Jerzy Grabosz

Ocena ryzyka zawodowego

Spis treści:

Gdańsk, styczeń 2005

1.0 Wstęp

Przez długi czas profilaktykę w dziedzinie bhp traktowano jako reakcję na wypadek lub chorobę. Dlatego też badanie przyczyn wypadków i chorób oraz projektowanie i wdrażanie działań zapobiegawczych nazwano profilaktyką reaktywną. Nowa koncepcja profilaktyki została wprowadzona w przemyśle pod wpływem idei wykorzystywanych w praktyce medycznej, przewidywaniu awarii sprzętu kosmicznego oraz w redukowaniu częstości popełniania przez pracowników niebezpiecznych błędów. Istotą tej nowej koncepcji było przeciwdziałanie występowaniu zdarzeń, które oceniano jako możliwe i zagrażające, ale które faktycznie jeszcze się nie wydarzyły. Działania te nazwano profilaktyką aktywną. Jej stosowanie wymaga wyprzedzającego identyfikowania zagrożeń, szacowania i oceniania ryzyka oraz projektowania działań redukujących jego wielkość z uwzględnieniem wiedzy o ryzyku.

Po awarii w Czarnobylu wypadki i katastrofy zaczęto traktować jako zdarzenia mające swoje źródło w kulturowo uwarunkowanych postawach ludzi wobec ryzyka oraz społecznej motywacji do rozpoznawania i eliminowania potencjalnych przyczyn jego podejmowania. Profilaktykę wypadków i chorób zawodowych potraktowano jako element zarządzania firmą wykorzystujący ogólną wiedzę z zakresu zarządzania oraz szczegółową dotyczącą zarządzania ryzykiem w odniesieniu do zagrożeń zlokalizowanych w technicznym i społecznym środowisku pracy. Procedurą wspomagającą profilaktykę aktywną jest analiza ryzyka. Umożliwia ona identyfikowanie zagrożeń, szacowanie wielkości ryzyka, a następnie jego ocenę i redukcję.

2.0 Pojęcie ryzyka

Termin „risicare” był używany w języku łacińskim na określenie niebezpiecznego żeglowania w pobliżu skał. Słowem „rischio” nazywają Włosi zachowanie narażające na zagrożenie lub sytuację o niepożądanych, negatywnych skutkach. Około 1500 roku pojęcie ryzyka było stosowane w działalności kupieckiej do oceny stopnia bezpieczeństwa szlaków handlowych w związku z koniecznością ubezpieczenia transportowanych ładunków. Używano go wówczas jako synonimu terminu „zagrożenie” lub przeciwieństwa pewności. Obecnie termin „ryzyko” wyraża zbiór możliwych, niepożądanych konsekwencji działania, miernik wielkości zagrożenia lub cechę sytuacji, procesu, obiektu, przedsięwzięcia względnie postępowania. Ryzyko lub ryzykowanie są utożsamiane z wielkością i prawdopodobieństwem poniesienia straty lub doznania krzywdy w sytuacji zagrożenia, co przedstawia rysunek 1.

Zagrożenie istnieje realnie. Jest nim każde źródło lub przyczyna sytuacji, której skutkami mogą być urazy, choroby, straty materialne lub zniszczenie środowiska naturalnego. Skutki tych zdarzeń mogą mieć różną wielkość. Wypadek lub choroba mogą doprowadzić do śmierci, inwalidztwa lub przemijającego, dłuższego lub krótszego okresu niezdolności do pracy. Każdy z tych skutków zdarzenia, wywołanego przez zagrożenie, może wystąpić z różnym prawdopodobieństwem.

Rys. 1 Ryzyko a zagrożenie.

Ryzyko jest wyobrażeniem lub wiedzą o skutkach zagrożenia oraz
o prawdopodobieństwie wystąpienia tych skutków. Określając ryzyko ujmuje się jedną miarą przewidywane skutki zagrożenia oraz przekonanie co do możliwości ich wystąpienia. Wielkość ryzyka jest iloczynem skutków zagrożenia oraz prawdopodobieństwa ich wystąpienia.

Zgodnie z tą regułą ocena ryzyka uzyskuje największą wartość, gdy skutki zagrożeń są postrzegane jako duże, na przykład, gdy zagrożenie może spowodować śmierć człowieka lub grupy osób, oraz gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że zdarzenie o takich skutkach może wystąpić. Reguła ta pokazuje również, że ryzyko można redukować przez ograniczenie stopnia ciężkości skutków zagrożeń oraz przez zmniejszenie wielkości prawdopodobieństwa występowania niebezpiecznych zdarzeń mających zdolność powodowania strat lub krzywdy.

W Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ryzyko występujące w pracy nazwane zostało ryzykiem zawodowym. Termin ten w w/w rozporządzeniu oznacza prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

W znaczeniu prawnym o ryzyku mówi się, gdy praca jest wykonywana w warunkach niezachowania przepisów bezpieczeństwa lub przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS), względnie najwyższych dopuszczalnych natężeń (NDN). W przypadku, gdy zachowane są wymagania przepisów
i norm, to w znaczeniu prawnym praca jest traktowana jako pozbawiona ryzyka, a zatem bezpieczna.

Faktycznie nie istnieją prace, warunki i sytuacje całkowicie pozbawione ryzyka. Niebezpieczne i niepożądane wydarzenia mogą powstać pomimo zgodności warunków z przepisami bezpieczeństwa, na przykład wskutek popełnionych błędów w ocenie własnej sytuacji lub zagrożeń, względnie w następstwie niespodziewanych stanów organizmu powodujących wzrost ludzkiej zawodności.

Podjęcie lub niepodjęcie ryzyka jest następstwem subiektywnej oceny jego wielkości oraz przewidywanych korzyści lub strat. Ocena wielkości ryzyka jest wydawana na podstawie postrzeganych cech zagrożenia, posiadanej wiedzy o ryzyku, doświadczenia z ryzykiem, a także czynników psychologicznych - postaw wobec ryzyka i ryzykowania oraz cech osobowości.

Rys. 2. Czynniki warunkujące zachowanie się w sytuacji ryzyka

Wiedza o ryzyku umożliwia dokonywanie obiektywnej oceny jego wielkości. Powodzenie w podjęciu ryzyka powoduje, że w przyszłej, podobnej sytuacji pracownik zaniża ocenę wielkości ryzyka, natomiast doświadczenie negatywne lub brak doświadczeń pozytywnych wpływają na percepcję ryzyka zbliżoną do faktycznej jego wielkości.

Postawy wobec ryzyka i niektóre cechy osobowości różnicują poziom indywidualnej gotowości do podejmowania ryzyka oraz kształtują preferencje do ryzykownych lub ostrożnych zachowań. Częstość zachowań ryzykownych w przedsiębiorstwie zależy od psychologicznego klimatu dotyczącego ryzyka i ryzykantów. W przypadku akceptacji przez przełożonych ryzykownego zachowania podwładnych oraz nagradzania ryzykantów, częstość takich zachowań jest duża. W celu zmniejszenia częstości zachowań ryzykownych i zwiększenia częstości zachowań zgodnych z przepisami bhp niezbędne jest stosowanie strategii profilaktycznej obejmującej:

• informowanie pracowników o ryzyku zawodowym, jego skutkach oraz sposobach zmniejszania jego wielkości,

• ułatwianie pracy bezpiecznej oraz stwarzanie warunków do postrzegania pracy zgodnej z przepisami bhp jako bardziej korzystnej od ryzykownej,

• utrudnianie podejmowania ryzyka oraz zwiększanie postrzeganego kosztu podejmowania ryzyka.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (§ 39.1) stwierdza, że pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe występujące przy określonych pracach oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.

Udokumentowana wiedza o ryzyku stanowi podstawę do informowania pracowników o ponoszonym przez nich ryzyku zawodowym oraz do sformułowania w regulaminie pracy zapisu przedstawiającego procedurę przekazywania takiej informacji. Artykuł 226 Kodeksu pracy stwierdza, że pracodawca jest obowiązany informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami, natomiast artykuł 104 Kodeksu pracy w punkcie 8 poleca aby w regulaminie pracy były przedstawione obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, w tym także sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą.

3.0 Metodologia identyfikacji zagrożeń i ocena ryzyka zawodowego

Proces uzyskiwania wiedzy o ryzyku wchodzi w zakres zalgorytmizowanych działań określanych terminem „analiza ryzyka”. Analiza ryzyka dotycząca bezpieczeństwa i higieny pracy obejmuje:

1. wyróżnienie stanowiska pracy, dla którego ryzyko ma być analizowane,

2. wyróżnienie czynności wykonywanych na stanowisku,

3. określenie niebezpiecznych zdarzeń, które mogą powstać pod wpływem zagrożeń towarzyszących czynnościom wykonywanym na stanowisku,

4. określenie rodzaju i wielkości skutków zagrożeń (obrażeń lub uszczerbku na zdrowiu), jakie mogą powstać w następstwie niebezpiecznych zdarzeń,

5. określenie prawdopodobieństwa wystąpienia przewidywanego skutku zagrożenia,

6. oszacowanie wielkości ryzyka,

7. dokonanie oceny ryzyka,

8. zaprojektowanie sposobu redukcji lub utrzymania ryzyka na akceptowalnym poziomie - jeżeli jest małe,

9. dokonanie powtórnej oceny ryzyka uwzględniającej przyjęty sposób jego zmniejszenia,

10. sporządzenie dokumentacji ryzyka, oceny jego poziomu
    i sposobu zmniejszenia.

W identyfikacji zagrożeń oraz szacowaniu, ocenie i dokumentowaniu ryzyka zawodowego dla potrzeb niniejszego opracowania wykorzystano metody zalecane w literaturze i w normie oraz wiedzę i doświadczenie specjalistów.

Ad1. Wyróżnienie stanowisk pracy

Analizą ryzyka można objąć określoną liczbę stanowisk pracy, zgodnie z wymaganiami struktury organizacyjnej w przedsiębiorstwie.

Ad2. Wyróżnienie czynności

Przyjęta procedura zakłada wyróżnienie, dla każdego stanowiska pracy, około 5-10 czynności obejmujących wszystkie zadania realizowane na stanowisku. Dla każdej z tych czynności identyfikowane są zagrożenia i możliwe niebezpieczne zdarzenia, a następnie każde niebezpieczne zdarzenie jest podstawą do szacowania ryzyka. Podczas jednej czynności roboczej może zaistnieć kilka rozmaitych niebezpiecznych zdarzeń. Dla każdego z nich określa się wielkość skutków i prawdopodobieństwo ich powstania.

Ad. 3 Określenie niebezpiecznych zdarzeń

Jest to działanie, którego celem jest zidentyfikowanie zagrożeń towarzyszących pracy na stanowisku oraz rozpoznanie możliwych niebezpiecznych zdarzeń wypadkowych (załącznik 1) lub chorobowych (załącznik 2), jakie mogą powstać w następstwie:

• wypadku,

• narażenia na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia,

• wykonywania uciążliwej pracy.

Ad 4. Określenie wielkości i rodzaju skutków niebezpiecznych zdarzeń

Niebezpieczne zdarzenie jest niepożądanym skutkiem zagrożenia. Skutkiem niebezpiecznego zdarzenia są urazy względnie choroby o różnym stopniu ciężkości i czasie leczenia, co przedstawia rysunek 3.

W celu określenia skutków niebezpiecznych zdarzeń, mogących zaistnieć na stanowisku pracy, niezbędne jest dokonanie prognozy najpierw rodzaju niebezpiecznego zdarzenia, a potem jego urazowego lub chorobowego skutku (według załączników 3 i 4). Każdy z tych skutków może okazać się duży, średni lub mały. Ocenę wielkości skutków niebezpiecznych wydarzeń wydaje się na podstawie zapisów umieszczanych w tabeli 1.

Rys. 2 Skutki zagrożeń.

Tabela 1 Ocena wielkości skutku niebezpiecznego zdarzenia

Rodzaj skutku niebezpiecznego zdarzenia	Ocena skutku
		słowna	symbol
Śmierć grupy lub osoby, obrażenia i choroby powodujące nieodwracalne skutki - inwalidztwo, skrócone trwanie życia, zeszpecenie, dolegliwości obniżające jakość życia, w tym utratę lub znaczne obniżenie wzroku, słuchu, wydolności; również skutki odwracalne powodujące absencję ponad 6 miesięcy.	Duży	D
Urazy lub choroby o skutkach odwracalnych powodujące absencję od 1 miesiąca do 6 miesięcy.	Średni	S
Urazy lub choroby, stany obniżonego samopoczucia przemijające samoistnie lub wskutek leczenia, powodujące absencję do 1 miesiąca.	Mały	M

Ad 5. Określenie prawdopodobieństwa skutków niebezpiecznych zdarzeń

Wskutek upadku z wysokości, na przykład z 3 metrów, można się zabić, złamać kręgosłup, rękę lub nogę, dotkliwie się potłuc, względnie, przy szczęśliwym zbiegu okoliczności lub bardzo dużej sprawności spadającego człowieka, upadek może zakończyć się „bezurazowo”. Prawdopodobieństwo zarówno śmierci jak i bezurazowego upadku jest jednak mniejsze w porównaniu z prawdopodobieństwem doznania złamania ręki lub nogi względnie dotkliwego potłuczenia się.

W szacowaniu skutków niebezpiecznych zdarzeń zazwyczaj określa się większy z różnych możliwych skutków, dla którego następnie wyznacza się odpowiednie prawdopodobieństwo wystąpienia. Na przykład upadek z wysokości 3 m. Może się zakończyć śmiercią (duży skutek) z małym prawdopodobieństwem lub potłuczeniem się (mały skutek) z dużym, względnie średnim prawdopodobieństwem. Przyjęto trzy wielkości prawdopodobieństwa występowania możliwych skutków niebezpiecznych zdarzeń: duże, średnie i małe. Do oceny prawdopodobieństwa skutków niebezpiecznych zdarzeń wykorzystuje się zapis umieszczony w tabeli 2.

Tabela 2 Ocena prawdopodobieństwa wystąpienia skutków niebezpiecznych zdarzeń.

Częstość występowania skutków	Ocena prawdopodobieństwa
		słowna	symbol
Zdarzenia z przewidywanymi skutkami mają miejsce. Wystąpienie skutków jest realne w danej sytuacji.	Duże	D
Zdarzenie o przewidywanych skutkach jest realne, jednak jego wystąpienie obserwuje się bardzo rzadko.	Średnie	S
Zdarzenie takie jeszcze nie wystąpiło, a jego wystąpienie jest możliwe ale bardzo mało prawdopodobne.	Małe	M

Ad 6. Oszacowanie wielkości ryzyka

Wielkość ryzyka jest iloczynem wielkości skutku niebezpiecznego zdarzenia oraz prawdopodobieństwa wystąpienia skutków o wyróżnionej wielkości. Jeżeli znane są skutki zagrożeń - tj. gdy została oceniona ich przewidywana wielkość jako duża (D), średnia (S) lub mała (M), oraz gdy określono prawdopodobną częstość ich wystąpienia - jako dużą (D), średnią (S) lub małą (M), to wielkość ryzyka może zostać oszacowana na podstawie danych z tabeli 3.

W przypadku zagrożenia czynnikiem szkodliwym dla zdrowia określa się jego skutek w postaci symptomów choroby zawodowej - na przykład utraty słuchu, pylicy, dolegliwości powodowanych drganiami, działaniem pól elektromagnetycznych itp. w ciągu wieloletniego okresu narażenia. Przyjmuje się wówczas, że narażenie na działanie czynnika szkodliwego o natężeniu lub stężeniu powyżej NDS lub NDN doprowadzi z dużym prawdopodobieństwem do powstania choroby zawodowej.

Tabela 3 Skutek szacowania ryzyka.

Skutek	x	Prawdopodobieństwo	=	Ryzyko
D	x	D	=	D
D	x	S	=	D
S	x	D	=	D
D	x	M	=	S
M	x	S	=	S
S	x	S	=	S
S	x	M	=	S
M	x	S	=	S
M	x	M	=	M

Ad.7 Ocena ryzyka

Iloczyn wielkości skutków i prawdopodobieństwa ich zaistnienia jest oszacowaną wielkością ryzyka. Przed podjęciem decyzji o przystąpieniu do czynności roboczej, dopuszczeniu technologii do stosowania lub wykorzystania wyposażenia względnie instalacji, oszacowaną wielkość ryzyka należy ocenić pod kątem możliwości jego zaakceptowania i podjęcia. Akceptowalnym jest ryzyko małe. Ryzyko duże należy najpierw zmniejszyć do poziomu akceptowalnego lub tolerowalnego. Oznacza to, że jakaś czynność o pierwotnie oszacowanym ryzyku dużym może być podjęta dopiero po zastosowaniu zabezpieczeń redukujących jego poziom do wielkości akceptowalnej (A). W przypadkach wyjątkowych, kiedy znane i dostępne zabezpieczenia nie umożliwiają uzyskania poziomu ryzyka niższego od średniego można ten średni poziom ryzyka tolerować (T) - do czasu zaprojektowania i zastosowania odpowiednich zabezpieczeń. Ryzyko duże ocenia się jako nietolerowalne (N). Czynność o ryzyku ocenionym jako nietolerowalne nie może być podjęta. Sposób oceny i postępowania z ocenionym ryzykiem przedstawia tabela 4.

Tabela 4 Ocena ryzyka i postępowanie z ryzykiem.

Oszacowana wielkość ryzyka	Ocena wielkości ryzyka		Sposób postępowania z ryzykiem
		Symbol		Słowna
Małe	A	Akceptowalne	Może być podjęte bez redukcji. Wskazane utrzymanie ryzyka na niskim poziomie
Średnie	T	Tolerowalne	Wymaga redukcji do poziomu akceptowalnego poprzez zastosowanie zabezpieczeń i specjalnych procedur
Duże	N	Nietolerowalne	Pracy jeszcze nie rozpoczętej nie można zacząć do czasu zmniejszenia ryzyka. Kontynuowaną pracę o dużym ryzyku należy bezwzględnie przerwać. Ryzyko trzeba zmniejszyć do poziomu małego lub warunkowo tolerowalnego poziomu średniego

Ad 8. Redukcja lub utrzymania ryzyka na akceptowalnym poziomie

Ryzyko można zredukować przez działania skoncentrowane na zagrożeniach oraz na ludziach. Z działań skoncentrowanych na zagrożeniach należy podjąć takie, które:

• doprowadzą do zmniejszenia zagrażającej energii - napięcia elektrycznego, ciśnienia, stężenia środków chemicznych, hałasu, wibracji, zapylenia, ciężaru przenoszonych przedmiotów itp.,

• eliminują niebezpieczne materiały lub substancje, bądź zastępują je mniej niebezpiecznymi,

• zmniejszają czas ekspozycji na zagrożenia poprzez rotacje, wyznaczanie limitów czasu pracy w zagrożeniu itp.,

• umożliwiają odsunięcie pracownika od źródła energii lub niebezpiecznego materiału,

• ograniczą możliwość kontaktu z zagrażającą energią lub niebezpiecznym materiałem, przez tworzenie barier lub zabezpieczeń umieszczanych na:

• źródle energii lub niebezpiecznym materiale - w postaci środków ochrony zbiorowej,

• pomiędzy źródłem energii lub niebezpiecznym materiałem a organizmem człowieka w postaci ekranów, zasłon, osłon itp.,

• organizmie człowieka - w postaci środków ochrony indywidualnej,

• określają szczegółową procedurę bezpiecznego wykonania zadania pomimo zagrożenia,

• zapewniają porządek, drożność przejść i właściwy stan schodów oraz podłóg.

• Działania skoncentrowane na ludziach mogą obejmować:

• szkolenie i dostarczanie wiedzy umożliwiającej rozpoznawanie zagrożeń oraz wykonywanie zadań w sposób bezpieczny,

• dostarczanie informacji o zagrożeniach,

• udostępnianie właściwych i specjalistycznych narzędzi,

• projektowanie zadań dostosowanych do fizycznych i umysłowych cech wykonawców,

• motywowanie do podejmowania bezpiecznych metod pracy oraz do niepodejmowania ryzyka,

• ograniczenie ekspozycji na fizyczne i psychologiczne stresory zawodowe,

• motywowanie do zachowania uwagi i ostrożności.

Najskuteczniejszym sposobem zmniejszenia ryzyka jest ograniczenie zagrożenia u jego źródła. Dobre efekty uzyskuje się również w następstwie zastosowania środków ochrony zbiorowej lub odsunięcia pracowników od źródła zagrożenia na bezpieczną odległość. W niektórych przypadkach zabezpieczeniem dostatecznie zmniejszającym ryzyko może być zastosowanie środków blokujących dostęp człowieka do źródła zagrożenia. Stosunkowo najmniej skutecznym sposobem redukcji ryzyka jest wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej. Środki ochrony indywidualnej należy stosować wówczas, gdy niemożliwe jest ograniczenie zagrożenia u źródła oraz gdy ich użycie może istotnie zmniejszyć jego skutki.

Oddziaływanie na ludzi należy traktować jako ważny zabieg kształtujący kulturę bezpieczeństwa zatrudnionych. Szkolenie i informowanie o ryzyku są szczególnie skuteczne, jeśli pracownicy są niekompetentni lub niedoinformowani co do sposobów rozpoznawania zagrożeń oraz radzenia sobie w sytuacji ryzyka. W przypadku, gdy duże lub średnie ryzyko jest skutkiem łamania zasad bezpiecznego postępowania, określonych w znanych przepisach bhp, może ono zostać zmniejszone przez przedstawienie możliwych skutków takiego postępowania, zarządzenie bezwzględnego obowiązku postępowania zgodnego z przepisami oraz systematyczne nadzorowanie przestrzegania przez pracowników wydanego zarządzenia. Zasadne jest również przypominanie o zagrożeniach i bezpiecznych metodach pracy w instrukcjach udzielanych podczas wydawania poleceń.

W redukowaniu ryzyka przyjmuje się następujących 10 zasad, sformułowanych przez W. Haddona, nakazujących:

• zapobiegać wytwarzaniu się zagrożeń w miejscu, gdzie mogą powstać,

• zmniejszyć ilość powstającej energii,

• zmniejszyć szybkość przestrzennego rozmieszczania się uwolnionej, zagrażającej energii od jej źródła,

• oddzielić w czasie i przestrzeni zagrożenie od obiektu, który ma być chroniony,

• oddzielić zagrożenie od obiektu chronionego za pomocą umieszczenia między nimi materialnej bariery,

• zmodyfikować podstawowe cechy zagrożenia,

• uczynić obiekt chroniony bardziej odpornym na uszkodzenia, jakie może wywołać zagrożenie,

• podjąć przeciwdziałanie spowodowanemu już uszkodzeniu wskutek działającego zagrożenia,

• ustabilizować, naprawić i poddać rehabilitacji to, co zostało uszkodzone.

Ad 9. Powtórna ocena wielkości ryzyka uwzględniająca sposób jego redukcji

Powtórna ocena ryzyka wymaga udzielenia, przez osobę lub zespół szacujący wielkość ryzyka, odpowiedzi na następujące pytanie: Czy zastosowanie zaproponowanego zabezpieczenia zapewni dostateczny poziom bezpieczeństwa? Odpowiedź „tak” oznacza, że jeśli kompetentny i chcący postępować bezpiecznie pracownik dostosuje się do obowiązujących go technologii i procedur pracy oraz zastosuje zaproponowane zabezpieczenia zmniejszające ryzyko, to z prawdopodobieństwem bliskim pewności wykonywana przez niego czynność nie doprowadzi do powstania niebezpiecznego zdarzenia wypadkowego lub niebezpiecznego zdarzenia chorobowego.

Ad 10. Dokumentacja ryzyka, oceny jego poziomu i sposobu zmniejszenia.

Dokumentacja dotyczy ryzyka utraty życia lub zdrowia podczas wykonywania czynności roboczych przypisanych do określonego stanowiska pracy. Dokumentacja wymaga przedstawienia:

• nazwy niebezpiecznego zdarzenia, jakie może powstać pod wpływem aktywizacji zagrożenia podczas czynności wykonywanej na stanowisku pracy,

• możliwego skutku niebezpiecznego zdarzenia - rodzaju urazu lub uszczerbku na zdrowiu,

• oceny wielkości ryzyka - pierwotnego, przed zastosowaniem zabezpieczeń,

• sposobu utrzymania ryzyka na akceptowalnym poziomie lub zmniejszenia go do poziomu akceptowalnego,

• oceny poziomu ryzyka po zastosowaniu przyjętego sposobu jego zmniejszenia.

Dokumentacja ryzyka zawodowego dla potrzeb przedsiębiorstwa wymaga zebrania informacji o elementach składowych ryzyka w jednostkach organizacyjnych wchodzących w zakres przedsiębiorstwa oraz sporządzenia na tej podstawie dla stanowisk pracy istniejących w w/w jednostkach Karty oceny ryzyka zawodowego. Wzór Karty oceny ryzyka zawodowego przedstawia załącznik 5.

Artykuł 226 Kodeksu pracy nakłada na pracodawcę obowiązek informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Obowiązek ten może zostać spełniony przez zapoznanie zatrudnionych z treścią Kart oceny ryzyka. W związku z tym, pracownikom należy udostępnić wypełnione Karty oceny ryzyka zawodowego, występującego w ich miejscu pracy, w celu zapoznania ich z wielkością i specyfiką ryzyka oraz z metodami umożliwiającymi utrzymanie ryzyka na akceptowalnym poziomie. Fakt zapoznania się z wielkością ryzyka oraz sposobem jego zmniejszenia pracownik poświadcza własnoręcznym podpisem na Karcie oceny ryzyka lub na liście pracowników zatrudnionych na określonym stanowisku, dołączonej do Karty oceny ryzyka zawodowego.

Informacja zawarta w Kartach oceny ryzyka zawodowego może zostać wykorzystana podczas szkoleń wstępnych i okresowych. W informacji o ryzyku podawanej podczas szkoleń należy przedstawić dane o:

• zagrożeniu zawodowym i cechach umożliwiających jego rozpoznawanie,

• skutkach urazowych lub chorobowych, takich jak: śmierć, kalectwo, skrócone trwanie życia wskutek chorób zawodowych, obniżenie standardu życia poszkodowanego i jego rodziny itp.,

• zalecany przez pracodawcę sposób ochrony przed skutkami zagrożeń, na przykład jakie prace wymagają bezwzględnego stosowania środków ochrony indywidualnej, jakie procedury postępowania obowiązują w realizacji „szczególnie niebezpiecznych prac” itp.

Celowe jest wykorzystywanie informacji o ryzyku w organizowaniu zadań, zwłaszcza nowych lub rzadko wykonywanych. Istotne efekty motywacyjne można uzyskać przez włączenie do szkoleń okresowych zajęć przeznaczonych na szacowanie ryzyka przez uczestników szkolenia, a następnie na zaprojektowanie środków i procedur zabezpieczających.

Warunkiem zorganizowania w przedsiębiorstwie bezpiecznych warunków pracy i bezpiecznego postępowania zatrudnionych jest wiedza o zagrożeniach i ryzyku zawodowym oraz o sposobach jego zmniejszenia. Zagrożenie jest tym co może spowodować wypadek, chorobę lub szkodę. Ryzyko jest miarą zagrożenia. Szacunek jego wielkości uwzględnia zarówno możliwe, niepożądane skutki zagrożenia, jak i prawdopodobieństwo ich powstania.

Wiedza o ryzyku wykorzystywana jest w profilaktyce wypadków i chorób zawodowych. Oszacowane ryzyko należy najpierw ocenić. Wydana ocena określa sposób postępowania z ryzykiem. Małe ryzyko może zostać pominięte
w projektowaniu działań profilaktycznych i zaakceptowane. Ryzyka średnie,
a tym bardziej duże, muszą przed ich podjęciem zostać zmniejszone do poziomu, który może zostać zaakceptowany.

Zmniejszenie dużego lub średniego ryzyka polega na zaprojektowaniu odpowiednich zabezpieczeń technicznych lub organizacyjnych oraz na ich zastosowaniu w realizacji zadań roboczych.

3.0 Wdrożeniowe systemu zarządzania ryzykiem zawodowym

W celu wykorzystania w przedsiębiorstwie wiedzy o ryzyku zawodowym, opracowano dla potrzeb tych Spółek Karty oceny ryzyka zawodowego. Ich wdrożenie do praktyki wymaga rozpatrzenia następujących ogólnych i szczegółowych wskazań:

Wskazania ogólne

Przedstawione w niniejszym opracowaniu Karty oceny ryzyka zawodowego zawierają informacje o zagrożeniach życia i zdrowia, wielkości ryzyka ich utraty oraz o sposobach utrzymania ryzyka na niskim poziomie lub o procedurach i zabezpieczeniach, których zastosowanie zmniejszy ryzyko średnie lub duże do poziomu niskiego. Te procedury i zabezpieczenia muszą być stosowane przez wykonawców zadań. W związku z tym niezbędne jest przekazanie informacji
o w/w procedurach i zabezpieczeniach pracownikom wykonawczym oraz ich przełożonym. Niezbędne jest również zapewnienie organizatorom zadań roboczych stałego dostępu do kart oceny ryzyka zawodowego oraz formalne i psychologiczne zobowiązanie pracowników wykonawczych i kierujących pracownikami do wykorzystywania w praktyce wiedzy o ryzyku zawodowym i sposobach ochrony przed zagrożeniami.

Formalne zobowiązanie polega na wydaniu zarządzenia określającego sposób wdrożenia Karty oceny ryzyka w przedsiębiorstwie, udostępnienie Karty każdemu pracownikowi w celu zapoznania się z ryzykiem występującym na jego stanowisku oraz o sposobach ochrony przed zagrożeniami, które muszą być przez niego stosowane w realizacji zadań roboczych. Fakt przyjęcia treści karty do wiadomości i stosowania pracownik poświadcza własnoręcznym podpisem.

Celem zobowiązania psychologicznego jest wzmocnienie przekonania kierownictwa, zwłaszcza liniowego, oraz pracowników wykonawczych o konieczności stosowania zasad i procedur bezpieczeństwa przedstawionych w Karcie oceny ryzyka zawodowego. W praktyce zobowiązanie psychologiczne sprowadza się do wspierającego słownego przedstawiania przez pracodawcę na spotkaniach z załogą konieczności wykorzystania wiedzy o ryzyku w organizacji bezpiecznej pracy oraz w redukcji strat ponoszonych wskutek tolerancji niebezpiecznych warunków pracy i ryzykownego postępowania.

Wskazania szczegółowe

Przekazane do stosowania Karty oceny ryzyka zawodowego ujmują zadania, czynności, ryzyko i zabezpieczenia występujące w przedsiębiorstwie.
W analizie Kart należy dokonać ocenę kompletności:

• stanowisk,

• czynności,

• skutków zagrożeń,

• wielkości ryzyka,

• wymaganych do stosowania zabezpieczeń.

Analiza kompletności stanowisk

W przypadku stwierdzenia, że dostarczony zbiór Kart jest niekompletny i brak w nim jakiegoś stanowiska lub kilku stanowisk pracy, występujących w przedsiębiorstwie, to brak ten należy uzupełnić. Najpierw należy sprawdzić, czy stwierdzony brak nie jest skutkiem stosowania różniącej się nazwy stanowiska. W sytuacji, gdy w przedsiębiorstwie istnieją stanowiska nie ujęte w zbiorze Kart, należy sporządzić dla tego stanowiska Kartę oceny ryzyka zawodowego, stosując metodologię przedstawioną w niniejszym opracowaniu.

Analiza kompletności wyróżnionych czynności

W analizie kompletności czynności należy odpowiedzieć na pytanie: Czy wyróżnione w Karcie czynności wykonywane na stanowisku są zgodne
z czynnościami wykonywanymi na tym samym stanowisku w Spółce? W przypadku stwierdzenia, że liczba czynności realizowanych na stanowisku jest mniejsza niż w Karcie, to zbędną czynność należy wykreślić (wraz z informacją dotyczącą tej czynności), natomiast, gdy jest mniejsza, to brakującą czynność należy włączyć do Karty, oszacować dla niej ryzyko, ocenić jego poziom, a następnie zaprojektować wymagane zabezpieczenia.

Analiza skutków zagrożeń

Jej przeprowadzenie wymaga uzyskania odpowiedzi na pytanie: Czy słowne oraz symboliczne ujęcie możliwych skutków zagrożeń jest właściwe
z punktu widzenia istniejących w przedsiębiorstwie warunków pracy, stosowanego wyposażenia technicznego i kwalifikacji zatrudnionych? W przypadku wprowadzenia zmian w symbolach oznaczających wielkość skutków możliwych niebezpiecznych zdarzeń lub prawdopodobieństwa ich wystąpienia niezbędne jest również wprowadzenie zmian wielkości ryzyka, w kolumnie Rw.

Analiza oszacowanej wielkości ryzyka

Oszacowana wielkość ryzyka jest podstawą do jego oceny oraz do projektowania procedur profilaktycznych. Ryzyko małe może zostać zaakceptowane bez stosowania dodatkowych procedur profilaktycznych. W tej sytuacji istnieje niebezpieczeństwo podjęcia ryzyka niedoszacowanego i ocenionego jako „małe” bez dodatkowych zabezpieczeń. W związku z tym czynności, dla których ryzyko w Karcie zostało ocenione jako małe, należy poddać krytycznej analizie uwzględniającej zagrożenia towarzyszące tej czynności.

Analiza wymaganych zabezpieczeń

W analizie zabezpieczeń niezbędne jest uzyskanie odpowiedzi na następujące pytanie: Czy przedstawione w Karcie zabezpieczenia wystarczająco redukują wielkość ryzyka towarzyszącego czynności wykonywanej na stanowisku pracy? W przypadku stwierdzenia, że praca na stanowisku w przedsiębiorstwie wymaga zastosowania innych lub dodatkowych zabezpieczeń, to należy je wprowadzić do karty w celu uczynienia ich obowiązującymi.

Termin przeprowadzenia analizy treści kart

Analiza treści Karty jest pierwszym krokiem wdrożeniowym. Wszelkie zmiany w treści Kart należy przeprowadzić przed ich przedłożeniem do podpisu.

Dokumentacja wdrożenia Kart oceny ryzyka zawodowego

Stosowanie wiedzy o ryzyku w profilaktyce wypadków i chorób zawodowych wchodzi w zakres powinności pracodawcy, wyrażonej w obowiązującej prawnej regulacji bhp. Prawna regulacja zobowiązuje pracodawcę do posiadania dokumentu potwierdzającego spełnienie wymagań § 39.1 Rozporządzenia MPiPS z dnia 26.09.1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz artykułu 226 Kodeksu pracy. Nadzór nad przestrzeganiem prawnej regulacji bhp pełni Państwowa Inspekcja Pracy. W związku z tym pracodawca powinien posiadać komplet Kart oceny ryzyka zawodowego oraz dokumentację przedstawiającą, że zatrudnieni zostali powiadomieni o ryzyku zawodowym występującym w ich pracy oraz o sposobach chronienia się przed zagrożeniami. Podpisane przez pracowników Karty oceny ryzyka zawodowego stanowią potwierdzenie spełnienia przez pracodawcę jego prawnej powinności dotyczącej ryzyka zawodowego.

Okresowa rewizja aktualności Kart oceny ryzyka zawodowego

Rewizję Kart oceny ryzyka zawodowego przeprowadza raz w roku powołany przez pracodawcę zespół złożony z osób przeszkolonych w zakresie analizy, oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego. Dokumentację rewizji treści Kart można sporządzić w postaci pisma zawierającego stwierdzenie aktualności Kart oceny ryzyka, informację o terminie przeprowadzonej rewizji oraz nazwiska i funkcje osób przeprowadzających rewizję.

Zmiany w Kartach należy wprowadzać w przypadku zmniejszenia lub zwiększenia na stanowisku pracy zagrożeń i ryzyka wypadku lub choroby zawodowej w następstwie zmiany technologii, wyposażenia, organizacji pracy lub podniesienia w przedsiębiorstwie wymagań dotyczących zapewnienia bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia zatrudnionych.

Projektowanie systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy

W przypadku podjęcia decyzji o projektowaniu dla potrzeb przedsiębiorstwa systemu zarządzania bezpieczeństwem przedstawione Karty oceny ryzyka zawodowego mogą być potraktowane jako realizacja jednego z elementów w/w systemu.

4.0 Bibliografia

1. Kates R.W., Kasperson J.X., Comparative risk analysis of technological hazards (review). Proc. Natl. A cad. Sci, 1983, 80.

2. Krause T.H., Hidley J.H., Hodson S.J., The behavior-based safety proces. Van Norstrand Reinhold, New York 1990.

3. Saari J., Nasanem M., The effect of positive feedback on industrial housekeeping and accidents: a long - term study at a shipyard. International Journal of Industrial Ergonomics, 1989, 3.

4. Wildavsky A., Dake K., Theories of risk perception: who fears what and why? Deadalus, 1990, 4.

5. PN-N-18002, Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego. Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa 1998.

6. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy Dz. U.129 poz.844.

5.0 Załączniki

Załącznik 1

Klasyfikacja niebezpiecznych zdarzeń wypadkowych

1. Potknięcie się, pośliźnięcie, upadek - na płaszczyźnie.

2. Upadek z wysokości.

3. Wpadnięcie do zagłębień, szczelin, otworów, kanałów.

4. Uderzenie, przygniecenie przez obiekty transportowane - ręcznie lub mechanicznie.

5. Zetknięcie się z będącymi w ruchu ostrymi narzędziami ręcznymi.

6. Uderzenie, pochwycenie, przygniecenie przez maszyny, ich części, urządzenia, narzędzia, środki transportu.

7. Uderzenie, przygniecenie przez spadający, wysypujący lub wylewający się czynnik materialny.

8. Zetknięcie się z ostrymi nieruchomymi elementami środowiska.

9. Uderzenie się o nieruchome elementy środowiska.

10. Kontakt z niebezpiecznymi lub szkodliwymi substancjami chemicznymi: żrącymi, parzącymi lub toksycznymi - powodującymi urazy.

11. Działanie prądu elektrycznego o napięciu do 1 kv

12. Działanie prądu elektrycznego o napięciu powyżej 1 kv

13. Działanie łuku elektrycznego.

14. Pożar lub wybuch.

15. Uderzenie, przygniecenie będące skutkiem awarii.

16. Uczestnictwo w niebezpiecznych zdarzeniach przyrodniczych (powódź, piorun, wiatr itp.).

17. Nagłe przypadki medyczne - stan nadzwyczajnego napięcia emocjonalnego, lub fizycznego będący przyczyną zawału względnie udaru mózgu.

18. Inne niebezpieczne zdarzenia.

Załącznik 2

Klasyfikacja niebezpiecznych zdarzeń chorobowych

Niebezpiecznym zdarzeniem chorobowym jest przebywanie w warunkach zagrożenia czynnikami szkodliwymi dla zdrowia: fizycznymi, chemicznymi, biologicznymi i psychofizycznymi.

A. Przebywanie w warunkach narażenia na działanie:

1. Substancji chemicznych nierakotwórczych.

2. Substancji chemicznych rakotwórczych.

3. Pyłów zwłókniających (nie zawierających azbestu).

4. Pyłów zawierających azbest.

5. Innych pyłów.

6. Hałasu.

7. Wibracji.

8. Mikroklimatu gorącego.

9. Mikroklimatu zimnego.

10. Niedostatecznego oświetlenia.

11. Promieniowania jonizującego.

12. Pola elektromagnetycznego.

13. Innych czynników szkodliwych dla zdrowia.

B. Wykonywanie czynności:

1. nadmiernym obciążeniu fizycznym: statycznym lub dynamicznym.

2. W wymuszonej pozycji ciała.

3. nadmiernym obciążeniu nerwowo psychicznym.

Załącznik 3

Klasyfikacja skutków niebezpiecznych zdarzeń wypadkowych

(sporządzona na podstawie międzynarodowej klasyfikacji chorób, urazów i przyczyn zgonów - zatwierdzonej przez xxix ogólne zgromadzenie światowej organizacji zdrowia).

1. Amputacja

2. Złamanie kości

3. Zwichnięcie

4. Skręcenie i naderwanie stawu i przyległych mięśni

5. Obrażenia wewnątrzczaszkowe

6. Obrażenia wewnętrzne klatki piersiowej

7. Obrażenia naczyń krwionośnych

8. Obrażenia powierzchniowe

9. Stłuczenia bez naruszenia ciągłości skóry

10. Zmiażdżenie

11. Wniknięcie ciała obcego przez otwór naturalny

12. Oparzenie

13. Obrażenie nerwów lub rdzenia kręgowego

14. Zatrucie

15. Utonięcie, uduszenie

16. Wychłodzenie, zmarznięcie

17. Przegrzanie, spalenie

Załącznik 4

Klasyfikacja skutków niebezpiecznych zdarzeń chorobowych

1. Zatrucie ostre lub przewlekłe substancjami chemicznymi.

2. Pylice płuc.

3. Przewlekłe choroby oskrzeli, np. Dychawica oskrzelowa, byssinoza, beryloza.

4. Przewlekłe zapalenie oskrzeli wskutek działania substancji chemicznych.

5. Rozedma płuc.

6. Przewlekłe nieżyty błon śluzowych nosa, gardła, krtani i tchawicy.

7. Przewlekłe choroby narządu głosu.

8. Choroby (w tym nowotwory) wywołane promieniowaniem jonizującym.

9. Nowotwory złośliwe - skutek zawodowych zagrożeń czynnikami rakotwórczymi.

10. Choroby skóry.

11. Choroby zakaźne i inwazyjne.

12. Przewlekłe choroby narządu ruchu wywołane przeciążeniem lub praca w wymuszonej pozycji ciała.

13. Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane naciskiem na pnie nerwów wskutek sposobu wykonywania pracy.

14. Choroby układu wzrokowego wywołane zawodowymi czynnikami fizycznymi lub chemicznymi.

15. Uszkodzenie słuchu.

16. Zespół wibracyjny.

17. Choroby spowodowane podwyższonym lub obniżonym ciśnieniem atmosferycznym.

18. Choroby spowodowane przeciążeniem grawitacyjnym.

19. Choroby wywołane działaniem pól elektromagnetycznych.

20. Ostry zespół przegrzania i jego następstwa.

Załącznik 5

Tabela 1

Definicje stosowanych pojęć.

Pojęcie	Określenie
Czynnik niebezpieczny	- element zagrożenia mający zdolność spowodowania urazu.
Czynnik szkodliwy	- element zagrożenia mogący spowodować schorzenie.
Czynnik uciążliwy	- zagrożenie zdrowia powodowane długotrwałym wykonywaniem czynności: monotypowych, w pozycji wymuszonej, o nadmiernym wydatku energetycznym lub wymagających nadmiernego wysiłku statycznego.
Identyfikacja zagrożeń	- jest działaniem, którego celem jest rozpoznanie możliwych niebezpiecznych zdarzeń oraz jego skutków - utraty życia lub zdrowia.
Informowanie o ryzyku zawodowym	- procedura zapewniająca pracownikom dostęp do informacji o zagrożeniach życia i zdrowia występujących w ich pracy oraz o skutkach tych zagrożeń i prawdopodobieństwie ich wystąpienia.
Karta oceny ryzyka zawodowego	- dokument przedstawiający informację o ryzyku zawodowym występującym w miejscu pracy.
Narażenie	- to sytuacja, w której człowiek podlega oddziaływaniu czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych.
Niebezpieczne zdarzenie	- niepożądany stan będący skutkiem utraty kontroli nad zachowaniem lub zagrożeniem powodujący lub mogący spowodować uraz względnie chorobę.
Ocena ryzyka	- wyrażenie wielkości ryzyka w postaci gotowości do jego podjęcia; ocena ryzyka może je określać jako akceptowalne, tolerowalne, nieakceptowalne.
Ocena ryzyka po redukcji	- wyrażenie wielkości ryzyka rezydualnego - po zmniejszeniu jego pierwotnego poziomu za pomocą zabezpieczeń.
Prawdopodobieństwo wystąpienia skutku niebezpiecznego zdarzenia	- subiektywna ocena możliwości wystąpienia przewidywanych skutków niebezpiecznych zdarzeń - np. śmierci, złamań kości, utraty słuchu itp. uwzględniająca warunki pracy, rodzaj czynności oraz specyfikę zagrożeń w miejscu pracy.

Tabela 1 cd

Definicje stosowanych pojęć.

Pojęcie	Określenie
Ryzyko	- wieloznaczny termin używany na oznaczenie: wielkości zagrożenia lub prawdopodobieństwa doznania jego skutków, rodzaju możliwych i niepożądanych konsekwencji działania, szansy uzyskania korzystnego wyniku w działaniu, w którym niepowodzenie może spowodować stratę oraz zablokować względnie zmniejszyć dostęp do oczekiwanych korzyści; w ścisłym ujęciu ryzyko to sytuacja, w której może wystąpić niepożądane zdarzenie o dających się oszacować skutkach i prawdopodobieństwie ich wystąpienia.
Ryzyko akceptowalne	- ryzyko małe, możliwe do podjęcia bez dodatkowych zabezpieczeń.
Ryzyko nieakceptowalne	- ryzyko duże i większość ryzyk średnich. Pracy o takim ryzyku nie można podjąć. Kontynuowaną pracę o ryzyku nieakceptowalnym należy przerwać i podjąć po zmniejszeniu ryzyka do poziomu akceptowalnego.
Ryzyko rezydualne	- wielkość ryzyka, jaka pozostała w układzie po zastosowaniu zabezpieczeń (ryzyko resztkowe), podobnie jak ryzyko pierwotne może być małe, średnie lub duże.
Ryzyko tolerowalne	- większe od akceptowalnego, wymaga zastosowania zabezpieczeń zmniejszających jego poziom do małego; wyjątkowo średnie ryzyko może być tolerowane i podjęte - do czasu jego zmniejszenia.
Ryzyko zawodowe	- jest miarą zagrożeń życia i zdrowia występujących w miejscu pracy; oznacza prawdopodobieństwo powstania niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Skutek niebezpiecznego zdarzenia	- może być nieodwracalny, np. śmierć, inwalidztwo lub odwracalny, ustępujący pod wpływem leczenia lub samoistnie.
Szacowanie ryzyka	- określenie wielkości ryzyka pierwotnego lub rezydualnego w postaci iloczynu przewidywanych skutków niebezpiecznego zdarzenia i prawdopodobieństwa wystąpienia tych skutków.
Zagrożenie zawodowe	- stan środowiska w miejscu pracy mogący spowodować wypadek przy pracy lub chorobę zawodową. Wśród zagrożeń zawodowych wyróżnia się czynniki niebezpieczne, szkodliwe oraz uciążliwe.

Załącznik 6

Karty oceny ryzyka zawodowego

Stanowisko: Informatyk

Lp.

Czynności wykonywane na stanowisku

Identyfikacja zagrożeń

Ryzyko

Sposób redukcji lub utrzymania ryzyka na akceptowalnym poziomie

Ocena ryzyka po redukcji

Możliwe niebezpieczne zdarzenie

Skutek niebezpiecznego zdarzenia

S

P

Rw

1

Dojście do stanowiska pracy i wykonanie czynności przygotowawczych

potknięcie, poślizgnięcie, upadek na płaszczyźnie

małe stłuczenie powierzchniowe

M

M

M

przegląd i utrzymanie w należytym stanie korytarzy, schodów i stanowisk pracy

akceptowalne

2

Wykonywanie czynności biurowych

upadek na płaszczyźnie praca w warunkach niedostatecznego oświetlenia

małe powierzchniowe obrażenia zmęczenie wzroku

M M

M M

M M

przegląd i utrzymanie w należytym stanie stanowisk pracy badanie środowiska pracy w zakresie oświetlenia

akceptowalne akceptowalne

3

Praca przy komputerze

praca w wymuszonej pozycji ciała praca w warunkach niedostatecznego oświetlenia stan nadzwyczajnego napięcia emocjonalnego, stan zmęczenia

okresowe złe samopoczucie, zmęczenie, bóle w okolicach pleców bóle głowy, okresowe złe samopoczucie, zmęczenie wzroku nagłe przypadki medyczne, stres, choroby powodujące trwałą utratę zdrowia

M M S

S M M

S M S

przygotowanie stanowiska pracy zgodnie z zasadami ergonomii badanie środowiska pracy w zakresie oświetlenia badania okresowe i kontrolne pracowników, identyfikacja i redukcja stresorów zawodowych

akceptowalne akceptowalne akceptowalne

4

Obsługa sprzętu komputerowego: skaner, drukarka, nagrywarka

praca w wymuszonej pozycji ciała

okresowe złe samopoczucie, zmęczenie, bóle w okolicy pleców

M

M

M

przegląd sprzętu komputerowego, przestrzeganie instrukcji obsługi, organizacja stanowiska i przestrzeni roboczej zgodnie z zasadami ergonomii

akceptowalne

praca w warunkach niedostatecznego oświetlenia

bóle głowy, okresowe złe samopoczucie, zmęczenie wzroku

M

M

M

badanie środowiska pracy w zakresie oświetlenia

akceptowalne

5

Czynności socjalne

oparzenie, skaleczenie

powierzchniowe obrażenia, oparzenia, skaleczenia

M

M

M

zachowanie ostrożności

akceptowalne

6

Zakończenie pracy i opuszczenie stanowiska

potknięcie, poślizgnięcie, upadek na płaszczyźnie

małe stłuczenie powierzchniowe

M

M

M

przegląd i utrzymanie w należytym stanie korytarzy, schodów i stanowisk pracy

akceptowalne

Stanowisko: Kierowca

Lp.

Czynności wykonywane na stanowisku

Identyfikacja zagrożeń

Ryzyko

Sposób redukcji lub utrzymania ryzyka na akceptowalnym poziomie

Ocena ryzyka po redukcji

Możliwe niebezpieczne zdarzenie

Skutek niebezpiecznego zdarzenia

S

p

Rw

1

Dojście do stanowiska pracy i wykonywanie czynności przygotowawczych

potknięcie, poślizgnięcie, upadek na płaszczyźnie

małe stłuczenia powierzchniowe

M

M

M

przegląd i utrzymanie w należytym stanie stanowisk garażowania samochodów

akceptowalne

2

Przegląd pojazdu

upadek na płaszczyźnie wpadnięcie do kanału przebywanie w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych nierakotwórczych

małe stłuczenie zwichnięcie, złamanie zapalenie skóry, zmiany alergiczne

M S S

M M M

M S S

przeglądy i utrzymanie w należytym stanie stanowisk pracy przeglądy i utrzymanie w należytym stanie stanowisk pracy używanie środków ochrony indywidualnej

akceptowalne akceptowalne akceptowalne

3

Przewóz materiałów, sprzętu i ludzi

uderzenie, przygniecenie przez środki transportu uczestnictwo w kolizjach lub wypadkach drogowych

mniejsze rany szarpane obrażenia zagrażające utratą życia, obrażenia wewnętrzne

S D

S S

S D

przygotowanie stanowiska pracy zgodnie z zasadami ergonomii przestrzeganie przepisów ruchu drogowego

akceptowalne tolerowalne

4

Drobne naprawy pojazdów samochodowych

upadek na płaszczyźnie

małe stłuczenia powierzchniowe

M

M

M

przegląd i utrzymanie w należytym stanie stanowisk garażowania samochodowych

akceptowalne

wpadnięcie do kanału zetknięcie się z będącymi w ruchu ostrymi narzędziami uderzenie, przygniecenie, przez środki transportu przebywanie w warunkach narażenia na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia (spaliny)

zwichnięcie, złamanie mniejsze rany miażdżone lub szarpane mniejsze rany miażdżone lub szarpane okresowe złe samopoczucie, zatrucia

S S S D

M S S M

S S S S

przegląd i utrzymanie w należytym stanie stanowisk garażowania samochodowych przegląd narzędzi przeglądy techniczne pojazdów przeglądy i utrzymanie w należytym stanie stanowisk garażowania

akceptowalne akceptowalne akceptowalne akceptowalne

5

Sprzątanie i mycie

pośliźnięcie, upadek na płaszczyźnie

małe stłuczenia powierzchniowe

M

M

M

używanie odpowiedniego obuwia, ubrania roboczego

akceptowalne

6

Odprowadzenie samochodu do miejsca garażowania, zakończenie pracy

potknięcie na płaszczyźnie uderzenie, przygniecenie, przez środki transportu uczestnictwo w kolizjach drogowych lub wypadkach

małe stłuczenie powierzchniowe mniejsze rany szarpane obrażenia zagrażające utratą życia, obrażenia wewnętrzne

M S D

M S S

M S D

przeglądy i utrzymanie w należytym stanie stanowisk garażowania samochodów przeglądy i utrzymanie w należytym stanie stanowisk garażowania samochodów przestrzeganie zasad ruchu drogowego

akceptowalne akceptowalne tolerowalne

Stanowisko: Kasjer

Lp.

Czynności wykonywane na stanowisku

Identyfikacja zagrożeń

Ryzyko

Sposób redukcji lub utrzymania ryzyka na akceptowalnym poziomie

Ocena ryzyka po redukcji

Możliwe niebezpieczne zdarzenie

Skutek niebezpiecznego zdarzenia

S

p

Rw

1

Dojście do stanowiska pracy i wykonanie czynności przygotowawczych

potknięcie, poślizgnięcie, upadek na płaszczyźnie

małe stłuczenie powierzchniowe

M

M

M

przegląd i utrzymanie w należytym stanie korytarzy, schodów i stanowisk pracy

akceptowalne

2

Wykonywanie czynności biurowych

upadek na płaszczyźnie praca w warunkach niedostatecznego oświetlenia

małe powierzchniowe obrażenia zmęczenie wzroku

M M

M M

M M

przegląd i utrzymanie w należytym stanie stanowisk pracy badanie środowiska pracy w zakresie oświetlenia

akceptowalne akceptowalne

3

Obsługa klien

stan nadzwyczajnego napięcia emocjonalnego, stan zmęczenia możliwość napadu rabunkowego stały kontakt z banknotami

nagłe przypadki medyczne, choroby powodujące trwałą utratę zdrowia obrażenia zagrażające utratą zdrowia, życia choroby zakaźne (stały kontakt z pieniędzmi)

S D S

M M M

S S S

szkolenie w zakresie odpowiedniego zachowania w kontakcie z odbiorcami, zabezpieczenie anty-włamaniowe, zapewnienie ochrony stosowanie zasad i środków higieny

akceptowalne tolerowalne akceptowalne

4

Praca przy komputerze

praca w wymuszonej pozycji ciała praca w warunkach niedostatecznego oświetlenia

okresowe złe samopoczucie, zmęczenie, bóle w okolicy pleców bóle głowy, okresowe złe samopoczucie, zmęczenie wzroku

M M

S M

S M

przygotowanie stanowiska pracy zgodnie z zasadami ergonomii badanie środowiska pracy w zakresie oświetlenia

akceptowalne akceptowalne

5

Obsługa maszyn kasowo-biurowych: zliczarki, kserokopiarki, niszczarki

uderzenie, przygniecenie, pochwycenie, skaleczenie

powierzchniowe obrażenia

M

M

M

przegląd sprzętu biurowego, przestrzeganie instrukcji obsługi

akceptowalne

6

Przejście do banku

potknięcie, poślizgnięcie, upadek na płaszczyźnie uderzenie przez środki transportu możliwość napadu rabunkowego

małe stłuczenie powierzchniowe mniejsze rany szarpane, złamania obrażenia zagrażające utratą zdrowia

M S D

M S M

M S S

zachowanie ostrożności zachowanie ostrożności zapewnienie ochrony

akceptowalne akceptowalne tolerowalne

7

Wykonywanie pozostałych czynności kasowych: przeliczanie pieniędzy, sporządzanie raportu kasowego

stan nadzwyczajnego napięcia emocjonalnego, stan zmęczenia

nagłe przypadki medyczne, bóle głowy, okresowe złe samopoczucie

M

S

S

zapewnienie odpowiednich przerw w pracy, wentylacja, oświetlenie, ergonomiczne stanowisko pracy

akceptowalne

8

Czynności socjalne

oparzenie, skaleczenie

powierzchniowe obrażenia, oparzenia, skaleczenia

M

M

M

zachowanie ostrożności

akceptowalne

9

Zakończenie pracy i opuszczenie stanowiska

potknięcie, poślizgnięcie, upadek na płaszczyźnie

małe stłuczenie powierzchniowe

M

M

M

przegląd i utrzymanie w należytym stanie korytarzy, schodów i stanowisk pracy

akceptowalne

Por. Saari J., Nasanem M., The effect of positive feedback on industrial housekeeping and accidents: a long - term study at a shipyard. International Journal of Industrial Ergonomics, 1989, 3, 201-211.

Por. Kates R.W., Kasperson J.X., Comparative risk analysis of technological hazards (review). Proc. Natl. A cad. Sci, 1983, 80, 7027-7038.

Źródło: opracowanie własne.

Por. Dz. U. nr 129, poz. 844.

Por. Wildavsky A., Dake K., Theories of risk perception: who fears what and why? Deadalus, 1990, 4, 41-60.

Źródło: opracowanie własne.

Por. PN-N-18002, Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego. Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa 1998.

Źródło: opracowanie własne.

Źródło: opracowanie własne.

Źródło: opracowanie własne.

Por. PN-N-18002, Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego. Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa 1998.

Źródło: opracowanie własne.

Źródło: opracowanie własne.

Por. Krause T.H., Hidley J.H., Hodson S.J., The behavior-based safety proces. Van Norstrand Reinhold, New York 1990 s. 20 - 30.

29

2

---