PRAWO - 09.02.2008 /Zjazd 1

PODSTAWY PRAWA (II semestry)

I semestr - PAŃSTWO

II semestr - GAŁĘZIE PRAWA

Dr Bogusław Pytlik

9 zajęcia - zaliczenie

10 zajęcia - wpisy

Żródła: „Podstawy wiedzy o państwie” - Jerzy Kuciński (wyd.BEKA)

INSTYTUCJA PAŃSTWA

PAŃSTWO - z punktu historycznego nie jest instytucją starą (powstało ok. 6-6,5 tys. lat temu)

W sytuacjach uświadamiania sobie przez ludzi ich funkcjonowanie na jakimś terytorium i pod czyjąś władzą.

SUBSTYTUT państwa: Korona Królestwa Polskiego.

WSPÓŁCZESNE PAŃSTWO (potocznie: prezydent, rząd, sądy, administracja):

1/ suma instytucji państwowych w kraju (aparat władzy państwowej)

2/ pojęcie socjologiczne i struktura ludzka (określone pokolenia, które przemijają na określonym terytorium);

• odchodzące pokolenia cos zabierają, coś nowego przybywa, itd.(np.symbole, tradycje)

• proces: ciągłość - państwo

PAŃSTWO NA GRUNCIE NAUK POLITOLOGICZNYCH:

Georg Jellinek (niemiecki prawnik pozytywista) - rozpowszechnił teorię, że państwo tworzą trzy podstawowe elementy:

1. TERYTORIUM

2. LUDNOŚĆ

3. WŁADZA

CZYNNIKI KONSTYTUUJĄCE PAŃSTWO:

1. TERYTORIUM - przedmiot szczególnej ochrony ze strony państwa; naruszenie integralności pilnowane, nie ma znaczenia, co jest w ziemi (sucha pustynia czy drogie minerały)

TERYTORIUM - to:

• ląd z wodami wewnętrznymi

• pas wód morskich

• słup powietrza

• przestrzeń pod powierzchnią ziemi

• pokłady statków (powietrznych i morskich)

• tereny ambasad i konsulatów (obszary eksterytorialne; to nie jest ziemia tego państwa, tylko obowiązuje prawo danego państwa)

2. LUDNOŚĆ - kiedyś było tak: im więcej ludności - nadprodukcja

• podczas wojny: więcej ludności - większa armia

• obecnie: niekoniecznie efekty produkcji zależą od liczby ludności

Czynnik ten nie może być równy zeru (0), bo musi być ludność, aby była WŁADZA

3. WŁADZA - element wpływania na ludzi.

4. PAŃSTWO JEST ORGANIZACJĄ PRZYMUSOWĄ:

• przynależność do niej jest obowiązkowa (tak się rodzimy)

• przymus podporządkowania się systemowi prawnemu danego państwa

5. PAŃSTWO MA MONOPOL NA PRZYMUS FIZYCZNY (dawniej: despocje) - usankcjonowanie wobec poddanych

6. PAŃSTWO JEST ORGANIZACJĄ HIERARCHICZNĄ I ZŁOŻONĄ.

7. PAŃSTWO JEST ORGANIZACJĄ, Z KTÓRĄ UTOŻSAMIAJĄ SIĘ OBYWATELE

8. PAŃSTWO - aby powstało i mogło funkcjonować musi wytworzyć

WEWNĘTRZNY RYNEK EKONOMICZNY (Fenicjanie - pieniądze)

W czasach minionych był bardzo powolny obieg wymiany informacji, które były wypaczone.

(Kupiec żydowskiego pochodzenia Jakuba Ibrachima Ibb. żyje obecnie w Hiszpanii)

GENEZA PAŃSTWA (pojmowana w sposób ogólny - jako forma organizacji życia społecznego):

I TEORIA - PATRIARCHALNA - mężczyzna stojący na czele rodu - jeśli ród się powiększał - to państwo rosło terytorialne (członkowie rodu mieli władzę)

II TEORIA - TEISTYCZNA - państwo jest tworem bogów (starożytni Egipcjanie i Grecy), religia monoteistyczna obaliła tę teorię (rządzili tak naprawdę kapłani)

III TEORIA - PATRYMONIALNA - zakłada: państwo stanowiło własność rządzącego (lasy, łąki, rzeki - należą do władcy, np.Bolesław Krzywousty - rozbił Polską na dzielnice dla synów)

IV TEORIA - UMOWY SPOŁECZNEJ - ma trzy odmiany, związane z konkretnymi osobami;

1. Tomasz Haddes: „Lewiatan”, myśl: „człowiek człowiekowi jest wilkiem”:

• w czasach najdawniejszych (jaskinie) były dwie grupy:

1/ jednostki pozytywne szły na polowanie na mamuta

2/ jednostki niepozytywne polowały na tych pierwszych

2. John Locke: zanim powstało państwo był dobrobyt; ludzi było mało, przyroda miała nadmiar dóbr, ludzie fukncjonowali bardziej pojedynczo niż stadnie, aby mogli funkcjonować w większych grupach: potrzebne zasady i reguły; potrzebna władza, dalszy rozwój i postęp następował

3. Jan Jakub Russoe (z Genewy): monarchia absolutna musi być obalona;

• wg niego do XVIII wieku stan powszechnej dzikości (król i władza jest najgorszym co może być)

• najważniejsza: KONSTYTUCJA

4. XIX wiek: Szkoła Materializmu Historycznego (Marks i Engels):

• państwo powstało po to, aby utrwalać niesprawiedliwość istniejącą na świecie

• państwo powstało, aby utrzymać podział biedni - bogaci

• służby zawsze biorą stronę bardziej uprzywilejowanych (bogaci - bogatsi, biedni - coraz biedniejsi)

• państwo musi bronić przy pomocy władzy tych uprzywilejowanych

• apogeum rozwoju kapitalizmu (1917 r.)

• socjalizm (robotnicy itd., społeczeństwo bezklasowe)

• zanik własności prywatnej

KONCEPCJA OBUMIERANIA PAŃSTWA - jest bliższa nurtom lewicowym;

• SOCJALISTA

• ANARCHISTA (władzę obalić siłą - rewolucja)

• ANARCHOSYNDYKALISTA - bardziej umiarkowany co do siły i przemocy (strajk generalny)

To teorie utopijne.

PO OBALENIU PAŃSTWA:

Anarchiści, anarchosyndykaliści: „chore teorie” - bo pojawia się samorząd, który też jest formą władzy.

/Np. Polpot (Salot Sane) w Kambodży („czerwoni kmerzy”) wymyślił:

• likwidacja miast

• likwidacja religii

• likwidacja pieniądza

• likwidacja elit społecznych (inteligencji)

Zginęło tam ok.5 mln osób./

NAUKA FILOZOFII CHRZEŚCIJAŃSKIEJ: powstawanie państw w wyniku łączenia się kilku państw.

Nie ma isnstytucji, która mogłaby zastąpić państwo: bo państwo musi istnieć dla dobra jednostki (bo człowiek z natury jest zły); bo trzeba płacic podatki, nie należy się uwalniać spod władzy państwa (czeka nas nagroda po śmierci).

W 1990 roku było 167 państw; obecnie ok.200.

EKONOMICZNE PODEJŚCIE DO PAŃSTWA:

Popyt na państwo przejawiają wielkie firmy i koncerny (prezydent „siedzi” w kieszeni oligarchów), które mają:

• idealne miejsce do inwestowania

• niestabilna władza

• „wakacje” podatkowe

• tania siła robocza

POJĘCIE WŁADZY WG RELIGII:

• PROTESTANTYZM - Szwajcaria, Wielka Brytania, Niemcy, Skandynawia

• KATOLICYZM - Polska, Hiszpania, Włochy

• AZJA - strach

Państwa są produktem - wielkie koncerny są ponadpaństwowe.

UNIA EUROPEJSKA (po 1992 roku - Układ z Mastrich):

• państwo federalne (jak USA?)

• współpracujące kontynenty - Europa euroregionów - państwa przestałyby odgrywać swoją rolę.

PRAWO - 23.02.2008 /Zjazd 2

FORMA PAŃSTWA

6000 lat temu państwa były różne, ówcześni filozofowie przeprowadzali różne podzialy i typologie;

państwa antyczne - starożytna Grecja, Egipt itp.

PODZIAŁ PAŃSTW WG PLATONA:

1. TIMOKRACJA - państwo, gdzie władza należy do ludzi odważnych (np.Sparta - zmilitaryzowana - żołnierze)

2. OLIGARCHIA - państwo, w którym władza należy do najbogatszych ludzi (obywateli)

3. DEMOKRACJA - państwo, gdzie rządzi ogół społeczeństwa (obywateli), pojęcie to zmieniało się z biegiem czasu

• to mało stabilne rządy ludu (zbyt duża liczba ludzi rządzących powoduje, że władza jest nieoprzewidywalna)

4. TYRANIA - państwo, które opiera się na stosowaniu przemocy w stosunku do obywateli (do mieszkańców)

(Tyrania - państwo niegodne uwagi)

Dzieło „POLIS” (państwo) - koncepcja Platona na doskonałe (idealne) państwo:

• władza należy do mędrców - filozofów

• gdyby było tak, że władza jest powierzona mędrcom, to rządzenie byłoby doskonałe.

PODZIAŁ PAŃSTW WG ATYSTOTELESA (uczeń Platona, a także Aleksandra Macedońskiego)

O DOBRYCH RZĄDACH

ZŁE RZĄDY (lub dobre i zdegenerowane)

monarchia (król -profesjonalista) arystokracja - władza należy do większej grupy osób (elita społeczna) politeja Czynniki powodujące, że te formy państwa są dobre: MONARCHIA - przewidywalność i stabilność władzy (tzn.profesjonalizm w sprawowaniu władzy) ARYSTOKRACJA - czynnik wykształcenia (większy zakres wiedzy) POLITEJA - to Arystoteles wymyślił sobie opcję, że politeje składają się z pewnych elementów oligarchii (tych, którzy dysponują majatkiem) i demokracji; (wybieralność - wybór - elekcja - wybierać spośród bogatych, którzy potrafią rządzić)

OLIGARCHIA - to, że ktoś umie zarządzać koncernem - nie znaczy, że dysponuje umiejętnością rzadzenia krajem (pieniadze nie przekładaja się na umiejętność rzadzenia państwem) DEMOKRACJA - mało stabilne rzady ludu (nieprzewidywalna władza) TYRANIA - władza opiera się na strachu, przemocy, zniewoleniu

PODZIAŁ PAŃSTW ZE WZGLĘDU NA TYCH, KTÓRYM DANE JEST SPRAWOWAĆ WŁADZĘ:

PAŃSTWA NIEWOLNICZE: (czasy starożytne) Mezopotamia Persja Egipt

PAŃSTWA FEUDALNE: (czasy nowożytne) - władza należy do wielkich właścicieli ziemskich (wasale)

PAŃSTWA KAPITALISTYCZNE: koniec XVIII i poczatek XIX wieku (właściciele środków produkcji) (Marksizm)

PODZIAŁ PAŃSTW DLA POTRZEB PEWNYCH TEORII (prawo międzynarodowe):

Podział z okresu wielkich odkryć geograficznych (koniec XV w.) państwa cywilizowane państwa niecywilizowane

Podział państw wg stosunków międzynarodowych: państwa wojujące państwa neutralne (Szwajcaria, Austria) (Szwecja i Finlandia nie są neutralne - prowadzą tylko politykę nietykalności)

PODZIAŁ PAŃSTW od 1982 r. - (KONWENCJA O PRAWIE MORZA - dostęp do morza):

1. państwa nadbrzeżne (przybrzezne) 2) państwa śródlądowe 3) państwa archipelagowe

4. państwa niekorzystnie położone pod względem dostępu do morza (mają ten dostęp, ale linia brzegowa jest bardzo krótka i nie może ono w pełni korzystać z dostępu do morza)

FORMA PAŃSTWA - to konstytucyjnie określony sposób organizacji życia politycznego i społecznego

(czyli sposób rządzenia),

a na formę państwa składają się:

• forma rządu,

• ustrój terytorialno-prawny,

• styl rządzenia.

Każdy z tych w/w czynników jest wystarczającym powodem, aby przeprowadzać typologie państw.

1. FORMA RZĄDU - to struktura, podział kompetencji oraz wzajemne stosunki prawne (akty prawne, Konstytucja) i faktyczne pomiędzy naczelnymi organami państwa, tj. parlamentem, rządem, prezydentem.

PODZIAŁ PAŃSTW - DECYDUJE TYP GŁOWY PAŃSTWA:

MONARCHIA (król): ABSOLUTNA (Arabia Saudyjska, oman w Bruneji) PARLAMENTARNA (konstytucyjna) - ograniczona (11 państw: Hiszpania, Holandia, Dania, Szwecja, Monako, Belgia, Luksemburg, Norwegia, Lichtenstein, Watykan) DZIEDZICZNA ELEKCYJNA (Watykan)

REPUBLIKA: O SYSTEMIE PREZYDENCKIM (zwane zamkniętą egzekutywą) (np. USA, Meksyk, Brazylia): nie wolno być parlamentarzystą i jednocześnie zasiadać w rządzie prezydent nie może rozwiązać parlamentu prezydent jest jednocześnie premierem O SYSTEMIE PARLAMENTARNO-GABINETOWYM: w klasycznym systemie prezydenta wybiera parlament dwoistość w obrębie władzy wykonawczej; może być król lub prezydent i oddzielnie prezydent odpowiedzialność za rządy ponosi premier - on pociągany jest do odpowiedzialności (przeydent nie) parlamentarzysta - minister może być posłem

SYSTEM PÓŁPREZYDENCKI: występuje: Francja (od 1958 r.), Grecja, Portugalia, Islandia (w zasadzie też) prezydent - premier: ścisła podległość premiera wobec prezydenta (najważniejszy prezydent) nie ma rząd zadnej politycznej samodzielności (KOABITACJA) (np. lewicowy premier jest podległy prawicowemu prezydentowi i musi wykonywać jego polecenia)

SYSTEM KOMITETOWY: tylko Szwajcaria (państwo powstało w 1291r.) - nigdy nie było króla (władcy) ludność została zmuszona do założenia państwa (3 górskie kantony stworzyły związek, by bronić się przed Habsburgami) najważniejszy: PARLAMENT - rząd jest mu podporządkowany

2. USTRÓJ TERYTORIALNY (terytorialno-prawny) - dotyczy terytorialnego podziału państwa oraz stosunków pomiędzy centralnymi i terenowymi organami władzy oraz stopnia decentralizacji władzy.

PODZIAŁ PAŃSTW ZE WZGLĘDU NA USTRÓJ TERYTORIALNO-PRAWNY:

UNIA (państwa złożone) PERSONALNA - oddzielne armie, skarby, sądownictwo; związek co najmniej 2 państw połączonych osobą wspólnego władcy REALNA - też wspólny władca, cały system prawny, jednostka monetarna, armia, polityka (np. po 1569 r. Polska i Litwa) FEDERACJA - współcześnie najczęściej występujący typ państwa zlożonego (np. USA, Niemcy, Rosja, Szwajcaria, Bośnia i Hercegowina) państwa złożone maja własny system instytucji, swój parlament, rząd, system sądownictwa, system edukacyjny itd. co należy do kogo wiadomo, a jakie zadania należą do władz centralnych też KONFEDERACJA (w Europie tylko Szwajcaria): związek państw powołany w celu wspólnego pokonywania zadań (każda konfederacja staje się z upływem czasu federacją) jest formą przejsciową do FEDERACJI

PAŃSTWA JEDNOLITE (UNITARNE): określony podział terytorialny jeden system prawny różnią się:stopniem centralizacji władzy (ile władzy jest przekazywana np. gminom, wszystkie dobre decyzje są podejmowane przez władze centralne)

PAŃSTWA ZDECENTRALIZOWANE: zakres uprawnień jest większy przekazywanie władzy z góry na dół

AUTONOMIA - część terytorium państwa posiadająca mozliwość stanowienia prawa obowiązującego tylko na jej terytorium (prawo to musi być zgodne z prawem obowiązującym w państwie); przyczyny geograficzne (Grenlandia do Danii, Wyspy Owcze) przyczyny ekonomiczne (niedorozwój gospodarczy) (np. włoska Sycylia - ogromna różnica między północa a południem; np. były zabór pruski: Wielkopolska i Śląsk od pozostałych części Polski kiedyś były lepiej rozwinięte) przyczyny historyczne (np.Szkocja od 1707 r. połączona już z Anglią) przyczyny religijne przyczyny kulturowe itp.

3. STYL RZĄDZENIA (rządów) - całokształt zasad, metod, technik stosowanych przez rzadzących w stosunku do różnych grup obywateli.

PODZIAŁ PAŃSTW ZE WZGLĘDU NA FORMĘ RZĄDÓW (STYL RZĄDZENIA):

(np.Autonomia Palestyńska)

PAŃSTWA DEMOKRATYCZNE: - państwa idealne, zasada podziału władzy, chronione prawa i wolności obywateli, wolność słowa i wyznania, pluralizm polityczny (potocznie) plus różne patologie demokracji (korupcje)	PAŃSTWA AUTORYTARNE: - element charakterystyczny dla gospodarki centralnie sterowanej lub gospodarką kierują duże partie (np. dawny PRL): - władza nie ma ambicji całkowitego kontrolowania życia własnych obywateli (kwestie życia intymnego) - władza oczekuje od obywateli określonych działań (np. 1-majowy pochód w PRL-u) - też tworzy się złudzenie demokracji, zezwala się na istnienie innych partii politycznych, ale mają one być posłuszne tylko jednej (np. PZPR; inne: np. SD i ZSL - „lojalka” - że uznają tylko jedną partię zwierzchnią) - ograniczone prawa i obowiązki obywateli - władza rzadko sięga po środki siły militarnej (w PRL: 1956, 1968, 1970, 1976)	PAŃSTWA TOTALITARNE (totalne): (po I wojnie światowej - np.Włochy i III Rzesza) - totalitaryzm wymyślił Giovanni Gentile (żentile) i Benini Mussolini - organizacyjne społeczeństwo - przywódca o nadzwyczajnych cechach, całkowicie kontroluje się życie obywateli (też intymne), jedna partia polityczna - państwo stanu wyjątkowego
	PAŃSTWA AUTORYTARNE i TOTALITARNE: - nie oznacza, że jest monolitem jednej partii (zawsze są inne frakcje partyjne) - można powiedzieć, że jest rozwiązany problem przestępczości zbiorowej (nie ma mafii, bo sama władza jest mafią)

PRAWO - 08.03.2008 /Zjazd 3

WŁADZA - szeroko pojęte zjawisko.

WŁADZA PUBLICZNA:

• jest sprawowana w państwie, ale też i w innych strukturach (partie polityczne, związki zawodowe)

• organizacja o charakterze globalnym

• pewien sposób zachowania ludzi wobec siebie

• też władza w pewnym sensie w charakterze „duchowym” (związki wyznaniowe).

Władza jest zjawiskiem interpersonalnym, o charakterze społecznym.

Władza ma cechy (podobne) wspólne i różne, też dzięki czemu są różne typologie.

RODZAJE WŁADZY:

WŁADZA SUBSTANCJALNA (substancja, materia): - władza w jakimś ujęciu materialnym (tzn. ktoś ma władzę) - władza o charakterze przedmiotowym (można przedstawiać w sposób przedmiotowy) - są dwa założenia do tego rodzaju: 1/ ktoś ma władzę, bo ma pieniądze (swobodnie prowadzi firmę) 2/ w całej populacji ludzi - są tacy, co nie ulegli by tej pokusie - pieniądzom; Poza pieniędzmi - jednocześnie ktoś znajduje się we władczym położeniu - ma AUTORYTET, stąd inne jednostki są gotowe się mu podporządkować. Pomiędzy 1 i 2 - tzw, „jednostka podporządkowująca się” może nie liczyć bezpośrednio na pieniądze - ale czyni to dlatego, że będą zyski w przyszłości.

WŁADZA RELACYJNA - pewien sposób zachowania się ludzi wobec siebie; - jeden podmiot kieruje zachowaniem innego podmiotu - to, że podmiot kierowany podporządkowuje się dobrowolnie i bez przymusu; SEDNO: czyni tak, ponieważ polecenie, które uzyskuje uważa za słuszne (może nie szanować tego kogoś, kto to polecenie wydaje) i za właściwe i tak w zaistniałej sytuacji należy postąpić.

WŁADZA W SENSIE PODMIOTOWYM - ujawnia się w bardzo prostych relacjach, czy sytuacjach (np. kierowca, który zostaje zatrzymany - mówi do funkcjonariusza „panie władzo”) - władzą jest ten, kto ma taką właściwość lub znajduje się w takim położeniu, iż może SKUTECZNIE wydawać rozkazy oraz polecenia innym podmiotom; SKUTECZNIE - znaczy, że chodzi o to, że wydaje polecenia, które wie czy może zakładać, że zostaną spełnione (przy pomocy prawa, sankcji, pieniędzy, autorytetu, uprzywilejowanej pozycji itp.)

WŁADZA W POJĘCIU SUBSTYTUCYJNYM i RELACYJNYM zalicza się do jednej grupy: DEFINICJI: są to tzw. DEFINICJE BEHAWIORALNE (kwestia zachowania); Wg R.H.Tawneya władza - to zdolność jednostki lub grupy osób do modyfikowania zachowań innych jednostek w celu ich podporządkowania.

PODZIAŁ WŁADZY W UJĘCIU HISTORYCZNYM - władza występowała zawsze (władza jest starsza niż państwo); podział na:

RZĄDZĄCYCH i RZĄDZONYCH

Przez lata podział ten był bardzo sztywny, z czasem możliwość sprawowania władzy stawała się bardziej dostępna.

WŁADZA - proces DECYZYJNY WIELOSTOPNIOWY (wielowątkowy)

• np. procedura stanowienia prawa w Parlamencie (ustawy)

• też władza w procesie decyzyjnym - SĄDY - wyrok, który zapada jest przejawieniem władzy państwa wobec nas.

PYTANIE: Skąd się wzięła władza?

• Czy człowiek sam zaczął ją stosować?

• Czy władzę zapożyczył np. ze świata zwierząt? (socjologiczny - zwolennicy teorii zapożyczenia władzy od świata zwierząt)

NIE MA KONKRETNEJ ODPOWIEDZI NA TO PYTANIE;

/tzw. „hierarchia dziobania” - z obserwacji zachowań drobiu; schemat:Jeden osobnik najsilniejszy: władca, który egzekwuje pewne zachowania od pozostałych - zadaje ból jak wie, która jednostka jest najsłabsza;

ten najsłabszy osobnik - na nim reszta tez się wyżywa, dziobią go aż padnie, jednostka przedostatnia chroni najsłabszego po to, by nie zająć jego miejsca./

WŁADZA W ŚWIECIE LUDZI (WPŁYW):

SPRAWOWANA FAKTYCZNIE - za pomocą siły, przemocy, strachu (tyrania) (np.państwa Ameryki Południowej - państwa rządów faktycznych, lata 50-60-70-„hunta”)

OPIERAJĄCA SIĘ NA NORMACH PRAWNYCH - tzw. demokratyczne państwo prawa (tzw. idealny obraz) (np. III Rzesza - też były ustawy i normy, które nie są tutaj normą - to patologie)

ZASADA POZYTYWIZMU PRAWNICZEGO:

Jeżeli prawo zostało uchwalone w sposób legalny, ogłoszone i nie uchylone (nie ważne czy sprawiedliwe czy nie) - to ono obowiązuje.

WPŁYW - WŁADZA:

Władza w celu wyegzekwowania takiego czy innego zachowania może zgodnie z prawem użyć przymusu fizycznego.

WPŁYW - użycie określonych środków w celu wywarcia zmian w zachowaniu innych osób;

Gama środków do tego jest niesamowita: od prośby, błagania (środki delikatne) po zdecydowane:

• propaganda (np. media - wykorzystywanie, by utrwalić jakiś wizerunek)

• demonstracje

• strajki

• głodówka,

aby wywrzeć wpływ na osobę podejmująca decyzję.

WŁADZA - najszersze pojęcie, potem władza publiczna.

WŁADZA PAŃSTWOWA;

1). ŻRÓDŁA WŁADZY PAŃSTWOWEJ:

• nie ma zbyt wielu

• one były zmienne

• często korespondują z teoriami powstania państwa

1/ NAJSTARSZE ŻRÓDŁO - władza jest uwarunkowana wola boską - wola Bogów w starożytności, po liście św.Pawła - władza w jednego Boga (to był komfort sprawowania władzy: Król = Bóg (czytaj: prawie jak Bóg)

- pomazaniec boży (np. Król) - osoba sprawująca władzę (np. monarchia) - kiedy jej majestat został naruszony - musiała być inaczej poruszona przez prawo (szlachcic mógł zabić mieszczanina lub szlachcica, ale już bardziej karany; szlachcic nie mógł jednak zabić króla)

/Ciekawostka:

Powiedzenie „bredzić jak Piekarski na mękach” (Piekarski - szlachcic z Zamojszczyzny, który chciał być sławny, ale nie mógł, postanowił zabić króla i dzięki temu zostać sławny, pod koniec XVI wieku Piekarski zaatakował nożem idącego na msze swiętą w niedzielę króla Zygmunta III Wazę, nie udało mu się go zabić, został złapany i skazany na karę śmierci za podniesienie ręki na osobę, którą Bóg wyznaczył do sprawowania władzy, ale nie tak od razu miał umrzeć, miał cierpieć męki na rynku Starego Miasta - został skazany na rozerwanie na strzępy./

2). ŚRODKI SPRAWOWANIA WŁADZY PAŃSTWOWEJ:

1/ PRZYMUS FIZYCZNY (najstarszy środek)

2/BODŹCE MATERIALNE i MORALNE (lata 50-te, Indie - wyz demograficzny - bodziec: rower lub radio, by nie płodzić więcej dzieci)

3/ PERSWAZJA IDEOLOGICZNA (zabiegi ideologiczne):

- INDOKTRYNACJA

- władza zdawała sobie sprawę, że trzeba ludzi podzielić na różne kategorie (tych, których nie da się przekupić, albo tych, którym wystarczy do przekupienia zwykła pogadanka)

4/ REGULACJA DOPŁYWU INFORMACJI (coś, za pomocą czego kształtuje się obraz świata) - wystarczy jednego dnia zobaczyć różne wiadomości na różnych programach (np. informacja o politykach)

(np. Internet na Białorusi kosztuje 300$ /m-c, a pensja średnia wynosi 50-100$)

- PRZEKAZ PODPROGOWY - coś, co nie jest poza nasza kontrolą (np. Benito Mussolini - „Ducze” - nakazał założyć głośniki radiowe w domach, by go wszyscy słyszeli, np. jak przemawia podczas niedzielnego obiadu)

FUNKCJE WŁADZY PAŃSTWOWEJ:

1/ FUNKCJA INTEGRACYJNA - władza jednoczy naród, społeczeńswto

2/ FUNKCJA DYSTRYBUCYJNA - władza jest tutaj, może wystepować jako pewien posrednik - arbiter w rozdziale dóbr;

Inaczej jest:

• w państwach demokratycznych

• w państwach niedemokratycznych - jest niezwykle ważna ta pozycja (jest strategiczna)

DYSTRYBUCJI podlegają:

• koncesje

• pomoc w procesie prywatyzacji

• inne patologie

3/ FUNKCJA OCHRONNA - władza państwowa ma chronić nie nas, ale panujący porządek (system); w Konstytucji jest zapisane, że gdy jakakolwiek organizacja jest przeciwko państwu, jest delegalizowana (np. w PRL -PZPR chroniła porządek).

4/ FUNKCJA STRUKTUROTWÓRCZA - podział na:

• rządzacych

• rządzonych

(np. posłowie)

DEFINICJE KONFLIKTOWE - związane z definicją władzy państwowej.

KONFLIKT - jest podstawą konstytucjonalizacji władzy (my chcemy tego, co chcą inni, a to dobro występuje w ograniczonej ilości - musi się odbyć podział tego dobra - potrzebny jest arbiter - ktoś, kto tego podziału dokona - np. osoba wybrana przez nas).

Z WŁADZĄ PAŃSTWOWĄ wiążą się kwestie:

1. ZASADA PODZIAŁU (TRÓJPODZIAŁU) władzy:

• (starożytność); najpierw była kwestia zasady podziału władzy, a dopiero potem zasada trójpodziału

• (nowożytność); krytyka monarchii absolutnej, wtedy mówiono pierwotnie o podziale władzy (na jedną stronę - stanowiacą prawo i na drugą - rządzącą)

Monteskiusz - „O duchu praw” - wprowadził:

1/ dodatkowy jeden organ, stanowiący prawo

2/ drugi - rządzący

3/ trzeci - sądzący

stąd ZASADA TRÓJPODZIAŁU WŁADZY.

ABSOLUTYZM OŚWIECONY (niby zreformowany) - powierzanie władzy królowi.

LEGITYMACJA WŁADZY:

WŁADZA LEGITYMOWANA - WŁADZA LEGALNA

• dialog pomiędzy tymi, którzy chcą rządzić, a tymi którzy wybierają (debaty), oferty dla wybierających;

w wyniku tego dialogu > władcze roztrzygnięcie (wynik wyborów parlamentarnych).

Kto lub co może być przedmiotem legitymizacji władzy?

• osoba zajmująca dominującą pozycję w procesie rządzenia (np.monarcha).

SPOSÓB SPRAWOWANIA WŁADZY: nie ważne są osoby, ważny sposób (styl) rządów.

LEGITYMIZACJA W ASPEKCIE SPOŁECZNYM - ktoś obejmuje władzę w wykinu zamachu stanu (nielegalnie), ale społeczeństwo przytaknie i powie że dobrze, to to jest legitymizacja w aspekcie społecznym, czyli AKCEPTACJA (poparcie) SPOŁECZEŃSTWA (np. Piłsudski w 1926r.).

MAKS WEBER wyróżnił trzy RODZAJE WŁADZY PRAWOWITEJ:

1. PANOWANIE TRADYCYJNE (wladza tradycyjna) - zgodna z obyczajami, wierzeniami, o jej prawowitości świadczy długotrwałość, czyli: im dłużej jakaś dynastia sprawuje władzę, tym bardziej ci ludzie potrafia rządzić.

2. PANOWANIE CHARYZMATYCZNE (władza charyzmatyczna) - oparta na szczególnych cechach jednostki; nie podlega sukcesji, nie można przekazać potomkowi swoich genialnych cech (wyjątek: Korea Południowa -„monarchia konstytucyjna”).

3. PANOWANIE LEGALNE - opiera się nie na ludziach i cechach nadprzyrodzonych; ochrony podlegają sposoby, tryb wyboru i sprawowanie władzy w oparciu o istniejace prawo.

PRAWO - 29.03.2008 /Zjazd 4

OGÓLNE INFORMACJE O KONSTYTUCJI.

KONSTYTUCJA (z łac.constituere - ustanawiać, urządzać);

STAROŻYTNOŚĆ: - akty prawne, które regulowały sprawy funkcjonowania państwa (np. edykty cesarskie)	ŚREDNIOWIECZE: (z łac.constitutio); - średniowieczne państwa nie mialy Konstytucji, ale w jakimś stopniu funkcjonowały (np.zakony kościelne; konstytucja zakonu, obciążenia zakonników)	POTEM NA WIELE SPOSOBÓW: MONTESKUISZ: konstytucja jako konstytucja geograficzna (wg tego np. Mazowsze ma nizinną konstytucję) I RP SZLACHECKA: konstytucja=ustawa; (wg tego np.konstytucja budżetowa, konstytucja o ruchu drogowym)
Powyższe definicje sa archiwalne; OBECNIE: KONSTYTUCJA - akt pisany, będący USTAWĄ ZASADNICZĄ, zawierający normy prawne o najwyższej mocy prawnej, regulujące podstawy ustroju politycznego i społecznego (meritum); jest uchwalana przez specjalnie powołany do tego organ, a zmieniona może być tylko w szczególnym trybie.

KONSTYTUCJA PAŃSTW - konstytucja pisana - geneza (pojmowana w sposób ogólny);

Pochodzenie: oświecenie - wiek rewolucji i zmian;

Trzy przykłady najstarszych konstytucji:

NAJSTARSZA: USA (Deklaracja Niepodległości -04.07.1776) Konstytucja uchwalona 17.09.1787 (w życie weszła 2 lata potem) USA - forma sprzeciwu wobec państwa jako monarchii, bo król=tyran i despota PREZYDENT - wymyslona instytucja przez USA; w USA podzielono władzę, bo bano się absolutyzmu totalitarnego (dziś tylko wnosi się poprawki do konstytucji - było ich 27 do tej pory)	Konstytucja Polski - 03.05.1791; 1772: Polska po I rozbiorze: - koniec z liberum veto - koniec z tronem elekcyjnym (tron dziedziczny) - reforma państwa (wprowadzono odpowiednik dzisiejszej Rady Ministrów) - reforma armii i skarbu	Konstytucja Francji - 03.09.1791 We Francji konstytucje były różne, Francja jest rekordzistą pod względem reformacji Konstytucji - do tej pory było 16 zmian. 14.07.1789 - rewolucja, a dopiero po 2 latach Konstytucja (po dwuletnim procesie transformacji) 1791 - Konstytucja - monarchia ograniczona (do stycznia 1793 zgilotynowany król) potem okres republiki (Napoleon itd.) Francja dzisiaj ma 16 Konstytucję.
Wszystkie konstytucje pochodzą z XVIII wieku (wiek oświecenia - rewolucji) OŚWIECENIE - kwestia ograniczenia wladzy (zerwanie z absolutyzmem), zwłaszcza monarszej KONCEPCJA PRAW NATURY (porządek prawny stworzony przez człowieka) i taki, na który nie mamy wpływu (król nie daje życia, więc nie może go zabierać) Konstytucja - biblia porządku publicznego, bo Pismo Święte Nowego Testamentutak samo jak konstytucję traktowanao (naiwnie wierzono, że jeżeli wszystkie stany społeczne przyjmą konstytucję, to będą jej przestrzegać) - utopia, banał ZASADA TRÓJPODZIAŁU WŁADZY -prawo oddzielić od rządzenia PRAWA i WOLNOŚCI CZŁOWIEKA - obywatel we francji - tylko warstwy wyższe (niższe nie traktowano jak obywateli), dopiero Napoleon dołączył do tych wyższych warstw mieszczan.

KONSTYTUCJA jest USTAWĄ ZASADNICZĄ, tzn. że spełnia trzy szczególne cechy:

1. ma szczególną TREŚĆ

2. ma szczególną FORMĘ

3. ma szczególna MOC PRAWNĄ

1949 r. -RFN - Konstytucja - dopóki Niemcy są podzielone jest nazywana USTAWĄ ZASADNICZĄ (jak się zjednoczyli w 89-90 r. nadal tak się nazywa).

ad.1) SZCZEGÓLNA TREŚĆ Konstytucji:

• nie chodzi o to, że Konstytucja w preambule jest pisana językiem patetycznym

• poprzez treść Konstytucja reguluje najważniejsze sprawy państwa (treść jest materią, która nigdzie indziej nie jest prawnie regulowana)

możemy z tego względu dokonać dwóch zasadniczych podziałów:

1/ na Konstytucję FORMALNĄ i MATERIALNĄ:

KONSTYTUCJA FORMALNA - wszystko to, co jest w niej zapisane

KONSTYTUCJA MATERIALNA - to przepisy dotyczące ustroju państwowego oraz stosunków pomiędzy obywatelami a państwem (konstytucja materialna: tylko Wielka Brytania posiada, u nich nie ma formalnej, tam konstytucję zastepuje grupa ustaw, najstarsza np.1215r, 1689, Akt o Unii ze Szkocją itd.);

2/ Konstytucje MAŁE i DUŻE:

KONSTYTUCJA MAŁA - niepełna - reguluje relacje pomiędzy naczelnymi organami władzy w państwie (np. prezydent - parlament); jest uchwalana na czas przejściowy, często w trudnej lub wyjątkowej sytuacji w państwie

W Polsce były trzy Małe Konstytucje:

20.02.1919 (ale Polska bez granic) - dwie części Konstytucji: 1) Piłsudski = naczelnik (prezydent) tak długo aż będzie wybrany właściwy prezydent, 2) Piłsudski = marszałek Polski

19.02.1947 - Europa podzielona na dwie części przedzielona „Żelazną kurtyną”, Polska w bloku moskiewiskim (wschodnim), jeszcze działa PSL Mikołajczyka, są religie w szkole, stwarza się pozory państwa demokratycznego; potem następuje dociskanie śruby, by utrwalić Konstytucję Stalinowską

17.10.1992 - prezydent, Senat, sprawny Trybunał Konstytucyjny; zapis: relacje prezydent-państwo, akceptacja 3 ministrów - powstawał rząd.

KONSTYTUCJA DUŻA (PEŁNA) - zawiera całość materii konstytucyjnej, tzn. jest pewnego rodzaju standard, który Konstytucja mieć musi:

• zasady ustrojowe, prawa i obowiązki obywatela, wolności obywatela, instytucje (działanie ich), podział terytorialny, procedury zmian itp., są uchwalane na czas nieokreślony.

Konstytucje DUŻE w Polsce (5):

• 03.05.1791

• 17.03.1921

• 23.04.1935

• 22.07.1952

• 02.04.1997

Spośród tych 5 tylko jedna była uchwalona legalnie (1921), pozostałe różnie;

03.05.1791 (nielegalna) - Sejm Czteroletni, posłowie niektórzy pobierali dwie diety: od Polski i Rosji, byli przekupni, zbliżała się Wielkanoc, Rosjanie opuszczali Warszawę już pod koniec lutego, dzieki temu było można nielegalnie uchwalić Konstytucję mimo, źe za małe quorum; 1795 - następuje III Rozbiór Polsk, potem zabory.

17.03.1921 (legalna) - wzorowana na francuskiej (1785);

• była pisana przeciwko Piłsudskiemu

• prezydent był symboliczny (do 1926) - urzędował, ale nie rządził, ale potem: na początku lat 30-tych chory Piłsudski, wiosną 34 r. - pojawia się koncepcja, żeby napisać nową konstytucję jeszcze za życia Piłsudskiego

23.04.1935 - jednego dnia odbyły się trzy czytania (tezy konstytucyjne) i uchwalono nową konstytucję („sztuczka”: większością 11/35 głosów?); były dwie wersje:

1. że Piłsudski się zdenerwował i zwołał swoich pułkowników, by ich „ochrzanić” za to

2. że bez zgody Piłsudskiego nic nie mogło być uchwalone (nic nie mogło się wydazryć za jego plecami), dlatego ta wersja optuje za tym, że to Piłsudski „stał” za tym uchwaleniem

22.07.1952 - Konstytucja pisana w dwóch językach (odręczne poprawki Bieruta i Stalina); polskim i rosyjskim (w 1976 - totalne shńbienie PRL - wpisano dozgonną miłość do ZSRR)

02.04.1997 - uchwalano ją od 1992,

• w 1993 -Wałęsa rozwiązuje Sejm;

• SLD, PSL, UP, UD (później Unia Wolności) tworzą nowy projekt Konstytucji; pojawia się pomysł przyjęcia konstytucji w drodze referendum;

• znowelizowano ustawę o trybie uchwalenia Konstytucji (Konstytucja zostanie przyjęta przez naród większością ważnie oddanych głosów - bez ustalenia o frekwencji (która wyniosła ok.43%, a głosów za TAK było 52%)

• jest ona dość dobra, ale wymaga zmian (kwestia sporna).

ad.2) SZCZEGÓLNA FORMA Konstytucji:

• szczególny tryb uchwalania i dokonywania w niej zmian; z tego względu dzielimy na:

KONSTYTUCJA ELASTYCZNA - konstytucja, którą zmienia się w takim stopniu, takim samym trybie, jak zwykłą ustawę (Wielka Brytania - szereg ustaw zwykłych)

KONSTYTUCJA SZTYWNA - przeważają konstytucje, gdzie zmiany odbywają się w szczególnym okreslonym trybie.

GŁOSY:

• zwykła większość (np. 51%, 49/100)

• większość bezwględna (ponad 50%)

• większość kwalifikowana (2/3, 3/5 itd. A nie większość 11/35 ? w 1935roku)

W Polsce większość bezwzględna - SENAT,

zaś większość kwalifikowana 2/3 SEJM

Ciekawostki:

Szwajcaria (1874), Finlandia (1919) ot tak zmienili Konstytucję.

PODZIAŁ KONSTYTUCJI ze względu na SPOSÓB UCHWALANIA:

KONSTYTUCJE OKTROJOWANE; (nadane lub narzucone - np. Napoleon Księstwu Warszawskiemu): król nadaje Konstytucję państwu narzucona: ktoś z zewnątrz narzuca (car, Napoleon)

KONSTYTUCJA OBYWATELSKA; (przeciwieństwo oktrojowanej): konstytucja zaakceptowana przez obywateli państwa (np. w referendum)

ad.3) SZCZEGÓLNA MOC PRAWNA Konstytucji:

• Konstytucja jest najważniejsza (nadrzędna nad wszystkimi aktami normatywnymi)

FUNKCJE KONSTYTUCJI:

1. FUNKCJA PRAWNA - jest podstawą całego systemu prawnego w państwie

2. FUNKCJA INTEGRACYJNA

• integracja wobec prawa (Konstytucja powinna powodować, że wszyscy wobec prawa jesteśmy równi, a Konstytucja nas tak samo traktuje)

• integracja, kiedy obywatele idą do referendum itp.

3. FUNKCJA ORGANIZATORSKA (Konstytucja=statut organizacyjny) - np. każda organizacja w Polsce musi złożyć statut zanim zacznie działać

4. FUNKCJA PROGRAMOWA - niezależnie od ustroju każda konstytucja współczesna wskazuje jakiś kierunek rozwoju (np. 1997 r.- celem RP jest integracja ze strukturami euroatlantyckimi - NATO, UE itd.)

5. FUNKCJA WYCHOWAWCZA - Konstytucja zawiera szereg wartości (aksjologicznie* - rozdział I: zasady ustrojowe; 13 zasad):

• państwo ma za zadanie urzeczywistniać te 13 zasad-wartości (pluralizm, władza podzielona, niezawisłość, demokratyczne państwo prawa itd.)

*aksjologiczny - dotyczący aksjologii, wynikający z aksjologii; także: nacechowany pod względem wartości, wartościujący (np. kategorie aksjologiczne)

PRAWO - 12.04.2008 /Zjazd 5

WYBRANE ZAGADNIENIA OBOWIĄZUJĄCEJ KONSTYTUCJI.

Rozdział II: OBOWIĄZKI OBYWATELI.

Koniec XVIII wieku - prawa człowieka w nowożytnym kształcie (pierwsze trzy Konstytucje + Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela);

26.08.1789 (wybrane artykuły z tej deklaracji):

ARTYKUŁ I	„Ludzie rodzą się i pozostają wolnymi i równymi w prawach…”
ARTYKUŁ III	„Źródło wszelkiej władzy zasadniczo tkwi w narodzie…”
ARTYKUŁ VII	„Nikt nie może być oskarżonym, aresztowanym ani więzionym, poza wypadkami określonymi ściśle przez ustawę i z zachowaniem form przez nią przepisanych…”
ARTYKUŁ X	„Nikt nie powinien być niepokojony z powodu swych przekonań, nawet religijnych…”
ARTYKUŁ XI	„Wolna wymiana myśli i poglądów jest jednym z najcenniejszych praw człowieka…”
ARTYKUŁ XII	„Zabezpieczenie praw człowieka i obywatela stwarza potrzebę władzy publicznej (aparatu przymusu), władza ta zatem jest ustanowioną ku pożytkowi ogółu, nie zaś dla korzyści osobistej tych, którym została powierzona”
ARTYKUŁ XV	„Społeczeństwo ma prawo żądać od każdego urzędnika publicznego zdawania sprawy z jego czynności urzędowych”
ARTYKUŁ XVI	„Społeczeństwo, w którym rękojmie praw człowieka nie są zabezpieczone ani podział władzy nie jest ustalony, nie ma Konstytucji”
ARTYKUŁ XVII	„Ponieważ własność jest prawem nietykalnym i świętym, przeto nikt jej pozbawionym być nie może, wyjąwszy wypadki, gdy potrzeba ogółu… tego wymaga…”

Podstawową koncepcją przy budowaniu praw człowieka było: odwołanie się do praw naturalnych (pewien porządek rzeczy poza zasięgiem ludzkim - stwórca ma prawo decydować o porządku świata).

Dopiero pod koniec XIX wieku PRAWO GŁOSU DLA KOBIET wprowadziły:

• Nowa Zelandia (1893)

• Finlandia (1905)

• Polska (1918)

///T.Fox

John Locke - prekursor liberalizmu i nowoczesnej teorii demokracji.

Jan Jakub Rousseau - „Umowa społeczna” (utopia - demokracja idealna).///

XVIII - dwie kategorie praw ówczesnych:

1. WOLNOŚCI OBYWATELSKIE:

- sfera wolna od ingerencji państwa (nietykalność osobista)

- wolność sumienia i wyznania (czyja władza - tego religia);

(największa emigracja do USA była powodowana prześladowaniami religijnymi)

- nienaruszalność miejsca zamieszkania

2. PRAWA i WOLNOŚCI POLITYCZNE:

- ograniczenie despotyzmu monarchii absolutnej

- prawa wyborcze (mieszczanie dopiero pod koniec XVIII wieku je otrzymali)

- cenzusy (ograniczenia) wyborcze (tak, ale…)

- wolność zgromadzeń

- wolność słowa

Trzeba oddzielić kwestie pojęć:

WOLNOŚĆ --- DOWOLNOŚĆ (dwie różne rzeczy);

bo wolność - to co można i jest prawem dopuszczane (pełna odpowiedzialność za to, co się czyni).

(3.) PRAWA SPOŁECZNE i EKONOMICZNE (potocznie: SOCJALNE):

XIX wiek - rewolucja przemysłowa i tzw. uwolnienie chłopa od ziemi (budowanie wielkiego przemysłu).

To trzecia grupa praw (PRAWA O CHARAKTERZE EKOLOGICZNYM);

Podstawowa terminologia:

PRAWA CZŁOWIEKA (najszersze pojęcie) - to ogół praw przysługujących każdej osobie ludzkiej niezależnie od jakiejkolwiek cechy różnicującej oraz niezależnie od podporządkowania danej osoby jakiemukolwiek systemowi prawnemu.

PRAWA OBYWATELSKIE (kategoria węższa po prawach człowieka) - dotyczą obywateli danego państwa, to prawa przyznane jednostce w oparciu o kryterium przynależności państwowej (np. prawa wyborcze - tylko obywatele).

PRAWA PODSTAWOWE (jeszcze węższa) - to zespół praw wyróżniający się w danym państwie z racji zajmowanego (wyższego) miejsca w hierarchii wartości danego państwa lub społeczeństwa (np. realia europejskie - są dla nas podstawowe; np. prawa kanoniczne - szarłat - sztuka jego interpretacji w państwie wyznaniowym).

WOLNOŚCI OBYWATELSKIE:

1/ WOLNOŚĆ OD PAŃSTWA - pewna sfera prywatności tego, co nam wolno czynić, a państwo w żaden sposób czynić nie może;

2/ WOLNOŚCI W PAŃSTWIE - w obrębie życia społecznego i politycznego (prawa wyborcze, słowa, zgromadzeń itp.,itd.).

KONSTYTUCJA NAJNOWSZA 02.04.1997 r.

Cały katalog praw i wolności obywatelskich SA w rozdziale II Konstytucji.

ZASADY OGÓLNE:

1. ŻRÓDŁO PRAW i WOLNOŚCI OBYWATELSKICH, GODNOŚĆ CZŁOWIEKA - nienaruszalna, niezbywalna, przyrodzona, czyli dana w momencie urodzenia do śmierci;

2. KONSTYTUCYJNE POJĘCIE WOLNOŚCI - z konstytucji wynika, że wolność to możliwość czynienia wszystkiego co nie zostało zabronione przez prawo (swoboda nie zabroniona przez prawo);

3. ZASADA RÓWNOŚCI - równość prawa - rzecz podstawowa, a więc nasza równość wobec prawa i obowiązek stosowania prawa przez państwo wobec nas, zakazana jest dyskryminacja z jakiejkolwiek przyczyny (jakiegokolwiek powodu).

W latach 1993-1997 był problem, który miał być zweryfikowany przez rzeczywistość:

art.33 ust.2 - kryterium płci - weryfikacja do pracy (pytania intymne do kobiet).

W RP istnieje gwarancja praw i wolności dla mniejszości narodowych i etnicznych.

WOLNOŚCI i PRAWA OSOBISTE:

- prawo każdego z nas do ochrony życia

- zakaz stosowania tortur, okrutnego traktowania, zakaz poddawania eksperymentom naukowym

- prawo do nietykalności osobistej (zakaz bezprawnego pozbawienia wolności)

- prawo do obrońcy i obrony

- prawo do rzetelnego sadu działającego bez zwłoki

- prawo do ochrony prywatności (tajemnica korespondencji) (Ciekawostka: w ABW dopuszczalne jest podrobienie podpisu, które nazywane jest przez nich „odwzorowaniem” i jest zgodne z ustawą)

- wolność wyboru miejsca pobytu i zamieszkania

- wolność sumienia i religii (i wyznania) - oznacza wolną od jakiejkolwiek ingerencji władzy publicznej możliwość wyboru światopoglądu oraz jego prezentowania prywatnie i publicznie

z tą zasadą wiążą się kolejne:

- zasada rozdziału Kościoła od państwa - oznacza ona zakaz ingerencji związków wyznaniowych w działalność organów państwa i państwa w działalność związku, a także możliwość powierzenia związkom wyznaniowym pewnych zadań realizowanych przez państwo (np. prowadzenie przedszkoli, żłobków, domów opieki itd.)

- zasada nienaruszalności światopoglądowej i zasada tolerancji - równość w traktowaniu związków wyznaniowych (wobec prawa)

- wolność komunikowania się (art.54), pozyskiwania i rozpowszechniania informacji (wolność trzeba odróżnic od dowolności)

- zakaz ekstradycji obywateli polskich i osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa politycznego bez użycia siły (też prawo azylu).

PRAWA i WOLNOŚCI POLITYCZNE:

- wolność zgromadzeń (min.15 osób) /np. w PRL-3 osoby/

- wolność zrzeszania się (wynika z zasady pluralizmu politycznego - art.10 konstytucji); w RP partie delegalizuje Trybunał Konstytucyjny

- prawo do uczestniczenia w życiu publicznym (prawa wyborcze, prawa obywateli do dostępu do służby cywilnej)

- prawo inicjatywy ludowej (prawo zgłoszenia projektu ustawy przy min. 100 tys. podpisów).

Prawa i wolności polityczne- są tymi prawami, które mogą być najczęściej ograniczane (ze względu na ochronę porządku publicznego lub kwestia ochrony zdrowia lub ochrony moralności publicznej).

PRAWA i WOLNOŚCI EKONOMICZNE, SOCJALNE, KULTURALNE;

• prawo do ochrony własności:

1 wersja (Rewolucja Francuska): wolność - równość - własność;

druga: wolność - równość - braterstwo)

- swoboda działalności gospodarczej

- wolność wyboru, zawodu, miejsca pracy

- zakaz pracy przymusowej 9art.65)

- prawo do ochrony warunków pracy

- prawo do opieki zdrowotnej

- obowiązek państwa prowadzenia polityki do potrzeb mieszkaniowych

- państwo ma obowiązek tworzenia warunków czysto-ekologicznych

- obowiązkowa ochrona państwa konsumentów przed praktykami zagrażającymi zdrowiu i życiu

OBOWIĄZKI OBYWATELSKIE;

- obowiązek przestrzegania prawa

- obowiązek wierności wobec RP (wobec państwa) (art.82)

- obowiązek ponoszenia ciężaru świadczeń publicznych (np. podatki)

- obowiązek obrony ojczyzny (służba wojskowa)

- obowiązek dbałości o stan środowiska naturalnego.

PRAWO - 26.04.2008 /Zjazd 6

ISTOTA i POJĘCIE PRAWA.

PROMULGALCJA - stanowienie prawa („teraz podpis”), oficjalne, urzędowe ogłoszenie aktu normatywnego; terminem tym określa się też podpisanie ustawy przez głowę państwa.

KIERUNKI POZNAWANIA PRAWA;

KIERUNEK POWYTYWISTYCZNY - dosyć młody (II połowa XIX wieku i początek XX) - kierunek dominujący w państwach demokratycznych;

- wg niego prawo - to zespół norm ustanowionych i chronionych przez państwo posługujące się w tym celu środkami przymusu.

Kierunki - normy - dotyczą zewnętrznego zachowania ludzi. Normy te ustanawia autorytet - np. organ upoważniony do stanowienia prawa (państwa demokratyczne - parlament).

Nie ma znaczenia, czy prawo, które obowiązuje jest słuszne czy nie. Jeśli prawo zostało ustanowione i nie jest sprzeczne, to jest obowiązujące.

KIERUNEK PRAWNO-NATURALNY - wywodzący się od praw natury - to kierunek, który ulegl spowszechnieniu w okresie oświecenia, wywodzi się ze starożytności, żyje w dwóch kierunkach prawnych.

KIERUNEK REALISTYCZNY (podejścia) - opiera się na dwóch różnych, czasem podobnych teoriach:

1. TEORIA FUNKCJONALIZMU - jest związana z pytaniem: „czy i jak norma prawna kształtuje zachowania ludzi?” - jeśli tak, to znając prawo, zachowujemy się tak, jakbyśmy się tego prawa bali lub nie bali (jeśli ryzyko polega na tym, że pójdę siedzieć rok - warto spróbować?)

2. TEORIA PSYCHOLOGIZMU - wiąże się z takim założeniem, że norma prawna - jest to zjawisko z psychicznej sfery życia człowieka.

CECHY PRAWA:

PRAWO - służy do nazwania zespołu norm określających postępowanie ludzi.

NORMY POSTĘPOWANIA (nie są normą prawną, są podobne, ale jest różnica: norma prawna posiada sankcje prawną - karę); zawiera:

1. określenie podmiotu bądź podmiotów, którym wyznacza się obowiązek odpowiedniego postępowania (podmioty to adresaci normy)

2. określenie okoliczności, w których postępowanie ma być realizowane (np. lekarz przy wypadku - udzielenie pomocy)

3. określenie sposobu postępowania (prawo może nakazywać lub zakazać działania).

NORMY POSTĘPOWANIA
INDYWIDUALNE	GENERALNE	KONKRETNE	ABSTRAKCYJNE
- indywidualnie określony adresat - indywidualnie określone okoliczności (np. komisja wojskowa)	- generalnie określony adresat - generalnie określone okoliczności, sposób postępowania	- dotyczą jednorazowego zachowania adresata, nie ważne jak jest określony, czy indywidualnie czy generalnie	- dotyczą stałego bądź wielorazowego zachowania się adresata (np. zatrzymanie się na czerwonym świetle jest obowiązkiem dla kierowcy)

PRAWO - to całokształt generalnych i abstrakcyjnych norm postępowania ustanowionych lub uznanych przez państwo, których przestrzeganie jest także przez państwo gwarantowane.

ZWIĄZKI PRAWA z PAŃSTWEM;

(Pierwsze państwo prawa ok. 6000 lat temu)

1. ZWIĄZKI GENETYCZNE - związki prawa z państwem zaczęły p. jednostki

2. ZWIĄZKI FUNKCJONALNE - prowadzą do wzajemnego uzależnienia się prawa i państwa; państwo tworzy swoje prawo, państwo poprzez tworzenie prawa realizuje funkcje rządzenia, państwo chroni prawo, bo potrzebne jest dla właściwego rządzenia. Co prawo daje państwu? Prawo określa strukturę państwa (unitarne, federalne itd.), położenie jednostki państwie (prawa, wolności, obowiązki), tryb funkcjonowania władzy (czyt. Konstytucja), prawo określa obszar, w ramach którego poruszają się sprawujący władzę.

RELACJA POMIĘDZY SYSTEMEM PRAWNYM a INNYMI SYSTEMAMI NORMATYWNYMI;

SYSTEM NORM MORALNYCH (ocena: dobro-zło) - czasami uzupełnia się z prawem; normy moralne powinny być w prawie odzwierciedlone (np. Dekalog - nie zabijaj)

SYSTEM NORM OBYCZAJOWYCH - kształtuje się poprzez wyrabianie pewnych nawyków, np. co powinniśmy czynić zgodnie z dobrym wychowaniem (np. kogo przepuścić w drzwiach)

SYSTEM NORM SPOŁECZNYCH (organizacje formalne i nieformalne) - sądy koleżeńskie w organach formalnych - sformalizowane objęte sankcjami

SYSTEM NORM RELIGIJNYCH - podlegają mu wyznawcy danych religii.

PRAWORZĄDNOŚĆ - to organizowanie i wykonywanie działalności państwowej na podstawie przepisów prawa, gdy prawo to jest równe dla wszystkich oraz zapewnia podstawowe wolności i prawa człowieka i obywatela.

AKT PRAWNY:

AKTY INDYWIDUALNE		AKTY NORMATYWNE
- wydawane są w sprawach jednostkowych (indywidualnych) i SA to decyzje organów państwowych rodzące skutki prawne (orzeczenie sądowe, decyzje administracyjne)		- są tworzone przez organy państwowe posiadające kompetencje prawotwórcze
JEDNOSTRONNE - to decyzje dochodzące do skutku niezależnie od woli podmiotu, którego dotyczą (np. eksmisje) lub też przez jednostronne oświadczenie woli (testament)	DWUSTRONNE - to decyzje organów państwa wywołujące następstwa prawa za zgodą lub na wniosek osoby zainteresowanej lub poprzez oświadczenie woli obustronnie (umowy cywilno-prawne; umowa kupna-sprzedaży)	- są to: Konstytucja, ustawy ratyfikacyjne, umowy międzynarodowe, rozporządzenia, zarządzenia
				- składają się z: NAZWA (Konstytucja, ustawa, umowa, itd…) DATA (… z dnia…) TYTUŁ (Konstytucja nie ma tytułu, ale „Ustawa o szkolnictwie wyższym” tak) PREAMBUŁA (uroczysty wstęp do aktu normatywnego) WSKAZANIE PODSTAWY PRAWNEJ (Konstytucja nie ma podstawy prawnej, ale jest w rozporządzeniu i zarządzeniu) CZĘŚĆ ZASADNICZA (przepisy podzielone na rozdziały, artykuły, ustępy) PRZEPISY KOŃCOWE (uchylają przepisy do tej pory obowiązujące) PROMULGACJA - podpis

PRZEPIS PRAWNY (nie mylić z normą prawną) - to każda jednostka zadaniowa w sensie gramatycznym wchodząca w skład aktu normatywnego (każde zadanie od każdej litery do kropki).

NORMA PRAWNA - to reguła postępowania stworzona na podstawie przepisów prawnych, która zawiera warunki pewnego zachowania i regułę tego zachowania oraz konsekwencje niezastosowania się do wymogów reguły;

składa się z:

• HIPOTEZY, która określa warunki, których zaistnienie powoduje możliwość przypisania komuś obowiązku lub uprawnienia (emeryci, renciści, sytuacja w czasie pożaru);

• DYSPOZYCJI - określa sposób zachowania się adresata i obowiązki (np. udzielenie pomocy);

• SANKCJI - określa konsekwencje prawne zachowania niezgodnego z obowiązkiem sformułowanym w dyspozycji;

Wyróżniamy:

SANKCJE KARNE - pozbawienie wolności

SANKCJE EGZEKUCYJNE - charakterystyczne dla prawa administracyjnego i cywilnego polegające na przymuszeniu adresata do wykonania ciążącego na nim obowiązku (np. nieoddanie długu)

SANKCJE NIEWAŻNOŚCI (np. bez przedstawienia całej formuły) - stosowane w przypadku niezrachowanych procedur (np. Spółdzielnia Mieszkaniowa - wniosek kto za i przeciw - nie….**** kto się wstrzymał i procedura jest nieważna);

A więc w skrócie:

NORMA PRAWNA - to stworzona na podstawie przepisów prawnych generalna i abstrakcyjna reguła postępowania składająca się z HIPOTEZY, DYSPOZYCJI i SANKCJI.

ŻRÓDŁA PRAWA;

1. ŻRÓDŁA POWSTAWANIA PRAWA - to zjawiska społeczne, gospodarcze, polityczne wpływające na treść prawa (np. transformacja ustrojowa)

2. ŻRÓDŁA POZNANIA PRAWA - to wszelkie źródła, z których zdobywamy wiedzę na temat obowiązującego prawa (np. Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Internet, książki, publikacje, notatki)

FORMY TWORZENIA PRAWA;

1. STANOWIENIE PRAWA - czyli organy państwowe powołane do tego stanowią prawo: Sejm-uchwały, Rada Ministrów-rozporządzenia

2. TWORZENIE UMÓW MIĘDZYNARODOWYCH (np. ratyfikacje)

3. TWORZENIE PRAWA POPRZEZ UZNANIE - to sytuacje, kiedy do systemu prawnego zostają włączone normy pochodzące z innych systemów normatywnych (np. normy moralne, obyczajowe), nosi nazwę INKORPORACJI

RECEPCJA PRAWA - UZNANIE jako obowiązujące w pewnych dziedzinach norm prawnych innego państwa.

PRAWO - 10.05.2008 /Zjazd 7

OBOWIĄZYWANIE PRAWA - chodzi o to czy jesteśmy w stanie stwierdzić czy obowiązuje jakieś karne prawo. KILKA UJĘĆ;

• UJĘCIE AKSJOLOGICZNE - rzecz o wartościowaniu co najlepsze, za obowiązujące uznaje się tylko te przepisy prawne, które ocenia się pozytywnie (w zgodzie z naszym systemem wartości, które uważamy za sprawiedliwe i słuszne, np., czy powinna być kara śmierci, ale w praktyce nie ma zastosowania, bo każdy uważa co innego za słuszne)

• UJĘCIE BEHAWIORALNE - norma prawna obowiązuje, jeśli jest stosowana powszechnie na dużą skalę (np. obowiązek meldunkowy) nie jest stosowana w praktyce /ODWYKNIENIE- normy przepisu prawnego, długie niestosowanie się do obowiązującego prawa/

• UJĘCIE FORMALNE - norma prawa obowiązuje, jeżeli

• została ustanowiona przez właściwy organ (np. przez Sejm - ustawa), w przewidzianym trybie ustawodawczym

• została właściwie ogłoszona

• nie zawiera sprzeczności

• nie została uchylona w określonym trybie

ZAKRES OBOWIĄZYWANIA PRAWA:

OBOWIĄZYWANIE PRAWA W PRZESTRZENI danego państwa lub jego części (w p. unitarnych .... w jej niektórych częściach).

OSOBOWE OBOWIĄZYWANIE PRAWA - chodzi o krąg osób, które podlegają prawu danego państwa (np. gdy wyjeżdżamy na wakacje podlegamy prawu danego państwa, ale też obywatel polski podlega prawu polskiemu bez względu na to, gdzie przebywa).

OBOWIĄZYWANIE PRAWA W CZASIE:

- moment początkowy to określenie chwili, kiedy akt prawny zaczyna obowiązywać, czyli ogłoszenie normy prawnej w dzienniku promulgacyjnym (określenie chwili, kiedy norma prawna wchodzi w życie, podanie jej do publicznej wiadomości)

- moment końcowy to moment, w którym norma prawna przestaje obowiązywać, przestaje działać (np. ustawa budżetowa przestaje obowiązywać 31 grudnia o północy)

VACATIO LEGIS - czas pomiędzy ogłoszeniem a faktycznym wejściem w życie, nie ma określonego momentu (najczęściej w praktyce ok.14 dni, ale nie jest standardem)

LEX RETRO NON AGIT - prawo nie działa wstecz (czasem działa wstecz, jeżeli przynosi powszechne korzyści i pożytki,) - normy prawne nie powinny regulować konkretnych zachowań); RETRO AKCJO - prawo działa wstecz - jeżeli przynosi konkretne korzyści poza materialnymi

Bezwzględny zakaz działania wstecz prawa surowego (prawo karne, prawo administracyjne, prawo podatkowe - różnią się odpowiednimi sankcjami).

KOLIZJE OBOWIĄZYWANIA NORM PRAWNYCH - sytuacja, kiedy dane zachowanie regulowane jest przez więcej niż jeden akt (przepis) prawny.

SPOSOBY (KRYTERIA) ROZWIĄZYWANIA:

1. KRYTERIUM CHRONOLOGICZNOŚCI(najważniejsze)- norma prawna uchwalona później uchyla normę prawną uchwaloną wcześniej

2. KRYTERIUM HIERARCHICZNOŚCI - akt prawny wyższy rangą uchyla akt rangą niższy.

3. KRYTERIUM SZCZEGÓŁOWOŚCI - przepis prawny bardziej dokładny (szczegółowy - bardziej dokładnie opisujący sposób zachowania) - uchyla przepis normy o charakterze ogólnym.

Trzech kryteriów nie stosuje się.

PRZESTRZEGANIE PRAWA - to świadome zachowanie zewnętrzne wszystkich adresatów norm prawnych zgodnie z dyspozycjami tych norm wskazanych w hipotezach

Zachowanie niezgodne (nieprzestrzeganie prawa) - NARUSZENIE PRAWA;

OBCHODZENIE PRAWA - zachowanie pozornie zgodne z prawem.

STOSOWANIE PRAWA - przede wszystkim organami upoważnionymi do stosowania prawa są - sądy (wymiar sprawiedliwości).

WYKŁADNIA PRAWA - jest to zespół czynności zmierzających do ustalenia znaczenia i zakresu przepisów prawnych; wykładni mamy kilka:

WYKŁADNIA JĘZYKOWA (GRAMATYCZNA) - polega na ustaleniu znaczenia i zakresu wyrażeń tekstu prawnego przy wykorzystaniu reguł znaczeniowych, stylistycznych języka naturalnego oraz zasad logiki formalnej i prawniczej (często potrzebna jest pomoc językoznawców, ekspertów, tak, że wynik nie zawsze jest taki sam).

Inne wykładnie pozajęzykowe:

W.CELOWOŚCIOWE; W.FUNKCJONALNE - praktyczne zastosowanie przepisu praw;

W.SYSTEMOWE - czy przepis mieści się w danym systemie prawa obowiązkowego

W.HISTORYCZNE - pokazuje znaczenie danego przepisu na przestrzeni lat

W.PORÓWNAWCZA - polega na dokonywaniu porównania przepisów obowiązujących w Polsce do przepisów obowiązujących w innych państwach; Podział na:

• W.ROZSZERZAJĄCA - staramy się wyodrębnić maksimum z przepisu

• W.ZWĘŻAJĄCA - odseparowanie treści dodatkowej i prostowanie rdzenia przepisu (tego, co najistotniejsze)

PODZIAŁ WYKŁADNI WG KRYTERIUM MOCY WIĄŻĄCEJ PRAWO:

1/ WYKŁADNIE O MOCY POWSZECHNIE WIĄŻĄCEJ

• W.AUTENTYCZNA - jest dokonywana przez ten organ, który dany przepis ustanowił

• W.LEGALNA - to wykładnia, która jest dokonywana przez ten organ państwowy, któremu przepisy prawne taką zdolność przyznały (w Polsce: Sąd Najwyższy)

2/ WYKŁADNIE O OGRANICZONEJ MOCY WIĄŻĄCEJ (dokonywane przez sądy):

• W.PRAKTYCZNA - dokonywana przez sąd I instancji (np. Sąd Rejonowy)

• W.ORGANU Społecznego - sąd II instancji (np. Sąd apelacyjny), który dla potrzeb prowadzonej sprawy może dokonać wykładni prawa

• WYKŁADNIA dokonywana przez SĄD NAJWYŻSZY (SN może występować jako sąd kasacyjny)

• W.DOKTRYNALNA (naukowa) - polega na wykładni przepisów prawa dokonywanej przez np. profesora akademickiego na własny użytek i opublikowana np. w prasie, może być czymś inspirującym dla np. sędziów itp

STOSUNKI PRAWNE - definicja:

- to stanowiony przez prawo stosunek społeczny określony normami prawnymi

NAJWAŻNIEJSZE TYPY STOSUNKÓW PRAWNYCH:

• STOSUNKI CYWILNOPRAWNE (kupno biletów itp.) - cechą charakterystyczną jest równość podmiotów w stosunku prawnym (np. umowa kupna-sprzedaży), dobrowolność nawiązania, swoboda kształtowania treści (treść jest do negocjacji).

• STOSUNEK ADMINISTRACYJNO-PRAWNY - nie jest to stosunek równorzędny, z jednej strony jesteśmy my a z drugiej organ administracyjno-prawny, który może zastosować sankcję (np. podanie o wydanie dowodu osobistego, pozwolenie, wezwanie do urzędu)

• STOSUNEK PRAWNO-KARNY - najbardziej nie-równorzędny; z jednej strony oskarżony z drugiej oskarżyciel publiczny (prokurator) - podstawą jest naruszenie prawa przez osobę oskarżoną

SANKCJE najbardziej dotkliwe:

• SANKCJE KARNE

• SANKCJE EGZEKUCYJNE (pozbawienie majątku)

FAKTY PRAWNE - wiążą się z pojęciem stosunku prawnego, to wydarzenia decydujące o powstaniu, o elementach składowych, zmianie lub zniesieniu stosunku prawnego, o tym decydują przepisy prawne

podział faktów prawnych na:

1/ ZDARZENIA - są niezależne od woli podmiotów prawa (fakt narodzin, śmierci, upływ czasu)

2/ ZACHOWANIA - są zależne od woli podmiotów prawa, których dotyczą

Inny podział zakłada istnienie:

• CZYNÓW - które przejawiają się w działaniu lub zaniechaniu; mogą mieć postać czynności prawnych, które mają za zadanie wywołać skutki prawne na drodze oświadczenia woli,

• AKTÓW STANOWIENIA PRAWA - czyli wyroki sądowe

ELEMENTY STOSUNKU PRAWNEGO:

• STRONY STOSUNKU PRAWNEGO - osoby fizyczne i prawne

• PRZEDMIOT STOSUNKU PRAWNEGO - to wszystko, z powodu czego podmioty prawa stają się stronami stosunku i co stanowi obiekt ich wzajemnych uprawnień i obowiązków

UPRAWNIENIA I OBOWIĄZKI:

• UPRAWNIENIE - to możliwość wyboru określonego sposobu zachowania się i uprawnienie może mieć postać roszczenia lub przywileju.

• OBOWIĄZEK - to nakazany lub zakazany przez przepisy prawne (postanowienie umowne) sposób zachowania się stron stosunku prawnego

GAŁĘZIE PRAWA - to historycznie ukształtowany kompleks norm prawnych regulujący określoną dziedzinę życia społecznego wyodrębniony wg jednolitej metody regulacji prawnej

PRAWO - 24.05.2008 / Zjazd 8

PRAWO KONSTYTUCYJNE

WŁADZA USTAWODAWCZA - PARLAMENT - SEJM i SENAT

Współczesne parlamenty możemy podzielić:

STRUKTURY JEDNOIZBOWE	STRUKTURY DWUIZBOWE
Charakterystyczne dla p.p. unitarnych, prostych, które nie mają złożonej (Norwegia, Szwecja, Dania, Grecja, Portugalia)	Charakterystyczne dla p.p. federalnych i złożonych; może być tak, że przyst.w p.p. unitarnych (PL, Czechy) (RFN, Federacja Rosyjska)

Należy unikać nazewnictwa Izba Wyższa, Izba Niższa, terminy historyczne, nie mają dziś odzwierciedlenia (wyjątek Wielka Brytania: Izba Lordów)

Izba Niższa - pochodzenia społecznego, od arystokratycznego.

Izba Lordów - Wielka Brytania

Izba Baronów****

W Wielkiej Brytanii Izba Lordów przetrwała; obecnie Izby niższe odgrywają większą rolę.

Teraz:

Izba pierwsza (SEJM) (Izba Gmin - Wielka Brytania) - pozycja ważniejsza, bardziej znacząca.

Izba druga (SENAT) (Izba Lordów -Wielka Brytania)

POZYCJA USTROJOWA PARLAMENTU:

Z zasady podziału władzy wynika, że Sejm i Senat to organy powołane do stanowienia władzy ustawodawczej, cel: uchwalenie prawa.

Obie izby są organem wyodrębnionym (nie wchodzą w skład innych organów;

rząd nie wchodzi w skład Sejmu, a Sejm nie wchodzi w skład rządu).

SEJM i SENAT to organy przedstawicielskie (zasiadają przedstawiciele narodu, wybrani przez nas).

Źródłem władzy w państwie do stanowienia o wszystkim jest NARÓD.

Naród wybiera przedstawicieli do SEJMU (460) i SENATU (100).

PARLAMENT to reprezentant NARODU.

PREZYDENT to reprezentant PAŃSTWA.

Reprezentacja narodu nie może być jednoosobowa, dlatego przedstawicielami narodu są izby parlamentarne, prezydent sam nie.

SEJM i SENAT to Izby Parlamentu.

Za PARLAMENT lub jego IZBĘ uznajemy organ, który:

1. ma charakter kolegialny, tzn. jest znacznej liczebności

2. musi stanowić reprezentację społeczeństwa (parlament pochodzi z demokratycznych wyborów)

3. bierze udział w sprawowaniu władzy państwowej (uchwalając przede wszystkim ustawy)

4. obraduje z zachowaniem zasady jawności

5. jego członkowie (parlamentarzyści) posiadają szczególny status, tzn. SA chronieni immunitetami*

*STATUS POSŁÓW i SENATORÓW:

1. charakterystyka mandatu;

• MANDAT IMPERATYWNY (związany) - parlamentarzysta może być związany zaleceniami swoich wyborców, tzn. że w przypadku nie wywiązywania się ze swoich obowiązków wyborcy mogą go odwołać

w trakcie kadencji (w Polsce nie funkcjonuje)

• MANDAT WOLNY - nie ma żadnych instrukcji, wyborcy nie wpływają na parlamentarzystę, jest on reprezentantem całego narodu (np. w Gdańsku kandyduje mieszkaniec Warszawy)

2. szczególne uprawnienia posłów i senatorów (co do funkcji i zadań): w Polsce wiążą się tylko z posłami, a nie senatorami, bo Senat nie ma wpływu na ważne stany polityczne. Tylko posłowie mogą zaakceptować dany rząd (wotum zaufania), mają uprawnienia kontrolne (interpelacje i zapytania poselskie), Sejm powołuje rząd i kontroluje go.

3. obowiązki posłów i senatorów:

• udział w pracach parlamentarnych (jeśli się nie udziela i nie wykonuje obowiązków - kara pieniężna 1/3 wysokości swoich diet),

• prowadzenie dyżurów w swoich okręgach (1 raz w tygodniu - w Polsce poniedziałek),

• zakaz łączenia mandatu z winnymi ważnymi funkcjami (nie może być jednocześnie prezydentem, sędzią, prokuratorem, ambasadorem); dopuszczalne jest aby deputowany był ministrem lub premierem w systemie parlamentarnym i gabinetowym. Deputowani nie mogą prowadzić działalności gospodarczej, polegającej na osiąganiu korzyści pochodzących ze skarbu państwa lub majątku samorządu terytorialnego (nie staje do przetargów, nie dostaje zamówień od instytucji państwowych czy samorządowych).

„Polmos” - Palikot.(?)

4. gwarancje prawidłowego wykonywania mandatu:

* UPRAWNIENIE - immunitet parlamentarny (posiada 2 zakresy):

• IMMUNITET NIEODPOWEDZIALNOŚCI - polega na wyłączeniu odpowiedzialności prawnej ze wszystkiego bądź niektóre czyny związane z pełnieniem urzędu (robię to dla dobra ogółu - może się go zrzec lub może być go pozbawiony)

• IMMUNITET NIETYKALNOŚĆI OSOBISTEJ - nie może być pozbawiony wolności i nie może być ona ograniczona (wyjątek: marszałek Sejmu lub Senatu może wydać zgodę) (nie ma immunitetu nietykalności); immunitetem objęte jest mieszkanie i gabinet (biuro poselskie)

* MATERIALNE - musi się określić, które to miejsce pracy (jeśli parlament, to pierwsze miejsce pracy; wyższe diety (ok. 9 tys.+6 tys. na prowadzenie biura poselskiego + zwrot kosztów związanych z pełnieniem obowiązków, np. przeloty), jeśli drugie miejsce - często tak robią wykładowcy - niższe pobory;

- gwarancje w zakresie prawa pracy (jeśli jako pierwsze miejsce pracy - urlopy bezpłatne, nie może ….*******)

KADENCJA SEJMU (4 lata)

KADENCJA SENATU (tyle samo co Sejmu); rozwiązanie sejmu powoduje rozwiązanie Senatu (Polska),

(we Francji, USA inaczej).

Kadencja może zakończyć się w sposób zwyczajny (zakończenie okresu) lub nadzwyczajny (samorozwiązanie lub rozwiązanie decyzją prezydenta RP w sytuacjach przewidzianych w Konstytucji):

- nie uchwalenie budżetu

- nie powołanie Rady Ministrów w trybie ustawowym przez Konstytucję).

W Polsce Wałęsa rozwiązał (mała konstytucja daje możliwość wotum zaufania dla rządu, to może rozwiązać parlament).

SYSTEM OBRAD:

1. SYSTEM SESYJNY - sesje zwyczajne: jesienna i wiosenna, trwają ok.80-90 dni;

2. SYSTEM CIĄGŁY (parlamentarny) - pracują cały rok (w Polsce oprócz Sieronia - wakacje)

ZASADA JAWNOŚCI - praca parlamentu jest jawna, może być przy udziale mediów, obradom parlamentu mogą też przysłuchiwać się zwykli obywatele; może być ograniczona, jeżeli omawiany problem może mieć duże znaczenie dla państwa (utajnienie obrad)

Nieujawnione są: prace komisji parlamentarnych (za wyjątkiem śledczych)

WEWNĘTRZNA PORGANIZACJA SEJMU i SENATU:

Na czele każdej Izby stoi MARSZAŁEK (jednoosobowy organ wewnętrzny).

MARSZAŁEK:

- jest wybierany na pierwszym posiedzeniu

- reprezentuje partię, która wygrała wybory

- reprezentuje swoją Izbę

- przewodniczy obradom

- kieruje pracami prezydium Sejmu i Konwentu seniorów

- zarządza wybory prezydenckie

- jest przewodniczącym zgromadzenia narodowego

- jest osobą nr 2 w państwie (jest upoważniony do zastępowania prezydenta) (nr 3 - marszałek Senatu)

PREZYDIUM SEJMU i SENATORÓW - organ kolegialny, który kieruje pracami Izby (marszałek i wice);

- ustalanie planu pracy

- zwoływanie posiedzeń

- ustalanie ich porządku

- dokonywanie wykładni regulaminu

KONWENT SENIORÓW; tworzą go:

- marszałek i wice-marszałek (czyli prezydium)

- przewodniczący klubów parlamentarnych.

Konwent nie podejmuje żadnych ostatecznych decyzji, a jedynie ustalenia. Ma za zadanie wpływać na poprawną organizację obrad.

KOMISJE PARLAMENTARNE - główne miejsce pracy deputowanych:

- K.STAŁE - powołane na cały czas kadencji i zajmują się stałym zakresem prac

- K.NADZWYCZAJNA.

STRUKTURY POLITYCZNE;

W Sejmie Kluby (min.15 osób) i Koła Poselskie (min.3 osoby), które ….***** deputowanych pod katem ich orientacji politycznych. Liczebność ma istotne znaczenie, np. czas, który otrzymują politycy w debacie jest uzależniony od ilości osób. Kolejność zabierania głosu wg wielkości klubów i kół. (W Senacie nie ma kół - są tylko Kluby -min. 7 senatorów)

FUNKCJE SEJMU i SENATU:

1. FUNKCJA USTROJODAWCZA - związana ze stanowieniem ustroju państwa; polega na uchwalaniu Konstytucji lub aktualizowania jej.

2. FUNKCJA USTAWODAWCZA - najważniejsza funkcja Parlamentu (ścieżka legislacyjna):

- inicjatywa ustawodawcza

- projekt ustawy (Prezydium)

- pierwsze czytanie (uzasadnienie uchwalenia danej ustawy)

- obróbka, poprawki (Komicja Ustawodawcza)

- drugie czytanie (na posiedzeniu Sejmu)

- debata i dyskusja, zgłaszanie poprawek

3. FUNKCJA BUDŻETOWA

4. FUNKCJA KREACYJNA - Parlament bierze udział w tworzeniu innych instytucji państwowych

5. FUNKCJA KONTROLNA - możliwość udzielania wotum nieufności

ZGROMADZENIE NARODOWE - SEJM + SENAT.

DODATKOWE WIADOMOŚCI:

SEJM

Przede wszystkim, Sejm uczestniczy w tworzeniu rządu udzielając wotum zaufania powołanej przez Prezydenta Radzie Ministrów lub samodzielnie wybierając Prezesa Rady Ministrów i proponowany przez niego skład rządu.

Ponadto Sejm, za zgodą Senatu, powołuje Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich i Generalnego Inspektora Danych Osobowych, a na wniosek Prezydenta Sejm powołuje Prezesa Narodowego Banku Polskiego.

Sejm powołuje również członków Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, część składu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Krajowej Rady Sądownictwa i Rady Polityki Pieniężnej.

Władza wykonawcza i jej organy.

Do organów władzy wykonawczej zaliczamy:

1. PREZYDENTA

- zasadnicze zadanie prezydenta RP to reprezentowanie państwa w kontaktach z zagranicą: przyjmowanie przedstawicieli delegowanych przez inne państwa; wysyłanie przedstawicieli Polski na placówki zagraniczne;

- Prezydent sprawuje zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi RP

- ogłasza wybory do parlamentu

- powołuje premiera, a na jego wniosek dalszych członków Rady Ministrów

- posiada prawo inicjatywy ustawodawczej oraz veta ustawodawczego

- nadaje obywatelstwo

- powołuje na stanowiska niektórych wyższych urzędników

- posiada również możliwość prawa łaski

- przyznaje ordery i innego rodzaju odznaczenia

Do tej pory urząd prezydenta w sprawowany był przez: G. Narutowicza, S. Wojciechowskiego, I. Mościckiego, L. Wałęsę, A. Kwaśniewskiego.

2. RZĄD

- w skład rządu wchodzi premier i wyznaczani przez niego, a powoływani przez prezydenta, ministrowie

- Prezes Rady Ministrów i poszczególni ministrowie posiadają prawo inicjatywy ustawodawczej

- rząd opracowuje i przygotowuje coroczny plan budżetowy

- podejmuje decyzje w zakresie bieżącej polityki wewnętrznej i zewnętrznej państwa

- ustawy są przyjmowane przez parlament, natomiast rząd odpowiedzialny jest za ich wykonanie

Możemy wyróżnić trzy systemy sprawowania władzy:

- system parlamentarno - gabinetowy - Polska

-system prezydencki - Meksyk, USA

- system mieszany - dominujący we współczesnym świecie

Władza sądownicza i jej organy.

W skład polskiego wymiaru sprawiedliwości wchodzą następujące jednostki:

- Trybunał Konstytucyjny, który orzeka o zgodności ustaw z konstytucją.

- Trybunał Stanu prowadzący sprawy najwyższych urzędników państwowych, w sytuacji, gdy zostają oni posądzeni o popełnienie przestępstwa.

- Sąd Najwyższy rozpatrujący odwołania od decyzji sądów niższej instancji

- Naczelny Sąd Administracyjny, sądy administracyjne - ocenią decyzje, wydają postanowienia odnoszące się do działań podejmowanych przez organy państwowe.

- Sądy wojskowe

- sądownictwo powszechne - trójinstancyjne (sądy rejonowe i okręgowe, a także i apelacyjne)

Prawo państwowe reguluje relacje, które występują między obywatelami, instytucjami państwowymi. Dokonuje oceny, co jest prawnie dozwolone, a co jest przez prawo zakazane.

W prawie możemy wyróżnić różne jego dziedziny jak np. prawo handlowe, rodzinne czy karne. Na straży przestrzegania prawa stoją specjalnie w tym celu powołane organy, do których należą: policja, Najwyższa Izba Kontroli (NIK).

Konstytucja, ustawy oraz rozporządzenia ministrów to akty prawne w RP.

KONSTYTUCJA, - czyli ustawa zasadnicza, o charakterze nadrzędnym w stosunku do innych aktów, mająca najwyższą moc prawną, co oznacza, że inne ustawy czy rozporządzenia nie mogą być z nią sprzeczne. Rozstrzyga o systemie politycznym, jak również i gospodarczy, jaki obowiązuje w państwie. Określa, kto i w jaki sposób sprawuje władzę. Rozdziela również kompetencje pomiędzy organy władzy państwowej, dokonuje określenia praw i obowiązków, a także i wolności przysługujących obywatelom.

Konstytucja uchwalana jest w specjalnym trybie, odmiennym niż ten stosowany do ustaw zwykłych. Do zaprowadzenia zmian w konstytucji, potrzebny jest wniosek złożony, co najmniej przez 1/5 posłów zasiadających w sejmie, senacie lub przedłożenie tego wniosku przez urzędującego prezydenta. Projekt ten, w takim samej formie, musi zostać zaaprobowany przez obie izby (Sejm i Senat). Obie Izy maja na to 60 dni. Przyjęcie ustawy dokonującej zmiany w konstytucji następuje w obecności przynajmniej ½ ustawowo określonej liczby posłów i senatorów. Większość musi stanowić, co najmniej 2/3 głosów. Senat do przyjęcia zmian potrzebuje połowy osób zasiadających w Senacie. Potrzebna jest bezwzględna większość głosów.

Konstytucja w każdym państwie jest naczelnym aktem decydującym o ustroju danego państwa, o prawach, jakie przysługują obywatelom. Jest to fundament całego systemu prawnego. Decyduje o podziale władzy, o celach i sposobach ich osiągania ważnych dla państwa.

Dotychczas, w Polsce obowiązywały następujące konstytucje:

- 3 maja 1791 rok - Konstytucja 3-go Maja ( m.in. wzmacniała władzę króla, zniosła obowiązujące dotychczas liberum veto)

- luty 1919 rok - Tzw. Mała Konstytucja

- 17 marca 1921 rok - Konstytucja Marcowa ( wprowadziła system rządów parlamentarnych, szeroki zakres praw i swobód dla obywateli)

- 23 kwietnia 1935 rok - Konstytucja Kwietniowa (wprowadzała system rządów prezydenckich)

- maj 1952 rok - Konstytucja PRL (Polskiej Republiki Ludowej, system rządów komunistycznych)

- czerwiec 1992 rok - Mała Konstytucja

- 2 kwietnia 1997 rok - Konstytucja III RP

ZGROMADZENIE NARODOWE - w jego skład wchodzi sejm i senat. Izba wyższa, czyli senat, składa się ze 100 senatorów. Izba niższa, która jest sejm, składa się z 460 posłów. Członkowie obu izb wybierani są w wyborach powszechnych, tajnych, równych, bezpośrednich, proporcjonalnych, na kadencję 4 - letnią. W parlamencie mogą zasiąść partie, które w wyborach przekroczyły 5% próg wyborczy. Koalicje muszą osiągnąć próg 8%. Wybory do Senatu odbywają się zgodnie z zasadą większościową, co oznacza, że mandaty zdobywają osoby, które w danym okręgu uzyskali największą liczbę głosów. Wybory do sejmu odbywają się natomiast według zasady proporcjonalnej.

SEJM - w jego skład wchodzi 460 posłów. Są oni wybierani w wyborach pięcioprzymiotnikowych (równych, tajnych, proporcjonalnych, bezpośrednich i powszechnych). Sejm wybierany jest na cztery lata, a jego kadencja rozpoczyna się w dniu, gdy izba zbierze się na pierwsze posiedzenie. Kadencja ulega zakończeniu w dniu, który poprzedza pierwsze posiedzenie nowo wybranego sejmu. Do zadań izby niższej należy ustawodawstwo, funkcja kreacyjna, oraz sprawowanie kontroli nad rządem i innymi jednostkami państwa. Najważniejsze zadania sejmu związane są z funkcją ustawodawcza. W ustawach regulowane są takie dziedziny jak: prawa i wolności obywateli, sposób działania o organizacji naczelnych organów państwa, sposoby sprawowania nad nimi kontroli. Szczególne znaczenie ma tutaj ustawa dotycząca budżetu. Ustawy wydawane przez sejm, mogą również upoważniać Prezydenta do ratyfikacji, w imieniu polskiego państwa, umów międzynarodowych (także do ich wypowiadania).

Nie tylko ustawy, ale także w formie uchwały sejm podejmuje swoje decyzje. Ta formą przyjmuje decyzja o przeprowadzeniu referendum, czy o udzieleniu Radzie Ministrów wotum nieufności. Sejm spełniając swoją funkcję kreacyjną, decyduje o powołaniu i odwoływaniu urzędników na niektóre stanowiska państwowe. Ta funkcja jest również realizowana poprzez wotum zaufania, które Rada Ministrów otrzymuje od Sejmu. Może on także samodzielnie wybrać Prezesa Rady Ministrów i cały jej skład, lub zaaprobować kandydatury przedstawione przez Prezydenta. Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Generalny Inspektor danych Osobowych czy Rzecznik Praw Obywatelskich to stanowiska, o obsadzeniu, których decydują zarówno sejm jak i senat. Prezydent przedstawia kandydaturę na Prezesa NBP, która podlega akceptacji sejmu. Do kompetencji kreacyjnych sejmu zaliczamy również współdecydowanie o powalaniu: Trybunału Konstytucyjnego, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Rady Polityki Pieniężnej, Krajowej Rady Sądownictwa, Trybunału Stanu.

Do zadań kontrolnych sejmu możemy zaliczyć: wykorzystywanie interpelacji, możliwość pytań i zapytań poselskich, udzielanie absolutorium dla rządu związane z prawidłowym wykonaniem budżetu, udzielanie wotum nieufności w stosunku do Rady Ministrów. Taki wniosek uchwalany jest większością ustawowej liczby posłów, przy czym wniosek musi zostać zgłoszony przez posłów, w liczbie, co najmniej 46. Wniosek taki musi również zawierać imienne wskazanie na kandydata, który ma zastąpić premiera, do którego wotum nieufności jest adresowane. Do zadań kontrolnych zaliczamy również przyjmowanie sprawozdań Najwyższej Izby Kontroli dotyczące przeprowadzonych przez nią kontroli. Takie sprawozdania składa również Rzecznik Praw Obywatelskich, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.

Funkcję kontrolną sprawuje nie tylko sejm jako izba, ale również i komisje działające w jego ramach. Ich funkcje kontrolne są również związane z wysłuchiwaniem sprawozdań, informacji poszczególnych ministrów, uchwalanie opinii i stanowisk skierowanych do Rady Ministrów jako takiej, lub poszczególnych ministrów wchodzących w jej skład. Wytyczne lub prośby mogą być kierowane również m.in. do Prezesa Narodowego Banku Polskiego.

Przez sejm może zostać również powołana specjalna komisja do zbadania określonej sprawy.

Również i samodzielnie, posłowie mogą uczestniczyć w sprawowaniu funkcji kontrolnej. Maja taka możliwość dzięki zapytaniom, interpelacją poselskim. Swe pytania z prośbą o wyjaśnienie danej sprawy, czy o określenie stanowiska ministerstwa w jakiejś kwestii mogą kierować do członków Rady Ministrów, instytucji czy organów państwowych, albo np. do samorządu lokalnego.

Poseł ani senator nie może być uzależniony od wyborców, związany instrukcjami od nich pochodzącymi. Posiada immunitet, który go chroni przed np. pociągnięciem do odpowiedzialności karnej (poza kilkoma przypadkami, np. zdrada stanu). Mandat poselski nie może być np. łączony z niektórymi stanowiskami w administracji państwowej, na przykład ze sprawowaniem funkcji Prezesa NBP czy Prezesa NIK. W Sejmie posłowie mogą się organizować w koła poselskie (co najmniej 3 posłów) lub kluby poselskie (co najmniej 15 posłów). Są one tworzone na zasadzie przynależności politycznej, partyjnej.

Organy sejmu - w jego skład wchodzą:

- Marszałek Sejmu - stoi on na straży prawa, godności, zapewnia porządek obrad. Decyduje on o zwoływaniu posiedzeń Sejmu i przewodniczy im. Zwołuje tez Konwent Seniorów, kieruje pracami Prezydium Sejmu, rozpoczyna proces uchwałodawczy, jak również i ustawodawczy. W przypadku, gdyby Prezydent nie był w stanie sparować swoich funkcji, na jego miejsce zostaje powoływany Marszałek Sejmu.

- Prezydium Sejmu - tworzą go Marszałek i Wicemarszałkowie. Są wybierani przez Sejm. Prezydium Sejmu ustala tryb pracy izby, harmonogram. Nadzoruje również współpracę pomiędzy poszczególnymi komisjami. Do jego zadań należy również wykładnia regulaminu sejmu, w przypadku, gdy zachodzą jakieś sprzeczności.

- Konwent Seniorów - zapewnia spójność działań klubów i kół poselskich. Jego skład stanowią przewodniczący klubów, kół poselskich działających w Sejmie, Marszałek i jego zastępcy. Zadania Konwentu Seniorów związane są przede wszystkich z funkcją doradczą

- komisje powoływane przez Sejm - ich skład wyłaniany jest z grona posłów wchodzących w skład sejmu danej kadencji. Opiniują, rozpatrują i przygotowują spawy, nad którymi sejm będzie pracował na zbliżających się posiedzeniach. Marszałek, czy wicemarszałkowie mogą zwrócić się do komisji o wydanie opinii w jakiejś konkretnej sprawie. Do komisji należy również sprawowanie funkcji kontrolnej, z zakresu kontroli działań organów państwa, samorządu terytorialnego, czy innych jednostek. Kontroli poddawane jest wykonanie uchwał i ustaw wydanych przez sejm.

Komisje powołane przez sejm rozpatrują przygotowane przez ministrów sprawozdania, informacje pochodzące od osób kierujących poszczególnymi organami państwowej administracji, dokonując jednocześnie analizy działań, jakie były podejmowane. Komisje sejmowe są powoływane na wniosek przedstawiony przez prezydium Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu seniorów. Powołanie następuje w drodze uchwały. Komisja, jej skład osobowy jest odzwierciedleniem układu sił politycznych, jakie są w Sejmie. Kadencja Sejmu może ulec skróceniu. Dzieje się tak gdy 2/3 większości posłów podejmie taka uchwałę. Również Prezydent, w szczególnych okolicznościach, może podjąć decyzję o skróceniu kadencji.

Obradujące na jednym posiedzeniu dwie izby - Sejm i Senat, tworzą Zgromadzenie Narodowe. Obraduje ono od przewodnictwem Marszałka Sejmu. Do głównych zadań Zgromadzenia Narodowego należą: uchwalanie konstytucji, wysłuchanie przysięgi nowo powołanego Prezydenta, może też podjąć uchwałę, o postawieniu Prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu.

Prawo wyborcze.

Mamy dwa rodzaje prawa wyborczego:

- bierne prawo wyborcze, - czyli prawo zasiadania w Sejmie czy w Senacie. Do Sejmu, może zostać wybrany polski obywatel, którego wiek, najpóźniej w dniu wyborów jest nie mniejszy niż 21 lat. Do Senatu ta granica wynosi lat 30.

- czynne prawo wyborcze - prawo, które umożliwia głosowanie w referendum, w wyborach parlamentarnych, prezydenckich czy samorządowych. Czynne prawo wyborcze posiada każdy polski obywatel, który najpóźniej do dnia wyborów ma 18 lat. Prawa tego nie posiadają osoby ubezwłasnowolnione, czy skazane prawomocnym wyrokiem sądu na pozbawienie praw publicznych, wyborczych.

Inicjatywa ustawodawcza.

Według polskiej konstytucji, inicjatywa ustawodawcza przysługuje: posłom, senatorom, Prezydentowi RP, Radzie Ministrów, obywatelom posiadającym czynne prawo wyborcze (co najmniej 100 tys.) Są jednak wyjątki, gdyż ustawy związane z zaciąganiem długu publicznego, ustawę budżetową, ustawy dotyczące udzielenia gwarancji finansowych przez państwo mogą być tylko inicjowane przez Radę Ministrów.

Mandat poselski.

Jest to pełnomocnictwo udzielone przez wyborców. Jego celem jest sprawowanie funkcji przedstawiciela narodu (bycia posłem lub senatorem). Mandatu tego nie można łączyć z niektórymi innymi stanowiskami administracji państwowej. Należą do nich: piastowanie stanowiska Prezesa NBP, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Prezesa NIK, ambasadora, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Niedozwolone jest również równoczesne zatrudnienie w Kancelarii Prezydenta, Sejmu czy Senatu. Sędziowie, prokuratorzy, policjanci, osoby zatrudnione w służbach ochrony państwa na czas sprawowania mandatu są zobowiązani do zrezygnowania ze swoich stanowisk do dnia, w którym sejm zbiera się na pierwsze posiedzenie.

Wygaśnięcie mandatu ma miejsce w momencie śmierci osoby zajmującej to stanowisko, zrzeczenia się przez nią mandatu, końca kadencji sejmu, czy pozbawienia mandatu. Nie można zasiadać jednocześnie w obu izbach.

Marszałek sejmu.

Wybierany jest na pierwszym posiedzeniu, kandydatów zgłaszają posłowie,(co najmniej 15), wybór dokonywany jest większością, co najmniej połowy ustawowo określonej liczy posłów i senatorów. Marszałek strzeże porządku obrad, kieruje pracami izby i Prezydium Sejmu, zwołuje Konwent Seniorów i mu przewodniczy. Kieruje również pracami Kancelarii Sejmu, desygnuje i odwołuje jej szefa, jego zastępców po otrzymaniu opinii pochodzącej od Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich. Podczas obrad Zgromadzenia Narodowego przewodniczy jego obradom.

Ordynacja wyborcza - ustawa, która określa sposób organizacji i tryb, w jakim wybory są przeprowadzane.

Organy Sejmu - konstytucja wymienia tutaj Marszałka, jego zastępców, Konwent Seniorów, różnego rodzaju komisje.

Proces legislacyjny - proces wydawania ustaw, innych aktów prawnych przez Sejm i Senat. Proces ten zaczyna się w momencie przedłożenia odpowiedniego projektu, przez podmioty do tego upoważnione. Projekt ten czytany jest następnie w obu izbach, opiniowany przez komisje, uchwalany przez Sejm, następnie przez Senat. Końcowy etap tego procesu to złożenie podpisu przez Prezydenta i ogłoszenie gotowej ustawy w Dzienniku Ustaw.

Rząd

W Polsce, premiera desygnuje prezydent - osoba desygnowana jest zazwyczaj wskazana przez partię lub koalicję przejmującą władzę. Premier proponuje skład rządu (czyli kandydatów na ministrów), który jest przedstawiany Sejmowi (w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub od przyjęcia dymisji poprzedniego rządu). W Sejmie kandydaci na ministrów są przesłuchiwani przez odpowiednie komisje sejmowe i uzyskują (lub nie) rekomendacje tych komisji. Premier po negatywnej ocenie swojego kandydata przez daną komisję może zaproponować inną osobę na to stanowisko (nie jest to jednak konieczne). Następnie Sejm na posiedzeniu plenarnym wysłuchuje opinii przedstawicieli komisji sejmowych. W ciągu 14 dni od wybrania składu Rady Ministrów premier ma obowiązek wygłosić w Sejmie exposé z wnioskiem o wotum zaufania, po czym przeprowadza się głosowanie za powołaniem lub odrzuceniem całego proponowanego składu rządu. Po pozytywnym wyniku głosowania, do którego potrzebna jest bezwzględna liczba głosów, prezydent odbiera przysięgę od nowopowołanej Rady Ministrów i od tego momentu zaczyna ona formalnie sprawować władzę wykonawczą.

Premier składa dymisję na ręce prezydenta w przypadku, gdy:

- ukonstytuował się nowy Sejm (po wyborach parlamentarnych)

- premier lub Rada Ministrów rezygnują z pełnionej funkcji (w tym przypadku prezydent może nie przyjąć dymisji)

- Sejm nie udzielił wotum zaufania rządowi

- Sejm uchwalił wotum nieufności wobec rządu (wotum nieufności jest konstruktywne, czyli wraz z wnioskiem o wyrażenie wotum nieufności musi być podane nazwisko nowego szefa Rady Ministrów)

W krajach o systemie parlamentarno-gabinetowym tak jak Polska rząd jest wyłaniany i odpowiedzialny przed parlamentem..

Sejm

Sejm jest od końca XV w. najwyższym organem ustawodawczym w Polsce.

Obecnie Sejm stanowi niższą izbę polskiego parlamentu. Składa się on z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym. Kadencje Sejmu są 4-letnie. Zaczynają się w dniu pierwszego posiedzenia nowowybranego Sejmu i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

Obecny Sejm obraduje ciągle, jego obrady są jawne

Organy Sejmu:

- Marszałek Sejmu

- Wicemarszałkowie Sejmu

- Prezydium Sejmu

- Konwent Seniorów

- oraz komisje sejmowe

Funkcje i uprawnienia Sejmu:

Funkcja ustrojodawcza i ustawodawcza

- ustanawianie ustroju państwa,

- stanowienie prawa przez uchwalanie ustaw oraz ogłaszanie uchwał, w tym budżetu państwa,

- określanie podstawowych kierunków działalności państwa.

Funkcja kreacyjna:

- powoływanie na stanowiska i zatwierdzanie składu rządu,

- w szczególnym wypadku ? prawo do samodzielnego powołania rządu (w przypadku uchwalenia wotum nieufności),

- wybór i powoływanie na stanowiska:

- zastępcy przewodniczącego i członków Trybunału Stanu,

- sędziów Trybunału Konstytucyjnego,

- członków Krajowej Rady Sądownictwa (spośród posłów),

- członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Rady Polityki Pieniężnej,

- Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka,

- prezesów Najwyższej Izby Kontroli, Narodowego Banku Polskiego,

- Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych,

- prezesa i członków kolegium Instytutu Pamięci Narodowej,

- powoływanie osób na niektóre inne stanowiska państwowe przez Marszałka Sejmu w porozumieniu z odpowiednimi organami

Funkcja kontrolna

- wotum nieufności wobec rządu lub konkretnego ministra,

- absolutorium budżetowe,

- zapytania i interpelacje skierowane do członków rządu, prezesa NIK lub NBP (osoby, do których skierowane są zapytania i interpelacje mają 21 dni na odpowiedź)

Senat

Senat Rzeczypospolitej Polskiej jest organem ustawodawczym, izbą wyższą polskiego parlamentu. Składa on się ze 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych na kadencję 4-letnią (W przypadku wygaśnięcia mandatu Prezydent RP zarządza wybory uzupełniające).

Organy senatu:

- Marszałek Senatu: stoi na straży praw i godności Senatu Rzeczypospolitej.

- Prezydium Senatu, organ Senatu. Do jego obowiązków należy dokonywanie interpretacji regulaminu Senatu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich, zlecanie komisjom senackim rozpatrzenie spraw w danym zakresie, ustala zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Senatu i jego organów, powołuje doradców oraz korzystania z ich opinii i ekspertyz, czuwa nad wykonywaniem przez senatorów ich obowiązków wynikających z regulaminu, opiniuje sprawy wniesione przez marszałka senatu, podejmuje inne czynności wynikające z regulaminu Senatu.

- W Sejmie RP, to organ zapewniający współdziałanie klubów poselskich w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu

- Komisja senacka, komisja parlamentarna powoływana przez Senat, w celu rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Senatu oraz wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez Senat, Marszałka Senatu lub Prezydium Senatu.

1

28

---