Administracja Publiczna, Politologia II rok


1.Społeczny rodowód administracji
Punktem wyjścia jest grupowy charakter funkcjonowania ludzi, społeczeństwa, które tworzy struktury. Podstawową strukturą jest państwo, a ludzie mają potrzeby i trzeba to jakoś rozwiązać. Społeczny charakter polega na tym, że te potrzeby załatwiane są przez narzędzia struktur państwowych - część potrzeb ludzie załatwiają wspólnie, dlatego stworzyli struktury, czyli administrację.

Administracja to część systemu społecznego.

Istnieje teoria podziału na administrację publiczną i prywatną. Wg tego ujęcia do zadań administracji prywatnej należy np. zakup materiałów biurowych. Współczesna administracja publiczna realizuje zaś coraz więcej zadań, które niegdyś samodzielnie realizowało społeczeństwo. Możliwości samosterowania w społeczeństwie uległy także zmniejszeniu w związku z pogłębiającą się jego komplikacją. Luźniejsze stają się także społeczne struktury (dla przykładu rodzina), co powoduje konieczność przejęcia przez administrację nowych zadań np. opieki nad osobami starszymi.

Z drugiej strony obecnie istnieje tendencja do powstawania różnorodnych organizacji prywatnych przejmujących zadania publiczne min. zadania socjalne (Związki Zawodowe).

2. Jakie są relacje między pojęciem administracji państwowej i administracji publicznej?

Administracja publiczna stanowi zespolenie różnych administracji działających w zakresie spraw publicznych przede wszystkim zaś a. państwowej i a. samorządowej. Administracja publiczna jest desygnatem na określenie struktur, działań i kadr tych rodzajów administracji.

Administracja państwowa dział zawsze w imieniu i na rachunek państwa. Zawsze na charakter polityczny, działa na podstawie i w granicach wyznaczanych przez prawo. W teorii powinna działać w interesie publicznymi w ramach przyznanej prawem kompetencji. Ma charakter bezosobowy i władczy oparty na zasadzie kierownictwa i podporządkowania. Musi działać w sposób ciągły i stabilny.

3. W jaki sposób definiowane jest pojęcie administracji publicznej? Scharakteryzuj sposoby i podaj przykłady.

Administracja jest definiowana w sensie funkcjonalnym (pod kątem organizowania wytwarzania świadczeń) np. realizacja świadczeń oświatowych, kulturalnych, zdrowotnych itd.

Administracja to proces podejmowania decyzji.

Administracja jest definiowana w sensie instytucjonalnym (najszersze pole analiz prowadzonych na gruncie nauki społecznej)

Do definiowania administracji konieczne jest wykorzystanie ustaleń innych nauk społecznych zwłaszcza teorii organizacji i zarządzania, nauk politycznych, psychologii i socjologii.

Administracja jest definiowana z punktu widzenia społecznego jako instytucja zajmująca się przygotowywania decyzji, współdziałaniu w podejmowaniu decyzji politycznych oraz podejmowaniem decyzji zewnętrznych oraz wewnętrznych.

W znaczeniu nauki administracji - administracja to instytucja powołana do podejmowania decyzji, z drugiej działalność decyzyjna instytucji administracyjnych.

Administracja ma dwie strony: jest zarówno działaniem jak i strukturą.

Jedlinek definiuje ją następująco Administracja publiczna to działalność państwowa, która nie jest ani ustawodawstwem ani wymiarem sprawiedliwości( definicja negatywna)- podkreślona zostaje odrębność wykonawstwa

Administrację publiczną w ujęciu przedmiotowo - podmiotowym - administracja publiczna to: zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje na podstawie ustawy i w określonych prawem formach.

4. Jaka jest pozycja administracji publicznej na tle zasady trójpodziału władzy w państwie współczesnym?

Zgodnie z definicją Jedlinka administracja to działalność państwa, która nie jest ani ustawodawstwem ani wymiarem sprawiedliwości. Takie ujęcie wskazuje miejsce usytuowania a.p. w państwie współczesnym razem z odrębną władzą wykonawczą. A.p w praktyczny sposób odpowiada za wykonywanie ustaw i pomaga władzy wykonawczej w rządzeniu, przez co ponosi odpowiedzialność za stan spraw publicznych.

Art. 146 ust.3 (polska Konstytucja) - Rada Ministrów kieruje całą administracją rządową

5. Jakie powiązania występują pomiędzy a.p. a państwem?

Administracja publiczna funkcjonuje w obrębie różnych społeczności zorganizowanych w państwo, z jego instytucjami i obowiązującym systemem prawnych regulacji. Instytucje a.p. zawsze funkcjonują w danym systemie społecznym i politycznym i podlegają uregulowaniom konstytucyjnym właściwym systemowi.

Organy oraz instytucje administracji państwowej cechuje to, że są częścią składową organizacji obdarzonej atrybutem suwerenności na danym terytorium. Wynika z tego nadrzędność państwowej administracji publicznej i możliwość nadzorowania przez nią administracji samorządowej.

6. Jakie elementy składają się na strukturę administracji publicznej?

Przede wszystkim chodzi o czynnik personalny w administracji (ilość osób - urzędnicy). Nie są nimi obywatele załatwiający swoje sprawy poprzez administrację.

W drugiej kolejności o cele administracji (określane przez normy prawne, wytyczne polityków, programy rządowe, zasady etyczne, tradycja).

Do realizacji celów niezbędne są odpowiednie środki. Środki dzielimy na rzeczowe (np. budynki), pieniądze, przestrzeń oraz czas.

Zasady działania administracji - podległość w administracji, zasady przekazywania informacji, udostępnienie informacji na zewnątrz.

Wszystkie elementy znajdują się w uporządkowanej zależności.

Trwałość i ciągłość działania, niezależnie od płynności personelu.

W administracji statyczne struktury organizacyjne zbudowane są z reguły o zasadę hierarchicznego podporządkowania (naczelnemu kierownictwu podporządkowane są inne części organizacji), informacja przekazywana jest od dołu do góry.

Struktura hierarchiczna: ma charakter stopniowy, ogniwa wyższej rangi mają prawo lub obowiązek wydawać polecenia, kontrola i obowiązek informacji przełożonych, uprawnienia dyscyplinarne i służbowe, informacyjny bez prawa udzielania wytycznych, prawo wydawania ostrzeżeń i nagan, możliwość przesuwania kompetencji do góry i do dołu.

Poza hierarchią istnieją również kolegialne formy kierowania administracją (głosowanie, zazwyczaj większościowe). Aparat pomocniczy zazwyczaj zorganizowany już hierarchicznie.

Poza tym funkcjonują też zespoły (mają prawo do formułowania wniosków, ale nie podejmowania decyzji).

ALBO

Administracja centralna:

  1. Organy rządowej administracji wykonawczej(RM, Kancelaria RM, Ministrowie)

  2. Centralne organy administracji państwowej( zwierzchnikiem RM, Premier, minister - to Główne inspektoraty i agencje)

  3. Publiczna rządowa administracja terenowa (1.wojewoda i urząd wojewódzki, 2.administracja zespolona działająca na zlecenie wojewody lub z inicjatywy własnej gdy tak stanowi ustawa - państwowa Straż Pożarna, Kuratoria Oświaty, Inspekcja Handlowa, Nadzoru Budowlanego, ochrony środowiska 3.wojewódzka administracja niezespolona - Izby skarbowe, dowódcy okręgów wojskowych, dyrektorzy izb skarbowych)

  4. Samorząd administracji terenowej

  1. Autonomiczne struktury administracji centralnej to kancelaria sejmu/senatu/prezydenta


7. Jakie podstawowe funkcje realizuje administracja publiczna w państwie współczesnym?

1. Policyjne (porządkowe) - zabezpieczenie porządku

2. Reglamentacyjne - udostępnianie i wykorzystanie dóbr

3. Świadczące- związane z wykonywaniem usług publicznych

- świadczenia materialne

- świadczenia niematerialne

4. Związane z wykonywaniem uprawnień właścicielskich i zarządzaniem majątkiem wspólnym.

5. Funkcja planistyczna, programowania rozwoju.

Klasyczna szkoła zarządzania wyróżnia natomiast

przewidywanie

organizowania

koordynowanie

rozkazodawstwo

kontrolowanie

8. Jakie są kryteria wartościowania i porównywania systemów administracji publicznej?

Istnieją dwa klasyczne modele administracji:

w państwach niedemokratycznych (państwa policyjne)

demokratyczne państwo prawa

Kryteria według których wyodrębnia się te modele to

pole swobody

pole kontroli

pola odpowiedzialności - charakter działań między władzą a jej obsługą

Administracja w państwie niedemokratycznym cechuje się:

jest instrumentem sprawowania i umacniania władzy panującego

luźne ramy i instrumenty działań administracji

prawo nie obowiązuje dwustronnie bez kontroli powszechności i równości

brak kontroli zewnętrznej

Administracja w państwie demokratycznym cechuje się:

działanie na podstawie i w granicach prawa

legalność w sferze treści-formy-procedury

wykonawczy charakter podział i równowaga władz

kontrola zewnętrzna/sądowa

odpowiedzialność prawna organów i osób za działania w ramach administracji publicznej

odpowiedzialność państwa za szkody wyrządzone przez jego funkcjonariuszy

powszechny charakter norm prawa

struktura organizacji jest pochodną zadań jakie mają wykonać

udział strony w postępowaniu w granicach konstytucyjnie gwarantowanych


Pytanie nr 9: Jakie są podstawowe cechy administracji publicznej w modelu niedemokratycznym?

W modelu niedemokratycznym administracja publiczna jest instrumentem sprawowania i umacniania władzy politycznej panującego. Przykładem będzie tu absolutyzm klasyczny. Otóż osobliwością państwa absolutnego była skłonność do posługiwania się organami administracji publicznej. Niosło to za sobą destrukcyjne i dewiacyjne zachowania, np. sprzedawalność urzędów. Utrzymanie na stanowisku zależało od opłacania corocznych taks. Do tego dochodzi korupcja urzędnicza, występująca na szeroką skalę. Ramy i instrumenty działania administracji są luźno oraz swobodnie sformułowane co pozwala na falandyzację prawa. Prawo odnośnie administracji( i nie tylko) nie pochodzi z parlamentów. Dodatkowo nie obowiązuje dwustronnie, co oznacza, że organy administracji nie są związane prawem w takim samym stopniu, co obywatele. Brak jest jasno sprecyzowanych reguł dla administracji. Nie można też wskazać na istnienie kontroli zewnętrznej wobec poczynań administracji. Obywatele są ograniczeniu w dochodzeniu swoich praw, a także żądania zadośćuczynienia w przypadku negatywnych działań administracyjnych. Administracja przybiera charakteru bicza na obywateli. Pole kontroli przybiera charakter polityczny, a nie prawny. Odpowiedzialność samych funkcjonariuszy jak i administracji jako całości jest znikoma.

Pytanie nr 10: Jakie są podstawowe cechy administracji publicznej w modelu demokratycznym?

Administracja publiczna w modelu demokratycznym jest przede wszystkim związana prawem. Działa na podstawie i w granicach prawa. Sprowadza się to do reguły: co nie jest zakazane jest dozwolone i legalne( odnośnie obywateli). Natomiast administracja musi działać tylko i wyłącznie w granicach i na podstawie przyjętego prawa. Administracja przybiera wykonawczy charakter. Legalność działania widoczna jest w 3 sferach :

Wszystko musi być zalegalizowane i nic nie może być naruszone. W modelu demokratycznym występuje podział i równowaga między władzą: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Administracja podlega kontroli zewnętrznej, sądowej i wewnętrznej. Odpowiedzialność prawna organów i osób za działania w ramach administracji publicznej może się sprowadzać do żądania odszkodowania za nielegalne zaniechania oraz nielegalną aktywność. Funkcjonariusze podlegają odpowiedzialności karnej za nadużycia kompetencji, korupcję, oświadczenie nieprawdy w dokumencie urzędowym, naruszenie informacji tajemnicy. Występuje powszechny charakter norm prawnych. Prawo obowiązuje w obie strony. Struktura organizacji związana jest z zadaniami, a kontrola dotyczy nie tylko efektów ale i procedur. Zadania administracji są traktowane jako obowiązki, a udział stron w postępowaniu odbywa się w granicach konstytucyjnie zagwarantowanych. W modelu demokratycznym administracja działa w interesie publicznym, ma charakter bezosobowy. Obowiązuje porządek hierarchiczny( wewnątrz struktur oraz między strukturami), a kadry są zawodowe. Administracja kształtuje przestrzeń życiową obywateli. Administracja publiczna jest zorganizowana, sformalizowana, zachowuje ciągłość, jest koordynowana, a także celowa.

Pytanie nr 11: Jakiego rodzaju podmioty instytucjonalne funkcjonują w administracji publicznej?

  1. ORGAN PAŃSTWOWY - działa w imieniu i na rachunek państwa. Działa w zakresie przyznanych mu kompetencji i zadań. Ma określoną formę organizacyjną wynikającą z prawa(np. KRRiTV, Rada Gminy). Nigdy nie ma przymiotu osobowości prawnej, jest to część aparatu państwowego. Ma możliwość stosowania środków - organy państwowe akty prawne i mogą stosować przymus państwowy.

W grupie organów administracji publicznej wyróżniamy:

Zakres działania to wskazówka jakimi sprawami dany organ ma się zajmować. Określa się to zwykle przy tworzeniu organu, ale można go rozszerzyć lub uszczuplić.

Kompetencje muszą być, aby organ mógł się poruszać w zakresie działania. Są to obowiązki lub uprawnienia. Kompetencje ustalają zakres działania organów, bo wiele organów ma podobny zakres działania - np. rolnictwo. Kompetencje określają co w ramach rolnictwa może robić organ.

Właściwość organu to kompetencje i zakres działania. Są 3 rodzaje właściwości:

Przenoszenie właściwości może się odbywać tylko na podstawie ustawy. Gdy przenoszenie właściwości odbywa się na podstawie porozumień to nazywamy to funkcjami zleconymi.

  1. ORGANY SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.

Samorząd oznacza udział społeczeństwa. Elementy samorządu:

Są dwa rodzaje samorządów: 1) terytorialny - fakt zamieszkiwania na danym terytorium; 2) personalny - wykonywanie podobnych lub tych samych czynności w życiu społecznym

  1. ZAKŁAD PUBLICZNY

  1. przez osoby fizyczne za pozwoleniem organu administracji publicznej.

Osoby korzystające z zakładów to destynariusze(uczniowie, chorzy...) Dostęp do zakładów tych powinien być jednakowy dla wszystkich. Korzystanie z zakładów ma charakter czasowy i odbywa się przejściowo

  1. FUNDACJE - to instytucja prawna założona do realizacji celów użytecznych społecznych jak opieka społeczna, ochrona środowiska. Musi być ktoś, kto jest fundatorem, aby założyć fundację. Zaczyna ona funkcjonować po zarejestrowaniu w sądzie rejestrowym.

  2. PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE - np. zaopatrywanie ludności w energię(kiedyś)

Podmioty administracji państwowej:

Rada Ministrów koordynuje, ustala politykę administracyjną. Ministrowie zajmują się działami administracji(jest ich 28). Ustawa z 97 roku (Dz.U. 99 Nr 82)

  1. Inne podmioty(terytorialne)

Resort administracyjny - to dział lub kilka działów administracji rządowej kierowany przez ministra. Na czele jest minister, ministerstwo(zespół urzędników pomagających ministrowi), jednostki organizacyjne nazywane centralnymi urzędami(np. Komenda Główna Policji, straży granicznej...), organy terenowe (adm. niezespolona) np. izby skarbowe, i inne(szkoły wyższe, instytuty badawcze)

Administracja terytorialna :

Pytanie nr 12: Na czym polega podział na organy i urzędy w administracji publicznej?

Organ administracji publicznej - według obowiązującego Kodeksu postępowania administracyjnego jest to organ administracji rządowej, samorządowej, inny organ państwowy lub inny podmiot - jeżeli na podstawie przepisów prawa jest upoważniony do załatwiania indywidualnych spraw w drodze decyzji administracyjnej. Upoważnienie może wynikać, prócz powszechnie obowiązujących aktów normatywnych, także z porozumień pomiędzy tymi podmiotami, dopuszczalnych przez prawo (np. w związku jednostek samorządu terytorialnego). Inaczej organ administracji publicznej to człowiek lub grupa ludzi działająca w strukturze organizacyjnej państwa lub samorządu terytorialnego powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego w sposób właściwy temu prawu i w granicach kompetencji.

Urząd- część aparatu administracyjnego mającą wyodrębniony rzeczowy zakres działania, który wyraźnie odgranicza go od innych części tego aparatu. Jest to więc urząd wyodrębniony rzeczowo i organizacyjnie częścią aparatu administracji publicznej. W postaci odrębnych urzędów zorganizowana jest administracja rządowa, natomiast administracja samorządowa najczęściej przybiera kształt jednolitego urzędu( urząd gminnego, starostwa, marszałkostwa). Odrębność czy też wydzielanie urzędu z całości aparatu administracyjnego przejawia się w następujących sferach:

Każdy urząd wykonuje trzy podstawowe funkcje:

  1. Załatwianie spraw objętych rzeczowym zakresem działania urzędu( funkcja zewnętrzna)

  2. Funkcja kierownicza(wewnętrzna)

  3. Funkcja pomocnicza( intendenturalna)

Pytanie nr 13: Co charakteryzuje pozycję podmiotu instytucjonalnego w systemie administracji?

Pozycję podmiotu w systemie charakteryzuje:

Niech ktoś sprawdzi dla pewności w notatkach z zajęć czy poniższe też do tego należy uwzglęnić!!!!!!! W książkach nie ma napisane o tym zagadnieniu za bardzo...

Sposób kreacji: z urodzenia, wyboru, mianowania, powołania, umowy o pracę

Sposób ujęcia kompetencji:

Organy: kolegialne jednoosobowe.

Rozłożenie zadań i kompetencji w układzie pionowym: rozwiązania scentralizowane, zdekoncentrowane, zdecentralizowane

Według kryterium zespolenia: administracja zespolona i niezespolona.

PODZIAŁ według kryterium pozycji w systemie:

  1. Decyzyjne

  2. Doradcze

  3. Pomocnicze

lub

  1. Sztabowe( KPRM)

  2. Liniowe(ministerstwo, agencja)

Pytanie nr 15: Jakiego rodzaju decyzje podejmowane są w administracji publicznej?

Decyzja to forma działania administracji prywatnej, jak również publicznej. Decyzja w administracji publicznej w przeciwieństwie do administracji prywatnej( gospodarczej) nie jest skierowana na bezpośrednie zaspokojenie potrzeb materialnych oraz nie zmierza do osiągnięcia efektu komercyjnego

Według książki Ernesta Knosala

Jest kilka klasyfikacji decyzji:

  1. ze względu na przedmiot i treść: przedmiot-decyzje w zakresie oświaty, opieki zdrowotnej, gospodarki wodnej, komunalnej; treść- zezwalające, nakazujące, zakazujące

  2. decyzje wewnętrzne i zewnętrzne: wewnętrzne- decyzje kształtujące struktury organizacyjne oraz procedury działania, dysponowanie środkami budżetowymi; zewnętrzne- służą bezpośredniej realizacji nałożonych na administrację zadań, np. plany, które wyznaczają zadania, struktury i środki

  3. decyzje programujące, zaprogramowane oraz kontrolne- programujące i zaprogramowane- są to ustawy, przepisy powszechnie obowiązujące, plany. Do nich dochodzą decyzje mające wykonać zadanie określone w tych aktach- służą realizacji programu. Kontrolne- podejmowane w celu oceny prawidłowości pozostałych dwóch rodzajów decyzji.

  4. Decyzje racjonalne i nieracjonalne: proces, w którym poszczególne działania są logicznie uzasadnione. Proces decyzyjny powinien zmierzać do zobiektywizowania decyzji poprzez wyeliminowanie czynników subiektywnych. Decyzje nieracjonalne są pozbawione tego procesu.

  5. Decyzje programowalne i nieporgramowalne: programowalne- mają charakter rutynowy i powtarzalny, nie występuje konieczność rozpatrywania „od nowa”. Podejmowane wielokrotnie. Nieprogramowalne- dotyczą spraw nowych, dla których nie istnieje ustalony schemat postępowania przy ich podejmowaniu oraz nie są znane ich następstwa.

Według Rydlewskiego:

Pytanie nr 16: Jakie kryteria oceny stosuje się w odniesieniu do działań decyzyjnych administracji publicznej?

Decyzje w administracji publicznej podlegają wielokryterialnej ocenie. Kryterium te mogą się odnosić co do:

Decyzje podejmowane mają wiele wymiarów i taka jest też ich ocena: wymiar społeczny, polityczny, ekonomiczny, prakseologiczny.


jakie są kierunki zmian w systemach administracji publicznej państw współczesnych?

  1. Zmiany w relacjach między polityką a administracją (wydzielanie stanowisk politycznych, służba cywilna)

  2. zasada pomocniczości (wycofanie się administracji z obszarów, w których nie jest niezbędna)

  3. wdrożenie zasady prymatu zespolenia terytorialnego nad układem podziałów branżowych ( decentralizacja decyzji, zadań i środków, ograniczenie rozmiarów administracji niezespolonej)

  4. zmniejszenie uznawalności w decyzjach (prawna reglamentacja w tym zakresie)

  5. zwiększenie przejrzystości działań i dostępu do administracji publicznej (ustawowe gwarancje w tym zakresie), lobbing

  6. zastępowanie więzów hierarchicznych (zarówno wewnątrz poszczególnych struktur instytucjonalnych jak i między nimi) przez różnego rodzaju horyzontalne powiązania sieciowe

  7. odchodzenie w cenach i w systemach zarządzania od kryteriów ilościowych na rzecz jakościowych

  8. wykorzystywanie możliwości i zarazem unikanie niebezpieczeństw wiążących się z rewolucją informatyczną (e-administracja)

  9. wmontowanie w proces podejmowania istotnych decyzji mechanizmów z obszaru dialogu społecznego (m.in. mechanizm komisji trójstronnej)

  10. skorzystanie w ramach wypełnienia zadań administracji publicznej z możliwości organizacji pozarządowych (tzw. trzeci sektor) oraz potencjału tkwiącego w tzw. partnerstwie obywatelskim

  11. tworzenie dodatkowych gwarancji zachowania niezbędnego poziomu etycznego kadr administracji

W Polsce kierunki zmian w administracji uwarunkowane są przede wszystkim poprzez:

  1. przełom polityczny 1989

  2. wdrażanie zasady demokratycznego państwa prawnego

  3. przywrócenie trójpodziału władzy

Są to:

(myślę, że niektóre zagadnienia z punktu 25 również można tu wpisać)

  1. Mówi o administracji pośrednio, poprzez:

  2. trójpodział władzy (sfera zasad ustrojowych)

  3. sfera praw (obowiązki dla administracji) i wolności obywatelskich (blokady dla administracji)

  4. mówi o administracji bezpośrednio, poprzez:

  5. opis organizacji i budowę organów (choć nie jest to dokładnie opisane, gdyż w trakcie tworzenia konstytucji następowały reformy podziału terytorialnego)

  6. prawo budżetowe

  7. prawo dot. administracji w zakresie źródeł prawa (np. prawo miejscowe)

  8. artykuł o służbie cywilnej

  9. zadania i sposób powoływania służb

1) zapewnia wykonanie ustaw,

2) wydaje rozporządzenia,

3) koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,

4) chroni interesy Skarbu Państwa,

5) uchwala projekt budżetu państwa,

6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,

7) zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,

8) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,

9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,

10) zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe,

11) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,

12) określa organizację i tryb swojej pracy.