Przykładowe pytania egzaminacyjne z przedmiotu „System polityczny państwa”

1.Pojęcie polityki, władzy i państwa. Formy państwa. Definicje polityki. Historyczne koncepcje polityki. Pojęcie i typologia demokracji.

2. Władza polityczna i formy jej legitymizacji.

3. Władza w ujęciu Maxa Webera. Legitymizacja wg Webera.

4. Krytyczne stanowisko wobec Weberowskiej koncepcji legitymizacji władzy. Poziomy legitymizacji władzy w ujęciu Davida Beethama. Współczesne zagadnienia legitymizacji władzy państwowej. Społeczna akceptacja porządku konstytucyjnego. Autorytet polityczny i jego źródła. Interes ogólny a legitymizacja władzy.

5. Społeczeństwo obywatelskie - cechy, możliwości tworzenia w Polsce.

6. Cechy systemu totalitarnego i autorytarnego. Czy Polska była państwem totalitarnym?

7. Przejście od totalitaryzmu/autorytaryzmu do demokracji. Budowa systemu demokratycznego w Polsce.

8. Podmioty władzy politycznej.

9. Schemat reprezentacji interesów społecznych. Pojęcie partii politycznych i historia ich rozwoju. Socjologiczna reprezentatywność partii politycznych. Instytucjonalizacja partii politycznych. Finansowanie działalności partii politycznych i kampanii wyborczych. Pojęcie systemu partyjnego. Klasyfikacja systemów partyjnych. Systemy partyjne a socjologiczna reprezentatywność partii politycznych. Czy istnieje specyfika polskiego systemu partyjnego i ewentualnie, dlaczego? Cechy polskiej sceny politycznej. Wpływ ordynacji wyborczej na kształt sceny politycznej. Charakterystyka programów wyborczych w Polsce.

10.Pojęcie grup nacisku i historia ich rozwoju. Grupy nacisku w Polsce - funkcje grup nacisku w okresie transformacji ustrojowej i w państwie ustabilizowanym. Społeczne (w tym szczególnie polityczne) skutki „niedorozwoju” grup nacisku.

11. Formy reprezentacji interesów.

12. Parlamentarna i korporacyjna forma reprezentacji interesów. Mediatyzacja interesów na szczeblu pośrednim. Korporatywizm i neokorporatywizm jako ujęcie relacji pomiędzy współczenym państwem a społeczeństwem. Makro- mezo- i mikro-korporatywizm.

Rozwój korporatywizmu. Perspektywy rozwoju korporatywizmu w Polsce.

13. Lobbing. Cechy charakterystyczne. Prawne formy zorganizowania. Perspektywy rozwoju w Polsce.

14. Powiązania administracji i grup interesu. Klientelizm, parantelizm, wpływy nieprawomocne. Administracja a partie polityczne.

15. Elity polityczne.

Pojęcie elit politycznych. Społeczeństwo elitarne czy egalitarne? Typy elit wg. M.Burtona, R. Gunthera i J. Higley'a. Elity w Polsce demokratycznej i w PRL. Typy elit a rozwój demokracji.

1.Pojęcie polityki, władzy i państwa. Formy państwa. Definicje polityki. Historyczne koncepcje polityki. Pojęcie i typologia demokracji

Polityka - walka o władzę, działanie dążące do zdobycia i utrzymania władzy.

Działanie administracji jest wykonywaniem polityki.

Rząd odpowiada za kierunki polityki państwa i ustala je oraz jest wykonawcą polityki przez poszczególnych ministrów.

Najważniejszym podmiotem władzy i podmiotem polityki jest państwo. Wykonywanie władzy to ingerencja we wszystkie sfery życia. Polityka i władza to fundamentalne zjawiska, na których budowany jest cały system państwowy. Im słabsze państwo i społeczeństwo w tym większym stopniu polityka dąży do zagarnięcia wszystkich dziedzin życia. Demokracja zakłada jawność procedur. Cechą demokracji jest ujawnienie konfliktów i sporów. Nie chodzi o kłótnie tylko o dialog społeczny. Jeśli spory nie ujawniają się ale istnieją jest to niebezpieczne, ponieważ zmierza to do braku demokracji.

Pierwotnie nie rozróżniano pojęcia polityki (w okresie starożytnym) poza grupą wykształconych ludzi, który politykę wykorzystywali do robienia własnych interesów.

Arystoteles uważał, że obywatele są sobie równi (obywatelem jest tylko człowiek wolny). Udział wszystkich obywateli we władzy ale stosownie do zdolności intelektualnych oraz majątku. Im większy majątek i intelekt, tym większe odpowiedzialności. Zwracał uwagę na niebezpieczeństwo wykorzystanie władzy, gdy zrywa ona z zasadą równości i może przerodzić się w dyktaturę.

W XIII wieku św. Tomasz z Akwinu (Akwinata) - doktryna neotomizmu - przedstawił fundamentalne założenia, określił co jest funkcją władz - służba. Władza musi istnieć dlatego, że człowiek nie potrafi sam zadbać o swoje sprawy. Zadaniem władzy było pomóc człowiekowi doznać zbawienia. To były podstawowe funkcje władzy. Władza ma obowiązki a nie tylko przywileje. Obydwaj przyjmowali, że państwo jest dobrem wspólnym. O tym samym mówi Konstytucja w pierwszym artykule „Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli”. Władza jest po to aby dobro wspólne zrealizować. Uzasadnieniem istnienia władzy jest dobro wspólne. Dobro wspólne jest prawem pozytywnym. Św. Tomasz dopuszczał, że jeśli władza sprzeniewierzy się zasadom może być obalona.

Umowa społeczna - Zdaniem Hobbesa jedynym sposobem na zaprzestanie wojny każdego z każdym, jest zrzeczenie się wolności jednostkowej, przez zawarcie umowy społecznej, przekazującej całą władzę suwerenowi (jednostce lub organowi kolegialnemu). Umowa taka tworzy wspólnotę i państwo, które wbrew poglądom Arystotelesa, nie może powstać w sposób naturalny, lecz musi być wynikiem świadomej decyzji. Do zawarcia paktu popycha człowieka lęk przed skutkami stanu naturalnego, ale nie tylko lęk. Państwo rodzi się tak samo w wyniku strachu przed potęgą jakiejś osoby, jak i w wyniku ufania komuś, że jest on zdolny zapewnić opiekę i obronę.

W XIX wieku uznano świecki charakter władzy. Interes, który władza chroni - jest to koncepcja oświecenia. Ochrona interesu określonych grup społecznych. Między określonymi grupami istnieje konflikt, a zadaniem władzy jest go zażegnać i doprowadzić do kompromisu. Należy wziąć pod uwagę wszystkie potrzeby. Należało ponosić ofiary, nawet z życia aby doprowadzić do zażegnania konfliktu.

Max Weber - myśliciel w dziedzinie socjologii, ekonomii, Niemiec który może być porównany do Arystotelesa. Dążył on do tego, aby rozdzielić ideologię i władzę, aby uznać, że polityka nie jest działaniem mającym swoje źródło w ideologii.

Ideologia - to zbiór wartości uzasadniające działanie ludzkości. Spieramy się o wartości a dopiero na drugim miejscu spieramy się o metodę, co chcemy osiągnąć jaki jest cel. Jeżeli powiemy, że władza nie wywodzi się, nie ma związku z ideologią, z wartościami łatwiejsze jest rządzenie. Władza ma być odideologizowana. Jeżeli poziom życia jest na tyle wysoki, że nie ma konfliktów, nie sięga się do ideologii.

Rządy technokratyczne - charakteryzują się tym, że nie składają się z przedstawicieli partii ale fachowców. Rządy te są przejściowe, polityka ma charakter zawodowy i jako, że mandat uzyskuje się w wyborach, nie jest się fachowcem.

Koncepcja polityki jako zawodu według Webera - w stabilnych zawodach zbiera się doświadczenie zaczynając od najniższych stanowisk, etapowo wspinając się na stopnie kariery.

Demokracja lokalna - do poziomu gminy traktowana jest jako niepolityczna, czyli nie ma fachowców, nie jest zawodowa.

Służba cywilna - pomysł Maksa Webera - urzędnik jest ustabilizowany na stanowisku a polityk się zmienia.

Wg Webera w organizacji zarządzania jest prawomocność, którą podzielił na trzy poziomy prawomocnego panowania.

Koncepcja nauki społecznej Kościoła Katolickiego:

Koncepcja władzy z Soboru Watykańskiego II o której pisali Jan XXIII, Paweł VI i Jan Paweł II - polega ona na tym, że nawiązuje do św. Tomasza z Akwinu - uzasadnienie dla władzy stanowi troska o dobro wspólne. Istnienie władzy jest zależne od tego, czy realizuje swoje obowiązki względem społeczeństwa. Musi umożliwiać człowiekowi zarówno rozwój materialny jak i duchowy.

Należy w tym miejscu przywołać dwie zasady, które są znane w UE i stanowią element jej doktryny:

• - solidaryzmu

• - subsydiarności - oznacza, że władze publiczne są zobowiązane do działania na rzecz jednostki, wspomagania jej wtedy, gdy samodzielnie działając nie daje sobie rady. Człowiek jest wolny czyli czyni to co czynić powinien, a więc z obowiązku. Człowiek jest wolny ale nie żyje sam. Musi wziąć pod uwagę solidaryzm, z którego wynika ograniczenie wolności.

Zasada decentralizacji - wykonywanie władzy na najniższym szczeblu przez zainteresowanych.

Koncepcja Marksa - bezpośredni związek między własnością środków produkcji a władzą i rozwojem państwa. Państwo jest instytucją historyczną powstającą na określonym etapie rozwoju ekonomicznego, przede wszystkim stosunków własnościowych. Jest też instytucją klasową. Państwo powstaje na określonym etapie stosunków produkcji (rozwoju). Na określonym etapie produkcji wytwarza się zysk, jest on motorem życia. Część niewykorzystanego zysku może stać się towarem wymiennym i na tym etapie władza powinna chronić właścicieli środków produkcji. Własność jest kryterium podziału społecznego. Istotny jest tylko stosunek do środków produkcji. Państwo nosi cechy antagonizmu ponieważ chroni tylko jedną klasę, właścicieli środków produkcji. Są dwie klasy: posiadający i nieposiadający. Nie można mieć władzy politycznej nie będąc właścicielem środków produkcji. Ta zależność jest genetyczna. Na założeniach marksistowskich opiera się Konstytucja z 1952 r.

Walka klasowa - hasło marksistowskie - jeżeli masz coś na ten temat to dopisz proszę

Władza - to istota polityki, centralne pojęcie, jest to rodzaj stosunku społecznego, tak rozumiał władzę Arystoteles, stosunek realnie istniejący. Platon myślał w władzy jako o bycie niezależnym. Korzyścią jest możliwość weryfikacji przyjętych rozwiązań. Ten stosunek społeczny u Webera nie jest równorzędny, jest to cecha nierównorzędności, tj. jeden podmiotów jest nadrzędny w stosunku do drugiego, może narzucić swoją wolę uciekając się także do zastosowania przymusu. Przymus można zastosować, gdy inne środki zawiodły, a zatem przymus jest ostatecznością musi być legalny. Zachowana jest hierarchia. Wszystkie relacje między podmiotami muszą mieć podstawę w prawie. Działanie musi być na podstawie i w granicach prawa. Musi być norma kompetencyjna i wyznaczone granice uprawnionego działania. Obywatel może robić wszystko czego prawo mu nie zakazuje, natomiast organy administracyjne mogą działać tylko zgodnie i w granicach prawa. Podmiotem władzy jest państwo, może to być podmiot zbiorowy a także jednostka. Chodzi o zdobycie władzy i jej wykonywanie. Jednostka może mieć władzę jeśli ma autorytet, który jest dodatkowym elementem wspomagającym wykonywanie władzy. Cechy przywódcze i kompetentność też jest ważna.

Relacje między wysoką pozycją ekonomiczną a władzą polityczną, czyli zdolnością do narzucenia komuś swojej woli - władzę wykonuję się dla władzy, dla samej przyjemności rządzenia. Wiąże się to z pojmowaniem władzy jako służby. Zwraca się uwagę, że człowiek traktuje władzę jako szczególną wartość. Prof. Ossowski twierdził, że władza może być dla człowieka celem najwyższej rangi, wtedy kiedy osiągnie już absolutnie wszystko, pieniądze, majątek bywa że dąży do zdobycia władzy politycznej.

Prawomocność władzy (wg Webera) - czyli dlaczego jesteśmy posłuszni władzy?

Władza ma możliwość zastosowania przymusu. Traktujemy to jako rzecz naturalną - jest władza - trzeba jej słuchać. Weber uważał, że władza to potencjalna możliwość rządzenia, narzucanie swojej woli, natomiast panowanie jest władzą realnie wykonywaną. Są trzy typy prawomocnego panowania:

 - typ tradycyjny - panowanie dziedziczne, z którego wynika, że wykonywanie władzy jest umocowane poprzez bycie potomkiem władcy.

 - typ charyzmatyczny - o wykonywaniu władzy decydują indywidualne cech człowieka, które powodują, że jest ona skuteczna (wódz w okresie wojny np. Hitler). Granicą skuteczności jest wiara ludzi w skuteczność działania przywódcy, np. wygrał on wojnę. Ta charyzmatyczność może prowadzić do skutecznej polityki lub nie.

 - typ racjonalny - władzę uzyskuje się zgodnie z obowiązującym prawem, a to oznacza przede wszystkim powoływanie w drodze wyborów. Źródłem tego posłuszeństwa jest legalność wyborów.

Skuteczność wykorzystania koncepcji Webera - przykłady

Dlaczego władzę akceptujemy?

W Wielkiej Brytanii - od początku jest monarchia a jednocześnie jest tam rozwinięty wysoko system parlamentarny. Monarcha istnieje w takim kształcie zewnętrznym jak pierwotnie. Królowa zawsze odczytywała expose rządu i ta otoczka wspomagała władze parlamentarną. Przez to system parlamentarny jest stabilny. Tradycje są bardzo silne i nikt ich nie odwołuje.

W Hiszpanii - w 1978 roku przywrócona została monarchia dziedziczna z całym dworem a w 1931 roku została przecież obalona (generał Franco). Nastąpiło to w efekcie przemyślanych reform. Monarchia ta ma specyficzne cechy - jest ona organem państwa o ściśle określonych kompetencjach, monarchia nie jest reprezentantem suwerena, działa w granicach ściśle określonych w konstytucji a jednak odgrywa istotną rolę. Nie ma pomysłów na obalenie monarchii, a w szczególności monarchia zawdzięcza to Juanowi Carlosowi. Spaja on zróżnicowaną etnicznie Hiszpanię i stanowi czynnik demokratyzujący, przeciwdziała puczom wojskowym - antydemokratycznym. Juan Carlos przewidywany był na następcę po generale Franco i dzięki temu odebrał wykształcenie wojskowe a Ameryce. Dzięki jego kontaktom w wojsku zapobiegł ruchom antydemokratycznym przez wojskowych. Monarcha została odrestaurowana aby system polityczny był spójny, oraz aby zahamować dążenia antydemokratyczne.

Legitymizacja władzy:

Koncepcja Davida Beethama - koncepcja ta opiera się o założenie, że władza jest zjawiskiem wielowymiarowym. W przypadku postrzegania władzy wieloaspektowo, można szukać mechanizmów podporządkowania i kontaktu ze społeczeństwem, np. obecna prezydentura we Francji (fraternizacja z narodem przez tzw. „show” - widowisko).

Należy założyć istnienie trzech odrębnych elementów będących podstawą wyjaśnienia procesu legitymizacji:

- zdolność działania władzy z ustalonymi regułami

- uznanie tych reguł za usprawiedliwione (usprawiedliwienie musi być dokonane przez rządzących i rządzonych)

- ustalenie czy istnieją przejawy akceptacji dla władzy, np. potwierdzenie w sondażach

Powyższym płaszczyznom odpowiadają trzy poziomy legitymizacji:

a) Poziom reguł - poziom reguł odpowiada ustaleniom reguł, które kreują działania władzy, mogą to być różne reguły np.:

- reguły prawa i reguły pisane

- zwyczaj i prawo zwyczajowe

- reguły nieskodyfikowane np., na zachodzie reguła, że skazany prawomocnym wyrokiem karnym nie może kandydować w wyborach

Normy prawne określają działania legalne. Pozostałe normy określają kulturę polityczną i ogólną (nie wszystko co jest dozwolone jest właściwe). Człowiek, który chce być legitymizowany musi zwracać dużą uwagę na te reguły. Przykładem jest tutaj np. Jacek Kuroń, który kojarzony z dżinsową koszulą w czasie kampanii wyborczej zaczął występować w garniturze.

b) Poziom przekonań - odnosimy się do reguł wszelkiego typu, ale wskazujemy, że muszą one pochodzić od uznanego autorytetu i powinny zabezpieczać kwalifikacje osób pełniących funkcje polityczne. Stawia się wymaganie, aby reguły pozwalały powołać taką strukturę władzy, która spełnia postulat działania na rzecz interesu powszechnego (dobra wspólnego). Reguły mają czemuś służyć, np., zasada trójpodziału władzy służy interesom. Autorytetem jest jednostka, organ, konkretna władza. Jeżeli nie ma akceptacji reguł, to jest sprzeczność między przekonaniem a istniejącym stanem regulacji. Można się tu odwołać do akceptacji prawa.

c) Poziom czynnego przyzwolenia - polega na ustaleniu jakie są społeczne oceny systemu. Podstawowym sposobem na tą ocenę jest udział w wyborach - jest to bardzo ważne kryterium przyzwolenia. Niska frekwencja jest odczytywana jako negatywny przejaw oceny systemu. Im mniejsza frekwencja tym większa obojętność wobec systemu, a to oznacza, że stoimy poza systemem (nie uczestniczymy w wyborze oferty). Udział społeczny jest niezbędny. W Polsce jako przyczyny niskiej frekwencji podawano skłócenie klasy politycznej, brak wiary w skuteczność podejmowanych decyzji

Wnioski: w pierwszej kolejności o legitymizacji władzy decyduje legalność. Następnie zakres społecznej akceptacji porządku konstytucyjnego (dlatego właśnie niski poziom frekwencji ma znaczenie - pokazuje, że nie ma takiej akceptacji). Należy podkreślić, że władza musi pochodzić z autorytatywnego źródła, a porządek konstytucyjny jest trwały tylko wówczas, gdy jest podtrzymywany przez społeczeństwo.

Akceptacja porządku konstytucyjnego nie mówi, że system jest idealny, że nie ma konfliktów. Co zatem podtrzymuje istnienie systemu skoro normy są naruszane? Należy podkreślić znaczenie władzy sądowniczej, ponieważ umożliwia ona egzekwowanie podporządkowania się władzy wykonawczej prawu ( dotyczy to sądów administracyjnych i powszechnych).

Skorumpowane sądownictwo ma negatywny wpływ na legitymizacje władzy. Jeżeli władza wykonawcza bezkarnie realizuje działania, wolność w odczuciu społecznym jest ograniczona. Sądy czuwają nad sanacją wszystkich sytuacji, gdzie doszło do naruszania prawa. Działanie sądów zapewnia w ten sposób trwałość systemu.

Kto powinien wykonywać władzę?

Ważna jest relacja między władzą cywilną a armią. Armia powinna być podporządkowana władzy cywilnej (chodzi o podporządkowanie polityczne - nie operacyjne). Polityczne kierownictwo to określenie celów, którym armia służy. Armia służy stabilności systemu państwowego, stoi na straży bezpieczeństwa państwowego w stosunkach zewnętrznych.

Istnieją systemy polityczne, w których dodatkowe elementy legitymizujące władzę działają ograniczająco na dominującą współcześnie zasadę legitymizacji władzy poprzez zasadę suwerenności narodu - zasada ta jest często dominująca i podstawowa. (W Europie nie ma ograniczenia tej zasady poprzez jakikolwiek czynnik). Historycznie w XX w. kraje komunistyczne ograniczały z suwerenności przez kierownicze działanie partii - konstytucjonalizacja kierowniczej władzy partii PZPR. Poza Europą można wskazać na przykład sytuację w Iranie - teistyczna koncepcja władzy (prawo kontrolowane jest z punktu widzenia zgodności z Koranem). W odniesieniu do krajów innej kultury ten sposób ogranicza z suwerenności - jest to pogląd zachodni.

TYPOLOGIA DEMOKRACJI

Koncepcja podejścia formalnego (proceduralnego) do charakterystyki demokracji:

Taką koncepcję zaproponował amerykański politolog Robert Dahl, który przyjął, że najlepiej byłoby oceniać opisywaną demokrację z punku widzenia elementów proceduralnych, czyli wyborów (ocena jakie są wybory w danym systemie).

Wyodrębnia się trzy kryteria dotyczące wyborów:

- rządy powinny wynikać z wolnych wyborów - wybory takie umożliwiają szeroki dostęp kandydatów, partii, sił politycznych, innych organizacji

- rywalizacja w wyborach powinna być autentyczna - wybory muszą być alternatywne musi być minimum 2 kandydatów na jedno miejsce. Wyklucza się tzw. masową mobilizację, która polega na tym, że w miejsce wyborów stosuje się środki, które mają ujawniać rzekome przekonania polityczne ( manifestacje, pochody, masówki w zakładach pracy). Są to środki stosowane w systemach niedemokratycznych.

- wybory powinny być otwarte - wybory, które dopuszczają szeroki krąg wyborców nie stawiają zbyt wysokich barier uczestnictwa.

W odbiorze społecznym istnienie kilku partii zapewnia konkurencyjność. W PRL były np. trzy partie, które teoretycznie miały różne korzenie i podstawy ideologiczne: PZPR, ZSL i SD. W odbiorze społecznym ich stopień „skomunalizowania” też był różny.

Demokracja deliberatywna - opiera się o założenie dochodzenia do porozumienia w formie dyskusji, procesu komunikowania się (kryterium proceduralne jest niewystarczające).

Typy demokracji na podstawie koncepcji Dahla:

a. Pseudodemokracja

b. Demokracja ograniczona

c. Demokracja nieskonsolidowana

d. Demokracja skonsolidowana

Te typy uwzględniają kryterium struktury elity politycznej, tzn. liczbę frakcji i relacje pomiędzy nimi.

Elita polityczna - grupa ludzi z możliwością wykonywania władzy lub oddziaływania na władzę w sposób bezpośredni. Oddziaływanie to polega na tym, że poglądy elity są przez władzę stosowane. Nie trzeba być politykiem by należeć do elity politycznej. Liczba frakcji w systemie ma znaczenie dla spoistości elity i zdolności do skutecznego działania.

Proces demokratyzacji - porozumienie elit jako podstawa demokratyzacji - porozumienie elit poprzedzające modernizację

Porozumienie elit daje możliwość powstania demokracji ograniczonej. Prawo wyborcze nie było początkowo powszechne: Wielka Brytania 2-3% uprawnionych, I RP - 10% uprawnionych. Dopiero w drugiej połowie XIX wieku proces ten postępował szybciej, pojawiła się klasa robotnicza pracująca, co spowodowało konieczność przyznania jej praw wyborczych. Kooptacja nowych grup społecznych następuje formalnie i faktycznie. Wykluczenie grup jest rozwiązaniem niedemokratycznym ograniczającym dostęp do wykonywania władzy - wtedy powstaje pseudodemokracja.

Demokracja ograniczona - tylko część ludności ma prawa wyborcze i z biegiem lat prawo to ulega rozszerzeniu a to oznacza formalną kooptację nowych grup do procesu sprawowania władzy.

W przypadku nastąpienia kooptacji, stopniowo tworzy się demokracja skonsolidowana. Polega ona na tym, że prawo wyborcze jest powszechne, a ponadto stopień skonsolidowania elity politycznej jest wysoki. Stopień ten zależy od tego jak dużo jest frakcji w elicie i jakie są relacje między tymi frakcjami. Istotne jest czy liczba frakcji i spory między nimi wykluczają zdolność porozumienia. Chodzi tu o tzw. porozumienie normatywne co do wartości systemu. Żadna z frakcji, z elity nie występuje przeciwko systemowi - tzn. w ramach istniejącego systemu są prowadzone spory programowe (w takim przypadku demokracja skonsolidowana i stabilne rządy).

Wykluczenie nowych grup może zakończyć się pseudodemokracją - jedna frakcja elity narzuca swoje stanowisko nie dopuszczając innych frakcji do działania.

Można też budować demokrację nieskonsolidowaną - wszystkie grupy społeczne mają prawo wyborcze (prawo wyborcze jest powszechne) ale jest wysoki stopień zróżnicowania frakcji elit. Jest ich zbyt dużo aby frakcje mogły dojść do porozumienia. Frakcje są małe, nie mają siły do narzucenia woli. Demokracja nieskonsolidowana cechuje się niestabilnością , elita musi iść na kompromisy, bo nie jest w stanie sprawować władzy.

SLAJD 1 : PROCES DEMOKRATYZACJI

Jak powstaje demokracja skonsolidowana - porozumienie elit jako podstawa demokracji (Porozumienie elit poprzedza modernizację). Ta forma przekształceń jest charakterystyczna dla Wielkiej Brytanii i Szwecji i dotyczy okresu tzw. poprzedzającego modernizację - proces który doprowadził do unowocześnienia gospodarczego, np. rozwój przemysłu.

SLAJD 2: PRZEKSZTAŁCENIE SYSTEMU AUTORYTARNEGO W DEMOKRATYCZNY.

Modernizacja upodmiotawia inne grupy społeczne. Pojawia się powszechna możliwość wykorzystywania prawa wyborczego. Nacisk opozycyjnych elit na zmianę systemu (np. grudzień 70, strajki 75, sierpień 80) doprowadził do upadku komunizmu - formalnie 04.06.1989r.

System może iść w dwóch kierunkach:

- porozumienie elit i demokratyzacja

- masowa mobilizacja

Porozumienie elit - okrągły stół, nowelizacja konstytucji, wybory i kolejne porozumienia. Demokratyzacja następuje w skali masowej: wolności, tworzenia partii i innych organizacji reprezentujących interesy społeczne (faktycznie nie miało to miejsca).

Instytucjonalizacja - reformy ustrojowe, które w RP następują (następowały) stopniowo, ewolucyjnie (nie rewolucyjnie) - nowy porządek legitymizuje stary i odwrotnie. Stara władza odstąpiła i dopuściła opozycję. Powinna nastąpić stabilizacja i powstanie demokracji skonsolidowanej - w Polsce jeszcze tego nie ma - brak akceptacji społecznej.

Brak porozumienia elit - masowa mobilizacja:

- powrót do tego co było,

- pseudodemokracja,

- demokracja skonsolidowana, która daje szansę na demokrację skonsolidowaną.

Ta grupa w Solidarności, która porozumiewała się z ówczesną władzą twierdziła, że nie ma możliwości wspólnego sprawowania władzy, a inne stanowisko doprowadzi do pseudodemokraci lub demokracji nieskonsolidowanej.

SLAJD 3: PROCES ZBLIŻANIA ELIT

Jest to proces prowadzący do demokracji skonsolidowanej.

Czynniki kształtujące:

- ekonomiczne

- społeczne

- doświadczenie historyczne

- system prawny

- kultura prawna

- wykształcenie

- itp.

Pseudodemokracja - jest to system fasadowo - demokratyczny. Stwarza pozory demokratyczne. W systemie prawnym zachowane są elementy odpowiedznie dla systemu demokratycznego np. powszechne wybory, które w rzeczywistości nie są wolne (przymus wyborczy w PRL lub przymusowa przynależności do PZPR). Władza wykorzystując system eliminowała demokrację w sposób legalny, stwierdzając, że np. ktoś jest ideologicznie niepodporządkowany.

Przy typach demokracji bierzemy pod uwagę:

- powszechność wyborów

- system partyjny

- zdolność systemu do działania.

REPREZENTACJA INTERESÓW

Partie polityczne:

System reprezentacji interesów jest podstawowym czynnikiem wykonywania władzy. Art. 4 Konstytucji RP - w Polsce zasadą jest demokracja przedstawicielska. Aby zasada ta była realizowana, musi być zbudowany odpowiedni system reprezentacji interesów. W klasycznym ujęciu reprezentacja interesów kojarzona jest z parlamentem. Parlament zaś kojarzy się z areną polityczną, na której ścierają się różne stanowiska.

W klasycznym ujęciu system reprezentacji opiera się na działaniu partii politycznych. Warto zauważyć różnicę między początkową fazą tworzenia się partii i systemu, a sytuacją dzisiejszą. W I fazie działalność partii nie była jeszcze oparta na dyscyplinie (dyscyplina dopiero się tworzyła). W większym stopniu mandat parlamentarny był wolny. W założeniu, mandat polega na tym, że parlamentarzysta reprezentuje interesy ogólnonarodowe i nie jest związany instrukcjami jakichkolwiek organizacji. W momencie gdy dyscyplina partyjna staje się bezwzględna, powstaje pytanie o treść mandatu i konsekwencje dla wyborców - okazuje się bowiem, że to partia polityczna decyduje o sposobie wykonywania mandatu. System opiera się wyłącznie na aktywności partii - brak organizacji partii rzutuje na destabilizację systemu. Współcześnie system opiera się również na partiach, ale nie są one wyłącznym podmiotem reprezentacji interesów. System partyjny kształtuje się równolegle z systemem parlamentarnym. Czynniki przyspieszające to: - powszechność prawa wyborczego, - odpowiedzialne społeczeństwo zdolne do powołania partii reprezentującej interesy.

System partyjny w Anglii ewoluował od XVII w. Przekształcenia następują od koterii arystokratycznych do partii masowych. Koterie stanowiły początek partii współcześnie istniejących. Koterie istniały w każdym kraju i początkowo skupione były wokół monarchy (w Polsce określano je jako „wiszące u klamki”). Cechy charakteryzujące koterie:

- brak zorganizowania

- brak ideologii

- brak programu

- skład zależy od celu jaki grupa chce osiągnąć.

Następnie w parlamentach powstają organizacje - frakcje.

→ W Anglii tworzą się one „od góry”, czyli utworzone w parlamencie frakcje dopiero w terenie tworzą partie notabli. Partie te zrzeszały najważniejszych ludzi na danym terenie. Druga nazwa partii notabli to „partie kanapowe”. Są to małe struktury organizacyjne.

→ Natomiast na kontynencie droga jest odwrotna - partie tworzą się w terenie i biorąc udział w wyborach uzyskują (lub nie) miejsce w parlamencie. Mamy zatem dwa modele:

- Angielski - od góry

- kontynentalny - od dołu.

→ W USA system jest całkiem odmienny od europejskiego. Społeczeństwo staje się „samozorganizowane”. Organizacje są tworzone chętnie i spontanicznie - dla każdej doniosłej sprawy. Jest to charakterystyczne - Europa (a zwłaszcza Polska) nigdy takiego poziomu zorganizowania nie osiągnęła. Partie i organizacje nie powstają na bazie przeszłej struktury społecznej. Brak jest walki klasowej. System partyjny nie ma korzeni ideologicznych: różnice między partiami mają charakter praktyczny nie ideologiczny. USA to konglomerat różnych środowisk społecznych dążących do spełnienia swoich celów (głównym celem jest tu dobrobyt).

W drugiej połowie XIX wieku pojawiają się nowe środowiska społeczne tworzące partie: robotnicy i pracownicy najemni. Jest to oddolna droga tworzenia partii, mocno zideologizowana.

W XX wieku parlament i partie są mocno ugruntowane w systemie. Należy tu uwzględnić wielki kryzys gospodarczy z lat trzydziestych, który wpłynął na zmianę funkcji państwa. Pojawiło się pytanie kto i w jaki sposób powinien zapewnić dobrobyt i stabilizację gospodarczą - parlament i partie na tej scenie dominują. Po II Wojnie Światowej partie stają się masowe tzn. podstawą przynależności nie są więzi osobiste, tylko programowe. Partia staje się często drogą kariery zawodowej. Wiek XX przynosi też w wielu krajach kryzys parlamentu i partii na poziomie ich tworzenia, zanim zdążyły się one zorganizować. Polska, kraje bałtyckie, Włochy, Hiszpania, Portugalia - zwrot do autorytaryzmu.

INTERESY

SLAJD 1:

Inne interesy nie powinny być upolitycznione; jeżeli nałożą się ona na interesy polityczne, to powodują większy rozdział (np. mniejszość religijna jest jednocześnie mniejszością polityczną) i wzmacnianie różnic. Podział interesów pozwala m. In. Wyodrębnić podmioty, które je reprezentują.

Każdy interes powoduje podział, a zatem tworzenie grup interesu. Dotyczy to zarówno interesów politycznych jak i innych. Interesy te mogą się na siebie nakładać - ludzie posiadający pewne interesy polityczne, mają też np. interesy zawodowe, ekonomiczne, religijne. Wszystkie organizacje mają określone cele i powodują, że należymy do różnych grup. Tak więc mamy wiązkę interesów, które nakładają się na interesy polityczne. W przypadku gdy interesy te całkiem się pokryją, tworzy się najmniej korzystna socjologicznie sytuacja - tworzą się grupy antagonistyczne. Konflikty społeczne będą przeniesione do reprezentacji politycznej.

Podział społeczny interesów jest pierwotny w stosunku do systemu ich reprezentowania - społeczeństwo musi się organizować - ustalić interesy, zorganizować i ustalić system reprezentowania. U podstaw tego systemu leży twierdzenie, że władza reprezentuje interesy.

SYSTEM PARLAMENTARNY

SLAJD II : Cechy systemu parlamentarnego:

System ten działa dobrze, gdy parlament jest silny (zorganizowany), a to zależy od tworzących go partii politycznych, które są tworzone przez społeczeństwo. Wniosek: wszystko zależy od tego, co się dzieje w społeczeństwie. System demokratyczny wymaga pewnego zaangażowania od każdego obywatela (zaangażowanie społeczne).

KORPORACJONIZM:

Początek wieku XX i okres I Wojny światowej to czas kryzysu systemu parlamentarnego. We wszystkich krajach o słabej strukturze społecznej i słabym systemie politycznym, system parlamentarny nie ma warunków do zakorzenienia. Konflikt nie rozstrzyga się pozytywnie, niestabilny rząd, trudność w stanowieniu prawa, brak kompromisu, przedterminowe wybory (ale w tym samym układzie partyjnym) → to czynniki utrwalające konflikt. Na gruncie tych negatywnych stron systemu parlamentarnego pojawiają się hasła:

- ograniczenia władzy parlamentarnej,

- ograniczenia działalności partii politycznych przez zanegowanie pluralizmu.

Pojawia się system korporacyjny. Korporacjonizm neguje działalność partii oraz parlamentu - parlamentaryzm nie jest jedynym czy najlepszym rozwiązaniem.

Struktura społeczna jest budowana na podstawie funkcji pełnionych w systemie - głównie chodziło o korporacje zawodowe. Pozwala to na zbudowanie izby (w parlamencie) reprezentujące interesy korporacyjne (pierwsza izba to izba partyjna). System korporacyjny neguje pluralizm. Może być tylko jedna partia, brak konkurencji. Systemy korporacyjne w dwudziestoleciu międzywojennym to systemy niedemokratyczne.

SLAJD 3:

Systemy korporacyjne rozpadły się po II wojnie światowej. Jednak ich idea nie została całkowicie odrzucona - postanowiono ją wykorzystać równolegle do systemu parlamentarnego. Polityczne interesy pozostały, a konflikty, które pojawiają się w parlamencie dotyczą innych interesów - interesami społecznymi można „żonglować” - nimi wygrywa się w systemie.

Ważne było wyłączenie pewnych grup interesów z systemu parlamentarnego (wykluczenie dyskusji lub rozwoju pewnych branż).

Eliminacja pluralności związków zawodowych (w jednej branży jeden związek) wpłynęła na obligatoryjność przynależności.

Musi dojść do porozumienia ale po za parlamentem.

SLAJD 4:

Porozumienia są zawarte między pracodawcami a pracobiorcami. Decyzje podejmowane są przez pracodawców i pracobiorców. Państwo jest tu pośrednikiem, mediatorem tego konfliktu, a z powodu braku partii politycznych nie da się tu zbijać kapitału w wyborach. System ten jest rozwinięty w krajach skandynawskich, Szwajcarii, Niemczech i Austrii.

Negatywne cechy korporacjonizmu to:

- ograniczenie pluralizmu,

- ograniczenie wolności,

- wyłączenie konkurencyjności.

Wykorzystanie systemu nastąpiło w połączeniu z systemem parlamentarnym po II wojnie światowej. Obecnie nie ma systemu czysto parlamentarnego czy czysto korporacyjnego.

W Polsce jego wprowadzenie i ugruntowanie jest trudne - przyniosłoby więcej strat, ponieważ ograniczałoby kreatywność i inicjatywę społeczeństwa. Wyeksponowałoby się władzę państwa.

Zalety korporacjonizmu to:

- szybkość,

- brak czynnika politycznego,

- brak konkurencji,

- fachowe podejście.

SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE

Pojęcie społeczeństwa obywatelskiego w Polsce rozumiane jest specyficznie, nadaje się mu wartościujące oceny. Społeczeństwo obywatelskie jest fundamentalnym zjawiskiem dla rozwoju współczesnej demokracji. Jest to założenie, że decydowanie w zakresie władzy publicznej jest wynikiem aktywności społecznej - współpracy władzy i społeczeństwa (władza rządzi ale treść decyzji powinna uwzględniać interesy społeczne różnych grup - jest to możliwe przy współpracy na określonych zasadach). Współpraca taka wymaga ze strony społeczeństwa określonego zorganizowania i wprowadzenia pewnych instrumentów, które pozwalają podejmować decyzje. Współcześnie charakterystyczne jest podkreślenie podmiotowości jednostki - podmiotowe traktowanie człowieka w procesie podejmowania decyzji. Do tego konieczna jest odpowiednia struktura społeczna, przede wszystkim zorganizowanie interesów społecznych. Ważną rolę odgrywa tu metoda dialogu. W Polskiej Konstytucji dialog jest określony we wstępie oraz w art. 20 jako jeden z elementów społecznej gospodarki rynkowej. Dialog można wykonywać gdy partnerzy są dostatecznie zorganizowani. Państwo jest zorganizowane. Pytanie czy społeczeństwo dysponuje strukturą organizacyjną pozwalającą na prowadzenie dialogu i czy są instytucje w których ten dialog może być prowadzony.

Społeczeństwo obywatelskie to społeczeństwo, które ma pewne cechy traktowane (uważane) jako pozytywne dla reprezentacji interesów i stabilizacji władzy. Współcześnie państwo powinno być rządzony przy udziale społecznym. Społeczeństwo powinno się ukształtować według wzoru społeczeństwa obywatelskiego, tj. musi spełniać pewne warunki. Punktem wyjścia jest uznanie wolności człowieka do samoorganizowania się. Organizacje powstają z inicjatywy społecznej i bez udziału państwa (państwo nie jest inicjatorem ich powstania). System kontroli państwa ma charakter rejestracyjny - państwo kontroluje wyłącznie legalność powstania organizacji. Musi wystąpić inicjatywa społeczna, która jest początkiem powstania organizacji, a państwo powinno przyjąć najmniej restrykcyjny model swobodnego działania obywatela w tej materii nie ingerując poza przypadkami naruszania prawa. To oznacza, że podstawą społeczeństwa obywatelskiego jest pluralizm i wolność tworzenia organizacji. Państwo musi dawać szerokie możliwości (granice) tworzenia organizacji. Skutkiem pluralizmu, wolności i samoorganizowania się jest powstanie wielu organizacji. Może w takiej sytuacji dojść do rozdrobnienia organizacyjnego. Ryzyko takie dotyczy wszystkich partii nie tylko politycznych. Współudział w podejmowaniu decyzji nie musi dotyczyć tylko decyzji politycznych, jednak gdy ich dotyczy od strony merytorycznej konstatacja tych decyzji wymaga wyspecjalizowanych struktur. Stworzenie takiej sieci organizacji prowadzi do mocnego społeczeństwa, które może być partnerem dla władzy. Społeczeństwo musi być partnerem dla władzy, a słabe społeczeństwo (słabo zorganizowane) takim partnerem nie będzie. W takim społeczeństwie nie ma podmiotu zdolnego do reprezentacji interesów społecznych. Mówimy tu o przeciwwadze dla władzy np. obligatoryjne konsultacje społeczne w procedurze stanowienia prawa - musi być silny podmiot, silna struktura organizacyjna, która może uczestniczyć w konsultacjach.

Przesłanką skutecznego działania jest ukształtowane poczucie obywatelskości, tj. kształtowanie się na podstawie takich pojęć jak:

- dobro wspólne,

- racja stanu,

- etos państwa,

- solidaryzm.

Pojęcia te wyznaczają treść postawy obywatelskiej. Jest to relacja do tych pojęć, sposób ich wykorzystania, uznanie ich za kryterium podejmowanych działań i ocen. Przy ocenie projektu ustawy bierze się pod uwagę różne kryteria, ale punktem wyjścia powinny właśnie być: dobro wspólne, racja stanu, solidaryzm, etos państwa interes powszechny itd. Przy tej ocenie pojawiają się też fachowe elementy podejścia do proponowanych rozwiązań, a to wymaga specjalistów po stronie społeczeństwa jak i po stronie rządowej. Dochodzi tu też ocena opinie społecznej, która w rozmaity sposób się wypowiada (poprzez organizacje, Internet itp.). To obywatelskość musi być ukształtowana, bo to nie może być spojrzenie na zagadnienie tylko z punktu widzenia interesu określonej organizacji. Tak wygląda współczesne państwo. Przy odpowiednim poziomie obywatelskości czyli odpowiedzialności za interes wspólny godzi się podejście indywidualistyczne ze wspólnym. Obywatelskość i jej poziom dowodzi naszej zdolności łączenia interesu partykularnego z interesem powszechnym. Społeczeństwo obywatelskie opiera się też na zdolności do samoograniczenia, czyli do postawy „nie muszę być prezesem organizacji, pozostanę jej członkiem, nie będą dążył do podziału ale raczej do fuzji”. Jest to samoograniczenie na poziomie organizacyjnym ale konieczne jest też samoograniczenie na płaszczyźnie celów. Źródłem tego powinno być dążenie do porozumienia (kompromisu). Samoograniczenie powinno wynikać z obywatelskości, z odpowiedzialności za podejmowane decyzje.

PARTIE POLITYCZNE

Cechy partii politycznych:

Dla realizacji interesu politycznego wymienia się wyłącznie partie polityczne. Partie polityczne to organizacje dążące do zdobycia i utrzymania władzy - jest to wyłączna cecha tych organizacji (żadna inna jej nie posiada).

Cechy partii politycznych to:

- dążenie do zdobycia i utrzymania władzy,

- ideologia i programy,

- określona organizacja,

- (klasowy charakter)

Zdobycie i utrzymanie władzy to cel statutowy, który odróżnia partie polityczne od innych organizacji. Ta cech jest ważna przy finansowaniu partii politycznych - nie finansuje się partii, która nie bierze udziału w wyborach (partia musi brać udział w wyborach - nawet gdyby nigdy nie zdobyła władzy).

Co do ideologii to ta cecha jest poddawana pod wątpliwość już od kilkudziesięciu lat. Powodem jest charakterystyka partii. W XIX wieku aż do II wojny światowej charakterystyka ta odbywała się z punktu widzenia interesów, które te partie chroniły (zróżnicowanie ideologiczne), np. partia chłopska, mieszczańska. Wówczas te kryteria pozwalały na przypisanie określonym grupom społecznym konkretnych partii. Po II wojnie światowej nastąpiło zrównanie statusu ekonomicznego, gospodarczego i społecznego grup społecznych i podział na klasowo-antagonistyczne interesy przestał być podstawą działania. Nie było merytorycznego uzasadnienia, aby utrzymywać tę ideologiczną podstawę podziału partii na np. mieszczańskie, robotnicze itd. Pojawia się pojęcie ochrony przez partie interesu ogólnonarodowego (tego klasowego charakteru nie ma), tzn. partie chronią interes ogółu ze szczególnym uwzględnieniem interesu swoich wyborców (wyborcy są z różnych grup i mają różne interesy). Obecnie w Polsce tylko PSL można traktować jako partię klasową. Nie można przypisać określonej partii ściśle określonych grup społecznych i ściśle określonych koncepcji. Ten podział z XIX i ¾ XX wieku jest nieaktualny. Nie oznacza to całkowitego zerwania z wymiarem ideologicznym - tylko nie będzie to ideologia przypisana konkretnym grupom społecznym. Pewne ideologie „idą” przez wszystkie grupy społeczne, mają zwolenników i przeciwników w każdej grupie społecznej. Stąd obecnie mówimy o interesie ogólnonarodowym. Partia, która nie dostrzega tej zmiany ma ograniczone możliwości działania. W Polsce różnice w działaniu partii politycznych nie dotyczą kwestii społeczeństwa a raczej światopoglądu i rozliczania się z przeszłością.

Programy partii politycznych:

Wśród programów partii politycznych można wyróżnić:

- długofalowe - bardzo rzadkie,

- ideowe - określają źródła ideowe, ideowy fundament partii,

- kadencyjne - przyjmowane na zjazdach na czas kadencji organów partii,

- wyborcze - odrębna kategoria.

Programy ideowe - określają aksjologię akceptowaną przez partię. Na założeniach ideowego fundamentu powinny być oparte pozostałe programy.

Program kadencyjny - określa zadania partii na czas kadencji do kolejnego zjazdu. Program ten nie ma charakteru wyborczego, jest pozbawiony cech oddziaływania na duże grupy społeczne. Wyznacza kierunek funkcjonowania i działania partii. W zależności od sytuacji społecznej, ekonomicznej i gospodarczej partia powinna się odnosić do najważniejszych spraw. Kryterium istotności tych spraw wyznacza sama partia biorąc pod uwagę swój elektorat i uwzględniając interes ogólnonarodowy. Najistotniejsze będą kwestie w ramach polityki wewnętrznej związanych z gospodarkami i ewentualnymi reformami oraz polityka zagraniczna. Partia polityczna musi się odnosić do spraw będących w centrum uwagi społeczne, musi się wypowiedzieć na tematy istotne w życiu publicznym.

Program wyborczy jest nastawiony na bieżącą „akcję”. Ten program ma własną specyfikację dyktowaną cechami kampanii wyborczej i wyborów w ogóle. Sposób wypowiedzi jest prosty ułatwiający wszystkim zrozumienie programu. Nieskomplikowane ujęcie tematu, ale jednocześnie mało konkretne pozwalające na późniejszą swobodę konkretyzacji. Teksty są niedookreślone. Taki program jest tworzony ostrożnie, by można było sensownie i racjonalnie odpierać jego niewykonanie (im mniej konkretny zarzut tym łatwiejsza odpowiedź). Rezygnacja z programu jest możliwa, ale partia powinna pamiętać, że nie powinna przekroczyć granicy utraty tożsamości, tj. rezygnacja z pewnych elementów programu może doprowadzić do zarzutu, że partia polityczna straciła tożsamość, za daleko poszła w kompromisie.

FUNKCIE PARTII

Funkcje partii politycznych można przedstawić w różny sposób. Wg koncepcji prof. Marka Sobolewskiego funkcje takie są trzy:

- funkcja kształtowania postaw i opinii partii politycznych,

- funkcja rządzenia,

- funkcja wyborcza.

Funkcja kształtowania postaw i opinii partii politycznych - to działanie stałe. Składa się z dwóch elementów:

- artykulacji interesów,

- reprezentacji interesów.

Artykulacja obejmuje kilka niezbędnych działań. Odwołując się do samej nazwy artykulacja to podejmowanie działań, które służą określeniu interesów (partia musi określić jakie interesy chce chronić). Te interesy wynikają z ustaleń programowych. Jest to zestawienie zbiorcze - źródło informacji w jakim zakresie należy poszukiwać interesów. Jest to źródło ideowe, które komunikuje wyborcom (i innym), gdzie tych interesów poszukujemy i w jakim zakresie ideowo-doktrynalnym będziemy szukać rozwiązań. Poza tym najistotniejszym elementem artykulacji jest konkretyzowanie propozycji w szczegółowym programie partii. Jest to oferta złożona przez partię polityczną wyborcą oraz innym zainteresowanym. Taka oferta powinna zostać poddana konsultacjom pozwalającym ustalić z jaką oceną się ona spotyka. Instrumenty potrzebne do uzyskania oceny o ofercie to ankiety i wywiady prowadzone przez specjalistów. Partie muszą w profesjonalny sposób uzyskiwać informację jaka jest ocena ich propozycji (jest to pierwszy krok do konkretyzowania oferty partii). Również bezpośredni kontakt jest potrzebny. Bezpośrednia forma komunikowania się jest uważana przez wielu polityków za bardzo ważną, chodzi tu zarówno o spotkania zorganizowane, jak i przypadkowe. Spotkania takie są bardzo dobrymi źródłami informacji o stanowisku wyborców. Oferta musi być skorelowana z potrzebami i oczekiwaniami odbiorców, dlatego partia musi rozeznać strukturę demograficzną swojego potencjalnego wyborcy. Następuje zderzenie oferty z odbiorcą (ustalonym i rozpoznanym w określonym zakresie). Odbiorca ten niekoniecznie ma skrystalizowane interesy - tu rola i odpowiedzialność przywódców jest istotna. Na partiach politycznych spoczywa największa odpowiedzialność za kształtowanie realizowanych programów. Proces artykulacji postępuje permanentnie - intensyfikacja następuje w kampanii wyborczej. Jest to swoisty moment treści, które się wtedy oferuje (jak widać na podstawie programów) mają przede wszystkim charakter „dobrego opakowania”, co do treści pozostajemy w pewnych wątpliwościach. Na etapie kampanii mówi się o zewnętrznych walorach, nie wchodzimy w szczegóły, brak jest konkretnych ustaleń. Zachowania w ramach kampanii mają charakter typowo marketingowy i program, który jest wówczas prezentowany jest traktowany, jako towar w ofercie marketingowej (ze wszystkimi cechami typowymi dla marketingu). W handlu nacisk jest kładziony na obraz oferty, metody jej prezentacji, pozyskiwanie klienta; na tym etapie na drugim planie jest zachowanie pewnych zasad handlowych oferenta na rzecz klienta. Analogicznie jest w przypadku zachowań politycznych. Reklama polityczna ma bardzo podobny zestaw środków i charakter wypowiedzi, jak w ofertach handlowych. Partie polityczne komunikują się z otoczeniem, oddziałują na swoich wyborców m.in. przez:

- prasę - obecnie brak jest w Polsce czasopism ściśle partyjnych, ale każda gazeta codzienna reprezentuje w jakimś stopniu konkretny pogląd (dotyczy to również prasy katolickiej), czy też ideowe powiązania z polityką.

- imprezy, festyny, święta (dożynki, 01.05, 03.05, 11.11) - partie wykorzystują te okazje do dialogu,

- Internet - blogi, portale.

Instrumenty komunikacji są zróżnicowane (inaczej komunikuje się z młodszym, inaczej ze starszym odbiorcą) i partie powinny zdawać sobie z tego sprawę. Ważne jest też to, że sami wyborcy się ze sobą kontaktują i wymieniają informacjami. Dostęp do komunikatorów jest powszechny i stąd partia czerpie informacje o swoich zwolennikach.

Reprezentacja - po sprawdzeniu z jakim odzewem oferta może się spotkać, partia musi reprezentować dany program. Dotyczy to zarówno wyborów, rządzenia jak i działania w opozycji. W ramach reprezentowania partia powinna kontrolować oceny społeczne, co powinno jej pozwolić na weryfikację podejmowanych działań. Tu pojawia się kwestia zgodności złożonej oferty z praktyczną realizacją (realne trudności wykonania oferty programowej wynikające z braku dostatecznej informacji). Program prezentowany przez partię w rządzie będzie przede wszystkim zweryfikowany - partie znajdujące się w opozycji mają łatwiejsze zadanie, bo w sensie formalnym nie ponoszą odpowiedzialności za program.

Funkcja rządzenia - rządzenie obejmuje nie tylko powołanie rządu i wykonywanie władzy ale i działanie w opozycji. System demokratyczny nie może się obyć bez opozycji, a minimum porozumienia pomiędzy partiami polega na tym, że partia rządząca nie likwiduje opozycji. Rządzenie sensu stricte to powołanie rządu i przyjęcie programu, a następnie jego realizacja. Rząd może być jednopartyjny bądź koalicyjny. Jeżeli chodzi o koalicję to liczba partii tworzących rząd ma istotne znaczenie dla jego skuteczności. Przyjmuje się, że liczba partii poniżej trzech w składzie rządu bardzo ogranicza jego skuteczność, ponieważ musi być zawarty kompromis. Chodzi o to, że im więcej partii tym kompromis jest oparty na wyższym stopniu ogólności, a problem sprowadza się do ustaleń szczegółowych (zwłaszcza jeżeli chodzi o przeprowadzenie reform). Program rządowy realizowany, jest zawsze inny od przedstawionej oferty programowej. Przede wszystkim przestaje być ofertą w kampanii wyborczej, a staje się materiałem do realizacji. Program musi być zrealizowany, a więc partia bierze odpowiedzialność formalną (polityczną) przewidzianą prawem. Jest to powód dla którego programu nie można traktować lekceważąco. Objęcie rządu jest konfrontacją z rzeczywistością. Po pierwsze buduje się rząd, następnie opracowuje się program rządowy, a wreszcie usiłuje się go zrealizować ponosząc za to odpowiedzialność. Program wyborczy jest zupełnie inny od programu rządowego. Opozycja może być formalnie zorganizowana i opłacana przez państwo (tak jest np. w Wielkiej Brytanii), a zatem przygotowana do przejęcia władzy także w trakcie trwania kadencji w parlamencie. Opozycja może być też niezorganizowana, jak ma to miejsce w Polsce. Opozycja to tzw. krzywe zwierciadło, które działa hamująco i krytycznie na poczynania władzy.

Funkcja wyborcza - jest to bardzo skomplikowana funkcja, ponieważ trzeba dokonać podziału na wybory parlamentarne i do jednoosobowych organów, tzn. wybory prezydenckie.

a) Wybory do parlamentu - czynności, które partia musi wykonać to:

- opracowanie programu,

- wyłonienie ze swoich członków kandydatów na kandydatów.

Tworzenie programu wyborczego jest jednocześnie skutkiem procesu kształtowania postaw i opinii. Partia kształtuje te postawy, ale jednocześnie ludzie kształtują partię w tej dziedzinie, ponieważ ścierają się opinie i poglądy - efektem tego jest program. W wyborach parlamentarnych to partia opracowuje program wyborczy i kandydat jest nim związany. Jest to pewna dyscyplina, której kandydat jest podporządkowany - kandydat reprezentuje program partii. Musi być jednolitość programowa partii. To czy polityk może modyfikować program partii - zależy od danej partii. Powstaje też pytanie czy kandydat niezależny może się znaleźć na liście wyborczej partii? Odpowiedź: Tak jeżeli podporządkuje się programowi. W partiach wodzowskich przywódca decyduje o kandydatach. Demokratyczne rozwiązanie - o kandydatach decyduje ten szczebel partyjny, którego wybory dotyczą (co nie oznacza, że nie może być to konsultowane z przywódcą.

b) Wybory prezydenckie - kandydatami mogą być przywódcy partyjni, którzy sami mogą zgłaszać swoje kandydatury - sama partia dowiaduje się o tym poprzez media. Kandydaci mogą też być poszukiwanie w partii np. walka o kandydowanie między Obamą a H. Clinton w USA. Zgodnie z europejskim postulatem, kandydat musi być ponadpartyjny, czyli nie był ściśle związany z konkretną partią (bardzo rzadko się zdarza) - w Polsce jest to niemożliwe. To czy kandydat może mieć swobodę w tworzeniu programu zależy od powiązań politycznych (i nie tylko). Im silniejszy jest to podmiot tym ma większy wpływ na program, który chce realizować i sposób jego wykonania (tym bardziej jeżeli jest to kandydat charyzmatyczny). W Europie w zależności od okoliczności, prezydent sam może tworzyć program, ale w USA w większym stopniu jest twórcą polityki.

REGÓLACJE PRAWNE PARTII POLITYCZNYCH

Doświadczenie dwudziestolecia międzywojennego przyczyniły się do konstytualizacji partii politycznych, tzn. do uregulowania pozycji partii politycznych w konstytucjach. Wcześniej były „tylko” regulacje ustawowe (np. we Francji partie były traktowane jako stowarzyszenia polityczne). Nie podkreślano funkcji i dążenia do zdobycia władzy. Regulacje konstytucyjne nie są obszerne. W zależności od doświadczeń kraju, tylko niektóre kwestie są tam uregulowane, np. w polskiej konstytucji podkreśla się demokratyczne metody rządzenia i zakaz głoszenia pewnych ideologii (i to już jest wyraźne odesłanie do doświadczeń). Ustawowa regulacja partii także jest zróżnicowana. Są obszerne regulacje np. w Polsce i regulacje „na drugim biegunie” np. w Hiszpanii. Są jednak elementy, które uważa się za szczególnie ważne (uregulowane zarówno w konstytucji jak i w ustawach:

- demokratyczny program,

- demokratyczne metody rządzenia w partii (w tym w szczególności jawność działania),

- finanse - jest to kwestia o dużym znaczeniu w każdym systemie (w przepisach poświęca się temu bardzo dużo miejsca).

W Polsce na straży demokratyczności partii stoi Trybunał Konstytucyjny, który ma funkcję kontroli programu, statutu i działalności partii (służą do tego instrumenty zawarte w ustawie o Trybunale Konstytucyjnym). Mechanizmy rządzenia w partii pozwalające wszystkim na wypowiedzenie się powinny być bezwzględnie przyjęte. Partia musi być organizacją skuteczną działającą racjonalnie o wysokim poziomie dyscypliny, ale należy zachować odpowiednie proporcje między zdyscyplinowaniem a stopniem demokratyzacji. Kwestia ta jest zależna od konkretnych rozwiązań w partii i choć decydujący jest statut partii niektóre zagadnienia, z zależności od sytuacji wewnętrznej kraju, może regulować ustawa. Np. w obu Brytyjskich partiach jest ścisła dyscyplina, jest podział na kategorie posłów. Lider partii (premier) jest kontrolowany przez jej kierownictwo (wycofanie poparcia partyjnego = utrata funkcji), jest uregulowany sposób komunikowania się z młodszymi posłami. Pewne te rzeczy można ustalić praktyką, a inne należy sformalizować.

GRUPY INTERESU

Charakterystyka:

Współcześnie bardzo trudno jest odróżnić interes polityczny od innych interesów (przy wielości funkcji państwa trudno te interesy rozdzielić). Państwo w mniejszym lub większym stopniu ingeruje w każdą dziedzinę co powoduje trudności w rozróżnieniu interesów politycznych i niepolitycznych. Grupy interesu chronią inne interesy, ale nie dążą do władzy. Różnica między partiami politycznymi a grupami interesu polega właśnie na tym, że partie dążą do władzy a grupy interesów „tylko” do uzyskania wpływu na decyzje polityczne. Wpływy uzyskiwane przez grupy interesu mogą być legalne lub nielegalne (nieprawomocne). Oddziaływanie grup interesu może następować poprzez lobbing, poprzez specjalnie powołany organ (w Polsce jest to np. komisja trójstronna ds. społeczno-gospodarczych), może to być też organ konstytucyjny. Poza tym w polskich warunkach do takich instytucji o charakterze lobbingowym można zaliczyć:

- obligatoryjne konsultacje w procedurze ustawodawczej,

- nieobligatoryjne wysłuchanie publiczne.

Grupy interesu powinny być zorganizowanymi strukturami posiadającymi organizację wewnętrzną oraz minimalny podział ról. Powinny być tak zorganizowane, aby mieć zdolność do rozstrzygania konfliktów wewnętrznych przy pomocy własnych struktur - chodzi tu zwłaszcza o sądownictwo koleżeńskie. Sąd koleżeński ma eliminować przypadki działania przeciw strukturze (jedność, jednolitość działania, spójność może być dzięki temu zachowana). Ta zdolność do spójności wewnętrznej jest jednym z czynników, który sprzyja silnej grupie interesu - silna grupa nie może być wewnętrznie rozbita. Z drugiej strony należy zwrócić uwagę na konieczność zachowania pewnych zasad demokracji wewnętrznej - przez istniejącą strukturę organizacyjną mogą się uzewnętrzniać różne stanowiska i koncepcje. Spójność jest istotnym warunkiem siły a spójność osiągnięta jest poprzez odpowiednią strukturę (zapewniającą demokrację wewnętrzną) i sądownictwo koleżeńskie.

Siła - zdolność grupy do skutecznego stosowania nacisku. O sile grupy decyduje zasięg jaki grupa ma, gdy chodzi o liczbę jej członków - jak dużo, liczba członków obejmuje swoją organizacją, czy przeważa część ludzi zainteresowanych tą grupą czy nie, a więc czy ma pozycję dominującą.

Należy też wspomnieć o zdolności finansowej grupy. Pieniądze mają wspierać członków grupy w przypadku gdy są oni pozbawieni pracy, np. związki zawodowe, które prowadzą nielegalny strajk - pracownik uczestniczący w takim strajku potrzebuje zabezpieczenia (pracodawca nie zapłaci za brak pracy), w przeciwnym razie do kolejnego strajku już nie przystąpi (przykładem jest upadek związków zawodowych w Wielkiej Brytanii za rządów M. Thatcher). Finanse są też konieczne dla akcji szkoleniowych, propagandowych, informacyjnych (grupa interesu musi tego typu aktywność ujawniać).

KORPORACJONIZM vs. LOBBING

W systemie korporacyjnym organizacje reprezentujące pewne interesy współuczestniczą w tej reprezentacji; struktura korporacyjna uczestniczy w podejmowaniu decyzji. W modelu czysto parlamentarnym jest też nacisk pracodawców i pracobiorców na państwo, ale nie ma wyłączenia, odbywa się to poza strukturą, nie ma oficjalnych kanałów przekazujących informacje, są to osobiste kontakty, które trwają dopóki nie powstanie regulacja dotycząca lobbingu. System korporacyjny jest włączony w system państwa. W Polsce na poziomie konstytucji brakuje bezpośredniego odniesienia do korporacjonizmu czy do lobbingu. Pojawia się natomiast dialog społeczny, jako spotkanie / konfrontacja różnych interesów (nie koniecznie w parlamencie). Korporacjonizm to instytucjonalizacja tej formy (dialogu społecznego), która w niektórych krajach następuje w drodze konstytucyjnej a w Polsce w drodze ustawy. Należy odróżnić lobbing od korporacjonizmu.

Korporacjonizm jest włączony w całą strukturę reprezentacji interesów, natomiast lobbing nie - nie jest on wykonywany przez konkretną strukturę będącą elementem struktury państwa. Lobbing jest wykonywany przez grupy interesów, które oddziałują na ośrodek decyzji politycznych i są strukturą pozapaństwową. W Polsce korporacjonizm funkcjonuje na podstawie ustawy, poprzez działania podejmowane przez Komisję Trójstronną (obligatoryjnie powołany organ porozumienia między pracodawcami a pracobiorcami w różnych istotnych sprawach). Natomiast lobbing rozumiany jako zdolność/dążenie do narzucenia swojej woli ośrodkom decyzji politycznych.

KOMISJA TRÓJSTRONNA - korporacyjna forma reprezentowania interesów w Polsce.

Status Komisji Trójstronnej jest uregulowany w ustawie o Komisji Trójstronnej i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego. Należy tu podkreślić, że Komisja Trójstronna jest powoływana obligatoryjnie, natomiast WKDS fakultatywnie. Polski korporacjonizm jest bardzo słaby, ogranicza się do pewnego zakresu, obligatoryjnie występuje tylko na poziomie Komisji Trójstronnej. Art. 20 Konstytucji RP - społeczna gospodarka rynkowa - jednym z elementów jest tu dialog społeczny, który nie musi być tylko „ozdobnikiem”, może mieć bardzo realny kształt czemu służą wojewódzkie komisje dialogu społecznego. Trójstronna Komisja ds. Społeczno-gospodarczych powołana jest ustawą z 06.07.2001 r. Ustawa określa ją jako forum dialogu społecznego prowadzonego dla pogodzenia interesów pracowników, pracodawców oraz dobra publicznego. Celem działania komisji jest dążenie do osiągnięcia i zachowania pokoju społecznego. Do kompetencji należy prowadzenie dialogu społecznego w sprawie wynagrodzeń i świadczeń społecznych oraz w innych sprawach społecznych, a także realizacja zadań określonych w odrębnych ustawach. Państwo pełni funkcję pośrednika w kontaktach pracodawców i pracobiorców. Każda ze stron komisji ma prawo wniesienia pod obrady sprawy o dużym znaczeniu społecznym lub gospodarczym, jeśli uzna, że jej rozwiązanie jest istotne dla zachowania pokoju społecznego. Każda ze stron komisji również wspólnie z inną stroną komisji może zająć stanowisko w każdej sprawie dotyczącej polityki społecznej lub gospodarczej. Strony pracowników i pracodawców mogą zawierać ponadzakładowe układy zbiorowe pracy obejmujące ogół pracodawców zrzeszonych w organizacjach , które powołują do komisji swoich przedstawicieli lub grupę tych pracodawców oraz pracowników zatrudnionych przez tych pracodawców a także porozumienia określające wzajemne zobowiązania tych stron.

W skład komisji wchodzą przedstawiciele strony rządowej, strony pracowników oraz pracodawców. Z głosem doradczym w pracach komisji mogą uczestniczyć przedstawiciele samorządu terytorialnego w zakresie dotyczącym wykonywana zadań publicznych przez samorządy. Na analogicznych zasadach w pracach komisji biorą udział przedstawiciel Prezesa NBP oraz przedstawiciel GUS.

→ stronę rządową reprezentują przedstawiciele Rady Ministrów wskazania przez Prezesa Rady Ministrów.

→ stronę pracowników reprezentują przedstawiciele reprezentatywnych organizacji związkowych.

→ stronę pracodawców reprezentują przedstawiciele reprezentatywnych organizacji pracodawców.

W komisji mogą być powołane stałe i doraźne zespoły problemowe. Pracami komisji kieruje jej Prezydium, w skład którego wchodzi Przewodniczący i Wiceprzewodniczący komisji.

LOBBING I WYSŁUCHANIE PUBLICZNE

Kolebką lobbingu są Stany Zjednoczone. W Europie jest traktowany jako naruszenie przedstawicielskiej formy reprezentacji interesów, gdzie wyłączną pozycję zajmują partie polityczne. Lobbing jest w Polsce kojarzony gównie z korupcją - niesłusznie. Lobbing jest obecnie jedyną formą, którą w miarę skutecznie można korupcji przeciwdziałać. Obecnie nawet specjaliści nie wykazują zrozumienia, że jawność działalności polegającej na nakłanianiu do podejmowania decyzji zgodnie z interesami pewnych grup przemawia jako argument za ograniczeniem korupcji. Cały ten proces jest widoczny (o ile jest uregulowany), czyli korupcja jest tu ryzykowna, nieopłacalna.

Ustawa z 07.07.2005 r. o działalności lobbingowej w zakresie stanowienia prawa.

Działalność lobbingowa - każde działanie prowadzone metodami prawnie dozwolonymi, zmierzające do wywarcia wpływu na ograny władzy publicznej w procesie stanowienia prawa.

Zawodowa działalność lobbingowa - zarobkowa działalność lobbingowa prowadzona na rzecz osób trzecich w celu uwzględnienia w procesie stanowienia prawa interesów tych osób.

Konsekwencją takiego uregulowania jest to, że każdy może prowadzić działalność lobbingową - może to robić zawodowo albo niezawodowo. Polska ustawa dotyczy tylko procesu stanowienia prawa. Lobbing natomiast może dotyczyć też procesu stosowania prawa - im przepisu są bardziej ogólne (niejasne) tym łatwiej jest uzyskać interpretację zgodną z wolą tego, który znajduje się przy decydencie (możliwości są tu bardzo duże, np. rozszerzenie przywilejów). W polskich realiach chodzi o to, aby działalność lobbingowa była wyłącznie zawodowa, a także musi być rejestrowana. W efekcie każdy lobbing, który nie jest zarejestrowany, narusza prawo. Podmiot jest stawiany w sytuacji, w której łatwiej można dochodzić przeciwko niemu „pretensji”. Należy odróżnić od lobbowania to, co się mieści w kontaktach, np. posła/senatora z określonymi podmiotami np. gospodarczymi. Temu odróżnieniu i ujawnieniu służy Rejestr Korzyści (wywodzi się z Wielkiej Brytanii), w którym każde spotkanie np. posła z lobbystą (menadżerem, jakimkolwiek podmiotem w stosunku do którego mogą zaistnieć wątpliwości co do celu spotkania) będzie niezwłocznie zarejestrowane. Zawodowa działalność lobbingowa może być wykonywana przez przedsiębiorcę lub osobę fizyczną niebędącą przedsiębiorcą na podstawie umowy cywilno-prawnej. Zawodowa działalność lobbingowa może być wykonywana po uzyskaniu wpisu do rejestru. Podmiot wykonujący czynności wchodzące w zakres zawodowej działalności lobbingowej bez wpisu do rejestru podlega karze pieniężnej od 3 do 50 tyś złotych. W USA w niektórych stanach, regulacje wymagają dorocznej rejestracji - w ten sposób następuje pełna aktualizacja i kontrola. Wpis i zawodowa działalność powinna umożliwiać kontrolę zarobków (W Polsce nadal brakuje tego typu regulacji). Rada Ministrów jest zobowiązana minimum jeden raz na sześć miesięcy przedstawić program prac legislacyjnych Rady Ministrów dotyczący projektów ustaw i rozporządzeń (obowiązek przedstawienia projektów rozporządzeń dotyczy też Prezesa Rady Ministrów oraz poszczególnych ministrów). Projekty muszą być zamieszczane w BIP oznacza to, że każdy podmiot może zgłosić zainteresowanie pracami nad projektem ustawy bądź rozporządzenia.

Regulamin sejmu wskazuje możliwość (forma fakultatywna) przeprowadzenia wysłuchania publicznego. W tym celu konieczne jest przyjęcie uchwały przez komisję - następuje to na wniosek posła - członka komisji. Taka uchwała jest podejmowana po pierwszym czytaniu projektu, a przed rozpoczęciem jego szczegółowego rozpatrywania. Przedstawić swoje stanowisko można poprzez działanie:

- na podstawie regulaminu sejmu. Prawo wzięcia udziału w wysłuchaniu publicznym dotyczącym projektu ustawy, mają podmioty, które po ogłoszeniu projektu w formie druku, zgłosiły do sejmu (co najmniej na 10 dni przed dniem wysłuchania publicznego) zainteresowanie pracami nad projektem.

- na podstawie ustawy lobbingowej.

Podmiot wykonujący zawodową działalność lobbingową ma prawo wykonywać tę działalność także w siedzibie urzędu obsługującego organ władzy publicznej. W praktyce oznacza to, że w Polsce, działalność taka może być wykonywana na terenie sejmu RP. Kierownik urzędu zapewnia osobą wykonującym zawodową działalność lobbingową:

- wpisanie do rejestru,

- dostęp do kierowanego przez siebie urzędu w celu umożliwienia prawidłowego reprezentowania interesów podmiotów, na rzecz, których jest wykonywana ta działalność.

SYSTEM POLITYCZNY PAŃSTWA

POJĘCIE POLITYKI: działanie administracji jest wykonywaniem polityk. Administracja jest wykonawcą polityk w konkretnych działaniach określonych polityk. Polityka to dążenie do zdobycia i utrzymania władzy. Najważniejszym podmiotem polityki i władzy jest państwo. Wykonywanie władzy politycznej to ingerowanie we wszystkie dziedziny. Władza jest istotą polityki, na których budowany jest cały system państwowy. Im słabsze państwo, im słabsze społeczeństwo, w tym większym stopniu „wszystko jest polityczne”.

Cechą demokracji jest ujawnienie sporu, konfliktu bo istnieją odpowiednie instytucje. Jeśli instytucje i procedury przestają działać, a spór nadal istnieje to należy poprawiać system, ale zaczyna się on zmieniać w niedemokratyczny.

Pierwotnie nie rozróżniano pojęcia polityki. Zjawisko polityki nie było postrzegane poza grupą, która byłą wykształcona.

Arystoteles mówi o tym, że władza powinna być odpowiednia. Obywatele są sobie równi. Obywatelami są ludzie wolni. Im więcej masz tym więcej możesz zdziałać.

W XX wieku hiszpański poeta wracał do Arystotelesa. Intelektualista jest bardziej odpowiedzialny bo ma więcej.

Arystoteles zwracał uwagę na niebezpieczeństwo nadużycia władzy. Wtedy kiedy zrywa z zasadą równości i może przerodzić się w dyktaturę.

Średniowiecze XVIII wiek - św. Tomasz z Akwinu (Akwinata) - myśliciel, filozof, przedstawił kwestie fundamentalne. Określił co jest funkcją władzy. Władza jest służbą, musi istnieć dlatego, że człowiek nie potrafi sam zadbać o siebie, musi zapewnić mu byt. Wykorzystanie pojęcia dobra wspólnego, państwo miało być dobrem wspólnym.

Art. 1 Konstytucji RP wywodzi się od Arystotelesa - „Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli”.

Św. Tomasz mówi o tym, że jeśli władza sprzeciwi się swoim zasadom to może zostać obalona.

Hobbes - umowa społeczna, twierdził, ze człowiek jest zły „człowiek człowiekowi wilkiem”. Konieczność stworzenia władzy. Umowy społeczna jest podstawą działania ludu. Według Hobbes'a nie można było władzy obalić.

W XIX wieku następuje przeobrażenie sposobu pojmowania władzy. Uznanie świeckiego charakteru władzy. Pojawia się kwestia interesu, który władza chroni. Ochrona interesu określonych grup społecznych. Kompromis jako podstawowa cecha władzy i polityki. Jest jedynym rozwiązaniem pozwalającym chronić interesy.

Maź Weber - jeden z najwybitniejszych myślicieli w dziedzinie socjologii, ekonomii. Porównywalna pozycja do Arystotelesa w politologii. Dążył do rozdzielania ideologii i władzy. Polityka nie jest działaniem mającym swoje źródło w ideologii. Ideologia to zbiór wartości uzasadniających działanie ludzi. Ideologia jest źródłem sporu.

Art. 5 Konstytucji RP - „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”.

Rządy technokratyczne - charakteryzują się tym, że składają się z fachowców. Polityka ma charakter współcześnie narodowy.

Weber mówił o tym, że władza powinna działać także w stosunkach międzynarodowych.

Koncepcja polityki jako zawodu wg. Maxa Webera - zjawisko powszechne, różne etapy wykonywania zawodu polityki, uczenie zawodu.

Demokracja lokalna - poziom niepolityczny w odczuciu społecznym.

Służba cywilna - pomysł Webera - współczesne oddziaływanie na służbę cywilną lobbistyczne, polityk się zmienia, a urzędnik nie.

Weber wymyślił, ze mamy 3 typy prawomocnego panowania.

Koncepcja władzy, przyjęta na 2 soborze watykańskim. Paweł VI, Jan Paweł II, Jan XXIII - nawiązują do św. Tomasza z Akwinu, że uzasadnienie dla władzy stanowi troska o dobro wspólne. Byt władzy jest zależny od tego czy ona służy narodowi czy nie. Dobro wspólne oddaje istotę rzeczy jako realizacja przez państwo obowiązków umożliwiających człowiekowi zarówno rozwój materialny jak i duchowy.

III zasady: a/ zasada solidaryzmu b/ zasada subsydiarności - inaczej pomocniczości, państwo i władza są zobowiązane do działania na rzecz jednostki, wspomagania jej wtedy kiedy sama nie daje sobie rady (kwestia wolności człowieka - wolność jest rozumiana jako to co człowiek czyni i czynić powinien) c/ zasada decentralizacji - wykonywanie władzy przez samych zainteresowanych.

Koncepcja marksistowska: bezpośredni związek pomiędzy własnością środków produkcji a władzą i rozwojem państwa. Państwo jest instytucją historyczną powstającą na określonym etapie rozwoju ekonomicznego, przede wszystkim stosunków własnościowych. Państwo jest więc instytucją historyczną i klasową. Powstaje na określonym etapie rozwoju stosunków produkcji, a więc wtedy kiedy następuje nadwyżka produkcyjna czyli zysk. U marksistów podział państwa jest oparty na własności środków produkcji. Kryterium podziału jest własność.

Państwo nosi cechę antagonizmu, środkiem produkcji nie jest zdolność człowieka do pracy, chodzi tu o dobra materialne. Wg marksistów nie ma konieczności istnienia państwa.

Nie można mieć władzy politycznej nie mając środków produkcji i ta zależność jest genetyczna. Walka klasowa była motorem działania systemu. Nie ma mowy o kompromisie.

POJĘCIE WŁADZY: władza jest rodzajem stosunku społecznego. Tak władzę rozumiał Arystoteles. Platon mówił o władzy jako byciu niezależnym. Cechą tego stosunku społecznego jest nierównorzędność. Jeden jest wyżej niż drugi a to oznacza, że może nakazać swoją wolę, uciekając się także do zastosowania przymusu. Przymus można stosować także wtedy gdy inne środki zawiodły, zatem jest on ostatecznością i musi być legalny. Władza działa na podstawie i w granicach prawa. Podmiotem władzy może być jednostka jak również podmiot zbiorowy. Autorytet jest źródłem władzy, pozwala na wypracowanie pewnych więzi z jednostkami.

Wynaturzenia władzy - wykonuje się władzę dla władcy. Sprzeczność z pojmowaniem władzy jako służby. Człowiek traktuje władzę jako szczególną wartość.

S. Ossowski - socjolog - władza może być dla człowieka celem najwyższej rangi. Wtedy kiedy osiągnie już wszystko, a w szczególności majątek, bywa, że dąży do zdobycia władzy politycznej.

W systemie demokratycznym pojawiają się pewne ograniczenia (np. prezydent tylko 2 kadencje).

Płaszczyzny wykonywania władzy: a/ administracyjna b/ wykonawcza.

Prawomocność władzy: Weber uznał, że istnieją 3 typy prawomocnego panowania. Panowanie jest władzą realnie wykonywaną. 1 typ tradycyjny - władza przechodzi z pokolenia na pokolenie, mogą być wykluczone kobiety. Uważano, że ta władza jest uprawniona, bo przechodzi z pokolenia na pokolenie; 2 typ charyzmatyczny - o wykonywaniu władzy decydują cechy indywidualne człowieka. Powodują one, że jest on skuteczny. Najczęściej to przywódca polityczny, wódz w czasie wojny. Granicą jest wiara ludzi w skuteczność działania przywódcy, kiedy władza się kończy to przestaje rządzić. Może to prowadzić do polityki pozytywnej lub nie; 3 typ racjonalny - władzę uzyskuje się zgodnie z obowiązującym prawem, a to oznacza przede wszystkim powoływanie w wyniku wyborów. Legalność wyboru władcy.

Skuteczność wykonywania koncepcji: * przyznanie prawa i wolności * umieszczenie obowiązków.

Dlaczego władzę akceptujemy? 1. Wlk. Brytania - monarchia, kolebka nowoczesnej demokracji, istnieje monarchia taka jak kiedyś. System partyjny jest nie zmieniony; 2. Hiszpania - 1931 r. obalenie republiki przez gen. Franko, przemyślana koncepcja reform w celu wprowadzenia monarchii, jest zaakceptowana. Cechy Hiszpanii: monarchia jest organem państwa, o ściśle określonych kompetencjach, monarcha nie jest reprezentantem suwerena. Nie ma pomysłów aby zlikwidować monarchię, a obecny stan Hiszpania zawdzięcza Carlosowi. Monarchia była traktowana jako instrument przeciwdziałania antydemokratycznym ruchom wojskowym. Franko na przełomie lat 50/60 opracowywał plan razem z rodziną królewską. Carlos otrzymał wykształcenie wojskowe i dlatego był przewidziany na pierwszego monarchę po śmierci Franko. Początek lat 80 - tych XX wieku zatrzymanie puczu.

Władza jest zjawiskiem wielowymiarowym tzn. nie można postrzegać władzy z jednego punktu widzenia. Trzeba pokazać władzę we wszystkich aspektach w jakich ona istnieje. Władza jest zjawiskiem dynamicznym, czyli bardzo zmiennym. Nie da się niczego przewidzieć. Można uczyć się przewidywania pewnych zjawisk, można je weryfikować w doświadczeniu tak aby przekonać się jakie są prawidłowości i na tej podstawie można ustalić mechanizmy wykonywania władzy. Pomocne w ustalaniu cech władzy są umiejętności człowieka, który potrafi dzięki wyobraźni przewidywać konsekwencje zdarzeń i kojarzyć przyjmowane rozwiązania.

Arystoteles - władza jest zjawiskiem realnym, a nie bytem nie mającym odzwierciedlenia w rzeczywistości.

Konsekwencją wielowymiarowości władzy jest inna koncepcja wielowymiarowości władzy.

David Beetham - prof. Amerykański - musimy przyjąć, iż istnieją pewne podstawowe elementy, poprzez które analizować należałoby władzę mając jej wielowymiarowy charakter. Do tych elementów zaliczamy następujące: * zgodność z ustalonymi regułami *uznanie tych reguł za usprawiedliwione zarówno przez sprawujących władzę jak i władzy podporządkowanych *wyróżnić trzeba także istnienie przejawów akceptacji określonych stosunków władcy ze strony podporządkowanych.

Kiedy zastanawiamy się nad skutecznością prawa to wiemy, że prawo usprawiedliwione i akceptowane jest lepiej postrzegane.

Tak ustalonym relacjom wobec władzy odpowiadają 3 poziomy legitymizacji władzy: a/ poziom reguł - ma charakter podstawowy, elementarny dot. bowiem samych reguł. Zarówno reguł pisanych jak i niepisanych (pisane to prawo stanowione, źródła prawa; niepisane to takie wynikające ze zwyczajów). Stanowią podstawę zachowań rządzących. Reguły muszą być akceptowane. System opiera się na różnego rodzaju normach prawnych (pisanych, niepisanych, prawnych i innych). Te reguły wypracowują się bardzo długo, muszą być akceptowane przez rządzących jak i przez rządzonych. Złamanie reguły powoduje delegitymizację władzy. Władza legitymizowana to taka gdy reguły są stosowane b/ poziom przekonań - władza powinna pochodzić od uznanego autorytetu. Reguły, które przyjmujemy do realizacji władzy zawsze opierają się na pewnych ustaleniach. Władza powinna być kompetentna, służyć interesom powszechnym. Stawiamy wymagania co do reguł, regułą przyniesie zamierzone efekty. Te cele ustala się dla ustroju. Treści przełożone na normę, które realizują cel. Normy mają spełniać autorytet władcy, a władza ma pochodzić od uznanego autorytetu. Podporządkowanie autorytetowi. Kwalifikacje do wykonywania władzy. Reguły powinny te kwalifikacje zabezpieczać. Konieczna jest sytuacja w której istnieje zgodność pomiędzy regułami i powszechnymi przekonaniami. Jest to dużo bardziej skuteczne niż normy narzucane wbrew woli. Normy mają być akceptowane c/ poziom czynnego przyzwolenia - najważniejszy sposób ujawniania oceny, poparcia lub odmowy poparcia dla władzy. To fundamentalna sprawa w systemie demokratycznym, czyli brać udział w wyborach. Demokracja oparta na powszechności musi zakładać, że władza musi być poddana ocenie.

Autorytet jako źródło działania władzy. Autorytatywne źródło dziś to działanie władzy, które służy dobru wspólnemu. Jak mówi art. 7 Konstytucji RP „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”. Oprócz tego wymogu trzeba zwrócić uwagę na legalność władzy, czyli zgodność działania z regułami. To działanie jest szeroko rozumiane, chodzi też o sposób powoływania władzy, czyli władza jest legitymizowana jeśli pochodzi od autorytetu, jest legalna i jest społecznie akceptowana.

Istnienie reguł pozwala na trwanie systemu, jego istnienie mimo przypadków łamania tych reguł, one są zabezpieczeniem trwałości systemu, a w szczególności pewne reguły mają w tym wypadku znaczenie decydujące. Do tych reguł możemy zaliczyć: podział władzy, następnie nadrzędność władzy cywilnej w systemie władzy, podporządkowanie władzy prawu w szczególności poprzez niezależność sądownictwa.

Porządek konstytucyjny jest tylko wtedy podtrzymany przez społeczeństwo jeżeli jest akceptowany. Wybory są podstawową formą akceptacji, wybory muszą spełniać dwa warunki: 1. muszą być kadencyjne w określonych odstępach czasowych 2. muszą być alternatywne. W systemie demokratycznym należy wykluczyć poparcie typu mobilizacyjnego (po pierwsze nie wynika z wyboru, po drugie ma pewne cechy, które nie mogą zastępować indywidualnego wypowiedzenia się poprzez wybór, są organizowane np. wiece - poparcie dla władzy w zamkniętych środowiskach np. 1968 rok Gierkowskie stwierdzenie „Pomożecie”, manifestacje - ewidentna forma mobilizacyjnego poparcia, często organizowane ze specyficzną symboliką).

Rola interesu ogólnego jako przesłanka legitymizacji władzy. Oczekuje się od władzy państwa realizacji interesu materialnego, podniesienie dobrobytu.

Zasada suwerenności narodu: stanowi podstawową zasadę legitymizowania władzy. Konsekwencje posiadania tej legitymacji o szczególnym charakterze. Oznacza to, że suweren jest naród, który legitymizuje w drodze wyborów władzę (art. 4 Konstytucji).

Suweren ma władzę najwyższą i to on decyduje kto wykonuje władzę, kto jest powołany do jej wykonywania.

Opinia publiczna ma bardzo duże możliwości publicznego nacisku poprze media.

Art. 105 ust.3 mówi o tym postępowaniu karnym wobec osoby przed wyborem jej na posła. Nie powinno się zgłaszać osób karanych do udziału w wyborach.

Ciało polityczne ma dwie grupy: partie polityczne i grupy interesu. Funkcje ciał pośredniczących to reprezentowanie interesów.

Wybory muszą być alternatywne. Przynajmniej 1 kontrkandydat. Liczna nie przesądza jakości. Mamy też postanowienia, które eliminują konkurencyjność. Konkurencyjność jest rzeczywista, a nie pozorowana.

Dodatkowe źródła legitymizacji np. w Wlk. Brytanii, monarchia, której obecność w systemie politycznym umacnia władza.

Okres rewolucji goździków w Portugalii w latach 74-76 - ograniczenie władzy wyborczej.

Przesłanka legitymizacyjna suwerenności narodu może być wspomagana przez monarchię - Wlk. Brytania czy Hiszpania. Może być też ograniczona tak jak po rewolucji w Portugalii. Po tej rewolucji w latach 1976 - 82 wprowadzono rozwiązanie, które mówiło o tym, że prawo musi być kontrolowane z punktu widzenia jego zgodności z zasadami rewolucji. Kontrolę miał wykonywać specjalny organ wojskowy.

Wybory muszą być alternatywne - należy odrzucić wszelkie formy masowej mobilizacji np. wiece, które były przeprowadzane m.in. w Polsce Ludowej, masówki w zakładach pracy np. pochody 1 majowe.

Poprzez masową mobilizację próbuje się legitymizować system.

Kadencyjnie odbywające się wybory to wybory alternatywne.

TYPOLOGIA DEMOKRACJI:

Czy demokracja to tylko procedury, czy też system który reprezentuje pewne treści - ma swoją aksjologię.

Najłatwiej jest posłużyć się formułą demokracji proceduralnej. Trudno jest dokonywać hierarchii wartości, dlatego posługujemy się kryterium proceduralnym, tworzymy pojęcie demokracji proceduralnej. Procedura pozwala na ujednolicenie kryteriów.

Robert Dahl - stworzył koncepcję demokracji proceduralnej. Wymienił następujące kryteria: a/ postawił pytanie czy wybory w danym kraju są wolne - takie wybory dają szansę udziału w nich wielu różnych podmiotów, istnieją realne możliwości konkurowania w takich wyborach b/ czy rywalizacja jest autentyczna - żeby wybory były autentyczne to musi być alternatywa c/ czy wybory są otwarte - ustalenie kryteriów, które dotyczą czynnego i biernego prawa wyborczego, ustalenie tego na podstawie tego jaka jest granica wieku, jakie dodatkowe kryteria trzeba spełniać.

MANIPULACJA INTERESEM POLITYCZNYM.

Koncepcja Dahla jest wspomagana dodatkowym kryterium, które dotyczy elit politycznych i stopnia w jakim te elity są racjonalne, jak sprzyjają stabilizacji systemu i w jakim stopniu występują przeciwko niemu.

Typy demokracji (biorąc pod uwagę wszystkie kryteria): a/ pseudodemokracja - typ charakterystyczy dla reżimów niedemokratycznych np. Polska w okresie PRL b/ demokracja ograniczona - prawo wyborcze nie jest powszechne. Wlk. Brytania i Szwecja miały ograniczoną demokrację c/ nieskonsolidowana d/ skonsolidowana.

Demokracja jest ograniczona dla tych podmiotów, które mają prawo wyborcze. To taka demokracja, w której niewielka grupa ludzi ma prawo wborcze.

Demokracja skonsolidowana - liczba elit we frakcji jest racjonalna. W II RP jest wielość partii co charakteryzuje II RP.

Dostęp ograniczają progi wyborcze, które miały sprzyjać sytuacją politycznym (np. jeśli jest wielość partii to nie da się stworzyć stabilnego rządu), finanse i finansowanie partii, zasady liczenia mandatów, która sprzyja dużym partiom i ogranicza dostęp tym najmniejszym.

Racjonalnie ukształtowana elita to elita zdolna do skutecznego działania, powszechność prawa wyborczego to 2 kryteria demokracji skonsolidowanej.

Proces zbliżania elit - proces przeobrażeń prowadzący do powstania demokracji skonsolidowanej.

Partia antysystemowa - działa przeciwko systemowi, obalenie porządku konstytucyjnego, w Polsce nie ma partii antysystemowej.

Czynniki kształtujące zbliżenia elit:

*wykształcenie sprzyja rozwijaniu elit, uczy człowieka, uświadamia, daje podmiotowość odpowiedzialną

*rozwój cywilizacyjny, gospodarczy, podniesienie poziomu materialnego życia

*stosunki międzynarodowe, kontakty międzynarodowe

*kultura polityczna, ogólna, wychowanie

PRZEKASZTAŁCENIE SYSTEMU AUTORYTARNEGO W DEMOKRATYCZNY:

W 1926 r. przewrót marszałka Piłsudskiego. Następują gwałtowne zmiany ustrojowe. Rozporządzenia mają moc ustawy prezydenta RP. Rok 1939 zamykamy demokrację nieskonsolidowaną.

Demokracja skonsolidowana - prawo wyborcze jest powszechne, a elita jest zdolna do porozumienia.

Pseudodemokracja - istnieje jedna państwowa ideologia, której wszystkie frakcje elit są podporządkowane, podobnie jak całe społeczeństwo.

Koncepcja społeczeństwa obywatelskiego:

Konstytucja nie używa pojęcia społeczeństwo obywatelskie. Zasada demokratycznego społeczeństwa obywatelskiego: a/ wolność zrzeszania się b/ wolność środków przekazu c/ wolność decentralizacji władzy publicznej d/ wolność powoływania samorządów e/ zasada pluralizmu politycznego - wolność tworzenia i działania partii, pluralizm jest najważniejszy, zasada znajduje się w art. 11 Konstytucji.

Podmiot nie jest zaangażowany w tworzenie partii. Kontrola działania organizacji to legalność. Społeczeństwo tworzy organizacje nie tylko polityczne, ale też chroniące interesy ekonomiczne. Struktura społeczna powinna ujawniać różnice, które tworzą się nie tylko poprzez struktury organizacyjne.

Społeczeństwo obywatelskie budowane jest w oparciu o zasadę pluralizmu. Cechą podstawową jest uznanie wolności tworzenia organizacji i chodzi tu o wolność od państwa tzn. nie państwo się angażuje. Organizacje powstają w systemie rejestracji. Państwo kontroluje legalność, ale nie ingeruje w merytoryczną działalność.

Społeczeństwo jest aktywne, zaangażowane powoływaniem organizacji różnego typu tj. politycznych i niepolitycznych, które reprezentują zróżnicowane interesy społeczne. Mamy do czynienia z wolnością od państwa, samodzielne działanie. Można ten proces określić jako samoorganizowanie się.

Nadmierny pluralizm to charakterystyczna cecha Europy Zachodniej. Zbyt wiele partii i organizacji.

Alexis de Tokwile - opisał USA, wielość organizacji powoływanych przez różnych ludzi, różnego pochodzenia.

Wolność musi być odpowiedzialna. Określa się to jako samoograniczenie. W przypadku gdy jest nadmiar organizacji, naturalnie ograniczamy kręg organizacji poprzez zmniejszenie tej grupy.

Demokracja partycypacyjna i deliberacyjna musi korzystać z organizacji własnych i społeczeństwa.

Model wykonywanej władzy jest modelem weberowskim hierarchicznym. Hierarchię gwarantuje nam norma.

REPREZENTACJA INTERESÓW

Partie polityczne:

System reprezentacji interesów jest podstawowym czynnikiem wykonywania władzy. Art. 4 Konstytucji RP - w Polsce zasadą jest demokracja przedstawicielska. Aby zasada ta była realizowana, musi być zbudowany odpowiedni system reprezentacji interesów. W klasycznym ujęciu reprezentacja interesów kojarzona jest z parlamentem. Parlament zaś kojarzy się z areną polityczną, na której ścierają się różne stanowiska.

W klasycznym ujęciu system reprezentacji opiera się na działaniu partii politycznych. Warto zauważyć różnicę między początkową fazą tworzenia się partii i systemu, a sytuacją dzisiejszą. W I fazie działalność partii nie była jeszcze oparta na dyscyplinie (dyscyplina dopiero się tworzyła). W większym stopniu mandat parlamentarny był wolny. W założeniu, mandat polega na tym, że parlamentarzysta reprezentuje interesy ogólnonarodowe i nie jest związany instrukcjami jakichkolwiek organizacji. W momencie gdy dyscyplina partyjna staje się bezwzględna, powstaje pytanie o treść mandatu i konsekwencje dla wyborców - okazuje się bowiem, że to partia polityczna decyduje o sposobie wykonywania mandatu. System opiera się wyłącznie na aktywności partii - brak organizacji partii rzutuje na destabilizację systemu. Współcześnie system opiera się również na partiach, ale nie są one wyłącznym podmiotem reprezentacji interesów. System partyjny kształtuje się równolegle z systemem parlamentarnym. Czynniki przyspieszające to: - powszechność prawa wyborczego, - odpowiedzialne społeczeństwo zdolne do powołania partii reprezentującej interesy.

System partyjny w Anglii ewoluował od XVII w. Przekształcenia następują od koterii arystokratycznych do partii masowych. Koterie stanowiły początek partii współcześnie istniejących. Koterie istniały w każdym kraju i początkowo skupione były wokół monarchy (w Polsce określano je jako „wiszące u klamki”). Cechy charakteryzujące koterie:

-brak zorganizowania

-brak ideologii

-brak programu

-skład zależy od celu jaki grupa chce osiągnąć.

Następnie w parlamentach powstają organizacje - frakcje.

→ W Anglii tworzą się one „od góry”, czyli utworzone w parlamencie frakcje dopiero w terenie tworzą partie notabli. Partie te zrzeszały najważniejszych ludzi na danym terenie. Druga nazwa partii notabli to „partie kanapowe”. Są to małe struktury organizacyjne.

→ Natomiast na kontynencie droga jest odwrotna - partie tworzą się w terenie i biorąc udział w wyborach uzyskują (lub nie) miejsce w parlamencie. Mamy zatem dwa modele:

- Angielski - od góry

- kontynentalny - od dołu.

→ W USA system jest całkiem odmienny od europejskiego. Społeczeństwo staje się „samozorganizowane”. Organizacje są tworzone chętnie i spontanicznie - dla każdej doniosłej sprawy. Jest to charakterystyczne - Europa (a zwłaszcza Polska) nigdy takiego poziomu zorganizowania nie osiągnęła. Partie i organizacje nie powstają na bazie przeszłej struktury społecznej. Brak jest walki klasowej. System partyjny nie ma korzeni ideologicznych: różnice między partiami mają charakter praktyczny nie ideologiczny. USA to konglomerat różnych środowisk społecznych dążących do spełnienia swoich celów (głównym celem jest tu dobrobyt).

W drugiej połowie XIX wieku pojawiają się nowe środowiska społeczne tworzące partie: robotnicy i pracownicy najemni. Jest to oddolna droga tworzenia partii, mocno zideologizowana.

W XX wieku parlament i partie są mocno ugruntowane w systemie. Należy tu uwzględnić wielki kryzys gospodarczy z lat trzydziestych, który wpłynął na zmianę funkcji państwa. Pojawiło się pytanie kto i w jaki sposób powinien zapewnić dobrobyt i stabilizację gospodarczą - parlament i partie na tej scenie dominują. Po II Wojnie Światowej partie stają się masowe tzn. podstawą przynależności nie są więzi osobiste, tylko programowe. Partia staje się często drogą kariery zawodowej. Wiek XX przynosi też w wielu krajach kryzys parlamentu i partii na poziomie ich tworzenia, zanim zdążyły się one zorganizować. Polska, kraje bałtyckie, Włochy, Hiszpania, Portugalia - zwrot do autorytaryzmu.

Interesy:

Interesy muszą być widziane w perspektywie dobra wspólnego. Powinniśmy odrzucić taką koncepcję systemu gdzie patrzy się tylko na swój interes. W dobie kryzysu negocjujemy a nie patrzymy tylko na siebie.

Inne interesy niepolityczne to narodowościowe, religijne i podziały społeczne przebiegają obok tych interesów wtedy kiedy te interesy się przecinają. Te interesy dzielą społeczeństwo. Kiedy te interesy się dzielą może dojść do wzmocnienia podziału. Partie polityczne reprezentują interesy polityczne, a grupy interesu reprezentują pozostałe interesy. Partie polityczne są powoływane do zdobywania i utrzymywania władzy. Pozostałe organizacje wpływają na kierunek podejmowanej decyzji. Wpływanie jest cechą demokracji deliberatywnej i partycypacyjnej. Partie polityczne działają w parlamencie i to jest ich naturalne pole działania. Grupy interesu nie działają w parlamencie. Oddziaływują jednak na partie polityczne i w ten sposób na ośrodek decyzji politycznej. Wpływanie na ośrodek decyzji politycznej w celu odnowy interesów (swoich członków). Partie reprezentują interesy w parlamencie.

Partie polityczne - organizacje o charakterze masowym. Kwalifikowana masowość jest wtedy kiedy osoby nie są ze sobą w jakiejś więzi osobistej, ale wtedy kiedy są więzi ideologiczne.

Partie pojawiają się po II WŚ, ale już na przełomie XIX/XX wieku zaczynały istnieć.

Tylko Wlk. Brytania przeszła ewolucję wszystkich etapów partii politycznych wyodrębnionych przez Webera. Tym pierwszym etapem były koterie arystokratyczne, które nie mają struktury organizacyjnej, ani żadnych więzi programowych, i które sprowadzają się do tego, że zainteresowani arystokraci wspólnie starają się realizować swoje interesy, gromadząc się wokół władz.

II etap - kluby polityczne to organizacje w Europie kontynentalnej tworzone poza parlamentem, o bardzo nielicznym członkostwie. Miały bardzo słabą pozycję, rekrutujące się ze słabszych partii bo te miały władzę. Dopiero kiedy prawo wyborcze zaczęło się rozwijać to partie zaczęły mieć więcej członków. Te angielskie kluby powstawały w parlamencie.

III etap - partie masowe

Pozostałe partie zmieniały system bardzo gwałtownie. Przykładem może być Francja.

PARTIE POLITYCZNE MAJĄ PEWNE CECHY: a/ organizacja b/ ideologia lub program c/ cel polegający na dążeniu do zdobycia i utrzymania władzy

Demokratyczność można regulować. Typowym problemem partii politycznych jest demokratyczność, napięcia pomiędzy partią a jej klubem parlamentarnym, albo kierownictwem partii.

Minimum organizacyjne dla partii (w którym każdy wie co ma robić) to ustalenie ról i funkcji pełnionych przez członków.

IDEOLOGIA LUB PROGRAM - chroniąc interesy różnych grup społecznych, partie chroniły interes społeczny służąc konkretnym klasom. Ideologia to system wartości, który stanowi system działania. Program powinien wynikać z ideologii i służyć jej realizacji. Ideologia miała swoje źródło w różnicach pomiędzy bogatymi i biednymi.

Rządy technokratyczne czyli rządy fachowców. Partie z klasowych zmieniają orientację z ideologicznej na ogólnonarodową.

---