1

1

Psychoterapia: podejście poznawcze
i poznawczo-behawioralne

dr hab. J.M. Rakowska

1.

Założenia teoretyczne dotyczące powstawania problemów
emocjonalnych i zachowania - Bandura, Beck,Ellis i Young

2.

Założenia teoretyczne dotyczące modyfikacji poznawczej

problemów emocjonalnych i zachowania - Beck, Ellis i
Meichenbaum

3. Procedury

– Beck, Ellis i Meichenbaum

4. Relacja terapeutyczna
5. Skuteczność

2

2

Koncepcja powstawania niedostosowanych emocji i
zachowania

1.

Myślenie wpływa na emocje i zachowanie

2. Z

aburzenia emocjonalne i zachowania powstają na skutek:

■ Zniekształceń w zakresie przekonań
■ zniekształceń w zakresie przetwarzania informacji
■ deficytów w umiejętnościach poznawczych (Bandura 1986).

Mechanizm powstawania zaburzeń emocjonalnych i zachowania - Ellis
(A) Wydarzenie o charakterze negatywnym (lub oczekiwanie go) → (B)

Interpretacja z punktu widzenia systemu przekonań → (C) Konsekwencje
emocjonalne i w zachowaniu.

Racjonalne przekonania powodują adekwatne do zdarzenia negatywnego

emocjonalne konsekwencje

Nieracjonalne przekonania powodują nieadekwatne do zdarzenia negatywnego

emocjonalne konsekwencje



3

3

Powstawanie i utrzymywanie się niedostosowanych emocji i
zachowań

Wydarzenie

negatywne

lub

Oczekiwanie go

Interpretacja

nieracjonalna

wydarzenia

Emocje
Nieadekwatne

Zachowanie
nieadekwatne

Mechanizm powstawania niedostosowanych emocji i zachowań
Ilustracja - koncepcja Ellisa

Wydarzenie negatywne

– Np. Zerwanie przyjaźni

1.

Racjonalna ocena wydarzenia = jestem wartościowa i zasługuje na

przyjaźń, więc znajdę kogoś nadającego się do zaprzyjaźnienia.

Adekwatne konsekwencje emocjonalne = smutek, żal, przykrość z powodu

straty

Adekwatne zachowanie = postanowienie, aby zmienić to, co można zmienić w

celu zapobieżenia pojawieniu się znowu podobnego zdarzenia i
poznawanie nowych ludzi.

2. Nieracjonalna ocena wydarzenia = nie jestem nic warta i nikt nie zechce się

ze mną zaprzyjaźnić.

Nieadekwatne konsekwencje emocjonalne = depresja, wrogość, lęk, poczucie

bezwartościowości.

Nieadekwatne konsekwencje w zachowaniu = poczucie daremności w

podejmowaniu wysiłku poznania kogoś nowego, z kim można się

zaprzyjaźnić i unikanie ludzi.

5

5

Wydarzenie negatywne = Oczekiwanie ataku serca

→ napięcie w

klatce piersiowej interpretowane jako sygnał ataku serca →lęk, który
rośnie do ataku paniki

Wydarzenie

negatywne

(myśli, że nastąpi

atak serca)

Zachowanie

(zwalnia syna ze szkoły i jedzie

w jego towarzystwie na pogotowie)

Emocje

(lęk, napięcie)

Ocena poznawcza

(znowu się atak zaczyna, mam atak serca,

umrę, muszę znaleźć pomoc)

Emocje

(atak paniki: hiperwentylacja, serce bije szybko

i mocno, duszenie się, ciarki w ramionach)

6

6

Wydarzenie negatywne = krytyka

→ złość →napięcie w klatce →

interpretowane jako sygnał ataku serca

Wydarzenie

negatywne

(córka krytykuje)

Zachowanie

(zwalnia syna ze szkoły i jedzie

w jego towarzystwie na pogotowie)

Emocje

(złość tłumi, napięcie, lęk, doznanie

imadła na klatce piersiowej)

Ocena poznawcza

(znowu się atak zaczyna, mam atak serca,

umrę, muszę znaleźć pomoc)

Emocje

(atak paniki: hiperwentylacja, serce bije szybko

i mocno, duszenie się, ciarki w ramionach)

Ocena poznawcza

(to niesprawiedliwe, atakuje mnie niesprawiedliwie,

niczego nie robię dobrze w tej rodzinie,

jestem bezwartościowa, jestem nieudacznikiem)

7

Niska samoocena a powstawanie lęku i depresji

Źródłem są doświadczenia i cechy

(Brak chwalenia, lub doceniania, brak zainteresowania, rola dziwaka w rodzinie, strata bliskiej

osoby i żałoba, zaniedbanie, nadużycie emocjonalne lub seksualne, introwersja, nieśmiałość,

wyizolowanie w dzieciństwie, dokuczanie ze strony dzieci )

Przekonania dotyczące siebie

(Jestem gorsza/y)

Przekonanie dotyczące ludzi

(Ludzie są wrogami)

Oczekiwania wobec ludzi

(Jeśli ludzie zauważą mnie, skrzywdzą mnie

Jeśli zareaguję negatywnie, potwierdzi to, że jestem gorsza/y)

Stresujące sytuacje

Aktywizacja negatywnej oceny siebie

negatywna

ocena siebie

krytykowanie

siebie

poczucie

beznadziejności

depresja

przewidywania

(oni myślą, że jestem gorszy/a)

nieadaptacyjne

zachowania

(unikanie, ucieczka)

lęk

Potwierdzenie

negatywnej

oceny

siebie

negatywna

ocena siebie

8

8

Dwa poziomy przetwarzania informacji o własnej osobie

1.

Schematy poznawcze = przekonania o sobie.

Nieświadome. Są ukształtowane przez doświadczenia w dzieciństwie i w

okresie adolescencji

Z perspektywy tych przekonań człowiek interpretuje wydarzenia w życiu

bieżącym i zgodnie z tą interpretacją funkcjonuje.

2. Myśli automatyczne = Pochodne od schematów
Są wywoływane przez wydarzenia negatywne lub myślenie o nich. Ich treść

zależy od kontekstu sytuacji.

Np. Zadanie do wykonania jest oceniane przez pryzmat przekonania

”Jestem

głupi”, wywołuje myśl automatyczną „Nie poradzę sobie” lub „I tak

wszystko popsuję” wraz z lękiem przed wykonaniem zadania i odłożeniem
wykonania zadania.

9

9

Racjonalne/Adaptacyjne i nieracjonalne/nieadaptacyjne schematy
poznawcze PRZYKŁADY



Niezależnie od tego, co się

dzieje, jakoś sobie poradzę



Jeśli nad czymś pracuję,

opanuję to/nauczę się



Ludzie mogą mi ufać



Jestem godny miłości



Ludzie mnie szanują



Jeśli przygotuje się do czegoś,
idzie mi lepiej



Niewiele jest rzeczy, które

mogą mnie przestraszyć



Jeśli zdecyduje się coś zrobić

muszę odnieść sukces



Jestem głupi



Udaję



Nigdy nie czuję się dobrze wśród
ludzi



Bez kobiety/mężczyzny jestem
nikim



Musze być idealny, aby być
zaakceptowanym



Niezależnie od tego co robię , nie

uda mi się



Świat mnie przestrasza

10

10

Wydarzenie negatywne

→ myśli automatyczne (pochodne od

schematu poznawczego)

→ emocje → zachowanie

agorafobia z atakami paniki



Wydarzenie 1 = zatłoczona stołowka



Mysli automatyczne = Upuszę tacę – Zamdleję - Umrę.



Emocje = lęk , panika spocone rece , szybki oddech



Zachowanie = unikanie stołówki lub prośba, żeby przyjaciólka poszla z nia



Wydarzenie 2 myślenie o jeżdzie windą



Automatyczne myśli =winda spadnie, winda będzie załoczona, utkne
miedze pietrami



Emocje = lek , napięcie szybki oddech



Zachowanie = isc schodami



Wydarzenie 3 =myślenie o jeździe samochodem



Mysli automatyczne = Zamdleję , podczas jazdy, Będę miała wypadek,

Zabiję kogos na drodze



Emocje = lek, napiecie pocenie się szybki oddech



Zachowanie = prosba, żeby narzeczony zawiozł do pracy



Schemat poznawczy: Jestem skazana, na skrzywdzenie, Jestem tą,

która będzie miała wypadek, Swiat jest niebezpiecznym miejscem,

Zawsze trzeba mieć się na baczności



11

11

Schematy poznawcze związane z depresją i lękiem (teoria =Beck i
badania)

■Depresja
1. Przekonanie o sobie: „Jestem bezwartościowy”; o ludziach: „Swiat

jest niesprawiedliwy”; o przyszłości: „Jest beznadziejna”.

2. Ocena wydarzenia negatywnego: „Ja je spowodowałem”; „Ma ono

wpływ na wiele dziedzin mojego życia”; „Jego złe skutki będą trwały

do końca życia”

■ Lęk
Lęk uogólniony = wyolbrzymiona ocena zagrożeń i zaniżona ocena

własnych możliwości.

Fobia społeczna = „Mam defekt lub jestem nieprzystosowany, gdy to

się ujawni w sytuacji społecznej, doprowadzi do ośmieszenia lub

negatywnej oceny”.

12

12

Schematy poznawcze dotyczące własnej osoby, przekonania o
ludziach i o tym, jak sobie z ludźmi poradzić
u osób z zaburzeniami osobowości

Osoby prezentujące podobny typ osobowości uznają podobne przekonania o sobie i

ludziach i stosują podobną strategię radzenia sobie z ludźmi (Forgus i Shulman
1979; Beck i in. 1990).

(1) Osobowość paranoidalna: „Jestem nie lubiany przez innych. Życie polega na

konkurencyjnej walce z zewnętrznymi wrogami. Pozbędę się więc poczucia winy i

porażki, przypisując je innym”.

(2) Osobowość schizoidalna: „Jestem nieprzystosowany. Życie jest trudne, a relacje

międzyludzkie wiążą się z kłopotami. Lepiej więc będzie dla mnie, gdy utrzymam

dystans i nie będę zwracał na siebie uwagi”.

(3) Osobowość antyspołeczna: „Mam prawo mieć to, co chcę mieć. Życie to dżungla, w

której ludzie zjadają się nawzajem. Zjem więc zanim mnie zjedzą i nie dam się

poskromić”.

(4) Osobowość obsesyjno- kompulsyjna: „Jestem odpowiedzialny za to, co się nie udaje.

Życie jest nieprzewidywalne. Muszę więc być czujny i zapobiec, aby nic złego się nie

stało”.

Zaburzenia osobowości z pogranicza - niska samoocena i myślenie typu „wszystko albo

nic”. Nie stwierdzono wspólnych przekonań o sobie i ludziach.

13

13

Schematy poznawcze u osób z zaburzeniami osobowości
(Young 1990)

1 Kwestionowanie zdolności do niezależnego przetrwania i

funkcjonowania

2 Kwestionowanie możliwości zaspokojenia potrzeby stałych, opartych

na zaufaniu i zrozumieniu związków społecznych i intymnych

3 Zakładanie, że jest się niepożądanym społecznie z powodu braku

fizycznej atrakcyjności, umiejętności społecznych, wartości

wewnętrznej, spójnej moralności, interesującej osobowości,

osiągnięć zawodowych, itd.,

4 Kwestionowanie potrzeby wyrażania własnych emocji, impulsów,

naturalnych skłonności i codziennych preferencji w zamian za

szacunek innych i uniknięcie poczucia winy,

5 Wyolbrzymianie pragnień, co prowadzi do trudności spełnienia

oczekiwań innych ludzi i własnych celów osobistych.

Cechy nieadaptacyjnych schematów dotyczących Ja u osób z
zaburzeniami osobowości

Schematy Ja są rezultatem wczesnych doświadczeń w rodzinie i z

rówieśnikami

■ bezwarunkowe jako przeciwstawione warunkowym założeniom



samo-

podtrzymujące się i dlatego oporne na zmianę



dysfunkcyjne w ważny i powtarzający się sposób



aktywowane przez wydarzenia znaczące dla schematu



związane z emocjami (Young 1990, s.9)

Young J (1990) Cognitive therapy for personality disorders. A

schematic focused approach. Sarasota Professional Resurce Press

15

15

Zniekształcenia w procesie przetwarzania informacji =błedy logiczne

(1) Myślenie typu „wszystko albo nic” „Jeśli nie mam wszystkiego, to nie mam

nic”

(2) Generalizowanie negatywnych wydarzeń: „jedno negatywne wydarzenie

nieuchronnie zwiastuje nadejście innych negatywnych zdarzeń”

(3) Skupianie się na negatywnych aspektach sytuacji, a pomijanie pozytywnych
(4) Wyolbrzymianie minusów a pomniejszanie plusów
(5) Negatywne emocje dowodem, że się coś złego zrobiło” „Czuję się winny,

więc musiałem zrobić coś złego”.

(6) Stosowanie negatywnych nazw: wywołuje reakcję emocjonalną negatywną.
(7) Potwierdzanie negatywnego myślenia o sobie na podstawie nieistotnych

faktów, na przykład: „Wszyscy na mnie patrzyli, bo miałam wzdęty brzuch”.

(8) Myślenie zdominowane przez powinności i nakazy: „powinienem” i „muszę”
(Burns 1980):

16

16

Mechanizm wpływu przekonań „muszę” i „powinienem” na emocje
(Ellis)

■ To, co człowiek „chce” osiągnąć, zamienia się w to, co „musi” osiągnąć.

Pragnienia i preferencje uzyskują status konieczności.

Np. „Muszę odnieść sukces”, „Muszę być doceniony”, „Muszę być dobrze

traktowany”, „Życie musi być dobre i łatwe”.

■ Jeśli ktoś jest przekonany, że musi coś osiągnąć i tak się nie dzieje, to myśli:

”Nie zniosę tego, że nie mam tego, co muszę mieć”. Wyolbrzymia ocenę

negatywnych wydarzeń i ma niską odporność na frustrację (Nie zniosę)

■ Jeśli się nie osiąga, tego co się musi osiągnąć, wtedy reakcją jest

deprecjonowanie wartości własnej lub innych i potępianie za to. Pochodną

jest ocenianie wartości własnej i innych ludzi na podstawie tego, czy osiąga

się to, co „musi” się osiągnąć.

17

17

Modyfikacja poznawczo -

behawioralna = Zmiana przekonań → zmiana

emocji + zachowań

Aby wyeliminować problemy emocjonalne i zachowania, trzeba oddziaływać na myślenie i

wprowadzić zmianę w myśleniu.

Zmiana w myśleniu wywołuje zmianę w emocjach i zachowaniu.

1.

Eliminowanie nieracjonalnych i uczenie się racjonalnych myśli automatycznych i schematów

poznawczych, kontrolowania błędów logicznych

Wstęp = Identyfikowanie, co trzeba zmienić - Uczy się pacjenta rozpoznać myśli związane z

negatywnymi emocjami (lęk, depresja, złość) - (przekonania i/lub błędy logiczne w myśleniu)
(Bandura 1986).

Początkowe ognisko terapii – myśli automatyczne



Myśli automatyczne prowadzą do schematu - Konfrontowanie i dyskusja dotycząca schematu:



1. jaką wartość ma dla osoby



2. jakie uczucia i zachowania są pochodnymi schematu



3. zamiana na zdrowszy (rekonstrukcja) (Young 1990)

(Beck przyjmuje, że pod wpływem zmiany myśli automatycznych może nastąpić zmiana schematu

poznawczego).

2. Uzupełnianie deficytów w umiejętnościach poznawczych
Deficyty w zakresie myślenia i zachowania. Na przykład gdy brak asertywności u pacjenta z depresją

wynika z przekonania, że nie powinien wyrażać potrzeb i doświadcza on stresu w sytuacjach

społecznych

18

18

Rozpoznawanie mysli automatycznych i schematów poznawczych

Skupić uwagę na wydarzeniu, które budzi negatywne emocje i

uświadomić sobie , jakie myśli pojawiają się w umyśle

■ pytanie podczas sesji, jaka jest interpretacja sytuacji, która budzi negatywne

emocje

■ wyobrażenie sobie lub odegranie sytuacji, która budzi negatywne emocje i

zwracanie uwagi, jakie myśli się pojawią

■ zaobserwowanie w ciągu tygodnia miedzy sesjami , jakie myśli towarzyszą

sytuacjom budzącym negatywne emocje w życiu codziennym

19

19

Dialog sokratejski

– adaptacja metody wnioskowania w terapii

poznawczej
Definicja z punktu widzenia filozofa i terapeuty poznawczego

Z punktu widzenia filozofa -

Istotą metody Sokratesa jest przekonać

dyskutanta, że podczas gdy myśli, że coś wie, faktycznie nie wie nic
(Guthrie,1968).

Sokrates w dyskusji badał koncepty, którym brakowało definicji. Takie

badanie ukazywało ukryte przekonania rozmówcy, ujawniało

nieadekwatności i brak spójności w przekonaniach rozmówcy. W

obliczu tych niekonsekwencji Sokrates wyznawał własną ignorancję.

Ta metoda została zaadoptowana w terapii poznawczej
Z punktu widzenia terapeuty poznawczego metoda ta oznacza

„…wspólne odkrywanie … gdzie terapeuta prowadzi pacjenta przez

serię pytań i odpowiedzi , aby wyjaśnić automatyczne myśli i

założenia i badać logikę i dowody, które się z nimi wiążą” (Leahy,
2001 s. 38).

Dialog Sokratejski w terapii poznawczej - zastosowanie metody
indukcyjnej ILUSTRACJA
(metoda indukcyjna w logice

– wyprowadzenie wniosków ogólnych z

przesłanek będących szczegółowymi przypadkami tych wniosków)

Poniżej fragment dialogu sokratejskiego prowadzonego przez Becka
„P: Uważam, że każdy, kto nie dba o to, co ludzie o nim myślą jest

społecznie upośledzony i funkcjonuje na niskim poziomie.

T: Wróćmy do przykładu tych dwóch osób, które pan podziwia.
P: Mój szef i mój przyjaciel.
T: Czy martwią się o to, co ludzi o nich myślą?
P: Ani jeden ani drugi nie dba o to, co ludzie o nim myślą.
T: Czy są społecznie upośledzeni lub nieefektywni?
P: Rozumiem pana punkt widzenia. Obydwaj mają dobre umiejętności

społeczne i funkcjonuja na wysokim poziomie” (Beck i in., 1979 s.
265-266)

21

21

Dialog sokratejski - ILUSTRACJA
Od myśli automatycznej do schematu poznawczego

Wydarzenie negatywne = zerwanie z narzeczoną = myśli automatyczne
P: „Co zrobiłem źle?” „Niczego nie robie dobrze”, „Jak mogłem to zepsuć”, „Nigdy nie

będę z kimś”

T: A gdyby to było prawda?
P: Zepsuję wszystko. Nie jestem w stanie dobrze funkcjonować w intymnej relacji
T: A gdyby to było prawdą?
P: Jestem do niczego . Jestem bezwartosciowy. Jestem wybrakowany
T: A gdyby to było prawdą, co by to oznaczało dla przyszłości?
P: Nigdy nie będę w stanie zrobić niczego dobrze . Skończę życie w samotności

22

22

Modyfikacja przekonań - Ellis
Do czego się odwołuje w dyskusji, kwestionując ich słuszność

1.

Badanie wartości przekonania pod względem jego zgodności z

rzeczywistością społeczną:

„Jakie są dowody na to, że zawsze musisz dobrze sobie radzić w

pracy i zawsze

zadowalać szefa?”.

2. Odwoływanie się do logiki w przypadku przekonań, które nie

wynikają z przesłanek, na których się opierają:

„Jaki jest związek między dwoma częściami tego stwierdzenia: «Muszę

zawsze sobie dobrze radzić w pracy i zawsze zadowalać szefa,

ponieważ wtedy zasługuję na szczęście»?”.

3. Odwoływanie się do złych skutków utrzymywania przekonania:
„Jakie są skutki myślenia, że musisz zawsze dobrze sobie radzić w

pracy i zawsze

zadowalać szefa?”.

23

23

Modyfikacja przekonań
Kwestionowanie słuszności nieracjonalnych przekonań i szukanie racjonalnych

1. Zakwestionowanie wartości nieracjonalnego przekonania

Podważyć przekonanie = Jakie są dowody, że to nieprawda? Obronić

przekonanie = Jakie są dowody na to, że to prawda?

Obrona przekonań = Np. Jaki dowód masz na to, że musisz odnieść

sukces, aby mieć poczucie własnej wartości” lub „Udowodnij, że

musisz być popularny, aby czuć się szczęśliwy”.

2. Znaleźć racjonalne przekonanie
Jakie byłoby racjonalne myślenie na ten temat?

24

24

„Za i przeciw” racjonalności schematu - ILUSTRACJA
Schemat: „Jestem wybrakowany” Podać argumenty za i przeciw
Zmodyfikowany schemat: „Jestem osobą z mocnymi stronami i
słabościami; mogę przetrwać trudny czas”



Za



1. Zepsułem pracę



2.Nie udało mi się małżeństwo



3. Wszystko tracę



4. Miałem problemy w szkole i w
sporcie



5. Moja rodzina miała problemy



Błedy logiczne=wyolbrzymianie,

ignorowanie pozytywów,
generalizacja



Przeciw



1. Utrzymałem pracę



2. Przez pewiem czas małzenstwo

było udane . Zona ceniła wiele

rzeczy, które robiłem



3. Nie stracilem wszystkiego



4. Problemy w szkole naprawiłem



5. Mam dobrą relację z córka

25

25

E

ksperymenty sprawdzające prawdziwość przekonań

Sprawdzanie słuszności przekonań przez testowania ich w
rzeczywistości.

Instrukcja: Potraktować przekonanie jako hipotezę i przeprowadzić

eksperyment w celu sprawdzenia jej.

■Jeśli ktoś z fobią społeczną stwierdza, że nie jest w stanie znieść

odrzucenia przez płeć przeciwną, ma poprosić trzy osoby płci przeciwnej o

spotkanie i sprawdzić hipotezę, że nie jest w stanie znieść odrzucenia.

■ Jeśli perfekcjonista twierdzi, że nie jest w stanie znieść sytuacji, gdy coś

jest nie w porządku z jego wyglądem, ma na przykład, nosić dwie skarpetki

w różnym kolorze.

■ Jeśli ktoś z depresją twierdzi, że nic mu nie sprawia przyjemności, ma za

zadanie pójść do teatru i stwierdzić empirycznie, czy nie sprawi mu to

przyjemności.

Eksperymenty sprawdzające prawdziwość przekonań są procedurą

terapii behawioralnej, ponieważ są oparte na zasadzie

przeciwwarunkowania: uczenie reakcji pożądanej podczas działania

bodźców, które wywołują reakcję niepożądaną

26

26

Uzupełnianie deficytów w zakresie myślenia i zachowania

Trening rozwiązywania problemów –

Jest uważany za metodę poznawczą, ponieważ dotyczy umiejętności
podejmowania decyzji

Uczenie, jak rozwiązywać problemy interpersonalne i intrapsychiczne.
Opiera się na założeniu, że głównym źródłem problemów zarówno natury

intrapsychicznej, jak i interpersonalnej są deficyty poznawcze, które

prowadzą do braku umiejętności ich rozwiązywania (Nezu i in. 1989).

Obejmuje następujące kroki:
1. Precyzyjne definiowanie problemu,
2.Generowanie jak największej liczby alternatywnych rozwiązań,
3. Wybór najlepszego rozwiązania,
4.Planowanie wprowadzenia rozwiązania w życie,
5. Ocena skutków, jakie dała realizacja tego rozwiązania.
W przypadku, gdy wybrane rozwiązanie nie wyeliminowało problemu lub

ograniczyło go tylko, należy wybrać inny sposób, zastosować i ocenić

skuteczność.

Wykorzystuje behawioralne techniki odgrywanie ról, gdy istnieje potrzeba

wypróbowania nowego zachowania.

Uzupełnianie deficytów w zakresie myślenia i zachowania
Trening radzenia sobie ze stresem
„zaszczepianie stresu”



Szkolenie w behawioralnych i poznawczych umiejętnościach radzenia sobie z problemami

związanymi ze stresującymi sytuacjami w celu łagodzenia aktualnie doznawanego stresu i

zapobieżenia wystąpieniu stresu w przyszłości (Meinchembaum, 1985; 1977)



Koncentruje się na traumatycznych wspomnieniach w wyobraźni (leczenie aktualnego

stresu) i na wyobrażeniach stresorów w przyszłości (zapobieganie kolejnemu), podczas

tego wyobrażania sobie uczy się pacjenta umiejętności radzenia sobie z nimi



W efekcie szkolenia pacjent zwiększa repertuar strategii radzenia sobie i umiejętność ich

stosowania w różnych sytuacjach



1. Modyfikacja przekonań będących źródłem stresu



2. Kontrolowanie własnych myśli i zapobieganie nasilaniu się negatywnego myślenia.

(Zatrzymywanie myśli pochodnych od dysfunkcyjnych przekonań np. przez mówienie w

myślach „Stop”.



3. Behawioralna technika: trening samoinstruowania: kierowanie własnym zachowaniem
przez dawanie sobie instrukcji.



■ Modelowanie zachowania przez granie ról. Pacjent obserwuje, jak terapeuta radzi sobie w

sytuacji, w której on sobie nie radzi



■ Gdy się znajdzie w sytuacji stresującej wypowiada w myślach instrukcję.



4. Behawioralna technika relaksacyjna

– wprowadza spokój jako rywalizacyjną emocję w

stosunku do lęku = obniża lęk, co ułatwia zachowywanie się w nowy sposób w sytuacji

stresującej lub poznawcze przepracowanie sytuacji traumatycznej



5. Wyobrażanie sobie siebie w stresujących sytuacjach i werbalizowanie uczuć oraz

odgrywanie konstruktywnych zachowań w stresujących sytuacjach symulowanych podczas
sesji

– przeciwwarunkowanie: wystawienie osoby w wyobraźni na bodźce, które wywołują reakcję

niepożądaną i uczenie reakcji pożądanej, co obniża lęk i nowa reakcja ma szansę zgeneralizować

się na sytuację stresująca w rzeczywistości.

28

28

Procedura poznawczo-behawioralna kontrolowania paniki



1. Komponent behawioralny



Uczenie przeponowego oddychania, aby kontrolować hiperwentylację.



2. Komponent poznawczy



A. Modyfikcja przekonań mających udział w powstaniu paniki = Porzucenie fałszywej

interpretacji doznań cielesnych jako zagrażających zdrowiu lub życiu



B. Zrozumienie, że lek przed wystąpieniem ataku paniki przyczynia się do

wystąpienia ataku.

Relacja terapeutyczna



Warunek konieczny udanego zastosowania poznawczych procedur (Beck Rush Shaw Emry ,

1979). Ciepło, empatia, i autentyczność ze strony terapeuty są podstawą stworzenia i utrzymania

relacji zaufania, komunikacji i współpracy (Beck i in 1979).



Relację budują pacjent i terapeuta wokół zadania badania wartości myśli pacjenta i przekonań.



Przymierze terapeutyczne oznacza porozumienie co do celu i zadań terapii oraz więź (Bordin,

1977). Przerwanie relacji polega na braku zgody co zadań lub celów terapii lub problemów z

relacyjną więzią. Interwencje naprawiające przerwaną relację: uzasadnienie dla przyjęcia takich

celów i zadań, zmiana znaczenia zadań terapii, lub zmiana zadań terapii. W naprawie relacyjnego

problemu pomocne są interwencje: klaryfikacja nieporozumień, sprzymierzanie się z pacjenta

oporem lub działanie w sposób nie potwierdzający pacjenta dysfunkcjonalnego interpersonalnego
schematu (Safran i Muran , 2000).



Gaston Thompson Gallagher Cournoyer and Gagnon (1988) porównali sojusz terapeutyczny

kobiet z depresją w terapii behawioralnej, poznawczej, krótkoterminowej dynamicznej. Pacjentki i

sędziowie ocenili sojusz na początku w środku i pod koniec terapii.



Lepsza ocena sojuszu była związana z większą redukcją depresji pod koniec leczenia we

wszystkich modalnościach.



Najsilniejszy związek był między silnym sojuszem i efektywnością terapii poznawczej.

Wyjaśnienie mechanizmu = terapeuci utrzymali porozumienie co do celu i zadań, wykorzystali

zaangażowanie pacjentów w realizację celu i wyjaśnili na czym polega brak porozumienia, gdy

sojusz został zerwany



Zastosowano Kalifornijskie Skale Sojuszu w Psychoterapii.



,



.

30

30

Potwierdzenie skuteczności technik poznawczych (niektóre w
połączeniu z technikami behawioralnymi) w badaniach z uzyciem grup
kontrolnych (Rakowska 2005)

1. Zaburzenia lękowe u dorosłych: Modyfikowanie przekonań w

połączeniu z przeciwarunkowaniem

Panika -

interpretacja fizjologicznych doznań, które prowadzą do ataku paniki

jako niezagrażające

Fobia społeczna – negatywne postrzeganie własnej osoby i konsekwencji

negatywnej oceny ze strony ludzi (+ ekspozycja)

Lęk uogólniony - nierealistyczne postrzeganie zagrożenia i własnych

możliwości poradzenia sobie (+ ekspozycja)

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne - nierealistyczne

przekonania związane

z występowaniem lęku obsesyjnego (+ ekspozycja)

Zaburzenia stresu pourazowego

– przekonania dotyczące konsekwencji

wydarzenia traumatycznego i własnej roli w wydarzeniu (+ ekspozycja w

wyobraźni)

2.

Depresja u dorosłych i osób starych – Modyfikacja przekonań na temat

własnej osoby, przyszłości i braku możliwości poradzenia sobie z ludźmi (+

uczenie stosowania wzmocnień pozytywnych wobec siebie + trening

rozwiązywania problemów)

Potwierdzenie skuteczności technik poznawczych (niektóre w
połączeniu z technikami behawioralnymi) w badaniach z użyciem grup
kontrolnych (Rakowska 2005)

3. Lęk i depresja u młodzieży : Modyfikowanie przekonań dotyczących braku

możliwości poradzenia sobie z sytuacja lub negatywnej oceny siebie i negatywnego

odnoszenia się ze strony ludzi + (uczenie brakujących umiejętności np. społecznych
lub regulacji emocji + ekspozycja).

4. Próby samobójcze u dorosłych, młodzieży i osób starych - Modyfikacja przekonań

na temat bezradności, braku akceptacji, niemożności znoszenia cierpienia + (uczenie

rozwiązywania problemów).

5.

Bulimia u młodych kobiet - Modyfikowanie przekonań dotyczących wagi i sylwetki +

trening rozwiązywania problemów + (zapobieganie nawrotom przez przygotowanie do

radzenia sobie z trudnościami + uczenie technik zmiany nawyków jedzenia)

6. Uzależnienie od nikotyny dorośli – Modyfikacja przekonań dotyczących funkcji

palenia papierosów, np.uspokojenie

7.Syndrom jelita drażliwego dorośli – Modyfikacja przekonań związanych z

występowaniem objawów

8.

Niezadowolenie z małżeństwa lub konflikt pary dorosłych –Modyfikacja

przekonań dotyczących roli małżeństwa i wzajemnych oczekiwań