„Strategia rozwoju turystyki dla Powiatu Gnieźnieńskiego z ujęciem produktów turystycznych”

Spotkanie Rady Programowej

2/ 2007

Diagnoza w zakresie atrakcji turystycznych i istniejących produktów turystycznych

Atrakcja turystyczna

Atrakcją turystyczną można nazwać każdą materialne lub niematerialne propozycję skierowaną do turystów odwiedzających dany region, która może ich potencjalnie zainteresować ze względu na domniemaną możliwość spełnienia ich pragnień i oczekiwań.

Oznacza to więc, że atrakcja turystyczna musi przede wszystkim zainteresować odbiorców, do których jest skierowana.

Produkt turystyczny

Produkt turystyczny można określić najkrócej jako pakiet materialnych i niematerialnych składników umożliwiających realizację celu wyjazdu turystycznego. Celem zaś wyjazdu turystycznego jest spełnienie potrzeb turysty. Według Rico-Scherriba turysta w czasie podróży (od najważniejszej) ma następujące potrzeby: zmiana środowiska życia codziennego, przejazd, zakwaterowanie, jedzenie i picie, niezbędne walory turystyczne, regeneracja i wzbogacenie sił fizycznych i psychicznych, marzenia, przeżycia.

Produkt turystyczny należy traktować analogicznie do każdego innego produktu dostępnego na rynku towarów i usług. Rządzą nim te same prawa rynku. Znamienne jednak jest to, że produkt jest jednym z bardziej skomplikowanych i interdyscyplinarnych spośród wszystkich dostępnych na rynku.

Przy określaniu z jakimi produktami turystycznymi mamy do czynienia analizując Powiat Gnieźnieński, należy wskazać w jakiej fazie cyklu życia obecnie się on znajduje (cykl życia produktu liczy się od wprowadzenia go na rynek do wycofania z rynku). Może wyróżnić cztery fazy życia produktu:

Faza I: Wprowadzenie produktu na rynek

Faza II: Wzrost sprzedaży produktu

Faza III: Dojrzałość i nasycenie rynku produktem,

Faza IV: Spadek sprzedaży produktu.

Tworząc lub rozważając tworzenie nowych produktów, koniecznie należy wziąć pod uwagę czynniki wpływające na jego cykl życia:

• Rodzaj produktu,

• Możliwość różnicowania i modyfikacji produktu,

• Wpływ koniunktury (np. moda, nowe, rozwijające się potrzeby klientów),

• Rodzaj potrzeb i tempo zmian, które wpływają na zapotrzebowanie na dany produkt,

• Postęp techniczny,

• Struktura podmiotów na rynku,

W zależności od fazy życia produktu powinno się przyjąć różne instrumenty marketingu (tzn. marketing mix - 4p: produkt/ usługi; cena; dystrybucja; promocja).

Instrumenty	Faza cyklu życia
		I	II	III	IV
Cena	Wysoka	Relatywność wysoka	Relatywność niska	Niska
Dystrybucja	Selektywna	Intensywna	Intensywna	Selektywnie lub wyłączone,
Promocja	Reklama, PR, charakter, wyprzedajemy	Reklama, sprzedaż osobista	Sprzedaż osobista, promocje sprzedaży	Promocje sprzedaży.

W przypadku tworzenia nowych produktów turystycznych należałoby dążyć do tego aby jak najdłużej trwałe III Faza życia produktu.

Ponadto należy w sposób ciągły monitorować zapotrzebowanie na poszczególne produkty oraz wprowadzać określone działania dostosowujące (do wymagań rynku).

Dzięki takiemu działaniu tworząc różne produkty turystyczne w oparciu istniejące i tworzone atrakcje (turystyczne) można kilkakrotnie skłonić klienta (turystę, biznesmena, ucznia) do odwiedzenia powiatu gnieźnieńskiego (kolejna wizyta).

Należy zwrócić także uwagę nie tylko na zaspokajanie bieżących potrzeb turystów, ale także na kreowanie określonych potrzeb i pragnień (wywoływanie mody, budowanie atmosfery miejsca).

Ważne jest aby w tworząc nowe produkty skupiać się przede wszystkim na zaspokojeniu potrzeb. Sprawa spójności (np. pod względem historycznym) powinna być więc podporządkowana zaspokojeniu potrzeb określonych grup turystów.

Doskonałym przykładem jest park dinozaurów, który jako produkt, dla najmłodszych dzieci, sam w sobie byłby mało atrakcyjny. Połączenie go z doskonale wyposażonym placem zabaw, który wyposażono w elementy prehistoryczne, pozwala znacząco przedłużyć pobyt dzieci oraz zwiększyć wpływy z gastronomii.

Biorąc pod uwagę, że tak naprawdę samorząd lokalny nie prowadzi sprzedaży produktów turystycznych a tylko inspiruje ich powstawanie oraz prowadzi ewentualną ich promocję, należy tworzyć takie produkty (turystyczne), które można wpisać w działalność podmiotów przemysłu turystycznego:

• agencje turystyczne,

• tur operatorzy,

• operatorzy w miejscu docelowym, obsługujący turystykę przyjazdową,

• organizatorzy wycieczek autokarowych,

• niekomercyjni organizatorzy wyjazdów,

• agencje obsługujące wyjazdy motywacyjne,

• organizatorzy konferencji i wyjazdów integracyjnych dla firm.

Ponadto koniecznie należy określić grupy docelowe. Jedna atrakcja turystyczna może być wykorzystana do budowania różnych produktów przeznaczonych dla odmiennych grup odbiorców.

Będą przypadki, kiedy dana atrakcja będzie miała wpływ dominujący na zakup określonego produktu turystycznego, będą jednak także takie sytuacje, że będzie ona tylko uzupełnieniem i będzie stanowiła bodziec dodatkowy.

Analizując produkty turystyczne, które są obecnie dostępne na rynku oraz tworząc zupełnie nowe, należy pamiętać o tym, że działania promocyjne towarzyszące wprowadzeniu na rynek nowego produktu turystycznego (podobnie jak w przypadku każdego innego produktu) powinny być bardziej intensywne niż promocja produktów zwanych już klientom (turystom, biurom podróży itp.)

Według specjalistów z branży turystycznej najbardziej skuteczne instrumenty promocji to : reklama, public relations, targi, publikacje.

Szczególnie trudne i długotrwałe jest budowanie PR (działania zmierzające do osiągnięcia jak najlepszych relacji samorządów i społeczności lokalnej z klientami - turystami).

Turyści wybierają częściej miejsca magiczne (przynajmniej w ich odczuciach), które dzięki działaniom w zakresie PR cieszą się taką właśnie opinią.

Jest to o tyle istotne, że pozytywny odbiór przygotowuje grunt pod efektywne działania marketingowe w przyszłości.

Innymi słowy łatwiej jest promować istniejące i nowe produkty turystyczne, związane z miejsce, które budzi magię, pożądanie (Paryż, Kraków, Wenecja, itp.).

Budując odpowiedni wizerunek miejsca należy starać się związać z klientami, budując z nimi trwałe więzi. Może się to odbywać np. poprzez wysyłanie newslettera, życzeń świątecznych, urodzinowych itp. Koniecznie wcześniej, w sposób możliwie najbardziej przyjazny należy pozyskać dane kontaktowe.

Konieczne jest również budowanie pozytywnego wizerunku miejsca w mediach ogólnopolskich oraz w internecie (zarówno na portalach polskojęzycznych, jak i przynajmniej angielskojęzycznych).

Długoterminowe działania PR dają lepsze rezultaty niż nawet najbardziej spektakularne, kosztowne, nieskoordynowane, pojedyncze działania marketingowe.

Tworząc nowe produkty, wykorzystujące istniejące atrakcje turystyczne oraz kreując nowe atrakcje turystyczne, w celu modyfikowania istniejących i tworzenia nowych produktów turystycznych, należy wziąć pod uwagę czynniki wpływające na zwiększanie się ruchu turystycznego (rozwój turystyki jako dziedziny gospodarki). Możemy wyróżnić najważniejsze czynniki wpływające na rozwój turystyki (ruchu turystycznego):

• wzrostem stopy życiowej, a tym samym funduszy do swobodnej dyspozycji,

• relatywny spadek cen i stałe doskonalenie komunikacji,

• rozwój systemu świadczeń socjalnych i wzrost średniej długości życia,

• rozkwit międzynarodowych stosunków politycznych, społecznych i gospodarczych,

• postępujące na świecie procesy integracji politycznej i gospodarczej,

• globalizacja rynku turystycznego.

Budując produkty turystyczne trzeba uwzględnić:

• złożony charakter produktu,

• silne oddziaływanie nieekonomicznych zmiennych popytu,

• znaczna wrażliwość koniunkturalna,

• długość okresów nieaktywności lub półaktywności konsumentów i sprzedawców,

• szczególne zasady zarządzania przedsiębiorstwem wynikające z konieczności uwzględnienia relacji stałych i zmiennych kosztów, determinowanych przez sezonowość ruchu turystycznego.

Turyści wybierając określone miejsca w celu spędzenia czasu wolnego (lub np. w celu regeneracji sił) kierują się różnymi potrzebami.

Według Rico-Scherriba turysta w czasie podróży (od najważniejszej) ma następujące potrzeby:

• zmiana środowiska życia codziennego,

• przejazd, zakwaterowanie, jedzenie i picie,

• niezbędne walory turystyczne,

• regeneracja i wzbogacenie sił fizycznych i psychicznych,

• marzenia, przeżycia.

Przygotowując plan rozwoju turystyki i produktów turystycznych należy skupić się na:

• usługach transportowych,

• usługach hotelarskich,

• usługach gastronomicznych,

• usługach informatycznych,

• usługach wypoczynkowych i kultury fizycznej,

• usługach infrastruktury lokalnej,

• usługach handlowych,

• usługach bankowych.

Przy tworzeniu produktu turystycznego pod uwagę wziąć trzeba następujące elementy:

• atrakcje i środowisko miejsca docelowego: atrakcje naturalne, np. krajobraz który będzie przyciągał ludzi,

• klimat może być elementem przyciągającym,

• czystość środowiska,

• zabytki,

• centra handlowe,

• centra naukowe,

• różnego typu atrakcje o charakterze kulturowym (oryginalne zwyczaje, obrzędy itd.),

• sztuka,

• atrakcje o charakterze społecznym - gościnność ( np. „polska gościnność”),

• infrastruktura. (baza nocelegowa i gastronomia oraz jakość ich usług, parkingi, transport miejscowy itd),

• operatorzy turystyczni i okołoturystyczni (wypożyczalnie sprzętu, szkółki: kajakowe, żeglarskie, narciarskie, spadochronowe, skoki na banji itd.),

• bezpieczeństwo,

• informacja turystyczna,

• dostępność miejsca docelowego,

• warunki kulturowe,

• gospodarka, i jej poziom.

Szczególnie tworząc nowe produkty turystyczne, należy także uwzględnić strategie cenowe jakie zostaną przyjęte dla poszczególnych produktów. W turystyce można wyróżnić następujące strategie cenowe:

• ceny wysokie (efekt prestiżu) - szczególnie pożądane w turystyce biznesowej),

• skimming (zbieranie śmietanki) - ,

• ceny niskie (penetracja rynku),

• różnicowanie (dyskryminacje) cen:

• kryterium czasowe (czas konsumpcji),

• kryterium konsumenta,

• kryterium wielkości transakcji,

• kryterium formy sprzedaży,

• inne kryteria (jakość usługi, miejsce świadczenia usługi, kupony zniżkowe).

• jedna cena dla wszystkich odbiorców,

• kompensacja cen.

Wybór odpowiedniej strategii cenowej zależy od:

• popytu (elastyczność cenowa),

• kosztów (przygotowanie oferty),

• otoczenia (konkurencja),

• segmentu rynku do którego skierowany jest / są produkty.

Produkty turystyczne należy projektować na trzech poziomach, a mianowicie:

• rdzenia produktu,

• produktu rzeczywistego,

• produktu powiększonego (poszerzonego).

Sens rdzenia produktu (generic products) można konstruować poprzez udzielenie odpowiedzi na pytanie: Co turysta rzeczywiście kupuje? lub Jaką podstawową potrzebę zamierza zaspokoić zawierając transakcję? Rdzeń produktu koresponduje ściśle z tzw. rdzeniem korzyści (core benefit), związanymi z głównym motywem podróżowania. Rdzeniem korzyści może więc być zaspokojenie potrzeby wypoczynku, zwiedzenie interesującego miasta, polepszenie stanu zdrowia itp. Zaspokojenie tak określonych potrzeb wymaga zaoferowania realnej, usługowej kompozycji o określonej strukturze i poziomie jakości, czyli uformowania rzeczywistego produktu (tangible product). Wyodrębniony rdzeń produktu nie bywa jednak zwykle przedmiotem transakcji, ponieważ cechy popytu turystycznego sprawiają, że w składzie produktu muszą być zawarte usługi i dobra zaspokajające potrzebę podstawową i potrzeby komplementarne (np. bezpieczeństwa, informacji, żywienia itp.). Tak powstaje więc produkt poszerzony, będący przedmiotem obrotu rynkowego.

Atrakcje turystyczne Powiatu Gnieźnieńskiego

Szlak Piastowski

Wzdłuż jego przebiegu zgromadzone są zabytki kultury materialnej, od zarania naszej państwowości, aż po czasy współczesne. Łączy dwie historyczne dzielnice Polski: "Maior Polonia" - Wielką Polskę i Kujawy. Na tych ziemiach w połowie X w. rodziła się polska państwowość, tutaj powstały grody, które odegrały decydującą rolę w pierwszych latach monarchii wczesnopiastowskiej. W regestrze Mieszka I "Dagome iudex" z 992 roku występuje pod nazwą Schinesge - Księstwo Gnieźnieńskie. W latach 60. XX w. przystąpiono do zagospodarowania Szlaku, a na terenie Kujaw zostaje on oznakowany stylizowanym orłem piastowskim.

Trasa przebiegu Szlaku rysuje charakterystyczną ósemkę i biegnie z Poznania przez Pobiedziska, Ostrów Lednicki, Gniezno, Rogowo, Gąsawę, Biskupin, Wenecję, Żnin, Lubostroń, Pakość, Kościelec Kujawski, Inowrocław, Kruszwicę, Strzelno, Kwieciszewo, Wylatowo, Mogilno, Trzemeszno, Orchowo, Witkowo, Grzybowo, Wrześnię, Neklę, Giecz, Gułtowy, Swarzędz i Poznań.

Rejon ten charakteryzuje bogactwo zabytków z różnych epok historycznych, urozmaicony krajobraz, bogactwo flory i fauny oraz liczne akweny wodne. Dobrze rozwinięta baza hotelowa (schroniska i prężnie rozwijająca się agroturystyka) ułatwią podróż w czasie i przestrzeni.

Gniezno

Pierwsza stolica Polski, miasto Świętego Wojciecha, położone na Wysoczyźnie Gnieźnieńskiej, na siedmiu wzgórzach. Wzgórze Lecha, Góra Królewska staje się miejscem powstania grodu książęcego i trzech podgrodzi, który jest centrum powstającego państwa polskiego. W roku 970 powstaje pierwsza świątynia, określana mianem "Matki Polskich Katedr". Tuż za jej murami zostaje pochowana żona Mieszka I, a w roku 999, w ołtarzu świątyni, zostaje złożone ciało pierwszego polskiego świętego - Wojciecha. W roku 1000 do Gniezna przybywa cesarz Niemiec Otton III Rudy, by oddać cześć swojemu przyjacielowi - św. Wojciechowi i spotkać się z Bolesławem Chrobrym. Na odbywającym się Synodzie kościoła polskiego zostaje powołana do życia pierwsza na naszych ziemiach Stolica Arcybiskupia w Gnieźnie z biskupstwami w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu. Pierwszym arcybiskupem zostaje brat św. Wojciecha - Radzim Gaudenty. W 1025 roku katedra staje się miejscem koronacji pierwszego króla Polski - Bolesława Chrobrego i jego syna Mieszka II. Gniezno było świadkiem koronacji 5 pierwszych królów Polski.

Katedra pw. Wniebowzięcia NMP, Sanktuarium św. Wojciecha, w głównym zrębie gotycka, w podziemiach zachowane relikty wcześniejszych budowli, pozostałość ogniska wiciowego i groby romańskie. Pod nawą południową nekropolia Prymasów Polski. Najcenniejszy zabytek katedry to słynne romańskie "Drzwi Gnieźnieńskie" wykonane w IV ćwierci w. XII, nazywane "Klejnotem Królestwa". Na 18 scenach przedstawiono życie św. Wojciecha, od narodzin do złożenia w grobie w Gnieźnie. Nad drzwiami ozdobny portal z tympanonem przedstawiającym scenę "Sądu Ostatecznego". W prezbiterium katedry trumienka - relikwiarz św. Wojciecha. Ołtarz posoborowy poświęcony przez Ojca Świętego Jana Pawła II w roku 1997. Pod chórem muzycznym płyta nagrobna arcybiskupa Zbigniewa Oleśnickiego, dłuta Wita Stwosza. Przy katedrze pomnik Bolesława Chrobrego, kościół św. Jerzego z wątkami muru romańskiego (pozostałość zamku książęcego), w zabudowaniach kanonii arcbp. Teodora Potockiego Muzeum Archidiecezjalne, ze skarbami gnieźnieńskiej katedry (kielich św. Wojciecha, pierścienie arcybiskupów i relikwiarze) oraz Archiwum Archidiecezjalne z zabytkami piśmiennictwa (pergaminy, starodruki i księgi liturgiczne).

Na Wzgórzu Świętojańskim jednonawowy gotycki kościół pw. św. Jana Chrzciciela z połowy XIV w., określany jako 3 N (najmniejszy, najstarszy i najpiękniejszy). W prezbiterium polichromia wykonana metodą "all secco" ze scenami z życia Matki Boskiej, Jezusa Chrystusa i św. Jana Chrzciciela. Na skwerze przy kościele garnizonowym pomnik św. Wojciecha, poświęcony w roku 1997 przez Papieża Jana Pawła II.

Atrakcją turystyczną Gniezna jest niewątpliwie czynna kolejka wąskotorowa, kursująca na trasie Gniezno-Anastazewo.

Moraczewo
Na wzgórzu przy głównej drodze 3 wiatraki koźlaki i zagroda młynarza. W pobliżu pozostałość grodziska wczesnośredniowiecznego, który mógł pełnić zwierzchnią władzę wojskową nad sąsiednim Ostrowem Lednickim.

Ostrów Lednicki

Wyspa na Jeziorze Lednickim z ruinami pallatium książęcego, z kaplicą w kształcie krzyża greckiego, w którym odkryto dwa baseny chrzcielne. Kaplica wzorowana na podobnej budowli z Rawenny, ślad powszechnej akcji chrzcielnej, oraz ruiny kościoła grodowego z przełomu X i XI w. z dwoma grobami romańskimi w nawie. Budowle preromańskie, wzniesione z kamienia polnego, połączonego zaprawą wapienną.

Wielkopolski Park Etnograficzny

Na powierzchni 20 ha powstanie około 80 obiektów wiejskich, pochodzących z terenu Wielkopolski i Pałuk. Wśród już istniejących obiektów spotykamy m.in.: kuźnię, zagrody chłopskie, karczmę, drewniany kościół z Wartkowic, zagrodę olęderską, młyn wodny, wiatraki - koźlak, paltrak i holender.

Imiołki

Na brzegu Jeziora Lednickiego, z inicjatywy oo. dominikanów z Poznania, w roku 1997, na sztucznym wzniesieniu ustawiono metalową rybę, symbolizującą Chrystusa /łac. ICHTYS - Jezus Chrystus Syn Boży Zbawiciel/. Brama, nazwana Bramą III Tysiąclecia, jest corocznie miejscem spotkań młodzieży z całej Polski i krajów sąsiednich. W roku 2004 zorganizowano pierwsze spotkanie seniorów.

Wylatowo

Wieś nad Jeziorem Szydłowskim, na wzgórzu jedyny w Wielkopolsce trójnawowy kościół drewniany. Miejscowość słynie z pojawiających się piktogramów na polach miejscowych rolników.

Trzemeszno

Miasto nad Jeziorem Trzemeszeńskim i Popielewskim, związane z postacią św. Wojciecha. Zgodnie z tradycją ciało męczennika po wykupieniu przez Bolesława Chrobrego spoczywało w Trzemesznie, a następnie przeniesiono je do katedry gnieźnieńskiej. Bazylika pw. Wniebowzięcia NMP, przebudowana w stylu barokowym w XVIII w. przez opata Michała Kościeszę Kosmowskiego. W pobliżu kościoła dawny alumnat, z herbami Polski, Litwy i ostatniego króla - Stanisława Augusta Poniatowskiego. W rynku pomnik Jana Kilińskiego - bohatera Insurekcji Kościuszkowskiej w Warszawie, a urodzonego w Trzemesznie.

Turystyka aktywna

Prawdziwe bogactwo natury powiatu gnieźnieńskiego sprzyja uprawianiu aktywnych form wypoczynku. Liczne jeziora, lasy, krajobraz polodowcowy tworzą wspaniałe warunki dla uprawiania turystyki pieszej, rowerowej i wodnej. Jeśli znudziła cię monotonia, chciałbyś spróbować sportów ekstremalnych lub preferujesz kontakt z naturą, wędkujesz, polujesz lub po prostu lubisz piesze wędrówki, to trudno wyobrazić sobie równie wszechstronne miejsce. Ziemia pierwszych Piastów to nie tylko początki polskiej państwowości, liczne zabytki, historia, ale również piękna przyroda, liczne jeziora i lasy, poprzecinane gęstą siecią szlaków turystycznych i dróg znakomicie nadających się do wycieczek rowerowych. Możliwe jest tu uprawianie nowych popularnych dyscyplin sportu, takich jak żeglarstwo, nurkowanie, quad czy paintball, a również tych bardziej tradycyjnych, jak jeździectwo czy turystyka rowerowa.

Szlaki piesze

Pojezierze Gnieźnieńskie nacechowane jest bogactwem walorów historycznych oraz pięknego polodowcowego krajobrazu. Doskonałą formą poznania zabytków naszego terenu, a także bogactwa jego natury, są wycieczki piesze. Gęsta sieć szlaków pieszych została wytyczona tak, aby dać turystom możliwość poznania zarówno zabytków, jak i piękna przyrody.

Szlak żółty

Szlak pamięci ofiar II wojny światowej; Pętla MPK Jelonek - Las Miejski - Dalki - Jezioro Jelonek - Katedra - ul. Chrobrego - ul. Lecha - dworzec PKP (14,4 km)

Szlak czerwony

Szlak wyprawy gimnazjalistów trzemeszeńskich w 1863 roku; Gniezno PKP - Jelonek - Kędzierzyn - Trzemeszno - Duszno (do granic powiatu 34,2 km)

Szlak niebieski

Szlak w poprzek doliny Wełny; Gniezno PKP - Gnieźninek - Jezioro Winiary - Wełnica - Jezioro Strzyżewskie - Strzyżewo Kościelne (10,2 km)

Szlak czerwony

Szlak Lednicki; Dziekanowice PKS - Fałkowo - Łubowskie Olędry - Pierzyska - Woźniki - Skiereszewo - Muzeum Początków Państwa Polskiego - Park Piastowski - Jezioro Jelonek - ul. Jeziorna - ul. Łaskiego - Katedra - ul. Św. Wojciecha - kościół św. Jana - ul. Dąbrówki - ul. Wyszyńskiego - kościół św. Michała - ul. Sobieskiego - ul. Lecha - Gniezno PKP (22,2 km)

Szlak zielony

Szlak Królewski; Skorzęcin - Skorzęcin Plaża - Piłka - Gaj - Krzyżówka - Jezioro Wierzbiczańskie - PKP Jankowo Dolne - Jankowo Dolne, Ośrodek Wypoczynkowy - Jankowo Dolne Wieś - Strzyżewo Kościelne - Dębówiec - Leśniczówka Brody - Jezioro Głęboczek - Mielno Dziadkowo (46,5 km na terenie powiatu)

Szlak czarny

Szlak Rekreacyjny; Skorzęcin - Piłka - Skorzęcin (9 km)

Szlak żółty

Szlak Onufrego Kopczyńskiego; Gajówka Starzenina - Leśniczówka Daniele - Rezerwat "Modrzew Polski" w Noskowie - Czerniejewo Kościół - Czerniejewo Pałac - Rezerwat Bielawy - Rezerwat Wiązy w Nowym Lesie - Pawłowo - Baranowo - Pierzyska (21,2 km)

Szlak żółty

Szlak im. Hipolita Cegielskiego; Trzemeszno PKP - Kruchowo - Powiadacze - Ławki - Gołąbki - Rezerwat "Czapliniec" - Głęboczek - Kowalewo (33 km)

Turystyka rowerowa

Liczna sieć dróg o małym natężeniu ruchu, w tym leśnych i polnych, tworzy znakomite warunki do wycieczek rowerowych. Dla turystów przygotowane zostały też znakowane turystyczne szlaki rowerowe.

Eurovelo Moraczewo

Lednogóra - Dziekanowice - Żydówko - Rzegnowo - Braciszewo - Gniezno - Róża - Orchoł - Strzyżewo Kościelne - Kozłowo - Kozłówko - Rudki - Trzemeszno - Niewolno - Kruchowo - Wydartowo - Izdby (62,9 km)

R3

Brama III Tysiąclecia - Skrzetuszewo - Latalice - Park Krajobrazowy "Puszcza Zielonka"

R8

Brama III Tysiąclecia - Głębokie - Węgorzewo - Rybno Wielkie - Rybienko - Dąbrówka Kościelna

Las Miejski

(9,6 km) trasa oznakowana zielonym kółkiem na białym tle

Dookoła Witkowa

Mąkownica - Małachowo Kępe - Małachowo Złych Miejsc - Kołaczkowo - Strzyżewo Witkowskie - Mąkownica

Dookoła Jeziora Niedzięgiel (PPK)

Skorzęcin Plaża - Wylatkowo - Powidz - Wiekowo - Skorzęcin Plaża

Urokliwe Doliny (PPK)

Skorzęcin Plaża - Skorzęcin Rybaki - Skorzęcin Wieś - Stary Gaj - Gaj Żeleźnica - Gaj Brzozówka - Ostrowite Prymasowskie - Raszewo - Kinno - Skubarczewo - Piłka - Skorzęcin Plaża

Szlakiem leśniczówek Nadleśnictwa Gołąbki

To produkt oparty na bazie gospodarstwa agroturystycznego państwa Pokorskich. W gospodarstwie można wypożyczyć rowery.

Żeglarstwo i windsurfing

Jeziora o dużej powierzchni, pozbawione naturalnych płycizn oraz charakteryzujące się odsłoniętą linią brzegową to doskonałe miejsce dla uprawiania żeglarstwa i windsurfingu. Akweny zaopatrzone są w przystanie oraz posiadają wyznaczone miejsca do wodowania łodzi.

Jeziora rekomendowane dla uprawiania sportów wodnych, w tym żeglarstwa, to:

• Jezioro Popielewskie - powierzchnia 308 ha, dł. ok. 9000 m, szer. ok. 500 m;

• Niedzięgiel - gł. 23 m, powierzchnia 640 ha, dł. 6400 m, szer. 2800 m;

• Ciąg Jezior: J. Gorzuchowskie, Kłeckie, Świniarskie o łącznej długości ok. 12 km.

Spływy kajakowe

Choć w powiecie gnieźnieńskim nie występują wielkie rzeki, dla koneserów istnieje możliwość skorzystania z kilku interesujących tras kajakowych i podziwiania piękna polodowcowego krajobrazu Pojezierza Gnieźnieńskiego.

Polecane trasy:

• Jezioro Popielowskie (dł. 9 km, pow. 308 ha);

• Szlak Małą Wełną (ok. 33 km) Łopienno, Jez. Łopienno - Jezioro Świniarskie - Jez. Kłeckie - Jezioro Gorzuchowskie - ostoja przyrody "Stawy Kiszkowskie" - Kiszkowo - dalej szlak biegnie przez ok. 6 km granicą powiatu i w pobliżu miejscowości Jagniewice opuszcza granice powiatu i biegnie dalej w kierunku Skoków;

• Szlak Wełną (ok. 5 km na terenie powiatu) Głęboczek (od mostu) - Jezioro Zioło, dalej w kierunku Jez. Rogowskiego. Wytrawni kajakarze, którzy zdecydują się na spływ Wełną do Wągrowca, będą tam mieli okazję spotkać rzadkie zjawisko - bifurkację, czyli skrzyżowanie rzek. W Wągrowcu Wełna krzyżuje się z rzeką Nielbą).

• Szlak Wrześnicą (Wrześnica jest żeglowna od miejscowości Pawłowo, a w niektórych przypadkach od Czerniejewa. Tworzy to możliwość organizacji spływu o długości od 2 do 8 km, a następnie kontynuowania spływu do Wrześni).

• Spływ Notecią Zachodnią (Od Słowikowa (6 km) lub Kamieńca (2 km) i dalej w kierunku Kwieciszewa i Pakości aż do Noteci).

Nurkowanie

Bogactwo i czystość jezior tworzą wspaniałe warunki dla uprawiania nurkowania swobodnego. Amatorów podwodnej przygody z pewnością zachwyci czystość jezior oraz bogactwo flory i fauny. Zwolenników wyczynów ekstremalnych ucieszy możliwość nurkowania na dużych głębokościach. Szczególnie polecane dla nurkowania są jeziora: Niedzięgiel - gł. 23 m, powierzchnia 640 ha, dł. 6400 m, szer. 2800 m, przejrzystość wody duża. Jezioro Popielewskie - najgłębsze jezioro Wielkopolski, gł. 47 m, powierzchnia 308 ha, dł. ok. 9000 m, szer. 500 m, przejrzystość wody niska. Jezioro Wierzbiczańskie - gł. 21,6 m, dł. 3000 m, szer. 800 m, przejrzystość wody średnia. "Mekką płetwonurków" nazywane jest często Jezioro Powidzkie o głębokości 43 m, największe jezioro Wielkopolski (1175 ha), zlokalizowane tuż za granicą powiatu gnieźnieńskiego.

W powiecie gnieźnieńskim nauką nurkowania swobodnego oraz organizacją nurkowań rekreacyjnych zajmują się firmy: Prosport oraz Podwodniak.

Turystyka konna

Powiat gnieźnieński to prawdziwy raj dla miłośników rekreacji konnej. W ofercie znajduje się fachowe zaplecze, w tym także kadry instruktorskie. Gospodarstwa agroturystyczne oferują także bazy noclegowe, dając jednocześnie okazję do skorzystania z tej formy wypoczynku. Wspaniałe trakty dla przejażdżek konnych tworzą niesamowite możliwości dla uprawiania tego sportu. Dla mniej aktywnych proponowane jest podziwianie zawodów hippicznych.

Organizacją turystyki konnej zajmują się:

• Ośrodek Rekreacji Konnej, Osiniec 14a; 62-200 Gniezno; tel. [phone]
  fax [phone]; [e-mail]

• Stado Ogierów Skarbu; Państwa - rekreacja konna; ul. Kłeckoska 14; 62-200 Gniezno; tel. [phone]

• "Stajnia Kalina" - jazda konna; Kalina; 62-200 Gniezno; tel. [phone]; tel. kom. [phone]; [e-mail]

• Zespół Pałacowy w Czerniejewie - Czerniejewskie Przedsiębiorstwo Rolno-Usługowe Sp. z o.o. ul. Gen. Lipskiego 5, 62-250 Czerniejewo; tel. [phone] ; fax [phone]; [e-mail]; www.palac-czerniejewo.pl

• Gospodarstwo agroturystyczne; Michalczak Jerzy; ul. Kochanowskiego 8; 62-241 Żydowo; tel. [phone]

• Danuta i Jerzy Semrau; Popielewo 9; 62-235 Trzemżal ; tel. [phone]

Wędkarstwo i łowiectwo Zasobne w zwierzynę lasy oraz bogate w ryby jeziora ucieszą zwolenników tej formy spędzania wolnego czasu, którą jest myślistwo i łowiectwo. Jeżeli jesteś początkującym myśliwym i chciałbyś dopiero spróbować swych sił w łowiectwie, z pomocą przyjdą fachowcy, którzy swe doświadczenie czerpią z wieloletnich tradycji gnieźnieńskich kół łowieckich.


Organizacją polowań komercyjnych zajmują się:

• Biuro Turystyczne "Impet Tour", Biuro Polowań Dewizowych "Żubr"; Zielony Rynek 8, 62-200 Gniezno; tel. [phone]; [e-mail]

• Zespół Pałacowy w Czerniejewie - Czerniejewskie Przedsiębiorstwo Rolno-Usługowe Sp. z o.o.; ul. Gen. Lipskiego 5, 62-250 Czerniejewo; tel. [phone]
  fax [phone]; [e-mail]; www.palac-czerniejewo.pl

Zezwolenia na wędkowanie udziela:

• Polski Związek Wędkarski Koło nr 8; ul. Sobieskiego 20, 62-200 Gniezno; tel. [phone]; oraz właściciele lub zarządcy poszczególnych akwenów.

Off-road i Paintball

Off road to nowa forma spędzania czasu wolnego w sposób aktywny. Wykorzystuje się do tego pojazdy przystosowane do jazdy w trudnym terenie, używane na co dzień głównie przez wojsko i służby ratownicze, takie jak: samochody terenowe, quady, a nawet ciężki sprzęt wojskowy. Wykorzystywane rekreacyjnie mogą stać się doskonałym narzędziem dla spędzania wolnego czasu. Do tego celu służą specjalnie przygotowane tory lub tereny pozwalające na bezpieczną jazdę i dostarczające ekstremalnych przeżyć. Organizacją imprez oraz wypożyczaniem sprzętu dla uprawiania off road zajmują się: Ranczo w Dolinie; Dąbrówka Kościelna 17; 62-280 Kiszkowo; Kontakt: Hanna Sudoł; tel. kom. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.ranczo4x4.pl


Paintball (ang. kulka z farbą) to rodzaj gry paramilitarnej, wykorzystującej broń strzelającą kulkami, wykonanymi z żelatynowych osłonek wypełnionych barwnikiem spożywczym, o kalibrze 0,68 cala. Ten sport zdobywa na świecie oszałamiającą popularność. Paintball dzieli się na sportowy, rozgrywany na zasadach ściśle określonych międzynarodowymi przepisami na specjalnie do tego przygotowanych polach z nadzorem sędziowskim, oraz na paintball leśny, bardziej rekreacyjny, bez ścisłych reguł z zasadami ustalanymi przez samych uczestników przed rozpoczęciem gry (tzw. scenariuszami).

Poligon paintballowy mieści się w Gnieźnie przy ul. Pustachowskiej.

Wał Wydartowski (Punkt Widokowy w Dusznie)

Wał Wydartowski (167 m n.p.m.) jest najwyższym wzniesieniem Wysoczyzny Gnieźnieńskiej, równocześnie najwyższym punktem Powiatu Gnieźnieńskiego, czwartym wzniesieniem w województwie wielkopolskim. Wał jest wzgórzem morenowym - pozostałością zlodowacenia bałtyckiego, w przeszłości ważnym punktem strategicznym. W 1942 roku Niemcy wybudowali tutaj drewnianą wieżę obserwacyjną o wysokości 70 m. Wieża spłonęła w 1956 roku od uderzenia pioruna. Niedługo po tym zdarzeniu wojsko wybudowało nową wieżę, również drewnianą o wysokości 50 m. Wieża ta została w późniejszym czasie zastąpiona konstrukcją metalową o wysokości 25 metrów. Ostatnia wieża została rozebrana w latach 60-tych XX wieku. Przy dobrej widoczności rozciąga się rozległy widok: w kierunku zachodnim widoczne zabudowania Gniezna i Trzemeszna, w kierunku północno-wschodnim widoczna panorama Mogilna, w kierunku południowo-wschodnim kominy elektrowni w Pątnowie. Obecnie na punkcie widokowym znajduje się 12 m drewniana wieża. Właścicielem punktu jest Starostwo Powiatowe w Gnieźnie.

Turystyka pielgrzymkowa

Turystyka pielgrzymkowa jest jedną z ważniejszych dziedzin turystyki, której głównym celem jest odwiedzanie i wędrowanie po miejscach związanych z kultem świętych i błogosławionych. Szczególne miejsce w peregrynacji do miejsc świętych zajmują Sanktuaria Maryjne, których kilkadziesiąt znajduje się na ziemiach polskich. Na Szlaku Piastowskim i w niewielkim od niego oddaleniu spotykamy kilka miejsc odwiedzanych przez turystów - pielgrzymów. Rozpoczynając wędrówkę - pielgrzymkę od Gniezna - centrum szlaku, Sanktuarium św. Wojciecha, po ok. 70 km docieramy do Sanktuarium Matki Boskiej Licheńskiej, następnie udajemy się do Kazimierza Biskupiego, gdzie w późnogotyckim kościele św. Jana Chrzciciela i Pięciu Braci Męczenników, na jego ścianie południowej, modlimy się przed relikwiarzem skrzynkowym z relikwiami Pięciu Braci Męczenników.


Niedaleko Gniezna, w pobliżu wsi Imiołki, na polach lednickich dominikanie ustawili Bramę III Tysiąclecia w kształcie stalowej ryby. Od 1997 roku na przełomie maja i czerwca corocznie odbywają się tu wielotysięczne zgromadzenia religijne młodzieży z wielu krajów Europy. Na terenie gminy Kiszkowo, w pagórkowatym terenie, w kościele parafialnym w miejscowości Dąbrówka Kościelna znajduje się obraz Matki Bożej, łaskami słynący, cel pielgrzymek od XVII wieku.


W połowie drogi pomiędzy Strzelnem a Inowrocławiem, w miejscowości Markowice odwiedzamy Sanktuarium Maryjne nazywane "kujawską Częstochową".


W pobliżu Wrześni, w miejscowości Biechowo, w kościele Narodzenia NMP, którym opiekują się oo. paulini, znajduje się obraz MB Pocieszenia - obiekt kultu i cel pielgrzymek od 1695 roku.

Pielgrzym - pątnik, wędrowiec do miejsc kultu: daw. podróżnik, po łacinie peregrinus.

Pielgrzymki, podróże do miejsc uważanych za święte, miejsc kultu, związanych ze świętymi, relikwiami, wiarą. Opiekunem pielgrzymów jest apostoł św. Jakub Starszy, rybak znad jeziora Genazaret, którego gwiazda przywiodła na Półwysep Iberyjski do Santiago di Compostela, gdzie król Alfons XI ufundował dla świętego mauzoleum. Dzisiaj miejsce to jest celem wielu pielgrzymek.

Na szlaku pielgrzymkowym mogą znaleźć się takie miejscowości jak: Gniezno; Trzemeszno; Licheń; Kazimierz Biskupi; Imiołki; Dąbrówka Kościelna; Markowice; Biechowo.

Gniezno - pierwsza stolica Polski, miasto świętego Wojciecha, związane z początkami polskiej państwowości, siedziba pierwszej metropolii kościelnej na ziemiach polskich.
Na Wzgórzu Lecha - Górze Królewskiej, w gnieźnieńskiej katedrze Wniebowzięcia NMP, Sanktuarium św. Wojciecha znajdują się relikwie świętego, pierwszego w dziejach naszego narodu, biskupa - męczennika, misjonarza wybrzeża Bałtyku i Prusów. W prezbiterium katedry trumienka - relikwiarz świętego, wykonana w roku 1662 przez gdańskiego złotnika Piotra van der Rennena. W trumience srebrnej trumienka jesionowa, w niej skrzynka cedrowa, w której znajdują się relikwie zawinięte w materiał. Trumienkę podtrzymuje sześć orłów, a mary - cztery postacie symbolizujące stany polskie: szlachecki, duchowny, mieszczański i chłopski. Nad relikwiarzem barokowa konfesja z roku 1684, naśladująca słynną konfesję Berniniego z bazyliki św. Piotra w Rzymie.

Wnętrze katedry gnieźnieńskiej przepełnione jest symboliką chrześcijańską. Ołtarz posoborowy - ofiarny, wykonany przez Heinricha Gerharda Bucknera, wzorowany na XI-wiecznych ołtarzach ofiarnych, zachowanych w Bazylei, Akwizgranie i Mediolanie.

Prezbiterium od ambitu (nawy obejściowej) oddziela 13 arkad, symbolizujących Chrystusa i 12 apostołów, pod gzymsem prezbiterium. W nawie południowej portal z tympanonem ze sceną Sądu Ostatecznego. Poniżej tympanonu słynne Drzwi Gnieźnieńskie, określane mianem "klejnotu królestwa". Brązowe drzwi wykonane metodą na wosk tracony, w 4 ćwierci wieku XII, pod wpływem sztuki mozańskiej. 18 scen z życia św. Wojciecha obiega bordiura z wici roślinnych, ze zwierzętami i postaciami ludzkimi. Sceny przedstawiają życie świętego od narodzin w roku 956, scenę ofiarowania dziecka w świątyni w Libicach, oddanie syna do słynnej szkoły w Magdeburgu, modlitwę Wojciecha przed grobem męczenników, inwestyturę/ nadanie insygniów biskupich przez cesarza Ottona II, uzdrowienie obłąkanego, widzenie senne, upomnienie księcia czeskiego Bolesława, scenę z dzbanem w klasztorze benedyktynów na Awentynie, wyprawę do kraju Prusów, chrzest Prusa, kazanie, ostatnią ofiarę Mszy św., scenę męczeńskiej śmierci, wystawienie zwłok, wykupienie ciała męczennika przez Bolesława Chrobrego, przeniesienie do Trzemeszna po scenę złożenia w grobie w katedrze gnieźnieńskiej. Na ścianie wschodniej niewykończony portal i tablica z imionami pięciu królów polskich koronowanych w Gnieźnie.


W katedrze znajdują się obiekty, które świadczą o znaczeniu "Matki polskich katedr": płyta nagrobna arcybiskupa Z. Oleśnickiego, wykonana z czerwonego marmuru węgierskiego z gmerkiem wykonawcy - Wita Stwosza; pomnik księdza kardynała - Prymasa Tysiąclecia Stefana Wyszyńskiego; bogaty wystrój 14 kaplic obiegających katedrę; płyta Dąbrówki i płyta upamiętniająca pierwszą pielgrzymkę Papieża Jana Pawła II do grobu św. Wojciecha w roku 1979. Na zewnętrznych murach naw bocznych katedry 15 postaci świętych i błogosławionych polskich, z postacią św. Wojciecha z wiosłem.

Na stojącym przed katedrą pomniku Bolesława Chrobrego płaskorzeźba przedstawiająca św. Wojciecha błogosławiącego króla.


W dawnej kanonii arcbp. T. Potockiego mieści się Muzeum Archidiecezjalne gromadzące skarby katedry gnieźnieńskiej. Jednym z najcenniejszych zabytków jest kielich św. Wojciecha - czasza wykonana z agatu w wieku X i szczerozłota obudowa oraz 3 relikwiarze św. Wojciecha - relikwiarz ręki z 8 cm odcinkiem kości ufundowany przez kardynała Stefana Wyszyńskiego w r. 1961, relikwiarz na głowę świętego - kopia skradzionego w 1923 r. relikwiarza głowy, replika trumienki relikwiarza św. Wojciecha. Replika jest przenoszona w czasie uroczystości świętowojciechowych i peregrynuje do Bramy III Tysiąclecia.


W Archiwum Archidiecezjalnym znajduje się Ewangeliarz z 800 roku, zawierający 4 ewangelie, określany jako Ewangeliarz św. Wojciecha.


Na wieży kościoła farnego św. Trójcy o określonych godzinach pojawia się błogosławiąca postać św. Wojciecha i zespół dzwonów wygrywających pieśń rycerską - Bogurodzicę.


W pobliżu kościoła Garnizonowego, przy ul. Chrobrego, w roku 1997 odsłonięto pomnik św. Wojciecha - patrona Polski i Gniezna, który poświęcił Papież Jan Paweł II.

Trzemeszno - 15 km od Gniezna w Trzemesznie, w bazylice Wniebowzięcia NMP, pod kopułą ze scenami ze Starego i Nowego Testamentu znajduje się symboliczny grób św. Wojciecha. Zgodnie z tradycją przekazywaną z pokolenia na pokolenie ciało biskupa praskiego wykupione przez Bolesława Chrobrego zostało złożone w Trzemesznie. Przez wieki wierni pielgrzymowali z Trzemeszna do Gniezna. Historia odnotowała, że w roku 1410, po zwycięstwie w bitwie pod Grunwaldem, król polski Władysław Jagiełło odbył pieszą pielgrzymkę dziękczynną z Trzemeszna do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie.


Licheń - w czasie bitwy narodów pod Lipskiem w roku 1813 rannemu Tomaszowi Kłossowskiemu ukazała się Matka Boża trzymająca na piersiach Orła Białego. Żołnierz, po wyleczeniu z ran, powrócił do kraju i rozpoczął poszukiwanie wizerunku Matki Bożej, która ukazała mu się pod Lipskiem. Znalazł obraz na polu pod Częstochową i umieścił go na drzewie w grąblińskim lesie. Las ten stał się miejscem cudownych objawień Matki Bożej w roku 1850 miejscowemu pasterzowi Mikołajowi Sikatce. W 1852 roku obraz Matki Bożej przeniesiono do kościoła Matki Bożej Częstochowskiej w Licheniu. Po wybudowaniu nowego kościoła św. Doroty obraz umieszczono w ołtarzu głównym tego kościoła. Miejsce to stało się celem pielgrzymek do Matki Bożej Licheńskiej Bolesnej, Królowej Polski.
W lesie grąblińskim stoi kapliczka z odciśniętymi stopami Maryi, stacje drogi krzyżowej i miejsce objawień pasterzowi Sikatce.

W roku 1949 Zgromadzenie Księży Marianów obejmuje patronat nad Licheniem, a w roku 1967 Papież Paweł VI zezwala na koronację cudownego obrazu. W 1976 roku rozpoczęto wznoszenie Golgoty. Budowano ją przy zastosowaniu techniki stosowanej przy budowie piramid. Użyte do budowy głazy pochodziły z konińskich kopalni węgla brunatnego, inne przywieziono z Palestyny, góry Tabor, Oliwnej i Kalwarii Jerozolimskiej.

W roku 1995 Prymas Józef Glemp wmurował akt erekcyjny i kamień węgielny, który został wyjęty z grobu św. Piotra w Rzymie i poświęcony przez Jana Pawła II pod budowę Bazyliki Matki Bożej Bolesnej, Królowej Polski. Budowę ukończono w 2004 roku i dokonano jej konsekracji.
Bazylika jest największą w Polsce, 8. w Europie, może pomieścić jednorazowo 17 000 pielgrzymów. Ma pięć naw o różnej wysokości i kopułę na skrzyżowaniu nawy głównej z poprzeczną. Posiada największy w Polsce dzwon nazwany imieniem Maryi Bogarodzicy.


Kazimierz Biskupi - duża wieś oddalona o 12 km od Konina. W zach. części pobernardyński zespół klasztorny, od 1918 Misjonarzy Świętej Rodziny. Zbudowany w XVI wieku późnogotycki kościół św. Jana Chrzciciela i Pięciu Braci Męczenników charakteryzuje się wystrojem późnorenesansowym, z drogą krzyżową wykonana techniką sgraffito. Na ścianie południowej relikwiarz skrzynkowy z relikwiami Pięciu Braci Męczenników. W kościele św. Marcina polichromia przedstawiająca męczeństwo Pięciu Braci.


Dąbrówka Kościelna - wieś położona na terenie Puszczy Zielonka. Miejscowość pielgrzymkowa od XVII wieku. Na wzgórzu neobarokowy kościół Wniebowzięcia NMP, w l. 60-tych nowy ołtarz w kształcie rozłożystego dębu. W ołtarzu łaskami słynący obraz przedstawiający Madonnę w papieskiej koronie wśród złotych liści dębu.

Markowice - wieś przy szosie Strzelno-Inowrocław, na Kujawach Czarnych. W XVI wieku rodzina Markowskich funduje drewniany kościół i sprowadza zgromadzenie karmelitów trzewiczkowych. W XVII wieku budowa murowanego kościoła, przebudowany w latach 1763-77. Barokowy kościół Nawiedzenia NMP z dwoma bocznymi kaplicami. W ołtarzu głównym późnogotycka figura Matki Bożej z ok. 1470-80, pochodząca prawdopodobnie z Trzebnicy. Sanktuarium Maryjne, nazywane "kujawską Częstochową", jest celem pielgrzymek ludności Kujaw i Wielkopolski. W XIX wieku władze pruskie skasowały klasztor oo. Karmelitów, od lat 20-tych XX wieku kościół i sąsiadujący z nim klasztor pod opieką oo. oblatów.


Biechowo - wieś oddalona o 9 km od Wrześni. Od poł. XIII w. gród kasztelański. Późnobarokowy kościół pofilipiński Narodzenia NMP z XVIII wieku, trójnawowy, halowy (wszystkie nawy na jednej wysokości), z niskimi wieżami. W ołtarzu głównym obraz Matki Bożej Pocieszenia z XV wieku. Od 1695 roku obiekt kultu i cel pielgrzymek. W nawie głównej metalowe tablice ku czci kardynała Stefana Wyszyńskiego i wydarzeń z czerwca 1956 w Poznaniu. Obok kościoła budynek klasztoru z połowy XVIII w. od 1969 r. pod opieką paulinów.

Agroturystyka

Agroturystyka to nowy, szczególny rodzaj turystyki wiejskiej, znanej w Polsce od lat jako tzw. "wczasy pod gruszą". Jest ona antidotum na wszelkie uciążliwości egzystencjalne współczesnego mieszkańca miast. Ona właśnie zapewnia bezpośredni kontakt z przyrodą i odpoczynek.

Agroturystyka jest formą odpoczynku u rolnika, w funkcjonującym gospodarstwie rolnym, gdzie możemy mieszkać, jadać wspólne posiłki z gospodarzami, uczestniczyć w niektórych pracach polowych, obserwować hodowlę zwierząt i produkcję roślinna. Ważny jest fakt, iż gospodarze zapewniają nam domową atmosferę jak również możemy liczyć z ich strony na zdrową, świeżą żywność. Właśnie taki ekologiczny urlop daje nam wiele możliwości wyboru wypoczynku. Wypoczynek na wsi to przestrzeń, swoboda, świeże powietrze, zieleń, jak również czynne uprawianie sportów letnich, zimowych oraz wiele propozycji spędzania wolnego czasu oferowanych przez gospodarzy: festyny, pokazy związane z rolnictwem, usługi gastronomiczne z tradycyjną kuchnią regionalną. Jeśli więc macie Państwo dość zgiełku i hałasu dzisiejszego miasta a chcecie dobrze odpocząć - przyjedźcie na wieś.

Można wyróżnić następujące gospodarstwa agroturystycznę:

Amrozińska Genowefa; Kowalewo 8, 62-212 Mieleszyn, Gmina Mieleszyn; tel. [phone]

Beym Helena; Wierzyce 25, 62-262 Fałkowo, Gmina Łubowo; tel. [phone]

Biliński Mieczysław; Borzątew 3a, 62-212 Mieleszyn, Gmina Mieleszyn; tel. [phone]

Bruździńska Jolanta i Norbert; 62-260 Łubowo 76, Gmina Łubowo; tel. [phone]

Budzyńska Teresa; 62-261 Lednogóra 43, Gmina Łubowo; tel. [phone]

Chełmowscy Beata i Grzegorz; Waliszewo 12, 62-270 Kłecko, Gmina Kłecko; tel. [phone]

Czerniawska Barbara; Rybitwy 5/1, 62-261 Lednogóra, Gmina Łubowo; tel. [phone]

Czerniawska Małgorzata; Rybitwy 5/a, 61-261 Lednogóra, Gmina Łubowo; tel. [phone]

Dietrich Wiesława; Kalina 4, 62-200 Gniezno, Gmina Gniezno; tel. [phone]

Godawa Alicja; Przyborowo 2, 62-260 Łubowo, Gmina Łubowo; tel. [phone]

Gryczka Danuta; 62-265 Sławno 27, Gmina Kiszkowo; tel. [phone]

Jastrzębski Szymon; Waliszewo 19, 62-270 Kłecko, Gmina Kłecko; tel. [phone]

Kubacki Marek; Waliszewo 10 A, 62-270 Kłecko, Gmina Kłecko; tel. [phone]

Łomniccy Urszula i Marian; Rybitwy 7, 62-261 Lednogóra, Gmina Łubowo; tel. [phone]

Michalczak Jerzy; 62-241 Żydowo; ul. Kochanowskiego 8, Gmina Czerniejewo; tel. [phone]

Nowicka Małgorzata; Pawłowo 14, 62-250 Czerniejewo, Gmina Czerniejewo; tel. [phone]

Pokorska Aurelia; Gołąbki 27, 88-422 Gościeszyn, Gmina Trzemeszno; tel. [phone]

Robakowscy Teresa i Witold; 62 - 265 Sławno 56, Gmina Kiszkowo; tel. [phone]

Semrau Danuta i Jerzy; Popielewo 9, 62-235 Trzemżal, Gmina Trzemeszno; tel. [phone]

Śmielecki Wojciech; Ganina 18, 62-200 Gniezno, Gmina Gniezno; tel. [phone]

Stachowiak Maria; Wiekowo 87, 62-425 Witkowo, Gmina Witkowo; tel. [phone]
Strugała - Jankowska Karolina; Przyborowo 11, 62-262 Fałkowo, Gmina Łubowo; tel. [phone]
Sudoł Hanna; Dąbrówka Kościelna 17; 62-280 Kiszkowo; Gmina Kiszkowo; tel. [phone]

Szymański Jacek; Osiniec 14 a, 62-200 Gniezno, Gmina Gniezno; tel. [phone]

Gnieźnieńska Kolej Wąskotorowa

Ludzi zainteresowanych nowymi formami spędzania czasu wolnego zapraszamy do przejażdżki zabytkową Gnieźnieńską Koleją Wąskotorową. Wzdłuż trasy zlokalizowane są liczne zabytki. Kolejka kończy swój bieg w przepięknym Powidzkim Parku Krajobrazowym. Gnieźnieńską Koleją Wąskotorową można organizować różnego rodzaju przejazdy turystyczne na zamówienie. Maksymalna możliwość jednorazowego przewozu wynosi 250 osób.


Imprezy turystyczne można organizować w różnych miejscach. Oferujemy pełną ofertę łącznie z cateringiem i innymi atrakcjami na pikniku. Oferta skierowana jest do osób prywatnych, przedsiębiorstw, biur turystycznych, szkół i innych instytucji, które chciałyby miło i sympatycznie spędzić czas na wolnym powietrzu. Do dyspozycji mamy lokomotywy parowe i spalinowe.

Każdego roku uruchamiane są okolicznościowe pociągi turystyczne. Do najważniejszych imprez obsługiwanych przez Gnieźnieńską Kolej Wąskotorową należą:

• „Bigos Ekspres” organizowany w dzień finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy przejazd na trasie z Gniezna do Witkowa (styczeń),

• „Festyn z ciuchcią” organizowany na przełomie kwietnia i maja - przejazd na trasie z Gniezna do Przybrodzina,

• „Noc świętojańska z ciuchcią” organizowany w drugiej połowie czerwca - przejazd na trasie z Gniezna do Przybrodzina,

• „Święto pieczonej Pyry” organizowany na przełomie września i października - przejazd na trasie z Gniezna do Przybrodzina.

Ponadto od połowy czerwca do końca sierpnia w soboty, niedziele i święta kursują planowe pociągi osobowe relacji Gniezno - Anastazego i z powrotem.




Lednicki Park Krajobrazowy

Spośród parków krajobrazowych Wielkopolski jeden jest szczególny. Lednicki Park Krajobrazowy (LPK) chroni w swym sercu skarb wyjątkowy, historyczny, związany z początkami państwowości polskiej. To wyjątkowe miejsce otoczone jest rzadko już dziś spotykanym tradycyjnym polskim krajobrazem rolniczym. Wprowadzenie przepisów ochronnych spowodowało znaczne ożywienie naturalnej flory i fauny na tym terenie. Park jest miejscem występowania wielu rzadkich gatunków roślin i zwierząt w skali lokalnej, a nawet wojewódzkiej i krajowej. Szczególnymi formami ochrony przyrody w Lednickim Parku Krajobrazowym są pomniki przyrody. Są to zwykle drzewa różnych gatunków charakteryzujące się pokaźnymi rozmiarami i sędziwym wiekiem. Na terenie parku jest ich ponad czterdzieści.


Niniejsza publikacja zachęca do odwiedzenia Lednickiego Parku Krajobrazowego, poznania jego wyjątkowych walorów historycznych oraz przyrodniczych.




Odwiedzając Lednicki Park Krajobrazowy, pamiętać należy, że powołując go do istnienia w 1988 roku miano na uwadze przede wszystkim ochronę tzw. "krajobrazu kulturowego", czyli unikalnych w skali kraju ziem, rozciągających się wokół jeziora Lednica, będących kolebką państwowości polskiej.Ślady osadnictwa na tych terenach pochodzą już z młodszej epoki kamienia. W X i XI wieku następuje dynamiczny rozwój okolic jeziora Lednica, kiedy to Mieszko I na największej z czterech wysp jeziora - Ostrowie Lednickim zbudował gród wraz z książęcym palatium. Relikty palatium na wyspie to najlepiej zachowane fragmenty tego typu budowli w Europie i to one wraz z wałami grodu oraz reliktami kościoła grodowego stanowią najcenniejszą część ekspozycji lednickiej. W kaplicy palatium odnaleziono kamienne misy chrzcielne i to znalezisko właśnie pozwala domniemywać, że tutaj właśnie odbył się "Chrzest Polski". Według tradycji to właśnie na Ostrowie Lednickim Bolesław Chrobry witał cesarza Ottona III. Stąd Otton miał wędrować do grobu św. Wojciecha piechotą, boso, po szkarłatnym suknie...

Lednicki Park Krajobrazowy jako jedyny leży w zdecydowanej większości na terenie powiatu gnieźnieńskiego (96%), reszta położona jest w powiecie poznańskim. Park ten o powierzchni 7652,48 ha, leży na terenie gmin Łubowo (2823,47 ha), Kiszkowo (2421,29 ha), Kłecko (2071,17 ha) i Pobiedziska (336,55 ha). Ponieważ charakterystyczne położenie tych gmin powoduje występowanie specyficznych warunków środowiskowych, walory przyrodnicze zostaną przedstawione właśnie w oparciu o poszczególne gminy. Park jest miejscem występowania wielu rzadkich gatunków roślin i zwierząt w skali lokalnej, a nawet wojewódzkiej i krajowej.


Południowa część parku to raczej teren równinny przedstawiający typowy krajobraz rolniczy. Dominują pola uprawne i łąki, nie ma tu lasu, występują jedynie małe zadrzewienia śródpolne. Ze względów przyrodniczych jest to mniej ciekawy obszar parku. Niemniej jednak, jeśli ktoś lubi otwarte przestrzenie i zdecyduje się na spacer, to wśród mozaiki różnych pól na pewno usłyszy śpiew skowronków, potrzeszczy, zobaczy gąsiorka i srokosza, polującego myszołowa, pasące się sarny, myszkującego lisa, czy ostatnio rzadkiego zająca.

Z Lednickim Parkiem Krajobrazowym związane są: Wyspa Ostrów Lednicki; Wielkopolski Park Etnograficzny; Rybitwy; Imiołki; Sławno; Zakrzewo.

Wyspa Ostrów Lednicki

Wyspa Ostrów Lednicki uznana jest za Pomnik Kultury Narodu Polskiego i znajduje się pod opieką Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. Niegdyś wyspa połączona była z lądem dwoma mostami: poznańskim, zwanym też zachodnim, o długości 428 m oraz gnieźnieńskim lub wschodnim o długości 174 m. Konstrukcje tych mostów stanowią ewenement na skalę ogólnopolską, a ich wyeksponowane pod wodą relikty są dziś jedną z ciekawszych atrakcji wyspy. Stanowią też symbol pomostu łączącego wschód z zachodem i wyrażają w ten sposób miejsce Polski w Europie. Dziś na wyspę dotrzeć możemy promem z tzw. „Małego Skansenu”, gdzie znajduje się ekspozycja etnograficzna, m.in. najstarszy w Polsce wiatrak typu koźlak z Gryżyny k. Kościana oraz kilka innych budynków mieszczących ekspozycje archeologiczne.

Wielkopolski Park Etnograficzny

Wielkopolski Park Etnograficzny (WPE) to jeden z największych w Polsce i Europie skansenów. Tutaj w miejscowości Dziekanowice, na obszarze o wybitnych walorach krajobrazowych, zgromadzono najstarsze i najbardziej oryginalne obiekty stanowiące przykład regionalnego budownictwa ludowego Wielkopolski. WPE został podzielony na trzy części: wieś wraz z przylegającą ekspozycją zabudowań przemysłowych (wiatraki, młyn), folwark oraz część dworską. Największa i najciekawsza część parku - wieś, została zbudowana na planie owalnicy. Jest to jeden z najbardziej pierwotnych planów zabudowy wiejskiej.

Zarówno Wielkopolski Park Etnograficzny, jak i "Mały Skansen" wraz z wyspą Ostrów Lednicki udostępnione są dla turysty. Na oba obiekty można kupić bilet łączny.


W leżącej po zachodniej stronie jeziora miejscowości Moraczewo uwagę przyciągają usytuowane na wzgórzu trzy wiatraki koźlaki oraz uzupełniające ekspozycję etnograficzną chałupa oraz stodoła.

W miejscowości Moraczewo znajdują się także relikty niegdyś monumentalnego grodziska z VIII w., którego wały, według jednej z hipotez archeologów, sięgały wysokości 17 m przy zewnętrznych wymiarach grodziska 100 x 120 m. To otoczone fosą, dwuczłonowe grodzisko prawdopodobnie spełniało niegdyś rolę zwierzchniego grodu wojskowego nad Ostrowem Lednickim, który pod koniec X wieku zaczął przejmować jego funkcję. Ciekawostką jest odkrycie w pobliżu grodziska kultowego kurhanu podobnego do odkrytego później na Wzgórzu Lecha w Gnieźnie. Oba te kurhany sugerują istnienie na tych terenach w czasach pogańskich kultu lunarnego.

Rybitwy

Wieś znajdująca się w odległości ok. 1,5 km od drogi krajowej nr 5 na zachodnim brzegu jeziora. Przeniesiono tutaj część ekspozycji etnograficznej, jednakże obiekty te są dostępne do zwiedzania jedynie od zewnątrz. We wsi znajdują się dobrej klasy gospodarstwa agroturystyczne.

Północno-zachodnia część LPK przedstawia typowy krajobraz rolniczy, w którym lasy zajmują tylko kilkanaście procent. Leży w większości na terenie gminy Kiszkowo. Na jej obszarze znajduje się sześć jezior i część Jeziora Lednickiego oraz trzy kompleksy stawów rybnych. Najcenniejszym przyrodniczo miejscem są stawy rybne w Kiszkowie. Jest to kompleks ponad 400-hektarowy, który w większości jest użytkowany rybacko. Na terenie dwóch stawów o powierzchni około 100 ha leżących najbliżej Kiszkowa powstała Społeczna Ostoja Przyrody „Stawy Kiszkowskie”. Teren ostoi pozostaje w zarządzie Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego, a pod opieką Polskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody „Salamandra”. Stawy te, mimo swej niedużej powierz-chni, stały się jednym z ciekawszych miejsc ornitologicznych w Wielkopolsce. Zostało tu już zaobserwowanych około 150 gatunków ptaków, z czego 60 jest lęgowych. Najrzadszymi gatunkami lęgowymi są rybitwa białowąsa, brodziec pławny, bączek, podróżniczek, perkoz rdzawoszyi, wąsatka, batalion, gęgawa. Z gatunków zalatujących na teren stawów wymienić należy orła bielika, rybołowa, kanię rudą, bociana czarnego, sowę błotną, błotniaka zbożowego, szablodzioba, czaplę białą. Pojawiły się tu też niezwykłe ciekawostki, takie jak ibis czczony i łabędź czarny. Jest to także ważne miejsce w czasie wędrówek ptaków. Nie należą do rzadkości kilkutysięczne stada czajek, siewek złotych, kszyków czy łysek. Swego rodzaju rekordem było około 25 tys. stado gęgaw koczujące wiosną 2003 roku na stawach i polach wokół nich. W maju i czerwcu, wybierając się na spacer po stawach, nie powinno sprawić problemu zobaczenie 30-40 gatunków ptaków. Stawy są też cenną ostoją płazów. Pospolicie występuje tu kumak nizinny, grzebiuszka, ropucha szara, zielona i paskówka i niezliczone rzesze żab. W wielu miejscach wały porośnięte są roślinnością kserotermiczną* z udziałem kocanki piaskowej i szczotlichy siwej (* - roślinność kserotermiczna to roślinność przystosowana do życia w warunkach niedoboru wody - występująca na obszarach stale lub okresowo suchych). Rośnie tu też storczyk plamisty. Na terenie ostoi PTOP "Salamandra" organizuje wycieczki przyrodnicze, kilka razy były wypuszczane orły bieliki i inne ptaki drapieżne, które rehabilitowano w Poznańskim Ogrodzie Zoologicznym. Drugim dość ciekawym miejscem przyrodniczym są stawy rybne w Rybieńcu i jezioro Rybieniec. Te stawy nie są użytkowane od kilku lat i bardzo mocno zarosły trzciną. Jest to idealne siedlisko dla takich ptaków, jak bąk, bączek, błotniak stawowy, wodnik, trzciniak, brzęczka itp. Jednym z najciekawszych przyrodniczo miejsc jest Jezioro Turostowskie wraz ze swoją doliną. Wchodzi ono w skład otuliny Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka. Jest to malownicze miejsce, w którym trzcinowiska poprzeplatane są łąkami i zadrzewieniami śródpolnymi. Znajduje się tutaj także kilka oczek wodnych, z których jedno jest torfowiskiem wysokim i zasługuje na szczególną uwagę. Oprócz mchów torfowców rośnie tu rosiczka i czerwień błotna. Istnieje duża szansa, że zostanie ono uznane za użytek ekologiczny. Wyżej wymienione obiekty przyrodnicze znajdują się poza ścisłymi granicami LPK, jednakże, pozostając w bliskim sąsiedztwie, stanowią dużą atrakcję dla zwiedzających okolicę.

Imiołki

Od 1997 roku miejsce spotkań młodzieży chrześcijańskiej. Ośrodek duszpasterski oo. Dominikanów z charakterystyczną górującą nad otoczeniem Bramą III Tysiąclecia, zwaną potocznie "Bramą Rybą", gdyż kształtem ta stalowa konstrukcja nawiązuje właśnie do tego jednego z najwcześniejszych symboli chrześcijaństwa. W Imiołkach znajduje się grodzisko typu stożkowatego, które w okresie wojen napoleońskich zostało wtórnie wykorzystane jako zbiorowa mogiła żołnierzy

To miejscowość znana przede wszystkim wielbicielom spokojnego wypoczynku i agroturystyki. Miłośnikom architektury drewnianej polecamy kościół pw. Świętej Rozalii z XVII w. fundacji księdza Józefa Sztolzmana.


Jednonawowy, orientowany. Mniejsze prezbiterium trójbocznie zamknięte. Dach dwukalenicowy kryty gontem. Wieża konstrukcji słupowej od frontu nadbudowana nad kruchtą. Zwieńczona barokowym cebulastym hełmem krytym gontem z latarnią i krzyżem. Stropy płaskie. Kościół położony na wzniesieniu, otoczony cmentarzem, który znajduje się na kolejnym na terenie LPK grodzisku stożkowatym pochodzącym z X w.


Tereny leżące w północnej części Lednickiego Parku Krajobrazowego z jeziorami: Linie, Bachorce i Gorzuchowskie. Są tu miejsca występowania wielu gatunków ciekawych roślin i zwierząt, a zwłaszcza ptaków wodno-błotnych. Na jeziorach tych spotkać możemy łabędzie, kaczki, gęsi gęgawy, łyski, perkozy dwuczube. W trzcinowiskach przy Jeziorze Gorzuchowskim niedaleko wsi Dziećmiarki swoje gniazdo buduje żuraw. Innymi ciekawymi przyrodniczo miejscami są okolice jezior: Kłeckiego, Działyńskiego, Biskupickiego. Wędrując wokół tych jezior możemy spotkać czaplę siwą, bąka, trzciniaka, brzęczkę, rokitniczkę i wiele innych. Ponadto została wytyczona ścieżka przyrodnicza. Ścieżka oznakowana jest liściem dębu. Przebiega od skrzyżowania dróg Waliszewo - Dziećmiarki i Owieczki - Sławno, poprzez Park w Dziećmiarkach, wieś Kamionek i leśnymi drogami wychodzi w miejscu początkowym. Ścieżka składa się z 20 przystanków dydaktycznych.
Przy wsi Pomarzany znajduje się kompleks zagospodarowanych stawów rybnych. Mają tam swoją kolonię lęgową rybitwy czarne, spotkać możemy łabędzie, kilka gatunków kaczek, łyski, kokoszki wodne, wodniki i bąki. Na terenie północnej części parku znajduje się kilkanaście pomników przyrody, którymi są piękne i dorodne okazy drzew. Amatorzy pieszych i rowerowych wycieczek na pewno znajdą tu dla siebie coś ciekawego.

Sławno

To miejscowość znana przede wszystkim wielbicielom spokojnego wypoczynku i agroturystyki. Miłośnikom architektury drewnianej polecamy kościół pw. Świętej Rozalii z XVII w. fundacji księdza Józefa Sztolzmana.


Jednonawowy, orientowany. Mniejsze prezbiterium trójbocznie zamknięte. Dach dwukalenicowy kryty gontem. Wieża konstrukcji słupowej od frontu nadbudowana nad kruchtą. Zwieńczona barokowym cebulastym hełmem krytym gontem z latarnią i krzyżem. Stropy płaskie. Kościół położony na wzniesieniu, otoczony cmentarzem, który znajduje się na kolejnym na terenie LPK grodzisku stożkowatym pochodzącym z X w.

Tereny leżące w północnej części Lednickiego Parku Krajobrazowego z jeziorami: Linie, Bachorce i Gorzuchowskie. Są tu miejsca występowania wielu gatunków ciekawych roślin i zwierząt, a zwłaszcza ptaków wodno-błotnych. Na jeziorach tych spotkać możemy łabędzie, kaczki, gęsi gęgawy, łyski, perkozy dwuczube. W trzcinowiskach przy Jeziorze Gorzuchowskim niedaleko wsi Dziećmiarki swoje gniazdo buduje żuraw. Innymi ciekawymi przyrodniczo miejscami są okolice jezior: Kłeckiego, Działyńskiego, Biskupickiego. Wędrując wokół tych jezior możemy spotkać czaplę siwą, bąka, trzciniaka, brzęczkę, rokitniczkę i wiele innych. Ponadto została wytyczona ścieżka przyrodnicza. Ścieżka oznakowana jest liściem dębu. Przebiega od skrzyżowania dróg Waliszewo - Dziećmiarki i Owieczki - Sławno, poprzez Park w Dziećmiarkach, wieś Kamionek i leśnymi drogami wychodzi w miejscu początkowym. Ścieżka składa się z 20 przystanków dydaktycznych.
Przy wsi Pomarzany znajduje się kompleks zagospodarowanych stawów rybnych. Mają tam swoją kolonię lęgową rybitwy czarne, spotkać możemy łabędzie, kilka gatunków kaczek, łyski, kokoszki wodne, wodniki i bąki. Na terenie północnej części parku znajduje się kilkanaście pomników przyrody, którymi są piękne i dorodne okazy drzew. Amatorzy pieszych i rowerowych wycieczek na pewno znajdą tu dla siebie coś ciekawego.

Zakrzewo

Zakrzewo to wieś położona nad Małą Wełną. Znana przede wszystkim dzięki hrabiemu Albinowi Węsierskiemu, który wykupił od rządu pruskiego Ostrów Lednicki, aby uchronić go przed dewastacją i zachować dla przyszłych pokoleń.


Wieś należała w XVIII w. do rodziny Miastkowskich, następnie Węsierskich herbu Belina, przed 1895 r. przeszła w ręce Chełmickich herbu Jastrzębiec.


Pałac neorenesansowy, w stylu francuskim z 1867 r., zbudowany został przez gnieźnieńskiego architekta Ludwika Ballenstaedta, wzniesiony na miejscu starego dworu dla Albina Węsierskiego. Nad oknem znajduje się kartusz z herbem Belina, a na balustradzie balkonu pierwszego piętra hrabiowska korona Węsierskich. Wewnątrz: okazała sień z herbem Węsierskich Belina, herbami, popiersiami starożytnych bogów, alegoriami pór roku. Zachowała się dawna stolarka, posadzki i bogate sztukaterie. Obok pałacu neogotycka oficyna z 1874 r., zespół zabudowań gospodarczych z XIX w., m.in. eklektyczna gorzelnia ozdobiona basztami i kamiennymi mozaikami. Pałac odremontowany w latach 1986-91, stanowi własność Banku Zachodniego WBK w Poznaniu i wykorzystywany jest jako Centrum Szkolenia. Znajdujący się przy pałacu park krajobrazowy (pow. 16,2 ha) pochodzi z końca XVIII w. Inicjatorem utworzenia parku o powierzchni około 16 ha był Albin hr. Belina - Węsierski. Założył go francuski ogrodnik Augustyn Denizot, około 1859 roku - a więc przed budową rezydencji. Park jest dziś odrestaurowany, znajduje się w nim około 50 gatunków drzew, m.in. platany, buki, jesiony, topole, miłorząb, aleja kasztanowców.

Kolejną atrakcją dla miłośników architektury drewnianej jest znajdujący się w Waliszewie drewniany barokowy kościół pw. św. Katarzyny z XVIII w. Ta jednonawowa, orientowana budowla posiada urokliwy późnobarokowy wystrój wnętrza. Ciekawostką są gotyckie z XV w. rzeźby zlokalizowane na belce tęczowej.

Uwagi:

Uwagi:

---