opr ug 021216, Prawo Cywilne


Źródła prawa cywilnego

Źródło prawa:

Prawo cywilne stanowione:

Kodeks cywilny i inne akty normatywne:

Są to ustawodawstwa zwykłe !!! i pod względem hierarchicznym stoją na jednym poziomie

Kodeks - akt ustawodawczy obejmujący podstawowy trzon przepisów albo całej gałęzi albo przynajmniej większego działu danej gałęzi prawa

Zasada - lex specialis derogat lex generali - pierwszeństwo przepisy szczególne

Zwyczaj i prawo zwyczajowe:

Orzeczenie sądów i Trybunału Konstytucyjnego. Nauka prawa.:

Zasady współżycia społecznego:


Normy prawa cywilnego

Norma prawna - generalna i abstrakcyjna reguła postępowania, która określa adresata, ustala sposób jego zachowania się oraz wyznacza konsekwencje prawne naruszenia dyspozycji normy;

Obowiązuje gdy:

Norma prawna składa się z:

Przepis prawny - zawarta w akcie normatywnym wypowiedź, wyodrębniona w pewnej zamkniętej całości - może się pokrywać z normą prawna może być jej częścią, może obejmować kilka norm prawnych

Przepisy specjalne:

Tworzenie przepisów prawnych, których budowa pozornie przemawia przeciwko uznaniu ich za wypowiedź o charakterze normatywnym:

Przepisy prawne:

Szczególny rodzaj przepisów względnie wiążących to reguły interpretacyjne , mają one zastosowanie gdy strony swoją wolę oświadczyły, ale nie uczyniły tego w sposób tak niejasny, ze nie da się tego usunąć w drodze wykładni oświadczenia woli, według metody w Polsce - charakter przepisu jako reguły interpretacyjnej najczęściej oznacza się za pomocą zwrotu „w razie wątpliwości poczytuje się ...”

Zasięg mocy obowiązującej przepisów prawnych w przestrzeni:

(przestrzeń lądowa, wodna i powietrzna, statki morskie i powietrzne, wobec wszystkich osób fizycznych i prawnych)

Zasięg czasowy przepisów prawnych:

Jeżeli przepis prawny określa skutki prawne jako następstwo danego stanu faktycznego to do oceny tych skutków stosuje się ustawę, która obowiązywała w chwili zaistnienia danego stanu faktycznego

Jeżeli przepis prawny określa skutki prawne w oderwaniu od stanu faktycznego, który wywołał jego powstanie, to treść tę ocenia się od chwili wejścia nowej ustawy według jej przepisów

Zbieg norm:

Stosowanie prawa cywilnego:

(ten kto twierdzi a nie ten co zaprzecza ma udowadniać)

Art. 1028. Jeżeli ten, kto uzyskał stwierdzenie nabycia spadku, lecz spadkobiercą nie jest, rozporządza prawem należącym do spadku na rzecz osoby trzeciej, osoba, na której rzecz rozporządzenie następuje, nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działa w złej wierze.

Art. 9. W razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe.

Art. 197. Domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe.

Art. 7. Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.

Wykładnia przepisów prawa cywilnego i analogia:

Reguły kolizyjne:


CZYNNOŚCI PRAWNE

Czynność prawna jest to stan faktyczny (więc aby doszła do skutku, muszą być zrealizowane wszystkie elementy, które norma prawna przewiduje dla konkretnych czynności prawnych), składający się z co najmniej jednego oświadczenia woli, stanowiącego uzewnętrznioną decyzje podmiotu prawa cywilnego wywołania określonych stosunków cywilnoprawnych. Z tym stanem faktycznym ustawa wiążę skutki prawne (ich powstanie wiąże się z realizacją stanu faktycznego) wyrażone w tym oświadczeniu a także skutki prawne oświadczeniem tym nie wyrażone, lecz wynikające z ustawy, zasad współżycia społecznego lub ustalonych zwyczajów; można powiedzieć, że czynność prawna to takie zdarzenie prawne, które polega na świadomym zachowaniu się osoby fizycznej, organu osoby prawnej, w którym przejawia się dążenie do osiągnięcia określonych skutków cywilnoprawnych

Druga definicja - czynność prawna jest skonstruowana przez system prawny czynnością konwencjonalna podmiotu prawa cywilnego, której treść określa konsekwencje prawne tego zdarzenia; przez czynność konwencjonalną należy rozumieć takie zachowania lub wytwory zachowań podmiotu, którym porządek prawny nadaje określony sens społeczny

Do stanu faktycznego czynności prawnej nie należy zdarzenie, od którego uzależnione jest tylko powstanie skutku prawnego dokonanej już czynności (np. spisanie testamentu - ale jego skutki prawne następują dopiero z chwilą śmierci testatora)

Cechą charakterystyczną czynności prawnej jest to, że ustawa wiążę z nią skutki określone przez sam podmiot w oświadczeniu woli

Czynność procesowa - czynność, której strona dokonuje w toku toczącego się przed sądem postępowania i która może wywrzeć skutki dla tego postępowania - NIE jest czynnością prawną

Czynności prawne są instrumentem, dzięki którym podmioty mogą według własnej woli kształtować stosunki prawne, doprowadzając je do powstania, zmiany bądź ustania.

Podmiot ma bardzo dużą swobodę w zakresie kształtowania swymi decyzjami stosunków prawnych (zakres swobody zależy od ustroju społeczno - gospodarczego, który leży podstaw systemu prawa, akceptowanych wartości); swoboda ta to zasadnicze założenie cywilistycznej koncepcji czynności prawnej

numerus clausus - ograniczenie swobody umów, może to być następstwem przepisu prawnego, faktycznego układu stosunków gospodarczych) - np. umowa o dostawę prądu - można tylko decydować czy się podpisuje, bo nie mamy wpływu na wybór dostawcy - umowy przez przystąpienie (umowy adhezyjne)

Oświadczenie woli - każde zachowanie określonej osoby wyrażające w dostateczny sposób wolę, jest to takie zachowanie się osoby fizycznej, organu osoby prawnej, które wyraża w sposób dostateczny zamiar (wolę) wywołania skutku prawnego (powstania, zmiany bądź ustania stosunku cywilnoprawnego, akt woli przed jego uzewnętrznieniem nie może mieć znaczenia prawnego; jest to ujawniona za zewnątrz decyzja podmiotu prawa, zmierzająca do wywołania określonych skutków prawnych w postaci powstania, zmiany lub ustania stosunku cywilno-prawnego

Akt woli i jego uzewnętrznienie (wola zewnętrzna) stanowią jedna całość i z punktu widzenia prawa stanowi realizację woli osoby składającej to oświadczenie

Oświadczenia woli nie można utożsamiać z czynnością prawną - jest to warunek konieczny (ale nie zawsze wystarczający) aby czynność prawna zaistniała

Gdy następuje niezgodność pomiędzy treścią oświadczenia a wolą wewnętrzną to:

Ze względu na zakomunikowanie oświadczenia woli innych zainteresowanym podmiotom, możemy rozróżnić:

Oświadczenie woli ogłoszone publicznie - - złożone w chwili ogłoszenia a nie dotarcia do potencjalnych adresatów; tak samo jest z oświadczeniem woli składanym przed określonym organem państwa (zainteresowane podmioty nie muszą o tym wiedzieć)

Oświadczenie wiedzy - zdarzenie cywilno-prawne nie wywołujące skutku prawnego bezpośrednio, ale które jest warunkiem do zgłoszenia np. roszczenia (wada fizyczna)

Uczucia też nie są oświadczeniami woli (np. przebaczenie niewdzięczności dłużnikowi)

Klasyfikacja czynności prawnych:

Podstawą wyodrębniania czynności prawnych są skutki prawne

Pierwszy podział:

Są to te uchwały które dążą do wywołania skutków prawnych

Drugi podział:

Trzeci podział:

Czwarty podział:

Piąty podział:

Szósty podział:

(wzajemne - świadczenie jednej ze stron ma być odpowiednikiem świadczenia drugie - ekwiwalentne subiektywnie a nie obiektywnie)j)

Siódmy podział:

W Polsce dodatkowo:

Ósmy podział

Składanie oświadczenia woli (art. 60):

Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonywującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny (oświadczenie woli).

Podział ze względu na rodzaj zachowań:

problem z milczeniem - w orzecznictwie i literaturze przyjmuje się, że milczenie jest równoznaczne ze złożeniem oświadczenia woli, gdy dana osoba powinna była i mogła mówić

Otrzymanie oświadczenia woli:

Prawo polskie stanęło na stanowisku teorii doręczenia (art. 61)

Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej.

Domniemanie prawne, że adresat zapoznał się z treścią oświadczenia woli, jeżeli doszło ono do niego w taki sposób, że mógł się z nim zapoznać

W przypadku zaistnienia sporu to na składającym oświadczenie woli spoczywa ciężar dowodu, że doręczył w taki właśnie sposób

Jeżeli adresat odmawia przyjęcia oświadczenia woli, istnieje podstawa do przyjęcia, że miał możliwość zapoznania się z jego treścią, a tym samym, że zostało złożone skutecznie

Wyjątki od zasady składania oświadczenia woli:

Wykładnia oświadczenia woli (art. 65)

Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.

Wykładnia musi uwzględniać założenia, na których opiera się konstrukcja oświadczenia woli, bo to one determinują cel wykładni i wyznaczają ramy stosowania dyrektyw ustanowionych w powołanym przepisie

Nie można określić sztywnych, gotowych ram, można jedynie określić ogólne wytyczne, którymi należy się kierować, stosując przy tym dyrektywy wykładni ustanowione w art. 65, przy interpretowaniu oświadczeń woli o różnych cechach, stanowiących składniki czynności prawnych różnego rodzaju:

Przy umowach należy się również kierować bardziej szczegółowymi dyrektywami interpretacyjnymi ustanowionymi przez ustawodawcę - bardziej na cel społeczno - gospodarczy konkretnej umowy - cel zindywidualizowany

Jeżeli oświadczenie woli było wypowiedzią słowna - to należy uwzględnić reguły języka, kiedy zachowania niewerbalne - czy istnieją zawodowe lub środowiskowe „kody” i co znaczą

Zawarcie umowy

Umowy to najważniejsze źródło powstawania stosunków prawnych z zakresu zobowiązań i ze właśnie umowy obligacyjne odgrywają ważną rolę w obrocie prawnym

Istotnym momentem w umowie jest zgodność (konsens)oświadczeń woli, a nie zgodność woli wewnętrznej - jeżeli jest je brak (dyssens) - umowa nie dochodzi do skutku:

Sposoby zawierania umów:

Kto oświadczył drugiej stronie wolę zawarcia umowy, określając w oświadczeniu jej istotne postanowienia (oferta), i oznaczył termin, w ciągu którego oczekiwać będzie odpowiedzi, ten jest ofertą związany aż do upływu oznaczonego terminu.

jest to stanowcza propozycja zawarcia konkretnej umowy; np. wystawienie publiczne z ceną, automaty; oferta musi precyzować istotne postanowienia umowy, czyli postanowienia przedmiotowo istotne - treść minimalna, której brak odbiera oświadczeniu charakter oferty

Prawo polskie stoi na stanowisku, że oferent jest swoją ofertą związany, tak więc po stronie adresata (oblat) powstaje prawo podmiotowe kształtujące - na jednostronnym oświadczeniu woli (przyjęcie oferty) może on doprowadzić do zawarcia umowy, czyli do powstania, zmiany bądź ustania stosunku prawnego

Jak długo oferent jest związany swą ofertą:

Jeżeli odpowiedź na ofertę dochodzi z opóźnieniem, ale była wysłana w czasie właściwym (tak wynika z treści) to dochodzi ona do skutku, chyba że składający ofertę zawiadomi niezwłocznie druga stronę, iż wskutek opóźnienia odpowiedzi poczytuje umowę za niezawartą

Odpowiedź na ofertę udzielona po terminie stanowi nową ofertę strony udzielającej odpowiedzi; oferty z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień poczytuje się za nową ofertę

Nie jest konieczne zawiadamianie i potwierdzanie a jedynie wykonanie - np. zamówienie książki z księgarni wysyłkowej (art. 69)

Jeżeli według przyjętego w danych stosunkach zwyczaju lub według treści oferty dojście do składającego ofertę oświadczenia drugiej strony o jej przyjęciu nie jest potrzebne, w szczególności jeżeli składający ofertę żąda niezwłocznego wykonania umowy, umowa dochodzi do skutku, skoro druga strona w czasie właściwym przystąpi do jej wykonania; w przeciwnym razie oferta przestaje wiązać.

Według reguł interpretacyjnych, umowę zawarto w chwili i miejscu otrzymania odpowiedzi na ofertę, a jeżeli dojście do składającego ofertę nie jest potrzebne - w chwili przystąpienia przez druga stronę do wykonania umowy i w miejscu zamieszkania składającego ofertę w chwili zawarcia umowy

Wyjątki od zasady, że milczenie adresata oznacza nieprzyjęcie oferty - gdy adresat oferty mógł i powinien mówić, gdy strony umownie ustaliły, że brak odpowiedzi negatywnej w określonym terminie oznacza przyjęcie oferty, gdy szczególny przepis ustawy nadaje milczeniu w określonych okolicznościach sens oświadczenia woli o przyjęciu oferty

Przymus zawierania umów - przewidywany w przepisach prawnych dla umów masowych - np. przewóz kolejowy, pocztowy; gdy wszystkie przesłanki są spełnione, na adresacie oferty ciąży obowiązek jej przyjęcia

Umowa odręczna - jej zawarcie zbiega się w czasie z wykonaniem

Strony, które umowę zawarły mogą ją zgodnie zmienić lub rozwiązać

Milczenie - gdy jest się w stałych stosunkach prawnych

Oblatowi przysługuje kompetencja do przyjęcia oferty a nie prawo podmiotowe kształtujące (pr podmiotowe kształtujące - podmiot czynnością jednostronną może spowodować zmianę lub ustanie stosunku prawnego)

Jeżeli strony prowadzą rokowania w celu zawarcia oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień, które były przedmiotem rokowań.

Zaproszeniem do rokowań są - ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje skierowane do ogółu

Z rokowaniami wiąże się list intencyjny - deklaracja intencji, występuje na pewnym etapie rokowań zwłaszcza mających na celu zawarcie bardzo skomplikowanych umów inwestycyjnych, jednak nie jest on ani ofertą ani oświadczeniem woli, potwierdza niejako to co już zostało osiągnięte i deklaruje gotowość do dalszych rokowań

Etapy - ustalenie zakresu rokowań (co ma być przedmiotem negocjacji), wzajemne uzgadnianie treści postanowień, złożenie zgodnych oświadczeń woli

Umowa zostaje zawarta gdy osiągnięto porozumienie co do wszystkich jej postanowień, które były przedmiotem rokowań

Etapy:

Rodzaje:

Strona umowy zawartej w drodze przetargu może żądać jej unieważnienia, jeżeli druga strona lub działająca z nią w porozumieniu osoba trzecia sprzecznie z prawem lub zasadami współżycia społecznego wpłynęła na wynik przetargu. Jeżeli umowa została zawarta na cudzy rachunek, jej unieważnienia może żądać także dający zlecenie.

W takim przypadku umowa staję się nieważna ex tunc, powództwo można wnieść przez jeden miesiąc od chwili dowiedzenia się o istnieniu przyczyny unieważnienia ale nie później niż z upływem roku od dnia zawarcia umowy, unieważnienie gdy - mniej niż dwie oferty, cena najkorzystniejszej oferty przekracza kwotę jaką organizator przeznaczył na finansowe zamówienia, wystąpiła istotna zmiana okoliczności, powodująca, że realizacja zamówienia nie leży w interesie publicznym, czego nie można było wcześniej przewidzieć

sporządzenie opinii naukowej


Ustawa o zamówieniach publicznych wprowadza nowe:

Forma czynności prawnych:

Znak - nośnik informacji + reguły znaczeniowe, które z nośnikiem znaku wiążą określoną treść (określony sens), znaki mogą wolę osoby dokonującej czynności prawnej ujawniać w sposób wyraźny albo dorozumiany (tutaj dopiero kontekst sytuacyjny, w jakim przekazane zostały odpowiednie znaki, wskazuję wolę na wywołania określonych skutków prawnych - czynności prawne wyraźne i konkludentne

Milczenie - gdy osoba nie zaprzeczająca oświadczeniu innej osoby powinna była zająć merytorycznie stanowisko w danej sprawie

Forma pisemna - nazywana formą szczególną, ma ona na celu:

Można wyróżnić formę pisemna zwykłą (forma szczególna), formę pisemną z poświadczoną datą, z poświadczonym podpisem, akt notarialny ( te trzy to forma szczególna kwalifikowana)

Forma pisemna zwykła - własnoręczny podpis na dokumencie obejmującym oświadczenie woli,, wystarczy, że dokument będzie przez tą osobę podpisany (wyjątek testament holograficzny - napisany przez spadkodawcę w całości pismem ręcznym, opatrzony datą i podpisany)

Podpis pod oświadczeniem woli - językowy znak graficzny, złożony własnoręcznie przez składającego oświadczenie woli, złożony z imienia i nazwiska (dopuszcza się same nazwisko), musi być umieszczony pod tekstem oświadczenia woli (coś co jest poniżej nie jest traktowane jako oświadczenie woli); wydruki komputerowe i faksy - muszą być podpisane ręcznie

Forma pisemna z poświadczoną datą - data pewna (staje się nią z chwilą dokonania poświadczenia), poświadczenia dokonuje notariusz, datami pewnymi są też stwierdzenia dokonania jej w jakimkolwiek dokumencie urzędowym, umieszczenia na obejmującym czynność dokumencie jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, w razie śmierci osoby podpis osoby podpisanej na dokumencie - data śmierci

Forma pisemna z poświadczonym podpisem - polega na stwierdzeniu własnoręczności podpisu osoby, która złożyła oświadczenie woli w przedstawionym dokumencie, poświadczenia dokonuje notariusz, ale Minister Sprawiedliwości może do tego upoważnić organy samorządu terytorialnego i banki tam gdzie nie ma kancelarii notarialnej

Akt notarialny - sporządzane w przypadkach przewidzianych przepisami prawa, przed podpisaniem odczytywany na głos, notariusz składa swój podpis po złożeniu podpisów przez osoby składające oświadczenia woli, sporządzany w jednym egzemplarzu - egzemplarz archiwalny, a osoby zainteresowane otrzymują wypisy, które mają moc prawna

Formy pisemne oświadczeń woli są zastępowane, ale tylko w jednym kierunku; formę zwykłą pisemną -> formą pisemną z poświadczoną datą, poświadczonym podpisem oraz aktem notarialnym; formę pisemną z poświadczoną datą -> formą pisemną z poświadczonym podpisem lub aktem notarialnym; formę pisemną z poświadczonym podpisem -> aktem notarialnym

Inaczej - testament - obecność dwóch świadków testator ustnie przed organem gminy, organ sporządza protokół, który podpisuje spadkodawca, organ gminy i świadkowie; uznanie dziecka - przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo przed sądem opiekuńczym, za granicą przed polskim konsulem, lub osoba wyznaczoną do wykonywania obowiązków konsula - jeśli dotyczy to dziecka, którego rodzice mają polskie obywatelstwo

Ogólna zasada - oświadczenie woli może być złożone w dowolnej formie (ale dostatecznie zrozumiale i widocznie)

Wyjątki od tej zasady polegają na konieczności zachowania formy szczególnej:

forma notarialna, forma pisemna dla pełnomocnictwa ogólnego, pismo z datą pewna, pismo z notarialnym poświadczeniem podpisu, inne formy szczegółowe - testament

Dowód z zeznań świadków jest dopuszczalny gdy: obie strony wyrażą na to zgodę, fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma, sąd uzna to za konieczne ze względu na szczególne okoliczności sprawy

Osoba nie mogąca pisać a umiejąca czytać - oświadczenie woli w formie pisemnej, albo tuszowy odcisk palca, a obok odcisku inna osoba podpisze imię i nazwisko tej osoby i swoje, albo podpiszę się inna osoba, a jej podpis będzie poświadczony przez notariusza lub przewodniczącego jednostki samorządu terytorialnego z zaznaczeniem, że podpis ten został złożony na życzenie nie mogącego pisać a umiejącego czytać

Urzędowe poświadczenie daty - data pewna; ale także na jakimkolwiek dokumencie urzędowym, w razie śmierci jednej z osób podpisanych na dokumencie, datę złożenia podpisu przez tę osobę uważa się za pewną od daty jej śmierci, w razie umieszczenia na obejmującym czynność dokumencie jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, organ jednostki samorządu terytorialnego albo notariusza - od daty wzmianki

Niektóre oświadczenia woli mogą być złożone jedynie przed powołanym do tego organem państwowym

Zasady określania skutków niezachowania formy szczególnej:

Wady oświadczenia woli - określone w ustawie i ujęte w pewne typy nieprawidłowości występujące przy podjęciu decyzji (aktu woli) lub towarzyszące przejawowi woli (oświadczeniu):

Art. 82. Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Oświadczenie woli pozorne jest nieważne - nieważność bezwzględna

Zastrzeżenie potajemne - kiedy dryga strona nic nie wie o pozorności oświadczenia woli

Czynność ukryta - czynność, którą strony ukryły pod pozorną czynnością prawną, jest ważna, jeżeli spełnione zostaną wszystkie przesłanki jej ważności np. co do formy, co do treści itp.; najczęstszy przypadek czynności ukrytej to darowizna, której strony pozornie nadały postać sprzedaży, w celu ominięcia skutków np. w prawie spadkowym przy darowiznach w związku z obliczaniem zachowku

Z ochrony nie korzysta osoba, która nabyła korzyść nieodpłatnie albo działała w złej wierze

Czynności prawne powiernicze - jedna strona dokonuje na rzecz drugiej przysporzenia prawa w celu osiągnięcia takiego celu gospodarczego, do jakiego prawo to w zasadzie nie jest potrzebne, zaś druga strona zobowiązuje się do niekorzystania z tego prawa w zakresie wykraczającym poza ten cel - nabywca zajmuje pozycje powiernika; np. przewłaszczenie na zabezpieczenie, przy którym dłużnik przenosi na wierzyciela własność rzeczy ruchomych - ale jedynie celem zabezpieczenia długu

Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia woli, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działa w złej wierze

Za pozorną może być uznana tylko tak czynność, która została dokonana między dwiema stronami albo wymagała zakomunikowania drugiej stronie

Nieważność bezwzględna - każdy się na nią może powołać, kto ma w tym interes prawny

Nieważność pozorna nie pociąga za sobą nieważności dalszej czynności prawnej - pozorny nabywca może skutecznie przenieść to prawo na osobę trzecią o ile są spełnione dwa warunki: osoba trzecia jest w dobrej wierze i nabywa to prawo odpłatnie

Pozorność może być wykazywana za pomocą wszelkich środków dowodowych (zwłaszcza zeznań świadków i przesłuchań stron), bo stwierdza się ważność dokumentu a nie określa jego treść

Czynność prawna nie jest pozorna gdy jedna ze stron zastrzega sobie potajemnie, że oświadczenie woli nie wywoła skutków prawnych - tego zastrzeżenia nie komunikuje drugiej stronie - reservatio mentalis - takie jednostronne zastrzeżenie nie ma żadnego znaczenia

Art. 84. § 1. W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej.

§ 2. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).

Jeżeli oświadczenie złożone innej osobie, to można uchylić się od skutków prawnych, ale błąd musiał zostać wywołany przez tą osobę, chociażby bez jej winy - ograniczenie -> nie dotyczy to czynności nieodpłatnych

Przypuszczenie - gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sytuację rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny)

Składający oświadczenie woli może się powołać na błąd gdy: błąd dotyczy treści czynności prawnej i gdy jest to błąd istotny (dwa warunki);

cechy błędu:

Polskie prawo realizuje tę ostatnią koncepcję i rozróżnia błąd co do treści czynności prawnej od błędu nie dotyczącego tej treści (ten drugi jest prawnie obojętny - jedynie przy testamencie jest on traktowany na równi); ustawa wymaga by błąd był istotny - ma uzasadniać przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod jego wpływem i oceniał sytuację rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści

(obydwie te przesłanki muszą wystąpić jednocześnie - czyli osoba składająca oświadczenie woli musi najpierw wykazać że nie wiedziała o błędzie, a potem musi dowieść, że żaden rozsądny człowiek, wiedząc o błędzie, nie złożyłby oświadczenia woli o tej treści, jaką ma oświadczenie faktycznie złożone)

Mozna się powołać na błąd, gdy czynność prawna była odpłatna a oświadczenie woli zostało złożone innej osobie i gdy adresatowi oświadczenia woli można zarzucić że błąd wywołał (nawet jeśli bez swojej winy), albo o błędzie wiedział albo mógł ten błąd łatwo zauważyć

Zasada bezpieczeństwa obrotu prawnego - na korzyść osoby, wobec której oświadczenie woli zostało złożone

Przesłanka obiektywnej istotności odpada w razie podstępu i przy testamencie

Przy oświadczeniach woli, które są skierowane do innej osoby, prawnie doniosłą wadą jest tylko taki błąd, który - spełniając wszystkie powyższe cechy - spełnia jedną z trzech przesłanek:

Przesłanki te nie maja znaczenia gdy czynność prawna jest nieodpłatna i nie dotyczą oświadczeń woli, które nie są skierowane do innej osoby

Nie ma znaczenia czy błąd dotyczy okoliczności faktycznej czy prawnej (może dotyczyć podmiotu, przedmiotu czynności prawnej, rodzaju tej czynności, treści prawa

Zniekształcenie tekstu - błąd o ile zostały spełnione wszystkie przesłanki przewidziane dla błędu prawnie doniosłego

Polskie prawo liberalizuje w różnym zakresie wymagania, od których zależy możność powołania się na błąd, w trzech przypadkach - w razie podstępu, przy testamencie i czynnościach prawnych nieodpłatnych

Skutkiem prawnym błędu prawnie doniosłego jest uprawnienie strony, która złożyła oświadczenie woli pod wpływem błędu, do uchylenia się od jego skutków prawnych - pozbawienie tego świadczenia znaczenia prawnego

Podstęp - błąd szczególnie kwalifikowany, wywołany umyślnie w celu skłonienia danej osoby do złożenia oświadczenia woli określonej treści (nie ma znaczenia czy druga strona, czy osoba trzecia, gdy druga strona o tym wiedział czy też czynność prawna była nieodpłatna); w przypadku podstępnie wywołanego błędu, prawnie doniosły jest również błąd nie dotyczący treści czynności prawnej jak i ten który nie jest istotny- ta liberalizacja przesłanek tłumaczy się koniecznością intensywniejszej ochrony oświadczającego przed zewnętrznym podstępnym wpływem na kształtowanie się jego wyobrażeń o rzeczywistości w celu skłonienia do złożenia oświadczenia woli

Podstęp ma takie same skutki jak prawnie doniosły błąd zwykły - nie powoduje bezwzględnej nieważności, ale stanowi podstawę do uchylenia się od jego skutków - względna nieważność

Jeżeli podstęp wywołany przez osobę trzecią to czynność prawna musi być nieodpłatna a druga strona o podstępie trzeciej osoby wiedziała i nie zawiadomiła

Błąd i podstęp powoduje, że czynność prawna jest względnie nieważna (tylko przy testamencie jest nieważność bezwzględna); jest wzruszalna - osoba , która złożyła oświadczenie woli pod wpływem błędu, może się uchylić od jego skutków przez złożenie drugiego oświadczenia woli, to drugie musi spełniać następujące warunki:

Z chwilą złożenia drugiego - pierwsze jest nieważne ex tunc - od początku

Możliwość uchylenia się jest prawem podmiotowym kształtującym, ponieważ skuteczne uchylenie się od skutków prawnych może nastąpić bez udziału organu orzekającego (ewentualne orzeczenie sądu ma charakter deklaratoryjny a nie konstytutywny)

Składający oświadczenie woli ma tylko jedno uprawnienie - możliwość uchylenia się od skutków prawnych tego oświadczenia - czyli możliwość unieważnienia czynności prawnej mocą drugiego oświadczenia woli - osoba taka nie może powołując się w drugim oświadczeniu na błąd zażądać zmiany treści czynności prawnej

Przesłanki normatywne, od których zależy prawna doniosłość groźby jako wady oświadczenia woli (art. 87)

Liberalizacja doniosłości prawnej groźby w przypadku testamentu

Skutkiem prawnym groźby (tak jak przy błędzie) - jest uprawnienie składającego oświadczenie woli do uchylenia się od skutków prawnych

Unieważnienie uznania dziecka - zawsze potrzebne jest orzeczenie sądowe

Cechy groźby:

Czynność prawna Jest względnie nieważna - wzruszalna - osoba może się uchylić od skutków prawnych przez złożenie drugiego oświadczenia woli:

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli powinno być dokonane w przeciągu roku, który liczy się od momentu wykrycia błędu, a przy groźbie - kiedy stan obawy minął; unieważnienie działa ex tunc - z chwilą unieważnienia uważa się daną czynność prawną za nieważną od samego początku

Jedynie testament sporządzony pod wpływem błędu lub groźby jest bezwzględnie nieważny - nie wymaga unieważnienia

Treść czynności prawnej:

Treść czynności prawnej to zawarte w oświadczeniu woli postanowienia określające skutki dokonywanej czynności, ale sama czynność prawna wywołuje skutki także nie objęte treścią oświadczenia woli

Swoboda stron - ogólna zasada, nie jest nieograniczona - (art. 3531)

Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Np. prawo spadkowe - nie można zawierać innej umowy o spadek niż umowa zrzeczenia się dziedziczenia

Ograniczenia zasady swobody stron m.in.:

Skutkiem wadliwości czynności prawnej polegającej na sprzeczności z ustawą (innymi też) jest nieważność czynności prawnej, chyba że ustawa (przepis szczególny) przewiduje inaczej

Elementy treści:

Warunek - element podmiotowo istotny, zastrzeżenie, mocą którego strona dokonująca czynności prawnej uzależnia powstanie lub ustanie stosunku prawnego od zdarzenia przyszłego i niepewnego

Nie na wszystkich typach czynności prawnych można zastrzec warunek; zakaz taki może wynikać tylko z wyraźnego przepisu ustawy - np. ustanowienie spadkobiercy w testamencie, zawarcie małżeństwa, uznanie dziecka)

Jest dopuszczalny gdy nie sprzeciwia się temu ustawa (np. nie można pod warunkiem przenieść prawa własności nieruchomości) albo właściwość czynności prawnej (np. nie można pod warunkiem zawrzeć małżeństwa, uznać dziecka, dokonać przysposobienia)

Rodzaje:

Warunek niemożliwy, przeciwny ustawie lub zasadom współżycia społecznego

Dopóki warunek się nie ziści, to istnieje stan zawieszenia - strony są związane czynnością prawna i muszą się powstrzymywać od działań, które naruszałyby prawa strony uprawnionej

Skutki ziszczenia się warunku następują ex nunc - - od chwili ziszczenia się a nie od chwili dokonania czynności prawnej

Jeżeli strona, której zależy na tym, aby warunek się nie ziścił, przeszkodzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego ziszczeniu się go, to następują skutki takie, jak gdyby warunek się ziścił

Jeżeli strona, której zależy na tym, aby warunek się ziścił, doprowadzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego ziszczeniu się go, to następują skutki takie, jak gdyby warunek się nie ziścił

Jeżeli nie ziścił się warunek zawieszający - skutek prawny w ogóle nie powstaje

Jeżeli nie ziścił się warunek rozwiązujący - czynność prawna od początku była bezwarunkowa

Czynność prawna zawierająca w treści warunek zawieszający jest nieważna gdy warunek jest niemożliwy, sprzeczny z ustawą albo zasadami współżycia społecznego

Warunek zastrzeżony - warunek rozwiązujący - niemożliwy albo przeciwny ustawie albo zasadom współżycia społecznego

Warunkowa czynność prawna wywołuje skutki ex nunc - z chwilą ziszczenia się warunku

Termin - element podmiotowo istotny ; zastrzeżenie dodatkowe w czynności prawnej, przez które jej skutek jest ograniczony w czasie, dzięki niemu brak jest elementu niepewności (przy warunku tego nie ma)

Najkrótsza jednostką czasu jest doba (od północy do północy)

W dniach liczony jest od następnego dnia do końca do 2400

Wyjątek - wiek człowieka - termin upływa wraz z początkiem ostatniego dnia - nie 2400 a 000

Jeżeli koniec terminu przypada w dzień wolny od pracy - to termin upływa następnego dnia

Upływ terminu jest niezależny od działań podmiotu

Czynności prawne których skutki nie mogą być uzależnione od warunku, nie mogą być ograniczone terminem (chyba że przepis szczególny mówi inaczej)

Sankcje wadliwych czynności prawnych:

Nieważność bezwzględna - sankcja najostrzejsza, mimo istnienia zewnętrznych pozorów konkretnej czynności prawnej, nie wywołuje ona zamierzonych skutków prawnych, następuje z mocy prawa,

Cechy:

(konwersja czynności prawnej - gdy nieważna czynność prawna może wywołać inne skutki prawne niż te, które zostały w niej wyrażone, uzależnione to jest od dwóch przesłanek - czynność nieważna co do zamierzonych skutków przez strony musi spełniać warunki, od których zależy ważność innej czynności prawnej, oraz musi istnieć podstawa do przyjęcia, ze gdyby strony wiedziały, iż dokonana czynność jest nieważna, dokonałyby owej innej czynności prawnej, która wywołałaby określone skutki prawne

(konwersja - w wypadku nieważności konkretnej czynności prawnej, przy równoczesnym spełnieniu przesłanek ważności innej czynności prawnej, realizującej zbliżony do zamierzonego cel, przyjmuje się w braku odmiennej woli stron, iż dokonana została ta druga ważna czynność)

Bezwzględnie nieważne są czynności prawne przede wszystkim w następujących wypadkach:

Nieważność względna - ważność czynności prawnej może być uchylona od chwili jej dokonania, z inicjatywy podanych w ustawie osób, mówi się wzruszalność albo sankcja unieważnialności

Cechy:


Dwie postacie:

Do czasu unieważnienia wywiera ona pełne skutki prawne jak czynność niewadliwa, gdy następuje unieważnienie, czynność traktuje się tak samo jak czynność prawną bezwzględnie nieważną (ex tunc)

Unieważnienie dwoma sposobami - z drodze złożenia przez uprawniony podmiot drugiego oświadczenia woli (ono niweczy skutki pierwszego) - jeden rok; albo w drodze konstytutywnego orzeczenia sądowego (ono prowadzi do unieważnienia czynności albo do zmiany jej treści) - 2 lata

Bezskuteczność zawieszona - gdy do ważności czynności prawnej wymagana jest zgoda osoby trzeciej (oświadczenie o charakterze upoważniającym), czyli osoby która nie dokonuje danej czynności, - brak tej czynności - bezskuteczność zawieszona

Organ państwowy nigdy nie jest osobą trzecią !!! ; nie kwalifikuje się tutaj zgoda jednego organu osoby prawnej na dokonanie czynności prawnej przez drugi organ tej samej osoby prawnej !!!

Oświadczenie zawierające tą zgodę może być złożone przed dokonaniem czynności prawnej albo równocześnie z nią, albo po jej dokonaniu (potwierdzenie); jeżeli ustawa wymaga formy szczególnej - to osoba trzecia swą zgodę również powinna wyrazić w tej formie, brak zgody - czynność prawna kulejąca, niezupełna - nie wywołuje zamierzonych skutków prawnych, w pełni skuteczna staje się w chwili potwierdzenia a definitywnie nieważna z chwilą odmowy tej zgody

Gdy jest zgoda to czynność prawna wywołuje skutki ex tunc - od samego początku

Bezskuteczność względna - nie wywoływanie skutków tylko w stosunku do oznaczonych osób,

Art. 59. W razie zawarcia umowy, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli strony o jej roszczeniu wiedziały albo jeżeli umowa była nieodpłatna. Uznania umowy za bezskuteczną nie można żądać po upływie roku od jej zawarcia.

(jeżeli A pożyczył rzecz B a B zawarł umowę z C - wydał tą rzecz, która uniemożliwia uregulowania świadczenia wobec A, to A wytacza powództwo wobec B i C o bezskuteczność umowy między B i C wobec A; na osobie A ciąży obowiązek udowodnienia, że B i C wiedziały w momencie zawierania umowy o roszczeniu A w stosunku do B; roczny termin ma charakter terminu zawitego - po tym terminie wygasa uprawnienie do wniesienia powództwa; wyrok ma charakter konstytutywny - niemożliwość zadośćuczynienia osoby trzeciej ale gdy roszczenie o charakterze niemajątkowym a rzecz jest oznaczona co do tożsamości; jeżeli świadczenie pieniężne - tylko w przypadku niewypłacalności dłużnika)


Następuje:

(powództwo pauliańskie - przeciw nabywcy - osobie trzeciej - od której domaga się zaspokojenia z przedmiotów, które na skutek zaskarżonej czynności wyszły z majątku dłużnika)

Czynności prawne nie istniejące - takie zachowania podmiotu prawa, które żadną miarą nie pozwalają na zrekonstruowanie oświadczenia woli jako nieodzownego elementu czynności prawnej

Art. 57. § 1. Nie można przez czynność prawną wyłączyć ani ograniczyć uprawnienia do przeniesienia, obciążenia, zmiany lub zniesienia prawa, jeżeli według ustawy prawo to jest zbywalne.

§ 2. Przepis powyższy nie wyłącza dopuszczalności zobowiązania, że uprawniony nie dokona oznaczonych rozporządzeń prawem.

(mieszkanie z hipoteką => wierzyciel nie może mi zabronić sprzedaży mojej własności, ale się mogę zadeklarować, że nie rozporządzę moją własnością; jeżeli to zrobię to niejako odpowiedzialność tylko moralna)

autor: Michał Różalski

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
opr ug 040123, Prawo Cywilne
opr ug 040914, Prawo Cywilne
opr ug 041001d, Prawo Cywilne
opr ug 031216, Prawo Karne(10)
opr ug 041001c, Prawo Karne(10)
opr ulodz 040415a, prawo cywilne, prawo cywilne część II, Zobowiązania
pyt ug 020220, Prawo Cywilne
opr ug 041001, Prawo Karne(10)
opr uwr 040109, Dokumenty(123), Prawo Cywilne
opr uwr 040109a, Dokumenty(123), Prawo Cywilne
opr wship 030116m, Dokumenty(123), Prawo Cywilne

więcej podobnych podstron