1. Istota bezpieczeństwa i bezpieczeństwo w środowisku lokalnym.

Kluczowe pojęcia opisujące bezpieczeństwo

• Podmiot- analizowane z punktu widzenia bezpieczeństwa

• Środowisko (otoczenie)- podmiot realizuję swoje cele i wartości oraz zaspakaja swoje potrzeby

• Relacje (związki) między podmiotem a jego otoczeniem, które funkcjonują w czasie i przestrzeni

Bezpieczeństwo: fenomen psychospołeczny i organizacyjny o charakterze:

• Subiektywnym

• Obiektywnym

Bezpieczeństwo:

• Jedna z podstawowych potrzeb i wartości

• Główny cel podmiotu

• Realizowane dzięki odpowiednim relacjom między podmiotem a jego otoczeniem (środowiskiem)

Warunek długotrwałego bezpieczeństwa podmiotu i jego środowiska:

Względna harmonia między podmiotem i jego otoczeniem oraz zdolnościami do zrównoważonego rozwoju

Bezpieczeństwo rozumiane jako:

• Stan- czyli coś co jest w danej chwili i w danym miejscu

• Proces- czyli coś co się zmienia i staje się wraz z upływem czasu i zmianą miejsca

• Skutek- będący efektem istnienia i jakości relacji między podmiotem a jego otoczeniem, rozpatrywany w czasoprzestrzeni, czyli w przyszłości

Podstawowe funkcje bezpieczeństwa:

• Zapewnienie bytu (trwania) danego podmiotu

• Zapewnienie przetrwania

• Zapewnienie rozwoju

Cechy bezpieczeństwa ze względu na fenomen psychospołeczny i prakseologiczny:

• Obiektywność i subiektywność

• Stałość i zmienność

• Bezpieczeństwo obiektywne- „takie jakie jest w rzeczywistości”

• Subiektywne- „takie jakie się ludziom wydaje”

Analiza bezpieczeństwa:

• Ze względu na stan: takie jakie jest w danej chwili

• Proces: takie jakim staje się jakim będzie

Bezpieczeństwo obiektywne:

Bezpieczeństwo takie, jakie rzeczywiście jest, splot faktycznie istniejących warunków charakteryzujących:

• Dany podmiot

• Otoczenie

• Relacje

• Skutki tych relacji

Bezpieczeństwo- wypadkowy splot takich czynników, jak:

1. Stan wewnętrzny a w nim: (stan duchowości i świadomości), Stan organizacyjny (stan reakcji wewnętrznych), Stan zasobów materialnych

2. Stan środowiska (rozumianym w czasie przestrzennym, czasowym i emocjonalnym)

3. Stan relacji zewnętrznych podmiotu (relacji ze środowiskiem w znaczeniu przestrzennym, czasowym i emocjonalnym

4. Proces zmian w odniesieniu do: zmian podmiotu (mogą zachodzić w sferze mentalnej, duchowej, materialnej, organizacyjnej oraz w relacjach między nimi), zmian środowiska, zmian relacji

5. Skutków (pozytywnych lub negatywnych) dla życia i funkcjonowania danego podmiotu i dla środowiska, które wpływają na: zapewnieniu warunków bytu, zachowując wartości trwale, realizując interesy i cele pozwalające zaspokoić potrzeby, jego przetrwanie, rozwój podmiotu

• Wyżej wymienione warunki dla bezpieczeństwa są indywidualne i wyobrażane sobie przez człowieka i grupę społeczną stanowią bezpieczeństwo subiektywne- podstawowa potrzeba i wartość konkretnego podmiotu, są odczuwane jego uwarunkowania.

Na poziom bezpieczeństwa wpływa:

• Bezpieczeństwo subiektywne

• Wartości i normy, nastawienie, postawy i zachowania wobec otoczenia

• Współdziałania z innymi podmiotami

Aspekt bezpieczeństwa obiektywno- subiektywny (organizacyjny), cechy:

• Łącznik między bezpieczeństwem obiektywnym i subiektywnym

• Służy do poprawiania poziomu bezpieczeństwa obiektywnego i subiektywnego

• Są to wszystkie działania podejmowane przez pojedynczego człowieka, grupy społeczne, instytucje i organizacje

Bezpieczeństwo- fenomen psychospołeczny

• Zjawisko dotyczące każdego człowieka indywidualnie

Bezpieczeństwo subiektywne wpływa na:

• Stan podmiotu

• Jakość relacji podmiotu z otoczeniem

• Kształtowanie i modyfikowanie jego norm oraz działania podejmowane wobec otoczenia

Bezpieczeństwo:

• Potrzeba

• Wartość

• Cel człowieka

Wartość:

• Coś co ludzie cenią i do czego zmierzają

• Są w układzie hierarchicznym

• Bezpieczeństwo wartość najwyższa

• Wartość rozpatruję się w czasie i przestrzeni

• Wartość (co to ludzie cenią)= norma (sposób osiągania wartości)

Bezpieczeństwo jest:

• Jest stanem czyli coś, co jest w danym miejscu i w danej chwili

• Procesem- coś, co się zmienia w czasie i w przestrzeni, czyli: proces „stawania się podmiotu” (kształtowania się jego tożsamości), proces zmian w stanie wewnętrznym podmiotu, zmian otoczenia (jego środowiska), zmian relacji

Elementy bezpieczeństwa:

• Stan świadomości danego podmiotu oraz procesy zmian świadomości

• Stan organizacyjny

• Stan zasobów materialnych

Stanowią spójność

Funkcjonowanie podmiotu stwarza skutki:

• Negatywne lub pozytywne- ujawniają się w różnych miejscach czasoprzestrzeni

• Skutki powinny być analizowane z punktu widzenia danego podmiotu i bezpieczeństwa

Modele bezpieczeństwa:

• Model podmiotowy

• Model podmiotowo-przedmiotowy

• Holistyczny

Model podmiotowy

-(w myśleniu o bezpieczeństwie i w badaniach problemów bezp. trzeba uwzględnić jego podmiot)

• -Różnym podmiotom bezp. odpowiadają określone pojęcia: indywidualnym podmiotom bezp. Odpowiada indywidualny wymiar bezp., podmiotom grupowym - odpowiadają pojęcia: bezp. rodziny, bez. firmy, itp..

• -Biorąc pod uwagę grupę społeczną jako podmiot bezpieczeństwa mówimy wtedy o bezp. regionalnym , bezp. narodowym

Model podmiotowo- przedmiotowy

• Uwzględnia podmiot, przedmiot bezpieczeństwa

• Ten model uwzględnia bezpieczeństwo: ekologiczne, zdrowotne, polityczne, publiczne, militarne itd..

Model holistyczny

• Model przydatny do analiz problemów bezpieczeństwa

• Składa się z dwóch płaszczyzn, jedna z nich odpowiada poszczególnym podmiotowym wymiarom bezpieczeństwa, druga zawiera poszczególne rodzaje przedmiotowych aspektów bezp.

Wymiary bezpieczeństwa według rodzajów podmiotu:

• Bezp. personalne

• Bezp. małej grupy społecznej, np. rodziny

• Bezp. społeczności lokalnej,np. regionalne

• Bezp. narodowe

• Bezp. międzynarodowe

Wymiary bezpieczeństwa według kryterium przedmiotowego:

• Bezp. ekologiczne i zdrowotne

• Bezp. ekonomiczne

• Bezp. polityczne

• Bezp. publiczne

• Bezp. militarne

• Inne wymiary bezp. _informacyjne, społeczne, inne)

Wymiary bezpieczeństwa według kryterium obiektywności:

• Bezp. Obiektywne

• Bezp. subiektywne

Bezpieczeństwo- podstawowa wartość człowieka

Badanie relacji między podmiotami bezp., ale także między elementami wewnątrz podmiotu, powinno stanowić jeden z podstawowych celów badań problemów bezpieczeństwa

Istota terminu bezpieczeństwo

Dla właściwego funkcjonowania człowieka niezbędnym jest zapewnienie mu możliwości realizacji jego potrzeb. Według słynnej piramidy Maslowa, najważniejszymi potrzebami człowieka są potrzeby fizjologiczne. Na drugim miejscu znajduje się potrzeba bezpieczeństwa. Spotykając się i rozmawiając z ludźmi doszedłem do wniosku, że wielu z nich nie zdaje sobie sprawy z zakresu znaczeniowego tego terminu. To właśnie skłoniło mnie do napisania artykułu, w którym postaram się przybliżyć jego obszar i istotę

Bezpieczeństwo oznacza brak zmartwień (strachu) wynikających z różnego rodzaju zagrożeń. Tak użyty termin „bezpieczeństwo” dotyczy zarówno jednostek, jak i całych społeczeństw.

Działalność służąca bezpieczeństwu układa się zwykle w pewien dość skomplikowany system z zależnymi od siebie podsystemami. Oznacza to, że można wyróżnić różne zagrożenia oraz wynikające z nich różnorodne rodzaje bezpieczeństwa. Można także wyodrębnić bezpieczeństwo indywidualne i zbiorowe (narodu, państwa, regionu itp.) lub wewnętrzne i zewnętrzne. Z tego wynika, że bezpieczeństwo może dotyczyć odmiennych dziedzin życia i działalności ludzkiej. W związku z powyższym konieczne wydaje się wyselekcjonowanie wielu różnorakich rodzajów (systemów) bezpieczeństwa. W każdym jednak wypadku ma to na celu zmniejszenie ludzkich obaw (strachu) przed zagrożeniami, które niesie przyszłość. Warto także zauważyć, że zapewnienie całkowitego bezpieczeństwa jest bardzo trudne, a wręcz niemożliwe. Chodzi więc zwykle o ograniczenie, a nie całkowitą likwidację zagrożeń. Dostrzec także należy, że różne rodzaje (systemy) bezpieczeństwa są ze sobą ściśle powiązane. Na przykład bezpieczeństwo militarne danego kraju nie zależy tylko i wyłącznie od jego systemu obronnego, przygotowań militarnych i innych tego typu rozwiązań - ­lecz także od systemów militarnych obcych państw, a także zagrożeń z nimi związanych - sytuacji politycznej w krajach sąsiednich, polityki zagranicznej własnego kraju, kondycji gospodarki, potencjału naukowo-technicznego etc.

System bezpieczeństwa, by spełnić swą rolę, powinien nie tylko dysponować siłą zdolną do podejmowania odpowiednich decyzji, lecz również być dysponentem sił, zdolnych do realizacji tych decyzji. Oznacza to, że musi dysponować nie tylko mocą argumentu, lecz również argumentem siły (politycznej, społecznej, gospodarczej i militarnej). Wszystkie one odgrywają współcześnie bardzo ważną rolę. Bezpieczeństwo wiąże się zarówno z rzeczywistym stanem, jak i poczuciem zagrożenia - obawą (strachem) przed niebezpieczeństwem (zagrożeniem), które nie zawsze musi być odzwierciedleniem obiektywnej rzeczywistości, lecz zawsze ma związek z sytuacją, w której pojawia się zwiększone prawdopodobieństwo powstania stanu niebezpiecznego dla otoczenia. Istota bezpieczeństwa to zapewnienie możliwości przetrwania oraz swobody realizacji własnych interesów w konkretnych warunkach, poprzez wykorzystywanie szans (okoliczności sprzyjających), podejmowanie wyzwań i przeciwdziałanie zagrożeniom.

Mówiąc o bezpieczeństwie w Polsce i Europie nie można pominąć problemu europejskiej polityki bezpieczeństwa i obrony, która dla rozwoju i stabilizacji naszego kontynentu odgrywa bardzo ważną rolę. Myślę, że Unia Euro­pej­ska,chcąc w dalszym ciągu rozwijać się oraz zapewniać odpowiednie przeciwdziałanie współczesnym zagrożeniom, musi osiągnąć status mocarstwa. Tylko wówczas będzie mogła, wspólnie z innymi mocarstwami i państwami tego świata zapewnić pokój, dobrobyt i społeczno-polityczne prawa obywateli XXI w.

Bezpieczeństwo międzynarodowe - brak obiektywnie istniejących zagrożeń i subiektywnych obaw oraz zgodne dążenie i działanie społeczności międzynarodowej na rzecz ochrony określonych wartości państwowych i pozapaństwowych (społecznych) za pomocą norm, instytucji i instrumentów zapewniających pokojowe rozstrzyganie sporów oraz tworzenie gospodarczych, społecznych, ekologicznych i innych przesłanek dynamicznej stabilności i eliminowania zagrożeń^1

Stwierdzić należy, że pojęcie „bezpieczeństwo” jest pojęciem wieloznacznym i wieloaspektowym. Brak jego jasnych i jednoznacznych definicji. Dzieje się tak między innymi dlatego, iż jest to raczej „stan i proces”, a nie wartość o stałych i niezmiennych desygnatach. Jest ono inne dzisiaj, niż w przeszłości. Co innego oznacza bezpieczeństwo dla państwa małego, średniego czy supermocarstwa, a co innego stanowi teoretyczny model bezpieczeństwa. Tego stanu nie można skopiować ani przenieść na grunt innego państwa w myśl zasady „gdy dwaj robią to samo, to nie jest to samo” (duo cum faciunt idem, non est idem).

Obecnie bezpieczeństwo stało się zasadniczą kategorią, która rodzi szansę na pomyślny rozwój Polski i wypracowywanie dobrej pozycji w jednoczącej się Europie. Wejście naszego kraju do euroatlantyckich struktur bezpieczeństwa zlikwidowało polityczno-militarne osamotnienie lat dziewięćdziesiątych i włączyło nas do stabilnego systemu zbiorowego bezpieczeństwa. Jednakże obok zalet członkostwa w NATO i związanego z tym bezpieczeństwa pamiętać należy, iż za bezpieczeństwo naszego państwa w pierwszej kolejności odpowiadamy my sami. Obowiązkiem każdego rządu jest zapewnienie obywatelom podstawowych warunków ochrony przed potencjalnymi i realnymi niebezpieczeństwami związanymi z występowaniem klęsk żywiołowych oraz innymi podobnymi zagrożeniami powodowanymi siłami natury lub działalnością człowieka, a także wynikającymi z działań zbrojnych. Natomiast obowiązkiem każdego obywatela, zakładu pracy, instytucji i organizacji społecznej jest niedopuszczenie do sytuacji zagrażających życiu i zdrowiu ludzi, środowisku oraz mieniu, jak również niesienie pomocy poszkodowanym w wyniku tych zdarzeń. To na nas spocznie podstawowy wysiłek obrony Rzeczypospolitej, gdy zaistnieje taka potrzeba. Pamiętajmy o tym.

Bezpieczeństwo państwa (bezpieczeństwo narodowe): stan uzyskany w wyniku zorganizowanej obrony i ochrony przed zagrożeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi, określonym stosunkiem potencjału obronnego do skali zagrożeń

Bezpieczeństwo państwa to taki rzeczywisty stan stabilności wewnętrznej i suwerenności państwa (w sensie zaspakajania podstawowych potrzeb egzystencjonalnych i behawioralnych społeczeństwa oraz traktowania państwa jako suwerennego podmiotu w stosunkach międzynarodowych^2

Należy sobie uświadomić, iż członkostwo w Sojuszu daje nam szansę na stworzenie właściwej organizacji obronnej całego państwa. Własnym wysiłkiem, wspartym przez inne kraje NATO, powinniśmy dążyć do tego, aby zachować ducha obrony, to znaczy obdarzony żywotną siłą instynkt naszej cywilizacji, ponieważ historia skazuje na zagładę tylko te ludy, które nie chcą się bronić³. 

Historia oraz nowy wymiar obrony militarnej Polski wskazuje na to, iż nie można opierać się tylko na przesłankach zewnętrznych, czyli sojuszach międzynarodowych, ale także wewnętrznych, czyli narodowym systemie obronności.

Narodowy system bezpieczeństwa państwa - to skoordynowany wewnętrznie zbiór elementów organizacyjnych, ludzkich i materiałowych wzajemnie powiązanych i działających na rzecz zachowania bezpieczeństwa państwa. Bezpieczeństwo narodowe, zgodnie z powszechnie przyjętymi zasadami, rozumiane jest szeroko jako stan uzyskany w rezultacie odpowiednio zorganizowanej obrony i ochrony przed wszelkimi zagrożeniami militarnymi i niemilitarnymi, tak zewnętrznymi, jak i wewnętrznymi, przy użyciu sił i środków pochodzących z różnych dziedzin działalności państwa^4

Na zakończenie pragnę zacytować marszałka Józefa Piłsudskiego, który między innymi tak oceniał poziom obronności i bezpieczeństwa: „Mamy ogromnie rozwinięte granice, a w stosunku do nich za mało wojska. Przy tym wszystkim mamy do czynienia w społeczeństwie z tak niskim poziomem myślenia o rzeczach wojska i obrony, że mówiąc do ludzi o tych trudnych zagadnieniach, mówi się jak w próżnię - tak trudne zadania stawiając, nie znajduje się odzewu. Jest to jeszcze jedna dziedzina, w której triumf święci u nas specjalnego rodzaju analfabetyzm. O sprawach strategicznych, sprawach obrony, wojska, ogół nasz nie nauczył się jeszcze myśleć, a nawet słuchać”.

2. Bezpieczeństwo własne i poszkodowanego w miejscu zdarzenia.

Bezpieczeństwo i ocena miejsca wypadku

 

Każdą ocenę urazu trzeba zacząć od pewnych czynności, które wykonujemy przed podejściem do osoby poszkodowanej. Zaniechanie tych czynności może doprowadzić do utraty życia ratownika lub osoby poszkodowanej. Bezpieczeństwo i ocena miejsca zdarzenia stanowi bardzo ważną część oceny urazu.

Obejmuje ona zabezpieczenie przed kontaktem z wydzielinami ustrojowymi, ocenę miejsca zdarzenia przed ewentualnymi zagrożeniami, liczbę chorych, środków do udzielania pomocy oraz mechanizmów powstawania obrażeń.

Ocena miejsca wypadku zaczyna się właściwie po zleceniu dyspozytora - wtedy należy już przewidywać co możemy zastać na miejscu zdarzenia, jaki sprzęt będzie nam potrzebny i czy będą konieczne inne środki.

ETAPY OCENY MIEJSCA ZDARZENIA

1. 1.       Bezpieczeństwo własne,

2. 2.       Bezpieczeństwo na miejscu zdarzenia,

3. 3.       Wstępna segregacja poszkodowanych,

4. 4.       Niezbędny sprzęt - siły i środki,

5. 5.       Mechanizm urazu.

 

Ad. 1

Każdy ratownik jest narażony na zakażenie przez płyny ustrojowe na miejscu zdarzenia. Nie tylko ze względu na kontakt z krwią ale również dlatego że poszkodowani potrzebują wspomagania oddychania i innych zabiegów gdzie towarzyszą im różne wydzieliny.

Zawsze w takich sytuacjach potrzebny jest sprzęt ochrony osobistej. Obowiązkowe jest używanie rękawiczek, a w wielu przypadkach potrzebny jest też sprzęt ochrony oczu. Ratownik który jest odpowiedzialny za drożność dróg oddechowych powinien mieć oprócz rękawiczek maskę ochronną na twarzy i ochraniacz na oczy.

Nie należy zapominać o poszkodowanych, czyli zmianie rękawiczek przed udzieleniem pomocy kolejnemu poszkodowanemu.

 

Ad. 2

Już podczas dojazdu na miejsce zdarzenia je ocenić pod katem ewentualnych zagrożeń. Jako pierwszą decyzję należy podjąć jak bezpiecznie zaparkować? Następnie należy ocenić czy samo podejście do poszkodowanego będzie bezpieczne. Ocenia się 3 aspekty:

 

1. 1.       Miejsce wypadku samochodowego - Czy istnieje zagrożenie związane z ogniem lub substancjami toksycznymi? Czy istnieje groźba porażeniem prądem? Czy istnieje niebezpieczeństwo związane z podejściem po lodzie, wodzie, zboczu czy w pobliżu budynków zagrożonych zawaleniem? Bez odpowiedniego zabezpieczenia i masek nie należy wchodzić na obszary, na których stężenie tlenu może być zmniejszone albo panuje toksyczne stężenie substancji chemicznych (kanalizacje, silosy itp.) Nie należy wkraczać na zagrożony teren bez partnera i liny zabezpieczającej.

2. 2.       Miejsce przestępstwa - Zagrożenie może nadal istnieć, nawet jeśli przestępstwa już dokonano. Należy wezwać policję, nie tylko w celu zapewnienia bezpieczeństwa ratowników i ofiar, ale także w celu zabezpieczenia dowodów.

3. 3.       Przypadkowi świadkowie - ratownik jak również osoby poszkodowane mogą być zagrożone przez osoby postronne. Czy świadkowie mówią głośno i niespokojnie? Czy walczą między sobą? Czy mają broń? Czy jest taka możliwość że są pod wpływem alkoholu lub narkotyków? Czy to bójka rodzinna? Czy w pobliżu znajdują się niebezpieczne zwierzęta? Jeśli istnieje zagrożenie przemocą, należy zwrócić się o pomoc do policji.

 

Zawsze należy ocenić, czy po wypadku poszkodowani nadal znajdują się w niebezpieczeństwie. W przypadku zagrożenia pożarem, wodą, substancjami toksycznymi czy zawaleniem się budynku należy natychmiast wynieść ze strefy zagrożonej, co nie oznacza że ratownik musi podejmować takie ryzyko lecz należy wezwać odpowiednie służby ze sprzętem specjalistycznym (policję, straż pożarną, pogotowie energetyczne itd.).

Ratownik musi kierować się rozsądkiem - powinien ratować życie ludzkie, ale nie kosztem własnego.

 

Ad. 3

Należy określić liczbę osób poszkodowanych. Jeżeli przewyższa ona możliwości udzielania pomocy przez zespół ratunkowy, trzeba wezwać dodatkowe jednostki. Należy pamiętać że zwykle dla jednego poważnie poszkodowanego potrzebna jest jedna karetka. Trzeba sprawdzić czy liczba poszkodowanych odpowiada scenie zdarzenia. Jeśli chory lub chorzy są nieprzytomni i nie ma świadków zdarzenia, należy poszukiwać poszlak wskazujących na obecność innych poszkodowanych (plecaki szkolne, paczki po pieluszkach, listę pasażerów autobusu). Jest to szczególnie ważne w nocy lub gdy jest ograniczona widoczność.

 

Ad. 4

Jeżeli jest to możliwe to należy zabrać ze sobą na miejsce wypadku cały potrzebny sprzęt ratowniczy, aby nie tracić potem czasu na powrót do karetki. Pamiętamy o tym że udzielając pomocy następnemu choremu zmieniamy rękawiczki.

W przypadkach gdy mamy do czynienia z poszkodowanym z obrażeniami ciała potrzebny nam będzie sprzęt:

 

1. 1.       ochrony osobistej,

2. 2.       deska ortopedyczna z odpowiednią możliwością unieruchomienia chorego i jego głowy,

3. 3.       odpowiednio dobrany kołnierz,

4. 4.       tlen ze sprzetem do zaopatrzenia dróg oddechowych (miedzy innymi: ssak i worek samorozprężalny z maską),

5. 5.       apteczkę (bandaże, ciśnieniomierz, stetoskop).

 

Jeśli konieczne jest użycie specjalistycznego sprzętu do wydobywania poszkodowanych, dodatkowych karetek lub innego wsparcia, należy wezwać przed podjęciem dalszych czynności.

 

Ad. 5

Po ocenie miejsca zdarzenia pod kątem bezpieczeństwa prowadzenia akcji ratowniczej należy ocenić mechanizm urazu. Może on być oczywisty po obejrzeniu miejsca zdarzenia, ale równie może wymagać zebrania wywiadu od chorego i świadków. Energia podczas wypadków podlega prawom fizyki, dlatego obrażenia można przewidzieć. Wiedza na temat mechanizmu urazu pozwala w dużym stopniu przewidzieć zaistniałe obrażenia, których przeoczenie może być katastrofalne.

Trzeba ocenić, czy mechanizm urazu ma charakter uogólniony (wypadek samochodowy, upadek itp.) czy miejscowy (np. pchnięcie nożem w brzuch itp.). Urazy uogólnione wymagają szybkiej oceny całego ciała, natomiast miejscowe mogą wymagać oceny ograniczonej do danej okolicy ciała.

Czynniki jakie należy uwzględnić to: prędkość uderzenia, kinetyka i rozmiar ciała poszkodowanego oraz oznaki uwolnienia energii (tj. rozległe zniszczenie pojazdu). Istnieje ścisły związek między ciężkością obrażeń ciała poszkodowanego a stopniem uszkodzenia pojazdu, który odzwierciedla zmiany prędkości auta podczas wypadku.

Trzeba odpowiedzieć sobie na następujące pytania:

1. 1.       Co się stało?

2. 2.       W jaki sposób chory doznał obrażeń?

OCENA SYTUACJI

Pierwsza czynnoscia na miejscu zdarzenia jest ocena sytuacji i zabezpieczenie miejsca wypadku przed dalszymi niebezpiecznymi zdarzeniami. Przede wszystkim nale¿y rozpoznac, co sie wydarzyło i jakie sa zagro¿enia dla ratujacego, poszkodowanego i swiadków zdarzenia.

UDZIELAJ?C PIERWSZEJ POMOCY, NIGDY NIE NALEżY RYZYKOWAc SWOJEGO BEZPIECZEnSTWA!!!

Trzeba zorientowac sie, ilu jest poszkodowanych i w jakim sa stanie, ocenic, jak mo¿na zatroszczyc sie o bezpieczenstwo (własne i poszkodowanych), a co nale¿y zrobic dla zabezpieczenia miejsca wypadku przed wystapieniem kolejnych nieszczesliwych zdarzen i jak mo¿na im zapobiec.

Oceniajac sytuacje, nale¿y anga¿owac wszystkie zmysły, aby zauwa¿yc jak najwiecej szczegółów swiadczacych o niebezpieczenstwie urazu lub jego charakterze (np. usłyszec pracujacy silnik, wyczuc zapach benzyny, zobaczyc potłuczona szybe) oraz zapamietac jak najwiecej faktów dotyczacych

wypadku. Nale¿y tak¿e zebrac informacje od uczestników lub swiadków zdarzenia i wezwac pomoc.

BEZPIECZEnSTWO WŁASNE I POSZKODOWANEGO

Oceniajacy sytuacje i udzielajacy pomocy musi przede wszystkim zadbac o własne bezpieczenstwo, a nastepnie o bezpieczenstwo poszkodowanych i innych osób obecnych na miejscu wypadku. Miejsce wypadku należy oznakować, aby uniknac nastepnych ofiar. Na przykład _ jesli zdarzył sie

wypadek drogowy, to trzeba zadbac o zabezpieczenie miejsca i ofiar wypadku przed nastepnymi kolizjami (w tym celu inny samochód lub motorower mo¿e zatrzymac sie w taki sposób, aby osłaniał poszkodowanych przed nadje¿d¿ajacymi pojazdami i oswietlał miejsce wypadku) i ustawic trójkat ostrzegawczy na jezdni w odległosci 30 _ 50m od miejsca katastrofy.

Nasza pomoc bedzie skuteczniejsza, jesli poprosimy o nia osoby postronne, najlepiej _ ka¿da z osobna, indywidualnie. Polecenia kierowane do pomagajacych musza byc krótkie, jasne i skierowane do konkretnej osoby. Gdy w pobliżu nie ma osób postronnych i ratownik jest sam na miejscu wypadku, wówczas powinien głosno wołac o pomoc.

Jesli tego wymaga sytuacja, to nale¿y natychmiast wezwac odpowiednie słu¿by, np. stra¿ po¿arna, policje. Przystepujac do udzielania pierwszej pomocy, trzeba zało¿yc foliowe lub lateksowe rekawiczki, poniewa¿ poszkodowani na ogół krwawia, a ka¿da krew nale¿y traktowac jak zaka¿ona. Jesli nie ma rekawiczek, mo¿na skorzystac z torebki foliowej, nieprzemakalnej tkaniny itp.

O!Polskie Ratownictwo - Opole i Opolszczyzna

http://ratownictwo.opole.pl Kreator PDF Utworzono 6 July, 2009, 08:25

Poszkodowanemu, który leży na drodze, jezdni udziela sie pomocy dopiero po przetransportowaniu w bezpieczne miejsce (pobocze, chodnik).

KAŻD? SYTUACJe NALEŻY NAJPIERW OCENIc, A NASTePNIE PRZEDSIeWZI?c STOSOWNE DO ZAGROŻENIA SRODKI BEZPIECZEnSTWA!!!

ZASADY UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY

Niosac pomoc poszkodowanym, należy zawsze przestrzegac podstawowych zasad udzielania pierwszej pomocy. Trzeba pamietac, że poszkodowani i swiadkowie zdarzenia reaguja emocjonalnie, łatwo wpadaja w panike, która udziela sie wszystkim. Równie¿ udzielajacy pomocy ulega emocjom, działa w stresie, niekiedy sam mo¿e potrzebowac wsparcia psychicznego.

ZAWSZE NAJPIERW UDZIELA SIe POMOCY NAJCIe¯EJ POSZKODOWANYM, A DOPIERO POTEM MO¯NA SIe ZAJ?c INNYMI OSOBAMI!!!

Zasada jest, ¿e udzielajac pomocy poszkodowanym, informuje sie ich o tym, co i w jakim celu sie robi. Sprzyja to uspokojeniu poszkodowanych, budzi ich zaufanie do ratownika i wiare w jego kompetencje. Jesli poszkodowany mo¿e mówic, to trzeba zapytac go, jak sie nazywa, co sie wydarzyło, jak sie czuje, gdzie odczuwa ból, czy powiadomic kogos z rodziny, a jak tak _ to kogo itp. Wa¿na jest te¿ umiejętność słuchania, zawsze nale¿y wysłuchac poszkodowanego do konca, a dopiero pózniej zadac mu kolejne pytanie.

W ¿adnym razie nie wolno pozostawic poszkodowanego bez opieki. Trzeba zadbac o ich bezpieczenstwo, zapobiec utracie ciepła i wspierac psychicznie, co pozwoli opanowac wstrzas, a na pewno uchroni przed jego dalszym pogłebianiem sie. Odpowiadajac spokojnie i cierpliwie na pytania poszkodowanych, osłaniajac ich przed ciekawskimi spojrzeniami gapiów, mo¿na im zapewnic pewien komfort psychiczny.

Je¿eli sa swiadkowie zdarzenia, to mo¿na ich zaanga¿owac do udzielania pomocy. Trzeba im wyraznie wskazac, w czym i jak moga pomóc, i w miare możliwosci sprawdzac ich sposób wykonywania polecenia. Można też poprosic ich o oznakowanie miejsca wypadku, wezwanie pomocy, sprawowanie opieki nad mniej poszkodowanymi, rozmawianie z nimi, wspieranie psychiczne itp.

W sytuacji, gdy w wypadku jest wiecej poszkodowanych, najpierw trzeba uzielic pomocy osobom najcieżej poszkodowanym, których życie jest zagrożone, np. osobom z zaburzeniami oddychania, zatrzymaniem akcji serca, rozległymi ranami, z silnymi krwotokami oraz pogłebiajacym sie wstrzasie. Dlatego tak wa¿na jest wstepna ocena i analiza sytuacji i rozpoznanie urazów.

Tylko przestrzeganie wypracowanego na podstawie wieloletnich doswiadczen schematu postepowania ratowniczego, pozwoli udzielic pomocy sprawnie i w miare bezpiecznie oraz uniknac popełnienia błedu.

3. Edukacja dla bezpieczeństwa.

Nowy przedmiot - edukacja dla bezpieczeństwa

Katarzyna Hall, Minister Edukacji Narodowej i Bogdan Klich, Minister Obrony Narodowej, podpisali 21 października porozumienie pomiędzy MEN i MON o współpracy na rzecz edukacji obywatelskiej, patriotycznej i proobronnej młodzieży szkolnej. W przyszłym roku szkolnym w gimnazjach i liceach pojawi się nowy przedmiot: edukacja dla bezpieczeństwa. Zastąpi on dotychczasowe przysposobienie obronne.

Minister Katarzyna Hall powiedziała, że z myślą o jakości edukacji w naszym kraju staramy się aktualizować również treści związane z bezpieczeństwem. - Wprowadzamy nowy przedmiot w gimnazjum „edukacja dla bezpieczeństwa" , który zastąpi dotychczasową ofertę przysposobienia obronnego i będzie kontynuowany w szkołach ponadgimnazjalnych. Minister Klich podziękował szefowej resortu edukacji za pełną otwartość i wolę osiągnięcia porozumienia. - Podpisaliśmy porozumienie, aby ten patriotyzm, patriotyzm odpowiedzialności zakorzenił się w tradycji narodowej i żeby z niego korzystały i szkoła polska i polskie wojsko.

- Szkolne programy muszą być dostosowane do wymogów współczesności. Teraz zadaniem szkoły jest przygotowanie do bezpiecznego życia w warunkach pokoju, gdy zagrożenia są zupełnie inne niż w warunkach wojennych - tłumaczy Zbigniew Marciniak, wiceminister edukacji. - Pod tym kątem zmieniono szkolne programy niemal na całym świecie, nasze także wymagały takiego unowocześnienia.

Gimnazjaliści będą uczyć się o zagrożeniach w czasie pożaru, powodzi, tąpnięcia, katastrof komunikacyjnych. Nauczą się udzielać pierwszej pomocy, gasić płonącą odzież na człowieku, tłumić zarzewie ognia, ewakuować budynek własnej szkoły. Nauczyciel wyjaśni, dlaczego warto obserwować poziom wody w rzekach, wskaźniki urządzeń hydrotechnicznych i melioracyjnych. I jak pomóc w przypadku zatrucia pokarmowego albo chemicznego, porażenia prądem, poparzenia, wyziębienia lub przegrzania organizmu. W liceum i technikum będą lekcje o profilaktyce HIV oraz o przemocy seksualnej.

Współpracująca przy tworzeniu nowego programu nauczania Komenda Główna Policji chce, by młodzież świadomie unikała zagrożeń ze strony innych: narkotyków, przemocy - także seksualnej. Nauczyciel będzie uświadamiał dzieciom ich prawa i zagrożenia. Ministerstwo Obrony już podpisało umowę z MEN o współpracy przy tworzeniu nowych podstaw programów nauczania dla szkół.

Od roku szkolnego 2009/20010 lekcje o bezpieczeństwie będą prowadzone w pierwszych klasach szkół podstawowych i gimnazjów. Potem zaczną się w pozostałych klasach.

W przyszłym roku szkolnym lekcje przysposobienia obronnego zastąpi w gimnazjach edukacja dla bezpieczeństwa - informuje dziennik "Polska". Uczniowie będą się na nich uczyć m.in. pierwszej pomocy i profilaktyki HIV.

Ministerstwo edukacji podjęło taką decyzję by dostosować program nauczania do wymogów współczesności i Unii Europejskiej. - Chodzi o to, by nastolatki uczyły się, jak zachowywać się w warunkach pokoju, a nie wojny - tłumaczy "Polsce" Zbigniew Marciniak, wiceminister edukacji.

Na zajęciach z edukacji dla bezpieczeństwa gimnazjaliści i licealiści dowiedzą się jak postępować w przypadku pożaru, powodzi, wypadku drogowego, czy ataku terrorystycznego. Nauczą się jak udzielać pierwszej pomocy i jak ewakuować szkołę oraz co zrobić w przypadku poparzenia, wyziębienia i przegrzania, zatrucia pokarmowego i chemicznego, porażenia prądem oraz złamania i zwichnięcia. W ramach lekcji odbędą się również zajęcia o profilaktyce HIV i przemocy seksualnej. Dzieci mają być uświadamiane, co im grozi ze strony dorosłych i rówieśników oraz jakie przysługują im prawa. - Szkoła ma także uczyć ograniczonego zaufania do mediów i internetu - mówi dziennikowi Marciniak. Nastolatki zapoznają się też z podstawami kodeksu karnego i cywilnego.

W tworzeniu nowego programu pomogą policjanci, którzy zajmą się edukacją komunikacyjną. Już w szkole podstawowej uczniowie będą uczyć się zasad ruchu drogowego i znaków drogowych. Zgodnie z planem Komendy Głównej Policji, po szóstej klasie uczniowie mogliby zdawać egzamin na kartę rowerową, a pod koniec szkoły średniej - egzamin na prawo jazdy.

Zajęcia z edukacji dla bezpieczeństwa zawierałyby również elementy obronności, ale w znacznie mniejszym stopniu niż dotychczasowe lekcje przysposobienia obronnego. Gimnazjaliści będą się więc uczyli o polskich siłach zbrojnych oraz dokumentach ONZ gwarantujących bezpieczeństwo na świecie. Dowiedzą się też jak używać maski gazowej i jak rozpoznawać substancje toksyczne. Nie będzie natomiast rzucania atrapami granatów, wycieczek na poligon, strzelania z broni sportowej czy sporządzania mapy. Lekcje mają jednak zachęcać do wyboru zawodu żołnierza.

MEN podpisało już umowę z Ministerstwem Obrony o współpracy w tworzeniu programu edukacji dla bezpieczeństwa.

Lekcje tego przedmiotu rozpoczną się w roku szkolnym 2009/2010 w pierwszych klasach szkół podstawowych i gimnazjów. Będą kontynuowane w liceum.

4. Bezpieczeństwo publiczne w świetle Konstytucji RP.

Bezpieczeństwo publiczne- ogół warunków i instytucji chroniących życie, zdrowie i mienie obywateli oraz majątek ogólnonarodowy, ustrój i suwerenność państwa przed zjawiskami groźnymi dla ładu prawnego. Obowiązek ochrony bezpieczeństwa publicznego spoczywa na wszystkich organach państwowych i obywatelach.

Bezpieczeństwo publiczne- taki stan istniejący w państwie, który człowiekowi a także ogółowi społeczeństwa nie grozi żadne niebezpieczeństwo.

Bezpieczeństwo publiczne - ogół warunków i instytucji chroniących życie, zdrowie, mienie obywateli oraz majątek ogólnonarodowy, ustrój i suwerenności państwa przed zjawiskami groźnymi dla ładu prawnego. A także przed zjawiskami mogącymi zakłócić normalne funkcjonowanie obywateli, godzącymi w ogólno-przyjęte normy postępowania. Bezpieczeństwo publiczne jest także stanem w społeczeństwie który umożliwia jego sprawne funkcjonowanie. Zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego mogą mieć charakter zarówno wewnętrzny jak i zewnętrzny, czyli mieszczą się tu ingerencję ze strony innych podmiotów państwowych w sprawy wewnętrzne a także wewnętrzne konflikty i napięcia społeczne. Często przestępczość zakłóca ten ład co rodzi w społeczeństwie poczucie niesprawiedliwości i braku kontroli państwa nad tym zjawiskiem.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej - najważniejszy akt prawny Rzeczpospolitej Polskiej, uchwalony 2 kwietnia 1997 roku, zatwierdzony w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 roku.

KOMPETENCJE PREZYDENTA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA I OBRONNOŚCI PAŃSTWA

Uprawnienia Prezydenta RP w zakresie bezpieczeństwa i obronności państwa wynikają wprost z postanowień Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Przepis art. 126 ust. 2 Konstytucji stanowi, iż "Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium". Ponadto na podstawie przepisu art. 133 Konstytucji, Prezydent jest reprezentantem państwa "w stosunkach zewnętrznych". Rozwinięcie ogólnej normy konstytucyjnej odnoszącej się do kwestii stania na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium, zostało dokonane w ustawie z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2004r. Nr 241, poz. 2416 z późn. zmianami). Zgodnie z zapisem art. 4a, ust.1 ustawy, Prezydent:

1. zatwierdza, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, strategię bezpieczeństwa narodowego;

2. wydaje, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, w drodze postanowienia, Polityczno-Strategiczną Dyrektywę Obronną Rzeczypospolitej Polskiej oraz inne dokumenty wykonawcze do strategii bezpieczeństwa narodowego;

3. zatwierdza, na wniosek Rady Ministrów, plany krajowych ćwiczeń systemu obronnego i kieruje ich przebiegiem;

4. postanawia, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, o wprowadzeniu albo zmianie określonego stanu gotowości obronnej państwa;

5. może zwracać się do wszystkich organów władzy publicznej,administracji rządowej i samorządowej, przedsiębiorców, kierowników innych jednostek organizacyjnych oraz organizacji społecznych o informacje mające znaczenie dla bezpieczeństwa i obronności państwa;

6. inicjuje i patronuje przedsięwzięciom ukierunkowanym na kształtowanie postaw patriotycznych i obronnych w społeczeństwie.

Zatwierdzane i wydawane przez Prezydenta dokumenty stanowią podstawę do realizacji przedsięwzięć oraz planowania zamierzeń w sferze polityki bezpieczeństwa narodowego, jak również w sferze podejmowania czynności mających na celu doskonalenie system obronnego państwa.

Ogólne kompetencje w obszarze stania na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium zobowiązują Prezydenta do analizowania i oceny ewentualnych zagrożeń oraz uruchamiania prawnie dopuszczalnych działań w celu przeciwdziałania tym zagrożeniom. W zależności od charakteru i stopnia zagrożenia zewnętrznego państwa Prezydent może:
- zarządzić, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej polskiej (art. 136).

Kolejną, istotną prerogatywę głowy państwa zawiera art. 234 Konstytucji stanowiący, iż:
"Jeżeliw czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie,Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydajerozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych wart. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejmna najbliższym posiedzeniu".

Ta norma konstytucyjna daje szczególne uprawnienia Prezydentowi do dysponowania, w określonej sytuacji zaistniałej w państwie i w ściśleokreślonym czasie, uprawnieniami przynależnymi zarówno władzy ustawodawczej, jak i władzy wykonawczej. Podkreślić należy, iż tylkoPrezydent został wyposażony w takie kompetencje, co potwierdza kluczową jego rolę w systemie bezpieczeństwa narodowego.

Ponadto na podstawie postanowień Konstytucji Prezydent RP, w dziedzinie bezpieczeństwa państwa:

1. nadaje - na wniosek Ministra Obrony Narodowej - określone w ustawach stopnie wojskowe (art. 134 ust. 5);

2. w razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji - na wniosek Rady Ministrów - może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa (art. 229);

3. w razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa,bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego - na wniosek Rady Ministrów - może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy jednak niż90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa (art.230 ust. 1).

Podkreślenia wymaga fakt, iż na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym w czasie jego trwania Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów,może postanowić o użyciu oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa, jeżeli dotychczas zastosowane siły i środki zostały wyczerpane.

Kompetencje Prezydenta RP w zakresie bezpieczeństwa i obronności państwa zostały również określone w ustawie o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Dotyczą one głównie sprawowania zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi:

Prezydent RP jako zwierzchnik Sił Zbrojnych, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, określa główne kierunki rozwoju Sił Zbrojnych oraz ich przygotowań do obrony państwa (art. 5 pkt 1), a także może uczestniczyć w odprawach kierowniczej kadry Ministerstwa Obrony Narodowej i Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (art. 5 pkt.2).

Ponadto, Prezydent decyduje, na wniosek Rady Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów, o wysłaniu Sił Zbrojnych poza granice kraju. Odbywa sięto w przypadku:

1. użycia Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa w celu udziału w:
   a) konflikcie zbrojnym lub dla wzmocnienia sił państwa albo państw sojuszniczych,
   b) misji pokojowej,
   c) akcji zapobieżenia aktom terroryzmu lub ich skutkom.

Okres wojny i wynikająca stąd specyfika kierowania państwem i jego obroną wymaga przyjęcia zasady jednoosobowego dowodzenia i ponoszenia jednoosobowej odpowiedzialności. Wymienione wcześniej zapisy konstytucyjne dotyczące uprawnień Prezydenta w tym zakresie tj. -najwyższy zwierzchnik Sił Zbrojnych, zarządzanie powszechnej mobilizacji i użycie Sił Zbrojnych do obrony RP, mianowanie na czas wojny Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, wydawanie w okresie stanu wojennego rozporządzeń z mocą ustawy - predysponują Prezydenta do kierowania obroną państwa w okresie zagrożenia bezpieczeństwa i w czasie wojny. Jednakże w tym przypadku zostaje zachowany element współdziałania dwóch ośrodków władzy wykonawczej. Regulują to zapisy art. 10 wymienionej wyżej ustawy o stanie wojennym tj.:

"Jeżeli w czasie stanu wojennego wystąpi konieczność obrony państwa,obroną tą kieruje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej we współdziałaniu z Radą Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w czasie stanu wojennego w szczególności:

1. postanawia, na wniosek Rady Ministrów, o przejęciu organów władzy publicznej na określone stanowiska kierowania;

2. postanawia, na wniosek Rady Ministrów, o stanach gotowości bojowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, zwanych dalej "Siłami Zbrojnymi";

3. określa, na wniosek Rady Ministrów, zadania Sił Zbrojnych w czasie stanu wojennego;

4. może mianować, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych;

5. zatwierdza, na wniosek Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, plany operacyjnego użycia Sił Zbrojnych;

6. uznaje, na wniosek Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, określone obszary Rzeczypospolitej Polskiej za strefy bezpośrednich działań wojennych".

Dokonując analizy instrumentów prawnych będących w posiadaniu Prezydenta nie sposób pominąć uprawnień związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa wewnętrznego państwa. Należy przywołać tu art. 18 ustawy o policji, który stanowi, iż "w razie zagrożenia bezpieczeństwa publicznego lub zakłócenia porządku publicznego, zwłaszcza poprzez sprowadzenie:

1. niebezpieczeństwa powszechnego dla życia, zdrowia lub wolności obywateli;

2. bezpośredniego zagrożenia dla mienia w znacznych rozmiarach;

3. bezpośredniego zagrożenia obiektów lub urządzeń, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy;

4. zagrożenia przestępstwem o charakterze terrorystycznym bądź jego dokonanie w stosunku do obiektów mających szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, bądź mogącym skutkować niebezpieczeństwem dla życia ludzkiego

jeżeli użycie uzbrojonych oddziałów i pododdziałów Policji okaże się niewystarczające, to Prezydent może postanowić, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, o użyciu oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do pomocy Policji.

Mając na uwadze przyznane Prezydentowi tak szerokie kompetencje,zwłaszcza odnoszące się do sprawowania funkcji strażnika suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium, Konstytucja ustanawia Radę Bezpieczeństwa Narodowego jako organ doradzający Prezydentowi w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa.

Dla zapewnienia forum współpracy w obszarze władzy wykonawczej,Konstytucja ustanawia jeszcze jeden organ w postaci Rady Gabinetowej,nie posiadającej jednakże żadnych kompetencji władczych.

Zgodnie z ustawą o powszechnym obowiązku obrony Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wykonuje zadania w zakresie bezpieczeństwa i obronności przy pomocy Biura Bezpieczeństwa Narodowego. Wobec braku odpowiedniego, strategicznego centrum na szczeblu państwa zajmuje się ono także monitorowaniem przedsięwzięć mających wpływ na stan bezpieczeństwa i obronności państwa. Oznacza to w praktyce zupełnie nową rolę Biura Bezpieczeństwa Narodowego.

Prezydent wyposażony w przedstawione wyżej kompetencje jest zasadniczym ogniwem systemu bezpieczeństwa naszego państwa tworzącego zintegrowaną strukturę, w skład której wchodzi całość sił i środków państwa przewidzianych do realizacji zadań w dziedzinie bezpieczeństwa.

9.Agresja, zachowania agresywne i przemoc

Zdefiniowanie pojęcia agresji i przemocy to trudne i złożone zadanie. Definiowaniu pojęcia agresja towarzyszy wiele trudności, tak ze względu na wieloznaczność terminu. Różnice w rozumieniu zjawiska agresji wiążą się z poglądami na jej genezę. Samo pojęcie, jak i zjawisko możemy rozpatrywać w wielu aspektach: prawnym, moralnym, psychologicznym, pedagogicznym, socjologicznym czy kulturowym.

Pomimo, że problemem agresji zajmują się pedagodzy, psycholodzy, to sam termin agresja nie został jednoznacznie określony w literaturze. W. Okoń w nowym słowniku pedagogicznym określa agresję jako działanie ukierunkowane na wyrządzenie krzywdy innym osobom, którego nie można usprawiedliwić ze społecznego punktu widzenia. W psychologii oznacza działanie skierowane przeciwko osobom lub przedmiotom, które wywołuje u jednostki gniew lub niezadowolenie. Agresja i przemoc w potocznym języku traktowane są prawie jednoznacznie. W psychologicznym ujęciu rozumiane są odmiennie.

Formą zachowania agresywnego jest pojawiająca się wśród uczniów przemoc. Zachowanie agresywne to każde intencjonalne działanie zmierzające, w sposób bezpośredni lub pośredni, do wyrządzenia krzywdy podmiotowi motywowanemu do jej uniknięcia a także wszelkie zachowania będące ekspresją uczuć agresywnych. Psychologowie społeczni definiują agresywne działanie jako zamierzone zachowanie mające na celu spowodowanie cierpienia psychicznego lub fizycznego. Agresję w ujęciu socjologicznym rozumie się jako impulsywne zachowanie, niejednokrotnie podyktowane frustracją, zmierzające do zadania bólu, cierpienia fizycznego lub psychicznego, do wyrządzenia szkody istocie żywej a także sobie (autoagresja). Z innej strony ujmuje omawiane zjawisko P. Stępień - biolog twierdząc, że agresja, czyli zespół wrogich zachowań wobec członków tego samego gatunku - jest jednym z istotnych zachowań zwierząt i człowieka. Stanowi podstawowy mechanizm ustalania i obrony terenu osobników, określenia hierarchii w obrębie grupy zwierząt i samców rywalizujących o samice.

Często słowo przemoc bywa synonimem słowa zachowania agresywnego. Jednak dla zróżnicowania sytuacji szkolnych oraz podejmowania skutecznych działań wprowadzono regułę dla obu pojęć. Przemoc zawsze skierowana jest na kogoś, natomiast agresja może być skierowana na kogoś, ale może też mieć formę autoagresji, czyli być skierowana na siebie. O przemocy można mówić w wypadku nierównowagi sił, wtedy, gdy osoba posiada przewagę fizyczną lub psychiczną i używa jej przeciwko osobie słabszej. W przypadku przemocy stosowane są te same formy zachowań jak w przypadku agresji, a więc forma werbalna i fizyczna. Agresja może być sposobem podporządkowania człowieka i pełni wówczas funkcję przemocy. Agresja jest fizjologicznym stanem organizmu, natomiast przemoc pozostaje zawsze terminem abstrakcyjnym. Wszelkie formy negatywnych zachowań, postaw czy też poglądów mogą nosić znamiona zarówno agresji jak i przemocy.

Na gruncie pedagogiki pojęcia „agresja” i „przemoc” należy stosować łącznie i rozumieć je jako celowe, bezpośrednie i instrumentalne szkodzenie innym, do których dochodzi w wyniku użycia siły fizycznej lub za pomocą środków psychicznych i werbalnych. Mogą być one kierowane zarówno przeciwko osobom, jak i rzeczom. Według J. Surzykiewicza agresja to pewne kategorie problemowe zachowań w szkole (z łac. agressio - napaść), w psychologii oznacza działanie skierowane przeciwko przedmiotom lub osobom, wywołującym u jednostki gniew lub niezadowolenie. Celem jest wyrządzenie szkody przedmiotowi agresji. Podjęte działanie określa się w tym przypadku mianem „agresji”, a sam zamiar „agresywnością”.

Agresywność jako dyspozycję osobowościową, dzielimy na pięć szczegółowych kategorii powiązanych z danym rodzajem agresji. Pierwszą z nich jest agresja bezpośrednia, która wyraża się poprzez użycie siły fizycznej przeciwko drugiej osobie celem wyrządzenia jej krzywdy. Drugą stanowi agresja pośrednia, gdzie na celu jest wyrządzenie krzywdy drugiej osobie, z wyłączeniem użycia przemocy fizycznej (złośliwe plotki, żarty). Trzecią kategorią jest złośliwość emocjonalna, która ujawnia się poprzez tendencje do przejawiania negatywnych uczuć przy najmniejszej prowokacji ze strony innych. Jej cechy to szorstkość, zrzędliwość, grubiańskość. Kolejną czwartą kategorię stanowi opozycyjność, czyli wszystkie zachowania skierowane przeciwko autorytetowi lub władzy, zarówno sprzeciw jak i walka przeciw obowiązującym normom i zachowaniom. Ostatnią piątą kategorią jest agresja werbalna, którą rozumie się jako wyrażanie negatywnych uczuć zarówno formą sprzeczania się, krzykiem jak i treścią wypowiedzi słownych, czyli groźby czy przekleństwa.

Przemoc ujmuje się w węższym i szerszym zakresie, niekiedy te zakresy nakładają się w większym lub mniejszym stopniu. Kiedy indziej terminy „przemoc” i „agresja” są używane zamiennie. Dość często przez przemoc rozumie się tylko agresję fizyczną. Przemoc to wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby bez jej przyzwolenia. Przemoc fizyczną stosuje się np. czasami przy zgwałceniu, eksmisji z mieszkania, tymczasowym aresztowaniu, zastosowaniu kary pozbawienia wolności. Skutkami przemocy może być dokuczani, które może dotyczyć każdego, niezależnie od zdolności, wyglądu, umiejętności czy sprawności fizycznj. Skutkiem przemocy jest również prześladowanie. Zdarzają się ludzie, którzy mogą wyglądać i zachowywać się tak, że inni częściej im dokuczają, jednak to nie one są za to odpowiedzialne. Według K. Kmiecik-Barana przemoc to zachowanie aktywne i jednocześnie destruktywne w stosunku do innej osoby lub grupy osób w wyniku, których inne osoby ponoszą uszczerbek na ciele lub w zakresie funkcji psychicznych. Konsekwencję przemocy ponoszą wszyscy uczestnicy takich sytuacji. Ofiary przeżywają trudne emocje takie jak poczucie poniżenia i upokorzenia, wstyd, lęk, rozpacz i smutek. Długofalowe skutki dla ofiar to obniżona samoocena i problemy społeczne, czyli trudności w nawiązywaniu kontaktów, skłonność do izolacji.

Podsumowując, trzeba stwierdzić, że w przedstawionych definicjach agresji i przemocy na ogół są dwa podstawowe elementy tych cech, które wskazują na istotę powstawania tego zjawiska a mianowicie negatywne skutki dla ofiary, jakie niosą ze sobą agresywne zachowania oraz intencjonalność sprawcy, czyli zachowanie takie podejmowane jest z zamiarem świadomego wyrządzenia szkody, krzywdy osobie, na którą jest skierowane. Sprawcę natomiast opisuje się jako pragnącego zranić fizycznie lub psychicznie ofiarę.

• 2.2. Formy i przejawy agresji wśród młodzieży szkolnej

Zachowanie agresywne może być jawne - o fizycznym lub werbalnym charakterze - może wystąpić jako zamaskowane. Do zachowań agresywnych zalicza się: grożenie, tyranizowanie, inicjowanie bójek, stosowanie broni, okrucieństwo fizyczne w stosunku do ludzi i zwierząt, wymuszanie pieniędzy, podpalenie którego motywem jest wyrządzenie szkody, celowe niszczenie cudzej własności.

J. Pospieszyl uważa, że „celem agresji jest zaszkodzenie ofiarze”, podczas gdy celem przemocy jest „wywarcie pewnego wpływu” na ofiarę, aby zmusić do postępowania zgodnie z wolą agresora.

Mówi się o agresji przejawianej w formie czynności fizycznej, werbalnych, symbolicznych, kierowanych złością, chęcią szkodzenia innym, dążeniom do sprawienia przykrości cierpienia. Zachowanie agresywne to atak kierowany przeciw określonym osobom lub rzeczom. Może ono mieć formę zachowań napastliwych lub destruktywnych o bezpośrednim lub pośrednim charakterze. Do bezpośrednich zachowań napastliwych należą proste zachowania cechujące się stosunkowo krótkimi atakami fizycznymi, stosowanymi także przy użyciu prostych narzędzi. Agresja w sensie ogólnym wyraża się często w formie złożonych zachowań napastliwych i przybiera wtedy postać bójek, zastraszania kogoś, niesprawiedliwego traktowania. Pośrednie zachowania napastliwe występują zazwyczaj jako dokuczanie, przeszkadzanie, polegają także na niszczeniu lub uszkadzaniu rzeczy stanowiących własność osoby będącej przedmiotem agresji.

Mianem agresji jawnej określana jest agresja fizyczna, werbalna lub ekspresyjna agresja bezpośrednia, natomiast pośrednia rozumiana jako słowna, przyjmująca postać oszczerstw i pomówień. Mówi się też o agresji fizycznej i słownej oraz agresji bezpośredniej i pośredniej. Agresja bezpośrednia polega na ataku skierowanym wprost na określoną osobę lub rzecz. Przy agresji pośredniej zachowania powodują szkodę lub przykrość osobie, na którą skierowana jest agresja, nie przybiera formy bezpośredniego na nią ataku. Agresja słowna wyraża się w formie wypowiedzi poniżających, gróźb, wprowadzania w błąd. Może wystąpić agresja słowna pośrednia zmierzająca do wytworzenia negatywnej aury wokół atakowanej osoby i do obniżenia jej wartości w oczach innych. Wyraża się np.: wyśmiewaniem poglądów, religii, narzucaniem własnych poglądów, brakiem zainteresowania, szacunku, stałą krytyką, wyzywaniem, poniżaniem, zawstydzeniem, upokarzaniem itp.. Agresja fizyczna wyraża się w biciu, szarpaniu, kopaniu, obezwładnianiu, policzkowaniu, szczypaniu, duszeniu, biciu otwartą ręką i pięściami, wyśmiewaniu itp..Agresja fizyczna może mieć charakter instrumentalny i emocjonalny. Z agresją instrumentalną mamy do czynienia wtedy, gdy agresor chce coś zdobyć lub osiągnąć jakiś cel np. wymuszanie pieniędzy. Agresja instrumentalna - agresja jako środek służący do osiągnięcia jakiegoś celu, innego niż zadanie bólu czy sprawienie przykrości. Jest aktem odnoszącym się do zachowań międzyludzkich (interpersonalna) organizowanym w celu wyrządzenia szkody jednostce lub grupie społecznej, jest umyślnym działaniem na szkodę jednostki, którego nie da się społecznie usprawiedliwić. Agresja interpersonalna prowadzi do skrzywdzenia tych osób, na które jest ukierunkowana.

1. Agresja emocjonalna występuje wtedy, gdy dziecko przeżywa lęk lub złość, np. dziecko może zachować się agresywnie w sytuacji, kiedy zostało wyśmiane przez nauczyciela przed całą klasą.

2. Agresja wroga - atak agresji z uczucia gniewu i mający na celu zadanie bólu lub spowodowanie obrażeń fizycznych.

3. Agresja słowna może przybierać formę bezpośrednich wypowiedzi napastliwych szkodzących, poniżających, ale też pośrednich mających wyrządzić przykrość lub szkodę danej osobie poprzez skierowanie wypowiedzi agresywnych osób trzecich.

Chłopcy posługują się częściej agresją fizyczną, dziewczęta natomiast odwołują się częściej do interakcyjnych i społecznych form krzywdzenia, odbieranych też jako takie przez ich rówieśników, np.: rozpowszechniają krzywdzące informacje itp..

Agresja i przemoc rozumiane są tu jako celowe, bezpośrednie i instrumentalne szkodzenie innym, do którego dochodzi w wyniku użycia siły fizycznej lub przy pomocy środków psychicznych i werbalnych. Mogą być skierowane zarówno przeciwko osobom, jak i przedmiotom.

Zdaniem Fritza Redla amerykańskiego psychologa mamy do czynienia z trzema rodzajami agresji u uczniów:

1. Pierwsza do jako agresja frustracyjna, przeniesionego z domu rodzinnego, ale wybucha dopiero w szkole.

2. Drugi rodzaj agresji zrodzony w środowisku szkolnym, stanowi reakcję ucznia na sytuację, która wydarzyła się właśnie w tym miejscu. Będą to sytuacje konfliktowe w relacjach z kolegami i nauczycielami.

3. Agresja może być także odreagowaniem stanu wewnętrznego dziecka.

Skoncentrowane na własnych myślach, marzeniach, przeżyciach reaguje agresywnie, bo coś przychodzi mu do głowy. Atakuje na przykład kolegę z ławki z przodu.

Psychologiczne badania przyczyniły się do wykrycia agresji frustracyjnej, naśladowczej oraz instrumentalnej.

1. Agresja frustracyjna - jest konsekwencją blokady potrzeby afiliacji (związków uczuciowych), która jest spowodowana oziębłością uczuciową rodziców, nadmierną surowością oraz stosowaniem kar fizycznych, blokady potrzeby uznana społecznego spowodowanej zbyt częstym upominaniem go, wytykaniem braków itp., blokady potrzeby samodzielności, wywołanej zbyt licznymi zakazami i nakazami pochodzącymi od dorosłych.

2. Agresja naśladowcza - jest wynikiem mimowolnego naśladownictwa modeli agresywnego zachowania się, z którymi dana osoba styka się w swym otoczeniu; modelem bywa zachowanie rodziców, kolegów, sąsiadów, mogą to być również filmy, książki itp..

3. Agresja instrumentalna - jej motywem są określone cele działania, agresja odgrywa rolę instrumentu umożliwiającego osiągnięcie celu; a jej przyczyną może być nieprawidłowo ukształtowana hierarchia wartości lub przeświadczenie o wyższości lub nadzwyczajnych przywilejach, np. chłopiec wymuszający pieniądze od innych dzieci, grożący pobiciem i w razie niespełnienia jego rozkazu realizujący swe groźby. Jeśli kilkakrotnie uda mu się, to agresywne zachowanie ulegnie utrwaleniu.

Agresja przejawiać może się na różne sposoby, które można jednak sprowadzić do dwóch kategorii, agresji czynnej i biernej. Obie postacie agresji niosą w sobie jednakowy ładunek wrogości i są atakiem na człowieka, który jego zdaniem zasługuje na atak. Czynną agresję łatwo zidentyfikować, ponieważ nie można jej ukryć i z reguły bywa głośna, a co najmniej widoczna. Jej zewnętrzne oznaki to krzyki, oskarżenia, złośliwości, szyderstwa, groźby i przemoc fizyczna. Naukowcy twierdzą, że czynna agresja jest próbą ochrony samego siebie (w sensie poczucia własnej wartości, własnych potrzeb, przekonań, czy stanu, posiadania). Wyrasta ona często z głębokiego braku poczucia bezpieczeństwa. Agresja czynna jest równie często stosowana przez dzieci w szkole jak i agresja bierna. Bierna agresja jest próbą manipulacji drugą osobą, dokuczenia jej lub zranienia bez ryzykowania otwartego konfliktu. Bierna agresja jest bardziej destrukcyjna od czynnej. Bierny agresor nie daje się złapać na gorącym uczynku, w związku, z czym odsłonięcie działającego u niego mechanizmu zaprzeczania i skłonienie do podjęcia uczciwych, równoprawnych negocjacji może okazać się bardzo trudne. Te dzieci, które uciekają do agresji biernej zazwyczaj zaprzeczają, że czują gniew wobec drugiej osoby czy wobec samego siebie.

Przykłady form biernej agresji:

1. Techniki zwlekania: spóźnianie się, lenistwo;

2. Nie odzywanie się, naburmuszona mina, spóźnianie się;

3. Rozpuszczanie plotek, sabotowanie danej osoby przy jednoczesnym unikaniu bezpośredniej konfrontacji;

4. Nie przyznawanie się do gniewu;

5. Ignorowanie rozmówcy;

6. Świadome „granie na nerwach” drugiej osobie, ale bez przekraczania granic otwartego konfliktu.

Ofiary najczęściej są:

1. przezywane (mają przezwiska i ksywki), wyśmiewane, zastraszane;

2. zaczepiane, czasami bardzo brutalnie bite, wciągane w bójki i kłótnie, w których są słabszą stroną (często płaczą i próbują uciec lub wycofać się);

3. zastraszane; dość powszechne jest zabieranie książek i innych drobnych rzeczy.

Ich własność jest niszczona np. zawartość tornistra wysypywana i rozrzucana po podłodze. Zdarza się też wymuszanie małych kwot pieniędzy.

Coraz bardziej niepokoi wzrost zjawiska przemocy wśród dzieci i młodzieży szkolnej, które często staje się niejako „normą postępowania”. Jak wiadomo metody stosowania przemocy w stosunku do rówieśników czy też młodszych kolegów są bardzo różne i przybierają formy nie tylko znęcania się fizycznego, ale i psychicznego.

• Przyczyny i uwarunkowania zachowań agresywnych

Przyczyn agresji i związanej z nią przemocy nie można wyjaśniać odwołując się tylko do czynników związanych z predyspozycjami biologicznymi czy tzw. psychicznymi. Do źródeł wzorców zachowań agresywnych można dodać ogólnie niekorzystną sytuację opiekuńczo-wychowawczą wielu rodzin, brak nadzoru nad dziećmi, jak również niekorzystny przykład samych rodziców. Brak autorytetu szkoły jako placówki wychowawczej i niejednokrotnie brak perspektyw życiowych młodych ludzi powodujący narastanie frustracji, niezadowolenia, nasilenia agresji i przemocy.

Ch. N. Cofer i M. H. Appeley wyróżniają cztery regułki dotyczące źródeł agresji. Według jednej z nich agresja jest instynktem. Druga ujmuje ją jako reakcję na frustrację, trzecia traktuje jako nabyty popęd, a czwarta uznaje zachowania agresywne jako wyuczone przez wzmacnianie.

Związki z rówieśnikami wywierają wpływ na społeczne funkcjonowanie i emocjonalne samopoczucie dziecka. Dzieci odrzucane, izolowane przez rówieśników i będące ofiarami przemocy są skłonne do niskiej samooceny, uczą się źle, czują się samotne i nieszczęśliwe. Dzieci, które stosują przemoc uczą się z kolei, że ich agresywna taktyka umożliwia łatwe osiąganie tego, czego chcą i tracą one wrażliwość na cudzą krzywdę.

Szkoła stanowi niewątpliwie bardzo ważny obok rodziny obszar socjalizacyjny. Dzieci i młodzież spędzają większość czasu w szkole gdzie nawiązują znajomości szkolne, grupy. Na podstawie badań udowodniono, że istnieją silne korelacje pomiędzy przejawami zachowań agresywnych uczniów, a pewnymi szkolnymi czynnikami. Należą do nich słabe wyniki w nauce, obniżony poziom motywacji, niewielkie poczucie więzi ze szkołą, częste przypadki wagarowania czy też częste ograniczone aspiracje związane z karierą zawodową. W systemach szkolnych, w których panuję herbartowski model nauczania oparty tylko na przekazaniu rygorystycznej wiedzy encyklopedycznej gdzie kładzie się duży nacisk na wysokie osiągnięcia uczniów, nie przywiązuje się uwagi do życia emocjonalnego ucznia oraz uwarunkowań rodzinnych, środowiskowych, w którym funkcjonuje uczeń, niewydolność ekonomiczna powoduje podwyższenie potencjału agresywności uczniów, zwłaszcza, gdy znajdują się poniżej w hierarchii osiągnięć szkolnych. Przemoc w szkole dzieci na innych dzieciach jest zjawiskiem trudnym do wykrycia (rzadko zwierzają się ze swoich problemów nauczycielom, boją się też reakcji rodziców), a jednocześnie stanowi to tragedię dla wielu z nich. Jej zasięg obejmuję coraz większe grupy dzieci w młodszym wieku i starszym wieku szkolnym. Dzieci biorą udział w zjawisku dręczenia, ofiary i stosujący przemoc, mogą odczuwać negatywne, długotrwałe skutki tego zjawiska. Osoby, które doznają przemocy fizycznej i psychicznej oraz te, które same stosują przemoc są w równym stopniu zagrożone jej konsekwencjami. Podlegają zagrożeniu przestępczością, niepowodzeniami szkolnymi, depresją i niedostosowaniem społecznym.

Z psychologicznego punktu widzenia wieku uczniów okres w gimnazjum należy do jednych z najtrudniejszych etapów rozwoju człowieka. Jest to czas, w jakim zaczynają się intensywne zmiany w kierunku życia dorosłego człowieka. Tradycyjne uważa się ten okres za czas konfliktów i zaburzeń. Rozwój fizyczny nabiera tępa, a organizm dziecięcy przeobraża się w organizm dorosłej osoby. W tym okresie młody człowiek chciałby być akceptowany przez grupę rówieśniczą. Młodzież buntuje się przeciwko wartością preferowanym przez dorosłych, przeciwko ich zasadom, przyjętym normom, zakazom, i regułom. Poczucie bycia w grupie daje młodemu człowiekowi siłę. Przynależność do grupy niesie za sobą negatywne zachowania, np. agresję słowną i fizyczną tj. poniżanie innych, używanie wulgarnych słów, eksponowanie gestów związanych z seksualnością młodego człowieka.

Za główne źródło motywu agresji uznano występujące w dzieciństwie frustracje potrzeb związanych z zależnością, natomiast rozmiary jawnej agresywności zależą zapewne również od sposobów reagowania rodziców na takie zachowania.

Gdy dzieci są agresywne poza domem, rodziców na ogół nie ma w pobliżu i dlatego nie mogą interweniować. Ich postawa wobec zachowań agresywnych może jednak wywierać silny wpływ na to, w jakiej mierze one wystąpią. Na przykład rodzice, którzy są sami agresywni mogą podżegać i wzmacniać agresję swoich dzieci zachęcając je do zaczepnej, agresywnej postawy wobec innych, jednocześnie wybaczając taką postawę. Poza tym nawet ci rodzice, którzy sami rzadko przejawiają jawną agresję mogą jednak wprost lub pośrednio podsycać agresję u swoich dzieci.

Szkoła jako instytucja wraz z jej uwarunkowaniami pedagogicznymi oraz sposobem organizacji procesu dydaktycznego, która może przyczynić się do powstawania zachowań agresywnych. Do czynników instytucjonalno - organizacyjnych na agresje uczniów wpływają: zbyt liczne klasy, niewłaściwe metody pracy, struktura organizacyjna szkoły, czyli nauka zmianowa czy zmiana nauczycieli, ogólny standard budynku i otoczenia, oświetlenie, poziom hałasu itp.. W grupie rówieśniczej, jaką stanowi klasa szkolna, istnieją pewne czynniki sprzyjające szerzeniu się agresji. Należy do nich naśladowanie „modela” przez dzieci oraz obniżenie kontroli nad bodźcami pobudzającymi do agresywnych zachowań w grupie. Prawdopodobieństwo naśladowania dziecka agresywnego jest tym większe, im bardziej jest ono popularne, podziwiane, atrakcyjne.

Pierwszym miejscem gdzie uczy się i naucza agresji jest dom rodzinny. Dom rodzinny jest miejscem, w którym kształtuje się całe życie człowieka. Wychowanie rodzinne, w którym dominują częste bicie, krzyk wymyślanie czy blokowanie przyjemności dzieciom, przyczynia się do zachowania u wychowanków negatywnych, ze społecznego punktu widzenia, zachowań (kłamstwo, agresja czy postaw rygoryzmu).

W domu 45% rodziców maltretuje fizycznie swoje dzieci (np. przypalając, łamiąc kości, potrząsając aż do utraty przytomności), a 90% przynajmniej sporadycznie (a czasami regularnie) stosuję kary fizyczne (np. klapsy, uderzenia, policzki). Gdy dorosły uderzy dziecko, dziecko przestaje robić to, co było powodem ukarania.

Środowisko rodzinne ma bardzo ważny wpływ na powstawanie zachowań agresywnych. Dzieci są często agresywne, jeśli mają do czynienia z agresją i przemocą w rodzinie, kiedy w domu rola ojca i matki są nie w pełni realizowane. Może to się objawiać między innymi przez niewłaściwy i zarazem chłodny stosunek rodziców do dziecka, brak wyznaczonych granic, których dziecku nie wolno jest przekraczać w zachowaniu się. Dzieci, które czują się bezpieczne w reakcjach z rodzicami są mniej agresywne i lepiej radzą sobie z emocjami. Jeśli otacza się ich miłością i zainteresowaniem mają mało powodów do agresji i wrogości. Dzieci powinny nauczyć się, że zachowania skierowane do innych ludzi oraz do nich samych nie powinny przekraczać określonych granic. Jeśli nauczą się stosowania zachowań agresywnych i przemocy, jako metody na rozwiązywanie problemów, a ze strony dorosłych spotkają się z akceptacją swojego zachowania, to poziom agresji prawdopodobnie u nich wzrośnie. Bardzo ważne jest, aby być konsekwentnym w stosowaniu dyscypliny.

Nauczanie i uczenie się agresji odbywa się nie tylko w szkołach i domach. Prawdopodobnie najbardziej efektywną metodą nauczania są media: gazety, książki, gry wideo, radio, filmy i telewizja. Wpływ mediów na zachowanie ludzkie jest ogromny. Badania psychologów pokazują, że przemoc w telewizji może wpływać na agresywne zachowanie, tłumić wrażliwość w odbiorze realnego życia. Brutalny obraz z filmu czy z wiadomości dziecko często odbiera w taki sam sposób. Dla niego oba zdarzenia są fikcją. Wytwarza się w dziecku poczucie, że człowiek jest niezniszczalny np.: „zabili go i uciekł jak w filmach” czy ma „drugie życie” jak w grach komputerowych. Musi być też twardzielem, czyli najważniejsza jest siła, pieniądze, władza. Nie liczą się uczucia. Przemoc w środkach masowego przekazu jest niestety codziennością.

Przyczyny agresji:

1. Frustracje spowodowane odrzuceniem i restrykcjami w środowisku rodzinnym;

2. Wzorowanie się na agresywnych zachowaniach otoczenia;

3. Normy przyzwalające na takie reakcje;

4. Czynniki termpermentalne (impulsywność, reaktywność, niezależność);

5. Mało rozwinięta samokontrola swoich emocji. Dzieci mają ogromne kłopoty w radzeniu sobie ze strachem, lękiem, poczuciem krzywdy lub winy, nie są w sanie przewidzieć swoich reakcji emocjonalnych;

6. Używanie alkoholu i narkotyków. Alkohol i narkotyki powodują wzrost zachowań agresywnych, ponieważ obniżają kontrolę i ograniczają właściwą ocenę sytuacji;

7. Istnieje większe prawdopodobieństwo, że agresja rozwinie się u dziecka aktywnego o większym temperamencie niż u dziecka o temperamencie łagodniejszym.

Zdarza się też, że dzieci grzeczne decydują się w końcu na manifestację własnych uczuć, emocji. Typowych agresorów charakteryzuję przemocy wobec rówieśników. Mają małą samokontrolę i tendencję do zachowań agresywnych, wtedy przeżywają strach lub stres. Stosują agresję i przemoc, gdy cierpią z powodów osobistych, rodzinnych i społecznych.

11. System obrony państwa.

SYSTEM OBRONNY PAŃSTWA - to skoordynowany wewnętrznie zbiór elementów organizacyjnych, ludzkich i materiałowych wzajemnie powiązanych i działających na rzecz obrony państwa. Biuletyn informacyjny nr 1/159, Wyd. Szt. Gen. WP, Warszawa 1994, s. 7.

SYSTEM OBRONNY RP - stanowią elementy potencjału obronnego własnego i ewentualnie sojuszniczego połączone celem politycznym, zapewniającym historyczne uwarunkowaną suwerenność i niepodległość narodu polskiego, jego prawa do integralności terytorialnej i nienaruszalności granic państwa. K. Nóżko, Sztuka tworzenia przewagi w systemie obronnym RP, Bellona, Warszawa 1994, s. 16.

SYSTEM OBRONNOŚCI PAŃSTWA - zbiór uporządkowanych wewnętrznie i wzajemnie powiązanych elementów -ludzi, organizacji, urządzeń - działających na rzecz zachowania  bezpieczeństwa wojskowego (militarnego) państwa. Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, AON, Warszawa 2002

SYSTEM OBRONY TERYTORIALNEJ - część (podsystem) systemu obronności państwa przeznaczony do przygotowania i prowadzenia, we współdziałaniu z układem pozamilitarnym, obrony powszechnej na całym terytorium kraju.

13.Policja w systemie bezpieczeństwa publicznego.

SYSTEM BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA - skoordynowany wewnętrznie zbiór elementów organizacyjnych, ludzkich i materiałowych, ukierunkowanych na przeciwdziałanie wszelkim zagrożeniom państwa, a w szczególności politycznym, gospodarczym, psychospołecznym, ekologicznym i militarnym.

System obronności Rzeczypospolitej Polskiej (system obrony narodowej) to całość sił i środków przeznaczanych przez państwo do realizacji zadań w dziedzinie obronności, odpowiednio do tych zadań zorganizowanych, utrzymywanych i przygotowywanych.

SYSTEM OBRONNOŚCI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

System obronności (obrony narodowej) RP składa się z trzech podsystemów (elementów):

• podsystemu kierowania (organów kierowania obronnością),

• podsystemu militarnego (Sił Zbrojnych RP),

• podsystemu pozamilitarnego (pozamilitarnych ogniw obronnych).

System obronności bazuje na całym potencjale narodowym Rzeczypospolitej Polskiej i jest ściśle sprzężony z sojuszniczym systemem bezpieczeństwa NATO, zwłaszcza w wymiarze militarnym.

Podsystem kierowania obronnością (organy kierowania obronnością) - to wszystkie organy kierowania odpowiadające za realizację zadań obronnych, powiązane informacyjnie i pozostające w ustanowionych prawnie relacjach kompetencyjnych, wraz z ich aparatem wykonawczym (administracyjnym, sztabowym, organizacyjnym) oraz konieczną infrastrukturą. Podsystem ten jest przygotowany do odpowiedniego rozwinięcia na czas zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny.
Naczelnymi organami kierowania obronnością są Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów - jako organy sprawujące władzę wykonawczą. Za realizację zadań związanych z kierowaniem obronnością indywidualni reprezentanci tych organów ponoszą osobistą odpowiedzialność przed władzą sądowniczą.

Pokojowe kierowanie obronnością - obejmujące kierowanie przygotowaniami obronnymi państwa oraz realizację strategicznych zadań prewencyjno-stabilizacyjnych w wymiarze międzynarodowym - sprawuje Rada Ministrów, współdziałając z Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej. Całością sił zbrojnych, włącznie z żołnierzami i jednostkami organizacyjnymi wydzielonymi już w czasie pokoju do struktur sojuszniczych NATO, kieruje Minister Obrony Narodowej, w którego imieniu dowództwo nad nimi sprawuje szef Sztabu Generalnego WP.
Szczególne rozwiązania związane są z potrzebami kierowania działaniami wojennymi (zbrojnymi i pozazbrojnymi). Obroną państwa kieruje Prezes Rady Ministrów. Ministerstwo Obrony Narodowej jest głównym rządowym organem sztabowym w zakresie kierowania działaniami wojennymi. Dowodzenie siłami zbrojnymi w czasie wojny sprawuje Naczelny Dowódca SZ RP, mianowany przez Prezydenta RP na wniosek Prezesa Rady Ministrów.

Podsystem militarny (Siły Zbrojne RP) jest podstawowym, wyspecjalizowanym i specjalnie dla potrzeb obronnych utrzymywanym elementem systemu obronności państwa. Służy ochronie niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej i niepodzielności jej terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jej granic. Siły zbrojne wykonują zadania przewidziane dla nich w strategii bezpieczeństwa i obronności Rzeczypospolitej Polskiej oraz uszczegółowione w stosownych planach reagowania kryzysowego i obrony państwa.

W skład Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej wchodzą Wojska Lądowe, Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej oraz Marynarka Wojenna. We wszystkich rodzajach sił zbrojnych występują wojska operacyjne i wojska obrony terytorialnej.

Wojska operacyjne są przygotowane do działania w wielonarodowych strukturach NATO, a ich skład i struktura dostosowane są przede wszystkim do wymagań wynikających z potrzeby wspólnego działania w ramach wielonarodowych formacji NATO.
Wojska obrony terytorialnej przeznaczone są do wspierania i zapewniania swobody działania wojsk operacyjnych oraz wykonywania lokalnych zadań obronnych w ścisłym współdziałaniu z pozamilitarnymi ogniwami struktury państwowej.
Podsystem pozamilitarny (pozamilitarne ogniwa obronne) stanowią wszystkie pozostałe, poza siłami zbrojnymi, organy struktury państwowej, na które nakładane są lub którym zlecane są zadania obronne. Spełniają one funkcje pomocnicze i wspierające w stosunku do działań sił zbrojnych. Ogniwa te są przeznaczone do tworzenia warunków niezbędnych do zapewnienia przetrwania narodu w czasie zagrożenia i wojny, a także do przygotowania oraz działania sił zbrojnych i pozostałych struktur państwa.

Pozamilitarne ogniwa systemu obronności dzielą się na trzy grupy: informacyjne, ochronne i gospodarcze.
Informacyjne ogniwa systemu obronności realizują zadania mające na celu ochronę i propagowanie polskich interesów na arenie międzynarodowej, informacyjne osłabianie przeciwnika oraz umacnianie woli, morale, determinacji obronnej i wytrwałości własnego społeczeństwa w warunkach wojennych poprzez informacyjne zabezpieczenie funkcjonowania całego systemu obronności oraz informacyjne oddziaływanie zarówno na przeciwnika, jak i własne społeczeństwo.
Ogniwa ochronne mają na celu zapewnienie warunków bezpiecznego funkcjonowania struktur państwa oraz ochronę ludności i majątku narodowego przed skutkami zbrojnych i niezbrojnych oddziaływań kryzysowych i wojennych.
Gospodarcze ogniwa systemu obronności mają na celu zapewnienie materialnych podstaw realizacji zadań obronnych oraz przetrwania ludności w nadzwyczajnych warunkach kryzysu i wojny.

System obronny RP

System obronny stanowią wszystkie siły i środki przeznaczone przez państwo do realizacji zadań obronnych, odpowiednio do tych zadań zorganizowane, utrzymywane i przygotowywane. Do jego przygotowania i funkcjonowania wykorzystuje się cały potencjał narodowy państwa.
Rzeczpospolita Polska posiada system obronny gwarantujący sprostanie współczesnym zagrożeniom i wyzwaniom oraz zapewniający obronę terytorium Polski przed ewentualną agresją zbrojną. Służy on zapewnieniu nienaruszalności granic, ochronie organów państwa i instytucji publicznych oraz zagwarantowaniu im ciągłości funkcjonowania, jak również ochronie ludności oraz zapewnieniu jej warunków przetrwania w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa państwa lub w czasie wojny. Zapewnia również możliwość aktywnego uczestnictwa Polski w realizacji zobowiązań sojuszniczych i międzynarodowych, w tym przez udział wydzielonych komponentów Sił Zbrojnych RP w wielonarodowych operacjach połączonych na terytorium narodowym i poza obszarem kraju. Odpowiada wymogom sojuszniczym będąc ściśle sprzężony z systemem bezpieczeństwa Sojuszu Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej, przede wszystkim w wymiarze militarnym.
W ramach systemu obronnego Rzeczypospolitej Polskiej wyróżnia się trzy podsystemy: kierowania, militarny (Siły Zbrojne RP) i pozamilitarny.

12. System bezpieczeństwa państwa.

Wiele krajów, w tym Polska, traktuje bezpieczeństwo w sposób kompleksowy, uznaj±c ważno¶ć czynników: politycznego, ekonomicznego, społecznego ¶rodowiska naturalnego oraz niezbywalnego wojskowego. W szeroko rozumianym systemie bezpieczeństwa państwa można wyróżnić co najmniej następuj±ce, ¶ci¶le skorelowane ze sob±, podsystemy bezpieczeństwa: - politycznego (maj±cego na celu ochronę interesów państwa metodami politycznymi); - gospodarczego (chroni rozwój gospodarczy); - militarnego (zapewnia ochronę w wypadku konfliktu zbrojnego, wojny); - publicznego (zapewnia porz±dek konstytucyjny, ochronę przed zjawiskami kryminogennymi, zagrożeniami ¶rodowiska); - socjalnego (zapewnia podstawowe warunki do godnej egzystencji człowieka-obywatela). Rys.1 Podział systemu bezpieczeństwa na podsystemy W tak widzianym systemie funkcjonuje wiele podmiotów, zaczynaj±c od organów władzy, administracji rz±dowej i samorz±dowej, kończ±c na instytucjach, przedsiębiorstwach, obywatelach. Istnieje więc problem wła¶ciwego formułowania celów i zadań, przypisywania ich odpowiednim podmiotom, koordynacji działań w przestrzeni i czasie. Cało¶ciowe ujęcie problematyki bezpieczeństwa państwa powinno obejmować aspekt zewnętrzny i wewnętrzny. Potrzeba bezpieczeństwa bowiem wynika zarówno z wewnętrznej struktury społeczeństwa, jak i z funkcjonowania oraz ewolucji ¶rodowiska międzynarodowego, w którym powstaj± zagrożenia i wyzwania dla danego społeczeństwa i państwa. Tradycyjne pojmowanie bezpieczeństwa akcentuje jego zwi±zek z zagrożeniem zewnętrznym, w zwi±zku z tym główne znaczenie jest przypisywane polityce zagranicznej państwa. Bezpieczeństwo formułowane jako podstawowy cel polityki zagranicznej przenosi na ¶rodowisko międzynarodowe wewnętrzne potrzeby, interesy i warto¶ci danego narodu oraz jego systemu politycznego. Potwierdza to teza postawiona już w latach sze¶ćdziesi±tych przez M. Berkowitza i P. G. Bocka, że „bezpieczeństwo narodowe to zdolno¶ć narodu do ochrony jego wewnętrznych warto¶ci przed zagrożeniami zewnętrznymi” . Należy pamiętać także o tym, że podstawow± warto¶ci± wewnętrzn±, która podlega ochronie w ramach bezpieczeństwa narodowego, jest przetrwanie. Id±c dalej w tym kierunku teoretycy amerykańscy (G. Kennan, K. Vorys i K. Deutsch) w skład bezpieczeństwa narodowego wliczaj± również: ochronę suwerenno¶ci i niezawisło¶ci państwa (ochrona jego instytucji politycznych), przeżycie ludno¶ci, istniej±cy system społeczno-gospodarczy, międzynarodowy prestiż państwa i narodu, interesy własnych obywateli za granic±, dobrobyt, postęp gospodarczy, standard życia itd. Jak z tego wynika, wielu autorów hołduje bardzo rozległemu ujmowaniu pojęcia bezpieczeństwa narodowego, co może prowadzić nawet do jego relatywizacji, a tym samym do luĽnej interpretacji jego tre¶ci. Natomiast mnogo¶ć celów powoduje, że nawet wręcz hegemonistyczne cele próbuje się rozpatrywać jako politykę bezpieczeństwa narodowego danego kraju. ¦rodki narodowej polityki bezpieczeństwa s± zróżnicowane, zależnie od charakteru, rozmiarów i siły zagrożeń dla warto¶ci uznanych przez państwo za ważne z punktu widzenia przetrwania i rozwoju jego narodu. Mog± to być przedsięwzięcia wynikaj±ce z wewnętrznej funkcji państwa, takiej jak wzmocnienia jego siły militarnej, gospodarczej, optymalizacji systemu społeczno-politycznego i stabilno¶ci politycznej oraz działania realizowane w zwi±zku z funkcj± zewnętrzn± (międzynarodow±). W dobie współczesnej coraz wyraĽniejsza staje się tendencja poszerzania przez poszczególne państwa tre¶ci pojęcia bezpieczeństwa, zarówno je¶li chodzi o warto¶ci wewnętrzne podlegaj±ce ochronie, jak i ¶rodki tej ochrony stosowane przez narodowe polityki bezpieczeństwa. Pojawienie się i wzrastaj±cy udział pozarz±dowych uczestników stosunków międzynarodowych spowodował zwiększenie liczby warto¶ci chronionych. Jednostki, grupy i organizacje społeczne szukaj± ochrony także przed zagrożeniami dla ich istnienia, statusu i swobody działania. Znane s± dwie zasadnicze strategie, za pomoc± których państwa d±ż± do zapewniania swojego bezpieczeństwa: pierwsza - przez przedsięwzięcia jednostronne (unilateralne), druga - przez współpracę z innymi państwami. Współcze¶nie raczej rzadko zdarza się, aby państwo mogło prowadzić „imperialn±” politykę ochrony własnego bezpieczeństwa zewnętrznego. Dlatego przeważa strategia współdziałania z innymi państwami nie tylko z braku „imperialnych” możliwo¶ci, ale przede wszystkim ze względu na fakt rozszerzenia przez państwa przestrzennej wizji swego bezpieczeństwa i oceniania go w horyzoncie regionalnym, ponadregionalnym i globalnym. W konsekwencji państwa d±ż± do zapewnienia własnego bezpieczeństwa narodowego, podejmuj±c różne działania, np. umocnienie sił własnych, zawieranie sojuszy polityczno-wojskowych, działalno¶ć na rzecz umacniania bezpieczeństwa międzynarodowego (w skali regionalnej OBWE i globalnej ONZ) oraz rozbrojenia. Wzrastaj±ca ¶wiadomo¶ć rozległo¶ci pojęcia bezpieczeństwa narodowego niesie o tyle pozytywne skutki, o ile zwraca nasz± uwagę na zakres i złożono¶ć problemów, które maj± być rozwi±zane. Jednakże zbyt obszerna definicja bezpieczeństwa utrudnia znalezienie praktycznych rozwi±zań i ustalenie priorytetów w sprawie tego, co ma być zrobione, aby przekształcić wzajemne stosunki pomiędzy państwami i narodami z siłowych na ugodowe formy współpracy. Próbuj±c zachować równowagę pomiędzy zaakcentowaniem zbyt szerokiej lub zbyt w±skiej definicji bezpieczeństwa, przyjmuje się, iż problem bezpieczeństwa powstaje wtedy, kiedy państwa lub narody próbuj± osi±gn±ć swoje cele, groż±c przemoc± lub użyciem siły. W ostatniej dekadzie widać wyraĽnie odchodzenie od kryterium militarnego, jako zasadniczego czynnika okre¶laj±cego bezpieczeństwo państw i narodów. Konsekwencj± zmiany pojemno¶ci terminu „bezpieczeństwo” s± również nowe funkcje, które przychodzi wypełniać siłom zbrojnym, zwłaszcza w kontek¶cie członkostwa w NATO. Siły zbrojne jako jeden z głównych politycznych fundamentów i czynnik współsterujacy, staj± się organem wprzęgniętym we wszystkie zasady i normy demokracji. Przez wiele lat przyzwyczaili¶my się do do¶ć schematycznego pojmowania roli sił zbrojnych w zapewnieniu bezpieczeństwa państwa. Najczę¶ciej rolę tę sprowadzamy do czynnika militarnego, do prowadzenia operacji w konfliktach zbrojnych. Jednak przy stałej tendencji do zmniejszania sił zbrojnych, która jest trendem w większo¶ci europejskich armii, rosn± wobec nich wymagania. W zwi±zku z tym sprawa bezpieczeństwa w ujęciu militarnym przechodzi na zupełnie nowy technologiczny poziom. Zmiany geopolityczne dokonuj±ce się w otoczeniu Polski rzucaj± nowe spojrzenie na jej bezpieczeństwo zewnętrzne . Kierunek na międzynarodow± współodpowiedzialno¶ć za regionalne i kontynentalne bezpieczeństwo stawiaj± nas przed zupełnie nowymi zadaniami i wyzwaniami. Klasyfikacja czynników wpływaj±cych na stan bezpieczeństwa państwa pozwala na wyróżnienie jego aspektów zewnętrznych i wewnętrznych. Podstawowe warto¶ci składaj±ce się na bezpieczeństwo narodowe (stosowane zamiennie z pojęciem „bezpieczeństwo państwa”) okre¶lone s± elementami zbioru potrzeb społecznych . Zakres pojęcia „bezpieczeństwo narodowe” jest ustalony ¶ci¶le w zwi±zku ze sposobem okre¶lania żywotnych interesów narodowych, do których można zaliczyć bardziej lub mniej wymierne działania lub zachowania, m.in. obronę, nacjonalizm, wielko¶ć narodu, wewnętrzne i zewnętrzne interesy gospodarcze. W każdym z obszarów bezpieczeństwa narodowego - wewnętrznego lub zewnętrznego - opieraj±c się na kryterium przedmiotowym można wyróżnić następuj±ce, odpowiadaj±ce zidentyfikowanym postaciom zagrożeń, rodzaje bezpieczeństwa, m.in. polityczne, militarne, gospodarcze (ekonomiczne), kulturowe, ekologiczne, społeczne. Dominuj±ca struktura systemu obejmuje, często przyjmowane jako względnie niezależne, podsystemy ochrony bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego. Taka sytuacja sprzyja utożsamianiu zakresu pojęcia bezpieczeństwa państwa w jego zewnętrznym aspekcie - z bezpieczeństwem militarnym, a zakres pojęcia bezpieczeństwa wewnętrznego z zagrożeniem przestępczo¶ci±. Stan bezpieczeństwa wewnętrznego jest bardzo ważnym zagadnieniem, ponieważ oparty na pewno¶ci przetrwania i rozwoju sprzyja umocnieniu bezpieczeństwa zewnętrznego. Zakres pojęcia „bezpieczeństwo wewnętrzne” w materialnym i prawno -administracyjnym ujęciu można okre¶lić na podstawie definicji pojęcia „bezpieczeństwo publiczne” i „porz±dek publiczny” ; chodzi tu o zagrożenia naruszaj±ce konstytucyjne podstawy ustrojowe państwa . System bezpieczeństwa państwa powinien w ogólnym pojęciu chronić uznawane podstawowe warto¶ci, przeciwdziałaj±c zagrożeniom jeszcze w fazie braku ich kumulacji lub rozwiniętego konfliktu. Rozwojowi zagrożeń o charakterze wewnętrznym w takim ujęciu przeciwstawia się cywilny system reagowania kryzysowego, wspierany w razie skrajnego zagrożenia przez siły i ¶rodki systemu militarnego. W omawianej koncepcji w ramach systemu bezpieczeństwa państwa realizowane s± zadania z zakresu obronno¶ci, okre¶lone trzema głównymi dziedzinami strategii obronno¶ci państwa , tj. strategii prewencyjno-stabilizacyjnej, kryzysowej oraz wojennej (obronnej) i składa się z trzech podsystemów: - kierowania (organów kierowania obronno¶ci±); - militarnego (siły zbrojne); - pozamilitarnego (pozamilitarne ogniwa obronne). U podstaw przedstawionej struktury systemu s± działania militarne realizowane w sytuacjach kryzysowych lub wojny, a także niemilitarne w wypadku zagrożeń ponadnarodowych. W sytuacjach kryzysu wewnętrznego (niezależnie od stanu państwa w okresie pokoju, kryzysu, w tym m.in. klęski żywiołowej oraz wojny) głównymi podsystemami wykonawczymi (w systemie reagowania kryzysowego) s± systemy policyjnego działania oraz krajowy system ratowniczo-ga¶niczy (wspomagane potencjałem systemu militarnego w sytuacjach szczególnego zagrożenia). Koncepcja integracji działań reagowania kryzysowego, w tym okre¶lenia i powołania centralnego podsystemu kierowania systemu militarnego, powinna być priorytetowa. Jednakże głównym czynnikiem utrudniaj±cym ten proces jest podział władzy, funkcjonuj±cy w naszej rzeczywisto¶ci, którego celem jest zachowanie równowagi oraz wzajemnej kontroli i oddziaływania poszczególnych władz (parlament, rz±d, prezydent). Mimo wielu zmian, jakie zaszły w naszym kraju w ostatnich latach (uchwalenie nowej konstytucji, reforma administracji rz±dowej i samorz±dowej), w dalszym ci±gu stosowane s± rozwi±zania organizacyjno -prawne oparte na pojęciach dotycz±cych zagadnień bezpieczeństwa niezbyt precyzyjnie zdefiniowanych. Ponadto występuje wiele instytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo państwa o nakładaj±cych się kompetencjach, co poci±ga za sob± rozmywanie odpowiedzialno¶ci. Można zaobserwować także słabe skoordynowanie działań instytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo, szczególnie w układzie międzyresortowym i wykonawczym. Stosuj±c podej¶cie konceptualne w powi±zaniu z najnowszymi osi±gnięciami w dziedzinie zarz±dzania organizacjami, można pokusić się o sformułowanie ogólnego modelu bezpieczeństwa państwa. Głównym założeniem zaproponowanego modelu jest to, że zapewnianie bezpieczeństwa państwu powinno odbywać się na możliwie najniższym poziomie - czyli najbliżej podmiotu, którego dotyczy. I tak: - ochrona ludno¶ci powinna odbywać się na poziomie gminy, powiatu. Jednakże za cało¶ć działań (w tym także za decyzje personalne) z tym zwi±zanych powinien odpowiadać starosta, wójt, burmistrz. Natomiast wojewoda lub wła¶ciwy minister powinni być jedynie strategami, organizatorami i koordynatorami ważnych dla bezpieczeństwa państwa działań (szkolenia itp.); - ochrona terytorium powinna być realizowana przez militarne i pozamilitarne (polityczne) instytucje koordynowane przez naczelne organy władzy ustawodawczej i wykonawczej; - ochrona władz ustawodawczych, wykonawczych, s±downiczych, w tym kontrola wykonywania ich konstytucyjnych zadań, powinna odbywać się przez różne podmioty ochronne i kontrolne wszystkich szczebli. Ograniczaj±c rozważania tylko do bezpieczeństwa ludno¶ci i staraj±c się przeanalizować to zagadnienie w ujęciu funkcjonalnym, możemy wyróżnić trzy typy działalno¶ci w tym zakresie : - działalno¶ć podstawow± - zwi±zan± z głównymi celami i zadaniami takimi jak: rozpoznawanie, zapobieganie, wykrywanie, orzekanie, informowanie, ratownictwo, ochrona itp.; - działalno¶ć wynikaj±c± z kierowania systemem - maj±c± na celu formułowanie celów i zadań strategicznych, taktycznych, operacyjnych, prognozowanie, programowanie, planowanie, kontrolowanie, decydowanie itd.; - działalno¶ć pomocnicz± - czyli wspomagaj±c± działalno¶ć podstawow± i kierowania systemem, do której zaliczamy nabór i dobór kadr, szkolenie, zabezpieczenie logistyczne itd.; Rys.2 Model systemu bezpieczeństwa (ochrona ludno¶ci) na szczeblu podstawowym. ¬ródło: materiały z Konferencji Międzynarodowej na temat Zarz±dzanie Bezpieczeństwem, pod red. P. Tyrały, Kraków 2000 r. Konieczno¶ć my¶lenia strategicznego wynika z faktu, że aktualne wyzwania dotycz±ce bezpieczeństwa państwa uległy kumulacji, zatem podej¶cie do nich powinno być bardziej pluralistyczne. Należy rozpocz±ć od ¶cisłej współpracy między instytucjami powołanymi do walki z przestępczo¶ci± i agencjami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo narodowe. Konieczna jest także pełna współpraca w tej dziedzinie wszystkich urzędów państwowych i ministerstw, w tym instytucji oraz jednostek wojskowych. Złożono¶ć problemu wymaga zintegrowanego podej¶cia angażuj±cego czynniki polityczne, ekonomiczne i wojskowe. Współpraca pomiędzy instytucjami może przynie¶ć wiele efektów i dać korzy¶ci w różnych dziedzinach. Działania pojedyncze nie dadz± takich rezultatów, a proces będzie przebiegał powoli ze względu na biurokratyzację i własne interesy danych instytucji. Z rozważań większo¶ci teoretyków dziedziny bezpieczeństwa wynika, że wiek XXI znacznie bardziej - wręcz rewolucyjnie - zmienia problematykę współczesnego bezpieczeństwa w porównaniu z dotychczasow± sytuacj±. Bezpieczeństwo staje się obecnie dziedzin± coraz bardziej różnorodn±, znacznie trudniejsz± do przewidzenia z powodu zwiększenia liczby podmiotów, które mog± brać w nim udział. Klasyczny międzynarodowy wariant wojny staje się coraz mniej prawdopodobny. Nowe uwarunkowania zmieniaj± krajobraz przyszłych działań, a ich uczestnicy, w tym struktury bior±ce w nich udział s± - w skali dotychczas nieznanej - nie tylko wzajemnie powi±zane, lecz także uwikłane w wydarzenia międzynarodowe. Granice między pokojem i wojn± s± płynne, w zwi±zku z tym rozmywaj± się również granice między bezpieczeństwem zewnętrznym i wewnętrznym, co sprawia, że zapewnienie bezpieczeństwa nie jest już spraw± jednego państwa. Teza ta w odniesieniu do bezpieczeństwa zewnętrznego nie jest bynajmniej nowo¶ci±, jest ni± natomiast w przypadku bezpieczeństwa wewnętrznego. Różnice w przepisach dotycz±cych bezpieczeństwa wewnętrznego, występuj±ce w poszczególnych państwach odno¶nie do przepisów w sprawie bezpieczeństwa wewnętrznego i różne standardy w tym zakresie - między innymi w sprawach ochrony danych, dochodzeń policyjnych, ¶cigania przestępców - utrudniaj± walkę z międzynarodowymi organizacjami przestępczymi i terrorystycznymi. Przezorno¶ć państwa dotycz±ca bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego powinna przejawić się w różnych funkcjach, do których pełnienia s± powołane różne resorty i instytucje . Wszystkie ubiegaj± się o odpowiednie siły i ¶rodki, lecz w działaniach s± mniej lub więcej od siebie zależne i przy odpowiednim wyposażeniu, prawidłowym przygotowaniu oraz skoordynowaniu i podziale zadań, mog± osi±gać wymierne efekty oraz zwiększać swoje możliwo¶ci operacyjnego działania. Wynika z tego wniosek, że ze względu na ograniczone możliwo¶ci należy maksymalnie ujednolicić formy, sposoby oraz przezorno¶ć działania w tworzeniu systemów bezpieczeństwa . Chodzi nie tylko o jednolito¶ć kierowania nimi, lecz także o wspólne planowanie poszczególnych elementów oraz przygotowanie ich do działań. Usiłuj±c stworzyć skuteczn± formułę podej¶cia strategicznego do problemu, należy postawić pytanie o sposób zarz±dzania w krytycznych sytuacjach. W wielu kręgach nie jest to temat popularny. Je¶li politycy w dalszym ci±gu będ± unikali odpowiedzi na takie pytanie - to będ± w przyszło¶ci bardziej bezradni. Pomysł utworzenia nowej instytucji budzi naturalny sceptycyzm, szczególnie je¶li miałby to organ niewybieralny, ale jednocze¶nie trudno unikn±ć konkluzji, ze strategia wymaga cało¶ciowego nadzoru. A w kategoriach praktycznych chodzi o dostarczenie owej instytucji ¶rodków, stworzenie struktury, a przede wszystkim wyposażenie jej we władzę, która pozwoli skutecznie się rozwi±zywać problemy. Niezależnie od tego, jaki zakres władzy zostałby przyznany takiej instytucji, podej¶cie strategiczne wymaga wszechstronnej uwagi oraz struktury pionowej. Ci, którzy znaleĽliby się niżej, musieliby podporz±dkować się władzy nadrzędnej dla ogólnego dobra. Szczegółowa implementacja takiego planu może dotyczyć sytuacji i instytucji, ale tylko na wspólnie ustalonych zasadach. Struktura taka musi mieć władzę wykonawcz± oraz organ nadzorczy z kompetencjami decyzyjnymi. Struktura pionowa nie oznacza, że propozycje składane oddolnie nie maj± znaczenia. Przeciwnie, informacje dostarczane przez najniższy poziom maj± duże znaczenie i zapobiegaj± planowaniu w próżni. Ale jednocze¶nie „ci na dole” musz± mieć ¶wiadomo¶ć, że nie maj± pełnego obrazu, że w grę mog± wchodzić nie znane im czynniki wpływaj±ce na cały proces. W sytuacji ograniczonych ¶rodków należy jasno powiedzieć, że konieczne jest wskazanie priorytetów postępowania, które wszyscy powinni akceptować. Bardzo często - i to jest smutne - plany strategiczne zawieraj± bardzo ambitne intencje, przewiduj±ce rozwój wydarzeń w krótkim okresie. Jest to kopiowane przez jednostki na niższych poziomach funkcjonowania, bez wła¶ciwego zrozumienia kontekstu tych planów. Dlatego jednym z największych wyzwań stoj±cych przed implementacj± skutecznej strategii jest przesunięcie punktu ciężko¶ci z zainteresowania symptomami kryzysu w najbliższym czasie lub nadchodz±cym roku na kategorie, długoterminowe długofalowe. Je¶li może to być trudne do zaakceptowania przez jednostki, to przez rz±d - jest realne. Kształtowanie polityki bezpieczeństwa w XXI wieku w zwi±zku ze wzrostem liczby ludno¶ci, zmianami ¶rodowiskowymi, globalizacj±, fundamentalizmem i zwi±zanym z nim terroryzmem oraz gwałtownym rozwojem nauki i techniki zmusza do tworzenia coraz liczniejszych scenariuszy - mniej lub bardziej prawdopodobnych oraz mniej lub bardziej niebezpiecznych form i sposobów przemocy. Należy d±żyć do tego, aby rozwój cywilizacyjny przebiegał według scenariuszy poż±danych, a więc takich, które z największym prawdopodobieństwem warunkuj± pokojow± współpracę państw i społeczeństw. Konieczno¶ć nowego podej¶cia do problematyki bezpieczeństwa zarówno wewnętrznego, jak i zewnętrznego państwa jest nagl±ca, gdyż terroryzm stał się jednym z niekonwencjonalnych zagrożeń. Konflikty etniczne i religijne, przemyt narkotyków, masowe migracje, regionalna niestabilno¶ć, pranie brudnych pieniędzy, działania różnych bojówek - nie znaj± granic terytorialnych, ponadto zbyt często nie można zidentyfikować przywódców lub organizacji zbrojnych, na których można by skoncentrować uwagę b±dĽ im przeciwdziałać. Należy sobie uzmysłowić, że aby sprostać rosn±cej liczbie wyzwań dotycz±cych zapewnienia bezpieczeństwa w nowym tysi±cleciu, kontynuacja dawnej polityki i dotychczasowych praktyk nie wystarcza. Występuj±ce problemy s± po prostu zbyt odporne na działania polityczne, tematycznie zbyt skomplikowane i zbyt kosztowne ekonomicznie. Dobre intencje budowane wokół bliższej współpracy - szczególnie w obliczu poważnej tragedii - nie wystarczaj± i nie wytrzymaj± próby czasu. Należy opracować długofalow± strategię działania i postępowania w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa narodowego, która wyjdzie poza potrzeby chwili i skoncentruje się na przyszło¶ci. Należy także zastanowić się nad system zarz±dzania w momencie powstania sytuacji kryzysowej i w trakcie usuwania jej skutków. Obecnie istnieje sztuczny podział pomiędzy zarz±dzaniem w sytuacjach kryzysowych a zarz±dzaniem działaniami w czasie ponoszenia konsekwencji kryzysu. To rozróżnienie nie sprawdza się w praktyce. Zarz±dzenie sytuacj± kryzysow± (natychmiastowe reagowanie i ujęcie sprawców) oraz zarz±dzanie skutkami kryzysu (masowe ofiary i przywracanie możliwo¶ci funkcjonowania życia społecznego) występuj± równocze¶nie i w tym samym czasie należy sobie z nimi radzić. Musimy zdać sobie sprawę, że żadna organizacja ani agencja nie ma własnej misji strategicznej, a bezpieczeństwo narodowe już nie pozostaje wył±cznie w gestii tych podmiotów, które tradycyjnie się nim zajmowały. Do rozwi±zywania tego rodzaju problemów należy zaangażować nowe podmioty, w tym służbę zdrowia i socjalne, władze państwowe i lokalne oraz sektor prywatny. Wszystkie te aktywa musz± być zintegrowane i brane pod uwagę. Obecnie jednak wiele podmiotów działa niezależnie. Powoduje to nakładanie się kompetencji, zamieszanie dotycz±ce kierowania, dublowanie potencjału, niespójno¶ć systemow±, marnowanie funduszy oraz niepotrzebny wzrost ryzyka. Musimy więc stworzyć doskonale funkcjonuj±ce o¶rodki działania (lub o¶rodek) i wł±czyć je w system spójnej i wszechstronnej strategii bezpieczeństwa narodowego. Mówi±c krótko - zdolno¶ci przeciwstawienia się i reagowania na zagrożenie bezpieczeństwa narodowego oraz przedsięwzięcia organizacyjne musz± być wzmocnione, wła¶ciwie zespolone i odpowiednio zarz±dzane (kierowane) po to, aby skuteczna profilaktyka poprawiła nasze przygotowanie do tego, co może nas spotkać.

13. Policja w systemie bezpieczeństwa publicznego.

Policja - umundurowana i uzbrojona formacja przeznaczona do ochrony bezpieczeństwa ludzi i mienia oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Do jej głównych zadań należy pilnowanie przestrzegania prawa i ściganie przestępców, jak również zapewnienie ochrony i pomocy w sytuacjach kryzysowych zarówno wobec ludzi jak i mienia. Jeżeli jest to konieczne, policja nadzoruje na poziomie operacyjnym także wszelkie służby ratownicze.

Policja jest fundamentem stabilnego i bezpiecznego państwa, jednak czasami bywa również skutecznym narzędziem w rękach władzy, stosowanym do narzucania społeczeństwu swej woli i tłumienia protestów.

Utrzymywanie policji może być zastrzeżone wyłącznie dla państwa, jak obecnie w Polsce, może jednak należeć również do jednostek samorządu terytorialnego, jak w Wielkiej Brytanii i w USA.

Policja składa się z następujących służb:

• kryminalnej

• prewencyjnej (w tym oddziałów prewencji i pododdziałów antyterrorystycznych)

• wspomagającej

• lotnictwa policji

• śledczej

• wodnej

• Wyższej Szkoły Policji, ośrodków szkolenia i szkół policyjnych

• do spraw z walką z przestępczością gospodarczą

W skład Policji wchodzi też policja sądowa.

Zadania Policji

• ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami godzącymi w te dobra;

• ochrona bezpieczeństwa i porządku, zapewnienie spokoju w miejscach publicznych, w transporcie i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach;

• wykrywanie i ściganie sprawców przestępstw i wykroczeń

• działania profilaktyczne (prewencyjne) w celu ograniczenia popełniania przestępstw i wykroczeń a także wszelkim zachowaniom kryminogennym, współpraca w tym zakresie z innymi podmiotami;

• kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych obowiązujących w miejscach publicznych, a także związanych z działalnością publiczną;

• zarządzanie informacją kryminalną, prowadzenie baz danym Systemu Informacyjnego Schengen SIS, DNA;

• współpraca z policjami innych państw, realizacja zadań wynikających z podpisanych umów międzynarodowych i odrębnych przepisów;

• nadzór nad strażami gminnymi/miejskimi oraz nad innymi specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami

Uprawnienia Policji

W ramach wykonywania swoich ustawowych obowiązków Policja wykonuje czynności: operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze i administracyjno-porządkowe.

Wykonując wymienione czynności policjanci mają prawo do:

• legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości (z uzasadnieniem);

• zatrzymywania osób na zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw;

• zatrzymywania osób pozbawionych wolności, które korzystając z przepustki nie powróciły w wyznaczonym terminie do Zakładu Karnego lub Aresztu Śledczego;

• zatrzymywania osób stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego i mienia;

• pobierania od osób wymazu ze śluzówki policzków celu identyfikacji osób o nieustalonej tożsamości oraz osób usiłujących ukryć swoją tożsamość, jeżeli ustalenie tożsamości w inny sposób nie jest możliwe, pobierania materiału biologicznego ze zwłok ludzkich o nieustalonej tożsamości;

• przeszukiwania osób i pomieszczeń na podstawie przepisów Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw;

• dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunku w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary;

• obserwowania i rejestrowania obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, a w określonych przypadkach, także i dźwięku,

• kontrolowanie rodzaju używanego paliwa przez pobranie próbek paliwa ze zbiornika pojazdu;

• żądania pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej, oraz zwracania się o niezbędną pomoc do innych jednostek gospodarczych i organizacji społecznych, jak również zwracania się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy, w ramach obowiązujących przepisów prawa.

Umiejscowienie Policji w systemie bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej wynika z jej przeznaczenia i zadań określonych w Ustawie z dnia 6 kwietnia 1990 r.
o Policji. Przywołany akt prawny stanowi, że Policja jest umundurowaną i uzbrojoną formacją służącą społeczeństwu, powołaną do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Z punktu widzenia Policji w sytuacjach szczególnych zagrożeń od armii należałoby przede wszystkim oczekiwać:

• uczestnictwa w działaniach na rzecz bezpieczeństwa i porządku publicznego
  w trakcie prowadzenia akcji ratowniczych na dużą i wielką skalę;

• udziału w zapewnieniu ochrony i obrony obiektów ważnych dla funkcjonowania organów administracji i podmiotów gospodarki narodowej.

14. Obrona cywilna i ratownictwo w systemie obronnym państwa.

Obrona Cywilna

Obrona cywilna jest elementem systemu obronnego państwa i stanowi kompleks przedsięwzięć o charakterze planistycznym, organizacyjnym, szkoleniowym, inwestycyjnym, materiałowo- technicznym i zaopatrzeniowym. Przedsięwzięcia te są realizowane przez organa administracji rządowej i samorządowej oraz jednostki organizacyjne. Podstawowe cele i główne zadania OC w czasie pokoju i w okresie wojny Obrona cywilna ma na celu ochronę ludności, dóbr kultury, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków. Zadania obrony cywilnej w czasie pokoju:    planowanie przedsięwzięć w zakresie ochrony przed skutkami działań zbrojnych zarówno ludności, jak i zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej oraz dóbr kultury   wykrywanie zagrożeń i stwarzanie warunków do ostrzegania i alarmowania ludności  przygotowanie schronów i ukryć dla ludności oraz utrzymanie ich w gotowości do użycia  gromadzenie i przechowywanie indywidualnych środków ochronnych dla formacji obrony cywilnej i ludności  wyposażenie formacji obrony cywilnej w specjalistyczny sprzęt ratowniczy, przyrządy i aparaturę do wykrywania różnego rodzaju zagrożeń  systematyczne szkolenie w zakresie OC kadr kierowniczych administracji rządowej i samorządowej, formacji OC oraz ludności w ramach powszechnej samoobrony   współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska, oraz usuwanie ich skutków Decyzję o włączeniu sił obrony cywilnej do działań podejmują terenowi szefowie OC. Zadania obrony cywilnej w czasie wojny:   organizuje ewakuację ludności, zaciemnianie i wygaszanie oświetlenia  organizuje i prowadzi akcję ratunkową, udziela pomocy medycznej poszkodowanym  organizuje pomieszczenia i zaopatrzenie dla poszkodowanej ludności  zaopatruje ludność w sprzęt i środki ochrony indywidualnej  prowadzi likwidację skażeń i zakażeń  pomaga w przywracaniu i utrzymaniu porządku w strefach dotkniętych klęskami  pomaga w budowie i odbudowie awaryjnych ujęć wody pitnej  pomaga w ratowaniu żywności i innych dóbr niezbędnych do przetrwania   udziela doraźnej pomocy w grzebaniu zmarłych Obowiązki i uprawnienia organów państwowych, samorządowych i organizacji społecznych. Centralnym organem właściwym w sprawach obrony cywilnej jest Szef Obrony Cywilnej Kraju, którego na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji powołuje prezes Rady Ministrów. Do zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju należy:  przygotowanie projektów założeń i zasad działania obrony cywilnej,  ustalenie ogólnych zasad realizacji zadań obrony cywilnej,   koordynowanie przedsięwzięć i sprawowanie kontroli nad realizacją zadań obrony cywilnej przez naczelne organa administracji, terenowe organa administracji rządowej i organa samorządu terytorialnego, a także  sprawowania nadzoru nad odbywaniem zasadniczej służby w obronie cywilnej. Terenowymi organami obrony cywilnej w administracji rządowej i samorządowej są wojewodowie, starostowie, wójtowie oraz burmistrzowie i prezydenci miast jako szefowie obrony cywilnej województw, powiatów i gmin. Do zakresu ich działania należy kierowanie oraz koordynowanie przygotowań i realizacji przedsięwzięć obrony cywilnej przez instytucje państwowe i samorządowe, podmioty gospodarcze i inne jednostki organizacyjne działające na ich terenach. Szefowie Obrony Cywilnej województw i gmin wykonują zadania obrony cywilnej przy pomocy podległych im urzędów oraz powołanych w ich strukturach specjalistycznych komórek organizacyjnych. Za realizację zadań obrony cywilnej w zakładach pracy odpowiedzialni są ich właściciele lub kierownicy.    Ministrowie (kierownicy) urzędów centralnych mają obowiązek uwzględniania zadań obrony cywilnej w nadzorowanych przez nich dziedzinach.   Organizacje społeczne wykonują zadania obrony cywilnej w zakresie wynikającym z ich statusów i programów działania. Zasady i sposoby realizacji są uzgadniane w porozumieniach zawieranych przez ich naczelne organy z szefem Obrony Cywilnej Kraju Formacje obrony cywilnej Podstawowymi jednostkami organizacyjnymi przeznaczonymi do wykonywania zadań obrony cywilnej są formacje obrony cywilnej. Formacje obrony cywilnej składają się z oddziałów obrony cywilnej przeznaczonych do wykonywania zadań ogólnych lub specjalnych oraz innych jednostek tych formacji. Formacje obrony cywilnej tworzą, w drodze rozporządzenia, ministrowie, a wojewodowie, starostowie, wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast) - w drodze zarządzenia, uwzględniając w szczególności: skalę występujących zagrożeń, rodzaj formacji, ich przeznaczenie oraz stan osobowy i organizację wewnętrzną. Formacje obrony cywilnej mogą tworzyć także pracodawcy. Zgodnie z obowiązującymi przepisami w gminach i zakładach pracy tworzy się:  formacje obrony cywilnej ratownictwa ogólnego;  formacje obrony cywilnej przeznaczone do wykonywania zadań specjalnych. W czasie pokoju formacje obrony cywilnej nie są w pełni rozwinięte. Gotowość do działania będą osiągały sukcesywnie, z chwilą ogłoszenia wyższych stanów gotowości obronnej (w czasie od kilku do kilkunastu godzin). Czynności, obowiązki, harmonogramy i sposoby przeprowadzania tych operacji określają zarządzenia i wytyczne Szefa Obrony Cywilnej Kraju. Rezerwa formacji obrony cywilnej   Mężczyźni od 01.01. roku kalendarzowego, w którym kończą 18 lat życia, do 31.12. roku kalendarzowego, w którym kończą 60 lat życia, którzy: o nie są przedpoborowymi; o nie są poborowymi; o nie posiadają karty przydziału MOB; o nie są inwalidami.   Kobiety od 01.01. roku kalendarzowego, w którym kończą 18 lat życia, do 31.12. roku kalendarzowego, w którym kończą 50 lat życia oraz: o  nie są inwalidami; o   nie mają dzieci do lat 8. Przeznaczenie do służby w obronie cywilnej wymaga zgody wojskowego komendanta uzupełnień w stosunku do:   wyszkolonych żołnierzy rezerwy, którzy nie ukończyli czterdziestu lat życia;   kadry rezerwy, która nie ukończyła pięćdziesięciu lat życia. Wojskowy komendant uzupełnień nie udziela zgody na przeznaczenie do służby w obronie cywilnej żołnierzy rezerwy, którym wydano karty mobilizacyjne do jednostek organizacyjnych Sił Zbrojnych lub karty przydziału do jednostek zmilitaryzowanych, a także żołnierzom rezerwy zwolnionym, w drodze reklamowania, od obowiązku pełnienia czynnej służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny. Charakterystyka stanów gotowości obronnej kraju Obecnie obowiązujące przepisy prawne, związane z osiąganiem gotowości obronnej państwa, ustalają trzy podstawowe stany gotowości obronnej państwa:   stan stałej gotowości obronnej państwa;   stan gotowości obronnej państwa czasu kryzysu;   stan gotowości obronnej państwa czasu wojny. Stan stałej gotowości obronnej państwa utrzymuje się w czasie pokoju, gdy nie stwierdza się istotnych zagrożeń zewnętrznego bezpieczeństwa państwa. W stanie stałej gotowości obronnej państwa są realizowane zadania planistyczne, organizacyjne, szkoleniowe i kontrolne, mające na celu utrzymywanie w sprawności systemu obronnego państ.Obrona cywilna realizuje przedsięwzięcia o charakterze przygotowawczym, planistycznym, organizacyjnym, szkoleniowym, upowszechniającym i zaopatrzeniowym, mającym na celu ochronę ludności, zakładów pracy, urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, żywności, wody i innych dóbr niezbędnych do przetrwania;   Obrona cywilna może współdziałać w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków. ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓWz dnia 21 września 2004 r. w sprawie gotowości obronnej państwa(Dz. U. Nr 219, poz. 2218)wprowadza n/w stany gotowości obronnej państwa:1. Stan stałej gotowości obronnej państwa utrzymuje się w czasie pokoju, gdy nie stwierdza  się istotnych zagrożeń zewnętrznego bezpieczeństwa państwa. W stanie stałej gotowości obronnej państwa są realizowane zadania planistyczne, organizacyjne, szkoleniowe i kontrolne, mające na celu utrzymywanie w sprawności systemu obronnego państwa.2. Stan gotowości obronnej państwa czasu kryzysu wprowadza się w razie zaistnienia zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa wymagającego uruchomienia wybranych elementów systemu obronnego lub realizacji zadań ustalonych dla tego stanu. W stanie gotowości obronnej państwa czasu kryzysu są realizowane zadania zapewniające przygotowanie do przeciwdziałania zewnętrznym zagrożeniom bezpieczeństwa państwa oraz usuwania skutków ich wystąpienia. 3. Stan gotowości obronnej państwa czasu wojny wprowadza się w celu odparcia bezpośredniej zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. W stanie gotowości obronnej państwa czasu wojny realizuje się zadania umożliwiające przeprowadzenie powszechnej mobilizacji, wprowadzenie stanu wojennego oraz pełne rozwinięcie systemu obronnego państwa do odparcia agresji militarnej.

Obrona Cywilna

Rola i zadania obrony cywilnej w systemie bezpieczeństwa lokalnego.

Obrona cywilna jest integralna częścią systemu obrony państwa, jest jednym z filarów

przygotowania obronnego społeczeństwa i kraju.

Konstytucja RP mówi, że podstawowym zadaniem państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa

mieszkańcom kraju w sytuacjach kryzysowych, wywołanych zdarzeniami naturalnymi lub

będącymi wynikiem działalności człowieka, istotne jest zapewnienie warunków pozwalających na przetrwanie ludności i ochronę jej mienia oraz środowiska.

Podstawowe zasady organizacji i funkcjonowania obrony cywilnej określa międzynarodowe prawo wojenne, zwłaszcza Protokół dodatkowy z 1977 r. do Konwencji genewskiej z 1949 r. o ochronie ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych. Obrona cywilna w Polsce działa w ramach międzynarodowego prawa humanitarnego oraz przepisów polskich, takich jak : - ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 21.11.1967 r. - ustawa o urzędzie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 21.06.1996 r. oraz wydane na ich podstawie dokumentami wykonawczymi. Cele obrony cywilnej są zawarte w artykule 137 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. O powszechnym obowiązku obrony RP: „Obrona cywilna ma na celu ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwania ich skutków.” Podstawowymi jednostkami organizacyjnymi przeznaczonymi do wykonywania zadań obrony cywilnej są formacje obrony cywilnej. Formacje tworzą w drodze rozporządzenia ministrowie, a wojewodowie, starostowie, wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast)w drodze zarządzenia, uwzględniając w szczególności: skalę występujących zagrożeń, rodzaj formacji, ich przeznaczenie oraz stan osobowy i organizację wewnętrzną. Formacje obrony cywilnej mogą tworzyć także pracodawcy. Od lat 90 -tych bezpieczeństwo zaczęto podejmować w kategoriach zapewnienia spokojnego rozwoju społeczeństwa, ze szczególnym zwróceniem uwagi na zagrożenia niemilitarne, w tym, w szczególności katastrofy i inne zdarzenia związane z siłami natury lub działaniami człowieka, które mogą prowadzić do sytuacji kryzysowych. Obowiązkiem administracji publicznej jest posiadanie adekwatnych do każdej sytuacji rozwiązań systemowych, pozwalających na prawidłowe zarządzanie w sytuacjach kryzysowych. Wyróżniamy cztery etapy działania : zapobieganie, gotowość, reagowanie na zagrożenie i odbudowę. Na podstawie art.140 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej ( Dz. U. Nr 4 , poz. 174 i Nr 54 poz. 254 ) działa Obrona Cywilna . Ma ona na celu ochronę ludności , zakładów pracy , urządzeń użyteczności publicznej i dóbr kultury oraz ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny i w czasie pokoju. Do zadań Obrony Cywilnej w czasie wojny należy :

1

- wykrywanie zagrożeń oraz ostrzeganie i alarmowanie ,

- organizowanie ewakuacji ludności ,

- przygotowywanie budowli ochronnych ,

- zaopatrywanie ludności w sprzęt i środki ochrony indywidualnej .

- zaciemnianie i wygaszanie oświetlenia ,

- organizowanie i prowadzenie akcji ratunkowych ,

- udzielanie poszkodowanym pomocy medycznej ,

- walkę z pożarami ,

- przygotowywanie oraz prowadzenie likwidacji skażeń i zakażeń ,

- ochronę żywności i innych dóbr niezbędnych do przerwania ,

- organizowanie doraźnych pomieszczeń i zaopatrzenia dla poszkodowanej ludności ,

- zabezpieczenie dóbr kultury , urządzeń użyteczności publicznej i ważne dokumentacji,

- doraźne przywracanie działania niezbędnych służb użyteczności publicznej, w tym pomoc w budowie i odbudowie awaryjnych ujęć wody pitnej,

- doraźną pomoc w przywracaniu i utrzymaniu porządku w strefach dotkniętych klęskami

- doraźna pomoc w grzebaniu zmarłych .

Zadania obrony cywilnej w czasie pokoju obejmują :

- działalność planistyczną i prace organizacyjne ,

- działalność szkoleniową i upowszechniającą w zakresie problematyki obrony cywilnej,

- przygotowanie ludności do uczestnictwa w powszechnej samoobronie.

Szef Obrony Cywilnej Kraju jest centralnym organem właściwym w sprawach obrony cywilnej, powoływany jest przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Koordynowanie przedsięwzięć i sprawowanie kontroli nad realizacją zadań obrony cywilnej przez naczelne organa administracji, terenowe organa administracji rządowej i organa samorządu terytorialnego jest jednym z zadań Szefa Obrony Cywilnej Kraju. Terenowymi organami obrony cywilnej w administracji rządowej i samorządowej są wojewodowie, starostowie, burmistrzowie, prezydenci miast, wójtowie jako szefowie obrony cywilnej województw, powiatów, miast i gmin. Szefem Obrony Cywilnej na terenie gminy jest Wójt Gminy. Do zakresu działania szefa obrony cywilnej gminy należy kierowanie oraz koordynowanie realizacji przedsięwzięć obrony cywilnej przez instytucje , podmioty gospodarcze i inne jednostki organizacyjne oraz organizacje społeczne działające na terenie gminy , dotyczących w szczególności :

- planowania działalności w zakresie realizacji zadań obrony cywilnej,

- przygotowania i kierowania formacjami obrony cywilnej ,

- przygotowania i zapewnienia działania elementów systemu wykrywania i alarmowania oraz wczesnego ostrzegania ,

- opracowania planu obrony cywilnej gminy oraz nadzór nad opracowaniem planów obrony cywilnej instytucji , podmiotów gospodarczych i innych jednostek organizacyjnych,

- organizowania i prowadzenia szkolenia formacji obrony cywilnej , a także szkolenia ludności w zakresie powszechnej samoobrony ,

- kierowania przygotowaniem ewakuacji ludności oraz koordynowania tych działań ,

- kierowania i koordynowania akcjami ratunkowymi,

- planowania świadczeń osobistych i rzeczowych na rzecz obrony cywilnej .

Ostatnie lata to proces zmian w strukturach Obrony Cywilnej polegający na odejściu od zadań czysto obronnych , a więc przygotowywanych na czas kryzysu polityczno-militarnego

2

grożącego konfliktem zbrojnym i przejściu do zadań przygotowujących do zagrożeń kryzysowych czasu pokoju. Klęska powodzi która nas dotknęła w lipcu 1997 r. doprowadziła do śmierci 60 osób i szkód materialnych na znaczną skalę ok. 2 miliardów dolarów, ukazała wszystkie słabości ,organizacji w Polsce. Wykazała brak przygotowania do wszechstronnego reagowania na katastrofy w sferze planistycznej jak również w sferze działań z uwzględnieniem dużej liczby podmiotów ratowniczych, dużej liczby ofiar i straconego mienia. Racjonalna polityka planowania i organizowania działań zapobiegających i łagodzących skutki katastrof, awarii, klęsk żywiołowych i wypadków może te straty znacznie obniżyć. Na terenach gmin powoływane są Gminne Zespoły Reagowania, składają się one z szefa, zastępcy oraz grup roboczych o charakterze stałym i czasowym. Do zadań Gminnego Zespołu Reagowania należą:

- monitorowanie występujących klęsk żywiołowych i prognozowanie rozwoju sytuacji

- realizowanie procedur i programów reagowania w czasie stanu klęski żywiołowej

- opracowanie i aktualizowanie dokumentacji planistycznej

- przygotowanie warunków umożliwiających koordynację pomocy humanitarnej

- planowanie wsparcia organów kierujących działaniami

- realizowanie polityki informacyjnej związanej ze stanem klęski żywiołowej

Plan reagowania kryzysowego określa zespół przedsięwzięć na wypadek zagrożeń noszących znamiona klęski żywiołowej , a w szczególności :

- zadania w zakresie monitorowania zagrożeń ,

- bilans sił ratowniczych i środków technicznych niezbędnych do usuwania skutków zagrożeń ,

- procedury uruchamiania działań przewidzianych w planie oraz zasady współdziałania , a także sposoby ograniczania rozmiaru strat i usuwania skutków zagrożeń.

Starostowie, prezydenci miast, wójtowie, burmistrzowie i ich zastępcy, pracownicy zatrudnieni na stanowisku pracy do spraw obronnych oraz kadra kierownicza, urzędów powiatowych, miast, gmin uczestniczą w szkoleniu obronnym. Na szczeblu powiatu, miasta, gminy organizowane są gry obronne w cyklu 4 letnim. Cel szkolenia obronnego:

- Kształtowanie świadomości obronnej osób objętych szkoleniem obronnym,

- Zapoznanie z zadaniami obronnymi ustalonymi dla określonego stanowiska służbowego oraz zasadami i trybem ich realizacji,

- Doskonalenie umiejętności w kierowaniu i zarządzaniu podczas podwyższenia gotowości obronnej państwa i w czasie wojny,

- Nabywanie umiejętności współdziałania organów i jednostek organizacyjnych administracji z dowództwem i wojskową administracją podczas planowania i rozwiązywania sytuacji operacyjno obronnych,

- Weryfikowanie przyjętych rozwiązań w zakresie obronności. Każdy obywatel posiada obowiązki względem obrony cywilnej, mają one różny charakter:

- Jednym z obowiązków jest służba w obronie cywilnej, zarówno w okresie pokoju, jak i wojny. Każdy, kto otrzyma przydział organizacyjno- mobilizacyjny do konkretnej formacji OC, pełni służbę w obronie cywilnej. Dotyczy to również żołnierzy rezerwy, którzy nie są przewidziani do służby wojskowej albo do służby w jednostkach zmilitaryzowanych.

- Młodzież szkolna spełnia ustawowy obowiązek odbywania przysposobienia obronnego, który jest obowiązkowym przedmiotem nauki w szkole ponad gimnazjalnej.

3

- Niezależnie od tego wszystkie osoby zdolne ze względu na stan zdrowia, z wyjątkiem kobiet w ciąży, osób wychowujących małe dzieci oraz osób spełniających w inny sposób zadania obronne, podlegają obowiązkowi szkolenia z zakresu powszechnej samoobrony. Obowiązek ten spełnia się w czasie pokoju przez uczestnictwo w szkoleniu organizowanym przez organy obrony cywilnej i kierowników zakładów pracy w celu zdobycia odpowiednich umiejętności zachowania się i działania w warunkach zagrożenia, w tym poznania zasad samoobrony przed bronią masowego rażenia. W czasie wojny jak i w czasie pokoju mogą wystąpić zagrożenia dla życia i zdrowia ludności. W czasie wojny zagrożenie wynikać może ze skutków użycia przez przeciwnika broni masowego rażenia : jądrowej, chemicznej, biologicznej, a także broni klasycznej. W czasie pokoju zagrożenia wynikające z klęsk żywiołowych, awarii w zakładach przemysłowych, sytuacji w wyniku których do atmosfery przedostają się substancje promieniotwórcze , trujące i inne groźne dla życia i zdrowia ludności. Obrona cywilna ma za zadanie zapewnić bezpieczeństwo mieszkańcom, musi właściwie przygotować społeczeństwo na takie zagrożenia.

1

---