Administracja publiczna

Źródło opracowania:

1. http://www.dsc.kprm.gov.pl

2. http://www.kprm.gov.pl

3. kodeks postępowania administracyjnego z dnia 14 czerwca 1960 r. (t.j. Dz.U z 2000r., nr 98, poz. 1071 ze zm.)

4. ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r., Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153, poz. 1270)

System administracji publicznej w Polsce

Administracja (łac. administrare - być pomocnym) to zorganizowana działalność realizowana przy pomocy określonego aparatu i zmierzająca do osiągnięcia pewnych celów. Działalność taka, obejmująca zakres spraw o charakterze publicznym, nazywana jest administracją publiczną. Jednak termin „administracja publiczna” definiuje się na wiele sposobów i na różnych płaszczyznach, np. w ujęciu przedmiotowym (zakres realizowanych spraw) lub podmiotowym (organy tworzące administrację publiczną). Mimo to najczęściej spotyka się definicje mieszane obejmujące ujęcie podmiotowo-przedmiotowe administracji publicznej.
Według jednej z takich definicji administracja publiczna to zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje, na podstawie ustawy i w określonych prawem formach.

Tak jak wiele jest definicji administracji publicznej, tak istnieje wiele jej podziałów. Jeden z nich to podział administracji publicznej zastosowany przez prof. Jana Bocia na:

1. administrację rządową,

2. administrację samorządową,

3. administrację państwową (do której należą jednostki organizacyjne nie będące częściami składowymi ani administracji rządowej ani administracji samorządowej).

Powyższy podział administracji publicznej znajduje swoje uzasadnienie również w pragmatyce urzędniczej. Obecnie status pracowniczy osób zatrudnionych w administracji publicznej regulują przede wszystkim trzy różne ustawy. Do pracowników administracji samorządowej zastosowanie ma ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (tj. Dz. U. z 2001 Nr 142, poz. 1593 ze zm.), sytuację prawną osób zatrudnionych na stanowiskach urzędniczych w administracji rządowej, czyli członków korpusu służby cywilnej reguluje ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 227, poz. 1505). Natomiast do pozostałych urzędników państwowych stosuje się przede wszystkim ustawę z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (tj. Dz. U. z 2001 Nr 86, poz. 953 ze zm.).

Administracja samorządowa

Administrację samorządową ukształtowano w Polsce na 3 szczeblach: gminnym, powiatowym i wojewódzkim. Organy każdej jednostki samorządu terytorialnego realizują zadania publiczne na obszarze własnej właściwości miejscowej. Samorząd terytorialny wykonuje kompetencje niezastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych w celu zaspokojenia potrzeb ludzi zamieszkujących obszar działania danej jednostki organizacyjnej. Do organów samorządu terytorialnego należą:

1. organy stanowiące:

• sejmik województwa,

• rada powiatu,

• rada gminy.

2. organy wykonawcze:

• marszałek i zarząd województwa,

• starosta i zarząd powiatu,

• wójt (burmistrz, prezydent).

Administracja państwowa

Pomimo tego, że niekiedy administracja państwowa jest utożsamiana z administracją rządową i odwrotnie, to celowe i logiczne wydaje się wyodrębnienie osobnej administracji państwowej, w której obręb nie wchodzi administracja rządowa. Obecnie do jej organów - za prof. Bociem - można zaliczyć m.in.:

1. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

2. organy Najwyższej Izby Kontroli,

3. Krajową Radę Radiofonii i Telewizji,

4. Rzecznika Praw Obywatelskich,

5. Krajową Radę Sądownictwa,

6. organy Narodowego Banku Polskiego, w tym Krajową Radę Polityki Pieniężnej,

7. centralne organy administracji podległe Sejmowi.

Administracja rządowa

Z kolei administrację rządową można podzielić, ze względu na zakres jej działania, na administrację rządową centralną (Prezes Rady Ministrów, Rada Ministrów, ministrowie oraz centralne organy administracji rządowej) oraz na administrację rządową terenową (wojewoda i podległe mu służby, organy administracji niezespolonej).

Organy administracji rządowej centralnej obejmują swoim zasięgiem całe terytorium kraju, natomiast organy administracji rządowej terenowej działają tylko na ściśle określonym terytorium. W przypadku administracji rządowej terenowej można wyróżnić jeszcze dodatkowy podział na administrację zespoloną i niezespoloną.

Administracja zespolona

Administrację zespoloną tworzą działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach. Do tej kategorii należą np.:

1. Komendant Wojewódzki Policji,

2. Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej,

3. Kurator Oświaty,

4. Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny,

5. Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej,

6. Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego,

7. Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa,

8. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska,

9. Wojewódzki Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych,

10. Wojewódzki Inspektor Transportu Drogowego,

11. Wojewódzki Inspektor Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego,

12. Wojewódzki Konserwator Zabytków,

13. Wojewódzki Lekarz Weterynarii.

Ponadto zadania administracji rządowej na obszarze województwa wykonują również działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży.

Natomiast organami administracji niezespolonej (niekiedy zwanej również administracją specjalną) są podmioty podporządkowane właściwym ministrom oraz kierownikom państwowych osób prawnych i kierownikom innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej na obszarze województwa. Załącznik do ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie (tj. Dz. U. z 2001 Nr 80, poz. 872 ze zm.) wymienia następujące organy administracji niezespolonej:

1. Dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień,

2. Dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej,

3. Dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych,

4. Dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar,

5. Dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych i naczelnicy obwodowych urzędów probierczych,

6. Dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej,

7. Dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych,

8. Dyrektorzy urzędów morskich,

9. Dyrektorzy urzędów statystycznych,

10. Dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej,

11. Komendanci oddziałów Straży Granicznej, komendanci placówek i dywizjonów Straży Granicznej,

12. Okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego,

13. Państwowi inspektorzy sanitarni,

14. Powiatowi oraz graniczni lekarze weterynarii.

Działalność organów administracji niezespolonej oparta jest z reguły na zasadzie centralizacji.

Działają w ramach zasadniczego podziału terytorialnego kraju lub w ramach podziałów specjalnych.

Funkcje administracji publicznej

1. Funkcja porządkowo - reglamentacyjna związana z ochroną porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego. Zwana czasem po prostu reglamentacyjną, dotyczącą regulowania życia obywateli (np. kodeksem drogowym).

2. Funkcja świadcząca, czyli świadczenia usług publicznych lub ich świadczenia za pośrednictwem instytucji świadczących, należących do sektora publicznego (przedsiębiorstw użyteczności publicznej i zakładów administracyjnych). W ramach tej funkcji organy administracji publicznej zaspokajają potrzeby społecznych, np. utrzymując szpitale.

3. Funkcja regulatora rozwoju gospodarczego przejawiającej się w zastosowaniu klasycznych instrumentów policyjnych i reglamentacyjnych w postacie zezwoleń, kontyngentów, ceł, a także udziale państwa w zarządzaniu gospodarką narodową. Administracja publiczna może nie tylko ingerować w życie gospodarcze interwencjonizm), ale i samodzielnie prowadzić działalność gospodarczą (etatyzm).

4. Funkcja organizatorska, w ramach której organy administracji podejmują działania twórcze, samodzielne i kreatywne, np. gdy urzędnicy gminni starają się zdobyć fundusze unijne.

5. Funkcja wykonawcza, polegająca na wykonywaniu przepisów. Organy i instytucje administracji muszą przestrzegać prawa, zgodnie z konstytucyjnymi zasadami legalizmu, państwa prawa, państwa prawnego, państwa praworządnego. Wykonywanie prawa ma miejsce nie tylko w ramach prawa administracyjnego materialnego (gdy urzędnik w sposób władczy reguluje prawa i obowiązki obywateli), ale i na gruncie prawa proceduralnego (gdy organ wydaje decyzję administracyjną na podstawie przepisów Kodeksu Postępowania Administracyjnego). Czasem urzędnicy mogą opierać swoje decyzje na podstawie uznania administracyjnego (swobodnego uznania).

6. Funkcja kontrolno - nadzorcza, w ramach której państwo kontroluje i nadzoruje obywateli, np. stowarzyszenia.

7. Funkcja prognostyczno - planistyczna, dzięki której władza publiczna formułuje, np. prognozy wzrostu zanieczyszczenia środowiska naturalnego.

Czasem wyżej wymienione funkcje administracji publicznej zwane są płaszczyznami działania administracji publicznej.

W XXI w. dużego znaczenia zwiększa się rola administracji publicznej w zaspokajaniu potrzeb zbiorowych społeczeństwa (czyli funkcja świadcząca administracji). Część zadań państwa w tym zakresie cedowane zostaje na organizacje pozarządowe i samorządy. Dużego znaczenia nabierają również samorządy miejskie, co wynika z urbanizacji, czyli rozrostu miast. Zjawisko przenoszenia uprawnień z administracji rządowej na rzecz samorządowej administracji miejskiej, nazywa się komunalizacją administracji publicznej.

Struktury administracji rządowej na szczeblu centralnym

Budowa administracji publicznej w Polsce trwa od lat, bowiem administracja jest strukturą złożoną od strony prawnoorganizacyjnej. Ustawy regulujące funkcjonowanie administracji wskazują jednostki powołane do wykonywania określonych zadań, precyzują ich status prawny, strukturę, tryb powoływania, nadzór, zadania i kompetencje. Nie istnieje jeden akt prawny normujący budowę całej administracji rządowej w Polsce; nie ma także prawnej definicji organu administracji publicznej. W nauce prawa administracyjnego znajdziemy natomiast definicję, zgodnie z którą organ administracji:

• stanowi wyodrębnioną organizacyjnie część aparatu administracji publicznej, tworzoną na podstawie prawa i w sposób przez prawo przewidziany;

• działa w imieniu i na rachunek państwa;

• z reguły jest uprawniony do stosowania środków władczych;

• wykonuje zadania publiczne z zakresu administracji;

• działa w ramach przyznanych mu przez prawo kompetencji.

Aparatem pomocniczym organu jest urząd, czyli struktura organizacyjna i majątkowa oraz zespół ludzi wyodrębniony do realizacji zdań organu. Np. urzędem obsługującym Radę Ministrów oraz Prezesa Rady Ministrów (organy) jest Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.

Pojęcie organu administracji odróżnia się od osoby, która pełni funkcję "piastuna" organu

Administracja rządowa składa się z organów naczelnych i centralnych.

• Organy naczelne to przede wszystkim Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów oraz ministrowie i szefowie komitetów wchodzący w skład Rady Ministrów, obsługiwani przez urzędy, zwane ministerstwami. Organy naczelne powoływane są przez Prezydenta RP lub przez Sejm, a ich właściwość obejmuje terytorium całego państwa. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub powierza się im odrębne zadania ("minister bez teki"). O tym, jakimi działami administracji rządowej kierują ministrowie, decyduje Prezes RM. W niektórych ministerstwach działają pełnomocnicy rządu powołani do wyodrębnionych spraw.

• Organy centralne to organy jednoosobowe noszące najczęściej nazwy: prezes, przewodniczący, szef, główny inspektor, kierownik, dyrektor generalny, dyrektor. Przepisy prawa określają je jako centralne organy administracji rządowej podległe bezpośrednio organom naczelnym i przez nie nadzorowane, których właściwość obejmuje teren całego państwa. Obsługiwane są przez urzędy, a ich podstawowym zadaniem jest wykonywanie prawa. Należą do nich także komisje, czyli organy kolegialne kierowane przez przewodniczących. Centralne organy administracji rządowej podlegają Prezesowi RM, Radzie Ministrów lub odpowiednim ministrom, które to organy sprawują nad nimi nadzór.

Funkcję samodzielnego centralnego organu administracji rządowej może pełnić także sekretarz lub podsekretarz stanu w ministerstwie, nieposiadający odrębnego aparatu obsługi (zwłaszcza na szczeblu centralnym), który jest obsługiwany przez ministerstwo lub podległy mu inny organ, np. Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, Generalny Inspektor Informacji Finansowej (Ministerstwo Finansów).

Organ taki może też wykonywać zadania organu-
-ministra - np. Szef Służby Celnej (wykonuje zadania ministra finansów), Szef Obrony Cywilnej Kraju (MSWiA i Komendy Głównej Straży Pożarnej), Główny Inspektor Dozoru Jądrowego (zadania prezesa Polskiej Agencji Atomistyki). Służby wykonujące zadania takich organów mają najczęściej status administracji niezespolonej, a ich jednostki terenowe - status samodzielnego organu administracji rządowej (np. naczelnik urzędu skarbowego). Występują też przypadki polegające na usytuowaniu jednostki w strukturach ministerstwa, np. Prokuratura krajowa w Ministerstwie Sprawiedliwości.

Organy centralne są obsługiwane przez: kancelarie, komendy główne, agencje, główne inspektoraty, urzędy, dyrekcje, kasy. Z punktu widzenia finansów publicznych urzędy te są tzw. jednostkami budżetowymi. Ministrowie sprawują, z mocy ustawy o działach administracji rządowej lub innych ustaw, nadzór nad licznymi podlegającymi im jednostkami organizacyjnymi wykonującymi zadania o szczególnym charakterze - np. Prezes RM nadzoruje Krajową Szkołę Administracji Publicznej oraz Centrum Badania Opinii Społecznej.

Z punktu widzenia systemu finansów publicznych, zgodnie z art. 5 ustawy
o finansach publicznych, do sektora finansów publicznych zalicza się jednostki, które wykonują zadania publiczne w imieniu rządu na szczeblu centralnym, a więc:

• organy władzy publicznej;

• organy administracji rządowej;

• jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, a także jednostki badawczo-rozwojowe;

• fundusze celowe, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze oraz Narodowy Fundusz Zdrowia;

• Polską Akademię Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;

• państwowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw wykonujące zadania publiczne, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

Istnieją także delegatury lub jednostki terenowe ministerstw i urzędów centralnych niebędące samodzielnymi organami. Organizacyjnie wchodzą one w skład centrali urzędu, ale działają
w terenie jako jej przedstawicielstwa.

Centralne organy administracji rządowej oraz urzędy centralne dzielą się na kilka rodzajów (jest to podział wynikający z pełnionych funkcji):

• komendanci obsługiwani przez komendy główne, wykonujący najczęściej zadania
  w sferze bezpieczeństwa powszechnego i porządku publicznego, np. Komendant Główny Policji;

• główni inspektorzy obsługiwani przez główne inspektoraty, a także urzędy dozoru, wypełniający funkcje w sferze bezpieczeństwa i porządku publicznego
  o charakterze specjalistycznym i technicznym, np. Główny Inspektor Farmaceutyczny;

• prezesi urzędów zwanych urzędami regulacyjnymi, do których zadań należy regulacja funkcjonowania ważnych gospodarczo i społecznie rynków
  o charakterze monopolistycznym w interesie konsumentów, np. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki;

• komisje (część z nich pełni także funkcje regulacyjne) obsługiwane przez urzędy komisji lub biura, np. Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych;

• organy realizujące politykę państwa w określonym obszarze, pod nadzorem organu naczelnego, nie posiadające jednak prawa inicjatywy ustawodawczej
  i wydawania przepisów powszechnie obowiązujących, np. Szef Służby Cywilnej.

W administracji rządowej występują także państwowe jednostki organizacyjne niebędące ani ministerstwami, ani urzędami centralnymi, podległe Prezesowi Rady Ministrów. Pełnią one istotne funkcje w systemie administracji rządowej, zwłaszcza w procesie przygotowywania polityki rządu. Są to rządowe centra, np. Rządowe Centrum Studiów Strategicznych (zakończyło swoją działalność 31 marca 2006 r.) oraz Rządowe Centrum Legislacji.

Specyficznymi jednostkami wykonującymi zadania administracji rządowej, zwłaszcza odnośnie do bezpieczeństwa publicznego, są formacje uzbrojone (niektóre umundurowane), powoływane przez ustawy i podległe poszczególnym ministrom. Część z nich stanowi aparat wykonawczy centralnych organów administracji rządowej, np. komendantów głównych (policja), część - np. Biuro Ochrony Rządu, Żandarmeria Wojskowa, Służba Więzienna - podlega bezpośrednio ministrom i wykonuje zadania specjalistyczne w dziedzinie bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Zadania publiczne, za które odpowiada Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów oraz ministrowie, zwłaszcza w sferze gospodarczej i społecznej, wykonują także podmioty niemające statusu organu administracji rządowej, ale tworzone na podstawie ustawy lub ustanowione przez naczelny organ administracji rządowej w formie:

• państwowej jednostki organizacyjnej posiadającej, lub nie, osobowość prawną;

• państwowej osoby prawnej;

• jednoosobowej spółki akcyjnej Skarbu Państwa tworzonej w drodze ustawowej.

Podmioty te ustanawia się w celu wykonywania zadań państwa. Mają one charakter cywilno-
-administracyjny i różnią się między sobą strukturą organizacyjną, zasadami prowadzenia gospodarki finansowej oraz procedurami działania. Najczęściej noszą nazwy: agencja, zakład lub fundusz (np. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Narodowy Fundusz Zdrowia), organizacja, biuro, komitet, centrum. Części z tych podmiotów przysługują środki prawne właściwe dla organów państwowych (decyzje - np. ZUS), część działa za pomocą środków
o charakterze cywilnoprawnym (umowy, udział własnościowy w majątku innych podmiotów).

Wiele zadań publicznych, zwłaszcza socjalnych, wykonują, na szczeblu centralnym, bezpośrednio ministerstwa lub państwowe jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną, które są dysponentami tzw. państwowych funduszy celowych. Fundusze te są jedną z form organizacyjno prawnych jednostek sektora finansów publicznych. Mogą występować
w formie wyodrębnionego rachunku bankowego lub jednostki organizacyjnej. Do dysponentów tych należą m.in. minister. pracy i polityki społecznej (Fundusz Pracy, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych), prezes ZUS (Fundusz Ubezpieczeń Społecznych).

Zadania publiczne wykonują także fundacje i przedsiębiorstwa użyteczności publicznej podległe najczęściej ministrom - np. Poczta Polska (minister transportu), Lasy Państwowe (działa w nich Służba Leśna) (minister środowiska), fundacje publiczne, np. Centrum Badania Opinii Społecznej (KPRM) i inne jednostki organizacyjne, np. Krajowa Szkoła Administracji Publicznej (nadzór Prezesa RM).

Specyficzną dla wykonywania zadań publicznych jest sytuacja, kiedy w ramach przedsiębiorstwa "Lasy Państwowe" działa Straż Leśna, mająca na mocy ustawy uprawnienia do użycia środków przymusu bezpośredniego i nakładania mandatów. Strażą kieruje Główny Inspektor Straży Leśnej podporządkowany Dyrektorowi Generalnemu Lasów Państwowych. Podobnie jest w przypadku funkcjonowania Państwowej Straży Łowieckiej, Państwowej Straży Rybackiej, Służby Parku Narodowego.

Organy, urzędy oraz inne jednostki podległe i nadzorowane oraz działające przy ministrach, Radzie Ministrów lub Prezesie Rady Ministrów

Szeroko rozumiane zadania administracji rządowej (kwestie, za które odpowiada lub współ odpowiada konstytucyjnie, ustawowo, politycznie oraz organizacyjnie rząd) wykonuje na szczeblu centralnym 106 jednostek o następującym statusie (stan na grudzień 2005 r.):

• Naczelne organy administracji rządowej (19 jednostek);

• Minister - członek RM wykonujący zadania wyznaczone przez Prezesa RM (1);

• Centralne organy administracji rządowej (37);

• Pełnomocnicy rządu obsługiwani przez urzędy ministerstw (13);

• Instytucje wypełniające zadania naczelnego organu administracji rządowej lub będące organem bezpośrednio podległym naczelnemu organowi administracji rządowej, obsługiwane przez urzędy ministerstw (7);

• Państwowe osoby prawne (9);

• Osoby prawne (20);

• Państwowe jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną (3);

• Państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej (1);

• Państwowe jednostki organizacyjne (9);

• Państwowe jednostki budżetowe (6);

• Państwowy zakład budżetowy (1);

• Jednostki budżetowe (5);

• Organ administracji publicznej (1);

• Fundusz celowy (4);

• Państwowa instytucja naukowa posiadającą osobowość prawną (1);

• Organ inicjujący i koordynujący (1);

• Formacja umundurowana, uzbrojona lub służba (4);

• Jednostka prokuratury (1);

• Przedsiębiorstwo państwowe (2);

• Spółka akcyjna (4);

• Fundacja (3);

• Inne (6).

Powyższą klasyfikację stworzono wyłącznie na podstawie ustawowego nazewnictwa ww. jednostek. Dopiero pogłębiona analiza prawna pozwoli na uchwycenie przykładowych, istotnych kwestii:

• szczególne i nietypowe statusy jednostek wykonujących zadania publiczne (uzasadnienie, konstrukcja, nadzór, finansowanie itp.), np. zakład budżetowy
  i państwowy zakład budżetowy;

• konstrukcja prawna centralnego organu administracji rządowej i swoistości powodowane przez funkcje organu (regulacja, inspekcja, zarządzanie itp.);

• różnice pomiędzy państwową osobą prawną a państwową jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną, pomiędzy państwową jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną a państwową jednostką organizacyjną itp.;

• uzasadnienie i możliwości, jakie stwarza dla potanienia państwa włączenie centralnych organów administracji rządowej w struktury resortów;

• organizacja, finansowanie, nadzór, formy prawne i ich adekwatność do sfery zadań publicznych ww. jednostek.

Inne podmioty wykonujące zadania publiczne

Swoistymi organami powiązanymi w różny sposób z administracją rządową, przede wszystkim z Prezesem Rady Ministrów i ministrem właściwym ds. administracji (wydawanie statutów, regulaminów, przyjmowanie informacji i wniosków tych organów, nadzór administracyjny i za zgodność z prawem, wniosek o odwołanie, powołanie, możliwość rozwiązania w sytuacji niewłaściwego wykonywania zadań), są:

Regionalne izby obrachunkowe (jako państwowe organy nadzoru i kontroli finansowej) i Krajowa Rada Izb Obrachunkowych;

Samorządowe kolegia odwoławcze (jako organy wyższego stopnia w rozumieniu k.p.a.);

Rzecznik Ubezpieczonych.

Zadania publiczne według określonych standardów i reguł prawnych określanych przez przepisy powszechnie obowiązujące lub organy administracji rządowej, pod ich nadzorem, na ich rzecz lub zlecenie, wykonują - w różnych formach prawnych - także inne jednostki organizacyjne, o różnym statusie prawnym, np.:

• "Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo" spółka akcyjna;

• "Grupa LOTOS" spółka akcyjna;

• "Naftobazy" spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, z siedzibą w Warszawie;

• "Południowy Koncern Energetyczny" spółka akcyjna;

• "Polski Koncern Naftowy ORLEN" spółka akcyjna;

• "BOT - Górnictwo i Energetyka" spółka akcyjna;

• "Kompania Węglowa" spółka akcyjna;

• "Polskie Sieci Elektroenergetyczne" spółka akcyjna;

• "PSE - Operator" spółka z ograniczoną odpowiedzialnością;

• "Operator Gazociągów Przesyłowych Gaz-System" spółka z ograniczoną

• odpowiedzialnością;

• "Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągu Naftowego «Przyjaźń»" spółka akcyjna;

• "Przedsiębiorstwo Przeładunku Paliw Płynnych «Naftoport»" spółka z ograniczoną odpowiedzialnością;

• "PKP - Polskie Linie Kolejowe" spółka akcyjna;

• Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych;

• Straż Ochrony Kolei, którą kieruje Komendant Główny Straży Ochrony Kolei;

• Krajowe Centrum ds. AIDS;

• Komisja Prawa Autorskiego;

• Polski Związek Łowiecki;

• Państwowy Zakład Higieny.

Zadania takie wykonują także liczne komisje (egzaminacyjne, certyfikujące itp.), komitety sterujące, państwowe jednostki organizacyjne, jednostki budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, zakłady budżetowe, jednostki badawczo-rozwojowe, np. ambasady, konsulaty, centra, laboratoria, instytuty, komitety, biblioteki. Podlegają one poszczególnym ministrom
i centralnym organom administracji rządowej. Zgodnie z opublikowanymi przez ministrów obwieszczeniami na podstawie art. 33 ust. 1d ustawy o Radzie Ministrów, a także rozporządzeniami PRM w sprawie szczegółowego zakresu działania poszczególnych ministrów liczba jednostek nadzorowanych wynosi 682 (włącznie z urzędami centralnymi, państwowymi osobami prawnymi itd., wymienionymi w załączonym wykazie).

Zasady postępowania administracyjnego, procesy decyzyjne w administracji publicznej

Zasady postępowania administracyjnego są to pewne podstawowe normy prawne uznane przez ustawodawcę i wyodrębnione w kodeksie postępowania administracyjnego (KPA) . Są one wspólne dla całego postępowania administracyjnego, które organ administracyjny powinien stosować w każdym jego stadium łącznie z innymi przepisami KPA. Nie są to jednak jedynie wskazówki interpretacyjne, ale normy prawne, których naruszenie oznacza naruszenie prawa.

Zasady ogólne postępowania administracyjnego, są integralną częścią przepisów regulujących procedurę administracyjną i są dla organów administracji wiążące na równi z innymi przepisami tej procedury.

Oprócz zasad ogólnych do postępowania administracyjnego mają także zastosowanie zasady konstytucyjne, a także zasady prawne wypracowane przez doktrynę. Zasady postępowania administracyjnego są to najważniejsze reguły, które wynikają z istoty procesu administracyjnego i determinują jego budowę, przesądzają o modelu postępowania administracyjnego w Polsce.

W Kodeksie postępowania administracyjnego wyodrębnić można następujące zasady:

• Zasadę praworządności,

• Zasadę prawdy obiektywnej,

• Zasadę czuwania przez organ administracji nad interesem strony i innych osób biorących udział w postępowaniu,

• Zasadę czynnego udziału strony w postępowaniu,

• Zasadę pisemności,

• Zasadę dwuinstancyjności,

• Zasadę sądowej kontroli legalności decyzji administracyjnych,

• Zasadę trwałości decyzji administracyjnej,

• Zasadę szybkości postępowania,

• Zasadę nakłaniania do ugody,

• Zasadę przekonywania,

• Zasadę pogłębiania zaufania do obywateli,

• Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli

Pojęcie decyzji administracyjnej ukształtowane w doktrynie prawa administracyjnego zwęża się do aktu administracyjnego wydawanego w postępowaniu administracyjnym. Decyzją jest akt administracyjny stanowiący jednostronne ustalenie organu administracji publicznej o wiążących dla jednostki rozstrzygnięciach i konsekwencjach normy prawa administracyjnego. W orzecznictwie sądowym pojęcie decyzji jest rozszerzane o akty administracyjne występujące w innych formach lub też o akty administracyjne występujące bez wyraźnie określonej prawem formy. W tym znaczeniu można mówić, że pojęcie decyzji administracyjnej ustalenie jest empirycznie w drodze orzecznictwa sądowego.

Decyzja administracyjna jest typowym przykładem aktu administracyjnego zewnętrznego. I jako taki akt jest ona jednostronnym, władczym oświadczeniem woli organu administracji publicznej, opartym na przepisach prawa administracyjnego i określającym sytuację prawną konkretnie wskazanego podmiotu - adresata w indywidualnie oznaczonej sprawie.

Decyzja jest określoną czynnością procesową, do której wydania potrzeby jest odrębny przepis prawa, a nie tylko art. 104 KPA, który dotyczy decyzji jako czynności procesowej. Decyzje rozstrzygają sprawę co do istoty w całości lub części, albo w inny sposób kończą postępowanie w danej instancji. W polskim prawie administracyjnym decyzja administracyjna określona jest expresis verbis w normach prawa administracyjnego procesowego oraz w normach prawa administracyjnego materialnego. Niekiedy dla czynności przyznających uprawnienia (odmowy przyznania uprawnień) lub nakładających obowiązek ( odmowy zwolnienia z obowiązku), ustawodawca przyjmuje określenia inne niż decyzja. Mogą to być uchwały organów kolegialnych, orzeczenia, nakazy, zarządzenia lub inne określenia wyrastające z reguły z pewnej tradycji legislacyjnej. Formę decyzji administracyjnej przyjmują także niektóre czynności organu administracji publicznej, ustalające o wiążących dla jednostki (i organu) konsekwencjach normy prawa administracyjnego.

Decyzja jest aktem administracyjnym wywierającym trwałe skutki w sferze prawa administracyjnego. Przekształca ona bowiem interes prawny lub obowiązek prawny jednostki w jej prawo nabyte lub niezbywalne lub obowiązek prawny.

Postępowanie administracyjne

Postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu.

Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony wniesione drogą elektroniczną jest dzień wprowadzenia żądania do systemu teleinformatycznego organu administracji publicznej.

Jeżeli organ administracji publicznej, do którego podanie wniesiono, jest niewłaściwy w sprawie, niezwłocznie przekazuje je do organu właściwego. Przekazanie sprawy do organu właściwego następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. Podanie wniesione do organu niewłaściwego przed upływem przepisanego terminu uważa się za wniesione z zachowaniem terminu.

Odmowa umożliwienia stronie przeglądania akt sprawy, sporządzania z nich notatek i odpisów, uwierzytelnienia takich odpisów lub wydania uwierzytelnionych odpisów następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem. Strona ma prawo brać udział w przeprowadzeniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym i stronom oraz składać wyjaśnienia.

Jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku pozostały nie wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, organ administracji publicznej dla ich wyjaśnienia może przesłuchać stronę. Do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadków, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu.

Kto, będąc obowiązany do osobistego stawienia się, mimo prawidłowego wezwania nie stawił się bez uzasadnionej przyczyny jako świadek lub biegły albo bezzasadnie odmówił złożenia zeznania, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin albo udziału w innej czynności urzędowej, może być ukarany przez organ przeprowadzający dowód grzywną do 50 zł, a w razie ponownego niezastosowania się do wezwania - grzywną do 200 zł. Na postanowienie o ukaraniu grzywną służy zażalenie.

Organ administracji publicznej zawiesza postępowanie:

1. w razie śmierci strony lub jednej ze stron, jeżeli wezwanie spadkobierców zmarłej strony do udziału w postępowaniu nie jest możliwe i nie zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 30 § 5 (w sprawach dotyczących spadków nie objętych jako strony działają osoby sprawujące zarząd majątkiem masy spadkowej, a w ich braku - kurator wyznaczony przez sąd na wniosek organu administracji publicznej.), a postępowanie nie podlega umorzeniu jako bezprzedmiotowe

2. w razie śmierci przedstawiciela ustawowego strony,

3. w razie utraty przez stronę lub przez jej ustawowego przedstawiciela zdolności do czynności prawnych,

4. gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd.

Gdy ustąpiły przyczyny uzasadniające zawieszenie postępowania, organ administracji publicznej podejmie postępowanie z urzędu lub na żądanie strony, na które służy stronie zażalenie

Organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej. Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji.

Organ administracji publicznej może umorzyć postępowanie, jeżeli wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz gdy nie jest to sprzeczne z interesem społecznym.

Organ, do którego zwrócono się o zajęcie stanowiska, obowiązany jest przedstawić je niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia mu żądania, chyba że przepis prawa przewiduje inny termin.

Decyzja powinna zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji. Decyzja, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, powinna zawierać ponadto pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi.

Można odstąpić od uzasadnienia decyzji, gdy uwzględnia ona w całości żądanie strony; nie dotyczy to jednak decyzji rozstrzygających sporne interesy stron oraz decyzji wydanych na skutek odwołania.

Organ administracji publicznej, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia, o ile kodeks nie stanowi inaczej.

Organ administracji publicznej może z urzędu lub na żądanie strony prostować w drodze postanowienia błędy pisarskie i rachunkowe oraz inne oczywiste omyłki w wydanych przez ten organ decyzjach.

W sprawie, w której toczy się postępowanie przed organem administracji publicznej, strony mogą zawrzeć ugodę - jeżeli przemawia za tym charakter sprawy, przyczyni się to do uproszczenia lub przyspieszenia postępowania i nie sprzeciwia się temu przepis prawa.

Zatwierdzenie bądź odmowa zatwierdzenia ugody następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie; postanowienie w tej sprawie powinno być wydane w ciągu siedmiu dni od dnia zawarcia ugody.

Zatwierdzona ugoda wywiera takie same skutki, jak decyzja wydana w toku postępowania administracyjnego.

Postanowienia dotyczą poszczególnych kwestii wynikających w toku postępowania, lecz nie rozstrzygają o istocie sprawy, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej.

Odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, jeżeli z odwołania wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji. Przepisy szczególne mogą ustalać inne wymogi co do treści odwołania.

Przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie ulega wykonaniu. Wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji.

Wyjątek: jeżeli decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności, lub decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy przepisów o niewykonaniu nie stosuje się

Organ odwoławczy stwierdza w drodze postanowienia niedopuszczalność odwołania oraz uchybienie terminu do wniesienia odwołania. Postanowienie w tej sprawie jest ostateczne.

Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia, jednakże organ administracji

publicznej, który wydał postanowienie, może wstrzymać jego wykonanie, gdy uzna to za uzasadnione.

Ciekawostka: przeciwnie niż w decyzji

W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli:

1. dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe,

2. decyzja wydana została w wyniku przestępstwa,

3. decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27,

4. strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,

5. wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję,

6. decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu,

7. zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 § 2),

8. decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione.

Ciekawostka: Można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał

Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja.

Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:

1. wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości,

2. wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,

3. dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,

4. została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie,

5. była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały,

6. w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą,

7. zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

Rozstrzygnięcie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji następuje w drodze decyzji.

Ciekawostka: Minister może uchylić lub zmienić w niezbędnym zakresie każdą decyzję

ostateczną, jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów Państwa.

Sąd administracyjny to jeden z organów państwowych sprawujących wymiar sprawiedliwości w Polsce. Sądy administracyjne wykonują ten obowiązek poprzez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej.(art.1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych). Sądami administracyjnymi są obecnie: wojewódzkie sądy administracyjne orzekające w pierwszej instancji i Naczelny Sąd Administracyjny. Regułą więc jest, że skarga kierowana jest do wojewódzkiego sądu administracyjnego, a dopiero jego orzeczenia kontrolowane są przez Naczelny Sąd Administracyjny. Zarówno przed wojewódzkim sądem administracyjnym, jak i przed Naczelnym Sądem Administracyjnym obowiązuje zasada skargowości zabraniająca sądowi inicjowanie postępowania sądowego z urzędu; postępowanie sądowoadministracyjne może wszcząć wyłącznie strona wnosząc (odpowiednio) skargę (do wsa), skargę kasacyjną lub zażalenie (do NSA).

Naczelny Sąd Administracyjny

1. rozpoznaje skargi kasacyjne i zażalenia od orzeczeń (wyroków i postanowień) sądów wojewódzkich,

2. rozstrzyga wspomniane spory kompetencyjne i spory o właściwość, a ponadto

3. podejmuje uchwały wyjaśniające przepisy prawne, rozbieżnie interpretowane przez sądy administracyjne oraz uchwały rozstrzygające zagadnienia prawne budzące poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowo-administracyjnej. (art.3 Prawa o ustroju sądów administracyjnych i art.15 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).

Oznacza to, że NSA działa jako sąd II instancji rozpatrując skargi kasacyjne i zażalenia od orzeczeń WSA, natomiast w pozostałych sprawach NSA orzeka jako sąd pierwszej i jedynej instancji.

Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na:

1) decyzje administracyjne;

2) postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty;

3) postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie;

4) inne niż określone w pkt 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa;

4a) pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane w indywidualnych sprawach;

5) akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej;

6) akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej;

7) akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego;

8) bezczynność organów w przypadkach określonych w pkt 1-4a.

Sądy administracyjne nie są właściwe w sprawach:

1. wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami administracji publicznej;

2. wynikających z podległości służbowej między przełożonymi i podwładnymi;

3. odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba że obowiązek mianowania lub powołania wynika z przepisów prawa;

4. wiz wydawanych przez konsulów, z wyjątkiem wiz wydanych cudzoziemcowi będącemu członkiem rodziny obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U. Nr 144, poz. 1043).

5. zezwoleń na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego wydawanych przez konsulów.

Sąd administracyjny orzeka w składzie trzech sędziów, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Wyjątki:sąd administracyjny na posiedzeniu niejawnym orzeka w składzie jednego sędziego, chyba że ustawa stanowi inaczej, a zarządzenia poza rozprawą wydaje przewodniczący.

W postępowaniu w sprawie sądowoadministracyjnej stronami są skarżący oraz organ, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi.

Strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników.

Skarga powinna czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym,

a ponadto zawierać:

1) wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności;

2) oznaczenie organu, którego działania lub bezczynności skarga dotyczy;

3) określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego.

Sąd odrzuca skargę :

1) jeżeli sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego;

2) wniesioną po upływie terminu do jej wniesienia;

3) gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków formalnych skargi;

4) jeżeli sprawa objęta skargą pomiędzy tymi samymi stronami jest w toku lub została już prawomocnie osądzona;

5) jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli skarżący nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną skarżącą zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie;

6) jeżeli z innych przyczyn wniesienie skargi jest niedopuszczalne.

Sąd odrzuca skargę postanowieniem. Odrzucenie skargi może nastąpić na posiedzeniu niejawnym.

Ważne: wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania aktu lub czynności.

W razie wniesienia skargi na decyzję lub postanowienie - organ, który wydał decyzję lub postanowienie może wstrzymać, z urzędu lub na wniosek skarżącego, ich wykonanie w całości lub w części, chyba że zachodzą przesłanki od których w postępowaniu administracyjnym uzależnione jest nadanie decyzji lub postanowieniu rygoru natychmiastowej wykonalności albo, gdy ustawa szczególna wyłącza wstrzymanie ich wykonania.

Sąd (wojewódzki) rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Sąd nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności.

Sąd wydaje wyrok po niejawnej naradzie sędziów. Przebieg narady i głosowanie nad orzeczeniem jest tajne a zwolnienie od zachowania w tym względzie tajemnicy, z zastrzeżeniem § 3, nie jest dopuszczalne. Narada obejmuje dyskusję, głosowanie nad mającym zapaść orzeczeniem i zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia oraz spisanie sentencji wyroku.

Uzasadnienie wyroku sporządza się z urzędu w terminie czternastu dni od dnia ogłoszenia wyroku albo podpisania sentencji wyroku wydanego na posiedzeniu niejawnym.

Sąd jest związany wydanym wyrokiem od chwili jego ogłoszenia, a jeżeli wyrok został wydany na posiedzeniu niejawnym - od podpisania sentencji wyroku.

W razie nieuwzględnienia skargi sąd skargę oddala.

W razie uwzględnienia skargi sąd w wyroku określa, czy i w jakim zakresie zaskarżony akt lub czynność nie mogą być wykonane. Rozstrzygnięcie to traci moc z chwilą uprawomocnienia się wyroku.

Orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy.

Orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe, a w przypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby

Od wydanego przez wojewódzki sąd administracyjny wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:

1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie;

2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Skarga kasacyjna powinna być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego, lub doradcę podatkowego - w sprawach obowiązków podatkowych lub rzecznika patentowego - w sprawach własności przemysłowej

Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę kasacyjną na rozprawie w składzie trzech sędziów, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Naczelny Sąd Administracyjny:

1) rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, stosownie do przepisów ustawy;

2) podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych;

3) podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej;

4) rozstrzyga spory, o których mowa w art. 4;

5) rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy odrębnych ustaw

Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania.

Nieważność postępowania zachodzi:

1) jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna;

2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany;

3) jeżeli w tej samej sprawie toczy się postępowanie wcześniej wszczęte przed sądem administracyjnym albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona;

4) jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy;

5) jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw;

6) jeżeli wojewódzki sąd administracyjny orzekł w sprawie, w której jest właściwy Naczelny Sąd Administracyjny.

Naczelny Sąd Administracyjny oddala skargę kasacyjną, jeżeli nie ma usprawiedliwionych podstaw albo jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu.

Naczelny Sąd Administracyjny w razie uwzględnienia skargi kasacyjnej uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie, a gdyby sąd ten nie mógł rozpoznać jej w innym składzie innemu sądowi.

W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, sąd rozpoznaje ją w innym składzie.

Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznając skargę kasacyjną uchyla wyrok także w części niezaskarżonej, jeżeli zachodzi nieważność postępowania

Zażalenie do Naczelnego Sądu Administracyjnego przysługuje na postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego w przypadkach przewidzianych w ustawie a ponadto na postanowienia, których przedmiotem jest:

1) przekazanie sprawy innemu sądowi administracyjnemu;

2) wstrzymanie lub odmowa wstrzymania wykonania decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności, o których mowa w art. 61;

3) zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania;

4) odmowa sporządzenia uzasadnienia wyroku;

5) sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa;

6) oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego;

7) odrzucenie skargi kasacyjnej;

8) odrzucenie zażalenia;

9) zwrot kosztów postępowania, jeżeli strona nie wnosi skargi kasacyjnej;

10) ukaranie grzywną.

Zażalenie wnosi się w terminie siedmiu dni od doręczenia postanowienia.

---