Zagadnienia prawo finansowe 2009

1. Proszę podać definicję prawa finansowego

- ogół norm prawnofinansowych w danym państwie i w danym czasi

- reguluje działalność finansową podmiotów publicznych w drodze norm prawnofinansowych (określają one uprawnienia i obowiązki związane z działalnością finansową)

- normuje gospodarkę finansową państwa i reguluje następujące kwestie:

* przygotowanie i uchwalanie budżetu

* finansowanie działalności państwa w jej różnych formach

* zagadnienia podatkowe dotyczące osób fizycznych i prawnych

- prawo finansowe sensu largo - gałąź prawa, która reguluje wszelkie kwestie ustrojowe,

materialnoprawne, proceduralne. W tym ujęciu w ramach prawa finansowego znajduje się pr.

Budżetowe, daninowe, publiczne prawo bankowe, dewizowe, systemu ubezpieczeń

społecznych i wynagrodzeń sfery budżetowej, zasad funkcjonowania różnych

podmiotów należących do sektora finansów publicznych.

- prawo finansowe sensu stricto należy zaliczyć regulacje, które bezpośrednio

dotyczą finansów państwa i samorządu terytorialnego, czyli odnoszą się do

publicznej działalności finansowej.

2. Proszę wymienić cechy charakterystyczne dla zjawisk finansowych.

- bezzwrotne - podatki, opłaty, cła
- zwrotne - pożyczki, kredyty
- przymusowe - podatki, wykorzystać aparat przymusu
- dobrowolne - nabycie obligacji, udzielenie kredytu, pożyczki, darowizny
- zasadnicze - dostarczyć podatki finalne władzom publicznym
- uboczne - grzywny, kary, mandaty
- ogólne - pobierane od ogółu jednostek
- indywidualne - odnoszą się do konkretnej jednostki
- odpłatne i nieodpłatne (ekwiwaletność) - czy trzeba spełnić kontrświadczenie czy też nie.

Klasyfikacja:

1.        Przychody i wydatki materialne i osobowe
(Są one również często nazywane przychodami, przepływami ekwiwalentnymi lub rynkowymi).
Cechy charakterystyczne przychodów i wydatków materialnych:

* Ruchowi środków pieniężnych towarzyszy równoczesny ruch wartości materialnej (usługi, dobra)

* Są one  regulowane głównie przez mechanizm rynkowy zgodnie z relacjami podaży i popytu.

* Czasami mogą podlegać innym wpływom (opodatkowanie towarów, ustawowe określenie płacy minimalnej)

2.        Przychody i wydatki redystrybucyjne
(są też nazywane transferami, płatnościami transferowymi)
Cechy charakterystyczne przychodów i wydatków redystrybucyjnych:

* Występują wtedy, gdy ruchowi pieniądza nie towarzyszy ruch wartości materialnej.

* Nie podlegają regułom rynkowym, lecz są regulowane przez prawo finansowe.

* Charakteryzuje je brak wzajemnego świadczenia ze strony podmiotu gospodarczego, otrzymującego środki pieniężne od innego podmiotu.

* Do typowych transferów należą: np. podatki, opłaty, zasiłki, emerytury, renty, dotacje, subwencje, darowizny.

3.        Przychody i wydatki kredytowe
Cechy charakterystyczne przychodów i wydatków kredytowych:

* Związane są z działalnością gospodarczą banków

* Funkcje kredytowe spełniają przede wszystkim banki komercyjne

* Poza kredytem bankowym występuje również kredyt towarowy.

Dla banku udzielenie kredytu nie jest wydatkiem pieniężnym (nie pomniejsza on własnych zasobów pieniężnych), natomiast kreuje nowy zasób pieniądza kredytowego.
Spłata kredytu przez pożyczkobiorców nie jest przychodem pieniężnym (nie powiększa to zasobów banku, wykreowane wcześniej dla dłużnika zasoby ulegają likwidacji).
4.        Przychody i wydatki ubezpieczeniowe
Wyróżniamy dwa rodzaje ubezpieczeń: społeczne i gospodarcze.
Ubezpieczenia społeczne - cechy charakterystyczne:

* Są najczęściej obowiązkowe i powszechne

* Mają chronić przed niedostatkiem, zapewnić niezbędne minimum

* Najczęściej są to ubezpieczenia na koszt pracodawcy i państwa

Ubezpieczenia gospodarcze- cechy charakterystyczne:

* Mają charakter ubezpieczeń osobowych i majątkowych

* Zawierane są dobrowolnie i na koszt pracownika

* Suma ubezpieczeń oraz inne elementy ustalone są na wniosek ubezpieczającego.

* Częściowo występuje brak ekwiwalentności tych płatności oraz brak ich związku
z rynkowym mechanizmem podziału i wymiany.

3. Jakie procesy ustawa o finansach publicznych określa jako „finanse publiczne”?

Art. 3.

Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych

oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności:

1) gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;

2) wydatkowanie środków publicznych;

3) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;

4) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

5) zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;

6) zarządzanie środkami publicznymi;

7) zarządzanie długiem publicznym;

8) rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.

4. Proszę wskazać główne źródła prawa finansowego.

- Konstytucja RP

- ustawa o finansach publicznych

- Ustawa budżetowa
- Umowy międzynarodowe (ratyfikowane przez polski parlament)
- Akty finansowe (indywidualne)
- Uchwały organów samorządowych (np. uchwały Rad Gmin, Powiatu i Sejmiku Wojewódzki).

5. Jakie materie ustawowe z zakresu finansów publicznych zostały unormowane w Konstytucji RP?

Finansom publicznym jest poświęcony dziesiąty rozdział konstytucji (artykuły od 216 do 227). Rozdział ten normuje finanse publiczne wypełniając światowe standardy konstytucyjne i wymogi stawiane w prawie europejskim. Obejmuje on:

- Określenie sposobu gromadzenia w wydatkowania środków finansowych na cele publiczne

- Uchwalanie budżetu państwa i jego zmiany lub prowizorium budżetowego

- Stanowienie podatków i innych ciężarów publicznych

- Określenie warunków i form korzystania z kredytu publicznego oraz udzielania gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo, ratyfikacji umów międzynarodowych przewidujących znaczne obciążenia państwa pod względem finansowym

- Określenie organizacji i zasad działania NBP

- Określenie zasad i trybu nabywania, zbywania i obciążenia nieruchomości, udziałów i akcji oraz emisji papierów wartościowych przez Skarb Państwa, NBP lub inne osoby prawne

- Określenie organizacji Skarbu Państwa oraz sposobu zarządzania majątkiem Skarbu Państwa

- Określenie organizacji systemu kontroli państwowej (w tym kontroli finansowej i budżetowej) np.NIK

- Ustanowienia monopoli

- Finanse samorządu terytorialnego

6. Jakie materie są przedmiotem regulacji ustawy o finansach publicznych?

Art. 1 Ustawa określa:

  1)   zasady i sposoby zapewnienia jawności i przejrzystości finansów publicznych;

  2)   formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansów publicznych;

  3)   zasady planowania i dysponowania środkami publicznymi;

  4)   zasady kontroli finansowej i audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych;

  5)   zasady zarządzania państwowym długiem publicznym oraz procedury ostrożnościowe i sanacyjne wprowadzane w razie nadmiernego zadłużenia;

  6)   sposób finansowania deficytu i zasady operacji finansowych dokonywanych przez jednostki sektora finansów publicznych;

  7)   zakres projektowanych i uchwalanych budżetów opartych na dochodach publicznych;

  8)   zasady opracowywania projektów i uchwalania budżetów;

  9)   zasady i tryb wykonywania budżetów;

  10)  zasady i tryb gospodarowania środkami pochodzącymi z:

a)  budżetu Unii Europejskiej,

b)  innych źródeł zagranicznych niepodlegającymi zwrotowi.

7. Co należy rozumieć pod pojęciem potrzeb pożyczkowych budżetu państwa?

Art. 8.

Przez potrzeby pożyczkowe budżetu państwa rozumie się zapotrzebowanie na środki

finansowe niezbędne do:

1) sfinansowania deficytu budżetu państwa;

2) spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań;

3) sfinansowania udzielanych przez Skarb Państwa pożyczek;

4) wykonywania innych operacji finansowych związanych z długiem Skarbu

Państwa.

8. Jakie kategorie tworzą potrzeby pożyczkowe budżetu jednostki samorządu terytorialnego?

Art. 9.Przez potrzeby pożyczkowe budżetu jednostki samorządu terytorialnego rozumie się

zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do:

1) sfinansowania deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

2) spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań;

3) wykonywania innych operacji finansowych związanych z długiem jednostki

samorządu terytorialnego;

4) sfinansowania udzielonych przez jednostkę samorządu terytorialnego

pożyczek;

5) prefinansowania zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z

budżetu Unii Europejskiej;

6) przeprowadzenia postępowania ostrożnościowego lub naprawczego, realizowanych

na podstawie odrębnych przepisów.

9. Proszę wskazać kategorie zaliczane do środków publicznych.

art.5 . Środkami publicznymi są:

1) dochody publiczne;

2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej;

3) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, inne

niż wymienione w pkt 2;

4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego

oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:

a) ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych,

b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu

terytorialnego,

c) ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,

d) z otrzymanych pożyczek i kredytów;

5) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące

z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

10. Proszę podać kategorie tworzące dochody publiczne.

art. 5 ust 2. Dochodami publicznymi są:

1) daniny publiczne, do których zalicza się: podatki, składki, opłaty oraz inne

świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa,

jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celowych oraz innych jednostek

sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw niż ustawa

budżetowa, zwanych dalej „odrębnymi ustawami”;

2) inne dochody należne, na podstawie odrębnych ustaw, budżetowi państwa, jednostkom

samorządu terytorialnego oraz innym jednostkom sektora finansów

publicznych;

3) wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora

finansów publicznych;

4) dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, do których zalicza

się w szczególności:

a) wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze,

b) odsetki od środków na rachunkach bankowych,

c) odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych,

d) dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych;

5) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora

finansów publicznych;

6) odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych;

7) kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu

udzielonych poręczeń i gwarancji;

8) dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów w

rozumieniu ust. 1 pkt 4 lit. a i b;

9) inne dochody należne jednostkom sektora finansów publicznych określone

w odrębnych przepisach lub umowach międzynarodowych.

11. Jakie źródła przychodów i rozchodów budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego określone zostały w ustawie o finansach publicznych?

Przychody budżetu państwa pochodzą ze:

1) sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagra­nicznym;

2) kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych;

3) pożyczek;

4) prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;

5) nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.

Rozchodami budżetu państwa są:

1) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;

2) wykup papierów wartościowych;

3) udzielone pożyczki;

4) płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przy­chody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu tery­torialnego;

5) pożyczki udzielone na finansowanie przejściowe zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej „prefinanso­waniem”;

6) inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością.

Przychody budżetów j.s.t. pochodzą ze:

1) sprzedaży papierów wartościowych wyemitowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego;

2) kredytów;

3) pożyczek;

4) prywatyzacji majątku jednostki samorządu terytorialnego;

5) nadwyżki budżetu jednostki samorządu terytorialnego z lat ubiegłych;

6) wolnych środków jako nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu jednostki samorządu terytorialnego, w tym wynikających z rozliczeń kredytów i pożyczek z lat ubiegłych.

Rozchodami budżetów j.s.t. są:

1. spłaty otrzymanych kredytów i pożyczek;

2. wykup papierów wartościowych i inne operacje finansowe

3. udzielone pożyczki

1. Proszę wymienić podmioty tworzące sektor finansów publicznych. Na jakie podsektory dzieli się ten sektor?

Podmioty:

1) organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i och­rony prawa, sądy i trybunały;

2) gminy, powiaty i samorząd województwa, zwane dalej „jednostkami samorządu terytorialnego”, oraz ich związki;

3) jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych;

4) państwowe i samorządowe fundusze celowe;

5) państwowe szkoły wyższe;

6) jednostki badawczo-rozwojowe;

7) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;

8) państwowe i samorządowe instytucje kultury;

9) Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze;

10) Narodowy Fundusz Zdrowia;

11) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;

12) inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie od­rębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przed­siębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

Podsektory:

1) rządowy, obejmujący organy władzy publicznej, organy kontroli państwowej i och­rony prawa, sądy i trybunały, organy administracji rządowej, Polską Akademię Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne oraz jednostki wymienione w pkt 3-8, 10 i 12, dla których organem założycielskim lub nadzorującym jest organ administracji rządowej albo inna jednostka zaliczana do podsektora rządo­wego;

2) samorządowy, obejmujący jednostki samorządu terytorialnego, ich organy oraz związki i jednostki organizacyjne wymienione w  pkt 3, 4, 7, 8 i 12, dla któ­rych organem założycielskim lub nadzorującym jest jednostka samorządu tery­torialnego;

3) ubezpieczeń społecznych, obejmujący jednostki wymienione w pkt 9.

2. Proszę wymienić i scharakteryzować zasady budżetowe.

Powszechności budżetu - obejmuje swoim zakresem wszystkie jednostki państwowe, wszelkie ich wydatki i dochody.

Jedności budżetu - całość zapisana w jednym akcie prawnym (sprzyja przejrzystości, jasności).

Niefunduszowania (jedności materialnej) - dochody wpływają do jednej puli, z jednej puli są wydatkowane.

Równowagi budżetu - jest to dążenie do tego, aby dochody były równe wydatkom, co w praktyce nie jest jednak nigdy osiągane (zawsze występuje nadwyżka lub deficyt budżetowy), a w każdym wypadku idealne zrównoważenie dochodów i wydatków jest stanem wyjątkowym; poprzestaje się tu więc na postulacie, że nadwyżka budżetowa wypracowana podczas okresu wysokiej koniunktury powinna służyć pokryciu deficytu podczas recesji; ta zasada jest nazywana Złotą Zasadą Budżetową.

Jasności budżetu - podział na części, działy.

3. Proszę zdefiniować pojęcie „budżet państwa”.

Jest to plan finansowy, zawierający dochody i wydatki oraz przychody i rozchody (związane z obsługą długu państwa) organów administracji państwowej, kontroli i ochrony państwa, sądów i trybunałów oraz administracji rządowej , ustalony na rok budżetowy ( pokrywa się z rokiem kalendarzowym).

4. Proszę omówić czasowy, przedmiotowy i podmiotowy charakter budżetu.

1. zakres przedmiotowy pojawia się w treści, rodzajach oraz formach dochodów i wydatków budżetowych; wielkość dochodów z poszczególnych źródeł informuje o stopniu obciążenia różnych dziedzin działalności i społeczności lokalnej; wielkość wydatków i ich przeznaczenie określają stopień finansowania działalności społeczno-gospodarczej z b.j.sam.;

2. zakres podmiotowy to objęcie b.j.sam. działalności finansowej komunalnych jednostek organizacyjnych; związek między b.j.sam. a działalnością finansową tych jednostek polega na objęciu budżetem całości wydatków i dochodów jednostki bądź też tylko na powiązaniu jej działalności finansowej z budżetem poprzez określone dotacje z b.j.sam. lub określonymi wpłatami nadwyżek do b.j.sam.;

3. zakres czasowy dotyczy okresu, w jakim mogą być uzyskiwane dochody i dokonywane wydatki ujete w budżecie w okresie roku budżetowego.

16. Proszę podać, czym różni się ustawa budżetowa od budżetu państwa.

- ustawa budżetowa jest ustawą, która zawiera m.in. budżet państwa na dany rok, ale nie jest to jedyny element składowy ustwy budżetowej

- ustawa budżetowa zawiera także inne plany finansowe, lub ich elementy, zwłaszcza:

* plany finansowe państwowych funduszy celowych,

* plany finansowe niektórych jednostek sektora fp, głównie wybranych agencji państwowych

* zbiorcze zestawienie przychdów i wydatków zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych

* limity kwot zobowiązań oraz wydatkó na programy i projekty finansowane ze środków zagranicznych, głównie pochodzących z budżetu UE

- ustawa jest bardziej finansową niż budżetową - odzwierciedlenie ma, z różnym stopniem szczegółowości, gospodarka finansowa państwa, a nie tylko gospodarka budżetowa

- ustawa budżetowa zawiera pewne elementy rzeczowe np. zatrudnienie w jednostkach

- ustawa jest pojęciem szerszym

- budżet jest planem finansowym zawierający dochody i wydatki, przychody i rozchody na następny rok.

17. Proszę wskazać, na czym polega odmienna moc obowiązująca strony dochodowej i wydatkowej budżetu państwa.

Dochód:

* ujęte w budżecie stanowią prognozę ich wielkości

* sposób gromadzenia środków publicznych z poszczególnych tytułów określają odrębne ustawy

* zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł nie stanowi podstawy roszczeń lub zobowiązań państwa wobec osób trzecich

* środki finansowe pochodzące z poszczególnych tytułów nie mogą być przeznaczone na finansowanie imiennie wymienionych wydatków, chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej (tzw. budżetowanie brutto)

Wydatki:

* ujęte w budżetach jednostek sektora finansów publicznych wydatki stanowią nieprzekraczalny limit

* nie stanowią podstaw roszczeń osób trzecich wobec pańtwa

* ponoszone na cele i w wysokości ustalonej w ustawie budżetowej i innych uchwałach i planach o charakterze finansowym

* wydatki powinny być dokonywane:

# w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów

# w sposób umożliwiający terminową realizację zadań

# w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań

18. Proszę wyjaśnić, co oznacza zakaz obładowywania ustawy budżetowej.

- wynika z art. 100 ust. 7 ustawy z 30 IV 2005 r. o fp

- ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy, ani też innych przepisów, które nie są związane z budżetem na dany rok

- przepisy zawarte w ustawie budżetowe, których zamieszczania nie wymagają ustawa o fp i inne ustawy, są tzw. obładowywaniem ustawy budżetowej i są przez prawo zabronione

- zakaz obładowywania ustawy budżetowej w szczególności odnosi się do takich postanowień, jak:

* przepisy powszechnie obowiązujące prawa materialnego i formalnego, skierowane do tzw. osób trzecich, czyli stojących poza organami reprezentującymi państwo;

  * przepisy kompetencyjne skierowane do wykonawców ustawy budżetowej, konkretyzujące lub zmieniające kompetencje organów państwa wynikające z prawa budżetowego lub odrębnych ustaw;

  * normy planowe o charakterze rzeczowym, wykazujące cechy skonkretyzowania powinnościowego zachowania się i skierowane do wykonawców ustawy budżetowej - organów państwa, lecz nie wywierające bezpośredniego skutku prawnego dla osób trzecich.

Zakaz zmieniania innych ustaw 

Zakaz obładowywania ustawy budżetowej jest powiązany także z zakazem zamieszczania w ustawie budżetowej przepisów zmieniających inne ustawy.

Kontrola obładowywania ustawy budżetowej sprawuje Trybunał Konstytucyjny. 

Przeciwko obładowywaniu ustawy budżetowej wielokrotnie występował Trybunał Konstytucyjny. Wystarczy wskazać, że po 1990 r. skutecznie zakwestionował on obładowanie ustawy budżetowej: na rok 1991 (orzeczenie z 22 VI 1993, K 1/93), na rok 1992 (orzeczenie z 30 XI 1993, K 18/92), na rok 1993 (orzeczenie z 10 I 1995 r., K 16/93), na rok 1995 (orzeczenie z 24 X 1995, K 14/95). Tylko w odniesieniu do ustawy budżetowej na rok 1994 (orzeczenie z 21 XI 1994, K 6/94) Trybunał Konstytucyjny zajął odmienne stanowisko, które spotkało się z krytyką.

Veto Prezydenta w sprawie obładowywania ustawy budżetowej. 

Obładowywanie ustawy budżetowej stało się zjawiskiem trwałym.

Na rok 2001 przygotowano projekt ustawy budżetowej bez jej obładowania.

Jednocześnie jednak przygotowano i uchwalono projekt ustawy o wykonywaniu budżetu państwa w roku 2001, w którym zamieszczono przepisy typowe dla obładowania ustawy budżetowej, a więc zmieniające inne ustawy, zawieszające w czasie stosowanie przepisów ustawy o finansach publicznych lub wprowadzanie rozwiązań odmiennych od przyjętych w obowiązujących ustawach.

Akt ten został zakwestionowany przez Prezydenta RP w formie weta.

19. Proszę przedstawić pojecie „deficytu budżetowego” i teorie z nim związane.

Deficyt budżetowy to różnica pomiędzy dochodami a wydatkami budżetu. Deficyt jest zawsze ujemny, czyli jeśli wydatki są większe od dochodów. Jeśli natomiast jest odwrotnie (dochody większe od wydatków) wtedy powstaje nadwyżka budżetowa.
W Polsce ustawowo określony jest sposób i cel predysponowania nadwyżkami lub sposób finansowania przewidzianego ustawą deficytu.
Deficyt budżetowy jest to brak pokrycia części wydatków budżetu państwa w dochodach, bez wpływów z pożyczek krajowych i zagranicznych. Dotyczy ustalonego okresu: roku, kwartału, miesiąca. Deficyt budżetowy może być już założony w ustawie budżetowej ale w tym wypadku polskie prawo budżetowe wymaga określenia sposobu pokrycia deficytu budżetowego. Deficyt budżetowy może też powstać w trakcie realizowania budżetu w wyniku popełnionych błędów lub pod wpływem czynników niezależnych. Powszechnie uważa się, że deficyt budżetowy jest wynikiem złego gospodarowania lub błędnej polityki budżetowej.
Wyróżniamy 3 rodzaje deficytu:
- deficyt rzeczywisty - jest faktyczną różnicą między wydatkami a dochodami w danym okresie tzn. roku budżetowym.
- deficyt strukturalny - jest wielkością symulowana, hipotetyczną powstająca w warunkach gdy dochody i wydatki są realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki.
- deficyt cykliczny- jest rezultatem cyklu koniunkturalnego ożywienia lub recesji wpływające na dochody i wydatki budżetowe a wiec w warunkach gdy gospodarka nie funkcjonuje przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych. Jak łatwo zauważyć deficyt cykliczny zawsze różni się od rzeczywistego i strukturalnego.
Deficyt budżetowy może wynikać:
- z nadmiernych wydatków budżetowych
- z powodu zbyt niskich dochodów budżetowych, które z kolei mogą wynikać z niskiej stopy opodatkowania, mało skutecznego systemu ściągania podatków, czy też ze spadającego poziomu produkcji i dochodu narodowego. Dlatego też deficyt jest z reguły większy w okresie recesji gospodarczej, gdy dochód narodowy spada i mniejszy w okresie ożywienia, kiedy dochód narodowy wykazuje znaczny wzrost
- z oczekiwań społeczeństwa, że państwo będzie spełniać funkcję gwaranta bezpieczeństwa socjalnego, finansując część konsumpcji mniej zamożnych grup społecznych
- wynika także ze sposobu uchwalania budżetu w systemie parlamentarnym ? różne siły społeczne, z jednej strony zainteresowane są minimalizacją podatków, z drugiej zaś maksymalizacją wydatków. Natomiast nikt nie jest zainteresowany w zrównoważeniu dochodów z wydatkami.
Opisując deficyt budżetowy należy mieć na uwadze strumieniowy charakter dochodów i wydatków. Rezultat porównań tych 2 strumieni można przedstawić w następujący sposób
ED=EW
ED > EW
ED < EW
Gdzie:

ED-to suma strumieni dochodów budżetowych,

EW-to suma strumieni wydatków
Porównanie tych strumieni oznacza najczęściej wystepowanie nadwyżki lub deficytu.Budżet państwa jest na scisle określony czas z reguly to jest rok kalendarzowy.
Zasadnicze znaczenie dla badania równowagi budżetowej ma porównywanie stumieni dochodów i wydatków na koniec roku budżetowego. Budzet jest uchwalany przez parlament na okres roku później traci moc co oznacza ze ograny budżetowe nie maja prawa dokorzystania ze środków budżetu.
Sposoby finansowania deficytu budżetowego:
- Zaciąganie kredytów w bankach - powoduje to zmniejszenie możliwości kredytowych dla sektora prywatnego, co jest niekorzystne dla inwestorów prywatnych, bo może spowodować wzrost stopy procentowej kredytu. Nazywa się to efektem wypierania, który nie nastąpi jednak w pełni w okresie ożywienia czy recesji.
- Zwiększanie długu publicznego - dług publiczny to całkowita kwota zadłużenia rządu w formie należytej zapłaty, z tytułu sprzedanych papierów wartościowych skarbu państwa, w celu pokrycia deficytu budżetowego. Możliwości finansowania deficytu publicznego z rosnącym zadłużeniem publicznym zależą od stopnia chłonności i poziomu rozwoju rynku kapitałowego. Skarb państwa Skarb państwa emituje obligacje i sprzedaje je na wolnym rynku. Obligacje te charakteryzują się wysoką płynnością. Zwykle też oprocentowanie jest wyższe od oprocentowania depozytów terminowych. Wykupywanie strych obligacji wraz z odsetkami następuje zwykle z dochodów pochodzących z emisji nowych obligacji. Powoduje to stały wzrost zadłużenia publicznego. Jeśli rynek jest chłonny i rozwinięty to obligacje znajdują swoich nabywców. Jeżeli rynek jest niechłonny to aby sfinansować deficyt budżetowy, niesprzedane obligacje musi wykupić bank centralny (zwykle w drodze emisji pieniądza, co może uruchomić spiralę inflacji).
- Zmniejszenie wydatków przez rząd - najprostszą metodą walki z deficytem są drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych w celu ich dostosowania do osiąganych dochodów. Powoduje to zmniejszenie nakładów na oświatę, kulturę, służbę zdrowia itp. Może to doprowadzić do wielu negatywnych następstw w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju oraz w stanie zdrowia społeczeństwa. Poza tym tego typu cięcia mogą poprawić sytuację chwilowo. Zmniejszenie wydatków prowadzi do obniżenia popytu i zahamowania wzrostu dochodu narodowego. W efekcie to, co budżet zyska - w dłuższym okresie straci.

20. Proszę wskazać źródła finansowania deficytu budżetowego.

art. 98. Ust 2. Deficyt budżetu państwa oraz inne pożyczkowe potrzeby budżetu państwa mogą być pokryte przychodami pochodzącymi z:

1) sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym;

2) kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych;

3) pożyczek;

4) prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;

5) nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych

21. Proszę omówić ustawę o prowizorium budżetowym.

Gdy zachodzą okoliczności uniemożliwiające RM uchwalenie projektu ustawy budżetowej może ona skierować do Sejmu projekt ustwy o prowizorium budżetowym. W wyjątkowych przypadkach może ona określać dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok.

Ustawa ma charakter tymczasowy (w praktyce polskiej - kwartał). Traci moc z chwilą wejścia w życie ustawy budżetowej albo wraz z upływem okresu, na jaki została uchwalona.

Do projektu ustawy o prowizorium stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące ustwy budżetowej (wyłączna inicjatywa RM, RM uchwala i wraz z uzasadnieniem przedstawia Sejmowi do dnia 30 września poprzedzającego rok budżetowy)

RM zobowiązana przedstawić Sejmowi projekt ustawy budżetowej nie później niż na 3 miesiące przed zakończeniem okresu obowiązywania prowizorium.

22. Jaki akt prawny stanowi podstawę gospodarki finansowej państwa, jeśli nie zostanie uchwalona ustawa budżetowa ani ustawa o prowizorium budżetowym?

W przypadku gdy ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym nie zostaną ogłoszone przed dniem 1 stycznia, to do czasu ogłoszenia odpowiedniej ustawy:

  1)   podstawą gospodarki finansowej jest przedstawiony Sejmowi projekt ustawy budżetowej

  2)   obowiązują stawki należności budżetowych oraz składki na fundusze celowe w wysokości ustalonej dla roku poprzedzającego rok budżetowy.

W przypadku gdy podstawą gospodarki finansowej państwa jest ustawa (lub projekt ustawy) o prowizorium budżetowym na określoną część roku, a przed upływem terminu obowiązywania ustawy o prowizorium budżetowym nie zostanie uchwalona ustawa budżetowa - podstawą również projekt ustawy budżetowej

23. Proszę omówić etapy prac nad założeniami do ustawy budżetowej.

Kompetencje w zakresie planowania budżetowego - Minister Finansów.  

Fazy planowania budżetowego: 

- opracowanie przez Ministra Finansów założeń projektu budżetu państwa na rok następny i - - przedstawienie go Radzie Ministrów;

- organizację prac nad projektem ustawy budżetowej przez Mini­stra Finansów;

- przygotowanie materiałów do projektu ustawy budżetowej przez dysponentów części budżetowych;

- przygotowanie projektu ustawy budżetowej wraz z uzasadnie­niem przez Ministra Finansów;

- przedłożenie projektu ustawy budżetowej przez Ministra Finansów Radzie Ministrów do uchwalenia.

Przedstawienie przez Ministra Finansów założeń projektu budżetu państwa na rok następny:  

- brak w ustawie o finansach publicznych terminu przedłożenia założeń,

- brak zakresu i charakteru tych założeń oraz

- roli Rady Ministrów w tej fazie prac budżetowych.

 W konsekwencji ustaleń w tym zakresie można dokonać jedynie w sposób doktrynalny,

biorąc pod uwagę praktykę budżetową. Wynika to stąd, że założenia projektu budżetu obejmują:

1. priorytety ekonomiczne i spo­łeczne, którymi kierowano się ustalając limity wydatków budżetowych,

2. prognozy makroekonomiczne dotyczące produktu krajo­wego brutto, cen, stopy

procentowej, kursu walutowego, bilansu płatniczego, zatrudnienia i bezrobocia oraz wynagrodzeń w gospodarce narodowej;

3. przewidywane wielkości dochodów i wydatków budżetowych;

4. wielkość przewidywanego deficytu budżeto­wego oraz sposoby jego pokrycia;

5. zasady ustalania limitów wy­datków dla poszczególnych części budżetu.  

Z ustawy o finansach publicznych wynika obowiązek przedstawienia łącznie z

założeniami projektu budżetu wykazu jednostek sektora rządowego, których

plany przychodów i wydatków Minister Finansów zamierza objąć projektem budżetu.

Termin przedłożenia przez Ministra Finansów założeń projektu budżetu. 

Brak ustawowego terminu. Z uwagi na fakt, że założenia po­przedzają prace nad opracowaniem projektu ustawy budżetowej oraz nad uchwaleniem projektu ustawy budżetowej przez Radę Mi­nistrów i zgłoszenie przez nią tego projektu Sejmowi do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy, należy przyjąć, że termin przedstawienia założeń musi być odpowiednio wcześniejszy (np. początek drugiego kwartału).

Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczegółowych zasad, trybu i terminów opracowania i prezentacji Ministrowi Finansów materiałów niezbędnych dla przygotowania projektu ustawy budżetowej.  

Rozporządzenie to jest wydawane każdego roku i dotyczy opracowania projektu budżetu państwa na rok następny. Wśród wymaganych materiałów znajdują się m.in. plany rzeczowe zadań realizowanych ze środków budżetowych oraz projekty planów dochodów i wydatków poszczególnych części budżetowych.

 Na podstawie wytycznych zawartych w rozporządzeniu Ministra Finansów odbywają się prace budżetowe, które umożliwiają sporządzenie przez Ministra Finansów całościowego projektu ustawy budżetowej.  

- Negocjacje.

- W stosunku do projektów przedkładanych przez niektórych dysponentów części budżetowych, wskazanych w art. 83 ust. 2 ustawy o finansach publicznych, Minister Finansów ma obowiązek włączenia ich do projektu ustawy budżetowej w proponowanej przez nich wielkości. Tylko niektóre jednostki mają prawo do samodzielnego projektowania swoich dochodów i wydatków, a Minister Finansów ma obowiązek włączenia ich do projektu ustawy

budżetowej. Natomiast Sejm nie musi uchwalać tych wielkości w proponowanych wersjach.

24. Proszę omówić etapy prac nad projektem ustawy budżetowej.

- Założenia projektu budżetu państwa przedstawia na posiedzeniu RM Minister Finansów

- Minister Finansów określa w drodze rozporządzenia szczegółowy sposób, tryb i terminy opracowania materiałów, w tym:

* planów rzeczowych zadań realizowanych ze środków budżetowych

* projektów planów dochodów i wydatków poszczególnych części budżetowych

* kwotę wartości kosztorysowej inwestycji wieloletniej

* wykazu inwestycji i programów wieloletnich

* wykazu wydatków związanych z realizacją Wspólnej Polityki rolnej oraz programów i projektów dofinansowanych ze środków pochodzących z UE

* wzory formularzy

- Minister Finansów przedstawia RM projekt ustawy na rok następny wraz z uzasadnieniem oraz włącza do projektu ustawy dochody i wydatki (tzw. świętych krów): Kancelarii Prezydenta, Senatu, Prezydenta RP itd.

- RM uchwala projekt ustawy budżetowej i wraz z uzasadnieniem przedstawia Sejmowi w terminie do 30 września roku poprzedzającego

- art 119 Konstytucji - Sejm rozpatruje projekt ustawy w 3 czytaniach. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy przysługuje posłom i RM. Sposób procedowania określa regulami w Sejmie. Główną rolę w procesie prac sejmowych ma Komisja Finansów Publicznych. Sejm uchwala ustawę budżetową zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy liczby posłów (min 230)

- ustawę budżetową uchwaloną przez Sejm, zgodnie z art. 121 ust. 1 K, przekazuje Senatowi, który może w terminie 20 dni uchwalić poprawki

- uchwałę Senatu odrzucającą ustawę lub poprawkę uważa się za przyjętą jeśli Sejm nie odrzuci jej zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy liczby posłów

- uchwaloną ustaw Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi RP, który podpisuje w ciągu 7 dni i zarządza jej ogłoszenie w Dz.U.

- Przed podpisaniem ustway budżetowej Prezydent może wystąpić do Trybunały Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z K. Jeśli TK stwierdzi zgodność to Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy.

- Ma to istotne znaczenie w kontekście 4-miesięcznego terminu na uchwalenie budżetu pod groźbą skrócenia kadencji Sejmu.

25. Proszę scharakteryzować elementy uzasadnienia do projektu ustawy budżetowej.

Do projektu ustawy budżetowej dołącza się uzasadnienie zawierające w szczególności:

  1)   główne cele polityki społecznej i gospodarczej;

  2)   założenia makroekonomiczne na rok budżetowy i dwa kolejne lata, dotyczące prognozy:

1. produktu krajowego brutto i jego składowych, w tym:

-  wielkości eksportu netto,

-  popytu krajowego, w tym konsumpcji prywatnej i zbiorowej,

-  nakładów brutto na środki trwałe,

b)  poziomu cen towarów i usług konsumpcyjnych,

c)  kursu walutowego,

d)  przeciętnego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej,

e)  poziomu zatrudnienia i bezrobocia,

f)  salda obrotów bieżących;

  3)   przewidywane wykonanie budżetu państwa za rok budżetowy poprzedzający rok budżetowy, którego dotyczy projekt ustawy budżetowej;

  4)   omówienie projektowanych:

a)  przychodów i rozchodów oraz dochodów i wydatków budżetowych,

b)  przychodów i wydatków państwowych funduszy celowych,

c)  zestawień określonych w art. 99 ust. 2 pkt 8 i 9 (wykaz wieloletnich limitów zobowiązań w kolejnych latach realizacji Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 oraz programów operacyjnych wraz z wykazem wieloletnich limitów wydatków realizowanych w ich ramach, a także ⁸¹⁾ Art. 99 ust. 2 pkt 8 zmieniony przez art. 1 pkt 31 lit. b) tiret czwarte ustawy z dnia 8 grudnia 2006 r. (Dz.U.06.249.1832) zmieniającej nin. ustawę z dniem 29 grudnia 2006 r.

zestawienie programów i projektów realizowanych ze źródeł zagranicznych i funduszy UE, w podziale na poszczególne okresy realizacji);

  5)   omówienie przewidywanego salda i długu sektora finansów publicznych;

  6)   omówienie wielkości środków własnych Unii Europejskiej oraz środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej;

  7)   informacje o udzielonych przez Skarb Państwa kwotach poręczeń i gwarancji, według przewidywanego wykonania na koniec roku budżetowego poprzedzającego rok budżetowy, którego dotyczy projekt ustawy budżetowej;

  8)   kierunki prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;

  9)   zestawienie zadań, w ramach planowanych kwot wydatków, wraz z opisem celów tych zadań, mierników wykonania oraz przewidywanych wieloletnich kosztów finansowych związanych z ich realizacją.

26. Proszę wymienić i omówić funkcje budżetu państwa.

- Funkcje ekonomiczne:

* redystrybucyjna - budżet jest narzędziem redystrybucji dochodu narodowego; działalność redystrybucyjna budżetu polega zatem na regulowaniu dochodów podstawowych kategorii podmiotów występujących w gospodarce narodowej. W ramach redystrybucyjnej działalności państwo dokonuje też korekty bardzo wysokich dochodów pewnej części społeczeństwa. Budżet państwa jest podstawowym narzędziem redystrybucji wewnątrz systemu finansów publicznych. Wyrazem tego są transfery budżetu państwa na rzecz budżetów samorządowych, funduszów ubezpieczeń społecznych itp.

* stabilizacyjna ( wyrównawcza) - polega na stworzeniu warunków skłaniających poszczególne podmioty gospodarcze do podejmowania lub zaniechania określonych działań, czyli na bieżącym sterowaniu za pomocą instrumentów budżetowych procesami gospodarczymi.

* alokacyjna - z punktu widzenia treści ekonomicznej, funkcja ta, w pełni pokrywa się z funkcją redystrybucyjną, związana jest z wytwarzaniem przez sektor publiczny dóbr publicznych i dóbr społecznych.

* fiskalna - jej istota polega na przejmowaniu na rzecz państwa dochodów, jest zewnętrznym wyrazem działalności państwa, polegającej na gromadzeniu i dzieleniu środków pieniężnych.

* bodźcowa - polega na wykorzystaniu stosunków ekonomicznych budżetu z różnymi podmiotami gospodarczymi zwłaszcza - przedsiębiorstw do wywołania u nich określonych zachowań. Znaczenie tej funkcji rośnie w przypadku stosowania parametrycznego systemu zarządzania.

* kontrolna - w przybliżeniu polega na wykorzystywaniu gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych do kontroli celowości, efektywności i legalności gospodarki budżetowej.

* kredytowa - jej istota sprowadza się do ustalenia czy państwo ma zdolność kredytową.

- Funkcje polityczne:

* ustrojowa - budżet państwa jest przede wszystkim narzędziem zachowania danego ustroju społeczno - gospodarczego, jest atrybutem władzy.

* demokratyczna - istota tej funkcji polega na zainteresowaniu społeczeństwa opracowywaniem i wykonywaniem budżetu i wpływie na to.

- Funkcje ekonomiczno-polityczne:

* Kontrolno-koordynacyjna - polega na porównywaniu zaplanowanych dochodów i wydatków ze stanem faktycznym i podejmowaniu ewentualnych środków zaradczych

* Kredytowa - budżet informuje, czy państwo posiada zdolność kredytową

* Planowania - zestawienia dochodów i wydatków budżetowych, bez cechy planowości nie ma budżetu.

* Administracyjna - zmiana zakresu działania organów państwowych, związaną z tym redukcję sił pracujących przez przegrupowanie i reorganizację urzędów przez zmianę zasad ich postępowania itd.

27. Proszę scharakteryzować podziałki klasyfikacji budżetowej.

Określona przez prawo finansowe klasyfikacja budżetowa cechuje się następującymi kryteriami:
a) kryterium podmiotowe - oznacza podział budżetu na określone części, za których realizację odpowiada właściwy organ państwowy np.:Kancelaria Sejmu, Ministerstwo Gospodarki
b) kryterium przedmiotowe - oznacza podział dochodów i wydatków według ekonomicznych gałęzi gospodarki narodowej np. Oświata i Wychowanie
c) kryterium rodzajowe - pozwala szczegółowo określić charakter wydatków z budżetu i formy wpływów dochodów budżetowych.
W Polsce w obowiązującej klasyfikacji budżetowej występują podziałki do których zalicza się:
części - podziałka o charakterze podmiotowym, oznacza organ państwowy np. organy władzy, organy kontroli i sądownictwa, naczelne i centralne organy administracji rządowej, wojewodowie.
dział - podziałka o charakterze przedmiotowy oznacza dział gospodarki np.: Rolnictwo, Transport, Handel Zagraniczny,
rozdział - jest podziałką podmiotową i bardziej szczegółowym charakterze. Rozdziały są tworzone w ramach działów, np.: w dziale Oświata i Wychowanie tworzy się dział Szkoły podstawowe
paragraf - tworzony jest w rozdziałach, w sposób szczegółowy określa formę pobierania dochodów i rodzaj wydatkowania
pozycja - określa jedynie rodzaj wydatków w ramach paragrafu, jest tworzona dobrowolnie

28. Proszę wymienić i omówić rodzaje wydatków budżetowych.

Wydatki budżetu państwa dzielą się na:

I. Wydatki bieżące - obejmują:

* subwencje ogólne dla jst

* dotacje

* wynagrodzenia i uposażenia oraz składki do nich naliczane,

* inne świadczenia na rzecz osób fizycznych

* zakupy towarów i usług

* inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetwych lub realizacją ich statutowych zadań

Dotacjami są, podlegające szczególnym zasadom rozliczania, wydatki budżetu państwa przeznaczone na:

  1)   finansowanie lub dofinansowanie:

a)  zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami,

b)  ustawowo określonych zadań, realizowanych przez jednostki inne niż jst

c)  bieżących zadań własnych jst,

d)  zadań zleconych do realizacji jednostkom nie zaliczanym do sektora finansów publicznych oraz fundacjom i stowarzyszeniom,

e)  kosztów realizacji inwestycji, zwane dalej "dotacjami celowymi";

  2)   dofinansowanie działalności bieżącej ustawowo wskazanego podmiotu, zwane dalej "dotacjami podmiotowymi";

  3)   dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług, kalkulowanych według stawek jednostkowych, zwane dalej "dotacjami przedmiotowymi";

3a)  realizację programów, projektów i zadań finansowanych z udziałem środków pochodzących z funduszy UE - zwane dalej "dotacjami rozwojowymi";

⁸⁸⁾ Art. 106 ust. 2 pkt 3a:

- dodany przez art. 1 pkt 35 ustawy z dnia 8 grudnia 2006 r. (Dz.U.06.249.1832) zmieniającej nin. ustawę z dniem 29 grudnia 2006 r.

- zmieniony przez art. 5 pkt 2 ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności (Dz.U.08.216.1370) z dniem 20 grudnia 2008 r.

  4)   dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych w zakresie określonym w odrębnej ustawie;

  5)   pierwsze wyposażenie w środki obrotowe nowo tworzonych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych.

II. Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa obejmują w szczególności wydatki budżetu państwa z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych, oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wypłat związanych z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami

III. Wydatki majątkowe obejmują:

* wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie do spółek prawa handlowego

* wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje clowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji

29. Proszę wymień i scharakteryzować rodzaje dochodów budżetowych.

Dochodami budżetu państwa są środki pieniężne pobierane od podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych przez państwo lub przez odrębny organ samorządu terytorialnego w celu realizacji wydatków zapewniających wypełnienie zadań państwowych. Jednak nie wszystkie środki, które są pobierane przez państwo i wpływające na rachunki budżetu państwa są dochodami budżetowymi. Do dochodów budżetowych nie zalicza się wpływów z prywatyzacji majątku skarbu państwa. Zalicza się je natomiast do przychodów budżetu, które mogą służyć na finansowanie deficytu budżetowego lub mogą być przeznaczone na inne cele. Obok wpływów z prywatyzacji do przychodów zaliczyć można również przychody jednostek organizacyjnych (np. zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych, czy funduszy celowych) i zaliczanych do sektora finansów publicznych osób prawnych prowadzących odpłatną działalność jak np. szkoły wyższe.

Szerszy i bardziej szczegółowy podział dochodów budżetowych prezentuje art. 96 ustawy o finansach publicznych, gdzie do dochodów budżetu państwa zalicza się przede wszystkim:

* Podatki i opłaty, które na mocy odrębnych ustaw nie stanowią dochodów jednostek samorządu terytorialnego, funduszów celowych oraz innych podmiotów sektora finansów publicznych;

* Cła;

* Wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa;

* Dywidendy;

* Wpłaty z zysku Narodowego Banku Centralnego;

* Wpłaty z nadwyżek dochodów własnych państwowych jednostek budżetowych, nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych;

* Dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej;

* Dochody z najmu i dzierżawy oraz innych umów o podobnych charakterze składników majątkowych Skarbu Państwa, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej;

* Odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej;

* Odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa;

* Odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych;

* Grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile na mocy odrębnych przepisów nie stanowią dochodów innych jednostek sektora finansów publicznych;

* Spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa;

* Inne dochody publiczne.

Można się spotkać również z innymi podziałami dochodów budżetu państwa:

- bezzwrotnych (za które nie uzyskuje się żadnego bezpośredniego świadczenia zwrotnego ze strony państwa, zaliczamy przede wszystkim wpływy z podatków, ceł i opłat) i zwrotne (zaliczane pożyczki krajowe i zagraniczne, gdzie skarb państwa jest zobowiązany do spłaty długu wobec kredytobiorcy).

- podatkowe można podzielić na dochody z podatków pośrednich i bezpośrednich takie jak np. podatek od towarów i usług, podatek akcyzowy, podatek od gier, podatek dochodowy od osób fizycznych czy podatek dochodowy od osób prawnych.

- niepodatkowe, do których zalicza się opłaty, wpływy z ceł, dywidendę, wpłaty z zysku NBP, grzywny, mandaty i inne kary pieniężne.

- krajowe, czyli podatki, cła

- zagraniczne takie jak zagraniczne pożyczki, czy też odsetki od udzielonych pożyczek

30. Proszę wymienić rodzaje rezerw tworzonych w budżecie państwa oraz podmioty, które nimi dysponują.

Rezerwy - środki umieszczone w budżecie po stronie wydatkowej, ale w odrębnych częściach budżetowych, z których nie można dokonywać bezpośrednio wydatków. Ich ostateczne przeznaczenie nie jest w pełni określone w ustawie, ale dookreślane w toku wykonywania budżetu przez dysponentów rezerw. Służą uelastycznieniu budżetu.

Rodzaje rezerw i ich dysponenci:

- rezerwa ogólna:

* może być przeznaczona w toku wykonywania budżetu na jakiekolwiek rodzaje wydatków budżetowych,

* nie można jednak przeznaczyć jej na zwiększenie wydatków uprzednio zmniejszonych w wyniku dokonania przeniesień wydatków (ograniczenie wyłączone w razie stanu wojennego, stanu wyjątkowego lub stanu klęski żywiołowej na terytorium całego lub części państwa)

* obligatoryjna, musi być utworzona w budżecie państwa, jednakże w wysokości nie wyższej niż 0,2% wydatków budżetowych

* dysponentem jest Rada Ministrów

* RM może upoważnić Prezesa RM i Ministra Finansó do dysponowania tą rezerwą do określonej wysokości kwot

- rezerwa celowa:

* wykorzystywana co do zasady na cel, dla którego została utworzona

* wyjątek - Minister Finansów może, po uzyskaniu pozytynej opinii sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu, dokonać zmiany przeznaczenia rezerwy

* fakultatywna

* może być tworzona:

1# na wydatki, których szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany w okresie opracowywania budżetu;

2# na wydatki, których realizacja uwarunkowana jest zaciągnięciem kredytu w międzynarodowej instytucji finansowej;

3#  na wydatki związane z realizacją Wspólnej Polityki Rolnej oraz programów i projektów realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej;

4# gdy odrębne ustawy tak stanowią.

* suma rezerw celowych z pkt 1 i 4 nie może przekroczyć 5% wydatków budżetu

* dysponentami są podmioty wskazane w rozporządzeniu Ministra Finansów (mogą to być kierownicy jednostek, Minister Sprawiedliwości dla sądownictwa, właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie)

31.Proszę wymienić sytuacje, w których możliwe jest blokowanie wydatków budżetowych oraz kto może tego dokonać.

(Art. 154)

Decyzja o blokowaniu planowanych wydatków budżetowych może być podjęta w przypadku stwierdzenia:

1) niegospodarności w określonych jednostkach;

2) opóźnień w realizacji zadań;

3) nadmiaru posiadanych środków;

4) naruszenia zasad gospodarki finansowej.

Oznacza to okresowy lub obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków.

Decyzje o blokowaniu planowanych wydatków podejmują:

1) Minister Finansów - w zakresie całego budżetu państwa, z wyłączeniem wydatków podmiotów, o których mowa w art. 121 ust. 2;

2) dysponenci części budżetowych - w zakresie ich części budżetu państwa.

(Art. 155)

W przypadku zagrożenia realizacji ustawy budżetowej może nastąpić blokowanie na czas oznaczony planowanych wydatków budżetu państwa.

Oznacza to wstrzymanie przekazywania środków na realizację zadań finansowanych z budżetu państwa lub okresowy albo obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków.

Rada Ministrów, po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu podejmuje, w drodze rozporządzenia, decyzję o blokowaniu wydatków.

Budżet j.s.t.

(Art. 192.) 

 W przypadkach stwierdzenia okoliczności określonych w art. 154 ust. 1 (niegospodarności w określonych jednostkach, opóźnień w realizacji zadań, nadmiaru posiadanych środków,

naruszenia zasad gospodarki finansowej - zarząd jednostki samorządu terytorialnego może podjąć decyzję o blokowaniu planowanych wydatków budżetowych. 

O podjętej decyzji zarząd jednostki samorządu terytorialnego zawiadamia organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego.

Zarząd jednostki samorządu terytorialnego może, po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji właściwej do spraw budżetu, przenieść zablokowane kwoty wydatków do rezerwy celowej, z tym że decyzje o przeznaczeniu tych środków podejmuje organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego.

32.Proszę opisać jak realizowana jest sejmowa kontrola budżetu.

(art.158)

Rada Ministrów przedstawia Sejmowi i Najwyższej Izbie Kontroli, w terminie do dnia 31 maja roku następującego po upływie roku budżetowego, roczne sprawozdanie z wykonania budżetu państwa wraz ze:

1) sprawozdaniem o dochodach i wydatkach związanych z zadaniami z zakresu administracji rządowej, realizowanymi przez jednostki samorządu terytorialnego, i innymi zadaniami zleconymi jednostkom samorządu terytorialnego odrębnymi ustawami;

2) zbiorczą informację o wykonaniu budżetów jednostek samorządu terytorialnego;

3) ocenę realizacji założeń makroekonomicznych oraz przebiegu prywatyzacji majątku Skarbu Państwa.

Do sprawozdania Rada Ministrów dołącza:

1) sprawozdanie dotyczące przestrzegania zasady stanowiącej, że:

a) łączna kwota państwowego długu publicznego,

b) łączna kwota długu Skarbu Państwa

- nie może przekroczyć 60% wartości rocznego produktu krajowego brutto

w danym roku budżetowym;

2) informację dotyczącą długu, deficytu, poręczeń i gwarancji sektora finansów

publicznych,

3) informacje dotyczące otrzymanych i wydatkowanych środków

(art.159)

Minister Finansów przedstawia komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu i Najwyższej Izbie Kontroli informację o przebiegu wykonania budżetu państwa za pierwsze półrocze w terminie do dnia 10 września tego roku.

(art. 226 K)

Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.

33. Proszę przedstawić sytuacje, w których możliwe jest wydatkowanie środków po zakończeniu roku budżetowego.

(art.157)

Nie wygasają z upływem roku budżetowego wydatki budżetu państwa:

1) których planowanym źródłem finansowania są przychody z kredytów zagranicznych;

2) przeznaczone na finansowanie programów i projektów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 2-4, (czyli: środki pochodzące z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rybołówstwa; środki: Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej „Sekcja Gwarancji”, Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji, Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich; niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie EFTA: Norweskiego Mechanizmu Finansowego, Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Szwajcarskiego Mechanizmu Finansowego; inne środki)

Ponadto nie później niż do dnia 15 grudnia roku budżetowego Rada Ministrów może ustalić, w drodze rozporządzenia, po uzyskaniu w tej sprawie opinii komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu wykaz innych wydatków, które nie wygasają po upływie roku budżetowego.

34. Proszę zdefiniować państwowy dług publiczny i dług Skarbu Państwa

(Art. 68)

Państwowy dług publiczny obejmuje nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora.

Przez wartość nominalną zobowiązania rozumie się wartość nominalną:

1) wyemitowanych papierów wartościowych;

2) zaciągniętej pożyczki, kredytu lub innego zobowiązania, to jest kwotę świadczenia głównego, należną do zapłaty w dniu wymagalności zobowiązania.

Dług Skarbu Państwa jest tylko elementem państwowego długu publicznego, ponieważ nie każde zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych jest zadłużeniem skarbu państwa (a to, dlatego, że niektóre, ale wyłącznie państwowe jednostki posiadają osobowość prawną i mają swój majątek).

35. Proszę wymienić i zdefiniować rodzaje skarbowych papierów wartościowych.

Skarbowe papiery wartościowe - emituje Minister Skarbu Państwa w porozumieniu z Ministrem Finansów. Dokument, w którym Skarb Państwa stwierdza, iż jest dłużnikiem właściciela takiego papieru i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia świadczenia pieniężnego lub niepieniężnego. Skarb Państwa odpowiada za zobowiązania wynikające z wyemitowanych SPW całym swoim majątkiem.

List emisyjny (prospekt emisyjny) - swoistego rodzaju oferta skierowana do nieokreślonego adresata.

Rodzaje skarbowych papierów wartościowych:

(art.91)

Bon skarbowy jest krótkoterminowym papierem wartościowym oferowanym do

sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym z dyskontem i wykupywanym według wartości

nominalnej, po upływie okresu, na jaki został wyemitowany.

(art.92)

Obligacja skarbowa jest papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w

kraju lub za granicą, oprocentowanym w postaci dyskonta lub odsetek.

Obligacja skarbowa sprzedawana jest na rynku pierwotnym:

1) z dyskontem;

2) według wartości nominalnej;

3) powyżej wartości nominalnej

- i wykupywana po upływie okresu, na jaki została wyemitowana.

(art.93)

Skarbowy papier oszczędnościowy jest skarbowym papierem wartościowym oferowanym

do sprzedaży osobom fizycznym. Nabywcami skarbowych papierów

oszczędnościowych mogą być również stowarzyszenia, inne organizacje społeczne

i zawodowe oraz fundacje wpisane do rejestru sądowego, a w przypadku

nierezydentów, również wpisane do innego rejestru urzędowego, o ile warunki

emitowania tak stanowią. Skarbowy papier oszczędnościowy może być wyłączony z obrotu na rynku wtórnym albo może być przedmiotem obrotu tylko pomiędzy osobami fizycznymi,

o ile warunki emitowania tak stanowią.

36. Proszę określić elementy listu emisyjnego skarbowego papieru wartościowego.

(Art. 90, ustęp 4) List emisyjny zawiera w szczególności:

1. datę emisji;

2. powołanie podstawy prawnej emisji;

3. cenę zbycia lub sposób jej ustalenia;

4. stopę procentową lub sposób jej obliczania;

5. określenie sposobu i terminów wypłaty należności głównej oraz należności ubocznych;

6. datę, od której nalicza się oprocentowanie skarbowych papierów wartościowych tej emisji;

7. termin wykupu oraz zastrzeżenia w przedmiocie możliwości wcześniejszego wykupu.

37. Proszę omówić formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansów publicznych

(Dział I, rozdział III Ustawy o finansach publicznych.)

1. Jednostki sektora finansów publicznych tworzone na podstawie przepisów ustawy budżetowej:

1. Jednostki budżetowe- to jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego

-działają na podstawie statutu określającego w szczególności ich nazwę, siedzibę i przedmiot działalności

Jednostki budżetowe, z zastrzeżeniem odrębnych przepisów, tworzą, łączą, przekształcają w inną formę organizacyjno-prawną i likwidują:

•  ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych przepisów - państwowe jednostki budżetowe;

•  organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego - gminne, powiatowe lub wojewódzkie jednostki budżetowe.

Tworząc jednostkę budżetową organ nadaje jej statut oraz określa mienie przekazywane tej jednostce w zarząd.

Przekształcenie jednostki budżetowej w inną formę organizacyjno-prawną wymaga uprzednio jej likwidacji

W formie jednostek mogą działać m.in:

• Urzędy władzy państwowej

• Urzędy administracji państwowej i samorządowej

• Prokuratury sądy i trybunały

• Areszty i więzienia

• Jednostki wojskowe i policyjne,

• Jednostki Państwowej Straży Pożarnej

• Szkoły, internaty i świetlice

Opłaty za udostępnianie dokumentacji przetargowej, spadki zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej oraz odszkodowania i wpłaty za utracone lub uszkodzone mienie oddane jednostce budżetowej w zarząd bądź użytkowanie stanowią źródła dochodów własnych jednostek budżetowych wspólne (art. 22 ust. 1 ufp). Listę tę, w odniesieniu do państwowych jednostek budżetowych, uzupełnia ust. 2, tworząc zamknięty katalog. Tworzą go dochody uzyskiwane:

- Z działalności wykraczającej poza zakres działalności podstawowej, określonej w statucie, polegającej między innymi na świadczeniu usług, w tym szkoleniowych i informacyjnych;

- Z opłat egzaminacyjnych, za wydawanie świadectw i certyfikatów, jak również za sprawdzanie kwalifikacji;

- Z wpisów i wpłat z tytułu prowadzenia postępowań odwoławczych;

- Ze sprzedaży zapasów mobilizacyjnych;

- W związku z realizacją zadań i przedsięwzięć we współpracy ze służbami specjalnymi innych państw;

- Za czynności polegające na zapewnieniu bezpieczeństwa imprez masowych;

- Z Narodowego Funduszu Zdrowia za udzielanie świadczeń zdrowotnych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej i podstawowych świadczeń lekarza dentysty w jednostkach utworzonych przez Ministra Obrony Narodowej, Ministra Sprawiedliwości i ministra właściwego do spraw wewnętrznych;

- Z opłat za wykonywanie czynności, o których mowa w art. 16 ust. 1 ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej [6];

- Z opłat, o których mowa w art. 22a ust. 5, art. 68b ust. 6 i art. 77a ust. 9 ustawy o systemie oświaty [7];

- Z wpływów z działalności, o której mowa w art. 1 ust. 4 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych [8];

- Z opłat z tytułu zryczałtowanych kosztów rzeczywistych za wykonane czynności konsularne;

- Z wpływów z najmu, dzierżawy lub sprzedaży składników majątkowych placówek zagranicznych w wysokości 75% tych wpływów;

- Z odsetek z tytułu wkładów i lokat na rachunkach bankowych placówek zagranicznych;

- Z opłat, o których mowa w art. 64 § 1 i § 6, art. 64c § 2 oraz art. 66 § 3 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji [9];

- z tytułu odpłatności za wyżywienie i zakwaterowanie uczniów i młodzieży w bursach i internatach, ponoszonych przez rodziców lub opiekunów.

2. Zakłady budżetowe- to jednostki sektora finansów publicznych, które:

- odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania;

- pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych

Zakłady budżetowe tworzą, łączą, przekształcają w inną formę organizacyjno-prawną i likwidują:

• ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych przepisów - państwowe zakłady budżetowe;

•  organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego - gminne, powiatowe lub wojewódzkie zakłady budżetowe

Tworząc zakład budżetowy organ określa:

• nazwę i siedzibę;

• przedmiot działalności;

• właściwą część budżetu, z którą zakład będzie się rozliczał;

• źródła przychodów własnych;

• stan wyposażenia w środki obrotowe oraz składniki majątkowe przekazane w użytkowanie zakładowi

Przekształcenie zakładu budżetowego w inną formę organizacyjno-prawną wymaga uprzednio jego likwidacji.

Głównymi cechami ZB są:

- podstawą ich gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy

- zakład budżetowy może otrzymywać z budżetu dotację:

* przedmiotową

* podmiotową

* dotację celową na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji;

* jednorazowe dotacje z budżetu na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe,

- kwota dotacji dla zakładu budżetowego (dotacji inwestycyjnych) nie może przekroczyć 50% jego wydatków;

- na koniec roku budżetowego zakład budżetowy dokonuje wpłat do budżetu nadwyżek środków obrotowych, ustalonych na koniec okresu rozliczeniowego;

- są tworzone i likwidowane oraz przekształcane w inną formę organizacyjno-prawną przez:

* ministrów, kierowników urzędów centralnych i wojewodów oraz inne organy działające na podstawie odrębnych przepisów (państwowe jednostki budżetowe)

* organy stanowiące jst (samorządowe zakłady budżetowe)

- organ likwidujący określa przeznaczenie mienia będącego w użytkowaniu zakładu, a w przypadku państwowego ZB decyzja ta jest podejmowana w porozumieniu z ministrem właściwym ds SP.

3. Gospodarstwo pomocnicze jednostki budżetowej- wyodrębniona z jednostki budżetowej, pod względem organizacyjnym i finansowym, część jej podstawowej działalności lub działalność uboczna.

- gospodarstwo pomocnicze pokrywa koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych

- Gospodarstwo pomocnicze tworzy, przekształca w inną formę organizacyjno-prawną i likwiduje kierownik jednostki budżetowej, po uprzednim uzyskaniu zgody:

• właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego, wojewody - w przypadku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych;

• zarządu jednostki samorządu terytorialnego - w przypadku gospodarstw pomocniczych gminnych, powiatowych i wojewódzkich jednostek budżetowych

- Tworząc gospodarstwo pomocnicze kierownik jednostki budżetowej określa nazwę i siedzibę gospodarstwa pomocniczego, nazwę i siedzibę jednostki budżetowej, przedmiot działalności wyodrębnionej z zakresu działalności jednostki budżetowej oraz składniki majątkowe przydzielone gospodarstwu przez jednostkę budżetową.

- część jej podstawowej działalności lub działalność uboczna:

* pokrywa ono koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych

podstawą ich gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy

* zmiany w planie finansowym mogą być dokonywane w ciągu roku w przypadku realizowania wyższych od planowanych przychodów i wydatków, gdy nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu ani zwiększenia dotacji z budżetu

* mogą otrzymywać z budżetu dotacje przedmiotowe oraz dotację na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe

* sprzedaż usług na rzecz macierzystej jednostki budżetowej jest dokonywana według kosztów własnych

* wpłacają do budżetu połowę osiągniętego zysku

* w przypadku likwidacji składniki majątkowe, należności i zobowiązania zlikwidowanego gospodarstwa pomocniczego przejmuje jednostka budżetowa, przy której gospodarstwo funkcjonowało

d) Fundusz celowy - to powołany ustawowo fundusz, którego przychody pochodzą ze środków publicznych, a wydatki są przeznaczone na realizację wyodrębnionych zadań. Główne cechy:

- podstawą gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy

- wydatki mogą być dokonywane, tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących bieżące przychody, w tym dotacje z budżetu państwa lub budżetów j.s.t. i pozostałości środków z okresów poprzednich

- mogą zaciągać kredyty i pożyczki, o ile ustawa tworząca fundusz tak stanowi

FORMY FUNDUSZY CELOWYCH

Działają, jako osoby prawne lub są wyodrębnionymi rachunkami bankowymi, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz. Państwowe fundusze celowe, realizują zadania wyodrębnione z budżetu państwa natomiast gminne, powiatowe lub wojewódzkie fundusze celowe, realizują zadania wyodrębnione z budżetu gminy, powiatu lub województwa. Wydatki FC mogą być dokonywane w ramach posiadanych środków, finansowych obejmujących przychody własne, pozostałości z poprzednich okresów oraz dotacje w budżetu państwa lub budżetów jst. FC mogą zaciągać kredyty i pożyczki, jeżeli ustawa tworząca fundusz tak stanowi. Ustawa budżetowa może określać inne przeznaczenie środków FC niż określone w ustawie tworzącej fundusz o ile FC nie otrzymuje dotacji z budżetu państwa, wtedy w planie finansowym funduszu ujmuje się wydatki na cel określony w ustawie budżetowej.

Jednostki sektora finansów publicznych, tworzone na podstawie odrębnych ustaw:

- państwowe osoby prawne

- samorządowe osoby prawne

- państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej

38. Proszę wskazać elementy obligatoryjne i fakultatywne w uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego.

Art. 184 Uchwała budżetowa jednostki samorządu terytorialnego określa: (obligatoryjnie)

1. prognozowane dochody jednostki samorządu terytorialnego według źródeł i działów klasyfikacji w podziale na dochody: bieżące i majątkowe;

2. wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego w podziale na działy i rozdziały klasyfikacji wydatków, z wyodrębnieniem:

1. wydatków bieżących, w tym w szczególności:

• wynagrodzeń i pochodnych od wynagrodzeń,

• dotacji,

• wydatków na obsługę długu jednostki samorządu terytorialnego,

• wydatków przypadających do spłaty w danym roku budżetowym, zgodnie z zawartą umową, z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez jednostkę samorządu terytorialnego,

2. wydatków majątkowych;

3. źródła pokrycia deficytu lub przeznaczenie nadwyżki budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

4. przychody i rozchody budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

5. wydatki związane z wieloletnimi programami inwestycyjnymi, z wyodrębnieniem wydatków na finansowanie poszczególnych programów;

6. wydatki na programy i projekty realizowane ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej albo z innych źródeł zagranicznych;

7. plany przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i dochodów własnych jednostek budżetowych;

8. plany przychodów i wydatków funduszy celowych;

9. limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emitowanych papierów wartościowych;

10. upoważnienia dla zarządu jednostki samorządu terytorialnego do zaciągania zobowiązań:

1. na finansowanie wydatków na wieloletnie programy inwestycyjne

2. z tytułu umów, których realizacja w roku następnym jest niezbędna dla zapewnienia ciągłości działania jednostki i termin zapłaty upływa w roku następnym

11. zakres i kwoty dotacji przedmiotowych;

12. zakres i kwoty dotacji celowych na finansowanie kosztów realizacji inwestycji, o których mowa w art. 24 ust. 5;

13. dochody i wydatki związane z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych jednostce samorządu terytorialnego odrębnymi ustawami;

14. dotacje inne niż określone w punktach 11 i 12, przekazywane na podstawie odrębnych przepisów, związane z realizacją zadań jednostki samorządu terytorialnego;

15. dochody i wydatki związane z realizacją zadań wspólnych realizowanych w drodze umów lub porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego.

Uchwała budżetowa jednostki samorządu terytorialnego może zawierać: (fakultatywnie)

1. upoważnienie dla zarządu jednostki samorządu terytorialnego do zaciągania kredytów i pożyczek oraz emisji papierów wartościowych na pokrycie występującego w ciągu roku budżetowego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

2. upoważnienie dla zarządu jednostki samorządu terytorialnego do dokonywania zmian w budżecie

3. inne postanowienia dotyczące wykonywania budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

39. Proszę wymienić rezerwy tworzone w budżecie jednostek samorządu terytorialnego.

Art. 173 W budżecie jednostki samorządu terytorialnego mogą być tworzone rezerwy celowe i rezerwa ogólna.

1. Rezerwy celowe są tworzone na wydatki, których szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany w okresie opracowywania budżetu.

• rezerwami celowymi dysponuje zarząd jednostki samorządu terytorialnego

• suma rezerw celowych nie może przekroczyć 5 % wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego

2. Rezerwa ogólna nie może być wyższa niż 1 % wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

40. Proszę scharakteryzować dochody i wydatki w budżecie jednostek samorządu terytorialnego.

Art. 167

1. Wydatki budżetów jednostek samorządu terytorialnego są przeznaczone na realizację zadań określonych w odrębnych przepisach, w szczególności na:

1. zadania własne jednostek samorządu terytorialnego;

2. zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego ustawami;

3. zadania przejęte przez jednostki samorządu terytorialnego do realizacji w drodze umowy lub porozumienia;

4. zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego;

5. pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego, określoną przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego odrębną uchwałą

2. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego określa odrębna ustawa.

41. Proszę wskazać źródła finansowania deficytu w budżecie j.s.t.

Źródła finansowania deficytu w budżecie j.s.t.

  1)   sprzedaż papierów wartościowych wyemitowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego;

  2)   kredyty;

  3)   pożyczki;

  4)   prywatyzacja majątku jednostki samorządu terytorialnego;

  5)   nadwyżka budżetu jednostki samorządu terytorialnego z lat ubiegłych;

  6)   wolne środki jako nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu jednostki samorządu terytorialnego, wynikających z rozliczeń kredytów i pożyczek z lat ubiegłych.

42. Proszę zdefiniować potrzeby pożyczkowe j.s.t.

Przez potrzeby pożyczkowe jst rozumie się zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do:

  1)   sfinansowania deficytu budżetu jst;

  2)   spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań;

  3)   wykonywania innych operacji finansowych związanych z długiem jst;

  4)   sfinansowania udzielonych przez jednostkę samorządu terytorialnego pożyczek;

¹¹⁾ Art. 9 pkt 5 uchylony przez art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 8 grudnia 2006 r. (Dz.U.06.249.1832) zmieniającej nin. ustawę z dniem 29 grudnia 2006 r.

  5)   przeprowadzenia postępowania ostrożnościowego lub naprawczego, realizowanych na podstawie odrębnych przepisów.

43. Jakie są cele zaciągania kredytów, pożyczek i emisji papierów wartościowych przez j.s.t.?

Celem zaciągania kredytów, pożyczek i emisji papierów wartościowych przez j.s.t jest:

- sfinansowanie deficytu budżetu jst

- pokrycie przejściowego deficytu w ciągu roku

- spłatę wcześniej zaciągniętych kredytów, pożyczek lub emisji

44. Proszę omówić procedurę dotyczącą przygotowywania projektu uchwały budżetowej j.s.t. oraz jej uchwalenia.

a) Zarząd jst sporządza PROGNOZĘ łącznej kwoty długu na koniec roku budżetowego i lata następne

oraz INFORMACJĘ o stanie mienia komunalnego.

b) Zarząd sporządza projekt uchwały budżetowej wraz z objaśnieniami (wyłączna inicjatywa), ale u.s.g. wskazuje, że projekt uchwały budżetowej przygotowuje wójt (burmistrz, prezydent miasta)

c) Zarząd przedstawia dokumenty z a i b do dnia 15 listopada:

- RIO

- organowi jst

d) Opinia RIO dotycząca projektu uchwały budżetowej oraz prognozy musi być przedstwiona przez Zarząd organowi stanowiącemu PRZED uchwaleniem budżetu

e) Organ stanowiący uchwala uchwałę budżetową przed rozpoczęciem roku budżetowego, najpóźniej do 31 marca

- W przypadku gdy dochody i wydatki państwa określa ustawa o prowizorium budżetowym, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, na wniosek zarządu, może uchwalić prowizorium budżetowe jednostki samorządu terytorialnego na okres objęty prowizorium budżetowym państwa.
- Bez zgody zarządu jednostki samorządu terytorialnego organ stanowiący nie może wprowadzić w projekcie uchwały budżetowej jednostki samorządu terytorialnego zmian powodujących zmniejszenie dochodów lub zwiększenie wydatków i jednocześnie zwiększenie deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
- W przypadku nieuchwalenia uchwały budżetowej w terminie do 31 marca regionalna izba obrachunkowa w terminie do dnia 30 kwietnia roku budżetowego ustala budżet jednostki samorządu terytorialnego w zakresie obowiązkowych zadań własnych oraz zadań zleconych. Do dnia ustalenia budżetu przez regionalną izbę obrachunkową podstawą gospodarki finansowej jest projekt uchwały

45. Na czym polega i w jakich sytuacjach jest możliwe blokowanie wydatków w budżecie j.s.t?

- W przypadku stwierdzenia:

  1)   niegospodarności w określonych jednostkach;

  2)   opóźnień w realizacji zadań;

  3)   nadmiaru posiadanych środków;

  4)   naruszenia zasad gospodarki finansowej, o których mowa w art. 138

może być podjęta decyzja o blokowaniu planowanych wydatków budżetowych.

- Blokowanie planowanych wydatków budżetowych oznacza okresowy lub obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków.

- Zarząd jednostki samorządu terytorialnego może podjąć decyzję o blokowaniu planowanych wydatków budżetowych.

- O podjętej decyzji zarząd jednostki samorządu terytorialnego zawiadamia organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego.

- Zarząd jednostki samorządu terytorialnego może, po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji właściwej do spraw budżetu, przenieść zablokowane kwoty wydatków do rezerwy celowej, z tym że decyzje o przeznaczeniu tych środków podejmuje organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Rezerwa ta nie może być przeznaczona na finansowanie wynagrodzeń.

46. Co oznacza wygasanie wydatków w budżecie j.s.t?

Niezrealizowane kwoty wydatków zamieszczonych w budżecie j.s.t. wygasają z upływem roku budżetowego.

47. Jakie rodzaje sprawozdań i informacji są przygotowywane i przez kogo z wykonania uchwały budżetowej j.s.t.?

Zarząd j.s.t. przedstawia organowi stanowiącemu j.s.t. i regionalnej izbie obrachunkowej :

1) informację o przebiegu wykonania budżetu jednostki samorządu terytorialnego za

pierwsze półrocze, w szczegółowości nie mniejszej niż w uchwale budżetowej

2) informację o przebiegu wykonania planu finansowego jednostki za pierwsze półrocze, uwzględniającą w szczególności stan należności i zobowiązań, w tym wymagalnych;

w terminie do dnia 31 sierpnia.

Zarząd jednostki samorządu terytorialnego przedstawia, w terminie do dnia 20

marca roku następującego po roku budżetowym, organowi stanowiącemu:

1) sprawozdanie roczne z wykonania budżetu tej jednostki, zawierające zestawienie

dochodów i wydatków wynikające z zamknięć rachunków budżetu j.s.t., w szczegółowości nie mniejszej niż w uchwale budżetowej;

2) sprawozdanie roczne z wykonania planu finansowego jednostki, w szczegółowości nie mniejszej niż w planie finansowym.

Sprawozdanie, o którym mowa w punkcie 1, zarząd j.s.t. przedstawia, w terminie do dnia 20 marca roku następującego po roku budżetowym, regionalnej izbie obrachunkowej.

1. Proszę podać przykłady naruszenia dyscypliny finansów publicznych.

m.in. :

1. nieustalenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo ustalenie takiej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia;

2. niepłacenie przez jednostkę sektora finansów publicznych m.in. składek na ubezpieczenia społeczne;

3.  przekazanie dotacji z naruszeniem zasad lub trybu jej udzielania;

4. dokonanie zmiany w budżecie lub planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych bez upoważnienia albo z przekroczeniem zakresu upoważnienia;

5. przeznaczenie środków rezerwy budżetowej na inny cel niż określony w decyzji o ich przyznaniu;

6. zaciągnięcie zobowiązania bez upoważnienia albo z przekroczeniem zakresu upoważnienia do zaciągania zobowiązań jednostki sektora finansów publicznych;

48. Proszę wymienić osoby ponoszące odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlegają:

- osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki

sektora finansów publicznych albo jednostki niezaliczanej do sektora finansów publicznych

otrzymującej środki publiczne lub zarządzającego mieniem tych jednostek;

- kierownicy jednostek sektora finansów publicznych;

- pracownicy jednostek sektora finansów publicznych, którym powierzono określone

obowiązki w zakresie gospodarki finansowej lub czynności przewidziane w przepisach o

zamówieniach publicznych;

- osoby gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom niezaliczanym do

sektora finansów publicznych.

50. Prosze podać rodzaje kar orzekanych w postępowaniu o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Karami za naruszenie dyscypliny finansów publicznych są:

a) upomnienie;

b) nagana;

c) kara pieniężna;

d) zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.

Podaje wymiar orzekanych kar (dla zainteresowanych):

Karę pieniężną wymierza się w wysokości od jednokrotności do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych - obliczonego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego - należnego w roku, w którym doszło do tego naruszenia. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie wysokości wynagrodzenia karę pieniężną wymierza się w wysokości od jednokrotności do pięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia.

Karę zakazu pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi wymierza się na okres od roku do 5 lat.

Ukaranie karą nagany lub karą pieniężną wywołuje, określone w odrębnych przepisach, skutki wynikające z ujemnej lub negatywnej oceny kwalifikacyjnej.

Ukaranie karą zakazu pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi wyklucza, przez czas określony w orzeczeniu o ukaraniu, możliwość pełnienia funkcji:

a) kierownika, zastępcy kierownika lub dyrektora generalnego;

b) członka zarządu,

c) skarbnika, głównego księgowego lub zastępcy głównego księgowego;

d) kierownika lub zastępcy kierownika komórki bezpośrednio odpowiedzialnej za wykonywanie budżetu lub planu finansowego jednostki sektora finansów publicznych;

e) reprezentowania interesów majątkowych Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych;

f) członkostwa w organach stanowiących, nadzorczych i wykonawczych państwowych i samorządowych osób prawnych.

51. Proszę wymienić organy orzekające w postępowaniu w pierwszej i drugiej instancji w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Organami orzekającymi w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych są:

I instancja

komisje orzekające w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych, zwane - komisjami orzekającymi.

II instancji

Główna Komisja Orzekająca w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych, zwana - Główną Komisją Orzekającą.

52. Jakie organy pełnia funkcję oskarżyciela w orzekające w postępowaniu w pierwszej i drugiej instancji w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Organami właściwymi do prowadzenia postępowania wyjaśniającego oraz wypełniania funkcji oskarżyciela są:

I instancja

rzecznicy dyscypliny finansów publicznych - zwani rzecznikami dyscypliny i ich zastępcy

II instancja

Główny Rzecznik Dyscypliny Finansów Publicznych, zwany - Głównym Rzecznikiem i jego zastępcy

53. Proszę wskazać strony postępowania w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Stronami postępowania przed komisją orzekającą i Główną Komisją Orzekającą

są :

a)obwiniony o naruszenie dyscypliny finansów publicznych,

Obwinionym jest osoba, wobec której oskarżyciel wystąpił z wnioskiem o ukaranie

za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

b)oskarżyciel.

-Oskarżycielem przed komisją orzekającą jest rzecznik dyscypliny, który występuje

z wnioskiem o ukaranie.

Na uzasadnione żądanie rzecznika dyscypliny funkcję oskarżyciela przed komisją orzekającą z wniosku o ukaranie wniesionego przez Najwyższą Izby Kontroli, Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych i prezesa regionalnej izby obrachunkowej pełni:

- występujący z wnioskiem o ukaranie lub jego przedstawiciel.

-Oskarżycielem przed Główną Komisją Orzekającą jest Główny Rzecznik.

---