GOSPODARKA ŻYWNOŚCIOWA

Bezpieczeństwo żywnościowe - nieprzerwany dostęp wszystkich ludzi do żywności wystarczającej do aktywnego życia.

Żywność ma być bezpieczna, niefałszowana podczas produkcji i podczas tzw. uszlachetniania.

Bezpieczeństwo żywnościowe ma wymiar:

Międzynarodowy	Narodowy	Poziom gospodarstwa domowego
A	B	C

A - składa się na nie światowa produkcja i zapasy żywności. Wobec dysproporcji geograficznych w produkcji żywnościowej istnieje prawnie zorganizowana (FAO) pomoc żywnościowa oraz prawnie obowiązujący system informacji o produkcji żywności (dotyczy żywności strategicznej).

B - składa się na nie wielkość krajowej produkcji a także możliwości importu. Jednym z mierników są dochody ludności, dynamika i podział produktu krajowego brutto, wskaźniki zmian cen żywności.

Niemal na całym świecie gwarantem bezpieczeństwa jest system dopłat do produkcji, protekcjonizm, ceny.

C - mierzy się ekonomiczną dostępnością żywności (poziom zarobków, cen, skala ubóstwa) na poziomie rodziny.

Wg definicji UE „ubóstwo odnosi się do rodzin lub grup społecznych) których środki materialne, kulturalne i socjalne są ograniczone w takim stopniu, że poziom życia obniża się poza akceptowane minimum w kraju zamieszkania”.

Międzynarodowa pomoc żywnościowa.

A: Światowa Pomoc Żywnościowa

10 mln t zbóż + 300 tys t produkcja mleczrska

Darczyńcy: USA, UE, Japonia, Kanada, Australia

B: Międzynarodowa Rezerwa Bezpieczeństwa Żywnościowego (The International Emerge Food Reserve)

500 tys t zboża

Bezpieczeństwo żywnościowe w skali kraju wyraża się ok. 2,7 do 3,0 mln t rocznie w Polsce - rezerwa na wypadek nieurodzaju.

1979 r. Komisja Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO - wydają zbiór zasad moralnych obowiązujących w handlu żywnością (10 przykazań o fałszowaniu o ochronie żywności).

1992 r. Rzym - Światowa Deklaracja Żywnościowa (dostęp do żywności jest prawem każdej jednostki, na każdym państwie spoczywa główna odpowiedzialność za ochronę i poprawę bezpieczeństwa żywnościowego).

1996 r. Rzym - Światowy Szczyt Żywnościowy Szefów Rządów FAO, Światowe bezpieczeństwo żywnościowe; do 2015 roku liczba ludzi niedożywionych ma się zmniejszać o połowę w stosunku do 1996 roku - jest to odpowiedzialność rządów.

Wskaźniki demograficzne świata.

Rok	Liczba ludności (mld osób)	Przyrost w 100 leciu (mld osób)
1800	0,8	---
1900	1,6	+0,8
2000	6,4	+4,8
2100	11,2	+4,8

Badania nad kondycją zdrowotną FAO/WHO 1992 r.

• 192 mln dzieci cierpi z powodu niedożywienia energetycznego i białkowego.

• 12,9 mln dzieci umiera przed 5 rokiem życia

• 13 milionów dzieci w wieku przedszkolnym dotyka ślepota, wynikająca z niedożywienia

• 2 mld ludzi na świecie jest dotknięta niedoborem mikroskładników

• co 5 osoba w krajach rozwijających się jest chronicznie niedożywiona

Osoby niedożywione (% ogółu ludności)

Regiony	lata
	Dziewięćdziesiąte XX	Dziesiąte XXI
Afryka subsaharyjska	41	35
Kraje Arabskie	10	7
Azja wschodnia	16	5
Azja południowa	22	15
Ameryka łacińska	14	8
ŚREDNIO	20 (=809 mln)	13 (=720 mln)

Poziomy stanu wyżywienia

• niedokonsumpcja absolutna (<1800 kcal)

• niedokonsumpcja relatywna (1800-2200)

• konsumpcja zalecana (2200-2800)

• nadkonsumpcja relatywna (2800-3000)

• nadkonsumpcja absolutna (>3000)

Średnio w świecie podaż żywności do bezpośredniej konsumpcji stanowi równowartość ok. 2700 kcal/osobę dzień

ŚWIAT

	Udział w prod żywnościowej	Udział w światowej populacji
Europa	48 %	24 %
Ameryka Płn	20 %	8 %
Daleki wschód	14 %	40 %
Ameryka Płd	8 %	10 %
Afryka	4 %	10 %
Reszta świata	6 %	8 %

• tylko 11 % lądów jest wykorzystywane rolniczo (1500 mln ha)

• w samych krajach rozwijających się powierzchnia ta może być zwiększona trzykrotnie - do 2100 mln ha

• realnym wydaje się zwiększenie całkowitej powierzchni rolniczo użytkowanej o 50 %.

• 34 % wszystkich upraw stanowią odmiany wysokowydajne, reszta - ekstensywne

• 20 % gruntów jest nawadnianych

• 30 % wszystkich UR jest nawożonych

• 20 % wszystkich UR jest chronionych

• 20-30 % żywności jest tracone nieużytecznie

Żywność strategiczna:

Zboża są żywnością strategiczną ,bulwiaste

Żywnością strategiczną jest żywność pochodzenia roślinnego.

Zaspokajanie potrzeb żywnościowych świata na energię:

• Zboża - 50 %

• Inne rośliny - 20 % ^(sorgo), razem 70 % produkty pochodzenia roślinnego

• Prod zwierzęca - 20 %

• Inne - 10 % (owoce morza, biotechnologie)

Poziom produkcji zbożowej na 1 mieszkańca/kg

• Kraje rozwinięte - 690

• Kraje postsocjalistyczne - 550

• Kraje rozwijające się - 215

• Średnio świat - 327

Zaspokojenie głodu

Zaspokojenie apetytu

Zaspokojenie zapotrzebowania energetycznego

Zaspokojenie zapotrzebowania zdrowotnego (czyli różnorodności biologicznej żywności, nie tylko pszenica, ryż, kukurydza, maniok, jęczmień, soja).

Eksport, import żywności na 1 mieszkańca relatywnie (1996 - 1998 r.)

Kraj	Eksport	Import
Polska	1,0	1,0
Włochy	3,7	8,6
Niemcy	6,7	12,4
Francja	11,7	8,1
Holandia	38,0	25,0

Warunki przyrodnicze produkcji roślinnej:

Kryterium	F, B, NL, D (średnio)	Polska
Gleby	100	75-80
Klimat	100	75
Syntetyczny wskaźnik waloryzacji ^(agroklimat, rzeźba terenu, warunki wodne)	100	57-64
UR na 1 mieszkańca*	0,38	0,31

*(po sprowadzeniu do porównywalnej jakości UR)

Mamy gorsze warunki siedliskowe do produkcji roślinnej, są to obiektywne uwarunkowania plonowania.

Poziom produkcji (plony z 1 ha w dt)

	pszenica	jęczmień	ziemniak	Burak
Niemcy	72,0	57,0	350	527
Francja	76,0	65,0	389	760
Szwecja	---	45	---	411
Hiszpania	29,0	31	203	541
Polska	36,0	32	200	379

Czynniki przemysłowe (najbardziej plonopędne)

Zużycie nawozów sztucznych i wapniowych na 1 ha UR
	NPK	N	P2O5
Polska	90	50	17
Warmińsko-mazurskie	78	47	14

N : P : K - 50 : 17 : 21

Zużycie pestycydów średnio 0,6

		N	P	K
Japonia	351	116	140	95
Holandia	260	190	30	40
Niemcy	169	103	26	40
Szwecja	95	62	16	17
Kanada	30	18	8	4

Substancja aktywna (pestycydy):

Japonia 11 kg, Holandia 6,5 kg, Niemcy 5,5 kg.

Spadło wykorzystanie potencjału biologicznego:

Wysoki poziom agrotechniki

Wskaźnik = plon w produkcji / plon w SDOO = 75-90 %

Niski poziom agrotechniki

Wskaźnik = plon w produkcji / plon w SDOO = 40-50 %

Nasza produkcja jest niskiej jakości - uprawa pszenicy nie określamy jaka jakość.

Produkcja niedotowana.

Technologia produkcji - zespół operacji (zabiegów), które należy wykonać aby utrzymać określony produkt (wytworzyć go lub przetworzyć). O technologii można mówić tylko wtedy kiedy powstaje nowa jakość.

Nie ma technologii uprawy, tech. nawożenia - bo niema nowej jakość (tylko jest np. technika nawożenia)

Nową jakością jest ziarno, korzenie buraków.

Agrotechnika - to całokształt zabiegów stosowanych w produkcji roślinnej:

• dobór przedplonu

• uprawa roli

• siew

• nawożenie

• pielęgnacja

• zbiór i czyszczenie

Uprawa roślin - to stworzenie warunków dla wzrostu i rozwoju roślin umożliwiającego wydanie plonu poprzez:

• odpowiedni dobór materiału biologicznego oraz środków i technologii

• właściwe zarządzanie i organizacja operacji agrotechnicznych

Agrotechnika	Technologia produkcji
dobór odmiany (15%) wybór przedplonu (10-15%) uprawa roli (4-5%) nawożenie: dawki, formy, termin (40-50%) siew: terminy, masa wysiewu, obsada, głębokość (8-12%) regulacja zachwaszczenia (25%) zwalczanie chorób zapobieganie wyleganiu (7%) zbiór	wybór przedplonu uprawa roli nawożenie zbiór (nie ma doboru odmiany)

Nie ma jednej technologii - cechy różnych technologii:

Ogniwo:

1. intensywne

2. integrowane

3. ekologiczne:

• ekstensywna odmiana (odmiana która nie wymaga ochrony), rygorystyczne zmianowanie przyrodnicze, konserwująca uprawa roli, optymalna gęstość siewu, tylko nawożenie organiczne, pielęgnacja m. Pośrednia - jako główna, m. Bezpośrednie - tylko mechaniczne

Gruntów użytkowanych rolniczo ekologicznie ok. 30 %.

SZUR

Powierzchnia i struktura użytków rolnych w Polsce (1996 - 1998 r. GUS)

Wyszczególnienie	Powierzchnia
	Tys ha	%
Grunty orne	14 100	76
sady	260	1
łąki	2 700	15
pastwiska	1 400	8
OGÓŁEM	18 400	100

Powierzchnia i struktura zasiewów rolnych w Polsce (1996 - 1998 r. GUS)

Wyszczególnienie	Powierzchnia
	Tys ha	%
Zboża	8 800	71
Strączkowe na nasiona	150	1
Ziemniak	1 300	10
Przemysłowe (burak c 50%, rzepak)	800	6,5
Pastewne	900	7
Pozostałe uprawy (warzywa w GO)	450	3,5
OGÓŁEM	12 400	100

Reszta - ziemie odłogowane

Specyfika polowej produkcji roślinnej

• produkt końcowy stanowi określone organy rośliny wytworzone w wyniku jej wzrostu i rozwoju: łodygi, korzenie, bulwy, itp.

• Produkcja roślinna realizuje się pod „gołym niebem” w występujących na danym obszarze warunkach klimatyczno - glebowych.

• Występuje określona kolejność etapów produkcji i sezonowość prac polowych.

• Tok pracy w zakresie terminów i techniki wykonywania jest często modyfikowany przebiegiem pogody

• Końcowy produkt jest u wielu roślin zarazem materiałem reprodukcyjnym

• Zmienna wysokość plonów (masa pojedynczej rośliny, bądź jej określonych organów oraz liczby roślin na jednostce powierzchni

• Zmienność kosztu jednostkowego takiego samego plonu

• W rolnictwie dla wykonania takiej samej czynności w wielu przypadkach ....

Rodzaje produkcji roślinnej:

1. polowa produkcja roślinna na gruntach ornych

2. produkcja pasz na łąkach i pastwiskach czyli na UZ

3. produkcja ogrodnicza obejmująca sadownictwo, wrzywnictwo, kwiaciarstwo i uprawy roślin leczniczych - na użytkach wydzielonych

4. produkcja roślin wodnych

Grupy roślin wg sposobu użytkowania:

1. zboża (3/4 pokrycia na białko)

2. okopowe

3. strączkowe (motylkowe grubonasienne)

4. przemysłowe (oleiste. Włókniste, specjalne)

5. motylkowate pastewne (motylkowate drobnonasienne)

6. pastewne niemotylkowate (trawy pastewne, komponenty mieszane ....)

Agrotechnika - całokształt zabiegów stosowanych w produkcji roślinnej obejmujący dobór gatunków i odmian oraz następstwo (zmianowanie) , przygotowanie nasion do siewu (sadzenia), technika uprawy roli, nawożenie, siew (sadzenie), pielęgnowanie, zbiór (omłot).

Technologia uprawy ziemiopłodów - poprawne wykonanie wszystkich czynności począwszy od doboru stanowiska, gatunku i odmiany aż po zbiór.

ROŚLINY STRĄCZKOWE

Strączkowe:

• gatunki typowo jadalne

fasola, groch, bób, soja, soczewica, orzech ziemny, groch włoski

• gatunki używane wyłącznie na paszę

łubin, groch pastewny (peluszka), wyka

Gatunki uprawiane na dużych obszarach w świecie mają małe znaczenie w Polsce o czym decydują warunki klimatyczne.

Znaczenie gospodarcze roślin strączkowych:

• zawierają w nasionach najwięcej białka (20 - 42%) spośród roślin uprawnych

• nasiona charakteryzują się wysoką wartością biologiczną (lizyna, treonina)

• zielona masa roślin stanowi doskonałą wysokobiałkową paszę objętościową (1 kg s.m. - 3,5 - 4,5 MJ)

• wywierają korzystny wpływ na właściwości fizyczne gleby i jej żyzność (współżyjąc z bakteriami brodawkowymi wzbogacają glebę w azot (N) 20 - 200 kg N / ha)

• uruchamiają trudno dostępne związki fosforu i wapnia (mocny system korzeniowy)

• poprawiają strukturę oraz stosunki wodno-powietrzne i warunki fitosanitarne w glebie.

• Odgrywają ważną rolę w zmianowaniu jako rośliny przerywające częste następstwo uprawy zbóż po sobie.

Cechy niekorzystne (wady):

• mała stabilność plonowania (wysoki współczynnik plonowania 20-30 % (swoista reakcja na warunki glebowe i rozkład opadów)

• nasiona zawierają substancje antyżywieniowe ograniczające wykorzystanie składników pokarmowych lub działające toksycznie: taniny, inhibitory trybsyny, lektyny.

Skład chemiczny i wartość energetyczna nasion roślin strączkowych

	białko	Tłuszcz sur	Bezazotowe zw wyciągowe	Włókno sur	Popiół sur	Wartość energ
Łubin żółty	42,0	4,4	33,3	15,1	5,2	7,0
Wyka kosmata	33,0	0,7	58	8,0	4,7	7,27
Groch jadalny	21,1	1,2	70	3,7	3,6	7,58
Soja	35,1	20,7	33,3	5,1	6,6	8,29
fasola						6,88

Skład chemiczne nasion łubinu

	Łubin żółty	Łubin wąskolistny	Łubin biały	Łubin andyjski
Białko ogółem	40,1	29,6	34,6	43,5
Tłuszcz	5,2	6,5	8,9
Włókno	17,7	18,8	14,9
Popiół	4,0	3,5	4,0
Bezazotowe zw wyciągowe	33,0	43,6	37,6
alkaloidy	0,06	0,06	0,05

Zawartość białka ogółem (%) i niektórych aminokwasów w białku (g/16 g N) roślin strączkowych

	Białko ogółem	lizyna	Metionina
Groch	23,8	7,2
Śruta sojowa	44,1	6,2
Bobik	30,4	6,6
Jęczmień	12,6	3,8
pszenica	13,4	3,0

Wartość pokarmowa suchej masy zielonki roślin strączkowych (%)

	białko	włókno	popiół	Wart energet	Tłuszcz surowy	Bezazotowe zw wyciągowe
Łubin żółty	20,8	24,0	10,0	4,07	2,6	42,6
Wyka siewna	21,3	26,0	12,1	3,67	2,6	37,8
Wyka kosmata	24,4	27,0	11,1	4,47	3,4	34,1
Groch jadalny	16,5				2,9

Wartość pokarmowa słomy roślin strączkowych.

	białko	tłuszcz	Bezazot zw wyciąg	Włókno sur
Wyka siewna	11,5	0,9	36,5	42,0
Groch pastewny	10,9	1,6	35,6

Masa resztek pożniwnych i składników mineralnych bobiku uprawianego w plonie głównym.

	Masa resztek pożniwnych (t/ha)		N	P	K	Ca	Mg
		korzenie						Korzenie + słoma
Bronto	2,08	6,88	77	5	132	36	14
Nadwiślański	1,96	7,55	94	8	141	51	13
Tinos	2,17	5,30
Łubin żółty	0,58	4,69
Łubin wąskolistny		6,02	94	16	78	64	19

Rośliny strączkowe dzięki symbiozie z bakteriami wytwarzają duże ilości azotu.

Bardzo często występują czynniki ograniczające proces symbiozy:

• niskie pH gleby (+++ glin, mangan, --- wapń, fosfor, molibden)

• duża wilgotność gleb

• niska zasobność gleby w mikroelementy (B, Mo, Fe)

• obfite nawożenie fosforem i potasem

• niewłaściwy sposób zaprawiania nasion (Nitragina)

• brak szczepów Rhizobium w środowisku glebowym

• zbyt niska lub wysoka temp (<5*C lub >20*C)

• uszkodzenia roślin przez szkodniki (oprzędziki) - wgryzają się w brodawki tworzą się cysty

• porażenie przez choroby (plamistości liści)

Związki obniżające strawność:

Taniny albo garbniki - są to bezazotowe substancje zawierające liczne grupy hydroksylowe typu polifenoli. Obniżają strawność białka i węglowodanów zmniejszają dostępność metioniny i żelaza oraz pogarszają smak paszy.

Inhibitory trypsyny

Związki toksyczne:

Lektyny - są czynnikiem toksycznym uszkadzającym nabłonek przewodu pokarmowego powodujący biegunki, a nawet zgon (+++ fasola, ++ soja, + groch, bobik)

Alkaloidy - są to zasadowe związki organiczne (+++ łubin gorzki, + łubin pastewny)

Oligosacharydy - są polisacharydami o unikalnej strukturze chemicznej charakteryzują się one silnymi właściwościami gazotwórczymi i to zarówno dla człowieka i dla zwierząt.

• czynnik antyżywieniowy - nasiona strączkowych

• a także korzyści zdrowotne - najnowsze badania.

Efekty zdrowotne oligosacharydów:

• stymulują rozwój pożytecznych bakterii

• ograniczają bakterie szkodliwe (chorobotwórcze)

• ograniczają poziom metabolitów toksycznych i enzymów

• zapobiegają biegunkom

• stymulują perystaltykę jelit

• obniżają poziom cholesterolu we krwi

Produkcja roślin strączkowych na świecie:

	Pow uprawy (mln ha)	plon	Zbiór (mln t)
Soja	67,2	2,11	141,5
Fasola	28,5	0,66	18,9
Orzech ziemny	22,9	1,18	27,0
Groch włoski	11,4	0,74	8,4
Bób	2,3	1,46	3,3
RAZEM	142,1	1,51	214,1

Powierzchnia uprawy roślin strączkowych w Polsce

	Tys ha	Plony (jadalne)	Plony (pastewne)	Zbiór (tys t)
1980	190	1,31	0,95	204
1990	307	2,20	1,90	599
1992	345	1,50	1,00
1998	150	2,10	1,82	250

Powierzchnia uprawy roślin strączkowych pastewnych na nasiona w Polsce (w tys ha)

Rok	bobik	Łubin past	peluszka	Wyka siewna
1995	12.5	21.6	12.6	7,4

Areał plantacji nasiennych (w tys ha)

	Groch siewny	bobik	Łubin
1990	22,3	16,4	13,0
1995	7,3	2,2	5,0

Przyczyny spadku areału roślin strączkowych:

• duża zmienność plonowania w latach (silna reakcja na niekorzystne warunki siedliska)

• niedocenianie roli roślin strączkowych w płodozmianie i ich ekologicznego znaczenia

• zmiany własnościowe i strukturalne w rolnictwie

• wzrost importowanej śruty sojowej

• dysproporcja pomiędzy ceną zbóż i ceną strączkowych (1:1,2 a powinno być 1;2)

Przyczyny dużej zmienności plonowania

• specyficzna reakcja roślin na warunki środowiska (przedłużenie wegetacji, nierównomierne dojrzewanie)

• błędy agrotechniczne (niewłaściwy dobór gleby i stanowiska, terminu i techniki siewu oraz ochrony roślin)

• pogorszenie zdrowotności nasion (patogeny zasiedlające okrywę i liścienie, oś zarodka przez grzyby saprofityczne)

• spadek areału plantacji nasiennych

Bobik

Charakterystyka form tradycyjnych bobiku

• rośliny o niezdeterminowanym rytmie wzrostu (NRW) w okresie tworzenia organów generatywnych obserwuje się przyrost masy wegetatywnej

• kwiatostany grona kątowe formują się w kątach liści na długości łodygi od 80 do 120cm

• okres kwitnienia waha się od 2 do 4 tyg (wyst zwykle 3 piętra kwiatowe - susza słabo kwitną i opadają)

Charakterystyka form samokończących

• rośliny o zdeterminowanym okresie wzrostu (ZWR) zakończone gronem wierzchołkowym w okresie formowania organów generatywnych następuje zahamowanie przyrostu organów wegetatywnych

• kwiatostany tworzą kwiaty w okółkach od 6 do 8 okółków

• okres kwitnienia 5-10 dni

Zalety form tradycyjnych

• wyższy plon nasion w porównaniu do form samokończących

• mniejsza wrażliwość na niekorzystne warunki środowiska

• wyższa zawartość białka

• mniejsza podatność na choroby grzybowe

• wyższa masa wegetatywna

Wady

• długi okres wegetacji 120dni w lata suche 160 w lata wilgotne

• duża podatność na wyleganie

• zbyt duża MTN uniemożliwia wysiew punktowy, duże przestwory międzykomórkowe zasiedlają grzyby

• zbyt wysokie rośliny - uniemożliwiają zakładanie ścieżek technologicznych - uszkodzenia szczytopwych części wierzchołkowych

• wymagają w lata wilgotne stosowania środków defoliujących

Zalety form samokończących

• niski wzrost 85-100cm umożliwia to stosowanie ścieżek technologicznych

• krótszy okres wegetacji o 2-3tyg w porównaniu do form tradycyjnych

• równomierne dojrzewanie

• są całkowicie odporne na wyleganie

• mniejsza masa MTN, regularny kształt

Wady

• większa wrażliwość na niekorzystne warunki środowiska (stres wodny)

• łatwość przekrzyżowania z formami tradycyjnymi (izolacja przestrzenna na plantacjach nasiennych do 3tys metrów)

• niższy plon w porównaniu formami tradycyjnymi od2 do 5 dt/ha

• mniejsza zawartość białka w nasionach

• większa podatność na choroby grzybowe

Skład chemiczny i wartość energetyczna nasion roślin strączkowych.

	Białko ogólne	Tłuszcz surowy	Bezazo zw wyciągowe	Włókno surowe	Popiół surowy	Wartoś energena (1kg s.m. MJ)
Łubin żółty	42	4,4	33,3	15,1	5,2	7,0
Groch jadalny	21,2	1,2	70,3
Groch past
Bobik	29,6	1,3	57,5	7,8	3,8	7,28
Wyka siewna
Wyka kosmata
Soczewica
Soja	35,1
fosola	25,1

Bobik zostawia w resztkach pożniwnych ok. 80-90kg N.

Kierunki hodowli bobiku:

• zwiększenie plenności odmian (szczególnie form samokończących)

• poprawa odporności odmian na choroby i szkodniki (u obu form)

• zwiększenie zawartości białka i poprawa jego składu aminokwasowego

• zmniejszenie substancji biologicznie czynnych nieżywieniowych w nasionach (odmiana Kaspar)

• skrócenie łodygi u form tradycyjnych

• skrócenie okresu wegetacji

• zmniejszenie masy 1000 nasion u form tradycyjnych (właściwy siew punktowy)

Agrotechnika

Wymagania klimatyczne bobiku:

• małe wymagania termiczne po siewie, kiełkują już w temp 1-2*C

• znosi kresowe przymrozki do 7*C

• umiarkowane warunki termiczne w czasie wegetacji (wpływają korzystnie na liczbę wytworzonych kwiatów, strąków i nasion)

• źle znosi upały (wysoka temp i mała ilość opadów sprzyja gromadzeniu białka)

• intensywne nasłonecznienie we wczesnych fazach rozwojowych zwiększa plon nasion

• ma bardzo duże wymagania wodne (roślina klimatu morskiego)

• najbardziej wrażliwy na brak wody w fazie kwitnienia i zawiązywania strąków

• nadmiar opadów w fazie kwitnienia i zawiązywania strąków przedłuża wegetację, zwiększa porażenie roślin patogenami grzybowymi, opóźnia dojrzewanie

Układ głównych parametrów pogodowych w okresie wegetacji bobiku (Hruszka 1995r.)

• rozwój wegetacji (po wschodach) - temp powyżej 10-11*C (suma opadów od 90 - 140 mm)

• w okresie wykształcania organów wegetatywnych (okres krytyczny) temp 15-16*C, opady 90-100 mm

• dojrzewanie nasion >15*C, opady 45-70 mm

Wymagania glebowe bobiku:

• gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym

• gleby zwięzłe zasobne w składniki pokarmowe, dobrze utrzymujące wilgoć (o wysokiej kulturze) kompleks pszenny bardzo dobry, dobry, żytni bardzo dobry

Najbardziej przydatne: czarnoziemy, lessy, czarne ziemie, mady średnie i ciężkie, gleby brunatne i bielicowe (wytworzone z iłów oraz gliny zwałowej).

Plonowanie bobiku na różnych glebach:

• Gleba brunatna właściwa, ciężka (33 - 58 % cz spławialnych) odczyn obojętny - plon 41 dt/ha

• Brunatna właściwa

Reakcja bobiku na jakość (klasę) gleby:

Klasa	Plon dt/ha	Plon %
III	37,2	100
IV	28,8	77
V	27,1	73

Przedplon:

• nie ma specjalnych wymagań co do przedplonów

• przerwa w uprawie po sobie i innych motylkowatych 4-5 lat (w przypadku wystąpienia niszczyka 6-7 lat)

• najlepiej wysiewać w 3-4 roku po nawożeniu obornikiem

• nie należy uprawiać po sobie oraz innych roślinach motylkowatych

• po zbożach ozimych lub jarych

Przerwa 5 letnia - 55,4 dt/ha - 100%

Przerwa 2 letnia - - 72%

Monokultura - - 54%

Uprawa roli:

• pełny zestaw uprawek pożniwnych (wapnowanie gleby o ile to konieczne)

• orka przedzimowa

Bobik reaguje bardzo korzystnie na zabiegi agromelioracyjne (np. głęboszowanie), szczególnie w warunkach gleb najzwięźlejszych z nieprzepuszczalnymi warstwami (podeszwa płużna).

Bobik - pobieranie składników pokarmowych przez 1 tonę plonu głównego + plon uboczny (kg).

N - 60,0

P - 6,0

K - 31,5

Mg - 3,3

Straty: (wynos z plonem, naddatek)

Zalecane dawki fosforu w zależności od zasobności i jakości gleby (kompleks 1 i 2) oraz ilości nawożenia: od 80 - do 200kg

Potas - w zależności od ilości uzyskanego plonu od 80 - 200kg

Nawożenie bobiku:

1,5 - 4,0 t/ha CaO

60 - 100 kg/ha P2O5

80 - 140 kg/ha K2O

20 - 30 kg/ha N (dawka startowa), ponieważ w początkowym okresie bobik musi korzystać z N; więcej azotu stosujemy kiedy rośliny są słabe i gdy zostanie uszkodzony system korzeniowy przez oprzędzika.

Dawki wapna magnezowego pod bobik w t czystego składnika: 1,5 - 2,5 t w zależności od zasobności i od gleby.

Wpływ nawożenia azotowego na plon nasion bobiku

Dawka N plon

• 44,0

• 46,9

• 46,9

• 43,1

powyżej 20-30 kg N nie powinniśmy stosować chyba, że przedplonem są zboża

G ę s t o ś ć s i e w u
Odmiany tradycyjne	Odmiany samokończące
40 - 60 roślin/m2	65 - 85 roślin/m2
W = [(liczba roślin/m2 x MTN) / zdolność kiełkowania]
W = (40 x 500) / 90 = 233kg	W = (70 x 450) / 90 = 350kg
Rozstawa rządów 15 - 25 cm

Siew:

1. zbyt duże zagęszczenie na 1 m2 powoduje:

1. zmniejszenie liczby strąków na roślinie

2. większą podatność na wyleganie

3. mniejszą zdrowotność

2. zbyt małe zagęszczenie powoduje:

1. silne zachwaszczenie łanu

2. obniżkę plonu

Termin siewu	Plon dt/ha	Plon %
Bardzo wczesny	36,1	100 %
Wczesny (10 dni później)	31,0	86 %
Późny (20 dni później)	26,9	74 %

W lata gdy wilgotność jest duża - wczesny siew wywołuje stres wodno-chłodny, wyst anormalne kiełkowanie, kiełek skręcony, wypadanie roślin, narażone są na choroby.

Głębokość siewu bobiku

O p t y m a l n a 6 - 8 cm
Lepsze ukorzenienie się roślin	Większa odporność na wyleganie	Umożliwia stosowanie herbicydów doglebowych

Zbyt głębokie umieszczenie osłabia żywotność i wigor nasion (stres termiczny).

Siew dosyć głęboki:

• Siewniki typu radełkowego

• Siewniki typu talerzowego

Wpływ głębokości na plon nasion:

Do 5 cm 28 dt/ha 84%

5-10 cm 34,0 dt/ha 100%

Pielęgnacja:

Bobik rośnie bardzo wolno, na glebach ciężkich występuje zaskorupienie.

Stosowane są 2 rodzaje pielęgnacji:

1. mechaniczną

2. chemiczną

Pielęgnacja mechaniczna

• od siewu do wschodów 1 x 2 krotne bronowanie (w przypadku niestosowania herbicydów doglebowych)

• w fazie 2-3 liści właściwych do osiągnięcia 8-10 cm wysokości bronowanie (w czasie najmniejszego turgoru roślin).

Nie wolno bronować w fazie wschodów (uszkadzanie roslin)

Skuteczność jest różna i zależy od:

• zachwaszczenia

• pogody

• warunków termicznych

Niszczenie skorupy i przewietrzanie gleby.

Herbicydy doglebowe w uprawie bobiku:

Afalon 50 WP	Stosować po zasiewie nie później niż 5 dni przed spodziewanymi wschodami bobiku
Comand 480 EC + Afalon
Pivot 100SL
Wisar 70WG
Azogard 50 WP
Bladex 50 WP
Linurex 50 WP
Sencor 70 WG

Stosujemy herbicydy też dolistne (na chwasty 2 liścienne)

Basagran 480 SL, Basagran 600 SL - I-zabieg 5-10cm wysokości roślin bobik, II-zabieg 7-10dni później.

Escort 263 EC, Pulsar 120 SL + Adbios 85 SL, Pulsar 120 SL + Hyspray 80 SL - od momentu wzejścia bobiku.

Herbicydy dolistne - na chwasty 1-liścienne:

Agil 100 EC	Gdy bobik wykształci 2-4 liście
Focus Ultra 100 EC
Fusilade super 125 EC
Targa
Pantera

Perz właściwy w uprawach bobiku:

Agil	Stosować po wykształceniu przez rośliny bobiku co najmniej 2-4 liści
Focus Ultra
Pantera
Select
Tagra
Tagra Super
Rodeo		Przed zbiorem bobiku zabieg wykonać gdy wilgotność nasion bobiku jest poniżej 30 %
Roundap 360 SL
Roundap Ultra

Ochrona bobiku:

• prawidłowe zmianowanie (przerwa 4 lata)

• zdrowy materiał siewny (kwalifikowany)

• zaprawianie nasion

• zwalczanie mszyc przenoszących wirusy

• stosowanie preparatów nalistnych

Choroby bobiku:

Rdza bobiku - wyst na liściach, łodygach i strąkach w postaci pylących skupień zarodników początkowo rdzawych, potem brunatnych, silnie porażone liście żółkną i opadają.

Zgnilizna korzeni - powodują różne gatunki grzybów z rodzaju Fusarium, choroba wyst w ciągu całego okresu wegetacji, duże wgłębne nekrozy na korzeniach głównych oraz podgniwanie korzeni bocznych.

Czekoladowa plamistość - silnie porażone liście czernieją, schną i opadają na łodygach podłużne smugi barwy początkowo czekoladowej, a następnie brunatnej, również na kwiatach, strąkach, nasionach i powstają ciemne plamy.

Askochytoza bobiku - szarobrunatne plamy na liściach, łodygach i strąkach, silnie porażone strąki mogą pękać, a na nasionach tworzą się ciemne plamy.

Zaprawy nasienne zalecane dla bobiku:

Prelude specjal	Zgorzel siewek Zgnilizna korzeni
Sarfun
Vitavax
Zaprawa nasienna T
Apron
Captan
Dithane
Pencozeb
Zaprawa funaben T

Później zaprawić szczepionką Nitraginą

Benlate	Plamistość bobiku Czekoladowa plamistość Opryskiwać zapobiegawczo lub po wystąpieniu pierwszych objawów choroby w czasie potrzeby zabieg powtórzyć 2x
Bravo
Dithane

Rdza bobiku - Dithane, Mencozeb

Szkodniki:

Mszyca trzmielinowo-burakowa

Niszczyk zjadliwy - należy do nicieni w ostatnich latach występują na bobiku w wielu rejonach kraju szkodnik kwarantannowy, źródło porażenia roślin w warunkach polowych, zakażona gleba, części martwych roślin.

Oprzędzik pręgowany - chrząszcze żerują na wschodzących roślinach, .............. charakterystyczne ząbki na liściach, z jaj składanych w pobliżu szyjki korzeniowej, wylęgłe larwy wyżerają ich zawartość.

Strąkowiec bobowy - chrząszcze składają jaja na młodych strąkach, wylęgłe larwy wgryzają się do nasion.

Mszyca trzmielinowo-burakowa

Gaucho	Można stosować łącznie z zalecanymi zaprawami grzybobójczymi
Super Homal
Zaprawa Diafuran
Zaprawa Furadan
Zaprawa Marshal
Alfamor		Opryskiwać w okresie nalotu form uskrzydlonych. W razie konieczności zabieg powtórzyć po 10-14 dniach. W okresie kwitnienia należy stosować preparaty nieszkodliwe dla pszczół wyłącznie wieczorem
Decis
Karate
Zolone
Fastac

Oprzędzik pręgowany

Mesurol	Można stosować łącznie z zalecanymi zaprawami grzybobójczymi.
Promet
Zaprawa Diafuran
Zaprawa Furadan
Zaprawa Marshal
Decis		Opryskać wschodzące rośliny po pojawieniu się chrząszczy.
Zolone
Karate

Strąkowiec bobowy

Decis	Próg szkodliwości w okresie formowania strąków 2 chrząszcze na 1 m2 lub 1-2 chrząszcze na 50 roślinach.
Karate
Zolone
Talstar

Zbiór bobiku:

• w lata suche rośliny form tradycyjnych dojrzałość osiągają po 120 dniach. W latach wilgotnych 140-150 dniach od siewu.

• Formy samokończące dojrzewają równomiernie nawet w lata wilgotne (nie wymagają stosowania preparatów przyspieszających dojrzewanie).

• Do zbioru nasion przystępujemy gdy ich wilgotność wynosi 15-20% (niższa: powoduje uszkodzenia mechaniczne okrywy nasiennej, a wyższa zniekształcenie nasion).

• Na plantacjach nie zachwaszczonych możemy stosować preparat Harwade w okresie zmiany barwy strąka z ciemnozielonego na jasnozielony.

• Fromy tradycyjne w lata wilgotne wymagają desykacji.

Przyspieszenie dojrzewania bobiku:

Harvade 250EC- w fazie gdy strąki nabiorą wyglądu pergaminowego, a nasiona łatwo odpadają od strąków zbiór po 14-21 dniach.

Środki zalecane do desykacji bobiku:

Basta 150SL	W okresie, gdy 80% strąków sczernieją, a pozostałe brązowieją
Reglone 200SL
Reglone Turbo

Groch pastewny - peluszka

GROCH

• wielostronne użytkowanie: konsumpcyjne i paszowe

• duża rozbieżność między plonem biologicznym a technologicznym (osypywanie się nasion, straty do 50%)

• odznacza się małą odpornością na wyleganie (wyjątek odmiany wąsolistne)

• korzystnie wpływa na żyzność gleby (resztki pożniwne)

• pozostawia bardzo dobre stanowiska dla ozimin (krótki okres wegetacji)

• wartościowa zielonka (zbiór w fazie kwitnienia 17-18% białka ogółem w s.m.)

• duża wartość odżywcza nasion (wysoka zawartość lizyny)

Kierunki hodowli grochu:

• plenność

• odporność na wyleganie

• zwiększenie zawartości białka i poprawa jego składu aminokwasowego

• tworzenie form mniej podatnych na choroby i szkodniki.

Wymagania klimatyczno - glebowe

• kiełkowanie nasion 2-3*C

• znosi przymrozki do -5*C

• wymaga opadów: kwiecień 40mm, maj 65mm, czerwiec 70mm, lipiec 45mm.

• Największe zapotrzebowanie na wodę do 20 dni przed kwitnieniem do 10 dni po kwitnieniu (120 - 140 mm)

• Roślina dnia długiego

Wymagania glebowe grochu: (groch jadalny ma wyższe wymagania)

• odczyn zbliżony do obojętnego (pH od 6,5 do 7,2)

• odmiany jadalne - gleby kompleksu pszennego i żytniego b dobrego

• odmiany pastewne - gleby kompleksu pszennego wadliwego, żytniego bardzo dobrego, żytniego dobrego.

Przedplon

• najlepszy, rośliny zbożowe w 3 lub 4 roku po oborniku (okopowe silny rozwój wegetatywny, wyleganie - nie sprzyja wytwarzaniu nasion)

Uprawa roli uzależniona od przedplonu:

• wcześnie-schodzące (pełen zestaw uprawek)

• późno-schodzące

kultywatorowanie wiosenne nie powinniśmy stosować w uprawie strączkowych.

Nawożenie: (wynos z plonem + naddatek)

Pobieranie składników pokarmowych przez 1 t. plonu głównego + plon uboczny (kg)

N - 50,7

P - 5,9

K - 25,7

Ca - 18,5

Mg - 3,2

Nawożenie grochu:

1,5 - 3,0 t/ha CaO

80 - 120 kg/ha P2O5

140 - 200 kg/ha K2O

20 - 30 kg/ha N (dawka startowa)

Im zasobność gleby niższa a plon wyższy to dawki nawozowe wyższe.

Fosfor i potas stosować pod pług. Gleba lżejsza może być wypłukany lub na pagórkach może być stosowany wiosną. Dawka N zawsze przed siewem.

Siew

Termin bardzo wczesny do 15 IV w Polsce północno-wschodniej, przełom marca i kwietnia na południu Polski. Termin siewu jest to czynnik beznakładowy (wcześniejszy lepiej wpływa na obfitsze kwitnienie, wyższe plonowanie).

Obsada roślin grochu (szt/m2)

• odmiany jadalne średnio i długo-łodygowe 80-100

• odmiany krótko-łodygowe i wąsolistne do 120

• odmiany pastewne długo-łodygowe 75, o krótkich łodygach 100

rozstawa rzędów 15 - 20 cm, głębokość siewu 5-6 cm

zasada: przy stosowaniu herbicydów doglebowych siejemy głębiej

lżejsza gleba - głębiej wysiew

zwięźlejsza gleba - płycej wysiew

groch początkowo rośnie bardzo wolno - podatny jest na zachwaszczenie.

Pielęgnacja mechaniczna grochu.

• bronowanie zasiewów (skośne do rzędów) przed wschodami

• unikać bronowania w momencie wschodów (uszkodzenie siewek)

• po wschodach do osiągnięcia przez rośliny wysokości ok. 5cm

Nie należy bronować przed wschodami po zastosowaniu herbicydów doglebowych.

Herbicydy doglebowe:

Afalon Linurex Linusol	Stosować zaraz po zasiewie
Azogard Prometrex 50 WP Gesard 500 SC

Lepsza skuteczność herbicydów gdy kiełek przerywa okrywę nasienną.

Gdy wystąpi owies głuchy

Avadex BW 400 EC	Stosować od 2 tygodnia do 1 tygodnia przed siewem, zaraz po zabiegu, 2x wymieszać bronami z glebą na głębokość 5-7 cm
Avadex BW 480 EC

Herbicydy dolistne (perz właściwy w fazie 4-6 liści równocześnie są zwalczane chwasty jednoroczne jednoliścienne)

Agil 100EC

Focus Uiltra 100EC

Fusilade Super

Stosować nie wcześniej niż w fazie 2-4 liści grochu Graminicydem Agil 100 EC perz właściwy możemy stosować dawkami dzielonymi.

Herbicydy dolistne (chwasty 2-liścienne w fazie 3-4 liści)

Barox Basagran 480 SL Basagran + Adpest Basagran + olemix

Stosować gdy rośliny grochu osiągną 6-12 cm, wysokości tj w fazie pierwszych wąsów czepnych.

Herbicydy dolistne (chwasty 2-liścienne)

Każdy z zabiegów wykonywać w fazie liścieni do początku I-pary liści właściwych: I-abieg w fazie od 6 cm wysokości, II-zabieg 7-10 cm.

Choroby grochu

Askochytoza - jedna z najczęściej występujących chorób. Pierwotnym źródłem zakażenia są nasiona dlatego należy stosować materiał siewny zdrowy i zaprawiany.

Mączniak prawdziwy - objawia się w postaci białego puszystego nalotu na roślinach. Silne porażenie - ograniczenie fotosyntezy i rozwój roślin, co prowadzi do obniżki plonu.

Mozajka zwykła- wywołuje ją wirus PMV, przejaśnienia nerwów, liście marszczą się, rośliny karłowacieją - niszczenie mszyc, wczesny siew

Fungicydy

Askochytoza

Brawo 500 SC

Dithane środki o działaniu kontaktowym

Mancozeb

Pencozeb 80 WP

Zaprawianie nasion - Captan, Dithane, Kaptan

Rdza grochu

Dithane, Mancozeb, Penncozeb - opryski do stosowania zapobiegawczego

Szkodniki

Oprzędzik pręgowany - żeruje na napęczniałych nasionach w czasie chłodnej wiosny. Najbardziej wrażliwy jest groch do fazy 6 liści. W późniejszym okresie wygryza brzegi liści tworząc charakterystyczne zatokowe ząbki, larwy wygryzają brodawki korzeniowe, a starsze żerują na korzeniach.

Mszyca grochowa -

Wciornastek grochowiec - występuje często z mszycą opanowuje on wierzchołki pędów, kwiatostanów, młode strąki (w jednym kwiatku 5-15 larw).

Pachówka strąkóweczka -

Środki ochrony roślin

1. Oprzędziki

Zaprawianie - mesurol, super homal, zaprawione nasiona przeznaczyć do siewu. Zaprawy można stosować łącznie z zalecanymi zaprawami grzybobójczymi.

Opryski - Decis, Chwastac, Talstar, Owadofos, Fastac; próg szkodliwości w okresie wschodów do stadium 2-3 liści - 10% roślin z uszk liśćmi.

2. mszyca: decis, fastac, karate, zolone - opryskiwać w okresie nalotu form uskrzydlonych. Na plantacjach z kwitnącymi chwastami przestrzegać prewencji podanych w tabeli szkodliwości środkami ochrony roślin dla pszczół.

3. pachówka strąkóweczka; próg szkodliwości 1 złoże jaj na 3 roślinach; opryskiwać w początkowym okresie masowego wylegania się gąsienic; karate

4. wciornastki: Alfamor, Cyperkil, Talstar; opryskiwać w momencie pojawienia się szkodnika.

Zbiór:

Przyspieszenie dojrzewania grochu

Harvade 250EC - w fazie gdy strąki nabiorą pergaminowego wyglądu, a nasiona łatwo odpadają od strąków.

Spodnam 555SC - gdy większość strąków straciło intensywną barwę i zaczęło żółknąć.

Środki zalecane do desykacji grochu

Basta 150 SL

Basta 200 SL

Reglone 200 SL

Stosować gdy rośliny zaczynają żółknąć, górne strąki staja się pergaminowe a dolne brązowe i suche

Groch pastewny w siewkach mieszanych:

• uprawa uzasadniona tylko dla odmian długo-łodygowych

• komponenty mieszanek - najczęściej owies i jęczmień jary, rzadziej gorczyca biała, bobik, łubin wąskolistny i żółty

• przy doborze komponentów uwzględnić długość okresu wegetacji oraz wymagania środowiskowe

• udział grochu pastewnego w mieszance północno-wschodnia Polska 30 %, południowo-zachodnia gleby lżejsze - do 80%, średnie 40%

• N-przedsiewnie 40 kg/ha oraz początek strzelania w źdźbło zbóż 30-40kg

Upraw grochu na zieloną masę:

• odmiany grochu pastewnego (o dłuższych łodygach i bogatym ulistnieniu)

• uprawa może być zlokalizowana na glebach mocniejszych

• w siewie czystym wysiew ok. 1000 nasion na 1m2

• opóźnienie terminu siewu o 7-14 dni w porównaniu z uprawą na nasiona

• zbiór grochu w fazie płaskiego strąku

Uprawa grochu pastewnego w mieszankach:

• najlepsze rezultaty uzyskuje się w mieszankach wieloskładnikowych

• dobór komponentów zależy od warunków glebowych, poziomu nawożenia i sposobu uprawy (plon główny; wtóry, poplon, ścierniskowy)

• spośród zbóż najczęściej stosuje się: owies i kukurydza; z roślin niemotylkowatych: słonecznik; rzadziej gorczyca lub facelia; z roślin strączkowych: bobik

ŁUBINY

Znaczenie gospodarcze łubinu żółtego

• roślina strączkowa gleb lekkich

• wysoka zawartość białka o dobrej wartości biologicznej i małej zawartości substancji antyżywieniowych

• w uprawie na zieloną masę dają wartościową paszę objętościową

• w zmianowaniu spełnia ważną rolę rośliny przerywającej następstwo zbóż po sobie (substancja organiczna, azot)

• głęboki system korzeniowy, ułatwia pobieranie trudno przyswajalnych związków fosforu i potasu

• rośliny bardzo dobrze ulistnione charakteryzują się wysokim współczynnikiem wykorzystania energii słonecznej (4,8%)

wada: stosunkowo długi okres wegetacyjny

Łubin wąskolistny - znaczenie gospodarcze

• wartość gospodarcza mniejsza niż łubinu żółtego (mniej białka)

• zalety - średnio o 10-12 dni krótszy okres wegetacji w porównaniu z łubinem żółtym (możliwość uprawy na północy Polski)

• charakteryzuje się większymi możliwościami plonotwórczymi niż łubin żółty, masa pozostawionych resztek pożniwnych jest wyższa

• ujemna cecha u niektórych odmian, łatwo pękają strąki

Łubin biały - znaczenie gospodarcze

• charakteryzuje się największymi możliwościami plonotwórczymi z wszystkich łubinów

• posiada wysokie wymagania glebowe i zbyt długi okres wegetacyjny (uprawa na nasiona w środkowej i południowej Polsce)

• mało przydatny do uprawy na zieloną masę ze względu na wysokość kosztu materiału siewnego

Niektóre cechy morfologiczne

Forma	Długość roślin (cm)	Wysokość osadzenia 1-strąka (cm)	MTN	Liczba nasion w strąku	Plon
Tradycyjna	91-93	78	148	3,4	0,5-1,3
Termoneutralna	76-86	64	165	3,7	1,3-1,6
samokończąca	79-86	65	145	3,0	0,7-1,7

Wymagania klimatyczne łubinów

• łubin żółty i biały kiełkują w temp 4-5*C znoszą przymrozki do -8*C

• łubin wąskolistny kiełkuje w temp 3*C, wytrzymuje spadek temp do -9*C

• w fazie liścieni rośliny są bardziej wrażliwe na obniżenie temp niż w fazie kilku liści

• układ temperatur od siewu do wschodów ma decydujący wpływ na pokrój roślin, cechy struktury plonu i długość okresu od siewu do kwitnienia.

Rośliny charakteryzują się dużą wrażliwością na niedobór wody w okresie kiełkowania (pobór 170% masy nasion)

• optymalna wilgotność gleby dla łubinu żółtego i wąskolistnego wnosi 55% a łubinu białego 70% pojemności wodnej

• susza podczas pąkowania, kwitnienia i wykształcania strąków powoduje zasychanie i opadanie zawiązków pąków kwiatowych bądź strąków

• największe zapotrzebowanie na wodę ma łubin biały a najmniejsze łubin żółty

Wymagania glebowe łubinu żółtego:

• optymalne pH gleby 5-6

• nie znosi gleb o odczynie obojętnym, zasadowym oraz świeżo wapnowanych (chloroza)

• charakteryzuje się najmniejszymi wymaganiami glebowymi

• najlepiej plonuje na glebach kompleksu żytniego dobrego (zaw części spławialnych 5-15%)

Wymagania glebowe łubinu wąskolistnego

• optymalne pH gleby 6-7

• gleby kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego

Wymagania glebowe łubinu białego

• optymalne pH 6-7

• największe wymagania glebowe spośród gat łubinów uprawianych w Polsce (kompleks pszenny wadliwy, żytni bardzo dobry)

• najlepiej nadaje się gleby brunatne i bielicowe wytworzone z mocnych szczerków, lżejszych glin i lessów a także nie zwięzłe i zmeliorowane czarne ziemie

Przedplon i uprawa roli:

• najlepsze przedplony rośliny zbożowe (3-4 rok po oborniku)

• rośliny okopowe na oborniku powodują nadmierny rozwój masy wegetatywnej oraz przedłużeniu wegetacji

• stanowisko po ziemniaku stwarza niebezpieczeństwo zakażenia roślin chorobami

• powrót łubinu na to samo pole nie częściej niż co 4-5 lat

Uprawa roli - pełen zestaw uprawek pożniwnych a później jesienią głęboka orka przedzimowa. Wiosną gleby lekkie tylko bronowanie, bardziej zleżałe kultywatorujemy kultywatorem o zębach sztywnych sprzężony z broną średnią lub wałem strunowym.

Pobranie składników pokarmowych przez 1t plonu głównego + plon uboczny w kg

N - 81

P - 10,9

K - 51,4

Ca - 24,9

Mg - 6,8

Nawożenie łubinu

• wapnowanie gleby pod przedplon tylko dla łubinu białego (przy pH poniżej 4,5) dawka 1t/ha CaCo3

• fosfor 60-100 kg/ha P2O5 - uwzględniając zasobność gleby i wynos z plonem

• potas 120-180 kg/ha K2O uwzględniając zasobność gleby i wynos z plonem

Siew

• wczesny termin siewu warunkuje uzyskanie wysokich plonów (w części poł-zach przełom marca początek kwietnia, na północy do 15 IV)

• optymalna obsada łubinu żółtego i wąskolistnego 100-125 roślin na 1m2 (120-140kg/ha)

• optymalne zagęszczenie łubinu białego 60-80 roślin na 1m2 (220-260kg/ha)

• rozstawa rzędów 15-20cm łubin żółty i wąskolistny, 25-30cm łubin biały

• głębokość siewu 3-4cm łubin żółty i wąskolistny, 4-5cm łubin biały

Pielęgnacja - łubiny rosną początkowo bardzo wolno - podatne na zachwaszczenie (zależne od przedplou)

Pielęgnacja mechaniczna łubinu

• bronowanie przed wschodami roślin

• następny termin łubin żółty w okresie listnienia a pozostałe podczas początkowego formowania pędów

Zabiegi mechaniczne wpływają korzystnie na tworzenie brodawek korzeniowych.

Nie bronować w okresie wschodów

Herbicydy w uprawie łubinów

Afalon, Linurex, Azotop, Metron, Bladex

Chwasty 2-liścienne przedwschodowo Stosować bezpośrednio po siewie

Stomp, Topogard, Command+Afalon, Command+Bladex

Chwasty 2-liścienne, stosować bezpośrednio po siewie. Stomp 330EC i Stomp 400S.C. stosować tylko w łubinie żółtym. Command 480EC stosować w łubinie białym i żółtym.

Chwasty 1-liścienne stosować od fazy 2-3 liści łubinu Herbicyd Pantera 040EC stosować tylko w łubinie żółtym, można nim zwalczać chwasty prosowate dawkami dzielonymi.

Na perz właściwy w łubinie
Rodeo, Roundap	Wykonać gdy wilgotność nasion łubinu jest poniżej 30%.

Antraknoza - choroba łubinów wywołana przez gat grzyba z rodziny Colleotrichum - zauważalna na polu w okresie kwitnienia pędu głównego i zielonych strąków. Na łodygach tworzą się eliptyczne plamy koloru różowo-łososiowego aż do brunatnego. Duże plamy.

Zapobieganie:

• wysiew zdrowego materiału siewnego

• stosowanie zapraw nasiennych o przedłużonym działaniu grzybobójczym

• przestrzeganie przerw w uprawie łubinu 3-4 lata

• przeciwdziałanie mechanizmom rozprzestrzeniania się infekcji (pojazdy rolnicze, maszyny uprawowe)

• przyorywanie resztek pożniwnych i niszczenie chwastów

Zaprawy nasienne

Sarfun, Sibutol, Zaprawa Funaben T, zaprawa nasienna T

Zgorzel siewek, fuzaryjne więdnięcie, mączniak prawdziwy

Odporność odmian łubinów:

Odmiany łubinów o wyraźnie mniejszej podatności na fuzaryjne więdnięcie:

• łubin wąskolistny: Bar, Troll

• łubin żółty: Cybis, Lidar, Markiz, Piast

Odmiany łubinów o wyraźnie mniejszej podatności na mączniaka prawdziwego

• wąskolistny - Mirela

• żółty - Popiel

szkodniki łubinu:

• mszyca trzmielinowo-burakowa

• mszyca grochowa

• oprzędzik szary

Primor

Mesurol Oprzędzik szary

Zbiór:

• łubin wąskolistny dojrzewa stosunkowo najwcześniej (połowa sierpnia)

• łubin żółty i biały ma dłuższy okres wegetacji (przełom sierpnia i września) szczególnie łubin żółty o niezdeterminowanym wzroście dojrzewa nierównomiernie w lata wilgotne, przedłuża wegetację, wymaga więc desykacji.

• Zbiór jednoetapowy - kombajnem (w przypadku nierównomiernego dojrzewania może zachodzić konieczność zbioru dwuetapowego)

Przyspieszenie dojrzewania:

Harvade - na początku dojrzewania roślin gdy nasiona łatwo oddzielają się od strąków ok. 14-21 dni przed przewidywanym zbiorem.

Środki zalecane do desykacji:

Basta - gdy przynajmniej połowa strąków zbrunatnieje a nasiona osiągną dojrzałość fizjologiczną

Reglone

WYKA - nie ma dużego znaczenia (nie uprawia się na nasiona tylko na zieloną masę).

Wyka ozima (kosmata) - jest cenną rośliną motylkowatą w poplonach ozimych na zieloną masę lub do bezpośredniego skarmiania, bądź też na zakiszanie. Uprawia się najczęściej z żytem ozimym.

Kierunki hodowli wyki:

• uzyskanie odmian wyki siewnej (jarej) charakteryzującej się dużym plonem nasion i niską zawartością glikozydu wicianiny.

• Hodowla odmian odpornych na wyleganie i samokończących

• Skrócenie okresu kwitnienia i dojrzewania wyki kosmatej.

• Poprawa zimotrwałości wyki kosmatej.

Formy	Długość łodygi	Wysokość osadzenie 1-strąka (cm)	MTN	Plon (t/ha)
Tradycyjna	133	41	55,1	2,2
Samokończąca	63	62	57,4	1,3

Wymagania klimatyczne wyki siewnej (jarej):

• znosi wiosenne przymrozki do -5*C (siew bardzo wczesny)

• od skiełkowania do początku kwitnienia wymagają sumy temp ok. 900*C a do dojrzałości pełnej od 1720 do 1920*C

• zapotrzebowanie na wodę tego gatunku jest duże szczególnie w okresie kwitnienia i wykształcania strąków

• roślina dnia długiego

Wymaganie klimatyczne wyki kosmatej:

• w okresie zimy znosi spadki temp do -15*C (nawet do -18*C)

• niebezpieczne są duże wahania temp na przedwiośniu (rozhartowanie)

• charakteryzują się mniejszymi wymaganiami wodnymi niż wyka siewna (liście omszone, niższy współczynnik transpiracji).

• Roślina dnia długiego

Wymagania glebowe:
Wyka siewna	Wyka kosmata
Kompleks pszenny dobry, pszenny wadliwy	Kompleks żytni dobry i żytni słaby

Wyka kosmata na glebach zbyt żyznych przedłuża kwitnienie i dojrzewanie, dobrze rozwija się i plonuje na glebach o odczynie lekko kwaśnym.

Przedplony: (najlepsze zbożowe, 3-4 rok po oborniku)

Uprawa roli: uzależniona od przedplonu (wcześnie schodzący z pola - pełen zestaw uprawek).

Nawożenie:

• w zasiewach czystych wykę nawozi się podobnie jak groch pastewny

• w mieszankach ze zbożami 80-100 kg/ha P₂O₅, 120-140 kg/ha K₂O, 30-60 kg N/ha

Wyka siewna reaguje korzystnie na zawożenie molibdenem (bujniejszy wzrost, większa zawartość białka w nasionach).

Siew:

• termin - przełom marca i kwietnia

• opóźnienie siewu - gorsze warunki wilgotnościowe i terminowe dla jarowizacji (obniżka plonu)

• uprawa w siewie czystym wskazana w regionach o mniejszej sumie opadów ponieważ ma duże skłonności do wylegania

• zasiewy mieszane zmniejszają ryzyko wylegania i ułatwiają zbiór

• optymalna obsada wyki w siewie czystym 200szt/m2 (100-160kg/ha)

• rozstawa rzędów 15-20cm głębokość siewu 5-6cm

Siewy mieszane wyki siewnej:

• w rejonach wilgotnych 50 roślin wyki+350 roślin owsa na 1m2

• w warunkach południowo-zachodniej Polski 120 roślin wyki+200 owsa na 1m2

• dla celów nasiennych 120 roślin wyki+75 gorczycy sarepskiej/1m2

• dobre warunki daje wysiew około 100kg wyki + 5-7kg gorczycy białej (zaleta - gorczyca biała nie osypuje się)

• uprawa wyki siewnej z bobikiem jest możliwa na glebach żyznych i wilgotnych (30kg wyki i 150kg bobiku na 1ha)

Wyka kosmata

• uprawia się na nasiona w mieszance z żytem ozimym

• przedplon - zboża (jęczmień, owies, ziemniak wczesny)

• zasada uprawy roli także jak dla żyta

• nawożenie mineralne (60-80 kg/ha P2O5 i 100 kg/ha K2O oraz 40-60 kg N/ha - z tego 1/3 przedsiewnie

• termin siewu wyki o 7-14 dni wcześniejszy od optymalnego terminu

• obsada 20-30 szt/m2 (8-12kg wyki kosmatej)

• w zasiewach mieszanych wyki z żytem nie stosuje się zabiegów pielęgnacyjnych

• zbiór mieszanek jednoetapowo w fazie pełnej dojrzałości żyta

Uprawa wyki siewnej na zieloną masę:

• na glebach żyźniejszych i dobrze uwilgotnionych (w stanowisku bliższym od obornika)

• nawożenie mineralne podobne jak w uprawie na nasiona

• normę wysiewu zwiększa się o 10-25%

• siew opóźniony o 10-15 dni w porównaniu z uprawą na nasiona

• w mieszankach wyka ze zbożami i roślinami strączkowymi

• dobór komponenetów o podobnym rytmie rozwojowym i wymaganiach

• zwiększenie udziału wyki w mieszankach w porównaniu z uprawą na nasiona

Wyka kosmata na zieloną masę:

• najczęściej z żytem w poplonie ozimym

• udział wyki w mieszance: 150 roślin na 1m2 + 250 roślin żyta na 1m2 (40-60 kg/ha wyki + 70-80 kg/ha żyta najlepiej odmiany Postar)

• nawożenie azotowe 30-50 kg N/ha przed ruszeniem wegetacji żyta

• w przypadku słabego przezimowania dawki azotu zwiększamy do 120 kg/ha

• zbiór do bezpośredniego skarmiania w fazie kłoszenia żyta zakiszanie - gdy wyka osiągnie fazę pełnego kwitnienia

Pielęgnacja wyki siewnej:

• w uprawach w siewie czystym bronowana w czasie początkowego rozwoju roślin

• w mieszankach z gorczycą nie wymaga bronowania.

Szkodniki wyki:

Mszyca wykowa - Decis, Primor

• zaprawy:

Oprzędzik pręgowany -

Zbiór wyki siewnej:

• termin zbioru, gdy dolne strąki osiągają dojrzałość pełną

• rośliny dojrzewają

• w mieszankach dojrzewa szybciej i równomiernie a roślina podsiewająca umożliwia zbiór jednoetapowy

Środki zalecane do desykacji wyki:

Reglone 200SL - w okresie, gdy co najmniej 90% strąków dojrzało a nasiona łatwo oddzielają się od strąków

ROŚLINY MOTYLKOWATE DROBNONASIENNE - WIELOLETNIE

• mają bardzo duże znaczenie

• mogą być użytkowane wielostronnie

• na zieloną masę

• na kiszonkę (słabo się zakiszają ze względu na dużą ilość białka)

• na susz

• znoszą udeptywanie (koniczyna biała)

KONICZYNY:

1. czerwona - ma duże znaczenie

2. biała

3. biało-różowa (szwedzka)

4. inkarnatka

LUCERNY - ma także duże znaczenie

KOMONICA, PRZELOT, NOSTRZYK, ESPARCETA, SERADELA

Rośliny miododajne:

1. nostrzyk (zawiera humarynę, mało chętnie zjadane przez zwierzęta)

2. komonica biała

Powierzchnia zasiewów, zbiory i plony.

rok	Powierzchnia (tys/ha)	zbiory	Plon siana
1990	782		47,2 dt/ha
1998	333	2971 tys ton	51,8 dt/ha

Motylkowate drobnonasienne:

Zalety:

• wysoka wartość pastewna i pokarmowa

• stosunkowo niskie nakłady na uprawę

• niski koszt produkcji np. 1 kg białka ogólnego lub 1 kg s.m.

• wysoka produktywność z 1ha

• długi okres użytkowania

• wielokośność, wielokierunkowość użytkowania (bieżące skarmianie, siano, kiszonka, susz przemysłowy)

• zwiększają aktywność biologiczną i żyzność gleby

• wysoka wartość przedplonowa (pozostawiają dużo resztek pożniwnych - wąski stosunek C:N)

Skład chemiczny suchej masy zielonki roślin motylkowatych drobnonasiennych z pierwszego pokosu w zależności od fazy rozwojowej lucerny.

Faza rozwojowa	Białko ogólne	Tłuszcz sur	Włókno sur	Zw bez=N wyciąg	popiół
Przed kwitnieniem	26,0	3,7	21	37,4	11,4
Początek kwitnienia	19,2	2,6	30	38,0	9,7
Pełnia kwitnienia	17,5	2,5	34	37	9,0

Dla koniczyny czerwonej - białko ogólne 22,2 -przed kwitnieniem, 16,1 - początek kwitnienia

Zawartość białka w lucernie mieszańcowej.

W 1 roku użytkowania zawartość białka jest najwięcej 20,0%

Wiązanie wolnego azotu przez bakterie:

Koniczyna czerwona jest zdolna do wiązania od 40-700 kg/ha/rok, a sadela 20-200kg/ha/rok

Motylkowate wieloletnie (drobnonasienne)

Wady:

• skłonność do silnego zachwaszczenia (chwasty wieloletnie kompensacyjne)

• brak herbicydów do zwalczania chwastów (Basagram - poparzenia roślin)

• wolne tempo wzrostu w roku zasiewu

• mała konkurencyjność z chwastami

• przesuszenie gleby

• luksusowe pobieranie K (jednostronne wyczerpanie skł pokarmowych z gleby)

• trudności w zawiązywaniu owoców i nasion (zapylanie)

• płożące łodygi

• niektóre rośliny lub nasiona zawierają substancje trujące (melitol, kumaryna, pochodne kwasu pruskiego).

Rośliny motylkowate drobnonasienne ze względu na początkowy powolny wzrost charakteryzują się wypadaniem siewek.

Przyczyny wypadania siewek:

• zły dobór rośliny ochronnej (jęczmień)

• niewłaściwe użytkowanie rośliny ochronnej

• długie zaleganie słomy (powyżej 5 dni)

• zbyt obfite nawożenie N rośliny ochronnej

• zbyt długie użytkowanie ściernianki (X-XI)

• choroby zgorzeli siewek (fuzariozy, uwiąd, rak koniczyny)

• zbyt częste koszenie (5-6 pokosów)

• niewłaściwy dobór siedliska i stanowiska

• niewłaściwa odmiana

• zbyt wysokie koszenie (pędy boczne wyrastają z pąków na pędach głównych, pędy cienkie, krótkie)

• unikać koszenia np. orkanem (najlepiej kosiarki rotacyjne)

• głód azotowy (20 kg N/ha po zbiorze każdego odrostu)

Sposoby siewu motylkowatych drobnonasiennych: (2 sposoby)

• czysty (wysiew tylko 1 gatunku np. koniczyna)

• mieszany (koniczyna+lucerna, lucerna+trawa)

Zarówno w siewie czystym i mieszanym możemy uprawiać w roślinie ochronnej lub bez rośliny ochronnej.

1. Bez rośliny ochronnej > na ziarno (zboże j. jary)

• zielona masa

2.

Techniki siewu:

1. rzutowy (ręczny)

2. rzędowy (siewnikami) - lepszy, równomierny

1. Siew łączny - jednoczesny motylkowatych z rośliną ochronną - razem rośliny motylkowe i zboża (nie właściwy, nasiona zbóż mają większą masę, następuje rozsortowanie)

2. Siew rozdzielczy - jednoczesny - za jednym przejazdem wysiewamy zboże 3-5cm głębokość, w następnym przejeździe w międzyrzędzia roślinę motylkowatą albo też w poprzeg siew.

Wysiew roślin motylkowatej w roślinę ochronną:

- wysiewamy najpierw zboże i w fazie 3-4 liści wysiewamy roślinę motylkowatą (przy pielęgnacji mechanicznej przed bronowaniem). Przy glebach podatnych na zaskorupienie.

Jeśli przeznaczamy na zieloną masę to w siewach mieszanych.

Siew bez rośliny ochronnej:

• nie zapewnia wysokiego plonu w roku zasiewu

• plantacja silnie zachwaszcza się (przykaszanie nie niszczy chwastów, a osłabia roślinę motylkowatą).

• Brak dobrych herbicydów (Basagran niebezpieczny, tolerują w fazie 2-3 trójlistków)

• W roku zasiewu zbiór 1 odrostu tylko w fazie początkowego kwitnienia (zabezpieczona dostatecznie ilość węglowodanów odprowadzanych do szyjki korzeniowej)

• Stosuje się przy uprawie na nasiona oraz w siewach letnich

Terminy siewu roślin motylkowatych drobnonasiennych:

1. termin wczesny wiosenny (w momencie siewu rośliny ochronnej)

zalety: - dobre ukorzenienie siewek

• dużo wody, rośliny lepiej odrastają i zimują

• zalecany gdy gleba nie ma skłonności do zaskorupiania i zachwaszczenia

1. wiosenny - opóźniony (bronowanie pielęgnacyjne zbóż - 3-4 liść właściwy)

• zalecany gdy gleba ma skłonność do zaskorupiania i zachwaszczenia

• wschody gorsze o 20-30%

• wypadanie siewek

• słabsze osrastanie

1. letni - czerwcowy (po zbiorze poplonu ozimego)

• bez rośliny ochronnej

• uprawa na nasiona

• siew w szerokie rzędy

1. późno - letni (wczesnojesienny) - (lucerna lub koniczyna czerwona + trawy w poplonie ozimym 5-10 IX żyto po plonowe)

• mogą wystąpić uszkodzenia przez ploniarkę

• po zbiorze żyta po 4-5 tyg pierwszy odrost

• jako poplon nie mogą być: rzepak oz. oraz miesz żyto oz z wyką oz - wiosną zagłuszają motylkowate.

NA ZIELONĄ MASĘ

Lucerna mieszańcowa i siewna, koniczyna czerwona

Zwiększa się ryzyko uprawy:

• gorsze warunki wzrostu siewek (intensyfikacja uprawy zbóż)

• uszkodzenia siewek przy zbiorze rośliny ochronnej (ciężkie maszyny)

• zbyt częste koszone

Lucerna - przy opadach 400-600 mm plonuje lepiej niż koniczyna czerwona (lepiej rozwija system korzeniowy do 2m, mniejsze wrażliwości na okresowe niedobory wody niż konicz czerw).

Wymagania glebowe lucerny mieszańcowej i siewnej i koniczyny czerwonej

Lucerna - gleby głębokie, średnio zwięzłe, niezbyt wilgotne, zasobne w Ca, pH gleby - pow 6,5 (najczęściej konieczne wapnowanie pod przedplon w ilości 1,5 - 4,0 t CaO/ha) kompleksy: pszenny - dobry, żytni - bardzo dobry, zbożowo - pastewny mocny).

Koniczyna czerwona - gleby zasobne, wyższy poziom wód gruntowych, bardziej zwięzłych, kompleksy: pszenny b dobry, pszenny dobry, pszenny wadliwy, żytni b dobry, zbożowo-pastewny mocny

Motylkowate drobnonasienne (wieloletnie)

Lucerna mieszańcowa, lucerna siewna, koniczyna czerwona

Przedplony: okopowe na oborniku (najlepsze), zboża (zły przedplon wyczerpanie skł pokarmowych, choroby

Nie można uprawiać po:

1.otylkowatych (choroby)

2. kukurydzy (środki triazynowe)

Siew mieszany:

Rośliny motylkowate (75%) + trawy (25%)

Zalecane mieszanki:

Koniczyna czerwona (8-10kg) + tymotka (6kg) - Gleby umiarkowanie wilgotne, tam gdzie są ostrzejsze zimy:

Koniczyna czerwona (8-10kg) + życica trwała (10kg) - łagodne zimy

Koniczyna czerwona (8-10kg) + kostrzewa czerwona (8-10kg) - łagodne zimy

Obsada rośliny na 1m2

400-450 szt/m2 (planowana)

100-110 szt/m2 jesienią po zbiorze rośliny ochronnej

60-70 szt/m2 wiosną po przezimowaniu I-rok użytkowania

35-40 szt/m2 wiosną po przezimowaniu II-rok użytkowania

Nawożenie (lucerna i koniczyna czerwona)

P2O5 - 50-60kg/ha, K2O 80-100 kg/ha - o takie dawki należy zwiększyć nawożenie rośliny ochronnej

P - nawożenie jednorazowe wykorzystane w 37% (lepsze)

nawożenie coroczne wykorzystywane w 15-16% (gorsze)

K - pobieranie luksusowe, zabronione stosowanie jednorazowe (pogorszenie jakości paszy), gwałtowne pobieranie w I-okresie wysiewu i niedobory w każdym okresie użytkowania. Stosować corocznie wiosną 80-100kg K2O lub 50% ruszenie wegetacji 50% po zbiorze I pokosu.

Nawożenie N (koniczyna czerwona)

Wysokość dawki N zależy od sposobu użytkowania rośliny ochronnej:

1. na ziarno do 60kg/ha - 30 kg przed siewem, 30 kg w fazie strzelania w źdźbło

2. na zieloną masę 60-120kg - 2/3 przed siewem, 1/3 w fazie strzelania w źdźbło

3. gdy rośliną ochronną są strączkowe - 0kg N

Zaprawianie Nitraginą

Pobieranie

W sianie lucerny w %

K2O MgO CaO P2O5

2,0 0,3 1,5-2 0,5-0,6

nawożenie prawidłowe

4,0 0,2 0,5-1 0,4-0,5

nawożenie nieprawidłowe

UPRAWA NA NASIONA

Koniczyny i lucerny dają niskie plony nasion, plonowanie żależy od przebiegu warunków klimatycznych.

Wymagania klimatyczne koniczyny czerwonej:

• wymaga wysokich temp w maju, lipcu, sierpniu oraz umiarkowanych 16-17*C w czerwcu

• w okresie kwitnienia wymagania średnie temp powietrza ok. 20*C, opady 40-70mm, aliczba dni deszczowych nie przekracza 10-12

• w okresie dojrzewania średnie temp powietrza ok. 16*C, suma opadów 30-60mm, liczba dni z opadami 8-11

• chłodna i wilgotna pogoda przedłuża wegetację, zmniejsza oblot owadów zapylających, wydłuża rurki kwiatowe (pogarsza proces zapłodnienia)

• układ czynników pogodowych podczas kwitnienia i dojrzewania wywiera istotny wpływ na liczbę zawiązanych strąków, liczbę nasion w główce oraz MTN.

Najkorzystniejsze regiony do produkcji nasiennej koniczyny czerwonej:

Lubelszczyzna, woj. Świętokrzyskie i podkarpackie, Kujawy, pd Wielkopolska, Dolny Śląsk.

Wymagania glebowe:

• najlepsze gleby klasy IIIa, IIIb, IVa

• na glebach klasy I i II plony są największe, ale rośliny mogą wylegać (pogniwa - plony niskie)

Średnie plony nasion koniczyny czerwonej

Gleby płone 296 kg/ha

Gleby bielicowe 161 kg/ha

Rędziny 311 kg/ha

Czarnoziemy 288 kg/ha

Wyższe plony na skłonach południowo - wschodnich.

Średnie plony koniczyny czerwonej

Skłon południowy i południowo-wschodni - nasłonecznienie

Nawożenie koniczyny czerwonej w II-roku uprawy

• wczesna wiosna

• stosunek P2O5 do K2O jak 1:1 (orientacyjny 60 - 100 kg/ha)

• gleby obojętne i zasadowe - nawożenie borem, superfosfat borowany lub boraks 20-30 kg/ha

• gleby lekko kwaśne - molibden (oprysk 0,15 - 0,3%) - początek formowania łodyg w II pokosie

Koniczyny czerwone na zielonkę zbieramy w II-pokosie - większy plon zielonej masy (brak chwastów), skrócone są rurki kwiatowe, większa liczba główek.

Siew koniczyny czerwonej

• siew wczesnowiosenny w roślinę ochronną (koniczyna początkowo bardzo wolno rośnie)

• wysiew od 5 do 10kg/ha nasion diploidalnych i tetraploidalnych

• rozstawa rzędów - 20cm

Najlepszymi roślinami ochronnymi są:

1. jęczmień (krótki okres wegetacji, niski wsp transpiracji - nie może wylegać)

2. owies pod warunkiem że będzie zbierany na zieloną masę

3. żyto w Polsce zachodniej

Plony nasion koniczyny czerwonej

Termin siewu

Wczesno wiosenny (nie ma wyraźnych różnic o plon nasion wykonany w różnych terminach większy wpływ miał układ warunków klimatycznych.

Liczba roślin i pędów generatywnych koniczyny czerwonej diploidalnej na 1 m2

187-163 / ha przed zimą

MTN - 1,64-1,68

Powinniśmy wysiewać optymalną ilość koniczyny czerwonej

Pielęgnacja:

Herbicydy dolistne stosowane w koniczynie czerwonej

Chwastox Ekstra 300SL Dicoherb V-46M Fluid SL	Koniczyna jako wsiewka w zboże stos gdy koniczyna wykształci 1-3 liści właściwych, a brzeg wykształci łan zwarty .
Barox 460SL Basagran 600SL Basagran 480SL	Koniczyna jako wsiewka w zboże stos gdy koniczyna wykształci pierwszy liść właściwy, a zboża osiągną fazę minimum 2 liści

Herbicydy (chwasty 1-liścienne, 2-liścienne)

Illoxan Illoxan	Stosować od fazy 3 liści właściwych koniczyny
Basagran Basagran 600	Stosować w fazie 1-3 liści właściwych koniczyny
Kerb 50WP Kerb 500SC	Stos późną jesienią pod koniec października

Rośliny pasożytnicze

Kanianka macierzankowa i pospolita

Reglone 200SL Gerlone Turbo 200SL

Po skoszeniu koniczyny opryskiwać miejsca występowania kanianki

Zaprawy nasienne

Sarfun T 65DS. Zaprawa Funaben T Zaprawa nasienna T zawiesinowa

Zgorzel siewek Mączniak prawdziwy

Szkodniki koniczyny czerwonej

Oprzędzik pręgowany, Pędruś koniczynowiec, Pędruś łodygowiec, Pędruś zieleniak,

Decis 2,5EC Denstab TB Patriot 2,5EC

Opryskiwać bezpośrednio po zbiorze koniczyny z pierwszego odrostu zabiegi tylko na plantacjach nasiennych

Zbiór:

Koniczyna dojrzewa w główkach nierównomiernie. Przyspieszone dojrzewanie koniczyny czerw Harvade 250EC - gdy ¾ główek brunatnieje.

Środki zalecane do desykacji konicz czerw:

Reglone Reglone Turbo

Gdy 80% główek ma zabarwienia ciemnobrązowe, a większość nasion jest żółto-fioletowa

Wilgotność nasion nie więcej niż 13%

Termin zbioru I-pokosu konicz czerwonej

Do końca maja	Plon 402 kg/ha
Do 10.06	381 kg/ha
Do 20.06	264 kg/ha
Do 5.07	186 kg/ha

Lucerna - na nasiona

Ma większe wymagania termiczne, wymagania wilgotnościowe podobne do koniczyny czerwonej.

Najkorzystniejsze regiony do produkcji nasienne lucerny: woj. Lubelskie, pł część woj. Świętokrzyskiego (Staszów, Pińczów, Busko), rejon Staracjowic.

10% nasion uzyskuje się w Polsce, a ok. 90% nasion importujemy do zasiewów

Wymagania glebowe podobne do koniczyny czerwonej

IIIa, IIIb, IVa (rędziny)

I i II klasa - nadmierny rozrost - wyleganie (w mniejszym stopniu niż koniczyna czerwona - sztywniejsza łodyga)

Nawożenie mineralne (lucerny mieszańcowej i siewnej)

• przedsiewne 80-100kg/ha P2O5 oraz 80-100kg/ha K2O

• pogłównie przed ruszeniem wegetacji lucerny w II roku wegetacji 80-100kg/ha P2O5 oraz 80-100kg/ha K2O

• dokarmiane mikroelementami w formie 0,2-0,3% roztw (2kg boru oraz po 0,7kg kobaltu i molibdenu na 1ha)

• fosfor i bor wpływa korzystnie na wykształcenie nasion

• bor powoduje obfite kwitnienie roślin oraz zwiększa wydzielanie nektaru w kwiatach.

Siew lucerny mieszańcowej na nasiona:

• siew czysty - bez rośliny ochronnej

• termin siewu - III dek kwietnia

• ilość wysiewu - 4-6kg/ha (20-50 roślin na 1 m2)

• rozstawa rzędów 30-40cm

Zwalczanie chwastów w lucernie na plantacji nasiennych od wykształcenia 2 liści właściwych

Fusilade Super

Targa 10EC

Zwalczanie chwastów w lucernie

W fazie 2-3 liści trójdzielnych - Basagran 480

(chwasty 2-liścienne) - Basagran 600

Późną jesienią koniec X do połowy XI - Kerb

Lucerna jako wsiewka w zboże (do fazy kwitnienia zbóż)

Chwastox extra 300SL

Dicoherb 750SL

U-46M Fluid SL

U-46M Fluid 500SL

Choroby lucerny

Zaprawy nasienne Sarfun T 65DS. Zaprawa Funaben T Zaprawa nasienna T zawiesinowa	Zgorzel siewek
Siarkol Extra (tylko na plantacji nasiennej)	Mączniak prawdziwy

Szkodniki lucerny

Mszyca grochowa

Alfamor 050S.C. Alfazot 050EC Primor

Opryskiwać w momencie nalotu form uskrzydlonych

Oprzędziki

Alfamor 050S.C. Afazot 050EC

Paciornica lucernianka

Alfamor Decis Fastac Patriot

Opryskiwać w okresie tworzenia się pierwszych pąków kwiatowych i w razie potrzeby zabieg powtórzyć po 7 dniach (zabiegi tylko na plantacjach nasiennych) gesty siew zwiększa uszkodzenia roślin przez paciornicę.

Owełnica lucernianka

Zolone

Opryskiwać w okresie formowania się pąków kwiatowych. Stosować tylko na plant nasiennych w razie licznego wyst szkodnika. Zabiegi zakończyć tydzień przed kwitnieniem.

Ziłomirek lucernowiec

Zolone 350EC

Zbiór:

Desykacja plantacji nasiennych lucerny:

Reglone 200SL	60% strąków zmieni kolor na czerwono-brązowy
Reglone Turbo	80%

Seradela - jest rośliną gleb lekkich stos jako wsiewka w żyto ozime (kłoszenie żyta) po zbiorze żyta doskonała pasza zielona

Powierzchnia uprawy spada:

• stosowanie maszyn ciężkich (ugniatanie gleby - zbiór kombajnowy)

• długo leży słoma na pokosach

• ze względu na wysokie nawożenie N

• niekorzystne warunki po zbiorze żyta

Przedplon:

Najlepszy: ziemniak, łubin żółty

Dobry: żyto, pszenżyto

Gorsze: zboża jare

Kompleksy żytnie dobre i żytnie słabe.

Uprawa seradeli na zieloną masę:

• gleba lekko kwaśna (pH >5,5)

• nawożenie 40-80kg P2O5 - 80-120 kg K2O

• rośliny ochronne: najczęściej żyto oz lub owies

• siew seradeli w okresie kłoszenia żyta (siew wcześniejszy duża konkurencja ze strony żyta)

• ilość wysiewu 30-40kg nasion na 1 ha

• rozstawa rzędów 10-15 cm, głębokość ok. 2cm

• szczepienie nasion nitraginą

Uprawa seradeli na nasiona:

• gleba lekko kwaśna (pH>5,5)

• nawożenie 40-80 kg P2O5 80-120 kg K2O

• wysiew wczesną wiosną bez rośliny ochronnej

• ilość wysiewu 20-25 kg/ha

• rozstawa rzędów 20-25 cm

---