PODEJŚCIE POZNAWCZE

SCHEMAT‐ definicja

•  jest uogólnioną i wyabstrahowaną wiedzą posiadaną przez człowieka na temat określonej klasy obiektów i zdarzeń, zwanych egzemplarzami. Odgrywa istotną rolę w organizacji percepcji, w kategoryzacji otoczenia i w tworzeniu reprezentacji poznawczej, rejestrując duże

pakiety informacji w specyficzny sposób realizuje zasadę ekonomii poznawczej (Chlewiński i in. 1997, s.185)

•  jednostka wiedzy podmiotu odnosząca się do pewnego wycinka rzeczywistości; semantyczna reprezentacja określonego rodzaju treści (Wojciszke, 1986, s.16)

BADANIA

•  Bruner i Postman (1949)

•  Bransford i Johnson (1972)

•  Chase i Simon (1973)

•  Eksperyment Bruner & Postman (1949)

•  Bruner & Postman (1949) w swoim eksperymencie prosili badanych o rozpoznawanie

kart do gry. Wśród wielu zwykłych kart znajdowały się „czarne kiery“, a więc kolor nie

spotykany w tradycyjnych taliach. Niektórzy badani, którzy potrafili grać w karty błędnie

rozpoznawali karty te jako kiery inni natomiast „widzieli“ nietypowe karty o barwie brązowej lub fioletowej. Zachownie takie nie wystąpiło u osób, które grać w karty nie potrafiły.

•  Eksperymet Bransford i Johnson (1972)

•  „Procedura jest w gruncie rzeczy bardzo prosta. Najpierw podziel elementy na różne grupy. Oczywiście, jedna kupka może wystarczyć, w zależności od tego, ile trzeba zrobić. Jeżeli musisz pójść gdzie indziej z powodu braku warunków, to jest to kolejny krok; jeśli nie, jesteś dobrze przygotowany. Ważne jest, aby nie robić za dużo. Czyli lepiej jest zrobić równocześnie za mało rzeczy niż za dużo. Na krótką metę może się to wydawać niezbyt ważne, ale łatwo mogą pojawić się komplikacje. Błąd może także okazać się kosztowny. Na pierwszy rzut oka cała procedura wydaje się skomplikowana. Jednak szybko stanie się po prostu jednym z elementów życia. Trudno jest przewidzieć jakikolwiek koniec dla konieczności wykonywania tej pracy w najbliższej przyszłości, ale nigdy nie można mieć pewności. Po zakończeniu procedury należy znowu podzielić materiał na grupy. Wtedy mogą zostać włożone na właściwe miejsce. W końcu zostaną ponownie wykorzystane i cały cykl będzie musiał być powtórzony. Ale jest to częścią życia.“

•  Przed przeczytaniem tego tekstu niektórym jednej grupie badanych mówiono, że dotyczy on prania odzieży. Drugiej grupie nie podawano wcale tej informacji. Trzeciej podano ją dopiero po przeczytaniu tekstu. Wszyscy badani mieli za zadanie odtworzyć elementy procedury, które zapamiętali. Badani, którym powiedziano przed czytaniem, że fragment dotyczy prania, odtworzyli więcej niż dwie grupy kontrolne Zatem uzyskanie informacji o tym, że tekst dotyczy prania dopiero przy sprawdzianie, nie było korzystne..

•  Eksperyment Chase i Simon (1973)

•  Chase i Simon (1973) roku przeprowadzili badania nad szachistami. Wykazali, że szachiści zapamiętywali i rozkład figur na szachownicy lepiej aniżeli osoby, które nigdy nie grały w szachy. Jednakże wynik taki uzyskiwano tylko wtedy kiedy rozkład figur miał charakter

sensowny. Gdy natomiast figury były ustawione w sposób losowy, wtedy szachiści i inni badani zapamiętywali tyle samo informacji.

•  Jeśli pokazać fragment środkowego etapu rozgrywanej parfi szachistom na różnym poziomie umiejętności szachowych to okazuje się, iż istnieje wyraźna korelacja pomiędzy poziomem gry szachisty a jego zdolnością do odtworzenia położenia figur po 5‐sekundowej ekspozycji szachownicy. Mistrz szachowy ułoży średnio 23 figury z 25 na pokazanych pozycjach a nowicjusz tylko 3 lub 4 figury.. Jeśli natomiast figury ułożone są przypadkowo to dobrzy szachiści robią podobną liczbę błędów jak początkujący, skarżąc się przy tym na „chaotyczność” położeń figur.

DWA PROCESY

•  PRZYSWAJANIE (ASYMILACJA)

następuje w momencie, kiedy spotykamy się z nowym doświadczeniem podobnym do czegoś, co przeżyliśmy wcześniej i możemy je dopasować do istniejących schematów. Proces ten ma na celu doprowadzenie do równowagi psychicznej (ang. equilibrium).
Na przykład, dla dziecka, które potrafi już chodzić, przechadzka po śliskim chodniku będzie asymilowana do uprzednio istniejącego schematu chodzenia.

•  DOSTOSOWANIE (AKOMODACJA)

Przykładem akomodacji może być dziecko, które nazywa muchę "ptaszkiem" (asymiluje do istniejącego schematu) i dowiaduje się, że mucha nie jest ptaszkiem, ale owadem. W tym momencie schemat dziecka "to, co lata, jest ptaszkiem" zostaje zaakomodowany do nowej informacji: "to, co lata, jest ptaszkiem lub owadem".

lIdea schematowościz SKŁADOWE

•  Konstrukcjonizm przekonaniu, że ludzie postrzegają rzeczywistość poprzez pryzmat swojej kultury i doświadczeń, przypisując temu, co odnotowują, określone znaczenia, i w związku z tym nikt nie może zaobserwować obiektywnej rzeczywistości, oderwanej od nadawanych znaczeń i kontekstów.

Konstrukcjonizm

•  Świat zewnętrzny nie jest odwzorowany, lecz lkonstruowanyz w umyśle

•  Wypadkowa oczekiwań i rzeczywistości

•  Argument ubóstwa bodźca mimo, że często gęsto dociera do nas zbyt mało bodźców wystarczających do rozpoznania obiektu to i tak go poznajemy. Wydaje się, że jest tak dlatego iż niejako spodziewamy się tego obiektu. Mamy więc, „w głowie”, cechy tego obiektu i możemy brakujące uzupełnić. 

Sygnały receptoryczne na ogół są ubogie

•  Rozpoznajemy przedmioty, bo się ich spodziewamy

•  Im uboższe bodźce tym większe prawdopodobieństwo nieodpowiedniego uzupełnienia

•  Hipoteza wykorzystywania zawartość LTM jest wykorzystywana do rekonstrukcji sytuacji percepcyjnej, jest materiałem budulcowym. Jest to alternatywa dla schematów magazynowych pamięci, gdzie za każdym razem było przywoływane to samo. 

•  Przywołanie pamięciowe to próba rekonstrukcji sytuacji percepcyjnej a nie wydobycie zapisu percepcyjnego

•  Zawartość pamięci długotrwałej jest materiałem budulcowym w przywołaniu a nie

mechanicznym wydobyciem

•  Stereotypizacja pamięci zdarzenia lub przedmioty z biegiem czasu zaczynają przybierać cechy typowe, a nie zgodne z rzeczywistością. 

•  Łagodna degradacja wyniku człowiek może podać rozwiązanie czegoś pomimo iż przesłanki są niepełne. Im mniej przesłanek, tym gorsze rozwiązanie, ale jednak zostaje podane; odwrotnie działa komputer. 

•  Oszczędność poznawcza struktury poznawcze powinny być zbudowane w sposób dostarczający maksimum użytecznych informacji jak najmniejszym kosztem. „koszta” to liczba operacji jakich musi dokonać system aby osiągnąć wynik. 

Ekonomia poznawcza

•  lmaksimum użyteczności przy minimalnych kosztachz

Cechy SCHEMATU

•  Ma zmienne

•  Może być osadzony jeden w drugim

•  Reprezentuje wiedzę na wszystkich poziomach abstrakcji

•  Reprezentuje wiedzę a nie definicje

•  Jest aktywnym procesem

•  Jest narzędziem rozpoznawania, a jego przetwarzanie ma na celu ocenę dobroci dopasowania do przetwarzanych danych

---