaśkowa Dolina 4 tel/fax.: [phone]

e-mail: [e-mail] www.amnesty.org.pl

Zespół ds. Uchodźców AI 00-074 Warszawa, ul. Trębacka 3 tel.: [phone];

fax.: [phone]; www.uchodzcy.most.org.pl

Pomoc dla dzieci-uchodźczych

Polski Komitet Narodowy UNICEF

00-901 Warszawa, Pl. Defilad 1

tel: [phone],

fax.: [phone]

www.unicef.pl

e-mail: [e-mail]

Komitet Ochrony Praw Dziecka

00-521 Warszawa, ul. Hoża 27a lok.5

tel.: [phone];

fax.: [phone];

e-mail: [e-mail]

www.kopd.supermedia.pl

Ogólnopolskie Forum na rzecz Praw Dziecka

30-506 Kraków, ul. Brodzińskiego 1,

tel.: [phone];

fax.: [phone]

Fundacja Dzieci Niczyje 03-926 Warszawa, ul. Walecznych 59 tel.: [phone] fax.: [phone] e-mail: [e-mail]

Strona internetowa:

http://www.mpips.gov.pl/index.php?gid=129

XI. Bibliografia:

„Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej” - poradnik dla pracowników socjalnych. Wybór i opracowanie Wanda Badura-Madej

„Środowisko społeczne i praca socjalna” - zarys problematyki Elżbieta Trafiałek

Strony internetowe: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej

http://www.mpips.gov.pl/index.php?lang=1

27

---