T: BUDOWA I FUNKCJONOWANIE NARZĄDU WZROKU.

Gałkę oczną pokrywają trzy błony: włóknista, naczyniowa i siatkówka

1. Najbardziej zewnętrzną warstwę stanowi błona włóknista:

- część tylna błony to twardówka - jest ona biaława i nieprzezroczysta, gruba i twarda; stanowi 4/5

- część przednia to rogówka - przezroczysta, chroni oko przed urazami; to przez nią wpada światło do oka; załamuje promienie światła. Rogówkę oraz wewnętrzną powierzchnię powiek pokrywa delikatna, przezroczysta błona - spojówka (jej powierzchnia jest zawsze wilgotna dzięki wydzielinie łzowej)

2. Warstwę środkową stanowi błona naczyniowa, na którą składają się: naczyniówka, tęczówka i ciało rzęskowe. Naczyniówka zawiera nerwy, komórki barwnikowe oraz liczne naczynia krwionośne, poprzez które odbywa się odżywianie warstw oka. Ku przodowi naczyniówka przechodzi w tęczówkę - błona, która zawiera barwne włókna mięśniowe regulujące wielkość przekroju źrenicy. Zabarwienie tęczówki zależy od ilości brązowego barwnika (melaniny), który pochłania nadmiar światła. Gdy barwnika jest mało tęczówka ma kolor niebieski.

Źrenica jest to otwór ograniczony tęczówką, przez który światło dostaje się do wnętrza oka. Przy zbyt dużym natężeniu światła źrenica zwęża się, a przy zbyt słabym rozszerza. (czarna barwa źrenicy uwarunkowana jest obecnością ciemnego barwnika znajdującego się w naczyniówce). Ciało rzęskowe jest środkową częścią błony naczyniowej. Utrzymuje ono soczewkę w odpowiednim miejscu. Ciało zawiera mięsień rzęskowy, który reguluje kształt soczewki.

3. Warstwa wewnętrzna to siatkówka (warstwa światłoczuła), która bezpośrednio otacza gałkę oczną. Zbudowana jest z dwóch rodzajów wrażliwych na światło komórek = fotoreceptorów:

Czopki - pozwalają na widzenie obrazów ostrych i barwnych; zawierają białko jodopsynę(odmiana rodopsyny). Różnią się od siebie wrażliwością na fale światła: niebieskiego, zielonego i czerwonego. (kombinacja pobudzeń różnych czopków daje odbiór barw, zaś równomierne pobudzenie wszystkich - odbiór bieli. Czopki skupione są głównie w centralnej części siatkówki., a miejsce największego ich nagromadzenia = obszar ostrego widzenia to tzw. plamka żółta Zakres światła widzialnego dla człowieka to ok. 400-700nm.

Pręciki - są bardzo czułe nawet na pojedyncze kwanty światła. Dzięki temu umożliwiają widzenie nawet w ciemnym pomieszczeniu, o zmierzchu. Odpowiadają za widzenie kształtów i ruchów przedmiotów. Zawierają białko rodopsynę (purpurę wzrokową). Pręciki są rozmieszczone głównie na obrzeżach siatkówki.

Wewnątrz gałki ocznej znajduje się : soczewka, komora przednia oka oraz ciało szkliste.

Soczewka - to sprężysty, dwuwypukły dysk, który skupia promienie świetlne. Położona jest za tęczówką. Zbudowana z komórek nabłonka, które są pozbawione jądra i większości organelli komórkowych. Kształt soczewki zmienia się w zależności od odległości oglądanych przedmiotów. Proces ten nazywamy akomodacją oka.

(gdy patrzymy na coś z daleka , soczewka staje się cieńsza, gdyż mięsień rzęskowy jest rozluźniony, gdy z bliska - zaokrągla się, mięsień się kurczy. Wraz z wiekiem mięśnie wiotczeją, a soczewka staje się bardziej kulista, dlatego też osoby starsze lepiej widzą przedmioty bliskie. ) Jeśli jakiś obiekt/obraz znajduje się w odległości większej niż punkt dali (6m) ,oko nie akomoduje i nie męczy się; zaś jeśli znajduje się bliżej niż punkt bliższy, (ok.10cm)obraz staje się nieostry.

Komora przednia oka znajduje się między rogówką a tęczówką i soczewką. Jest wypełniona cieczą wodnistą. Między tęczówką a ciałem rzęskowym i soczewką leży komora tylna, również wypełniona cieczą wodnistą.

Ciało szkliste wypełnione jest galaretowata substancją; stanowi wnętrze gałki ocznej. W skład substancji wchodzi woda, która wpływająca na ciśnienie śródoczne. Ciśnienie to nadają oku kulisty kształt i amortyzuje wstrząsy

Powstawanie obrazu

Przezroczyste elementy gałki ocznej tj. rogówka, ciecz wodnista komory przedniej, źrenica, soczewka, ciało szkliste tworzą tzw. układ optyczny oka. Przez układ światło dociera do siatkówki. W prawidłowo zbudowanym oku tj. oku miarowym, promienie światła odbitego od przedmiotu przechodząc przez układ optyczny , ulegają załamaniu przez rogówkę(refrakcja), a następnie skupieniu w ognisku soczewki i przekazane na siatkówkę. Tu powstaje obraz rzeczywisty, pomniejszony i odwrócony. Za pośrednictwem nerwu wzrokowego impulsy nerwowe docierają do płata potylicznego kory mózgowej i tu zostają przekształcone na wrażenia wzrokowe. Impulsy biegnące z przyśrodkowej części siatkówki przechodzą w skrzyżowaniu wzrokowym na drugą stronę (do przeciwległych półkul mózgowych)

Światło docierające do oka przechodzi kolejno przez:

spojówkę- rogówkę- komorę przednią oka (ciecz wodnistą)- źrenicę- soczewkę- ciało szkliste- siatkówkę- nerw wzrokowy- do ośrodka wzroku w płacie potylicznym

Wady wzroku: są wynikiem zaburzeń budowy gałki ocznej, zdolności akomodacji soczewki lub nieprawidłowej budowy rogówki:

1. krótkowzroczność

2. dalekowzroczność

3. astygmatyzm

1. krótkowzroczność - siła refrakcyjna oka jest zbyt duża i promienie skupiane są przed siatkówką, oko ma wydłużoną gałkę, korekta, to soczewki rozpraszające (wklęsłe), oznaczone jako „ - „

2. dalekowzroczność - siła refrakcyjna oka jest zbyt mała i promienie skupiane są za siatkówką, gałka jest zbyt krótka, korekta to soczewka skupiająca (wklęsła), „+”

3. astygmatyzm - siła łamiąca oka nie jest równomierna, nierównomiernie skupiane. Przyczyną może być nieprawidłowa krzywizna (budowa) rogówki lub soczewki. Do korekty stosuje się soczewki cylindryczne, które załamują tylko te promienie, które przechodzą przez pewne części oka

Choroby wzroku:

1. zaćma= katarakta - zmniejszenie przejrzystości soczewki na skutek starzenia się, urazów mechanicznych, działania promieni RTG, cukrzycy. Skutek: pogorszenie wzroku(np. podwójne wodzenie w jednym oku), zmiana zabarwienia źrenicy na szarobiałą

2. jaskra - zbyt wysokie ciśnienie śródoczne, może prowadzić do uszkodzenia nerwu wzrokowego. Skutek: pogorszenie widzenia, mroczki w polu widzenia, ból oka promieniujący do szczęk i czoła; nieleczona może doprowadzić do utraty wzroku

3. daltonizm - zaburzenia widzenia barwnego, głównie czerwieni i zieleni. Choroba genetyczna

4. kurza ślepota - niedostateczna ilość rodopsyny oraz niedobór Wit. A. Ograniczona zdolność widzenia o zmierzchu

5. zez - niesynchroniczne działanie mięśni zewnętrznych oka. Zaburzenia jakości widzenia, widzenie jednooczne.

---