1. Geneza Legionów Polskich we Włoszech i orientacja profrancuska.

Wielu Polaków po rozbiorach odzyskanie niepodległości wiązało z Francją. Rewolucji francuskiej obawiały się największe państwa europejskie. W Paryżu działały dwie organizacje polskiej emigracji - umiarkowana Agencja (Kościuszko) i lewicowa Depucja. Polscy emigranci zwrócili się do Dyrektoriatu z propozycja utworzenia zbrojnych jednostek polskich we Francji. Francuzi nie chcąc komplikować stosunków z Rosją zaproponowali sformowanie oddziałów polskich na terenie włoskim. W styczniu 1797 rząd Lombardii zawarł umowę z gen. Janem Henrykiem Dąbrowskim. Legiony Polskie miały wspierać Republikę Lombardzką. Legioniści otrzymali obywatelstwo Lombardii i gwarancję powrotu do Polski po wojnie. Legiony zostały stworzone na wzór francuski (nie stosowano kar cielesnych, możliwość awansu na stopnie oficerskie wszystkim żołnierzom, wprowadzono naukę czytania i pisania). Widok Legionów skłonił Józefa Wybickiego do stworzenia pieśni „Jeszcze Polska nie umarła, póki my żyjemy”. U boku Napoleona Legiony walczyły na Półwyspie Apenińskim. Jednak niezadowoleni byli pokojem w Campo Formio (1797). w 1798 wraz z wojskami francuskimi wkroczyły do Rzymu. Brały również udział w walkach z II koalicją. Legiony zostały niemal całkowicie zniszczone w starciach z wojskami austriackimi i rosyjskimi dowodzonymi przez gen. Aleksandra Suworowa. Francja zleciła Dąbrowskiemu odbudowę Legionów Polskich. Gen. Karolowi Kniaziewiczowi natomiast stworzenie Legii Naddunajskiej. Nowy oddział spisywał się znakomicie. W 1801 Francja podpisała pokój w Luneville. W układzie pominięto kwestie polską. Mimo poniesionej klęski politycznej Legiony stały się świadectwem niepodległościowych dążeń Polaków. Wyszkoliły kadrę dowódców, która później odegrała ogromną rolę w formowaniu wojsk polskich.

2. Adam Czartoryski i orientacja na carat.

Zwolennikiem odrodzenia się Polski dzięki wsparciu Rosji był Adam Jerzy Czartoryski. Popierał ideę utworzenia federacji państw słowiańskich pod berłem cara. Czartoryski będąc ministrem spraw zagranicznych Rosji (1804-1806) liczył na przyłączenie do tego kraju ziem dawnej Rzeczpospolitej, a następnie dać im autonomię. Władca rosyjski nie zamierzał jednak przychylić się do tych planów. Czartoryski orientacji prorosyjskiej pozostał wierny także w okresie Księstwa Warszawskiego. Po ataku francuskim na Rosję w 1812 wziął dymisję ze stanowisk państwowych i wyjechał za granicę. Jego osoba była brana pod uwagę w trakcie rozpatrywania kwestii polskiej. Proponowano uczynienie księcia Adama wicekrólem odbudowanego państwa polskiego. Po klęsce Napoleona w Rosji, ministrowie Księstwa Warszawskiego zwrócili się do Czartoryskiego z propozycją przyłączenia księstwa do Rosji, z zachowaniem konstytucji 3 maja lub odmienionej konstytucji księstwa.

3. Księstwo Warszawskie - geneza utworzenia, ustrój, administracja, życie polityczne, gospodarka, wojsko.

Geneza:

Księstwo Warszawskie zostało utworzone przez Napoleona Bonapartego w 1807 na mocy traktatów pokojowych w Tylży (7 i 9 lipiec 1907). Powstało z ziem II i III zaboru pruskiego, a w 1809 powiększone o ziemie austriackie III zaboru. 22.07.1807r. Napoleon ogłosił w Dreźnie konstytucję KW. Cesarz Rosji Aleksander I, będąc na mocy aktu abdykacji Stanisława Augusta Poniatowskiego z 1795, nie zgodził się, by nazwa nowo powstałego państwa nawiązywała do nomenklatury historycznego państwa polskiego.

Gospodarka:

W zakresie gospodarczym nastąpiło pewne ożywienie, związane z rozwojem handlu z Saksonią, Austrią, Rosją i Francją. Z drugiej strony zmalał eksport zboża, w związku z wprowadzeniem blokady handlowej (1811) wobec Wielkiej Brytanii. Rosnący nieznacznie dochód narodowy w swej lwiej części przeznaczany był na rozbudowę wojska polskiego, także na utrzymanie wojsk francuskich, przebywających na terytorium Księstwa.

Królestwo Polskie 1815 - 1850 - ustrój, władze, życie polityczne, rozwój gospodarczy, tajne związki młodzieżowe, stronnictwa polityczne i grupy reformatorskie .

Geneza:

Królestwo Polskie (Kongresówka) utworzono z terytoriów byłego KW na kongresie wiedeńskim (1814/1815). Związane było unią personalną z Rosją. Mimo przydomku „polskie” posiadało ograniczoną suwerenność. Posiadała własną konstytucją, sejmem, wojskiem, monetą i polskim językiem urzędowym oraz cesarzem rosyjskim jako koronowanym królem Polski i ustanowionym przez niego namiestnikiem. Aleksander I obiecał przyłączyć ziemie dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Miało to przynieść mu sympatię Polaków.

Gospodarka:

Największy wpływ na rozwój gospodarczy KPL wywarł książę Franciszek Ksawery Lubecki-Drucki (minister skarbu 1821-1830). Na początku podstawą Królestwa było rolnictwo. Jednak zniszczenia wojenne, podwyższenie ceł zbożowych w WB oraz napływ taniej żywności z Rosji doprowadził do kryzysu. W 1825 powołano Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, które przyczyniło się do spodniowego wprowadzenia maszyn rolniczych, upowszechnienia płodozmianu oraz uprawy ziemniaków i buraków cukrowych. Lubecki-Drucki zwiększał i bezwzględnie ścigał należności podatkowe oraz wprowadzał i rozbudowywał monopole państwowe. Nastąpiło zrównoważenie budżetu, dzięki czemu złotówka była jedną z najbardziej stabilnych walut Europy. W 1828 utworzono Bank Polski, wspierający finansowo inicjatywy przemysłowe i handlowe. Dzięki ministrowi rozwijało się Staropolskie Zagłębie Przemysłowe (Góry Świętokrzyskie - Starachowice i Ostrowiec Świętokrzyski) oraz Zagłębie Dąbrowskie (Sosnowiec i Dąbrowa Górnicza). Rząd zachęcał cudzoziemców do osiedlania się w Królestwie. Zaczęli przybywać głównie tkacze z pruskiego Śląska i Wielkopolski osiadając w okolicach Łodzi. Powstał tam ośrodek przemysłu włókienniczego. Ważnym ośrodkiem gospodarczym była również Warszawa (browary, garbarnie, włókiennictwo). Oprócz rozwoju gospodarki Lubecki-Drucki zadał o unowocześnienie szlaków komunikacyjnych.

Organizacje:

Na początku XIX w. w KPL uformowała się nowa formacja społeczna - inteligencja. Stała się ona elitą kulturalną społeczeństwa i przejęła nad nim moralną kontrolę.

1. Opozycja kaliska - tzw. kaliszanie, liberalni politycy, działający w latach 1820-1831 pod przewodnictwem Bonawentury i Wincentego Niemojewskiego. Kaliszanie byli zwolennikami utrzymania status quo po kongresie wiedeńskim oraz utrzymania autonomii KPL. Ugrupowanie to odrzucało działania nielegalne, ich celem było działanie na forum parlamentu, który chcieli zmienić na modłę francuską (lewica-prawica-centrum).

2. Towarzystwo Filomatów - jeden z pierwszych nielegalnych organizacji spiskowych powołanych wśród szkół średnich i studentów. Powstało w 1817 w Wilnie jako towarzystwo przyjaciół nauki. Wśród spiskowców tworzyła się myśl zorganizowania niepodległościowego powstania. Filomatów wykryła carska policja, a podczas śledztwa Nowosilcow nadał mu znamię potężnego i niebezpiecznego spisku. Spiskowców skazano na więzienie lub zesłanie. Przedstawicielami byli m.in. Adam Mickiewicz, Jan Sobolewski, Ignacy Domeyko, Józef Jeżowski, Franciszek Malewski, Stanisław Kozakiewicz i wielu innych.

3. Wolnomularstwo Narodowe - założone w 1819 przez majora Waleriana Łukasińskiego. Ich celem było pogłębienie uczuć narodowych, obrona zasad konstytucji oraz zmuszenie cara do realizacji obietnic rozszerzenia terenów KPL. Wolnomularze nawiązywali kontakty z innymi zaborami. W 1920 na ich trop wpadła policja. Łukasiński rozwiązał organizację licząc, że władze zapomną o nich. W 1821 założył nową organizację - Towarzystwo Patriotyczne.

4. Towarzystwo Patriotyczne - założone przez Waleriana Łukasińskiego w 1821. Skupiało tylko osoby zaufane. Ich cele podobne były do WN. Rosjanie jednak wpadli również na ich trop i aresztowali wielu spiskowców (1822). Uwięziono Łukasiewicza, który mimo tortur nikogo nie wydał i tylko siebie obarczył winą. Skazano go na 9 lat, ale w więzieniu spędził resztę życia (zmarł w 1868). Po aresztowaniu Łukaszewicza przywódcą Towarzystwa został ppłk Seweryn Krzyżanowski. Spiskowcy nawiązali luźne kontakty z rewolucjonistami rosyjskimi. Sprawiło to, że po stłumieniu powstania dekabrystów policja wpadła na trop Polaków. Aresztowano większość członków TP i oskarżono o zdradę stanu. Sprawę tą zgodnie z konstytucją przekazano sądowi sejmowemu. W 1829 sąd uznał ich winnymi tylko przynależności do nielegalnej organizacji i nałożył niewielkie kary. Jedynie Krzyżanowski został skazany na zesłanie, gdzie zmarł.

5. Tajna organizacja przy warszawskiej Szkole Podchorążych Piechoty - założona pod koniec 1828 przez podporucznika Piotra Wysockiego. Skupiała głównie wojskowych, ale również nawiązano kontakty z ocalałymi członkami TP oraz liberalną opozycją. Nie mieli jasno sprecyzowanych celów ani planów. Byli jednak przekonani o konieczności obrony konstytucji i walki o niepodległość. Poziom edukacji w szkole był niski, a jej program ograniczał się do drobiazgowego poznawania regulaminów i ich przestrzegania. Szanse podchorążego na awans był niewielkie. Brak perspektyw na zrobienie kariery, poprawy sytuacji materialnej, a także surowa dyscyplina i brutalność Konstantego skłaniały młodych wojskowych do działania. Jednym z pierwszych planów podchorążych było zorganizowanie zamachu na Mikołaja I. ostatecznie spiskowcy zrezygnowali z tego. W nocy z 29/30.11.1830 Sprzysiężenie, mimo podpowiedzi zaufanych przyjaciół politycznych o nieprzygotowaniu Królestwa do walki, wywołało powstanie.

Zasady ustrojowe Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego

Księstwo Warszawskie	Królestwo Polskie
Ustrój
Monarchia konstytucyjna Oligarchia Wzorowany na ustroju Cesarstwa Francuskiego Nie odpowiada trójpodziałowi władzy Konstytucja z Drezna, 22.07.1807r. Zmodyfikowany Kodeks Napoleona	Kongresówka Monarchia konstytucyjna połączona unią personalną z Rosją Konstytucja 27.11.1815r. (oktrojowana)
Prawa obywatelskie
Równość ludzi wobec prawa Jednolite sądownictwo dla wszystkich obywateli Zniesienie poddaństwa chłopów i zapewnienie im wolności osobistej (bez decyzji o uwłaszczeniu)	Nietykalność osobista i majątkowa Odrębność władzy Prawa obywatelskie wyznaczał cenzus majątkowy Wolność druku (cenzura prewencyjna), słowa i wyznania Utrzymywanie szlachectwa (priorytetu szlachty) Szlachta zagrodowa zepchnięta do statutu chłopa Unieważnienie małżeństw Równość wszystkich wobec prawa
Polityka zagraniczna
Polityka zagraniczna zależna od Ministra Spraw Zagranicznych Saksonii Przedstawiciel Francji w Warszawie Brak ministra spraw zagranicznych i aparatu dyplomatycznego	Wspólna polityka zagraniczna z Rosją
Wojsko
Armia podlegała zwierzchnictwu francuskiemu Poniatowski stoi na czele wojska Obowiązkowa służba wojskowa Polski charakter	Bez praw wyborczych Charakter narodowy - Polacy Zaciąg do wojska na 10 lat Wojsko połączone z caratem rosyjskim
Król
Na czele państwa stoi król Posiada pełną władzę wykonawczą Władza ustawodawcza Powoływał rząd Ustanawiał i odwoływał funkcjonariuszy administracji państwowej Mianował senatorów	Każdy kolejny car Rosji miał być jednocześnie polskim królem Król posiada władzę wykonawczą i ustawodawczą Jest święty i nietykalny Zwołuje zgromadzenia, sejm Powołuje ministrów, marszałków, senatorów Posiada prawo wypowiadania wojny Mianuje namiestnika i urzędników Tylko król mógł zmienić konstytucję Prawo veta Prawo zwoływania i rozwiązywania parlamentu
Sejm
Sejm dwuizbowy (Senat i Izba Poselska) 100 posłów w Sejmie Podatki i mennictwo Prawo cywilne i karne Prawo wyborcze: czynne - 21 lat, bierne - 24 lata (ponad to majątek i status) Odpowiedzialność przed królem Władza ustawodawcza Senat - wojewodowie, kasztelani, biskupi Izba Poselska - posłowie wybierani na sejmikach szlacheckich i przedstawiciele mieszczan oraz chłopów wybieranych na zgromadzeniach gminnych	Trzy stany sejmujące (król, Senat -mianowani przez króla dożywotnio, tylko szlachta i Izba Poselska - posłowie sejmików szlacheckich i deputowani zgromadzeń gminnych) Co 2 lata, na 30 dni Ustawodawstwo cywilne Pełna władza prawodawcza Posiadał immunitet Podatki, system monetarny, zaciągi do wojska, budżet Prawo karne i administracyjne Prawo wyborcze: czynne - 21 lat, bierne - osoba pisząca/czytająca, płacąca podatki, chrześcijanie Przekazywanie petycji ustaw na ręce monarchy
Rada Stanu
Inicjatywa ustawodawcza Administracja Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych Sądownictwo kasacyjne	Organ wykonawczy Na czele z Namiestnikiem 5 ministrów, radcy stanu, sekretarze, referendarze Opracowywała projekty ustaw Sądownictwo kompetencyjne i administracyjne Dzieliła się na dwie izby (Zgromadzenie Ogólne (członkowie RA oraz radcy stanu i referendarze) - przygotowanie projektów ustaw sejmowych, zarządzanie wydatkami i majątkiem państwa, kontrolowanie pracy urzędników, i Radę Administracyjną (namiestnik, ministrowie oraz osoby „szczególne”) - organ doradczy, wprowadzała w życie postanowienia monarchy i namiestnika) Przyjmowanie sprawozdań z działalności komisji rządowych
Namiestnik
-	Stoi na czele RS Mianuje urzędników 1szym - gen. Józef Zajączek (do 1826r.)
Administracja
Zniesiono kolegialność urzędów 4 departamenty, 40 powiatów, 26 zgromadzeń gminnych 4 diecezje greckokatolickie i 3 obrządku łacińskiego Wszystkie akty wydawane były w j. polskim Urzędy sprawowali tylko obywatele	Najwyższą władzą administracyjną posiadała Rada Administracyjna (5 ministrów) 77 powiatów, 51 okręgów gminnych Wszędzie występował j. polski I stanowisko pozakonstytucyjne - komisarz pełnomocny (Mikołaj Nowosilcow) II stanowisko pozakonstytucyjne - głównodowodzący wojska polskiego (Ks. Konstanty) Instytucja sądu sejmowego Istniał sąd sejmowy (sprawy o zdradę stanu, nieufność wobec senatorów, ministrów itd.)

4. Bilans epoki napoleońskiej i decyzje Kongresu Wiedeńskiego w sprawie polskiej.

Kongres wiedeński to konferencja międzynarodowa przedstawicieli 16 najważniejszych państw Europy (wrzesień 1814 - czerwiec 1815) w Wiedniu. Zwołano go w celu rewizji zmian terytorialnych i ustrojowych spowodowanych wybuchem rewolucji francuskiej i wojnami napoleońskimi oraz wypracowania zasad ładu kontynentalnego.

Uczestnicy konferencji uznali za obowiązujące trzy zasady:

1. restauracja - przywrócenie sytuacji terytorialnej i ustrojowej sprzed 1789 przez ponownie wprowadzenie systemu rządów absolutnych. 2. legitymizm - powrót na tron dziedzicznych dynastii, rządzących z łaski Bożej. 3. równowaga sił - narzucona przez WB, przyjęcie takiego układu sił w Europie, który nie pozwoli żadnemu państwu dominować na kontynencie.

Postanowienia:

-powstanie Związku Niemieckiego

-utworzenie Królestwa Polskiego z unią personalną z Rosją

-stworzenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego

-Nadrenia, Westfalia, Pomorze Szwedzkie, Gdańsk, Toruń, ziemia chełmińska, północna Saksonia i Rugia pod panowaniem pruskim

-utworzono Rzeczpospolitą Krakowską

-Szwajcaria staje się federacją

-Szwecja otrzymuje Norwegię

-Dalmacja, Salzburg, okręg tarnopolski, Tyrol, Lombardia, Triest, Toskania i Wenecja pod panowaniem Austrii

-utworzono Państwo Kościelne i Królestwo Sardynii

-Rosja otrzymała Finlandię i Mołdawię

-Wielka Brytania zyskuje tereny poł. Afryki, Cejlon, Mauritius i Korfu

-żona Napoleona - Parmę, Piecenzę i Guastallę

-Bawaria dostaje Palatyn Reński i Wurzburg

-Hanower stał się królestwem

-Belgia przyłączyła się do Holandii.

-W lutym 1815r. zniesiono handel niewolnikami.

Królestwo Polskie i Rzeczpospolita Krakowska nie weszły w skład państw zaborczych. Ich ostroje określić miały konstytucje - Warszawska (1807-1831), Krakowska (1809-1846). RK nie mogła prowadzić własnej polityki zagranicznej, mimo to była „wolna, niepodległa, ściśle neutralna”.

5. Rzeczpospolita Krakowska 1815 - 1846 .

Odrębności prawne w:

1. Wolne Miasto Gdańsk - autonomiczne terytorium obejmujące miasto Gdańsk i okolice (1807-1814). Znajdowało się pod protektoratem Prus i Saksonii (ale faktycznie - Francji). powstało 09.07.1807 w wyniku pokoju w Tylży. Oblężone przez Napoleona, od 1813 przez wojska pruskie i rosyjskie. Na kongresie wiedeńskim (09.06.1815) zdecydowano o likwidacji WMG. Na ustrój miasta wybrano ten sprzed 1793, uchwalona konstytucja miała to zmienić. W 1807 utworzono urząd francuskiego gubernatora (Jean Rapp) - podległy cesarzowi, ingerował w niemal wszystkie sprawy wewnętrzne miasta. Najwyższym organem miasta (Pierwszym Ordynkiem) był Senat (18 senatorów) - obsadzanie urzędów miejskich oraz administrowanie miastem. Ława (Drugi Ordynek) składała się z 12 osób i pełniła funkcję sądowniczą. Ponad to istniał jeszcze Trzeci Ordynek. Dla spraw bieżących wybrana była Komisja Szesnastu (24 przedstawicieli każdego z 4 kwartałów i Starego Miasta).

2. Rzeczpospolita Krakowska - państwo utworzone na kongresie wiedeńskim pozostające pod kontrolą trzech państw (Imperium Rosyjskiego, Królestwa Pruskiego i Cesarstwa Austrii). Utworzone 18.10.1815 z części byłego Księstwa Warszawskiego jako pół-demokratyczną republikę konstytucyjną opartą na Kodeksie Napoleona i własnej konstytucji (11.09.1818). Władza wykonawcza należała do Senatu. Zgromadzenie Reprezentantów zajmowało się ustawodawstwem i kontrolą. W mieście istniało niezależne sądownictwo, wprowadzono sądy przysięgłych, policja miała chronić cywilów. Administracja była wyłącznie polska, w urzędach obowiązywał j. polski. Obywatele cieszyli się podstawowymi wolnościami (nienaruszalność osobista, swoboda religijna). W Krakowie istniała wolność gospodarcza (towary wwożono bez opłat, przy eksporcie płacono cło zaborców, nawigacja na Wiśle byłą wolna). Przedmieścia szybko się rozwijały, rosły ceny nieruchomości i wartości usług świadczonych na rzecz arystokratów i przyjezdnych. Słabiej rozwijał się przemysł. Manufaktury nie wytrzymywały konkurencji tańszych towarów pruskich i austriackich. Jednak ten związany z funkcjonowaniem miast prosperował całkiem nieźle. Rosła eksploatacja rud cynku, ołowiu i węgla. Kraków nie miał własnej waluty, w obrocie były pieniądze sąsiadów i monety polskie z wizerunkiem Poniatowskiego. W 1844 otwarto kolej do Wiednia. Status chłopów był lepszy niż w Galicji (wolni, prawodawstwo takie samo jak dla innych klas, jeden reprezentant na zgromadzeniach gminnych). Rozwijało się szkolnictwo. Powstały szkoły średnie i techniczne (1817-1821 zwierzchnictwo nad szkolnictwem posiadał UJ). Po 1831 (powstanie listopadowe) sytuacja Krakowa pogorszyła się. W latach 1836-1846 Kraków okupowany był przez Austrię. W 1846 wybuchło powstanie krakowskie, które położyło kres państwu. 16.11.1846 przyłączono ten teren do Austrii.

3. Wielkie Księstwo Poznańskie - autonomiczne księstwo wchodzące w skład Prus, powstałe na mocy kongresu wiedeńskiego. Władcą księstwa był król pruski, reprezentowany przez księcia-namiestnika (Antoni Henryk Radziwiłł), który nie posiadał żadnych kompetencji. Nadzór administracyjny pełnił naczelny prezes księstwa (1szym - Joseph von Zerboni di Sposetti). 27.03.1824 podpisano ustawę o urządzeniu stanów prowincjonalnych w WKP (trzy stany - szlachta [24], mieszczaństwo [16] i chłopi [8]). Powstały Sejmy prowincjonalne (składano petycje i zażalenia, jednak bez odzewu). W 1831 zlikwidowano namiestnika, a naczelnym prezesem administracji został Edward H. Flotwell. Rok później nastąpiła kasacja klasztorów. W 1848 zlikwidowano WKP.

6. Przyczyny wybuchu powstania listopadowego, inspiratorzy, wodzowie, rząd i jego działalność, narody i rządy wobec powstania, znaczenie powstania listopadowego 1830/31 r.

Powstanie listopadowe - polskie powstanie narodowe przeciw Rosji, które wybuchło w nocy z 29/30.11.1830, a zakończyło się 21.10.1831. Zasięgiem swoim objęło Królestwo Polskie i część prowincji zabranych (Litwę, Żmudź i Wołyń).

Przyczyny:

-Łamanie prawa przez cara, ks. Konstantego i Nowosilcowa

-Niewywiązanie się cara z obietnicy rozszerzenia terytorium KPL

-Obrona konstytucji

-Sukces greckiego powstania oraz poparcie udzielone mu przez Francję i WB

-Rewolucja lipcowa we Paryżu i obalenie Karola X

-Powstanie Belgów

-Literatura romantyczna głosząca ideały walki o niepodległość

-Plotki o wysłaniu przez cara wojsk przeciwko rewolucjonistom na Zachód, jako pierwszych - polskich żołnierzy (ich miejsce w KPL zajęliby Rosjanie)

-Obawiano się likwidacji swobód narodowych i politycznych Królestwa

Bunt wybuchł nocą z 29/30.11.1830. Sygnałem do insurekcji miały być liczne pożary. Spiskowcy zakładali, że w momencie rozpoczęcia działań do podchorążych przyłączy się polskie społeczeństwo. Nie wyznaczono także przywódcy (Wysocki nie chciał objąć tego stanowiska). Grupa 24 spiskowców, złożona głównie z młodych inteligentów opanowała Belweder. Jednakże ks. Konstanty zdołał się przed napastnikami ukryć. Powstańcy tylko dzięki pomocy 15 000 pospólstwa i plebsu warszawskiego zdobyli Arsenał. Zamordowali sześciu przeciwnych powstaniu generałów i wysoko postawionych wojskowych. Następnego dnia, wraz z uzbrojoną ludnością cywilną, opanowali stolicę. Konstanty z częścią wiernych mu generałów i wojsk wycofał się z Warszawy.

Władze:

Przejęcie władzy w KPL przez polityków dążących do ugody z carem zmobilizowało zwolenników powstania do utworzenia własnego ugrupowania politycznego. Powstało nowe Towarzystwo Patriotyczne (Klub Patriotyczny). Jego prezesem został Joachim Lelewel, ale rzeczywistym przywódcom Klubu był Maurycy Mochnacki. Ulegając tym naciskom Rada Administracyjna dokooptowała do swojego składu polityków Towarzystwa, co z kolei wywołało sprzeciw żywiołów konserwatywnych. W celu spacyfikowania nastrojów 3.12.1830 rozwiązano Radę Administracyjną i wyłoniony został Rząd Tymczasowy, którego prezesem został książę Adam Jerzy Czartoryski. 5.12. Józef Chłopicki przeprowadził bezkrwawy zamach stanu i ogłosił się dyktatorem. Uważał, że Polacy nie mają szans na zwycięstwo, ale Rosja powinna przestrzegać konstytucji i przyłączyć ziemie zabrane do KPL. Książę Drucki-Lubecki udał się do Petersburga, by tam na czele polskiej delegacji rozpocząć rokowania z carem. Powołując na powierzone jej instrukcje sejmowe delegacja ta miała się domagać od Mikołaja I respektowania postanowień konstytucji z 1815, rozciągnięcia jej postanowień na Litwę, Wołyń i Podole, zwołania Sejmu z udziałem posłów z ziem zabranych, natychmiastowego opuszczenia terytorium KPL przez wojska rosyjskie. Chłopicki z powodu porażki swojej polityki podał się do dymisji. Towarzystwo Patriotyczne zorganizowało 25.01.1831 manifestację ku czci dekabrystów. Tego samego dnia sejm zwołany przez Rząd Tymczasowy uchwalił akt detronizacji cara Mikołaja I. KPL stało się niepodległą monarchią konstytucyjną. Nieustannie obradujący sejm powołał Rząd Narodowy, który w okres bezkrólewia miał przejąć także uprawnienia monarchy. Jego prezesem został książę Adam Jerzy Czartoryski. W rządzie znaleźli się m.in. Wincenty Niemojewski, Joachim Lelewel, Stanisław Barzykowski, Teofil Morawski. Wodzem naczelnym został gen. Michał Radziwiłł.

Przebieg:

-5.02.1831 armia rosyjska wkroczyła w granice Królestwa

- sukces polskich pod Stoczkiem 14.02

-wygrana pod Wawrem

-25.02.1831 bitwa pod Grochowem

-dyktaturę objął gen. Jan Skrzynecki, który obawiał się podjąć kontrofensywy

-Ignacy Prądzyński rozbija 31.03 Rosjan pod Wawrem

-1.04.1831 bitwa pod Dębem Wielkim

-10.04 kolejne zwycięstwo Prądzyńskiego pod Iganiami

-Skrzynecki wstrzymuje ofensywę

-nowy plan Prądzyńskiego w rejonie Łomży i Ostrołęki

-zasadzka pod Ostrołęką, nieudolność Skrzyneckiego (26.05.1831)

-naczelnym wodzem armii rosyjskiej zostaje Iwan Paskiewicz (po śmierci Dybicza)

-15.08.1831 zamieszki w Warszawie

-dyktatorem zostaje Jarosław Krukowiecki

-6.09 szturm rosyjski na Warszawę, 8.09 zdobyli ją

-koniec 1831 przyniósł upadek powstania

Inne kraje:

-Francja i WB nie udzieliły poparcia obawiając się konfliktu z Rosją

-Papież Grzegorz XVI potępił powstanie (nielegalny ruch przeciw władcy)

-Austria odrzuciła propozycję objęcia tronu KPL

-Prusy zaostrzyły kontrolę granic z Królestwem

7. Represje po upadku powstania listopadowego na ziemiach polskich - zmiany administracyjne i zmiany polityki zaborców wobec Polaków.

Królestwo Polskie:

1. procesy zaoczne emigrantów, wywózka w głąb Rosji, majątki uczestników powstania skonfiskowano, żołnierzy karnie wcielono na 10 lat do wojska carskiego i wysłano w azjatyckie rejony Rosji, wywieziono sieroty po polskich żołnierzach

2. kontrybucja w wysokości 22 mln rubli

3. Status organiczny - najważniejszy akt prawny Królestwa Polskiego (26.02.1832), nadany przez Mikołaja I po upadku powstania listopadowego, w miejsce zniesionej Konstytucji KPL z 1815. Represjom rosyjskim patronował namiestnik cesarski - Iwan Paskiewicz. Ograniczono autonomię Królestwa Polskiego zawieszając prawa konstytucyjne, aż do wprowadzenia statutu organicznego. Miał być tylko uzupełnieniem konstytucji, a ostatecznie zastąpił ją. 1.Status znosił unię KPL z Rosją, a królestwo zostało wcielone do Cesarstwa Rosyjskiego jako prowincja. 2.Korona miała być dziedziczona w linie cara Mikołaja I. 3.Zniesiono odrębność koronacji, która odbywała się w Moskwie. 4.Zlikwidowano sejm i zniesiono niezależność sędziów. 5.Wojsko Polskie zostało wcielone do Armii Imperium Rosyjskiego, a następnie wysłane na Kaukaz lub Syberię. 6.Kompetencje rządu zostały ograniczone. 7.Zlikwidowano dwie komisje (wojny i wyznań religijnych oraz oświecenia publicznego). Na czele pozostałych komisji (sprawiedliwości, przychodów i skarbu, spraw wewnętrznych i interesów duchownych oraz oświecenia narodowego) stali dyrektorowie główni. 8.Z Rady Stanu wyodrębniono Radę Administracyjną, która rządziła w imieniu cara. RS i RA były pod panowaniem namiestnika - Iwana Paskiewicza. RS planowała budżet, przedstawiała listę kandydatów na główne urzędy administracyjne. Podporządkowana była Radzie Państwa Cesarstwa Rosyjskiego. W 1841 zniesiono RS, a jej kompetencje przejął Departament z Petersburga oraz zlikwidowano Sąd Najwyższy i wydział kasacyjny w Sądzie Apelacyjnym. 9.Car przyrzekł w statucie swobody wyznań religijnych, prawo przenoszenia się, nietykalność własności, z zastrzeżeniem groźby jej utraty w wypadku zdrady stanu. 10.Do dalszych wolności, gwarantowanych przez statut, należało zachowanie języka polskiego w urzędach i oddzielnej administracji kraju. 11.Podporządkowano Rosji także Kościół i oświatę.

4. W 1833 w Królestwie wprowadzono stan oblężenia. Działała jedynie RA pod kierunkiem Paskiewicza. Stopniowo wprowadzano j. rosyjski do urzędów i likwidowano odrębność administracyjną. W 1837 województwa nazwano guberniami, a komisje wojewódzkie rządami gubernialnymi. Dostosowywano prawo do rosyjskich standardów, narzucano obowiązujący w Rosji system miar i wag oraz system monetarny.

5. Zamknięto uniwersytet w Warszawie, a później wszystkie gimnazja humanistyczne. Zlikwidowano Towarzystwo Przyjaciół Nauki, a bogate zbiory biblioteczne państwowe i prywatne nakazano wywieźć do Rosji. Wyższe wykształcenie Polacy mogli zdobywać tylko na uniwersytetach rosyjskich.

6. O obsadzie stanowisk duchownych zaczęli decydować urzędnicy. Utrudniano budowę nowych kościołów i klasztorów oraz renowację zniszczonych. Zakony nie mogły prowadzić działalności oświatowej. Popierano ekspansję Kościoła prawosławnego.

7. Iwan Paskiewicz rozbudował policję, zbudował Cytadelę Warszawską (więzienie dla skazańców politycznych). Porządku pilnowała 100tys. armia rosyjska. Okres rządów Paskiewicza (1831-1856) określany jest nocą paskiewiczowską.

Zabór pruski:

1. 1830 - zlikwidowano urząd namiestnika, w miejsce którego ustanowiono naczelnego prezesa. Urząd ten objął Eduard Flottwell, którego okres rządów (1830-1840) określany jest jako noc flottwellowska.

2. Uczestników powstania więziono w twierdzach, nakładano na nich kary pieniężne lub konfiskaty majątków.

3. Rozpoczęto germanizację urzędów, sądów, szkół.

4. Kasata zakonów katolickich.

5. Osiedlanie Niemców w Poznańskiem i przekształcanie administracji i prawa na wzór pruski.

Zabór austriacki i RPK:

1. Bezwzględnie karano uczestników wszelkich polskich ruchów konspiracyjnych.

2. W RPK ograniczano kompetencje Senatu i Izby Reprezentantów.

3. 1833 - konwencja o współpracy w Munchengratz (Rosja, Austria i Prusy) względem Krakowa

8. Wielka Emigracja i jej ugrupowania - programy, aktywiści, działalność, emigracja a kraj.

Ugrupowania Wielkiej Emigracji:

1. Komitet Narodowy Polski - powstał 8.12.1831 z Tymczasowego Komitetu Emigracji Polskiej z Joachimem Lelewelem na czele. Posiadał oparcie w Komitecie Lafayette'a. Tzw. lelewelliści krytykowali działalność władz powstańczych i ogólnikowo nakreślili nowe zadania. Ich cele było skupienie działaczy spośród różnych odłamów polskiej emigracji. W sierpniu 1833 Lelewel został oskarżony o współpracę z lewicą republikańską i musiał opuścić Francję. KNP zaczął zamierać.

2. Obóz ks. Adama Jerzego Czartoryskiego - po prawej stronie emigracyjnej sceny politycznej swój obóz zaczął budować ks. Czartoryski. Wśród popierającej go grupy byli umiarkowani konserwatyści jak i liberałowie. Zawiązali oni tajny Związek Jedności Narodowej, a później Towarzystwo Monarchiczne Trzeciego Maja (1843). Z czasem obóz zaczęto nazywać Hotel Lambert, od paryskiej siedziby rodu księcia. W 1841 utworzono stałą radę w składzie: Władysław Zamoyski, Teodor Morawski, Janusz Woronicz, Ludwik Bystrzonowski. Czartoryski stronników szukał wśród możnych, ministrów, parlamentarzystów, elit politycznych. Wg. niego Polska nie odzyska niepodległości bez zgody mocarstw europejskich. Zamierzano znaleźć wśród nich sojuszników przeciwko zaborcom. Cały wysiłek Czartoryskiego szedł w kierunku pogłębienia różnicy między Rosją a Austrią. Postawił na Wiedeń. Książę stawiał ponad to na konflikt zbrojny Rosji z Anglią. Oczekiwał współpracy tej drugiej z Francją. Nie wierzył w samodzielną polską akcję rewolucyjną, ale jako drogi do niepodległości nie wykluczał powstania. Czartoryski odbył wiele rozmów z rządem angielskim i francuskim, gdzie traktowany był jako reprezentant narodu polskiego. Hotel Lambert zaczął pobudzać zachodnią opinię publiczną, prasę, parlamentarzystów do działań na rzecz Polski. Dzięki prasie rozpowszechnił się obraz Rosji jako zagrożenie dla Zachodu. Czartoryski wysuwał projekty utworzenia polskich formacji zbrojnych. Coraz bardziej zaczęto liczyć na Turcję. Na początku lat 40tych Hotel Lambert założył stałą placówkę dyplomatyczną w Stambule na czele z Michałem Czajkowskim. Zamierzano wzmocnić Turcję jako siłę antyrosyjską oraz pogodzić ją z bałkańskimi narodami. Wg. tego obozu Polska powinna być monarchią konstytucyjną z silną władzą króla i sprawnym sejmem. Za podstawę przyszłych rozstrzygnięć ustrojowych miała być konstytucja 3 maja. W 1832 w Paryżu utworzono Towarzystwo Literackie, a w 1854 przekształcono je w Towarzystwo Historyczno-Literackie. W 1839 założono Bibliotekę Polską w Paryżu.

3. Towarzystwo Demokratyczne Polskie - poczynania ks. Czartoryskiego doprowadziło do powstania odrębnego, nawiązującego do tradycji Towarzystwa Patriotycznego obozu demokratycznego. Opowiadali się po lewicowej, demokratycznej i republikańskiej stronie Europy. Wolnomularze i karbonariusze wspierali myśl rewolucyjną Polaków. W 1834 założono w Szwajcarii nową organizację - Młodą Polskę. Przewodniczył jej Karol Stolzman. Dzięki policji szwajcarskiej i francuskiej MP słabła i w 1836 faktycznie zniknęła. Jej członkowie wstąpili do Towarzystwa Demokratycznego Polskiego (1832). przewodniczyli jej politycy, którzy wystąpili z Komitetu Narodowego Polskiego: Adam Gurowski, Aleksander Pułaski, Jan N. Janowski. Tadeusz Krępowiecki. 17.02.1832 opublikowali oni Akt założenia TDP oraz wydali regulamin. Rozpoczęli budowę stronnictwa opartego na założeniach demokratycznych. Od 1836 na czele TDP stała Centralizacja złożona z 5 członków. Od 1840 miała swą siedzibę w Wersalu. Od początku TDP pracowano nad konkretyzacją ogólnikowego programu. Szczególny w tym udział miała sekcja z Poitiers. Ostatecznie Centralizacja z Wiktorem Heltmanem nadała kształt nowemu programowi. 04.12.1836 opublikowano Manifest z Poitiers we Francji z podpisem 1135 osób. Wg. niego Polska miała się odrodzić w następstwie trójzaborowego powstania z udziałem mas ludu wiejskiego, miejskiego, Żydów oraz szlachty. Poparcia powstaniu miały udzielić ludy europejskie. Podkreślano, że nie ma zwycięstwa bez rozwiązania problemów społecznych (uwłaszczenie chłopów, obywatelstwo Żydów). Manifest zawierał 2 części: wizja drogi do wolnej Polski oraz pomysł na jej przyszłość (suwerenna, odbudowana z granicami z 1771r., ludowa, demokratyczna i sprawiedliwa z zagwarantowanymi wolnościami obywatelskimi i równością wobec prawa). Monarchię miała zastąpić republika.

4. Gromady Ludu Polskiego - na lewo od TDP powstał radykalny nurt, którego centrum była Anglia. W 1835 Stanisław Worcell i Tadeusz Krępowiecki, którzy opuścili TDP, utworzyli Gromady Ludi Polskiego, Humań i Grudziąż. Zasilili je emigranccy żołnierze. Zakładano, że przeprowadzą w Polsce reformy (prywatne własności miały ulec likwidacji). Powstanie miało mieć charakter rewolucji ludowej. Na czele armii stanęłaby inteligencja. Z czasem w myśli polityczne Gromady zaczęły zaznaczać się wątki religijne (przez Zenona Świętosławskiego). W końcu lat 40tych aktywność gromadzian osłabła.

9. Rok 1846 na ziemiach polskich - powstanie krakowskie, powstanie chłopskie w Galicji, następstwa powstania 1846 r.

1. Powstanie Krakowskie - powstanie 21.02-4.03.1846, które było jedynym polskim zrywem narodowowyzwoleńczym wymierzonym przeciwko trzem okupantom jednocześnie: Rosji, Prusom, Austrii. Do powstańczych walk, starć i wystąpień zbrojnych doszło we wszystkich trzech zaborach. Pomysłodawcą spisku był Ludwik Mierosławski (TDP). Działalnością konspiratorów w kraju kierował głównie Komitet w Poznaniu z Libeltem na czele. Termin powstania wyznaczono na luty 1846. Zakładano rozbrojenie stacjonujących na ziemiach polskich wojsk zaborców przez zaskoczenie i dzięki przewadze liczebnej. Po zwycięstwie w Polsce planowano ruszyć na Moskwę. Ludność jednak nie poparła spiskowców, brak funduszy uniemożliwił uzbrojenie spiskowców. Organizatorów spisku aresztowano. W Krakowie powstanie stanowiło pretekst do likwidacji autonomii RPK. 22.02.1846 spiskowcy utworzyli Rząd Narodowy (m.in. Ludwik Gorzkowski, Jak Tyssowski i Aleksander Grzegorzewski). Rząd ogłosił manifest do narodu. Dwa dni później Tyssowski ogłosił się dyktatorem. Jego sekretarzem został Edward Dembowski, który chcąc pozyskać galicyjskich chłopów zorganizował religijną manifestację. Natknął się jednak na armię austriacką, Dembowski zginął. Śmierć sekretarza przyczyniła się do poddania się Krakowa bez walki.

2. Rabacja Galicyjska - sytuacja chłopów w Galicji była wyjątkowo ciężka. Nie przeprowadzono tam uwłaszczenia, większość żyła w nędzy. Za swoje nieszczęście chłopi obwiniali polską szlachtę. Austriacki rząd wezwał ich do walki przeciw powstańcom. Obiecywali im reformę korzystną dla włościan oraz płacili chłopom za każdego zabitego szlachcica. Chłopi dopuszczali się więc masowych mordów na rodzinach szlacheckich. Chłopskie powstanie nazwano rabacją. Jej przywódcą był Jakub Szela. Po kilku dniach powstania oddziały austriackie kijami zmusiły chłopów do powrotu do pańszczyzny.

Skutki powstania z 1846:

-likwidacja RPK i włączenie jej do Austrii

-urzędy obsadzono niemieckimi Austriakami, wszędzie wprowadzono j. niemiecki

-wzrosła liczba Polaków chcących zbliżenia z zaborcami

-list Aleksandra Wielopolskiego (lojalista)

10. Wiosna Ludów 1848 - 1850 na ziemiach polskich - programy, aktywiści, formy organizacyjne, przebieg (powstanie poznańskie, Liga Polska i Koło Polskie, Wiosna ludów na Pomorzu, rok 1848 w Galicji)

1. Powstanie wielkopolskie (poznańskie) - powstanie, które wybuchło w Wielkopolsce w 1848, będące częścią ogólnopolskiego planu powstania narodowego w czasie europejskiej Wiosny Ludów. Na wieść o berlińskiej rewolucji marcowej utworzono 20.03 w Poznaniu Komitet Narodowy, do którego przyłączyli się m.in. Ludwik Mierosławski i Karol Libelt. Komitet proklamował niepodległość, odmawiając bezpośredniego wcielenia części Poznańskiego do Prus i przystąpił do organizacji sił zbrojnych. Naczelnym wodzem powstania został Ludwik Mierosławski. W Komitecie istniały dwa skrzydła: lewe, którego celem było powstanie ludowe i walka przeciw monarchii, oraz prawe, dążące do porozumienia z królem pruskim w zamian za uzyskanie autonomii dla Poznańskiego. 11.04.1848 Komitet podpisał z przedstawicielem władz pruskich ugodę w Jarosławcu. W zamian za obietnicę autonomii części Poznańskiego zgodzono się na rozwiązanie większości oddziałów powstańczych. Prusacy nie dotrzymali obietnicy i przystąpili do likwidacji sił powstańczych. Mimo, że Polacy odnieśli kilka zwycięstw (pod Miłosławiem, Wrześnią i Sokołowem) wojska powstańcze uległy rozprzężeniu. 8.05 doszło do podpisania umowy kapitulacyjnej.

2. Wiosna Ludów w Galicji - Pierwszy wiec we Lwowie miał miejsce 18.03.1846, po dotarciu wiadomości o wydarzeniach w Wiedniu. Postawiono szereg żądań, w tym demokratyzacji, zniesienia pańszczyzny, oddania władzy w Galicji Polakom, wprowadzenia języka polskiego w szkolnictwie i administracji, organizacji Gwardii Narodowej. Gubernator Franz Stadion uwolnił więźniów politycznych, natomiast w innych sprawach odwołał się do decyzji cesarza, i wezwał do stworzenia delegacji, mogącej przedłożyć petycję cesarzowi. Polacy utworzyli Komitet Narodowy, który wybrał skład deputacji do Wiednia. Deputacja lwowska kierując się do Wiednia połączyła się po drodze z krakowską.

3. Liga Polska - organizacja polityczno-kulturalna działająca w Wielkopolsce i na Pomorzu w latach 1848-1856. Założona została przez polskich posłów do parlamentu pruskiego. Popierana była przez Kościół. Jej głównym celem była obrona interesów Polaków przy wykorzystaniu legalnych metod działania. Zgodnie z hasłami solidaryzmu narodowego do Ligi należeli reprezentanci różnych grup społecznych: od bogatego ziemiaństwa po chłopów. Działacze Ligi zakładali pisma, czytelnie, kasy oszczędnościowo-pożyczkowe, organizowali prelekcje i wykłady. Po zaostrzeniu przez władze pruskie przepisów o stowarzyszeniach oraz wzmocnieniu nadzoru policyjnego, w 1856 Liga uległa rozbiciu. Wiele jej inicjatyw przetrwało jednak na poziomie lokalnym.

11. Ożywienie polityczne i gospodarcze w Królestwie Polskim po wojnie krymskiej 1853 - 1856 = odwilż posewastopolska, rozwój przemysłu, aktywizacja "warstw oświeconych" - Andrzej Zamoyski, Leopod Kronenberg, Aleksander Wielopolski i jego reformy 1861-1863.

1. Odwilż posewastopolska - okres w historii Rosji (1860-1881), który nastąpił po klęsce wojsk rosyjskich w wojnie krymskiej (z Turcją). Nazwa pochodzi od Sewastopola (miasta), które było głównym miejscem walk i symbolem klęski. W tym okresie nastąpiło złagodzenie represji w KPL. Car 1.zniósł stan wojenny, 2.ogłosił amnestię, 3.złagodził cenzurę, 4.otworzył polskie szkoły (ASP i AM-Ch) 5.Polacy znów mogli sprawować urzędy, 6.założono Towarzystwo Rolnicze, skupiające większość ziemiaństwa KPL na czele z Andrzejem Zamoyskim.

12. Reformy Wielopolskiego - reformy przeprowadzone na ziemiach polskich w latach 1861-1863. Aleksander Wielopolski został naczelnikiem rządu cywilnego w KPL (1862). Wg. niego działalność niepodległościowa to wielki błąd, sądził, że tylko całkowita lojalność wobec cara umożliwi Polakom odzyskanie autonomii. Jego polityka nie uzyskała poparcia Polaków. W konflikcie „białych” i „czerwonych” poparł obie frakcje. Dążył do osłabienia białych nakłaniając Rosjan do wydania nakazu opuszczenia Królestwa przez Zamoyskiego. Kiedy dowiedział się o powstaniu planowanym przez czerwonych zorganizował nadzwyczajny pobór do wojska rosyjskiego (branka).

-repolonizowanie stanowisk biurokratycznych administracja tylko polska

-poprawa pracy urzędników

-tępienie nadużywania władzy

-reforma szkolnictwa

1. nowy program i podręczniki

2. rozszerzenie sieci szkół elementarnych wiejskich i miejskich

3. utworzenie szkolnictwa zawodowego

4. powiększenie sieci gimnazjów

5. założenie uniwersytetów (Szkoła Główna Warszawska - 1862)

6. chęć powołania Politechniki w Łodzi

-kwestia żydowska

7. mieli pełnić funkcje publiczne

8. zrównanie praw z pozostałymi mieszkańcami KPL

9. asymilacja do kultury polskiej

10. Żydzi w Radzie Stanu

-oczynszowanie z urzędu chłopów

-likwidacja serwitutów

-przeprowadzenie branki (rekrutów wybierano wg. specjalnej listy przygotowanej przez Wielopolskiego, jego syna i szefa rosyjskiej policji; zaplanowaną ja na styczeń 1863)

13. Manifestacje patriotyczne i ruch polityczny po 1861 r., "biali" i "czerwoni" - formy organizacyjne i działalność.

„Biali” - organizacja nawiązująca do tradycji Czartoryskiego, postulująca odłożenie walki zbrojnej na czas bardziej sprzyjający, gdy pomoc państw Europy Zachodniej będzie realna. Zwolennicy białych namawiali do skupia się na:

1)Pracy organicznej - jeden z postulatów pozytywistów, wzywający do podjęcia przez społeczeństwo wysiłku na rzecz rozwoju gospodarczego oraz na rzecz umocnienia wewnętrznych więzi między ludźmi. Idea wzięła się z myśli, że społeczeństwo jest pewnego rodzaju organizmem i funkcjonuje sprawnie tylko wtedy, gdy zdrowe i silne są poszczególne organy. W Polsce najwcześniej zaczęła się na ziemiach zaboru pruskiego. Prekursorem pracy organicznej był Dezydery Chłapowski. Po powstaniu listopadowy dołączył do niego Karol Marcinkowski. Założyli towarzystwa (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauki oraz S.A. Bazar), w których kształcili się kolejni społecznicy. Dzięki ich pracy możliwe było przetrwanie Kulturkampfu i działalności Hakaty. Pierwszą grupą zainteresowaną pracą organiczną byli Klemensowczycy.

2)Działalności legalnej

Organem kierowniczym białych była Dyrekcja Krajowa, a duchowym przywódcą Andrzej Zamoyski (prezes Towarzystwa Rolniczego). Do Dyrekcji należeli bogaci bankierzy, Leopold Kronenberg, Edward Jurgens i inni. Popierała ich głównie bogata warstwa społeczna, zwłaszcza ziemiaństwo.

„Czerwoni” - organizacja składająca się głównie z lewicowej młodzieży, spadkobierców TDP. Jednym z czerwonych był Ludwik Mierosławski marzący o szybkim zorganizowaniu powstania. Radykalni działacze powołali Komitet Miejski (Ignacy Chmieleński). Nawiązywał on współpracę z tajną organizacją polskich oficerów służących w armii rosyjskiej oraz kontaktował się z rosyjską rewolucją. W 1862 przekształcił się w Komitet Centralny Narodowy. Początkowo główną rolę odgrywał w nim Jarosław Dąbrowski, a po jego aresztowaniu Zygmunt Padlewski. Celem Komitetu było jak najszybsze wywołanie powstania. Czerwoni białych nazywali millenerami. Liczyli na poparcie rewolucjonistów Europy i sądzili, że o zwycięstwie przesądzi liczność.

14. Powstanie styczniowe 1863 r. - Przyczyny wybuchu, system organizacyjny, władze, wodzowie, znaczenie.

Przyczyny wybuchu:

-chęć niedopuszczenia do branki Wielopolskiego

-manifest do narodu (22.01.1863) - Komitet Centralny ogłasza się Tymczasowym Rządem Narodowym

-sprawa chłopska

-nastroje patriotyczne

-sytuacja szlachty i mieszczan

-manifesty patriotyczne (1860)

-wielka demonstracja upamiętniająca bitwę pod Grochowem (25.02.1861); pobicie manifestujących

-śmierć 5 demonstrantów (2 ziemian, rzemieślnika, robotnika i ucznia) podczas manifestacji 27.02

-ożywienie idei mesjanizmu narodu polskiego

-moda żałobna i represje z nią związane

-rozwiązanie Towarzystwa Rolniczego

-zamieszki na Placu Zamkowym w Warszawie (8.04.1861) i śmierć 100 osób

-Karl Lambert zakazuje wszelkich demonstracji

-wyprowadzenie siłą 14.10 ludności z warszawskiej katedry i kościoła Bernardynów (zamknięcie kościoła)

-aresztowania polskich patriotów i duchownych

Władza:

Czerwoni powołali na dyktatora Ludwika Mierosławskiego. W marcu dyktatorem został (biały) Marian Langiewicz. W maju 1863 rozstrzelano Zygmunta Padlewskiego, a w kwietniu zginął (czerwony) Stefan Bobrowski. Wtedy przy osłabionych czerwonych pojawili się biali (uważali to za ich patriotyczny obowiązek). Przedstawiciele czerwonych i białych utworzyli w maju 1863 Rząd Narodowy.

Przebieg:

Wybuch powstania wykorzystało wielu rosyjskich polityków. Na namiestnika KPL mianowano gen. Fiodora Berga. Był on zwolennikiem represji. Wprowadził terror polityczny, odpowiedzialność zbiorową, represjonowali ludność cywilną (niszczyli wsie, miasta). Carska policja coraz skuteczniej likwidowała tajne organizacje. W tej sytuacji stanowisko dyktatora objął Romuald Traugutt. Wierzył, że Francja poprze powstanie, miał nadzieję, że spór prusko-duński wyeliminuje te pierwsze z koalicji antypolskiej. Traugutt zreorganizował władzę powstania. Część urzędów powierzył chłopom i nakazał ich uwłaszczenie. W armii wprowadził hierarchię. Wiosną 1864 zamierzał przeprowadzić pospolite ruszenie. Jednak w lutym 1864 Rosjanie rozbili pod Opatowem oddział gen. Józefa Hauke. W marcu car wydał dekret o uwłaszczeniu chłopów. Dzięki temu chłopi odstąpili od powstania. W kwietniu aresztowano Traugutta. Na początku 1865 rozbito ostatni partyzancki oddział. Powstanie upadło.

Znaczenie:

Powstańcy szybko zaczęli prowadzić działania partyzanckie. Duża mobilność partii zmuszała rząd cara do utrzymywania w ciągłej gotowości armii. Ich działalność była demonstracja zbrojną, pokazywała determinację narodu polskiego. Opór miał skłonić cara do rokować, a Zachód do poparcia Polaków. Powstanie oprócz KPL objęło tereny zaboru rosyjskiego. Słabszy był ruch powstańczy na Ukrainie. Powstanie poparły także inne zabory. Największym sukcesem powstania styczniowego było stworzenie sprawnego państwa podziemnego.

15. Uwłaszczenie chłopów na ziemiach polskich - w zaborze pruskim, austriackim i rosyjskim - zasady uwłaszczenia.

Uwłaszczenie chłopów - nadanie chłopom na własność użytkowanej przez nich ziemi, połączone ze zniesieniem obciążeń feudalnych na rzecz pana feudalnego (szlachcica), czyli pańszczyzny, czynszu i tzw. "darmoch" (tj. darmowych posług, do których chłopi byli zobowiązani na rzecz dworu. Uwłaszczenie było niezbędnym warunkiem wkroczenia na drogę rozwoju kapitalistycznego, uwalniało bowiem chłopów od poddaństwa, przywiązania do ziemi, sądownictwa dominalnego i pozwalało zasilić rozwijające się miasta oraz przemysł. Ponadto oznaczało modernizację i unowocześnianie samego rolnictwa.

Reformy uwłaszczeniowe w Polsce zostały dokonane przez władze zaborcze:

od ok. 1807 do ok. 1872 w zaborze pruskim,

w roku 1848 w zaborze austriackim,

w roku 1861 na tzw. Ziemiach Zabranych (wschodnie ziemie zaboru rosyjskiego, które nie weszły w skład Królestwa Polskiego),

w roku 1864 w Królestwie Polskim.

Najbardziej rozciągnięta w czasie okazała się reforma uwłaszczeniowa w Prusach. Była to tzw. "pruska droga do kapitalizmu", czyli odgórne, stopniowe uwłaszczenie chłopów za odszkodowaniem, z zapewnieniem przewagi ekonomicznej i politycznej ziemiaństwa, tak by nie zmienić rewolucyjnie podstaw gospodarki państwa. W latach 1807 - 1872 stopniowo uwłaszczono chłopów (nadano im ziemię przez nich uprawianą na własność) za odszkodowaniem w formie nadziału ziemi lub w formie pieniężnej. Wraz z uwłaszczeniem dokonano likwidacji serwitutów, wspólnot gruntowych, komasacji i regulacji gruntów.

16. Sytuacja w Królestwie Polskim po upadku powstania styczniowego - rusyfikacja, unifikacja i integracja, zmiany administracyjne, pierwsi socjaliści - I Proletariat, II Proletariat, Związek Robotników Polskich

Represje:

-utrzymywanie się rządu policyjnego

-cenzura

-zakaz działalności politycznej

-likwidacja odrębności politycznej i narodowej KPL (nowa nazwa - Kraj Przywiślański)

-po śmierci Berga, zlikwidowano urząd namiestnika i powstaje urząd generalnego gubernatora

-gubernatorzy modli zsyłać na Syberię osoby „niewygodne”

-zlikwidowano Kościół unicki

-izolowano Kościoła katolickiego od papiestwa

-zlikwidowano znaczną część klasztorów

-masowe wywózki z terenów zabranych

Rusyfikacja (Aleksander Apuchtin - kurator oświaty; noc apuchtinowska):

-przeprowadzona przez urzędników carskich, jednak powszechna była u nich korupcja, co ułatwiało życie Polakom

-zrusyfikowano całkowicie administrację, sądownictwo i szkolnictwo

-w szkołach uczyć mogli się tylko Rosjanie, a Polacy tylko na uniwersytetach wgłębi Rosji

-j. rosyjski był wykładowy, a polskiego uczono niczym języka obcego

-po polsku nauczano tylko religii

-za używanie j. polskiego w szkołach groziły surowe represje

-Polakom narzucano kulturę rosyjską i prawosławie

-podręczniki przedstawiały nieprzychylny obraz polskiej historii

I Proletariat - Międzynarodowa Socjalrewolucyjna Partia Proletariat, założona w 1882 w Warszawie, istniała do 1886. Stworzone przez Ludwika Waryńskiego propagującego poglądy socjalistyczne. Partia przyjęła program brukselski. Stronnictwo chciało: 1.przejąć władzę, zbudować raj na ziemi na drodze rewolucji światowej, 2.zniszczyć władzę państwową i kapitalistyczną, 3.mieszkańcy mieli być równi pod względem społ-majątkowym i prawnym, 4.państwo miało być zlepkiem wolnych gmin, stowarzyszeń i samorządów, 5.granice by zniknęły i nie byłoby wojen. 6.pomijano kwestię chłopstwa oraz odrzucano całkowicie idee niepodległościowe. Chciano to osiągnąć poprzez terror, strajki i demonstracje. Po aresztowaniu Waryńskiego przewodnictwo przejął Stanisław Kunicki. W końcu i jego aresztowano.

II Proletariat - po rozpadzie Iszego, w 1888 założono II stronnictwo. Nawiązywało do partii Waryńskiego, zamierzano obalić carat na drodze przewrotu, stawiano na polityczną walkę. Kierowali nim Marcin Kasprzak i Ludwik Kulczycki. Ponad to należeli do niej Mendelssohn, Perl. Partia działała wzorując się na akcjach Kunickiego. II Proletariat rozpadł się w 1893.

Związek Robotników Polskich - w 1889 założony przez Juliana Marchlewskiego (marksistę). ZRP prowadził działalność uświadamiającą i walczył o poprawę bytu robotników oraz organizatorską kas oboru. W 1892 doszło do buntu robotników w Łodzi. Inni przedstawiciele to Warski-Warszawski, Leder.

Polska Partia Socjalistyczna - w 1892 doszło do zjazdu polskich socjalistów w Paryżu. Omawiano tam kwestię niepodległości jako celu politycznego. Stawiano na j. religijny i kościelne środki przekazu by dojść do najniższych klas. Na tym zjeździe założono PPS, której celem była walka o dziś i jutro. 1.Zamierzano wywalczyć niepodległość, 2.a Rzeczpospolita Polska miała być bezpieczna socjalnie i równa prawno-politycznie, 3.społeczeństwo miało mieć prawo do stowarzyszania się, strajków, tworzenia organizacji związkowych i partii politycznych. 4.Państwo miało mieć demokratyczny charakter z Parlamentem na czele. Idee na ziemiach polskich propagował m.in. Stanisław Wojciechowski. W 1893 na czele jednej z komórek krajowych PPS stanął Józef Piłsudski.

Socjaldemokracja Królestwa Polskiego -powstała w 1893 z inicjatywy m.in. Juliana Marchlewskiego i Róży Luksemburg. Uważano, że niemożliwe jest odzyskanie przez Polskę niepodległości po 100 latach zaborów ze względu na ścisłe powiązanie ekonomiczne z państwami zaborczymi. Zamierzano: 1.obalic carat, 2.stworzyć rosyjską republikę demokratyczną, 3.powstać miało państwo socjalistyczne. Władze carskie szybko jednak wpadły na trop SDKP. Partię odbudował Adolf Warszawski oraz Feliks Dzierżyński.

Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy - powstała w 1900, założona przez Feliksa Dzierżyńskiego, Adolfa Warszawskiego. Ściśle współpracowała z rosyjską SDPRR, głównie z bolszewikami.

Liga Polska - powstała w 1887 w zamku w Hilfikonie w Szwajcarii z inicjatywy Tomasza Teodora Jeża (Zygmunta Miłkowski). Zależało im na odzyskaniu przez Polskę niepodległości z granicami przedrozbiorowymi. LP stworzyła koncepcję „trzeciej drogi”, czyli obrony czynnej. Liga nawiązywała do tradycji TDP. Jej organem kierowniczym była Centralizacja, która wysyłała do Polski emisariuszy.

Liga Narodowa - powstała w Królestwie, z inicjatywy Romana Dmowskiego i Zygmunta Balickiego w 1893 (przewrót wewnętrzny LP). Oparcie miała w Związku Młodzieży Polskiej (Zet) z 1887 Zygmunta Balickiego. Zetce zależało stworzyć wolne, niezależne państwa narodu polskiego. Tworzyli niewidzialne państwo, które było zalążkiem niepodległości. LN zamierzała odbudowywać działy życia narodowego. W 1900 wydała Przegląd Wszechpolski. LN 1.chciała bojkotu struktur i instytucji państw zaborczych, 2.upowszenienia obywatelskich i narodowych postaw poprzez rozwój prasy i niezależnych stowarzyszeń. 3.zależało im na umocnieniu polskiego przemysłu rolniczego, 4.unarodowenie chłopów, 5.uzyskanie jedności społecznej - solidaryzm narodowy, 6.”wszechpolskość”, 7.demokratyzacja, 8.Żydzi jako główni konkurenci polskich przedsiębiorców. Założono Towarzystwo Oświaty Narodowej. Manifestacje niepodległościowe (1891, 1894).

Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne - polski ruch polityczny o ideologii nacjonalistycznej, powstały pod koniec XIX wieku. Głównym ideologiem i współzałożycielem ND był Roman Dmowski. Od 1905 działała w zaborze austriackim i rosyjskim, a od 1908 w pruskim.

17. Modernizacja Królestwa Polskiego pod koniec XIX i na początku XX stulecia - zmiany na wsi, uprzemysłowienie, szkolnictwo, stowarzyszenia.

18. Rok 1905 na ziemiach polskich, zwłaszcza w Królestwie Polskim, aktywność obywatelska po 1905, posłowie polscy w Dumie rosyjskiej.

1905 rok:

28.01-PPS ogłosiła strajk powszechny, co stało się początkiem rewolucji w Królestwie Polskim.

24.02-rewolucja 1905 (Warszawa - pierwsza akcja zbrojna bojowców PPS)

26.02-w Królestwie Polskim rozpoczęła się fala strajków solidarnościowych z robotnikami rosyjskimi

26.03-zamach bombowy Stefana Aleksandra Okrzei na cyrkuł carskiej policji w Warszawie

1.05-na terenie zaboru rosyjskiego zniesiono zakaz nabywania ziemi przez Polaków na Ziemiach Zabranych. Władze dopuściły w szkołach prywatnych nauczanie języka polskiego i litewskiego. W Królestwie Polskim w trakcie demonstracji 1-majowych doszło do starć pomiędzy robotnikami a oddziałami rosyjskimi.

22-24.06-w Łodzi strajk włókniarzy przeobraził się w dwudniowe starcia, w efekcie których zginęło i zostało rannych około dwóch tysięcy osób

7.07-prezydentem Lwowa został Michał Michalski

26.10-w Królestwie Polskim wybuchł strajk powszechny. W 45 miejscowościach uczestniczyło w nim około 800 tys. osób.

28.10-zawieszono działalność Uniwersytetu Warszawskiego

10.11-wprowadzono stan wojenny ukazem cara Mikołaja II na całym terytorium Królestwa Polskiego

28.12-w Królestwie Polskim rozpoczął się strajk powszechny przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego. Podczas rewolucji w Rosji doszło do podziału Polskiej Partii Socjalistycznej na PPS Frakcja Rewolucyjna (Józef Piłsudski), której celem była przede wszystkim walka o niepodległość oraz PPS Lewica (Maria Koszutska, Feliks Kon), której celem była przede wszystkim walka o prawa robotników. Strajk generalny w Krakowie i w Podgórzu pod hasłami walki o reformę prawa wyborczego.

Koło Polskie w Dumie - polityczna reprezentacja Polaków zamieszkujących gubernie Królestwa Polskiego w Dumie Państwowej Rosji w latach 1906-1917. Po wydarzeniach rewolucji 1905 Mikołaj II zmuszony został do przeprowadzenia pewnych reform ustroju imperium rosyjskiego. Należało do nich m. in. powołanie na mocy manifestu październikowego Dumy Państwowej, izby niższej parlamentu rosyjskiego. Polskie partie konserwatywno-narodowe KPL postanowiły wziąć aktywny udział w wyborach do I Dumy. W wyborach uczestniczyło endecja, realiści i Związek Postępowo-Demokratyczny. Zbojkotowały je natomiast wszystkie polskie partie centrum i lewicy. Powstałe Koło Polskie na I Dumie, zrzeszające 34 posłów z Narodowej Demokracji nawiązało współpracę z 19 przedstawicielami Koła Kresowego, w skład którego weszli posłowie polscy z prowincji zabranych.

19. Struktura administracyjna ziem polskich pod panowaniem pruskim po Wiośnie Ludów - prowincje (Wielkie Księstwo Poznańskie, Prusy Wschodnie, Prusy Zachodnie), udział Polaków w sejmie pruskim - Koło Polskie.

20. Era Bismarcka - kulturkampf i germanizacja, Komisja Osadnicza, Hakata, zmiany gospodarcze.

Władze pruskie w latach 1862-1890 kierowane były przez kanclerza Otto von Bismarcka. Represje Bismarcka po powstaniu styczniowym ustały w 1866, gdy ogłoszono amnestię. Jednak po 1871 kanclerz rozpoczął wewnętrzne scalanie Niemiec. Polaków uznał za jedynych i głównych przeciwników. Rozpoczęły się intensywne represje i germanizacja ziem polskich. Niemcy były jednak państwem prawa i nie mogły działać niezgodnie z przepisami, co ułatwiło Polakom obronę.

Kulturkampf - „walka o kulturę” z Kościołem i represje w prowincji polskiej (1871-1887). Nie tylko walka z kulturą i Kościołem, ale również walka światopoglądu laickiego z tym kościelnym. Dwa tory walki z Kościołem (niemiecki i pruski). Ustawa o kazalnicy (1871), zakazywała księżą głoszenia z ambony haseł antyniemieckich, zalegalizowano bezwyznaniowość. Uchwała majowa (11.05.1873) wyznaczyły podstawowe wymogi dla przyszłych księży: osoby z obywatelstwem niemieckim, teologowie (uczeni), wybierani przez władze kościelne, zdawano egzaminy. 12.05 powołano Królewski Trybunał do spraw kościelnych. W 1874 aresztowano Mieczysława Ledóchowskiego, ponieważ nie zgodził się iść na ustępstwa w sprawie kościoła polskiego. Zamykano seminaria duchowne w PL, klasztory. Powstał podziemny Kościół i misje kościelne. 1875 weszła ustawa o małżeństwach cywilnych. W Polsce ponad to walczono z językiem polskim. 1872r. powstało pismo o oświacie tylko niemieckiej, sądownictwo miało być tylko niemieckie. Ograniczono go w administracji i szkolnictwie, usuwano Polaków ze służby państwowej. 28.05.1876 powstała uchwała o języku państwowym urzędów i korporacji politycznych (wyłącznie j. niemiecki). Od 1873 jedynym językiem w szkołach był niemiecki, a od 1887 usunięto j. polski ze szkół elementarnych. W 1898 rozpoczęto politykę podnoszenia Kresów Wschodnich do poziomu Prus zachodnich. Cele kulturkampf: wzmocnienie centrali w stosunku do prowincji, ułatwienie w zarządzaniu państwem, kontrola ludności, pruscy Polacy, jedność państwa i narodu. Wobec porażki swojej polityki premier w 1878 zakończył Kulturkampf.

Rugi pruskie - akcja wysiedlania Polaków, głównie robotników z ziem pruskich (1885-1887), którzy przebywali tam „nielegalnie” - nie posiadali obywatelstwa pruskiego. Wysiedlenie objęło również obywateli autro-węgierskich, polskich oraz Żydów z Rosji.

Komisja Kolonizacyjna - powołana komisja do umocnienia niemczyzny w Prusach Zachodnich i w Poznańskiem (1886-1918). Rozpoczęła skup ziem od Polaków i zaczęła osiedlać Niemców. W praktyce ziemię sprzedawali jedynie Niemcy mieszkający w Wielkopolsce. Polacy nie sprzedawali ziemi, zmuszeni oddawali ją rodakom. Polityka Bismarcka po raz kolejny odniosła porażkę.

Sytuacja w Wielkopolsce poprawiła się po 1890. Jednak represje wzmogły się, kiedy w 1900 premierem Niemiec został Bernhard von Bullow. Zaczęły się przymuszenia nauki religii i odmawiania modlitw w j. niemieckim. Wywołało to sprzeciw rodziców i dzieci. W 1901 doszło do protestu we Wrześni, gdzie dzieci odmawiały modlenia się w j. niemieckim. Zostały za to pobite, a rodzicom nie posyłających dzieci do szkół wytaczano procesy sądowe. Pod presją opinii publicznej przestano bicia dzieci.

Ustawa kagańcowa - była to ustawa o stowarzyszeniach, (19.04.1908), w których liczba nie-niemców musiała wynosić 60 osób by można było używać podczas spotkań publicznych, do parlamentu i sejmu j. polskiego.

Nowela osadnicza - 10.08.1904 wprowadzono nowelę do ustawy o osadach, uzależniającą zabudowę nabytej parceli od zgody władzy administracyjnych (sprawa Wojciecha Drzymały). Ustawa wywłaszczeniowa (1908). Do pierwszych wywłaszczeń doszło w 1912.

Hakata - Związek Popierania Niemczyzny na Kresach Wschodnich był organizacją działającą na terenach polskich w latach 1894-1914. Jej poczynania zsynchronizowane były z działalnością rządu. Nazwa Hakata pochodzi od nazwisk założycieli (Hausemanna, Kennemanna i Tiedemanna). 20.03.1908 KK dostała upoważnienie do przymusowego wywłaszczania wielkiej własności na cele niemieckiej kolonizacji. Spotkało się to jednak z wielkim sprzeciwem opinii publicznej.

21. Polski system organizacyjny - banki, tow. rolnicze, kółka rolnicze, towarzystwa rzemieślnicze, kupieckie, oświatowe, naukowe, komitety wyborcze, udział w wyborach do sejmu pruskiego i parlamentu Cesarstwa Niemieckiego, lojaliści = praca organiczna, pozytywizm, modernizacja społeczna, ekonomiczna i polityczna, polski ruch odrodzenia narodowego, początki ruchu robotniczego.

22. Autonomia Galicji - dysproporcje rozwoju gospodarczego zaboru austriackiego, walka o autonomię, obóz rządzący, Stańczycy i Podolacy, opozycja - ksiądz Stanisław Stojałowski i Bolesław Wysłouch, ustrój autonomicznej Galicji , władze, sejm, administracja, Polacy w wiedeńskiej Radzie Państwa - Kolo Polskie, ugrupowania, wybory, walka o powszechne prawo wyborcze w l. 1905 - 1907

Autonomia galicyjska - całość praw społeczno-politycznych (1860-1873), które Galicja uzyskała wskutek ugody austriacko-polskiej. Cesarz Franciszek Józef wobec klęsk wojennych dążył do uzyskania jak największego poparcia społecznego stopniowo nadając autonomię poszczególnym prowincjom. W 1860 pod wpływem Agenora Gołuchowskiego (ówczesnego namiestnika) przyznał ją Galicji w tzw. dyplomie październikowym. 26.02.1861 wydano patent lutowy (konstytucyjny akt prawny, stanowiący normę wykonawczą do dyplomu). Kolejno zaczęto wprowadzać na urzędy Polaków. Tępiono jednak wszelkie przejawy niepodległościowe i powstańcze. Kiedy powstały Austro-Węgry (1867) Galicja miała już pełną autonomię. Urzędy były już spolonizowane, Polacy pełnili również funkcję namiestnika oraz starostów powiatów, działało wiele instytucji samorządowych. Władzą ustawodawczą posiadał Sejm Krajowy, a wykonawczą - Wydział Krajowy. Istniały również rady powiatowe, miejskie i gminne. Polaków wybierano również do parlamentu austriackiego (Rady Państwa). W Galicji nastąpiła również polonizacja szkolnictwa. J. polski stał się językiem wykładowym (m.in. na UJ, UL, PL i ASPwK), swobodnie rozwijała się polska kultura (teatry w Krakowie i we Lwowie), ukazywała się polska prasa i książki, praktycznie bez cenzury. Galicja była ojczyzną Młodej Polski ze Stanisławem Przybyszewskim na czele. Mimo rozwoju wiele rodzin chłopskich nie było spać na edukację dzieci. Spolonizowane szkoły wywołały protesty Ukraińców, starano się ich polonizować.

W Galicji zanikły dążenia niepodległościowe. Elity były całkowicie lojalne wobec władzy w Wiedniu, a niektóre nawet trójlojalojalne (akceptowali rozbiory i podporządkowanie się wszystkim trzem zaborcom). Pierwsi trójlojaliści pojawili się po powstaniu styczniowym, jednym z nich był Paweł Popiel. W 1866 Sejm Krajowy wystosował list do cesarza z oświadczeniem o lojalności. W 1869 w czasopiśmie „Przegląd Polski” opublikowano cykl artykułów „Teka Stańczyka”. Autorami była grupa polityków i pisarzy galicyjskich z Józefem Szujskim, Stanisławem Koźmianem, Michał Bobrzyński, Walerian Kalinka, Stanisławem Tarnowskim i Ludwikiem Wodzickim na czele. Stańczycy za rozbiór Polski wyniki naród. Uważali, że należy być lojalnym wobec zaborców. Odrzucali walkę zbrojną o niepodległość i atakowali idee romantyczne oraz lelewelistów. Skłonność Polaków do konspiracji określali jako „liberum conspiro”. Tworzyli krakowską szkołę historyczną. W latach 1889-1902 działali Maria i Bolesław Wysłouchowie. Byli działaczami ruchu ludowego, redagowali pismo „Przyjaciele Ludu”. Oprócz haseł społecznych duży nacisk kładli na sprawy narodowe. Uważali, że należy uświadamiać chłopów polityczne i narodowo. Z inicjatywy Wysłoucha w Rzeszowie w 1895 zostało powołane Stronnictwo Ludowe, które w 1903 przekształciło się w Polskie Stronnictwo Ludowe. Po kilku latach na ich czele stanął Jan Stapiński (chłop z pochodzenia). Stronnictwo to głosiło hasła głównie ekonomiczne. Żądali ponad to wprowadzenia w Austro-Węgrach powszechnego prawa wyborczego i rozszerzenia tam swobód politycznych. W 1913 wśród ludowców doszło do rozłamu. Jan Stapiński utworzył PSL-Lewicę (biedne warstwy chłopska, radykalne, lewicowe postulaty), a Wincenty Witos stworzył PSL „Piast”.

Dyplom październikowy - akt prawny wydany w 20.10.1860 przez cesarza Franciszka Józefa. Autorem dokumentu był Agenor Gołuchowski i jego współpracownicy. Dyplom stanowił normę konstytucyjną. Dyplom dzielił władzę ustawodawczą na ogólnopaństwową, wykonywaną przez cesarza przy współudziale Rady Państwa oraz krajową, wykonywaną przez cesarza przy współpracy Sejmów Krajowych. Członkowie RP mieli pochodzić z wyborów pośrednich, posiadała ograniczone zadania.

Patent lutowy - konstytucyjny akt prawny z 26.02.1861 wydany przez cesarza Austrii. Formalnie stanowił normę wykonawczą do dyplomu październikowego, jednak w praktyce był całkowicie odrębny i drastycznie zmieniał ustalony w dyplomie ustrój. Kompetencje sejmów krajowych zmniejszono (pozostały im tylko sprawy tzw. kultury krajowej), natomiast większość zadań powierzono dwuizbowej Radzie Państwa. RP składała się z Izby Panów (członkowie domu cesarskiego, arcybiskupi, biskupi z tytułem książęcym, oraz wyznaczeni przez cesarza) oraz Izby Posłów (posłowie oddelegowani przez Sejmy Krajowe). Obie izby były równorzędne (uchwały wymagały ich zgody, podejmowane większością głosów). RP obradowała jako pełna (całość państwa) lub ściślejsza (bez posłów z krajów węgierskich). Sejmy krajowe były równorzędne z RP w przyznanym sobie zakresie ustawodawstwa, były jednoizbowe, ale składały się z 2 reprezentantów: wirylistów (piastowane godności) i posłów. Patent lutowy został manifestem cesarskim z 20.09.1865, zastąpiony później konstytucją grudniową (21.12.1867).

23. Modernizacja w Galicji na przełomie XIX i XX stulecia - rolnictwo, przemysł, stowarzyszenia i instytucje gospodarcze, kulturalne i oświatowe, naukowe, szkolnictwo.

24. Śląsk Górny i Dolny w XIX i na początku XX stulecia.

25. Emigracja zarobkowa Polaków i skupiska polonijne.

26. Polskie ugrupowania polityczne przed I wojną światową (przed 1914 r.) - socjaliści, ludowcy, endecy i inni = geneza powstania, programy, aktywiści, formy działalności.

27. Polacy w dobie I wojny światowej - opcje i formy odzyskania niepodległości = Legiony i Naczelny Komitet Narodowy, pasywiści i aktywiści, Tymczasowa Rada Stanu, Rada Regencyjna, Naczelny Komitet Wojskowy w Rosji, Komitet Narodowy Polski i Armia Hallera na Zachodzie.

I wojna światowa - konflikt zbrojny (28.07.1914 - 11.11. 1918) pomiędzy Ententą, do której należały między innymi Wielka Brytania, Francja, Rosja, Serbia, Japonia, Włochy, Stany Zjednoczone a Państwami Centralnymi, tj. Austro-Węgrami i Niemcami wspieranymi przez Turcję i Bułgarię. Największy konflikt zbrojny od czasu wojen napoleońskich na kontynencie europejskim zakończony klęską Państw Centralnych, likwidacją mocarstw Świętego Przymierza i powstaniem w Europie Środkowej i południowej licznych państw narodowych. Mimo ogromu strat i wstrząsu nimi wywołanego wojna ta nie rozwiązała większości konfliktów.

Roman Dmowski był rzecznikiem rozwiązania sprawy polskiej przy pomocy Rosji. Wg. niego Rosja po wygranej wojnie wcieliłaby do swojego państwa pogranicza Austro-Węgier i Niemiec. Ziemie polskie znalazły by się pod jednym berłem. Jeżeli Polska wsparłaby Rosję, to ta nadałaby jej szeroką autonomię. Ponad to Rosjanie (jako Słowianie) byli bliżsi Polakom niż Niemcy. Dmowski sądził, że Francja będzie wpływać na Rosję, w celu nadania praw ziemiom polskim. Działacze Zetu i Narodowego Związku Robotniczego nie zamierzali szukać oparcia w Rosji. Zerwali swoje stosunki z Ligą Narodową. Wśród polityków polskich nie było zwolenników orientacji proniemieckiej. Istniały jednak silne tendencje do popierania Austro-Węgier. Zwolennicy tej opcji za wroga narodowego uważali Rosję i wierzyli w powstanie trialistycznego państwa. Zupełnie odmienne poglądy głosił Józef Piłsudski, który zakładał wykorzystanie autonomii Austro-Węgier i antyrosyjskiej orientacji tego państwa. Planował utworzenie w momencie wybuchu wojny polskiego wojska u boku armii austro-węgierskiej oraz wywołanie powstania w zaborze rosyjskim. Uważał, że należy pomóc państwom centralnym pokonać Rosję, a później uzyskać niepodległość. W 1908 z rozkazu Piłsudskiego Kazimierz Sosnkowski założył we Lwowie tajny Związek Walki Czynnej (szkolenie oficerów i podoficerów). Następnie wódz skontaktował się z wywiadem austriackim i uzyskał fundusze oraz zgodę na działania w zamian za dostarczenie wiadomości wywiadowczych dotyczących Rosji i obietnicę wywołania polskiego powstania na tyłach armii rosyjskiej. W 1910 Piłsudski utworzył organizacje paramilitarne. Doprowadził do powstania w 1912 Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych (PPS-Fr. Rewolucyjna, PPSD, ugrupowania chłopskie, liberałowie galicyjscy). Powołano także Polski Skarb Narodowy, który gromadził fundusze na prowadzenie akcji. Pod koniec wojny w 1918 SDKPiL połączyło się z PPS-Lewicą i utworzyło Komunistyczną Partię Robotniczą Polski. Piłsudski po rozpoczęciu wojny skoncentrował się na tworzeniu scentralizowanego wojska. Z grup paramilitarnych stworzono 1. Kompanię Kadrową, która 6.08.1914 przekroczyła granice KPL. W tym czasie zwolennicy koncepcji trialistycznej z Juliuszem Leo na czele utworzyli w Krakowie Naczelny Komitet Narodowy i rozpoczęli tworzenie Legionów Polskich. Piłsudski podporządkował się NKN, ale stworzył również Polską Organizację Wojskową. Dla niego LP były kadrą przyszłej armii polskiej, dlatego unikał krwawych walk. W skład LP weszły 3 brygady. Piłsudski dowodził 1szą. W czerwcu 1916 Legiony wzięły udział w bitwie pod Kostiuchnówką na Wołyniu. 5.11.1916 ogłoszono manifest dwóch cesarzy (Wilhelm II i Franciszek Józef). Zapoczątkowało to „wielką licytację”. W lipcu 1917 Piłsudski nakłonił żołnierzy to nie składania podpisów pod manifestem. Przysięgę złożyła tylko 2.Brygada Józefa Hallera. W grudniu 1917 utworzono Radę Regencyjną. W jej skład weszli Aleksander Kakowski, Zdzisław Lubomirski i Józef Ostrowski. Mimo zacnych przedstawicieli rada nie cieszyła się autorytetem. Powołała ona rząd Jana Kucharzewskiego. W lutym 1918 Niemcy proklamowali Ukraińską Republikę Ludową. Rząd Kucharzewskiego podał się do dymisji, a pułk Hallera wziął udział w buncie przebijając się przez front pod Rarańczą przechodząc na stronę rosyjską. W sierpniu 1914 Roman Dmowski i Zygmunt Wielopolski utworzyli w Warszawie Polski Komitet Narodowy. W końcu 1916 państwa centralne ogłosiły wolę utworzenia niepodległego Królestwa Polskiego. W grudniu Mikołaj II oświadczył, że celem wojny jest m.in. utworzenie zjednoczonej Polski. Po obaleniu cara Rząd Tymczasowy zadeklarował w marcu 1917 utworzenie niepodległej Polski połączonej sojuszem wojskowym z Rosją. 15.11.1917 rząd bolszewicki wydał dekret o prawie narodów do samostanowienia. Formacje polskie w Rosji zostały rozbite przez bolszewików. W sierpniu 1917 Roman Dmowski w Szwajcarii stworzył Komitet Narodowy Polski z siedzibą w Paryżu, który został uznany za oficjalną reprezentację Polski przez państwa ententy. Rozpoczęły się formowania Armii Polskiej nazywanej błękitną armią. 8.01.1918 prezydent Wilson wygłosił orędzie do Kongresu, w którym przedstawił 14 punktów programu pokojowego. Punkt 13 dotyczył niepodległości Polski zamieszkiwanej przez bezspornie polską ludność, ze swobodnym i bezpiecznym dostępem do morza. Punkty Wilsona oficjalnie uznano za podstawę układu pokojowego i dzięki temu sprawa polska znalazła się w centrum uwagi wielkich mocarstw.

28. Kultura doby klasycyzmu, romantyzmu oraz pozytywizmu i Młodej Polski - oświata i nauka, poezja i literatura, prasa, malarstwo, muzyka, teatr, kinematografia, rzeźba, architektura

---