Trybunał Sprawiedliwości

Utworzony w 1953 roku jako organ orzekający Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, z czasem stał się organem orzekającym wszystkich Wspólnot. Dokonuje wykładni prawa europejskiego i interpretacji traktatów, orzeka w sprawach wnoszonych na jego forum.

Trybunał, który ma siedzibę w Luksemburgu, jest ostatnią instancją wspólnotową; jego wyroki są niepodważalne i wiążące dla sądów państw członkowskich. Od 1989 r. jest wspomagany przez Sąd Pierwszej Instancji, powołany na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego. Trybunał Sprawiedliwości składa się z 15 sędziów, mianowanych przez państwa członkowskie (po jednym z każdego kraju) na sześcioletnią kadencję. Sędziowie wybierają spośród siebie przewodniczącego na kadencję trzyletnią. Wspomaga ich 9 adwokatów generalnych, których zadaniem jest przedstawianie bezstronnych i niezależnych opinii na temat spraw, które są stawiane na forum trybunału. Sąd Pierwszej Instancji składa się również z 15 sędziów. Nie ma w nim adwokatów generalnych.

Trybunał Sprawiedliwości rozpatruje sprawy podczas sesji plenarnych lub w sześciu izbach - każda po trzech lub pięciu sędziów. Sesje plenarne odbywają się wówczas, gdy Trybunał tak zadecyduje, lub gdy zwróci się o to państwo czy instytucja, która wnosi sprawę. Sąd Pierwszej Instancji składa się z czterech izb; w każdej zasiada po trzech lub pięciu sędziów. W ważniejszych sprawach Trybunał zbiera się na sesjach plenarnych.

Kompetencje Trybunału Sprawiedliwości
- rozpatruje skargi wnoszone przez państwa członkowskie, instytucje UE, przedsiębiorstwa lub obywateli państw UE, orzekając, czy nastąpiło naruszenie unijnego prawa
- wydaje orzeczenia wstępne na wniosek sądów krajowych o interpretację lub stwierdzenie prawomocności ustawodawstwa wspólnotowego
- rozpatruje odwołania od decyzji Sądu Pierwszej Instancji

Czego mogą dotyczyć skargi?
- unieważnienia aktów prawnych wydawanych przez instytucje unijne
- zaniechania lub niewykonania działań
- nieprzestrzegania prawa unijnego przez państwo członkowskie
- odszkodowań za szkody wyrządzone przez instytucje UE lub jej funkcjonariuszy przy wykonywaniu ich obowiązków

Sąd Pierwszej Instancji rozpatruje:
- skargi osób fizycznych i prawnych przeciwko instytucjom unijnym
- spory między instytucjami UE i jej funkcjonariuszami
- skargi przeciw Komisji Europejskiej wnoszone przez przedsiębiorstwa lub ich grupy na podstawie Traktatu o EWWiS.

Od niedawna Trybunał może na wniosek Komisji Europejskiej zasądzać wysokie kary za niewykonywanie przez państwa członkowskie jego orzeczeń. Od 1954 roku Trybunał Sprawiedliwości rozpatrzył ponad 9 tys. spraw i wydał ok. 4 tys. orzeczeń

Europejski Trybunał Sprawiedliwości
2004-10-21

Trybunał Sprawiedliwości UE jest najstarszą instytucją, która utworzona została jako organ orzekający Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Z biegiem czasu stał się organem orzekającym wszystkich Wspólnot Europejskich. Zadaniem Trybunału jest zapewnienie, by prawo wspólnotowe Unii było interpretowane i stosowane w ten sam sposób w każdym państwie członkowskim, czyli by było ono zawsze identyczne dla wszystkich stron i w każdych okolicznościach. Europejski Trybunał Sprawiedliwości jest instytucją niezależną i autonomiczną, powołaną do wypełniania swej misji we wszystkich językach urzędowych Unii Europejskiej.

W skład Trybunału wchodzi jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego, toteż reprezentowane są wszystkie krajowe porządki prawne Unii. Oprócz dwudziestu pięciu sędziów, jest też ośmiu rzeczników generalnych. Sędziowie i rzecznicy generalni są mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy Państw Członkowskich. Są oni byłymi członkami najwyższych sądów krajowych lub wysoko kwalifikowanymi prawnikami i dają gwarancję niezależności. Każdy z nich mianowany jest na okres sześciu lat, po upływie których mogą być mianowani ponownie na jeden lub dwa następne okresy o długości trzech lat.

Pracami Trybunału kieruje Prezes, który wybierany jest przez sędziów spośród ich grona na trzyletnią kadencję, przy czym okres ten może zostać przedłużony. Zadaniem Prezesa jest także kierowanie administracją instytucji orzekającej oraz przewodniczenie rozprawom i obradom w największych składach orzekających.

Aby wspomóc prace Trybunału powołano rzeczników generalnych, którzy mają przedstawiać  uzasadnione opinie w sprawach wniesionych przed Trybunał. Czynności te muszą oni wykonywać publicznie i bezstronnie. Jednak Trybunał może zrezygnować z opinii rzeczników, ale tylko w sprawach, w których nie występują żadne nowe zagadnienia prawne.

Trybunał Sprawiedliwości jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych. W celu skutecznego wykonywania tego zadania został wyposażony w szerokie kompetencje w zakresie orzekania, które wykonuje w ramach różnego rodzaju skarg. Dziedziny w jakich może orzekać Trybunał to: sprawy pomiędzy organami Wspólnoty, spory pomiędzy organami Wspólnoty a państwami członkowskimi, spory pomiędzy państwami członkowskim oraz spory pomiędzy osobami fizycznymi i prawnym a organami Unii. Z tego też względu obok pełnienia funkcji o charakterze sądu konstytucyjnego, musi on pełnić rolę sądu cywilnego, sądu rozjemczego i sądu pracy. Wpływający do europejskiej instytucji orzekającej skargi dotyczą przede wszystkim unieważnienia aktów prawnych wydawanych przez pozostałe instytucje unijne, zaniechania lub niewykonania działań, nieprzestrzegania prawa unijnego przez którekolwiek z państw członkowskich, odszkodowań za szkody wyrządzone przez instytucje UE lub jej urzędników przy wykonywaniu obowiązków. Poza orzecznictwem Trybunał posiada kompetencje wykonywania wykładni prawa wspólnotowego oraz opiniuje treść umów międzynarodowych zawieranych przez Wspólnoty pod względem zgodności z tym prawem.

Procedura postępowania przed Trybunałem jest wzorowana na postępowaniu przed sądami krajowym, dlatego też składa się z dwóch części: pisemnej i ustnej, która jest jawna. Aby pomóc Trybunałowi Sprawiedliwości uporać się z tysiącami wnoszonych spraw oraz zaoferować obywatelom lepszą ochronę prawną, powołano również Sąd Pierwszej Instancji. Rozstrzyga on kwestie o mniejszym znaczeniu dla funkcjonowania Unii Europejskiej. Jest on odpowiedzialny za wydawanie orzeczeń w sprawach wnoszonych przez osoby prywatne i w sprawach związanych z nieuczciwą konkurencją między przedsiębiorstwami. Sąd Pierwszej Instancji podobnie jak Trybunał Sprawiedliwości składa się z dwudziestu pięciu sędziów powoływanych na okres sześciu lat. Istnienie tej pomocniczej instytucji powoduje dwustopniowość unijnego sądownictwa. Wszystkie sprawy rozpatrywane przez Sąd Pierwszej Instancji mogą zostać zaskarżone do Trybunału, którego postanowienia mają już charakter obligatoryjny.

Instytucje sądowe Wspólnot Europejskich

Nie ulega wątpliwości, że Sąd Pierwszej Instancji oraz Europejski Trybunał Sprawiedliwości odgrywają niezwykle istotną rolę w strukturze instytucjonalnej Wspólnot Europejskich. Analizując ich kompetencje można dojść do wniosku, iż pełnią one funkcje sądu konstytucyjnego, cywilnego, administracyjnego oraz międzynarodowego.

Podstawą traktatową dla działalności Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS) są odpowiednio: art. 220-248 Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej (TWE), art. 31-34 Traktatu o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS) oraz art. 136 - 160 Traktatu o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euroatom). Podstawą prawną funkcjonowania Sądu Pierwszej Instancji jest decyzja Rady 88/591/ECSC/EEC/Euroatom. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż jurysdykcja obu sądów ma bardzo ograniczony charakter i obejmuje wyłącznie określone rodzaje skarg, które wymienione są w przepisach traktatowych oraz w niektórych aktach prawnych tworzonych przez instytucje Wspólnot Europejskich (np. rozporządzeniu o wspólnotowym znaku towarowym). Sąd Pierwszej Instancji jest właściwy we wszystkich rodzajach skarg, które wnoszone są przez osoby fizyczne i prawne. Europejski Trybunał Sprawiedliwości rozpatruje pozostałe skargi oraz powództwa apelacyjne od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji. Warto wspomnieć, iż znaczące zmiany dla struktury sądowej Wspólnot Europejskich przewiduje Traktat Nicejski. Zakłada m.in. rozszerzenie jurysdykcji Sądu Pierwszej Instancji oraz wprowadzenie paneli sędziowskich jako najniższego szczebla sądowego w określonych sprawach.

Ze względu na obszerny zakres przedmiotowy omawianych kwestii niniejsze opracowanie obejmie zagadnienia związane z rodzajami skarg, których podstawą prawną są przepisy Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej. Należy jedynie nadmienić, iż w niektórych przedstawianych kwestiach postanowienia pozostałych dwóch traktatów założycielskich przewidują odmienne uregulowania. Warta wspomnienia jest również ograniczona jurysdykcja ETS w sprawach objętych filarem II i III Unii Europejskiej.

Zgodnie z postanowieniami art. 220 TWE Trybunał Sprawiedliwości zapewnia przestrzeganie prawa przy wykładni i stosowaniu niniejszego Traktatu . Traktat o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej przewiduje szereg różnego rodzaju powództw. Do najistotniejszych należą:

• skarga przeciwko państwu członkowskiemu o naruszenie obowiązku wynikającego z postanowień traktatu,

• skarga o uchylenie akty prawnego wydanego przez instytucje Wspólnot Europejskich,

• skarga na zaniechanie działalności przez wspólnotową instytucję,

• skarga odszkodowawcza przeciwko Wspólnotom z tytułu odpowiedzialności deliktowej,

Ponadto ETS rozpatruje odwołania od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji, jak również zgodnie z postanowieniami art. 238 TWE jest właściwy do rozstrzygania spraw wynikających z klauzul arbitrażowych zawartych w umowach prawa publicznego lub prywatno-prawnych, zawartych przez Wspólnotę lub w jej imieniu . Poniżej przedstawiamy najistotniejsze z praktycznego punktu widzenia powództwa przewidziane przez postanowienia Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej.

W pierwszej kolejności należy przedstawić skargę na naruszenie przez państwo członkowskie reguł prawa Wspólnot Europejskich. W przypadku, gdy Komisja Europejska uzna, iż państwo członkowskie nie wywiązuje się z obowiązku wynikającego z Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej może rozpocząć postępowanie w trybie art. 226 TWE. Pierwszym etapem jest tzw. faza administracyjna. Komisja stwierdziwszy naruszenie postanowień traktatu wystosowuje pismo do państwa członkowskiego, tym samym wzywając je do ustosunkowania się w przedmiotowej sprawie. W sytuacji gdy strony nie dochodzą do porozumienia na tym etapie procedury, Komisja Europejska wydaje uzasadnioną opinię w której wzywa państwo członkowskie do zaprzestania we wskazanym terminie działania niezgodnego z TWE. Zgodnie z postanowieniami art. 226 Jeżeli dane państwo nie zastosuje się do opinii w terminie określonym przez Komisję, może ona skierować sprawę do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Podobnie w trybie art. 227 TWE państwo członkowskie może wnieść do ETS sprawę przeciwko innemu państwu członkowskiemu, jeżeli uzna, że nie wywiązuje się ono z zobowiązań wynikających z Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej. Przed wniesieniem przedmiotowej skargi sprawa powinna być przedstawiona Komisji Europejskiej. Podobnie jak jest to w przypadku powództwa z art. 226 TWE Komisja w pierwszej kolejności daje możliwość zajęcia stanowiska (zarówno pisemnie, jak i ustnie) przez zainteresowane państwa w postępowaniu kontradyktoryjnym, a następnie wydaje uzasadnioną opinię. Analogicznie, jeżeli państwo członkowskie nie zastosuje się do zaleceń Komisja może skierować sprawę do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Jeśli natomiast w terminie trzech miesięcy Komisja Europejska nie zajmie stanowiska, sprawa może być złożona do ETS pomimo jej braku.

Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości ma charakter ostateczny i rodzi obowiązek podjęcia określonych środków prawnych. Szczególną rolę w procesie egzekucji wyroku odgrywa Komisja Europejska, która może nawet wnieść sprawę do ETS przeciwko państwu członkowskiemu uchylającemu się od wykonania postanowień orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Zgodnie z postanowieniami art. 228.1 TWE jeżeli Trybunał Sprawiedliwości stwierdza, że państwo członkowskie nie wypełnia zobowiązania wynikającego z traktatu, państwo to jest obowiązane podjąć konieczne działanie do wykonania orzeczenia Trybunału. W tym trybie Europejski Trybunał Sprawiedliwości może nałożyć na państwo członkowskie karę finansową. W praktyce, po raz pierwszy miało to miejsce w 2000 roku, gdy ETS nałożył taką właśnie sankcję na Grecję.

Traktat o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej daje Trybunałowi Sprawiedliwości w art. 230 kompetencję do orzekania o legalności aktów prawa pochodnego. Dotyczy to aktów prawnych (innych niż zalecenia i opinie) wydawanych przez:

• Parlament Europejski wraz z Radą Unii Europejskiej,

• Radę Unii Europejskiej,

• Komisję Europejską,

• Europejski Bank Centralny,

• Parlament Europejski (dotyczy to aktów prawnych o skutkach względem osób trzecich).

Podstawą wytoczenia powództwa może być niewłaściwość wspólnotowej instytucji, naruszenie istotnego wymogu proceduralnego, czy też nadużycie uprawnień. Jest nią również naruszenie postanowień Traktatu. Nieograniczone prawo do skargi posiadają państwa członkowskie, Rada Unii Europejskiej oraz Komisja Europejska. Parlament Europejski oraz Europejski Bank Centralny mogą wnosić powództwa tylko w celu ochrony swych uprawnień. Ograniczoną możliwość składania skargi do ETS w trybie art. 230 mają osoby fizyczne lub osoby prawne. Z tego względu określane są często mianem podmiotów nieuprzywilejowanych. Zgodnie z postanowieniami art. 230 Każda osoba fizyczna lub prawna, na tych samych warunkach, może wszcząć postępowanie przeciwko decyzji, której jest adresatem, lub przeciwko rozstrzygnięciu, które pomimo iż jest w formie rozporządzenia lub decyzji skierowanej do innej osoby, dotyczy jej bezpośrednio i osobiście. Wniesienie powództwa z art. 230 TWE jest ograniczone czasowo. Otóż postępowanie może być wszczęte w terminie dwóch miesięcy od dnia publikacji aktu prawnego lub też zawiadomienia o nim powoda. W przypadku braku takiej informacji właściwy jest moment powzięcia wiadomości o przedmiotowym akcie prawnym. Należy pamiętać, iż w przypadku powództw wnoszonych przez osoby fizyczne i osoby prawne do rozpatrzenia skargi jest właściwy Sąd Pierwszej Instancji. W przypadku, gdy Sąd Pierwszej Instancji albo Europejski Trybunał Sprawiedliwości uzna skargę za zasadną może stwierdzić nieważność zaskarżonego aktu prawnego. W przypadku, gdy przedmiotem skargi jest rozporządzenie można pozostawić niektóre jego postanowienia w mocy.

Zgodnie z postanowieniami art. 232 TWE w sytuacji gdy Parlament Europejski, Rada UE, Komisja z naruszeniem postanowień Traktatu zaniechają działania państwa członkowskie oraz instytucje Wspólnot Europejskich mogą wystąpić z powództwem do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Podobnie jak w przypadku powództwa z art. 230 TWE ograniczone prawo do skargi posiadają osoby fizyczne i prawne. Mogą one wnieść skargę w sytuacji, gdy wspólnotowa instytucja zaniechała wydania skierowanego do nich aktu prawnego (innego niż zalecenie i opinia). Właściwym dla rozpatrzenia tych powództw jest Sąd Pierwszej Instancji. Złożenie skargi musi być poprzedzone procedurą o charakterze administracyjnym. Jej pierwszym etapem jest wezwanie danej instytucji Wspólnot Europejskich do działania. Jeśli nie zajmie ona stanowiska w terminie dwóch miesięcy, dopiero wtedy w terminie kolejnych dwóch miesięcy skarga może być wniesiona do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Zgodnie z postanowieniami art. 233 TWE instytucja lub instytucje, których akt został orzeczony jako nieważny lub których zaniechanie działania zostało orzeczone jako niezgodne z niniejszym Traktatem, zobowiązane są do podjęcia działań określonych w orzeczeniu Trybunału.

Szczególną rolę odgrywają w praktyce orzeczenia wstępne wydawane przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości w trybie art. 234 TWE. W literaturze zwraca się uwagę na ich wielokrotnie prawotwórczy charakter. W istocie rzeczy nie można w pełni rozpatrywać zagadnień prawa europejskiego bez analizy właściwego orzecznictwa ETS. Zgodnie z postanowieniami art. 234 Trybunał Sprawiedliwości rozstrzyga w powyższym trybie m.in. w przedmiocie:

• wykładni postanowień TWE,

• ważności i wykładni aktów wspólnotowych instytucji oraz Europejskiego Banku Centralnego.

W przypadku, gdy krajowy sąd ma wątpliwości interpretacyjne lub walidacyjne może, a w przypadku sądów ostatniej instancji musi złożyć Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wniosek o dokonanie orzeczenia wstępnego. Podmiotem uprawnionym do złożenia przedmiotowego wniosku do ETS jest wyłącznie krajowy sąd, a nie np. strona postępowania. Zgodnie z często powoływaną doktryną acte clair nie należy kierować pytania wstępnego w przypadku, gdy brak jest wątpliwości co do jasności normy prawa europejskiego. Sąd krajowy, który złożył wniosek o orzeczenie wstępne jest związany postanowieniami Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości

Przewodniczący Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości Vassilios Skouris, przebywający w poniedziałek 20.09 z jednodniową wizytą w Helsinkach, stwierdził, że liczba skarg przeciwko państwom członkowskim wnoszonych przed ETS w związku z naruszeniem prawa wspólnotowego wzrasta. Wyraził swoje niezadowolenie z tego stanu rzeczy, dodając, że wolałby rozpatrywać sprawy stanowiące orzeczenia wstępne. Finlandia wg Przewodniczącego należy do krajów lepiej przestrzegających prawo europejskie. Skouris wskazywał na wyzwania stojące przed ETS w związku z rozszerzeniem UE. Wzrosła z 15 do 25 liczba sędziów, z 11 do 20 liczba języków, z 1200 do 2000 osób liczba personelu. Trybunał jednak wystarczająco wcześnie przygotował się do rozszerzenia. Przewiduje się, że rozszerzenie Unii, będzie oznaczało wzrost liczby spraw. Do tej pory jednak trudno ocenić jak wiele i jakich typów spraw należy oczekiwać. Skouris dodał, że obecne rozszerzenie może okazać się łatwiejsze dla Trybunału od poprzednich, ze względu na lepsze przygotowanie nowych członków do przystąpienia. Skouris jest sędzią ETS od 1999 roku. Od tego czasu utrzymuje się stała liczba spraw, ok. 500 rocznie,jednak stają się one bardziej skomplikowane. W ocenie Skourisa nowy Traktat Konstytucyjny nie spowoduje istotnych zmian w funkcjonowaniu Trybunału. Nowością stanie się nadanie UE osobowości prawnej. Zastąpienie wcześniejszych Traktatów jednym tekstem może ułatwić zrozumienie prawa europejskiego. Możliwe, że Karta Praw Podstawowych UE zawarta w Traktacie Konstytucyjnym będzie wymagała od ETS podjęcia nowych kroków, ale nie przyniesie dramatycznych zmian, ocenił Skouris

Europejski Trybunał Sprawiedliwości został utworzony na mocy Traktatu Paryskiego, który powołał Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. W skład Trybunału od 1 stycznia 1995 r. wchodzi 15 sędziów (reprezentowane są wszystkie kraje, chociaż nie wynika to z przepisów prawnych, lecz z praktyki) oraz 9 adwokatów (w literaturze polskiej możemy spotkać także określenie - rzeczników -) generalnych. Nominacje sędziowskie pozostają w gestii rządów państw członkowskich. Kandydat na stanowisko sędziego Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości musi spełniać następujące wymagania: posiadać uprawnienia wymagane do pełnienia najwyższych funkcji sędziowskich we własnym kraju oraz być powszechnie uznanym ekspertem w dziedzinie prawa wspólnotowego. Kadencja trwa 6 lat, a co 3 lata następuje zmiana części składu sędziowskiego. Trybunał obraduje w ramach 4 izb w składzie 3 i 5 sędziów (sędziowie mogą wchodzić w skład więcej niż jednej izby). Zakres kompetencji Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości jest jakościowo i ilościowo różny od podobnych mu organów w państwach narodowych.

Wśród jego funkcji należy wymienić :

• orzekanie o zgodności aktów prawnych wydawanych przez organy WE z traktatami ustanawiającymi te Wspólnoty,

• podejmowanie decyzji na wniosek Komisji wobec państw członkowskich, które nie wypełniają zobowiązań traktatowych,

• funkcję organu doradczego na wniosek Rady Unii, Komisji lub państwa członkowskiego w zakresie zgodności z traktatami umowy międzynarodowej, która ma zostać zawarta; opinia Trybunału nie ma charakteru wiążącego, jednak podpisanie umowy negatywnie zaopiniowanej wymaga podjęcia specjalnej procedury określonej art. N Traktatu o Unii Europejskiej,

• rozstrzyganie sporów pomiędzy Wspólnotami a ich funkcjonariuszami, udzielanie ochrony osobom prywatnym (fizycznym i prawnym) przed nieuprawnionymi działaniami Wspólnot, rozstrzyganie sporów o naprawienie szkód spowodowanych działalnością funkcjonariuszy Wspólnot w czasie wykonywania obowiązków służbowych,

• pełnienie funkcji sądu apelacyjnego od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji.

 Sąd Pierwszej Instancji

Wielość spraw rozpatrywanych przez Europejski Trybunału Sprawiedliwości (ETS) oraz długi czas oczekiwania na rozstrzygnięcia wymusiło utworzenie kolejnej instytucji sądowniczej - Sądu Pierwszej Instancji. Możliwość powstania Sądu została zasygnalizowana w Jednolitym Akcie Europejskim podpisanym 17 lutego 1986 r., decyzję tę oddano w gestię Rady. Stosowna uchwała została podjęta 24 października 1988 r., co umożliwiło rozpoczęcie działalności Sądu 1 listopada 1989 r. W skład Sądu wchodzi 15 sędziów, mianowanych przez Radę Unii w oparciu o decyzję rządów państw członkowskich. Kadencja wynosi 6 lat, istnieje możliwość reelekcji. Wymagania stawiane kandydatom na sędziów są analogiczne z tymi obowiązującymi dla Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Sąd Pierwszej Instancji orzeka w następujących sprawach:

• spory pomiędzy Wspólnotami, a ich funkcjonariuszami,

• spory pomiędzy osobami prawnymi i fizycznymi a organami Wspólnot w zakresie stosowania prawa o konkurencji i dumpingu,

• spory o odszkodowania za szkody wyrządzone osobom fizycznym i prawnym działaniami organów lub funkcjonariuszy Wspólnot

• spory wniesione przeciwko Komisji przez przedsiębiorstwa na podstawie Traktatu o EWWiS (art. 50 i 57-66) dotyczące stosowania ograniczeń ilościowych na produkcję węgla i stali oraz kontrolę cen.

Procedura postępowania przed Sądem Pierwszej Instancji jest identyczna z obowiązującą dla ETS. Ponadto ETS stanowi instancję apelacyjną dla Sądu i ma moc uchylania jego orzeczeń. Obsługę administracyjną stanowią służby odpowiednie dla ETS, siedzibą jest Luksemburg. Podstawową różnicą dzielącą obydwa sądy jest zakres spraw podlegających ich orzecznictwu oraz nadrzędny charakter Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Polska - po wejściu do UE - będzie miała prawo posiadania 1 sędziego w ETS i 1 sędziego w Sądzie Pierwszej Instancji.

Trybunał Sprawiedliwości

Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, z siedzibą w Luksemburgu, składa się z jednego sędziego z każdego Państwa Członkowskiego oraz ośmiu rzeczników generalnych. Są oni wyznaczeni za wspólnym porozumieniem rządów Państw Członkowskich, na okres sześciu lat, po którym mogą zostać wyznaczeni na jeszcze jeden lub dwa okresy trzyletnie. Członkowie Trybunału Sprawiedliwości zachowują całkowitą bezstronność.

Zadaniem Trybunału jest dbać o to, by prawo UE było przestrzegane, a traktaty były właściwie interpretowane i stosowane.

W tym celu, Trybunał może uznać, że dane Państwo Członkowskie nie wypełnia swoich obowiązków wynikających z traktatów, może również sprawdzić czy przepisy prawa UE zostały prawidłowo przyjęte oraz może uznać, że Parlament Europejski, Rada lub Komisja są winne zaniechania wymaganego działania.

Trybunał Sprawiedliwości jest również jedyną instytucją, która może, na wniosek sądów krajowych, orzekać w zakresie interpretacji traktatów i ważności oraz interpretacji prawa UE. Jeżeli więc tego typu pytanie jest zadane przed sądem w jednym z Państw Członkowskich, ten sąd może, a czasami musi zapytać o wykładnię Trybunału Sprawiedliwości.

Taki system gwarantuje, że prawo UE będzie interpretowane i stosowane w ten sam sposób w całej Unii Europejskiej.

Traktaty upoważniają Trybunał do sprawdzenia, czy prawodawstwo UE jest zgodne z podstawowymi prawami obywateli UE i do orzekania w sprawach wolności osobistej i bezpieczeństwa.

Sąd Pierwszej Instancji, ustanowiony w 1989 r. i składający się z jednego sędziego z każdego Państwa Członkowskiego, odpowiada za orzekanie w niektórych rodzajach spraw, w szczególności w przypadku skarg wnoszonych przez przedsiębiorstwa lub osoby fizyczne przeciw instytucjom UE oraz w przypadku sporów między instytucjami a ich pracownikami.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości

        Europejski Trybunał Sprawiedliwości tworzą sędziowie, powoływani na sześć lat przez przedstawicieli państw członkowskich zgromadzonych na posiedzeniu Rady UE. Obowiązuje tu zasada rotacji polegająca na tym, że co trzy lata ETS podlega częściowemu odnowieniu. Sędziowie mogą być wybierani ponownie.

Sędziów w ich pracy wspomagają rzecznicy (adwokaci) generalni. Rzeczników generalnych wybiera się na takich samych zasadach jak sędziów. Pomagają oni sędziom poprzez analizowanie spornych spraw
i przygotowywanie propozycji końcowych wniosków, ale nie uczestniczą
w wydawaniu orzeczeń.

Sędziami mogą być tylko obywatele państw członkowskich, ale nie oznacza to, że reprezentują oni interesy własnego kraju. Wprost przeciwnie, muszą oni zachować niezależność i niezawisłość, dlatego kandydatom na sędziów stawia się wysokie wymagania: muszą spełniać takie warunki, by w swoim kraju zasiadać
w najwyższych władzach sądowych lub być wybitnymi znawcami prawa.

Kompetencje Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości można podzielić na trzy grupy:
* strażnik prawa europejskiego - w przypadku, gdy państwa członkowskie nie wypełniają zobowiązań, jakie przyjęły w Traktacie, Europejski Trybunał Sprawiedliwości, na wniosek Komisji Europejskiej, rozpoczyna postępowanie przeciwko takiemu państwu,
* kontrola legalności aktów prawnych - ta kompetencja odnosi się do aktów prawnych wydanych przez Radę Unii Europejskiej lub Komisję Europejską; jeżeli Europejski Trybunał Sprawiedliwości stwierdzi, że akty te są niezgodne
z postanowieniami traktatów, ogłasza ich nieważność,
* wydawanie orzeczeń wstępnych - są one wydawane w sytuacji, gdy sąd krajowy rozpatruje sprawę dotyczącą prawa europejskiego, a ma wątpliwości co do tego, jak dany przepis należy rozumieć; wówczas może zwrócić się do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o dokonanie interpretacji; orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości jest wiążące w danej sprawie,
* rozpatrywanie sporów między Wspólnotami a ich funkcjonariuszami,
* rozpatrywanie środków odwoławczych od Sądu Pierwszej Instancji,
* rozpatrywanie sporów między państwami członkowskimi,
* rozpatrywanie sporów o naprawienie szkody wynikającej z działań funkcjonariuszy Wspólnot przy podejmowaniu przez nich czynności służbowych.

Porównując z Polską, ETS niejako łączy w sobie kompetencje Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, sądu cywilnego oraz sądu międzynarodowego. Warto zaznaczyć, że poprzez swoje orzecznictwo i wykładnię prawa unijnego, Europejski Trybunał Sprawiedliwości ma istotnie duży wpływ na obowiązujące prawo w UE. ETS jest twórcą takich zasad (które w momencie ich ogłoszenia przez ETS nie były wyrażone w traktatach), jak zasada pierwszeństwa prawa Unii nad prawem państwa członkowskiego, czy też zasada skutku bezpośredniego prawa unijnego

Europejski Trybunał Sprawiedliwości

Podstawy traktatowe: art. 220 - 245 TWE

Protokół o statucie ETS z 1957 roku

Regulamin postępowania ETS z 1974 roku

Ranga instytucji: organ główny Wspólnot

Skład: 15 sędziów i 9 rzeczników generalnych

Sposób orzekania: postępowanie jawne

Na mocy Protokołu o statucie ETS z 1957 roku Europejski Trybunał Sprawiedliwości stał się instytucją wspólną dla trzech Wspólnot Europejskich. ETS jest jednym z najważniejszych organów wspólnotowych. Działalność ETS została określona w trzech traktatach założycielskich oraz w protokołach zawierających statut ETS. Zgodnie z traktatem o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej, ETS określa swoje zasady postępowania (tytuł III statutu). Przyjęcie tych zasad wymaga jednomyślnego zatwierdzenia przez Radę. Zmiany statutowych postanowień proceduralnych dokonuje jednomyślnie Rada na wniosek ETS i po konsultacji z Komisją i Parlamentem Europejskim. Od 1 września 1989 r. ETS posiada podległą mu komórkę pomocniczą jaką jest Sąd Pierwszej Instancji. Siedzibą ETS jest Luksemburg. ETS pracuje w trybie stałym z przerwą wakacyjną od 15 lipca do 15 sierpnia.

W skład ETS wchodzi 15 sędziów i 9 rzeczników generalnych (adwokatów). Zarówno jedni jak i drudzy są powoływani przez rządy państw członkowskich w drodze porozumienia. Kadencja sędziów i rzeczników trwa 6 lat. Co 3 lata następuję częściowe odnowienie składu sędziowskiego, obejmujące na zmianę 8 albo 7 sędziów. Również co 3 lata ma miejsce odnowienie składu rzeczników generalnych obejmujące 5 albo 4 rzeczników. Znaczący jest brak określenia w traktacie narodowości sędziów i ich liczby przypadające na dane państwo członkowskie. Praktyka pokazała jednak, że w składzie ETS zawsze znajdował się przynajmniej 1 sędzia z każdego państwa członkowskiego. Kiedy liczba państw członkowskich była parzysta, w ETS zasiadał dodatkowy sędzia wybierany po kolei z każdego dużego państwa członkowskiego. Jeśli chodzi o rzeczników generalnych, to co do zasady 5 pochodzi z po 1 z każdego z dużych państw członkowskich, a 3 pochodzi kolejno z 10 pozostałych państw członkowskich.

Traktat określił warunki, jakie muszą spełniać członkowie ETS. Sędziowie i rzecznicy generalni wybierani są spośród osób dających gwarancje całkowitej niezależności. Muszą posiadać w państwie członkowskim ich pochodzenia kwalifikacje wymagane od kandydatów na najwyższe stanowiska w sądownictwie lub być uznanymi specjalistami w dziedzinie prawa. Przed objęciem swej funkcji składają publicznie przysięgę. W ten sposób zobowiązują się wykonywać swoją funkcję całkowicie niezależnie, zgodnie z posiadaną wiedzą i sumieniem, a także zachowywać tajemnicę służbową. Obowiązuje ich zasada niepołączalności stanowisk w tym samym zakresie co członków Komisji Europejskiej. Immunitet członków ETS ma charakter ogólny i jest szerszy od immunitetu przysługującego innym funkcjonariuszom wspólnotowym. Immunitet może być uchylony przez ETS na posiedzeniu plenarnym. Odwołanie sędziego lub rzecznika generalnego może nastąpić tylko w wyniku jednomyślnej decyzji pozostałego składu orzekającego, stwierdzającej, że dany sędzia przestał spełniać wymagane warunki lub nie wywiązuje się ze swoich obowiązków. W przypadku przedwczesnego zwolnienia się miejsca w ETS na pozostały czas kadencji mianuje się następcę.

Sędziowie wybierają Przewodniczącego ETS spośród siebie w głosowaniu tajnym. Kadencja Przewodniczącego trwa 3 lata i pokrywa się z momentem częściowego odnowienia składu. Istnieje możliwość reelekcji Przewodniczącego. Jego zadaniem jest kierowanie pracami ETS. Przewodniczy on zarówno posiedzeniom plenarnym, jak i posiedzeniom izby Trybunału.

ETS mianuje swojego sekretarza i określa jego statut. Wyboru sekretarza dokonuje się na tych samych zasadach co Przewodniczącego. Jego zadaniem jest czuwanie nad regulaminowym przebiegiem postępowania przed ETS. W szczególności czuwa nad poprawnym wniesieniem skargi, sporządza rejestr czynności sądowych, odpowiada za terminowe dostarczenie pism procesowych, podpisuje oryginał orzeczenia i deponuje go w kancelarii, dostarczając stronom uwierzytelnione podpisy wyroku. Odpowiada za pieczęć i archiwum ETS. Ponadto sekretarz pod kierownictwem Przewodniczącego zarządza finansami ETS, kieruje administracją i księgowością trybunału. Sekretarz ma do pomocy 2 sekretarzy pomocniczych.

ETS może obradować na sesji plenarnej lub w izbach. Pierwotnie zasadą były posiedzenia plenarne. Podczas sesji plenarnej ETS wymagane quorum wynosi 7 sędziów, a w przypadku braku quorum Przewodniczący odracza sprawę do czasu osiągnięcia quorum. W miarę upływu czasu stopniowo coraz więcej spraw przekazywano do izb i tym samym posiedzenia plenarne ETYS stały się wyjątkiem od zasady postępowania w izbach. Izba może być złożona z 3 do 5 sędziów. Postępowanie w izbach może mieć na celu podejmowanie określonych czynności przygotowawczych albo rozstrzyganie określonych kategorii spraw zgodnie z przepisami szczególnymi. Sesja plenarna jest konieczna, gdy zażąda tego państwo członkowskie lub organ wspólnoty będący stroną w postępowaniu. Oznacza to, że w pozostałych przypadkach ETS może podejmować dowolnie decyzję co do rozpatrywania sprawy na sesji plenarnej lub w izbach.

Na postępowanie przed ETS składa się część pisemna i ustna. Część pisemna obejmuje złożenie pozwu do sekretarza ETS. Od przyjęcia pozwu sprawa jest wpisywana do rejestru ETS, a Przewodniczący ETS wyznacza sędziego odpowiedzialnego za prowadzenie danej sprawy. Pozwany składa pisemną odpowiedź na postawione mu zarzuty w ciągu miesiąca od dostarczenia mu pozwu. Następnie obie strony mają możliwość złożenia uzupełniających pism procesowych. Po zamknięciu części pisemnej Przewodniczący wyznacza datę rozpoczęcia części ustnej. Na początku części ustnej wyznaczony przez Przewodniczącego sprawozdawca przedstawia raport o sprawie. Następnie obie strony wygłaszają swoje mowy. W końcu rzecznik generalny przedstawia wnioski końcowe. Wówczas Trybunał otwiera naradę w sprawie. W jej następstwie ETS na posiedzeniu jawnym wydaje orzeczenie. Orzeczenia ETS są prawomocne z dniem ogłoszenia.

Postępowanie przed ETS jest co do zasady prowadzone w języku francuskim, ponieważ jest to język roboczy trybunału. Powód może jednak wybrać jeden z 10 urzędowych języków Wspólnoty Europejskiej. Wówczas wybrany język będzie używany do prowadzenia postępowania, przy redagowaniu pism procesowych oraz przy wydawaniu orzeczenia. W części ustnej postępowania zapewnione jest symultaniczne tłumaczenie postępowania na języki oficjalne Wspólnoty inne niż język postępowania. Orzeczenia prejudycjalne wydawane są zawsze w języku urzędowym państwa, którego prawodawstwa dotyczy to orzeczenie.

Reprezentacja przed ETS jest obowiązkowa. Instytucje wspólnotowe są z reguły reprezentowane przez członków ich biura prawnego. Państwa członkowskie przeważnie są reprezentowane przez funkcjonariuszy biura prawnego ministerstwa spraw zagranicznych. Osoba fizyczna lub osoba prawna występująca przed ETS musi być reprezentowana przez adwokata wpisanego na listę rady adwokackiej któregokolwiek z państw członkowskich. Profesorowie prawa, którym przepisy prawne państwa jego pochodzenia przyznają zdolność procesowania się, mogą występować przed ETS na tych samych zasadach co adwokaci.

Jeśli chodzi o koszty procesowe, to postępowanie przed ETS jest co do zasady bezpłatne. Płatne są tylko niektóre, wyjątkowe prace np. tłumaczenia. Z zasady strona przegrana płaci honorarium adwokackie stronie przeciwnej oraz kwoty należne świadkom i ekspertom. Generalnie strony same między sobą ustalają wysokość kosztów procesowych. W przypadku braku zgody jedna ze stron ma prawo złożenia wniosku do ETS o ustalenie tych kosztów. W takiej sytuacji koszty procesowe są określane przez izbę, której sprawa była podporządkowana.

Decyzje ETS wydawane w wyniku prowadzonego przed nim postępowania mogą przyjąć formę postanowienia albo orzeczenia. Postanowienia wydawane są w przypadkach pilnych, w celu pouczenia, w kwestii określenia kosztów procesowych i w innych podobnych kwestiach. Orzeczenia są podstawową formą decyzji. Orzeczenie ETS składa się z 3 części przedstawiających kolejno: stan faktyczny, stan prawny i ostateczną decyzję ETS.

ETS jest właściwy do:

• kontroli legalności aktów prawa wspólnotowego

• rozstrzyganie spraw związanych z odpowiedzialnością

• wydawanie orzeczeń wstępnych

Podstawowym traktatowym zadaniem ETS jest zapewnianie przestrzegania prawa przy wykładni i stosowaniu Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej. W związku z tym ETS kontroluje przestrzeganie prawa przez instytucje. W stosunku do państw członkowskich ETS sprawdza, czy wypełniają one wspólnotowe zobowiązania. W celu wykonywania swoich kompetencji sądowniczych ETS dysponuje różnymi środkami prawnymi i odwoławczymi. Zgodnie z kryterium właściwości ETS, do rozstrzygania określonego rodzaju spraw wyróżnia się:

• orzeczenia w sprawie kontroli legalności aktów prawa wspólnotowego (recours de la légalité)

• orzeczenia rozstrzygające sprawy związane z odpowiedzialnością (recours de pleine juridiction)

• oraz orzeczenia wstępne (renvois préjudiciels)

Sąd Pierwszej Instancji

Sąd Pierwszej Instancji rozstrzyga:

• spory między instytucjami a ich funkcjonariuszami

• sprawy wszczęte przez osoby fizyczne i prawne w celu unieważnienia aktu prawnego lub stwierdzenia naruszenia zasad konkurencji

• sprawy o odszkodowanie wszczęte przez osoby fizyczne albo prawne z tytułu braku działania lub niewłaściwej decyzji

• stosowanie środków represyjnych wobec osób fizycznych i prawnych

Sąd Pierwszej Instancji (SPI) działa przy europejskim Trybunale Sprawiedliwości. Siedzibą SPI jest Luksemburg. Zapowiedź utworzenia sądu niezależnego od ETS, ale znajdującego się pod nadzorem orzeczniczym ETS pojawiła się już w Jednolitym Akcie Europejskim. Wówczas zadanie powołania takiej instytucji powierzono Radzie UE. W rezultacie SPI powstał mocą decyzji Rady z 24 października 1988 r. Działalność SPI reguluje Traktat o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej, postanowienia decyzji założycielskiej SPI, statuty ETS oraz regulamin proceduralny SPI.

SPI składa się z 15 członków. Są oni mianowani w wyniku wspólnego porozumienia przez rządy państw członkowskich. Istnieje możliwość ponownego wyboru. Kandydaci na członków SPI muszą spełniać warunki do pełnienia funkcji sędziowskich oraz dawać gwarancje całkowitej bezstronności. Członkowie SPI mogą pełnić funkcję rzeczników generalnych. Kadencja członków SPI trwa 6 lat. W czasie pełnienia swojej funkcji członkowie SPI mają te same obowiązki co członkowie ETS i korzystają z gwarancji, przywilejów i immunitetów. Zasadą jest, że jeśli Rada nie postanowi inaczej, to postanowienia Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej dotyczące ETS stosuje się do SPI. Członkowie SPI wybierają spośród siebie Przewodniczącego, którego mandat trwa 3 lata i jest odnawialny. Ponadto SPI posiada stworzoną przez siebie kancelarię i sekretarza (kanclerza). Obsługę administracyjną SPI gwarantują służby ETS.

SPI określa własne zasady postępowania w porozumieniu z ETS. Zasady te wymagają jednomyślnego zatwierdzenia przez Radę. Rodzaje spraw rozpatrywanych przez SPI określa Rada, działając jednomyślnie na wniosek ETS i po zasięgnięciu opinii Parlamentu Europejskiego i Komisji. Ogólnie SPI rozstrzyga niektóre kategorie spraw w I instancji z możliwością odwołania się do ETS. Nie znaczy to, że jest to typowy sąd pierwszej instancji. Rozstrzyganie tylko niektórych kategorii spraw świadczy o ograniczonej kognicji SPI, a nie o jego pierwszoinstancyjnym charakterze. W szczególności SPI rozstrzyga spory wynikłe między Wspólnotą a jej funkcjonariuszami; skargi osoby fizycznej lub prawnej na decyzję, której jest adresatem, lub przeciwko rozstrzygnięciu, które mimo formy rozporządzenia lub decyzji skierowanej do innej osoby dotyczy bezpośrednio skarżącego; skargi osoby fizycznej lub prawnej na zaniechanie wydania przez organ Wspólnoty aktu skierowanego do niej (innego niż zalecenie i opinia); skargi dotyczące przestrzegania zasad konkurencji stosowanych wobec przedsiębiorstw. Decyzją z 8 czerwca 1993 r. Rada przekazała do właściwości SPI całość spraw kierowanych przez osoby fizyczne i prawne na podstawie postanowień traktatu. W związku z powyższym powołanie SPI znacznie odciążyło ETS i usprawniło pracę wspólnotowego wymiaru sprawiedliwości.

Postępowanie przed SPI toczy się w taki sam sposób, jak przed ETS. Jednoczesne istnienie tych 2 sądów wymaga uregulowania ich wzajemnych kompetencji, zwłaszcza w kwestii ich kognicji. Konflikt negatywny dotyczący kognicji obu sądów został wykluczony przez rozwiązanie, zgodnie z którym uznanie się przez jeden z sądów za niewłaściwy pociąga za sobą konieczność przesłania sprawy drugiemu sądowi i obowiązek rozstrzygnięcia sprawy przez drugi sąd. W celu uniknięcia sprzecznych orzeczeń SPI i ETS każdy z tych sądów może zawiesić toczące się przed nim postępowanie do czasu wypowiedzenia się przez 2 sąd. Ponadto w sprawach, które nie należą do wyłącznej kompetencji SPI, stronom przysługuje odwołanie do ETS w ciągu 2 miesięcy od dostarczenia orzeczenia. Podstawą odwołania musi być brak właściwości, istnienie uchybień procesowych lub naruszenie prawa wspólnotowego. W przypadku uznania odwołania ETS unieważnia decyzję SPI i może odesłać sprawę do SPI do ponownego rozpatrzenia (typowe dla kasacji) albo ze względów ekonomiki proceduralnej sam orzec w kwestii merytorycznej (typowe dla rewizji bądź apelacji).

Trybunał Sprawiedliwości

- Pełny skład i izby - Sekretariaty i administracja - Właściwość - Procedura	Członkowie Porządek protokolarny Skład Izb
		Zobacz także: Sąd Pierwszej Instancji Sąd do spraw Służby Publicznej

Trybunał składa się z dwudziestu pięciu sędziów i ośmiu rzeczników generalnych.
Jeżeli Trybunał tego zażąda, Rada, stanowiąc jednomyślnie, może zwiększyć liczbę rzeczników generalnych.
Sędziowie i rzecznicy generalni są mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy Państw Członkowskich na okres sześciu lat, a ich mandat jest odnawialny. Są oni wybierani spośród osób o niekwestionowanej niezależności i mających kwalifikacje wymagane w ich państwach do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych lub są prawnikami o uznanej kompetencji.

Sędziowie Trybunału wybierają spośród siebie Prezesa Trybunału na okres trzech lat. Jego mandat jest odnawialny. Prezes kieruje pracami i administracją Trybunału, a także przewodniczy rozprawom i obradom, w największych składach orzekających.

Rzecznicy generalni wspomagają Trybunał w wypełnianiu jego misji. Ich zadaniem jest publiczne przedstawianie, przy poszanowaniu zasad całkowitej bezstronności i niezależności, opinii w każdej sprawie, chyba, że Trybunał zadecyduje inaczej w przypadkach, gdy w danej sprawie nie występuje żadne nowe zagadnienie prawne. Funkcji rzeczników generalnych nie należy mylić z funkcją oskarżyciela publicznego albo innego podobnego organu.

Pełny skład i izby

Trybunał może obradować w pełnym składzie, w składzie wielkiej izby (trzynastu sędziów) albo w izbach złożonych z pięciu lub trzech sędziów. Trybunał obraduje w składzie wielkiej izby, jeśli zażąda tego Państwo Członkowskie albo instytucja będąca stroną w postępowaniu, a także w sprawach szczególnie istotnych lub skomplikowanych. Inne sprawy są rozpatrywane przez izby składające się z pięciu lub trzech sędziów. Prezesi izb złożonych z pięciu sędziów wybierani są na trzy lata, a prezesi izb złożonych z trzech sędziów na jeden rok. Trybunał obraduje w pełnym składzie w przypadkach bardzo wyjątkowych enumeratywnie wyliczonych w Traktacie (kiedy ma za zadanie zdymisjonować Rzecznika Praw Obywatelskich, orzec o dymisji członka Komisji, który naruszył zobowiązania, które na nim ciążą) oraz jeśli Trybunał uzna, że wniesiona sprawa ma wyjątkowe znaczenie. Piętnastu sędziów stanowi kworum posiedzenia w pełnym składzie.

Sekretariaty i administracja

Sekretarz jest mianowany przez Trybunał na okres sześciu lat. Pełni on takie same funkcje sądowe, co sekretarz sądu krajowego, jest jednak zarazem sekretarzem generalnym instytucji. Jako instytucja niezależna i autonomiczna, Trybunał posiada oprócz sekretariatu własny aparat administracyjny, który obejmuje, między innymi, służbę językową (tłumaczenie pisemne, tłumaczenie konferencyjne), albowiem Trybunał jest powołany do wypełniania swej misji we wszystkich językach urzędowych Unii.

Właściwość

Trybunał Sprawiedliwości czuwa nad poszanowaniem prawa w wykładni i stosowaniu Traktatów ustanawiających Wspólnoty Europejskie oraz przepisów stanowionych przez właściwe instytucje Wspólnoty. W celu skutecznego wykonywania tego zadania Trybunał został wyposażony, między innymi, w szerokie kompetencje w zakresie orzekania, które wykonuje w ramach różnego rodzaju skarg. W szczególności Trybunał jest właściwy do orzekania w przedmiocie skarg o unieważnienie lub na bezczynność wniesionych przez Państwo Członkowskie lub przez instytucję, skarg na uchybienie zobowiązaniom skierowanych przeciwko Państwom Członkowskim, odesłań prejudycjalnych oraz odwołań od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji.

Różne rodzaje skarg

Skarga na uchybienie zobowiązaniom:
Skarga ta umożliwia Trybunałowi kontrolę wypełniania przez Państwa Członkowskie zobowiązań, które na nich ciążą na mocy prawa wspólnotowego. Wniesienie sprawy do Trybunału poprzedzone jest postępowaniem wstępnym wszczętym przez Komisję i polegającym na umożliwieniu Państwu Członkowskiemu udzielenia odpowiedzi na stawiane mu zarzuty. Jeśli postępowanie to nie doprowadzi Państwa Członkowskiego do zaprzestania uchybianiu jego zobowiązaniom, może zostać wniesiona do Trybunału skarga w przedmiocie naruszenia prawa wspólnotowego. Skarga ta może zostać wniesiona przez Komisję - w praktyce są to najczęstsze przypadki - bądź przez inne Państwo Członkowskie. Jeżeli Trybunał stwierdzi, że miało miejsce uchybienie zobowiązaniom, dane Państwo jest zobowiązane do bezzwłocznego zaradzenia temu uchybieniu. Jeśli wskutek kolejnej skargi Komisji Trybunał Sprawiedliwości stwierdza, że dane Państwo Członkowskie nie zastosowało się do jego wyroku, może na wniosek Komisji nałożyć na nie ryczałt lub okresową karę pieniężną.

Skarga o unieważnienie:
Skargą o unieważnienie skarżący wnosi o unieważnienie aktu prawnego wydanego przez instytucję (rozporządzeń, dyrektyw, decyzji). Skarga o unieważnienie może być wniesiona przez Państwa Członkowskie, przez instytucje wspólnotowe (Parlament, Radę, Komisję) lub przez osobę prywatną, jeśli jest ona adresatem tego aktu lub akt ten dotyczy jej bezpośrednio i indywidualnie.

Skarga na bezczynność:
Umożliwia ona Trybunałowi lub Sądowi Pierwszej Instancji kontrolę legalności braku działania instytucji wspólnotowych. Niemniej jednak skarga ta może zostać wniesiona dopiero po tym, jak dana instytucja została uprzednio wezwana do działania. Jeżeli została stwierdzona nielegalność zaniechania, dana instytucja jest zobowiązana do podjęcia właściwych środków zmierzających do położenia kresu owej bezczynności.

Skarga odszkodowawcza:
Skarga ta, oparta na odpowiedzialności pozaumownej, daje Trybunałowi uprawnienia do orzekania w przedmiocie odpowiedzialności Wspólnoty za szkody wyrządzone obywatelom lub przedsiębiorstwom przez instytucje lub ich urzędników w związku z pełnionymi przez nich funkcjami.

Odwołania:
Trybunał Sprawiedliwości może rozpoznawać odwołania, ograniczone wyłącznie do kwestii prawnych, od wyroków Sądu Pierwszej Instancji. Jeżeli odwołanie jest dopuszczalne i zasadne, Trybunał uchyla orzeczenie Sądu Pierwszej Instancji. Jeżeli dana sprawa jest w toku, Trybunał jest władny ją rozstrzygnąć. W przeciwnym wypadku przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Pierwszej Instancji, który jest związany orzeczeniem wydanym w postępowaniu odwoławczym.

Odesłanie prejudycjalne:
Odesłanie prejudycjalne jest postępowaniem specyficznym prawa wspólnotowego. Choć Trybunał jest ze swej istoty najwyższym strażnikiem legalności prawa wspólnotowego, nie jest on tym samym jedynym sądem stosującym prawo wspólnotowe.
Zadanie to spoczywa również na sądach krajowych, albowiem administrowanie prawa wspólnotowego, które co do zasady jest powierzone organom administracji Państw Członkowskich, pozostaje pod ich kontrolą; liczne przepisy Traktatów i prawa wtórnego (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje) przyznają bezpośrednio pewne prawa jednostkom, będącym obywatelami Państw Członkowskich, którym to prawom sądy krajowe winny udzielić ochrony.
Zatem, sądy krajowe Państw Członkowskich są ze swej istoty pierwszymi gwarantami prawa wspólnotowego. W celu zapewnienia skutecznego i jednolitego stosowania prawa wspólnotowego oraz uniknięcia wszelkich rozbieżności w jego wykładni, sędziowie krajowi mogą, a czasami muszą, zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o sprecyzowanie wykładni danej kwestii prawa wspólnotowego tak, aby mieli oni, dla przykładu, możliwość zweryfikowania zgodności ich ustawodawstwa krajowego z prawem wspólnotowym.
Wniosek prejudycjalny może mieć również na celu kontrolę ważności aktu prawa wspólnotowego. Trybunał Sprawiedliwości nie udziela odpowiedzi w formie zwykłej opinii, lecz w formie wyroku lub postanowienia z uzasadnieniem. Sąd krajowy, będący adresatem orzeczenia jest związany dokonaną w nim wykładnią. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości wiąże w ten sam sposób inne sądy krajowe, które zetkną się z identycznym problemem.
To także w ramach odesłań prejudycjalnych każdy obywatel europejski może domagać się sprecyzowania przepisów wspólnotowych, które go dotyczą.
W rezultacie, mimo że odesłanie to może zostać wniesione jedynie przez sąd krajowy, który jest wyłącznie uprawniony do podjęcia decyzji o jego celowości, każdy z uczestników, którego sprawa dotyczy, a mianowicie Państwa Członkowskie, uczestnicy występujący przed sądami krajowymi, i między innymi Komisja, mogą uczestniczyć w postępowaniu toczącym się przed Trybunałem Sprawiedliwości.
W ten sposób na podstawie pytań prejudycjalnych, przedkładanych niejednokrotnie przez sądy krajowe pierwszej instancji zostało sformułowanych wiele istotnych zasad prawa wspólnotowego.

Procedura

Procedura przed Trybunałem Sprawiedliwości wzorowana jest na postępowaniu przed sądami krajowymi. Niezależnie od charakteru sprawy składa się ono z części pisemnej i prawie zawsze z części ustnej, która jest jawna.

Należy jednak odróżnić procedurę dotyczącą skarg bezpośrednich od procedury odesłania prejudycjalnego.

Procedura dotycząca skarg bezpośrednich

Wszczęcie postępowania
Skargę wnosi się do Trybunału w formie pisma skierowanego do Sekretariatu Trybunału. W momencie przyjęcia skarga zostaje wpisana do rejestru sądowego. Sekretarz publikuje w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej obwieszczenie dotyczące skargi, określając zarzuty i wnioski skarżącego. Następnie wyznaczony zostaje sędzia sprawozdawca i rzecznik generalny, którzy będą śledzić przebieg postępowania w sprawie. W tym samym czasie pismo zawierające skargę doręcza się pozwanemu, który ma miesiąc na wniesienie odpowiedzi na skargę. Skarżący ma prawo do repliki, a pozwany do dupliki, w obu przypadkach w terminie jednego miesiąca. Strony zobowiązane są przestrzegać tego terminu, chyba, że Prezes Trybunału zgodzi się na jego przedłużenie.

Dochodzenie i sprawozdanie na rozprawę
Po zamknięciu procedury ustnej wzywa się strony do wypowiedzenia się, w terminie miesiąca, czy domagają się wyznaczenia rozprawy. Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy i po wysłuchaniu rzecznika generalnego Trybunał podejmuje decyzję, w przedmiocie tego czy sprawa wymaga przeprowadzenia dochodzenia oraz jakiemu składowi orzekającemu należy powierzyć jej rozstrzyganie. Prezes określa datę rozprawy jawnej. Sędzia sprawozdawca streszcza w sprawozdaniu na rozprawę stan faktyczny i argumenty przytoczone przez strony oraz interwenientów, jeżeli miała miejsce interwencja. Sprawozdanie to zostaje przedstawione publicznie podczas rozprawy w języku postępowania.

Rozprawa jawna i opinia rzecznika generalnego
Sprawa jest rozpoznawana na rozprawie jawnej w obecności sędziów składu orzekającego i rzecznika generalnego, chyba, że dana sprawa jest rozstrzygana bez opinii rzecznika generalnego. Sędziowie i rzecznik generalny mogą zadawać uczestnikom pytania, które uznają za celowe.
Kilka tygodni później, ponownie w czasie rozprawy jawnej, rzecznik generalny przedstawia przed Trybunałem Sprawiedliwości swoją opinię. Dokonuje on w niej szczegółowej analizy w szczególności kwestii prawnych sporu oraz przy zachowaniu pełnej niezależności proponuje Trybunałowi rozwiązanie, które uważa za właściwe w zakresie danego problemu. W ten sposób kończy się procedura ustna.

Narada i wyrok
Następnie sędziowie, i tylko oni, przeprowadzają naradę w oparciu o projekt wyroku przygotowany przez sędziego sprawozdawcę. Każdy z sędziów może zaproponować zmiany. Ustalony wyrok zostaje ogłoszony na posiedzeniu jawnym.

Procedura dotycząca odesłania prejudycjalnego

Sądy krajowe przedkładają Trybunałowi Sprawiedliwości pytania dotyczące wykładni albo ważności przepisu wspólnotowego przeważnie w formie orzeczenia wydanego zgodnie z przepisami proceduralnymi danego państwa.
Po zleceniu przetłumaczenia wniosku na wszystkie języki Wspólnoty sekretarz zawiadamia o nim uczestników, których dotyczy sprawa przed sądem krajowym, a także Państwa Członkowskie i instytucje. Publikuje on także w Dzienniku Urzędowym notę przedstawiającą, w szczególności, uczestników, których sprawa dotyczy oraz treść pytań.
Uczestnicy, Państwa Członkowskie i instytucje wspólnotowe maja dwa miesiące na przedłożenie Trybunałowi Sprawiedliwości swoich uwag na piśmie. Ciąg dalszy procedury jest identyczny, jak w przypadku skarg bezpośrednich. Wszyscy ci, którzy mają prawo przedłożenia uwag na piśmie mogą też przedstawić swój punkt widzenia ustnie podczas rozprawy, jeżeli taka rozprawa ma miejsce. Po przedstawieniu opinii rzecznika generalnego, i po zakończeniu narady sędziowskiej, ma miejsce ogłoszenie wyroku na posiedzeniu jawnym. Następnie sekretarz przekazuje wyrok zainteresowanemu sądowi krajowemu oraz zainteresowanym Państwom Członkowskim i instytucjom.

Procedury szczególne

Procedura zmierzająca do wydania postanowienia z uzasadnieniem.
Kiedy pytanie przedłożone w trybie prejudycjalnym jest identyczne z pytaniem co do którego Trybunał Sprawiedliwości już się wypowiedział lub odpowiedź na to pytanie nie pozostawia miejsca na żadną uzasadnioną wątpliwość lub można ją wywnioskować z orzecznictwa, Trybunał Sprawiedliwości może orzec w drodze postanowienia z uzasadnieniem powołując się w szczególności na wyrok już wydany w przedmiocie tego pytania bądź na powyższe orzecznictwo. W tym przypadku Trybunał informuje sąd krajowy, który dokonał odesłania oraz wysłuchuje uprzednio zarówno zainteresowanych, jak i rzecznika generalnego.

Wnioski o zastosowanie środka tymczasowego
Wnioski o zastosowanie środka tymczasowego mają na celu uzyskanie zawieszenia wykonania aktu prawnego wydanego przez instytucję lub zastosowanie innego środka tymczasowego, który jest niezbędny w celu uniknięcia poważnej i niepowetowanej szkody. Postępowanie w sprawie wniosku o zastosowanie środka tymczasowego jest postępowaniem, ubocznym w stosunku do postępowania głównego.

Procedura przyspieszona
Procedura przyspieszona pozwala Trybunałowi na szybkie orzekanie w sprawach niecierpiących zwłoki. W następstwie wniosku złożonego przez jednego z uczestników oraz po wysłuchaniu pozostałych uczestników, prezes Trybunał podejmuje decyzję, co do tego czy szczególnie pilny charakter sprawy wymaga rozpoznania jej w trybie procedury przyspieszonej. Procedura przyspieszona jest również przewidziana w przypadku odesłań prejudycjalnych. W tym przypadku wniosek jest składany przez sąd krajowy, który wystąpił do Trybunału z odesłaniem.

Wyroki
Decyzje Trybunału Sprawiedliwości są podejmowane większością głosów. Jeśli nie zgłoszono zdania odrębnego, wyrok zostaje podpisany przez wszystkich sędziów, którzy brali udział w naradzie, a następnie ogłoszony na posiedzeniu jawnym. W dniu ogłoszenia wyroku i przedstawienia opinii rzecznika generalnego dokumenty są dostępne na stronie internetowej Trybunału Sprawiedliwości we wszystkich językach urzędowych Unii. Są one następnie publikowane w Zbiorze Orzeczeń Trybunału.

Język postępowania
Językiem postępowania może być którykolwiek z dwudziestu języków urzędowych Unii. Z zasady wyboru języka dokonuje skarżący. Jeżeli pozwanym jest Państwo Członkowskie albo osoba fizyczna posiadająca przynależność Państwa Członkowskiego lub osoba prawna ustanowiona w Państwie Członkowskim, językiem postępowania jest język urzędowy tego Państwa Członkowskiego. Jeśli w państwie tym obowiązuje kilka języków urzędowych, skarżący wybiera ten, który mu najbardziej odpowiada. W przypadku odesłań prejudycjalnych językiem postępowania jest język sądu, który kieruje pytanie do Trybunału Sprawiedliwości.

Zastępstwo procesowe
Uczestnik, który nie jest w stanie w całości lub w części ponieść kosztów postępowania, może w każdym czasie złożyć wniosek o przyznanie bezpłatnego zastępstwa procesowego. Wniosek powinien zawierać wszelkie informacje, z których wynika istnienie takiej potrzeby. Izba, w skład, której wchodzi sędzia sprawozdawca podejmuje decyzję o przyznaniu bądź odmowie przyznania bezpłatnego zastępstwa procesowego.

Schemat postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości

Procedura pisemna
Skargi bezpośrednie i odwołania - Skarga na piśmie - Doręczenie skargi pozwanemu - Publikacja skargi w Dzienniku Urzędowym - Odpowiedź na skargę - Replika - Duplika	Odesłania prejudycjalne - Postanowienie lub wyrok sądu krajowego - Tłumaczenie wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym na wszystkie języki wspólnotowe i doręczenie go uczestnikom, Państwom Członkowskim i instytucjom wspólnotowym - Publikacja wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w Dzienniku Urzędowym -Pisemne uwagi uczestników, Państw Członkowskich i instytucji wspólnotowych
Procedura ustna
- (Rozprawa) - (Opinia rzecznika generalnego) - Narada Trybunału - Ogłoszenie wyroku

1.

Dlaczego ustanowiono Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (ETS) ?

2.

Czy orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich ma wpływ na życie obywateli europejskich ?

3.

Skąd wiadomo, że mój problem natury prawnej dotyczy prawa wspólnotowego oraz czy właściwe są w tej kwestii Trybunał Sprawiedliwości lub Sąd Pierwszej Instancji ?

4.

Przegrałam/łem sprawę w ostatniej instancji przed sądem krajowym. Czy mogę odwołać się do Trybunału Sprawiedliwości ?

5.

Czy zwykły obywatel może wnieść sprawę do sądu wspólnotowego ?

6.

Jakie są ogólne kompetencje Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji ?

7.

Co to jest odesłanie prejudycjalne?

8.

Czy sędziowie krajowi są zobowiązani orzekać zgodnie z wykładnią przyjętą przez Trybunał Sprawiedliwości?

9.

 Czy w postępowaniu przed Trybunałem Sprawiedliwości i Sądem Pierwszej Instancji strony muszą być reprezentowane przez adwokata?

10.

Jakie są koszty postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości lub Sądem Pierwszej Instancji?

11.

Jaki jest skład Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji?

12.

Jaki jest system językowy Trybunału Sprawiedliwości?

Dążąc do zbudowania zjednoczonej Europy, Państwa Członkowskie (obecnie w liczbie 25) zawarły traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie, a następnie Unię Europejską, wyposażone w instytucje tworzące przepisy prawne dotyczące określonych dziedzin. Zatem, Wspólnoty tworzą własne normy prawne, stanowią ich własne prawa. Aby zapewnić przestrzeganie, zrozumienie i jednakowe stosowanie tego prawa we wszystkich Państwach Członkowskich musi istnieć odpowiedni Sąd. Tym sądem jest właśnie Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich. W 1989 r. przy Trybunale ustanowiono Sąd Pierwszej Instancji. Sąd ten utworzono przede wszystkim dla odciążenia Trybunału z ilości posiadanej pracy. Innymi słowy, Trybunał i Sąd Pierwszej Instancji stanowią wraz z sądami krajowymi władzę sądowniczą Wspólnot Europejskich. Głównym zadaniem Trybunału jest zapewnienie jednolitej wykładni prawa wspólnotowego. Odpowiada on zwłaszcza na pytania postawione przez sędziów krajowych, którzy odgrywają tutaj zasadniczą rolę zważywszy na fakt, iż to przede wszystkim oni stosują prawo wspólnotowe.
Prawo europejskie posiada wpływ na obywatela europejskiego w różnych dziedzinach jego działania. Wiele przepisów prawa krajowego, jak choćby prawa pracy, prawa ochrony środowiska, ochrony konsumentów, wolnego przepływu towarów, czy wolnego przepływu usług, itd. posiada swoje źródło w prawie wspólnotowym. Ponadto, prawo krajowe powinno być zgodne z prawem wspólnotowym, które jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich. Dokonując wykładni tego prawa oraz dbając o to, aby było ono przestrzegane, Trybunał Sprawiedliwości musi brać pod uwagę potrzeby obywateli związane z różnymi sprawami ich życia codziennego.
Najogólniej mówiąc, należy zasięgnąć opinii specjalisty (na przykład adwokata), który ustali czy dany problem dotyczy prawa wspólnotowego i jednocześnie poinformuje nas, co należy uczynić aby skutecznie wyegzekwować przysługujące prawa.
W takim przypadku wykluczona jest możliwość wniesienia odwołania do Trybunału Sprawiedliwości. Trybunał nie jest sądem wyższej instancji w stosunku do orzeczeń wydawanych przez sądy krajowe. Nie może on nigdy uchylać ani zmieniać orzeczeń wydanych przez sędziów krajowych.
Obywatel może mieć do czynienia z Trybunałem lub z Sądem Pierwszej Instancji w dwojaki sposób: pośrednio i bezpośrednio. Pierwsza możliwość dotyczy sytuacji, gdy sprawa toczy się przed sądem krajowym. Sędzia krajowy, który napotkał problem prawny dotyczący prawa wspólnotowego, może zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o wydanie orzeczenia prejudycjalnego dotyczącego wykładni prawa wspólnotowego lub kontroli jego legalności. Trybunał staje się zatem dostępny dla obywatela za pośrednictwem tego postępowania. (patrz pytanie nr 7). Obywatel może również bezpośrednio zaskarżyć decyzję instytucji wspólnotowej przed Sądem Pierwszej Instancji. Ma to miejsce w przypadku, gdy jest on adresatem tej decyzji lub, jeśli kwestionowany akt dotyczy go bezpośrednio i indywidualnie. Jednostka nie ma natomiast możliwości wszczęcia postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości lub Sądem Pierwszej Instancji przeciwko innej osobie (fizycznej lub prawnej) lub przeciwko Państwu Członkowskiemu.
Do ogólnych kompetencji Trybunału należy kontrola legalności aktów wspólnotowych i zapewnienie, zwłaszcza w ramach postępowania prejudycjalnego (patrz pytanie nr 7), jednolitej wykładni i stosowania prawa wspólnotowego. Może on również pełnić funkcje sądu konstytucyjnego rozstrzygającego spory między instytucjami wspólnotowymi, lub między tymi instytucjami a Państwami Członkowskimi, a także między samymi Państwami Członkowskimi.  †† Sąd Pierwszej Instancji rozpatruje skargi wniesione przez osoby fizyczne lub prawne przeciwko decyzjom instytucji wspólnotowych (jak choćby skarga wniesiona przez przedsiębiorstwo przeciwko decyzji Komisji nakładającej na nie karę grzywny), których są adresatami albo, które dotyczą ich bezpośrednio i indywidualnie. Po wejściu w życie Traktatu z Nicei, Sąd Pierwszej Instancji jest również władny rozpatrywać wszelkie skargi bezpośrednie, z wyjątkiem tych zastrzeżonych dla Trybunału Sprawiedliwości lub przyszłych izb sądowych, jeżeli takowe zostaną ustanowione. Zatem, jurysdykcja Sądu Pierwszej Instancji obejmuje skargi o unieważnienie i skargi na bezczynność wniesione przez Państwa Członkowskie przeciwko niektórym aktom Rady, Komisji i Banku Centralnego.
Prawo wspólnotowe jest integralną częścią krajowych systemów prawnych. Sprawa tocząca się przed sądem krajowym może zatem dotyczyć prawa wspólnotowego. W związku z powyższym, sąd krajowy może zostać powołany do stosowania i dokonania wykładni tego prawa. W szczególności, może on odmówić stosowania przepisu prawa krajowego, który jest niezgody z prawem wspólnotowym. Dokonanie wykładni prawa wspólnotowego może okazać się trudne bądź też sędzia krajowy może posiadać wątpliwości, co do ważności aktów przyjętych przez instytucje wspólnotowe.  †† W takich przypadkach, sędzia krajowy może sporządzić wniosek o wydanie orzeczenia prejudycjalnego i zwrócić się do Trybunału o dokonanie wykładni kwestionowanego prawa wspólnotowego lub orzeczenie o ważności danego aktu wspólnotowego. Oznacza to, iż sąd krajowy zawiesza postępowanie w przekazanej mu sprawie, aby oczekiwać na orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości w sprawie wykładni lub ważności. To właśnie w ramach tego postępowania obywatele mają możliwość, za pośrednictwem swoich adwokatów lub doradców, przedstawienia Trybunałowi swojego punktu widzenia. Trybunał Sprawiedliwości nie zajmuje się zatem rozstrzyganiem sporów krajowych. Dokonuje on jedynie wykładni lub orzeka o ważności aktu wspólnotowego. To sąd krajowy, po uzyskaniu odpowiedzi Trybunału na pytanie prejudycjalne, orzeka w toczącej się przed nim sprawie.
Kiedy Trybunał stwierdza iż dany akt wspólnotowy jest sprzeczny z Traktatami lub gdy dokonuje wykładni prawa wspólnotowego orzeczenie to ma moc wiążącą i jest stosowane przez wszystkie sądy Państw Członkowskich. Zatem, sądy krajowe są związane wykładnią dokonaną przez Trybunał. Jest ona również wiążąca dla władz publicznych.
W postępowaniu wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym strony mogą być reprezentowane przez osoby uprawnione do występowania przed sądami ich państwa. W innych postępowaniach strony muszą być natomiast reprezentowane przez adwokata uprawnionego do występowania przed sądami Państwa Członkowskiego.  ††
W postępowaniu o wydanie orzeczenia prejudycjalnego do sądu krajowego należy orzekanie o kosztach toczącego się przed nim postępowania zgodnie z obowiązującymi w danym państwie przepisami. Postępowanie przed Trybunałem i Sądem Pierwszej Instancji jest wolne od opłat. Nie istnieje konieczność uiszczania jakichkolwiek opłat na rzecz Trybunału Sprawiedliwości czy Sądu Pierwszej Instancji.  †† Trybunał nie pokrywa natomiast kosztów związanych z działalnością zastępcy prawnego. Strona, która nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania może złożyć wniosek o przyznanie bezpłatnego zastępstwa procesowego.
Trybunał składa się z 25 sędziów, mianowanych przez rządy Państw Członkowskich na okres 6 lat. Ich mandat jest odnawialny. Sędziowie wybierają spośród siebie Prezesa na okres trzech lat.  †† W skład Trybunału wchodzi również 8 rzeczników generalnych. Ich zadaniem jest wspomaganie Trybunału poprzez przedstawianie „opinii”(czyli projektów orzeczeń z uzasadnieniem), które nie są dla Trybunału wiążące. Rzecznicy generalni są całkowicie bezstronni i niezależni w swych działaniach. W skład Sądu Pierwszej Instancji wchodzi również 25 sędziów, co najmniej jeden z każdego Państwa Członkowskiego. Sędziowie wybierają spośród siebie na okres 3 lat prezesa Sądu. Administracją Trybunału, na którą składa się ponad tysiąc urzędników kieruje Sekretarz.
Każdy język Unii może być językiem postępowania (zatem w postępowaniu o wydanie orzeczenia prejudycjalnego językiem postępowania będzie język sądu krajowego, który zwrócił się z pytaniem prawnym do Trybunału). Co więcej, wszystkie wyroki Trybunału i Sądu są dostępne we wszystkich językach urzędowych od dnia ich ogłoszenia.  †† Instytucje korzystają, więc z pracy licznych tłumaczy konferencyjnych i służby tłumaczeniowej składającej się z prawników-lingwistów, którzy stanowią ponad jedną trzecią osób zatrudnionych w Trybunale. Jest to odzwierciedleniem zasady równości dostępu wszystkich obywateli do wspólnotowego wymiaru sprawiedliwości. Sędziowie obradują bez pomocy tłumaczy konferencyjnych posługując się wspólnym językiem, którym zgodnie z tradycją jest język francuski.

Trybunał Sprawiedliwości jest organem niezależnym zarówno od państw członkowskich, jak i pozostałych instytucji oraz organów wspólnotowych. Działa on w imieniu Wspólnot Europejskich i w interesie poszanowania prawa wspólnotowego. Głównym zadaniem Trybunału jest zapewnienie przestrzegania prawa wspólnotowego poprzez wykładnię i jednolite stosowanie postanowień traktatowych oraz przyjętych na ich podstawie innych aktów normatywnych. Początkowo działalność Trybunału koncentrowała się na rozstrzyganiu sporów pomiędzy Komisją a rządami państw członkowskich, w związku z naruszaniem przez nie obowiązującego prawa Wspólnot. Z upływem czasu, coraz częściej pojawiały się sprawy wynikające ze skarg wnoszonych przez rządy państw członkowskich przeciwko decyzjom Komisji Europejskiej. Jego wyroki są niepodważalne i wiążące dla sądów państw członkowskich.

Od 1989 r. jest wspomagany przez Sąd Pierwszej Instancji, powołany na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego.

Obecnie jurysdykcja Trybunału obejmuje rozstrzyganie następujących sporów:

 pomiędzy państwami członkowskimi;

 pomiędzy Wspólnotą a państwami członkowskimi;

 pomiędzy organami Wspólnoty;

 pomiędzy Wspólnotą a przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.

We wszystkich przypadkach Trybunał orzeka w pierwszej instancji. Może on jednak również stanowić instancję odwoławczą (a ściślej kasacyjną) w stosunku do orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji.

Kompetencje Trybunału można podzielić na trzy rodzaje:

 kompetencje wiążące się z wykonywaniem funkcji strażnika prawa wspólnotowego;

 kompetencje w zakresie kontroli legalności aktów wtórnego prawa wspólnotowego;

 kompetencje w zakresie wydawania orzeczeń wstępnych (które polegają na wyjaśnianiu wątpliwości dotyczących zastosowania przez sędziów krajowych prawa wspólnotowego w danym państwie członkowskim).

Od 2004 roku Trybunał Sprawiedliwości liczy 25 sędziów, powołanych na sześć lat na mocy zgodnej woli państw członkowskich, z możliwością odnowienia kadencji. Sędziowie Trybunału wybierają ze swojego grona przewodniczącego na trzyletnią kadencję.

Trybunał Sprawiedliwości rozpatruje sprawy podczas sesji plenarnych lub w sześciu izbach - każda po trzech lub pięciu sędziów. Sesje plenarne odbywają się wówczas, gdy Trybunał tak zadecyduje, lub gdy zwróci się o to państwo czy instytucja, która wnosi sprawę. Sąd Pierwszej Instancji składa się z czterech izb; w każdej zasiada po trzech lub pięciu sędziów. W ważniejszych sprawach Trybunał zbiera się na sesjach plenarnych. Po rozszerzeniu każde państwo członkowskie nadal wyznacza jednego sędziego, ale z uwagi na efektywność pracy Trybunał odbywa posiedzenia w formie "Wielkiej Izby" liczącej zaledwie 11 sędziów, zamiast obowiązkowych sesji plenarnych z udziałem wszystkich sędziów.

Sędziów wspomaga dziewięciu adwokatów (rzeczników) generalnych, których zadaniem jest analiza spornych spraw na zasadzie pełnej bezstronności i niezależności oraz przygotowanie końcowych wniosków dla Trybunału.

Choć jedynie obywatel państwa członkowskiego może zostać powołany na sędziego, nie oznacza to jednak, że sędzia ma obowiązek reprezentowania interesów swojego państwa. Przeciwnie, niezawisłość sędziów i niezależność Trybunału sprawiają, iż oczekuje się od nich pełnienia roli ostatecznych gwarantów prawa wspólnotowego. W związku z tym, sędziowie powołani do Trybunału Europejskiego wywodzą się spośród osób, które spełniają warunki wymagane w swoich państwach do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych bądź są prawnikami o powszechnie uznanej kompetencji.

Trybunał może obradować tylko wtedy, gdy liczba sędziów biorących udział w posiedzeniu jest nieparzysta. W przypadku, gdy odbywają się posiedzenia plenarne kworum wynosi 9 sędziów. Kworum dla izb 3 i 5-cio osobowych wynosi 3 sędziów, zaś dla izb 7-mio osobowych 5 sędziów. Pełny skład Trybunału byłby niezbędny gdyby zażądało tego państwo członkowskie lub organ Wspólnoty będące stroną postępowania.

Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, organu Unii Europejskiej z siedzibą w Luksemburgu, nie należy mylić z Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w Strasburgu, jak również z Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości w Hadze.

 EUROPEJSKI TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI

Zbliżanie ustawodawstw

- W przypadku nierozporządzalności depozytów podmiotów prywatnych, spowodowanej zaniedbaniami w nadzorze bankowym, dyrektywy dotyczące prawa bankowego nie uprawniają deponentów do wymagania od organu nadzoru bankowego przyjęcia odpowiednich środków nadzoru, ani - do pociągnięcia do odpowiedzialności ten organ lub dane państwo, w sytuacji, gdy wypłata odszkodowania jest przewidziana przez dyrektywę w sprawie systemów gwarancji depozytów. Przepis prawa krajowego - taki jak niemiecki - zgodnie z którym zadania krajowych organów nadzoru bankowego są wykonywane wyłącznie w interesie ogólnym jest więc zgodny z prawem wspólnotowym.

Wyrok ETS z 12.10.2004 r. w sprawie Peter Paul i inni (C-222/02)

- W sprawie ochrony terminarzy spotkań piłkarskich i wyścigów konnych Trybunał opowiedział się przeciwko ich kopiowaniu i publicznemu rozpowszechnianiu bez zezwolenia. Trybunał przypomniał, że dyrektywa 96/9/WE ogranicza korzystanie z ochrony na mocy tzw. prawa sui generis jedynie do tych baz danych, których uzyskanie, weryfikacja lub prezentacja zawartości wymaga istotnej inwestycji pod względem jakościowym i ilościowym. Jeśli natomiast chodzi o ligi zawodowe, ani uzyskanie, ani weryfikacja czy prezentacja zawartości terminarza spotkań piłkarskich nie wymaga żadnej inwestycji, odrębnej od tej, której wymaga tworzenie danych zawartych w tym terminarzu. Nie wchodzi on zatem w zakres ochrony ustanowionej w dyrektywie.

Trybunał zaznaczył ponadto, że pobieranie danych (przeniesienie zawartości bazy danych na inny nośnik) oraz ich wtórne wykorzystanie (publiczne udostępnianie), które dotyczą całości lub istotnej części zawartości chronionej bazy danych, wymagają zezwolenia ze strony tego, kto utworzył tę bazę, nawet gdyby udostępnił on ją publicznie w całości lub w części lub zezwolił osobie lub osobom trzecim na jej publiczne rozpowszechnianie.

Wyrok ETS z 9.11.2004 r. w sprawach Fixtures Marketing i inni (C-46/02, C-203/02, C-338/02 oraz C-444/02)

Europejski Trybunał Sprawiedliwości został utworzony na mocy traktatu paryskiego o EWWiS z 1951 r. W skład Trybunału od 1 stycznia 1995 r. wchodzi 15 sędziów oraz 9 adwokatów generalnych. ETS zapewnia przestrzeganie prawa wspólnotowego.

Zakres kompetencji ETS:

• Orzekanie o zgodności aktów prawnych wydawanych przez organy WE z traktatami
  ustanawiającymi te wspólnoty (dotyczy tylko aktów prawnie wiążących, takich jak:
  rozporządzenia, dyrektywy, decyzje - nie zaś zaleceń czy opinii, art. 173 Traktatu Rzymskiego o WE) zarówno w przypadku przekroczenia kompetencji jak i zaniechania;

• Podejmowanie decyzji na wniosek Komisji wobec państw członkowskich, które nie wypełniają zobowiązań traktatowych;

• Rozstrzyganie sporów pomiędzy Wspólnotami a ich funkcjonariuszami.

• Pełnienie funkcji sądu apelacyjnego od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji.

Wielość spraw rozpatrywanych przez ETS oraz długi czas oczekiwania na rozstrzygnięcia wymusiło utworzenie kolejnej instytucji sądowniczej - Sądu Pierwszej Instancji. W skład Sądu wchodzi 15 sędziów, mianowanych przez Radę Unii w oparciu o decyzję rządów państw członkowskich. Kadencja wynosi 6 lat, istnieje możliwość reelekcji. Polska - po wejściu do UE - będzie miała prawo posiadania 1 sędziego w ETS i 1 sędziego w Sądzie Pierwszej Instancji

IV. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości

Choć z formalnego punktu widzenia orzeczenia Trybunału są wiążące tylko dla stron postępowania (innymi słowy nie mają mocy precedensu), w rzeczywistości jednak traktowane są jako istotne źródło prawa, szczególnie w sytuacjach, gdy przepisy traktatowe, rozporządzenia bądź decyzje nie dają się jednoznacznie interpretować.

Wielokrotnie już Trybunał dokonywał uzupełnień w wieloznacznych przepisach prawa pisanego. Z polskiego punktu widzenia obecność orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości będzie swoistym novum. Orzecznictwo Sądu Najwyższego nie pełni bowiem ani formalnie, ani faktycznie takiej roli prawotwórczej, jak orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Skarga deliktowa

Ogólnie rzecz ujmując, Europejski Trybunał Sprawiedliwości skupia w ramach swej działalności kompetencje sądu konstytucyjnego, międzynarodowego, administracyjnego, cywilnego oraz sądu pracy. W tej broszurze zajmiemy się tylko niektórymi kompetencjami Trybunału.

Do najważniejszych należy prowadzenie postępowania w sprawach tzw. deliktu traktatowego. Jest ono najczęściej stosowane w sytuacji, gdy państwo członkowskie zaniechało np. włączenia jakiejś dyrektywy do swojego systemu prawnego lub gdy utrzymuje w mocy przepisy pozostające w sprzeczności z ustawodawstwem europejskim.

W sytuacji, gdy w opinii Komisji (w powództwie art. 226 TWE do wszczęcia postępowania uprawniona jest wyłącznie Komisja) którekolwiek z państw członkowskich nie wypełniło zobowiązań wynikających z Traktatu, KE przedstawia mu uzasadnioną opinię z opisem zarzucanego deliktu. Jeżeli w wyznaczonym czasie państwo członkowskie nie zastosuje się do zaleceń, Komisja Europejska kieruje sprawę do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Może być też tak, że jedno z państw członkowskich uzna, iż to inny przedstawiciel Wspólnoty nie wywiązuje się z zobowiązań wynikających z Traktatu. Ma ono wówczas prawo wnieść sprawę do ETS (art. 227 TWE). Wcześniej jednak rzecz powinna być przedstawiona Komisji Europejskiej, która ma trzy miesiące na wydanie opinii. Jeżeli "podsądny" nie weźmie pod uwagę postanowień Komisji, sprawa wędruje do Trybunału. Stanie się tak również wtedy, gdy KE nie przedstawi swojego stanowiska w trzymiesięcznym terminie.

Czy po wejściu Polski do Unii Europejskiej np. polscy biznesmeni lub obywatele będą mogli wystąpić ze skargą deliktową przeciwko jakiemuś państwu? Osoby fizyczne i prawne nie są uprawnione do takiego działania, mają jednak prawo wniesienia zażalenia do Komisji. Rocznie wpływa ich około 500-600, z czego 40-60 prowadzi do złożenia powództwa w Trybunale Sprawiedliwości. Jeśli Trybunał uzna skargę za zasadną, państwo członkowskie musi podporządkować się orzeczeniu. Kontroluje to Komisja Europejska.

Jeśli jej przedstawiciele uznają, że orzeczenie zostało zignorowane, wydają stosowną opinię. Gdy nadal nie przynosi to rezultatu, sprawa ponownie trafia do Trybunału. Komisja proponuje w takiej sytuacji wysokość kary pieniężnej, którą ponieść będzie musiało "niepokorne" państwo członkowskie. Europejski Trybunał Sprawiedliwości uznawszy skargę za zasadną, może nałożyć na państwo członkowskie odpowiednią karę finansową.

Kontrola legalności aktów prawa pochodnego

Europejski Trybunał Sprawiedliwości jest uprawniony do badania legalności aktów prawnych przyjmowanych przez organy Wspólnot Europejskich. Skargę z art. 230 TWE mogą wnieść:

• państwa członkowskie,

• Rada Unii Europejskiej,

• Komisja Europejska,

• Parlament Europejski (w celu ochrony własnych uprawnień),

• Europejski Bank Centralny (w celu ochrony własnych uprawnień),

• każda osoba fizyczna lub prawna przeciwko decyzji, której jest adresatem, lub gdy rozstrzygnięcie w formie rozporządzenia lub decyzji, choć skierowane do innej osoby, dotyczy jej bezpośrednio i osobiście.

Podstawą do wszczęcia postępowania w tym trybie może być m.in.:

• wydanie aktu prawnego przez nieuprawnioną do tego instytucję,

• naruszenie istotnego wymogu proceduralnego,

• naruszenie prawa pierwotnego albo wtórnego Wspólnoty.

Traktat zakłada dwumiesięczny termin wniesienia skargi. Biegnie on od momentu publikacji zaskarżonego aktu lub zawiadomienia o nim osoby wnoszącej skargę (lub uzyskania o nim wiadomości w inny sposób). Gdy ETS uzna skargę za zasadną, stwierdza nieważność zaskarżonego aktu. Jednak gdy w grę wchodzi rozporządzenie, Trybunał może, gdy uzna to za konieczne, określić, które z jego elementów pozostają w mocy.

Skarga na zaniechanie

Skarga taka (z art. 232 TWE) może być wniesiona przeciwko Parlamentowi Europejskiemu, Radzie Unii Europejskiej, Komisji Europejskiej lub Europejskiemu Bankowi Centralnemu, gdy z naruszeniem TWE zaniechają wydania decyzji. Do wytoczenia powództwa uprawnione są:

• państwa członkowskie,

• inne instytucje Wspólnoty,

• każda osoba fizyczna lub prawna, jeżeli władze Wspólnoty zaniechały wydania skierowanego do niej aktu innego niż zalecenie lub opinia.

Powództwo jest dopuszczalne, jeżeli wspólnotowa instytucja została uprzednio wezwana do działania. Gdy nie zajęła ona stanowiska w ciągu dwóch miesięcy, zainteresowani mają dokładnie tyle samo czasu na złożenie skargi. Jeśli Trybunał uzna ją za zasadną, wzywa "podsądnego" do działania. Niestety, poważną wadą tego rodzaju spraw jest brak możliwości zmuszenia wspólnotowej instytucji, aby zrealizowała orzeczenie ETS.

Orzeczenie wstępne

W dużej mierze dzięki tego typu orzeczeniom Europejski Trybunał Sprawiedliwości "współtworzy" prawo europejskie. Dokonując interpretacji unijnych przepisów, w wielu wypadkach wykracza bowiem poza zakres omawianych aktów prawnych, co niekiedy spotyka się z zarzutem przekraczania kompetencji. Jednakże ta sfera działalności Trybunału odgrywa wielką rolę w wypełnianiu luk w prawie europejskim oraz interpretacji wieloznacznych przepisów.

W trybie orzeczenia wstępnego Europejski Trybunał Sprawiedliwości ocenia:

• sprawy dotyczące wykładni Traktatu,

• sprawy dotyczące ważności oraz wykładni aktów prawnych instytucji Wspólnoty oraz Europejskiego Banku Centralnego,

• sprawy wykładni statutów instytucji utworzonych przez Radę Unii Europejskiej, o ile przewidują one taką możliwość.

Wnioski o wydanie takiego orzeczenia mogą być wnoszone przez sądy krajowe, gdy uznają, że odpowiedź na jedną z kwestii przedstawionych w art. 234 TWE (wykładnia przepisów Traktatu, przepisów wtórnej legislacji, ważności wtórnej legislacji etc.) jest niezbędna do rozstrzygnięcia rozpatrywanej sprawy. Wniosek taki staje się obligatoryjny, jeżeli problem wykładni lub ważności aktów prawa wspólnotowego zostanie podniesiony w postępowaniu przed sądem wewnętrznym, od którego rozstrzygnięcia nie przewiduje się środków odwoławczych.

Wniesienie skarg do Trybunału Sprawiedliwości nie ma, zgodnie z postanowieniami Traktatu, skutków zawieszających obowiązywanie kontrowersyjnego przepisu lub aktu prawnego. Jeśli jednak Trybunał uzna to za właściwe, może wydać taką decyzję.

Na marginesie warto jeszcze wspomnieć o działalności Sądu Pierwszej Instancji. Rozpoznaje on m.in. sprawy dotyczące sporów między Komisją Europejską a przedsiębiorcami w kwestiach regulowanych Traktatem o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, spory osób fizycznych i prawnych z zakresu antydumpingu i konkurencji, spory o odszkodowanie za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy instytucji wspólnotowych. Od orzeczenia Sądu Pierwszej Instancji przysługuje odwołanie do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

4.Trybunał Sprawiedliwości

Trybunał Sprawiedliwości został utworzony w 1952 r. na mocy Traktatu Paryskiego, jako organ Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Później, od 1957 r., zaczął funkcjonować jako instytucja trzech Wspólnot Europejskich. Jego kompetencje określone są w traktatach założycielskich WE, a polegają zasadniczo na kontroli stosowania prawa wspólnotowego, interpretowaniu prawa wspólnotowego i wpływie na rozwój unijnej legislacji.

SIEDZIBA : Luksemburg

SKŁAD :
Trybunał Sprawiedliwości składa się z 16 sędziów i 9 rzeczników generalnych.
Sędziowie są niezawiśli i niezależni, każdy pochodzi z innego państwa członkowskiego, ich mandat trwa 6 lat, po których upływie mogą być oni wybierani ponownie. Sędziowie spośród własnego grona wybierają sami na okres 3 lat przewodniczącego Trybunału.
Rzecznicy są wybierani na tych samych zasadach co sędziowie. Ich kadencja również trwa 6 lat.
Trybunał orzeka zwykle w rozpatrywanych przez siebie sprawach w składzie 3 lub 5 sędziów (zawsze musi być liczba nieparzysta), zwykłą większością głosów.
Rada może jednomyślną decyzją zwiększyć liczbę sędziów oraz rzeczników.

FUNKCJE :
Funkcje Trybunału Sprawiedliwości różnią się od funkcji tradycyjnych sądów międzynarodowych. Trybunał stoi w pewnym sensie ponad organami Wspólnot Europejskich.
Trybunał Sprawiedliwości jest to organ Unii Europejskiej pełniący funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego, administracyjnego. Jako sąd międzynarodowy rozstrzyga wszelkie spory pojawiające się przy realizacji traktatów i dotyczą naruszenia prawa europejskiego. Jako sąd konstytucyjny kontroluje legalność aktów prawnych przyjmowanych przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej oraz dokonuje m.in. interpretacji traktatów, wykładni prawa europejskiego. Spory między Wspólnotami a funkcjonariuszami Unii Europejskiej rozstrzyga w ramach funkcji sądu administracyjnego. Trybunał Sprawiedliwości jest także instancją odwoławczą od decyzji Komisji.
Od wyroków Trybunału nie ma apelacji.

POSIEDZENIA :
Sąd obraduje w zespołach 3- i 5-osobowych; w niektórych wypadkach określonych w regulaminie, obraduje w składzie pełnym. Od orzeczenia Sądu przysługuje odwołanie do Trybunału Sprawiedliwości w ciągu dwóch miesięcy od dostarczenia orzeczenia. Jednak odwołanie może dotyczyć tylko następujących kwestii prawnych : braku właściwości, uchybień procesowych lub naruszenia prawa unijnego.

ORGANY POMOCNICZE :
-sekretariat - pełni funkcję organu administracyjno - technicznego. Jego siedziba znajduje się w Luksemburgu.

SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI :
Powstał w wyniku nadmiaru spraw wnoszonych do Trybunału Sprawiedliwości, który to właśnie zainicjował utworzenie tegoż Sądu. Znalazło to odbicie w postanowieniach Jednolitego Aktu Europejskiego, na podstawie których Rada uchwałą z 24.X.1988 r. Powołała do życia Sąd Pierwszej Instancji przy Trybunale Sprawiedliwości z siedzibą w Luksemburgu. Sekretariat Trybunału Sprawiedliwości obsługuje również Sąd Pierwszej Instancji.
Sąd Pierwszej Instancji składa się z 15 sędziów, wybieranych przy zastosowaniu tej samej procedury, co przy wyborze sędziów Trybunału Sprawiedliwości. Kadencja sędziów trwa 6 lat. Mogą oni być ponownie wybierani.
Rozstrzyga następujące kwestie : spory osób fizycznych i prawnych z instytucjami WE, Wspólnot z pracownikami oraz przedsiębiorstw z Komisją Europejską.
Sąd Pierwszej Instancji każdego roku rozpatruje ponad 200 spraw

TRYBUNAL SPRAWIEDLIWOSCI

Utworzenie
Trybunał Sprawiedliwości (Trybunał Europejski) został utworzony na mocy postanowień traktatu paryskiego o EWWiS z 1951 r., jako jeden z organów tej Wspólnoty. Po powołaniu do życia dwóch pozostałych Wspólnot, WE i Euratomu, na mocy postanowień Konwencji w sprawie niektórych instytucji wspólnych dla trzech Wspólnot, podpisanej razem z traktatami rzymskimi w marcu 1957 r. jest on, podobnie jak Parlament Europejski, organem wspólnym tych organizacji.

Członkowie

W jego skład od l stycznia 1995 r. wchodzi piętnastu sędziów, którzy są wyznaczam imiennie przez Radę w oparciu o jednomyślną decyzję rządów państw członkowskich oraz ośmiu rzeczników generalnych wybieranych w identyczny sposób. Od l stycznia 1995 r. do 6 października 2000 r. liczba rzeczników zostanie zwiększona do dziewięciu.

Każde państwo członkowskie ma jednego sędziego w składzie Trybunału.

Jeśli chodzi o rzeczników generalnych, to cztery największe państwa Unii (RFN, Francja, Włochy i Wielka Brytania) mają stałe miejsca, a na pozostałe wybiera się rzeczników na zasadzie rotacji.

Zarówno kadencja sędziów, jak i rzeczników generalnych trwa 6 lat. Co 3 lata członkostwo (sędziów i rzeczników) Trybunału jest częściowo odnawiane. Istnieje możliwość ich ponownej nominacji. Pracami Trybunału kieruje przewodniczący wybrany przez wszystkich członków tego organu z ich grona na 3 lata. Jego mandat również może być odnowiony.

Sędziowie i rzecznicy są wybierani z grona osób, które dają gwarancję niezależności, mają kwalifikacje do pełnienia najwyższych stanowisk w sądownictwie lub są wybitnymi specjalistami w zakresie prawa. Mają oni status funkcjonariuszy międzynarodowych, a więc są całkowicie niezależni od państw członkowskich, których są obywatelami.

Obrady

Trybunał Sprawiedliwości orzeka na sesjach plenarnych lub w izbach (obecnie funkcjonują cztery izby trzyosobowe i dwie izby pięcioosobowe). Na sesjach plenarnych obraduje wówczas, kiedy zażąda tego państwo członkowskie lub organ Wspólnoty, będące stroną w postępowaniu, Obecnie około połowa spraw jest rozpoznawana przez Trybunał w pełnym składzie. Tendencja do orzekania w izbach jest jednak coraz bardziej widoczna. Każdy sędzia, z wyjątkiem Przewodniczącego Trybunału, jest jednocześnie członkiem mniejszej i większej izby.

Funkcje

Generalną i podstawową funkcją realizowaną w ramach Wspólnot (Unii) przez ich organ sądowniczy - Trybunał - jest zapewnienie poszanowania prawa przy interpretowaniu i wykonywaniu traktatów, Uprawnienia przyznane statutowo Trybunałowi są niezwykle szerokie i stawiają ten organ niejako ponad innymi instytucjami i państwami członkowskimi Unii.

Do Trybunału należy, przede wszystkim, orzekanie o legalności (zgodności z traktatami) uchwał podjętych wspólnie przez Parlament Europejski i Radę Unii, uchwał Rady Unii, Komisji Europejskiej, Europejskiego Banku Centralnego oraz aktów prawnych podjętych przez Parlament o skutkach prawnych dla stron trzecich. Przedmiotem orzeczenia Trybunału są tylko uchwały prawnie wiążące, a więc rozporządzenia, dyrektywy i decyzje. Te uchwały mogą być zaskarżone do Trybunału przez państwo członkowskie, Radę lub Komisję wówczas, gdy istnieje podejrzenie, że zostały one podjęte pomimo braku kompetencji traktatowych, gdy nastąpiło naruszenie istotnych form, pogwałcenie norm traktatowych lub innych przepisów prawnych dotyczących realizacji traktatu, bądź też nadużycie władzy przez te organa. Trybunał jest właściwy, na tych samych warunkach, w sprawach wniesionych przez Parlament Europejski i Europejski Bank Centralny, mających na celu ochronę ich kompetencji.

Prawo wnoszenia skargi do Trybunału przysługuje państwom członkowskim Unii, Radzie Unii, Komisji Europejskiej, Parlamentowi Europejskiemu i Europejskiemu Bankowi Centralnemu oraz osobom fizycznym i prawnym. W tej ostatniej sytuacji to prawo jest niejako ograniczone, gdyż traktat przewiduje spełnienie przez zainteresowaną osobę fizyczną i prawną warunku, jakiego nie musi spełniać ani państwo, ani Rada i Komisja i inne organy Wspólnot. Prawo wniesienia skargi przysługuje bowiem tylko tej osobie fizycznej i prawnej, która jest adresatem uchwały, bądź też, gdy udowodni ona, że uchwała wydana w formie rozporządzenia lub decyzji skierowanej do innej osoby dotyczy jej bezpośrednio i indywidualnie. Trybunał po rozpatrzeniu skargi orzeka legalność bądź też nielegalność uchwał. W razie stwierdzenia nielegalności, Trybunał wydaje wyrok anulujący w całości daną uchwałę. Gdy zaskarżona uchwała ma postać rozporządzenia, a więc jest aktem prawnym o charakterze ogólnym, Trybunał może - jeżeli uzna to za stosowne - stwierdzić, jakie elementy rozporządzenia mają nadal moc wiążącą, a jakie zostają anulowane.

Następnym uprawnieniem Trybunału - jest orzekanie o naruszeniu prawa nie przez działanie, ale przez zaniechanie działania ze strony Rady Unii, Komisji lub Parlamentu Europejskiego, jeżeli traktat przewidywał podjęcie określonej uchwały. Orzekanie Trybunału w sprawie zaniechania działania ze strony Rady Unii, Komisji i Parlamentu jest dopuszczalne pod warunkiem, że dany organ był uprzednio wezwany do działania i pomimo tego wezwania nie podjął żadnej akcji w okresie dwóch miesięcy. Tak np. Rada Unii może wystąpić ze skargą na Komisję, że naruszyła ona traktat nie występując na czas z propozycją, bez której Rada nie mogła podjąć uchwały. Ogólne prawo wniesienia skargi w tej sprawie przysługuje państwom Unii i jej instytucjom, natomiast osobom fizycznym i prawnym prawo to przysługuje na zasadach omówionych powyżej. Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy, na tych samych zasadach, w sprawach wniesionych przez Europejski Bank Centralny w ramach jego kompetencji oraz w sprawach wszczętych przeciwko niemu.

To uprawnienie Trybunału ma zasadnicze znaczenie i w dużym stopniu determinuje rolę tego organu w systemie rozstrzygania sporów i procesie podejmowania decyzji we Wspólnotach (Unii). Pozwala ono bowiem Trybunałowi na takie działanie, które powoduje, że organa Wspólnot (Unii) odgrywające główną rolę w procesie legislacyjnym, tj. Rada Unii i Komisja Europejska, muszą wywiązywać się ze swych obowiązków podjęcia danej uchwały czy wystąpienia na czas z propozycją tej uchwały.

Wydając wyrok w sprawie naruszenia prawa przez nielegalne działanie lub przez zaniechanie działania, Trybunał przewiduje środki, jakie ma zastosować zainteresowany organ w celu realizacji orzeczenia Trybunału. We wszystkich sporach dotyczących wykonywania postanowień traktatu, Trybunał orzeka na podstawie jednostronnej skargi organu Wspólnoty, państwa członkowskiego bądź też osoby fizycznej lub prawnej. Zgoda strony, przeciwko której wniesiona jest skarga, nie jest więc potrzebna dla uznania właściwości Trybunału w danym sporze.

Trybunał rozstrzyga spory dotyczące nie tylko legalności podejmowania uchwał lub też ich niepodejmowania w ogóle, ale również spory w sprawie wykonania przyjętych przez państwa członkowskie zobowiązań. Skargę taką może wnieść Komisja Europejska po stwierdzeniu, że państwo członkowskie Unii nie wypełniło zobowiązań wynikających z traktatów. Przed wniesieniem skargi Komisja Europejska informuje orzeczenia wstępnego Trybunał orzeka w zakresie: interpretacji traktatów, ważności i wykładni aktów instytucji Wspólnot (Unii) oraz Europejskiego Banku Centralnego, interpretacji statutów organów powołanych przez Radę Unii, o ile jest to przewidziane w tych statutach. Realizacja funkcji interpretacji prawa zajmuje Trybunałowi bardzo dużo czasu, ale, jak się powszechnie uznaje, jest to najbardziej efektywna procedura ochrony europejskiego prawa wspólnotowego. Dokonując wykładni obowiązującego w ramach Unii prawa, Trybunał tworzy jednocześnie prawo, wzbogacając ciągle zakres europejskiego prawa wspólnotowego.

Trybunał Sprawiedliwości posiada również inne szczegółowe uprawnienia. Jest on np. właściwy do rozstrzygania sporów związanych z działalnością Europejskiego Banku Inwestycyjnego, sporów o odszkodowanie za szkody popełnione przez funkcjonariuszy Unii w czasie realizacji obowiązków służbowych (art. 215 traktatu o WE).

Trybunał jest również (a w zasadzie był) właściwy do orzekania w sporach pomiędzy Wspólnotami a ich funkcjonariuszami. Te zadania Trybunału - jako sądu administracyjnego - dominowały zresztą przez długi czas w jego działalności.

Podsumowanie

Do Trybunału rocznie wnoszonych jest średnio około 450 spraw, przy czym rozstrzyganych jest około 250. Postępowanie przed Trybunałem jest bardzo czasochłonne i ciągle ulega wydłużeniu. Przyjmuje się, że czas oczekiwania na orzeczenie wstępne (wykładnia europejskiego prawa wspólnotowego) wynosi około 18 miesięcy; natomiast czas rozpatrywania skarg wnoszonych przez obywateli Unii wynosi ponad 2 lata.

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOSCI
Jest najwyższym organem sądowniczym Unii Europejskiej. Składa się z 15 sędziów i 9 adwokatów, których kadencja trwa 6 lat; co 3lata następuje częściowa zmiana składu Sądu. Sędziowie i adwokaci wybierani są spośród osób, które dają pełne gwarancje niezależności, mają warunki do zajmowania najwyższych stanowisk w sądownictwie lub są poważnymi doradcami prawnymi w poszczególnych krajach. Sędziowie nie mogą prowadzić innej aktywności zawodowej jak praca w Trybunale. Zabroniona jest także działalność polityczna i administracyjna, nawet niepłatna. Sędziowie nie są przedstawicielami swoich państw i podczas rozprawy państwo członkowskie Unii Europejskiej może zażądać, aby uczestniczył w niej sędzia z tego państwa.
Do kompetencji Trybunału należy rozstrzyganie sporów dotyczących interpretacji i stosowania prawa Unii Europejskiej oraz wydawanie opinii prawnych.. Stroną sporu przed Trybunałem mogą być:
- Organy Wspólnot Europejskich
- Państwa członkowskie
- Osoby prawne i fizyczne z państw członkowskich
- Funkcjonariusze międzynarodowi
Trybunał stoi na straży traktatów i ustaw, kontroluje legalność aktów instytucji Unii Europejskiej, wydaje opinie na temat umów międzynarodowych. Siedziba Trybunału jest Luksemburg, a urzędowym językiem francuski.
Funkcje sądu administracyjnego przyjmującego skargi od osób fizycznych i prawnych pełni od niedawna Sąd Pierwszej Instancji.

Trybunał Sprawiedliwości (Court of Justice) został utworzony w 1952 r. na mocy Traktatu Paryskiego, jako organ Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Później, od 1957 r., zaczął funkcjonować jako instytucja trzech Wspólnot Europejskich. Jego kompetencje określone są w traktatach założycielskich WE, a polegają zasadniczo na kontroli stosowania prawa wspólnotowego, interpretowaniu prawa wspólnotowego i wpływie na rozwój unijnej legislacji.
Od 1995 r. Trybunał Sprawiedliwości składa się z piętnastu sędziów i ośmiu adwokatów generalnych. Traktat Nicejski uzgodniony w grudniu 2000 r. ustala zaś, że Trybunał Sprawiedliwości będzie się składał z grona sędziów, z których każdy będzie pochodził z innego państwa członkowskiego, oraz ośmiu wspomagających ich adwokatów generalnych. Sędziowie i adwokaci generalni są wybierani na mocy uzgodnień pomiędzy rządami państw członkowskich, a ich kadencja trwa sześć lat. Sędziowie, spośród własnego grona, sami wybierają na okres trzech lat przewodniczącego Trybunału. Trybunał orzeka zwykle w rozpatrywanych przez siebie sprawach w składzie trzech lub pięciu sędziów (zawsze musi być liczba nieparzysta), zwykłą większością głosów. Adwokaci generalni odgrywają wobec sędziów rolę wspomagającą. Cieszą się oni tym samym statusem co sędziowie. Trybunał Sprawiedliwości ma swoją siedzibę w Luksemburgu.
W celu zmniejszenia liczby spraw wpływających do Trybunału Sprawiedliwości i umożliwienia mu bardziej efektywnego funkcjonowania, na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego z 1987 r. powołano Sąd Pierwszej Instancji przy Trybunale Sprawiedliwości, który rozstrzyga kwestie o mniejszym znaczeniu dla funcjonowania Wspólnot Europejskich: spory osób fizycznych i prawnych z instytucjami WE, Wspólnot z pracownikami oraz przedsiębiorstw z Komisją Europejską. Sąd Pierwszej Instancji zaczął funkcjonować w drugiej połowie 1989 r. Składa się on, podobnie jak Trybunał Sprawiedliwości, z 15 sędziów powoływanych przez rządy państw członkowskich na okres sześciu lat. Według Traktatu Nicejskiego, w skład Sądu Pierwszej Instancji będzie wchodził co najmniej jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego, a łączna liczba sędziów będzie określona w Statucie Trybunału Sprawiedliwości. Apelacje wobec orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji można wnosić do Trybunału Sprawiedliwości, natomiast orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości są ostateczne

TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI - stróż prawa, wydawanie orzeczeń sądowych w sprawach wniesionych przed Trybunał

Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (często nazywany po prostu Trybunałem) powstał na mocy Traktatu EWWiS w 1952 roku. Jego zadaniem jest zapewnienie, by legislacja UE (technicznie określana mianem prawa wspólnotowego) była interpretowana i stosowana w ten sam sposób w każdym państwie członkowskim. Innymi słowy, by była ona zawsze identyczna dla wszystkich stron i w każdych okolicznościach. Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE, przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi. W skład Trybunału wchodzi jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego, toteż reprezentowane są wszystkie krajowe porządki prawne UE. Nawet po rozszerzeniu każde państwo członkowskie będzie nadal wyznaczało jednego sędziego, ale z uwagi na efektywność pracy Trybunał będzie mógł odbywać posiedzenia w formie Wielkiej Izby liczącej zaledwie 13 sędziów, zamiast obowiązkowego spotykania się zawsze na sesjach plenarnych, w których uczestniczą wszyscy sędziowie. Trybunał jest wspomagany przez ośmiu rzeczników generalnych “Advocates-General” zwani są czasem Adwokatami Generalnymi [przyp. tłum.].. Ich rolą jest przedstawianie uzasadnionych opinii w sprawach wniesionych przed Trybunał. Muszą oni to czynić publicznie i bezstronnie. Sędziowie i rzecznicy generalni są byłymi członkami najwyższych sądów krajowych lub wysoko kwalifikowanymi prawnikami, które to osoby dają gwarancje niezależności. Są oni powoływani za wspólną zgodą rządów państw członkowskich. Każdy z nich jest mianowany na okres sześciu lat, po upływie którego może być mianowany ponownie na jeden lub dwa następne okresy o długości trzech lat. Aby pomóc Trybunałowi Sprawiedliwości uporać się z tysiącami wnoszonych spraw oraz zaoferować obywatelom lepszą ochronę prawną, w 1989 roku utworzono Sąd Pierwszej Instancji. Sąd ten (działający przy Trybunale Sprawiedliwości) jest odpowiedzialny za wydawanie orzeczeń w niektórych rodzajach spraw, zwłaszcza tych wnoszonych przez osoby prywatne i sprawach związanych z nieuczciwą konkurencją między przedsiębiorstwami. Zarówno na czele Trybunału Sprawiedliwości, jak i Sądu Pierwszej Instancji, stoi Przewodniczący wybrany przez pozostałych sędziów na okres trzech lat. Czym zajmuje się Trybunał? Trybunał wydaje orzeczenia w przedstawionych mu sprawach. Do czterech najbardziej powszechnych typów spraw należą: 1. wnioski o wydanie orzeczenia wstępnego; 2. skargi z powodu niewykonania zobowiązania; 3. skargi o unieważnienie aktu prawnego; 4. skargi z powodu bezczynności. Poniżej przedstawiono szczegółowy opis każdej z nich. 1. Orzeczenia wstępne Organa sądowe każdego państwa UE mają obowiązek zapewnić, że prawo wspólnotowe jest właściwie stosowane w danym kraju. Istnieje jednak ryzyko, że sądy w różnych krajach mogą odmiennie interpretować prawo wspólnotowe. Aby zapobiec takiej sytuacji, ustanowiono procedurę wydawania orzeczenia wstępnego. Oznacza to, że jeśli sąd krajowy ma choćby cień wątpliwości co do interpretacji lub ważności prawa UE, może on, a w niektórych przypadkach wręcz musi, zwrócić się po radę do Trybunału. Takie rozstrzygnięcie jest wydawane w formie orzeczenia wstępnego. 2. Skargi z powodu niewykonania zobowiązania Komisja może wszcząć postępowanie, jeśli ma podstawy by sądzić, że dane państwo członkowskie nie wykonuje swoich zobowiązań wynikających z prawa wspólnotowego. Takie postępowanie może zostać również zainicjowane przez inne państwo członkowskie. W każdym przypadku Trybunał bada zarzuty i wydaje orzeczenie. Oskarżone państwo członkowskie, jeśli rzeczywiście zostanie uznane winnym naruszenia, musi niezwłocznie przystąpić do naprawienia danej sytuacji. 3. Skargi o unieważnienie aktu prawnego Jeśli którekolwiek z państw członkowskich lub Rada, Komisja albo (pod pewnymi warunkami) Parlament uzna, że pewien akt prawny UE jest sprzeczny z prawem, może wystąpić do Trybunału o jego unieważnienie Takie postępowanie o unieważnienie może być również wszczynane przez osoby prywatne, które chcą by Trybunał uchylił konkretny przepis, gdyż wywiera on bezpośredni i negatywny skutek na ich osobę. Jeśli Trybunał stwierdzi, że dany akt prawny nie został prawidłowo uchwalony lub oparty jest na niewłaściwej podstawie prawnej w traktatach, może uznać ten akt za nieważny. 4. Skarga z powodu bezczynności Traktat nakłada na Parlament Europejski, Radę i Komisję obowiązek podejmowania pewnych decyzji w pewnych okolicznościach. Jeśli organa te zaniechają wydania decyzji, państwa członkowskie, pozostałe instytucje Wspólnoty oraz (pod pewnymi warunkami) osoby fizyczne lub przedsiębiorstwa mogą wnieść do Trybunału powództwo o oficjalne ustalenie naruszenia. Jak zorganizowana jest praca Trybunału? Sprawy wpływają do sędziego sprawozdawcy, a następnie każda sprawa jest przydzielana jednemu sędziemu i rzecznikowi generalnemu. Cała procedura dzieli się na dwie fazy: najpierw pisemną, a potem ustną. Podczas pierwszej fazy wszystkie strony, których dana sprawa dotyczy, przedkładają pisemne oświadczenia, po czym sędzia przydzielony do danej sprawy sporządza sprawozdanie podsumowujące te oświadczenia oraz wskazujące na podstawę prawną danej sprawy. Opierając się na tym sprawozdaniu, rzecznik generalny przydzielony do danej sprawy wyciąga własne wnioski. W świetle tych wniosków sędzia sporządza projekt wstępnego rozstrzygnięcia, który jest przedkładany pozostałym członkom Trybunału do rozważenia. Potem następuje faza druga - publiczne przesłuchanie. Z reguły, odbywa się ono przed Trybunałem w pełnym składzie (na sesji plenarnej), choć może również odbywać się przed izbami, w skład których wchodzi trzech lub pięciu sędziów w zależności od wagi lub złożoności sprawy. Podczas przesłuchania, adwokaci stron przedstawiają sędziom i rzecznikowi generalnemu swoje stanowisko w danej sprawie i odpowiadają na zadane przez sędziów i rzecznika pytania. Następnie rzecznik generalny przedstawia własne wnioski, po czym sędziowie udają się na naradę i wydają orzeczenie. Orzeczenia Trybunału podejmowane są większością głosów i odczytywane podczas publicznego przesłuchania. Odmienne opinie nie są brane pod uwagę. Źródło: Komisja Europejska Jak działa Unia Europejska Przewodnik po instytucjach UE Seria: “Dokumentacja europejska” Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich 2004 r.

Trybunał Sprawiedliwości

Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, z siedzibą w Luksemburgu, składa się z jednego sędziego z każdego państwa członkowskiego oraz ośmiu rzeczników generalnych. Są oni wyznaczeni za wspólnym porozumieniem rządów państw członkowskich, na okres sześciu lat, po którym mogą zostać wyznaczeni na jeszcze jeden, lub dwa okresy trzyletnie. Członkowie Trybunału Sprawiedliwości zachowują całkowitą bezstronność.
Zadaniem Trybunału jest dbać o to, by prawo UE było przestrzegane, a traktaty były właściwie interpretowane i stosowane.
W tym celu Trybunał może uznać, że dane Państwo Członkowskie nie wypełnia swoich obowiązków wynikających z traktatów, może również sprawdzić, czy przepisy prawa UE zostały prawidłowo przyjęte, oraz może uznać, że Parlament Europejski, Rada lub Komisja są winne zaniechania wymaganego działania.
Trybunał Sprawiedliwości jest również jedyną instytucją, która może, na wniosek sądów krajowych, orzekać w zakresie interpretacji traktatów i ważności oraz interpretacji prawa UE. Jeżeli więc tego typu pytanie jest zadane przed sądem w jednym z państw członkowskich, sąd ten może, a czasami musi zapytać o wykładnię Trybunału Sprawiedliwości.
Taki system gwarantuje, że prawo UE będzie interpretowane i stosowane w ten sam sposób w całej Unii Europejskiej.Traktaty upoważniają Trybunał do sprawdzenia, czy prawodawstwo UE jest zgodne z podstawowymi prawami obywateli UE i do orzekania w sprawach wolności osobistej i bezpieczeństwa.Sąd Pierwszej Instancji, ustanowiony w 1989 r. i składający się z jednego sędziego z każdego państwa członkowskiego, odpowiada za orzekanie w niektórych rodzajach spraw, w szczególności w przypadku skarg wnoszonych przez przedsiębiorstwa lub osoby fizyczne przeciw instytucjom UE oraz w przypadku sporów między instytucjami a ich pracownikami.

---