Globalizacja wg. Thomasa Friedmana to integracja rynków, państw i technologii, dzięki której jednostki, przedsiębiorstwa, państwa mogą docierać do świata szerzej, szybciej, taniej i głębiej i tak samo świat może docierać do jednostek, przedsiębiorstw, państw szerzej, szybciej, taniej i głębiej Globalizacja - to złożony, wielowymiarowy (interdyscyplinarny) proces pogłębiania krajowych i międzynarodowych powiązań między podmiotami gospodarczymi
Świat dawniej i dziś
XIX wiek |
XX wiek i początek XXI |
dominacja Wielkiej Brytanii |
dominacja USA |
w stosunkach gospodarczych świata dominuje handel |
istnieją powiązania różnego typu: handlowe, produkcyjne, inwestycyjne, techniczne, instytucjonalne finansowe |
dominująca rola państw narodowych |
coraz większą rolę odgrywają korporacje ponadnarodowe, instytucje i organizacje międzynarodowe |
istotną rolę odgrywała rewolucja przemysłowa (produkcja przemysłowa, transport) |
Istotną rolę mają globalne przepływy informacji |
Integracja gospodarcza - to proces celowego (świadomego) scalania (zespalania) gospodarek narodowych, czyli tworzenie nowych organizmów gospodarczych o odmiennych właściwościach. Inaczej mówiąc jest to proces polegający na dobrowolnym i stopniowym usuwaniu granic między państwami.
To proces obejmujący celowe zmiany w strukturach gospodarczych poszczególnych krajów, których celem jest powstanie jednolitej struktury ekonomicznej i jednolitego organizmu gospodarczego
Pogłębianie integracji - realizacja zobowiązań w sposób bardziej intensywny
Rozszerzanie integracji:
-w ujęciu przedmiotowym - współpraca w kolejnych, nowych obszarach
-w ujęciu podmiotowym - członkostwo nowych państw
Polityka protekcjonizmu - oznacza wzrost utrudnień w dostępie do rynku krajowego i/lub stosowanie środków popierania eksportu. Aby zapewnić możliwość rozwoju niektórych branż gospodarki i poprawić w ten sposób strukturę gospodarczą kraju, oraz chronić własny rynek pracy (przed potencjalnym spadkiem zatrudnienia, czyli wzrostem bezrobocia), państwo powinno chronić (zapewniać protekcję) produkcję krajową przed konkurencją zagraniczną
Liberalizacja handlu (polityka wolnego handlu) - państwo powstrzymuje się od bezpośredn oddziaływania na handel z zagranicą. Państwo zmniejsza stopień ochrony własnego rynku, np. przez redukcję / zniesienie ceł, znoszenie ograniczeń ilościowych i/lub rezygnację z subwencji eksportowych
Globalizacja a integracja - cz. 1
Globalizacja |
Integracja |
-Procesy wynikające z działania sił rynkowych, głównie o charakterze żywiołowym, narzucane, nie dające się cofnąć
-Brak celów integracyjnych o charakterze globalnym, mimo, że są realizowane wspólne cele na mniejszą skalę w ramach współpracy międzynarodowej
-Ograniczenie migracji siły roboczej w skali globalnej
-Ograniczenie sfery decyzji państw narodowych pod wpływem rosnącej roli korporacji ponadnarodowych (ich interesy mogą być sprzeczne z interesami społeczeństw i państw narodowych)
-Różnorodność, ale standaryzacja norm technicznych, towarów, usług, metod zarządzania, konsumpcji, wzorów zachowań, stylu życia
|
-Procesy dobrow, świadomie kształtowane i nadzorowane przez wspólne (ponadnarodowe) instytucje i przez państwa tworzące ugrupowanie, możliwe do cofnięcia -Wyznaczone są wspólne cele inte-gracyjne, które są poszerzane w miarę przechodz przez różne stadia integracji (od strefy wolnego handlu przez unię celną, wspólny rynek do unii gospodarczej i monetarnej) -Od stadium wspólnego rynku swobodny przepływ siły roboczej
-Dobrowolne ograniczanie niezależności państw narodowy poprzez przekaza części ich kompetencji wspólnym instytucjom
-Istotą jest ujednolicanie: jednolity rynek, wspólny pieniądz, wspólne ustalenia prawne (do pewnego stop-nia) np. prawa obywateli, polityka, ale różnorodność kulturowa jest traktowana jako wartość
|
Różne wymiary integracji
= integracja handlowa (wymiany handlowej)
=integracja rynków
=integracja polityki
=integracja negatywna
=integracja pozytywna
Formy integracji gospodarczej - +strefa wolnego handlu - najniższa forma integracji, likwidowane są cła i ograniczenia ilościowe w handlu między określoną grupą państw. Kraje należące do strefy prowadzą autonomiczną ze-wnętrzną politykę celną (każde z tych państw zachowuje własny system ceł i innych ograniczeń w handlu w stosunkach z krajami trzecimi)
+wspólny rynek - obejmuje nie tylko zniesienie barier w handlu między krajami członkowskimi, wspólną taryfę celną i politykę handlową wobec krajów trzecich, ale i swobodę przepływu kapitału i siły roboczej między państwami należącymi do ugrupowania integracyjnego; wspólny rynek = unia celna + swobodny przepływ osób kapitału
+unia walutowa (monetarna) - dodatkowo wprowadzana jest koordynacja polityki pieniężnej państw członkowskich, obejmuje ona: wspólną politykę monetarną, usztywnienie kursów walut krajowych i ich pełną wymienialność, tworzenie jednolitej waluty międzynarodowej (dla UE - euro) oraz wspólnych rezerw walutowych
Efekt przesunięcia handlu Zwiększa się udział krajów należących do unii celnej w handlu innych krajów członkowskich i zmniejsza się w nim udział krajów trzecich. Wynika to z faktu, że następuje przesunięcie się źródeł zakupu określonych towarów z krajów (nawet takich, które mają niższe koszty produkcji) pozostających na zewnątrz integracji do krajów wchodzących w skład unii, gdzie zniesione są stawki celne. Jest to swego rodzaju koszt unii celnej - tańszy import z zagranicy (spoza unii) jest zastępowany droższymi dostawami z kraju partnerskiego, czyli jednolity poziom cen w unii celnej będzie wyższy od cen rynku światowego.
Efekt kreacji handlu
Rosną obroty handlowe krajów tworzących unię celną w wyniku zniesienia ceł i innych barier pomiędzy krajami członkowskimi oraz wprowadzenia wspólnej zewnętrznej taryfy celnej, co będzie się przekładało na ceny towarów. Będzie to korzyść - droższa produkcja krajowa będzie zastępowana tańszym importem z kraju partnerskiego, co pozwoli na wzrost konsumpcji (wyni-kający ze spadku wyższych cen krajowych do niższego poziomu jednolitej ceny unii celnej)
Efekt ekspansji handlu
To sytuacja, w której unia celna głównie tworzy, a nie przesuwa strumienie handlu. Będzie wtedy, gdy efekt kreacji będzie silniejszy od efektu przesunięcia
Efekt ograniczenia (destrukcji) handlu
To sytuacja, gdy unia celna redukuje strumienie handlu. Pojawi się wtedy, gdy efekt przesunięcia będzie silniejszy od efektu kreacji
Efekt wzrostu siły przetargowej unii celnej Unia celna, jako duży importer na rynku światowym, wpływa na ceny światowe. Może np. skłaniać partnerów do obniżki kosztów, przez co warunki handlu stają się dla niej bardziej korzystne i jej terms of trade ulega poprawie.
Ugrupowania integracyjne - NAFTA
-W 1989 r weszło w życie porozumienie o utworzeniu strefy wolnego handlu przez USA i Kanadę. Nazywane ono było CUSFTA (Canada - US Free Trade Agreement). Następnie do tego porozumienia przystąpił Meksyk
-w NAFTA (ANAFTA - Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu) najważniejszą rolę odgrywają USA
Skutki NAFTA
Okazało się, że efekt kreacji był większy od efektu przesunięcia handlu (handel wzajemny między USA, Kanadą i Meksykiem rósł szybciej niż obroty całkowite NAFTA), prawdopodobnie (tak wynika z badań) największe korzyści odnosi i będzie odnosił Meksyk. Zachęciło to inne kraje Ameryki Środkowej i Południowej do przystąpienia do NAFTA (wyjątkiem pozostaje oczywiście Kuba)
Cechy NAFTA
-zróżnicowanie poziomów rozwoju państw członko-wskich (USA i Kanada mają wysoki poziom, a Meksyk - zaledwie średni)
-duże zróżnicowanie kulturowe regionu (wpływ cywi-lizacji anglosaskiej i hiszpańskiej, dla wszystkich państw typowe jest duże zróżnicowanie etniczne)
-tradycyjne więzi (także rodzinne) będące punktem wyjścia dla wielu inicjatyw gospodarczych
-silna konkurencja (w tym niskie koszty robocizny w Meksyku)
-formalnie mały stopień interwencjonizmu państwowego
-lobby polonijne, silna Polonia
FTAA - Strefa Wolnego Handlu Ameryk
-Wzorowana na NAFTA. Jest stopniowo tworzona od 1994 roku, ma objąć swoim zasięgiem USA i 33 państwa Ameryki Łacińskiej. Bariery handlowe i dot. inwestycji mają być stopniowo likwidowane
-Miała ona rozpocząć działalność w 2005 roku, ale kilka krajów Ameryki Południowej oraz niektóre konserwatywne kręgi polityków USA sprzeciwiły się temu. Obecnie trwają negocjacje, część barier jest już sukcesywnie znoszona
CEFTA - Środkowoeuropejskie porozumienie o wolnym handlu
inaczej: rynek środkowoeuropejsk
-Jest traktowany jako forma przejściowa, to swoista „poczekalnia” UE
-Formalną podstawę do istnienia CEFTA jest porozumienie z 21 grudnia 1992 zawarte między państwami Grupy Wyszechradzkiej, czyli Polską, Węgrami, Czechami i Słowacją dotyczące współpracy gospodarczej, a ściślej - odbudowy stosunków gospodarczych między tymi państwami członkowskimi
-Później do CEFTA przystąpiły m.in. Bułgaria, Słowenia, Rumunia, Macedonia i Chorwacja
-Celem CEFTA jest, jak w każdej strefie wolnego handlu, zniesienie ceł na towary sprowadzane z państw członkowskich
-Po przystąpieniu większości państw członkowskich CEFTA do UE, CEFTA straciła na znaczeniu. Jest ona jednak ważna dla tych krajów, które nie należą do UE
-Obecnie do CEFTA należą: Chorwacja, Macedonia, Mołdawia, Serbia, Bośnia i Hercegowina, Serbia i Czarnogóra, Albania i Kosowo. O członkostwo stara się Ukraina
ASEAN - Rynek Pacyfiku - Azja Południowo-Wschodnia
inaczej: Stowarzyszenie Państw Południowo-Wschodniej Azji
-Jest to sojusz 8 państw tego regionu, tworzą go państwa o poprawiającej się sytuacji gospodarczej: Brunei, Malezja, Singapur, Indonezja, Filipiny, Tajlandia i Wietnam. Mają one ogromny rynek konsumentów (183 mln) i tanią siłę roboczą
-Państwa ASEAN są przeciwne próbom nuklearnym na Pacyfiku. Państwa te ponadto w swoich działaniach próbują znormalizować sytuację na Półwyspie Koreańskim
-Celem działań państw ASEAN jest otwarcie „Azji na Azję”, czyli otwarcie się na swoje rynki krajów azjatyckich, oraz promocja produkcji azjatyckiej na rynkach europejskich i USA
-W corocznych spotkaniach ASEAN biorą udział też państwa spoza ugrupowania: USA, Chiny, Rosja, przedstawiciele UE
-Państwa ASEAN w 1993 roku utworzyły strefę wolnego handlu - AFTA
APEC - Współpraca Gospodarcza Państw Azji i Pacyfiku
-Pierwsze potkanie tej organizacji odbyło się w 1989 roku. Głównym inicjatorem była Australia
-W 1993 roku na konferencji w Seattle (USA) zaczęto konkretyzować tworzenie strefy wolnego handlu
-W tym bloku gospodarczym znalazło się 15 państw: USA, Japonia, Chiny, Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Tajwan, Korea Południowa, Hongkong (wtedy niezależnie miasto, teraz, od 1997, część Chin), Indonezja, Brunei, Filipiny, Malezja, Singapur, Tajlandia
-Jest to, pod względem obszaru państw, największy blok gospodarczy świata.
-W tej chwili jest tam zrzeszonych 21 państw.
-W 21 państwach członkowskich APEC dokonuje się 40% światowego obrotu handlowego i powstaje 50% światowej produkcji. Jest to ważne zwłaszcza dla dalekowschodniej Azji - w latach 70. wytwarzano tam tylko 4% światowej produkcji, obecnie - 25%. Te państwo stopniowo liberalizują swoje rynki, tak, aby rzeczywista, w pełni rozwinięta strefa wolnego handlu powstała za 15-20 lat.
OPEC - Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową
-Ta organizacja zrzesza państwa posiadające i eksportujące ropę naftową. Kontroluje światowe wydobycie ropy oraz poziom cen i wysokość opłat eksploatacyjnych
-Do zadań OPEC należy: zabezpieczanie i stabilizacji rynków ropy, zapewnienie regularnych dostaw konsumentom, stałych dochodów producentom, i zapewnienie odpowiedniego dochodu z kapitału zainwestowanego w przemysł związanych z pozyskiwaniem i przetwarzaniem ropy naftowej
-Do OPEC należą kraje, które:
=pozyskują min. 30% ropy =posiadają około 75% światowych złóż ropy naftowej.
-Została ona powołana w 1960 roku w Bagdadzie. Jej członkami są: Algieria, Angola, Arabia Saudyjska, Indonezja, Irak, Iran, Katar, Kuwejt, Libia, Nigeria, Wenezuela i Zjednoczone Emiraty Arabskie
Historia integracji europejskiej
-stworzenie Planu Marshalla i powstanie OEEC (Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej)
-powstanie powojennego ruchu europejskiego (1948-1959) działającego na rzecz zjednoczenia Europy
-Deklaracja Schumana (1950)
-stworzenie unii celnej krajów Beneluksu (1948)
-utworzenie GATT (General Agreement on Trade and Tariffs) Układu Ogólnego w sprawie Handlu i Ceł (1947-1948)
-18 kwietnia 1951 roku został podpisany Traktat Paryski powołujący EWWiS (europejską Wspólnotę Węgla i Stali) - przez tzw. Szóstkę: tzw. Szóstkę - Francję, Włochy, Niemcy (RFN) i kraje Beneluksu (Belgia, Holandia, Luksemburg)
-w 1957 roku podpisano Traktaty Rzymskie powołujące EWG i Euroatom
-8 kwietnia 1965 roku podpisano traktat o fuzji organów EWWIS, EWG i Euroatomu = powstanie Wspólnot Europejskich
-od 1 lipca 1968 roku zrealizowano w pełni unię celną
-1 stycznia 1973 roku poszerzono Wspólnoty Europejskie o : W. Brytanię, Irlandię, Danię
-w grudniu 1974 roku utworzono Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
-1 stycznia 1979 wszedł w życie Europejski System Walutowy
-1 stycznia 1981 roku do WE przystąpiła Grecja
-14 czerwca 1985 roku został podpisany Układ z Schengen między Belgią, RFN, Francją, Luksemburgiem i Holandią
-1 stycznia 1986 nastąpiło kolejne poszerzenie - o Portugalię i Hiszpanię
-w 1986 roku został podpisany Jednolity Akt Europejski
-w 1987 roku został ustanowiony Program Erasmus
-od 1 lipca 1990 do 1 stycznia 1999 trwał trzyetapowy proces budowy Unii Gospodarczej i Walutowej
-19 czerwca 1990 roku podpisano konwencję wykonawczą do układu Schengen
-w Maastricht 7 lutego 1992 roku podpisano Traktat o Unii Europejskiej (TUE)
-w połowie lat 90. podpisano Układy Europejskie z krajami Europy Środkowej i Wschodniej
-w 1995 roku w siedmiu krajach (Francji, Hiszpanii, Luksemburgu, Holandii, Niemczech i Portugalii) wszedł w życie układ z Schengen
-czwarte rozszerzenie wspólnoty - 1 stycznia 1995 przystąpiły: Austria, Finlandia i Szwecja
-w 1997 roku podpisano Traktat Amsterdamski modyfikujący TUE i TWE
-10 krajów EŚW (w tym Polska) złożyło wnioski o członkostwo w UE, negocjacje rozpoczęły się w marcu 1998
-1 stycznia 1999 zaczęto wprowadzać wspólną walutę w 11 krajach
-w 2001 roku podpisano Traktat Nicejski
-wprowadzanie do obiegu monet i banknotów euro zostało zakończone w 2002
-na szczycie w Atenach w 2003 roku podpisano traktaty akcesyjne z 10 krajami EWŚ
-1 maja 2004 nastąpiło rozszerzenie UE o 10 krajów kandydujących (Litwę, Łotwę, Estonię, Polskę, Czechy, Słowację, Węgry, Słowenię, Cypr i Maltę)
-w 2004 roku na szczycie w Brukseli podpisano traktat konstytucyjny UE
-1 stycznia 2007 do UE dołączają Rumunia i Bułgaria
-13 grudnia 2007 roku wszystkie 27 państw podpisuje Traktat z Lizbony
Kardynalne zasady integracji
+zasada państwa prawa
+zasada niedyskryminacji (równości)
+zasada jedności celu
+zasada poszanowania różnorodności
+zasada solidarności
+zasada integracji rynkowej
+zasada konwergencji i spójności społeczno-ekonomicznej
+zasada europejskiego modelu socjalnego
+zasada integracji z gospodarką światową
+zasada subsydiarności
Cele integracji europejskiej
pierwszy filar - cele gospodarcze (Wspólnota Europejska sensu stricto)
filar drugi - Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
filar trzeci - Współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych
I filar - Wspólnota Europejska
Obejmuje: unię celną, wspólną politykę handlową, jednolity rynek europejski, wspólną politykę rolną i rybacką, wspólną politykę transportową, wspólne reguły konkurencji, unię gospodarczą i walutową, politykę społeczną, spójność społeczno-gospodarczą, politykę ochrony środowiska, politykę zatrudnienia, politykę naukowo-badawczą, sieci transeuro-pejskie, konkurencyjność przemysłu, edukację i kulturę, politykę ochrony konsumentów i zdrowia, politykę na rzecz rozwoju, politykę imigracyjną, azylową i wizową oraz współpracę sądową w sprawach cywilnych
Tworzenie wolnego rynku
realizacja 4 wolności podstawowych (swobodny przepływ dóbr, osób, kapitału i usług)
realizacja 2 wolności uzupełniających (swoboda przedsiębiorczości, swobodny dostęp do zamówień publicznych)
Tworzenie wolnego rynku - instrumenty
-liberalizacja (usuwanie barier handlowych i rynkowych), osiągnięto ją dzięki usunięciu barier fizycznych, technicznych i fiskalnych;
-ujednolicanie przepisów prawa, przepisów wykonawczych oraz administracyjnych związanych z tworzeniem jednolitego rynku;
-realizacja polityk wspólnotowych i krajowych dot. tworzenia i funkcjonowania jednolitego rynku (w tym polityk osłonowych)
II filar - Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
Obejmuje: ochronę wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezawisłości i integralności UE, umacnianie bezpieczeństwa Unii, utrzyma-nie pokoju i umacnianie bezpieczeń międzynarodowego, popieranie współpracy między-narodowej, wspieranie demokracji, państwa prawa, ochronę praw człowieka i podstawowych wolności, rozwijanie wzajemnej solidarności politycznej oraz stopniowe określanie wspólnej polityki obronnej przy poszanowaniu zobowiązań związanych z członkostwem w NATO
III filar - Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne
Obejmuje: zapobieganie i zwalczanie przestępczości zorganizowanej, zwalczanie terroryzmu, korupcji, nadużyć finansowych, handlu ludźmi, nielegalnego handlu bronią i narkotykami, przestępstw przeciwko dzieciom, współpracę policji, organów celnych i innych organów państw członkowskich bezpośrednio i za pomocą Europolu (czyli Europejskiego Urzędu Policji), współpracę organów sądowych i innych właściwych organów państw członkowskich oraz zbliżanie norm prawa karnego w państwach członkowskich
Instytucje decyzyjne UE
-Parlament Europejski
Rada Unii Europejskiej (dawniej Rada Ministrów)
-Komisja Europejska
-Trybunał Sprawiedliwości
-Trybunał Obrachunkowy
-Rzecznik Praw Obywatelskich
Pozostałe instytucje UE
Organy doradcze:
-Komitet Ekonomiczno-Społeczny
-Komitet Regionów
Organy finansowe:
Europejski Bank Centralny
Europejski Bank Inwestycyjny
Rada Europejska
Stosunki zewnętrzne UE
Wspólna polityka handlowa i stosunki zewnętrzne UE dotyczą relacji handlowych i gospodarczych z krajami trzecimi, nie należącymi do Unii oraz z organizacjami międzynarodowymi
Polityka handlowa UE
Podstawę wspólnej polityki handlowej stanowi unia celna oparta na:
-wspólnej zewnętrznej taryfie celnej
-wspólnych regułach handlu
-reprezentowaniu interesów UE w organizacjach międzynarodowych
-rozwoju ściślejszych kontaktów handlowych i gospodarczych z określonymi państwami/grupami państw poprzez umowy handlowe i porozumienia preferencyjne
Elementy wspólnej polityki handlowej
-polityka celna - składa się z 3 podstawowych obszarów: wspólnej zewnętrznej taryfy celnej, ceł (konwencyjnych i autonomicznych) i preferencji celnych oraz współpracy służb celnych
-wspólne reguły dotyczące importu - wprowadzone w celu określenia procedur pozwalających na zastosowanie systemu dozoru lub środków och-ronnych (np. kontyngentów ilościowych) wobec produktów importowanych z krajów trzecich, a stanowiących zagrożenie dla producentów europejskich
-wspólne reguły dotyczące eksportu - istnieją w celu określenia procedur umożliwiających wprowadzenie narzędzi protekcyjnych w celu ograniczenia eksportu w sytuacji, gdy brakuje w Unii podstawowych produktów lub istnieje konieczność wywiązania się z międzynarodowych zobowiązań
-handlowe instrumenty ochronne - służą z jednej strony ochronie przed nieuczciwymi praktykami dostarczającymi swoje towary na rynek unijny (procedury anty-subwencyjne i antydumpingowe), a z drugiej strony chronią UE przed barierami handlowymi wprowadzanymi przez kraje trzecie wobec eksportu towarów z Unii (procedura ochrony eksporterów europejskich przed barierami handlowymi na rynkach w krajach trzecich)
-instrumenty promocji handlu - promocja ta jest prowadzona w UE w ramach Strategii Dostępu do Rynku, której zadaniem jest wspieranie dostępu do rynku światowego i obecności na nim produktów i przedsiębiorstw europejskich (działania informacyjne i promocyjne)
-umowy handlowe - UE zawiera liczne umowy handlowe, negocjowane przez Komisję i zawie-rane przez Radę UE na wniosek Komisji, np. porozumienie o wolnym handlu ze Szwajcarią, umowy handlowy z Izraelem, z Cyprem i z Maltą czy unia celna z Turcją, San Marino i Andorą
Unia gospodarcza i walutowa
Europejska unia walutowa powstała w dniu 1 stycznia 1999 na bazie traktatu z Maastricht, 11 krajów UE zdecydowało się na wprowadzenie wspólnej waluty, powołanie Europejskiego Banku Centralnego i przekazanie mu uprawnień (z poziomu centralnych banków narodowych) do prowadzenia polityki pieniężnej
Kraje |
Potencjalne korzyści |
Potencjalne zagrożenia |
O relatywnie wysokim wskaźniku inflacji |
-powoduje wzrost konkurencji na rynku krajowym, co obniża poziom cen -nadwyżka importu zmniejsza ilość (masę) pieniądza wzrost taniego importu znajdującą się w obiegu |
-wzrost bezrobocia (upadek nisko konkurencyjnych firm) |
O relatywnie niskim wskaźniku inflacji |
-wzrost produkcji -wzrost zatrudnienia |
-wzrost masy (ilości) pieniądza i ryzyko wzrostu cen |
Należało spełnić kryteria:
-związane z czynnikami charakteryzującymi gospodarki krajów przystępujących do unii walutowej - struktura produkcji
-związane z całym ugrupowaniem - postulat liberalizacji
-wskazania dotyczące funkcjonowania polityk makroekonomicznych - prowadzenie wspólnej polityki pieniężnej oraz wprowadzenie polityki fiskalnej realizowanej jak w systemie federacyjnym
Wprowadzanie unii walutowej:
-powołanie Europejskiego Związku Kursów Walutowych
-opracowanie planów integracji walutowej
-w 1978 roku w oparciu o decyzję Rady Europejskiej zdecydowano o utworzeniu Europejskiego Systemu Walutowego (ESW), w tym wprowadzono ECU, przyjęto określony poziom kursów walutowych, zwiększono nakłady na stabilizację waluty
-w ramach ESW utworzono mechanizm kursów walutowych (ERM - Exchange Rate Mechanism)
Unia monetarna (u. walutowa, integracja monetarna) opierała się na 4 podstawowych elementach:
-wprowadzeniu jednolitej waluty lub nieodwołalnie sztywnych kursów walutowych;
-koordynacji polityki pieniężnej (w tym polityki walutowej);
-pełnej integracji rynków walutowych (obejmującej również swobodę przepływu kapitału);
-utworzeniu wspólnego banku centralnego, który będzie prowadził politykę monetarną
Wprowadzenie euro wymagało:
-liberalizacji przepływu kapitału
-skoordynowanie polityki pieniężnej i gospodarczej,
-zwiększenia współpracy między bankami centralnymi
-przyjęcia (TUE) kryteriów uczestnictwa w UE
-powołania Europejskiego Instytutu Monetarnego (EIM działał na rzecz zbliżania polityk monetarnych krajów członkowskich), został zastąpiony przez EBC
-uchwalenia Paktu Stabilizacji i Wrostu (dyscyplinował polityki państw w zakresie finansów publicznych)
-zamrożenia kursów wymiany walut krajów członkowskich (z wyjątkiem W. Brytanii, Danii, Szwecji) i wprowadzenie ich do ERM
-wprowadzenie wspólnej waluty która początkowo funkcjonowała w obrocie bezgotówkowym
-wprowadzenie banknotów i monet do obiegu
Korzyści wprowadzenia euro
Koszty wprowadzenia euro
Państwo przystępujące do ERM2 powinno mieć odchylenia własnej waluty w paśmie wahań ustalonym w 1993 roku i wynosić ±15%
Warunki przyjęcia euro:
-stabilność cen (inflacja nie większa niż 1,5 pkt proc. nad inflację w 3 krajach strefy euro o min. inflacji mierzona CPI)
-deficyt budżetowy max 3% PKB w roku ub.
-dług publiczny max 60% PKB w roku ub.
-średnia długookresowa stopa procentowa obligacji skarbu państwa nie wyższa niż 2 pkt. procentowe od średniej w 3 krajach o najniższej inflacji
Schemat unii gospodarczo-walutowej
Unia walutowa |
Niepełna unia gospodarcza |
-Optymalny obszar walutowy -Europejski System Walutowy -Stabilizacja Cen -Wspólna polityka pieniężna -Europejski Bank Centralny -Europejski System Banków Centralnych -Stabilizacja fiskalna |
-Wzrost gospodarczy -Konwergencja -Zatrudnienie -Polityka prowzrostowa -Polityka zatrudnienia |
GATT / WTO
-GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) - Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu, powstał w 1948 roku
-GATT zastąpiła powołana w 1995 roku WTO (World Trade Organization) - Światowa Organizacja Handlu
Cele WTO:
-wielostronna liberalizacja wzajemnie korzystne-go handlu
-przeciwdziałanie dyskryminacji w stosunkach między krajami członkowskimi
Zasady GATT / WTO
Zasada niedyskryminacji:
-Klauzula Najwyższego Uprzywilejowania (KNU) - wszelkie korzyści, przywileje lub zwolnienia przyznane jednemu krajowi, są bezzwłocznie i bezwarunkowo oferowane innym krajom
-klauzula narodowa
Zasada wzajemności
Związanie stawek celnych:
-klauzula standstill - raz obniżona stawka celna w ramach przyznanych przez kraj koncesji, pozostaje zamrożona na tym poziomie i nie można jej już podnieść
Zasada przejrzystości reguł handlu
Odwet akceptowany
Cło to podstawowy instrument interwencji państwa
Powołanie MFW i BŚ
-decyzję o utworzeniu Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW) i Banku Światowego czyli (Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju) podjęto podczas konferencji w Bretton Woods (1-22 lipiec 1944)
-Przed 30 grudnia 1945 roku warunki uczestnictwa zaakceptowało 30 państw. Polska podpisała pierwotnie układ, następnie wycofała się z niego 14 marca 1950 roku, a powróciła 12 czerwca 1986 roku. W marcu 2002 roku do MFW należały 183 państwa
Międzynarodowy Fundusz Walutowy
Cele MFW:
-promocja międzynarodowej współpracy finansowej
-promocja ekspansji handlu zagranicznego
-skrócenie czasu trwania nierównowagi bilansów płatniczych państw członkowskich
-zmniejszenie stopnia nierównowagi bilansów płatniczych państw członkowskich
-zwiększenie wzajemnego zaufania
-promocja stabilizacji kursów walut
Specjal prawa ciągnienia (SDR)
-Specjalne prawa ciągnienia - to pieniądz międzynarodowy kreowany przez MFW w celu udostępnienia go tym krajom członkowskim, które mają deficyt bilansów płatniczych, aby mogły go użyć w charakterze waluty rezerwowej na dokonanie transakcji wyrównawczych
Cechy korzystne SDR dla krajów z problemami płatniczymi:
bezzwrotność
nie uwarunkowa przydział
niskie oprocentowanie
Działalność kredytowa MFW
-podstawowe udogodnienia kredytowe - transza rezerwowa i 4 transze kredytowe
-stałe udogodnienia kredytowe - są one w różny sposób uwarunkowane; przyznawane są np. krajom uzależnionym od eksportu artykułów rolno-spożywczych i surowców, krajom restrukturyzującym gospod itp.;
-czasowe udogodnienia kredytowe - są to np. kredyty udzielane w związku z deficytem płatniczym spowodowanym nagłym cen surowców (zwłaszcza ropy naftowej i gazu)
Bank Światowy
Bank Światowy w ujęciu powszechnym to grupa ściśle powiązanych z sobą organizacji, takich, jak:
-Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD) - to właściwy Bank Światowy
-Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA)
-Międzynarodowa Korporacja Finansowa (IFC)
-Wielostronna Agencja Gwarancji Inwestycji (MIGA)
-Międzynarodowe Centrum Porozumień i Arbitrażu (ICSID)
Cele Banku Światowego - 1
Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, czyli Bank Światowy w wąskim ujęciu ma następujące cele statutowe swojej działalności:
-udzielanie pomocy w odbudowie i rozwoju terytoriów państw członkowskich
-promowanie i ułatwianie dopływu kapitału inwestycyjnego
-popieranie długoterminowego zrównoważonego wzrostu gospodarczego
-popieranie przedsięwzięć prowadzących do wzrostu wymiany międzynarodowej i utrzymania równowagi bilansu płatniczego
-popieranie rozwoju państw słabiej rozwiniętych
-finansowanie inwestycji rozwojowych, zwiększających zasoby produkcyjne państw
-wspieranie i promowanie prywatnych inwestycji zagranicznych
-wspieranie rozwoju przedsiębiorczości lokalnej
-wspieranie rozwoju infrastruktury
Pozostałe organizacje zaliczone do BŚ w szerokim ujęciu - 1
-Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA) - udziela pomocy rozwojowej najbiedniejszym krajom. Kraje członkowskie dzielą się na 2 grupy: I - kraje najwyżej rozwinięte, dostarczające środków finansowych; II - kraje słabo rozwinięte, korzystające z pomocy
-Międzynarodowa Korporacja Finansowa (IFC) - wspiera ona sektor prywatny (bez gwarancji rządowych), wspólne inwestycje z krajowym kapitałem prywatnym i pomaga w przygotowywaniu poszczególnych przedsięwzięć, ich ocenę i nadzorze realizacji. IFC kredytuje projekty sektora prywatnego, mobilizuje tez środki z innych źródeł na potrzeby danego przedsięwzięcia, ułatwia dostęp przedsiębiorstw z państw słabo rozwiniętych do międzyna-rodowych rynków finansowych oraz prowadzi szeroko pojęte doradztwo- przemysłowe, finansowe, techniczne itp.
-Wielostronna Agencja Gwarancji Inwestycji (MIGA) - generalnie, ubezpiecza proces inwestycyjny. Zapewnia MIGA zapewnia napływ kapitału i technologii produkcyjnych do państw rozwijających się, prowadzi badania dot. inwestowania, zajmuje się promowaniem napływu inwestycji oraz rozpowszechnia informacje o możliwościach inwestowania w krajach rozwijających się.
-Międzynarodowe Centrum Porozumień i Arbitrażu (ICSID)
OECD - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
-To następczyni OEEC - Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej, powstałej w 1948 roku, której celem było stworzenie programu odbudowy Europy po zniszczen wojennych, rozdzielenie pomocy amerykańskiej udzielonej w ramach planu Marshalla i rozwój współpracy między krajami członkowskimi
-W momencie tworzenia OECD, początkowo przystąpiło do niej 20 najbardziej rozwiniętych państw świata
Celem OECD jest promowanie polityki ukierunkowanej na:
-osiągniecie maksymalnego poziomu wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i standardu życia w krajach członkowskich, przy równoczesnym zachowaniu stabilności finansowej
-współdziałanie państw członkowskich i krajów rozwijających się na rzecz równomiernego rozwoju gospodarczego obu grup państw, czyli współdziałanie na rzecz tzw. „zdrowej ekspansji ekonomicznej”
-promowanie handlu światowego (liberalizacja i brak dyskryminacji)
1