SOCJOLOGIA OGÓLNA

( HAVE FUN ;p )

1. Formy życia społecznego ludzi: wspólnoty, organizacje, wspólnoty zorganizowane.

• ludzie w przeciwieństwie do innych gatunków stadnych nieustannie doskonalą zasady współżycia i współdziałania

• potrafią działać zbiorowo nie tylko chwilowo i reaktywnie, ale współpracują trwale i celowo dla osiągnięcia stanów rzeczy przyszłych, istniejących tylko w ich wyobraźnie, a z jakiegoś powodu dla nich cenny

Wspólnota:

• spontanicznie i oddolnie skupiający się ludzie

• połączeni więzią psychiczną powstałą nie tylko na gruncie związków obiektywnych, ale także wspólnoty przekonań, uczu, akceptowanych wartości

• przewaga więzi emocjonalnych

• działanie wspólnot związane z rolami społecznymi

• wielopłaszczyznowa aktywność członków wspólnoty, którzy pełnią wiele różnych ról (np.w wielopokoleniowej rodzinie kobieta może pełnić rolę matki, żony, córki, siostry itp.)

• poczucie tożsamości ważnym elementem

Organizacja:

• świadome i sztuczne skupienie ludzi dla zrealizowania konkretnych, ukierunkowanych celów

• wtórnie stają się grupami społecznymi

• ludzie wchodzą do nich z wyboru lub administracyjnego przymusu (dobrowolna lub przymusowa)

• prawny charakter funkcjonowania

• jednopłaszczyznowa aktywność członków - tylko częściowe objęcie przez organizację aktywności jednostek

Wspólnota zorganizowana:

• cechy organizacji plus więzi (czyli trwale istniejące między ludźmi sieci praw i obowiązków)

• najwyżej rozwinięta, najpełniejsza i najtrwalsza forma zbiorowego życia i współdziałania ludzi

• przykładem wspólnoty zorganizowanej jest zakon misjonarski

2. Typy i cechy wspólnot.

Wspólnoty pierwotne (naturalne):

• naturalne=pierwotne bo: historycznie najstarsza forma życia zbiorowego, istnieją wcześniej niż tworzący je ludzie, pierwsze grupy społeczne każdej jednostki

Cechy ogólne:

• podporządkowanie normom, zwyczajom, obyczajom

• respektowanie oczekiwań i zobowiązań zgodnie z poczuciem moralnym

• poczucie zbiorowej tożsamości

• jednoczące ludzie więzi permanentnie łączą integralne jednostki

• relacje i pozycja w grupie zależą od ról społecznych oraz cech osobistych jednostek

• członkowie wspólnot sami wyłaniają swoich naturalnych przywódców

Wspólnoty pierwotne moża dzielić na:

• wspólnoty obcowania bezpośredniego/realnego współżycia:

- rodziny, społ.lokalne, gr.rówieśnicze

- cechy: mała liczba członków, brak anonimowości, możliwość bezpośrednich kontaktów, poczucie uzależnienia przy realizacji wspólnych celów, wysoka przynależność i identyfikacja z grupą, uzgodnione normy i zasady, wysoka przynależność i identyfikacja z grupą, silna i wszechobecna kontrole społeczna, ożywiona komunikacja społeczna, wewnętrzne zróżnicowanie ról społecznych, zdolność do podejmowania skoordynowanych działań

• wspólnoty duchowe/wyobrażeniowe:

- np. kasta (ściśle wyodrębniona i szczelnie zamknięta gr.społ.), naród (wspólnota etniczno-kulturowo- cywilizacyjna), wspólnoty religijne

- cechy: brak bezpośrednich więzi ze względu na wielkość grupy, ale istnieje duchowe powiązanie - coś wspólnego, odrębnego i zarazem społecznie istotnego

Wspólnoty wtórne (sztucznie tworzone):

• zawsze muszą uzasadniać rację swojego istnienia jakąś szczególną misją społeczną

• dzielą się na:

- wspólnoty życia realnego (zerwanie więzi pierwotnych łączących jednostkę ze społeczeństwem i tworzenie własnych form wspólnotowego współżycia np.zakony, sekty, więzienia)

- wspólnoty interesów (wielkie, połączone głównie głównie wyobrażeniowo, przy czym czynnikiem duchowo jednoczącycm ludzi jest przede wszystkim uświadomiona wspólnota położenia społecznego, interesów, ideologii itp.; powstają w wyniku dojrzewania zbiorowej świadomości ludzi, odkrywających podobieństwo swojego społecznego położenia- losu, zagrożeń, interesów itp.)

Wspólnoty doraźne:

• krótkotrwałe zgromadzenie ludzi, którzy spotkali się w tym samym czasie w określonym miejscu

• nie spełniają warunków koniecznych, by trwale funkcjonować gdyż:

- kontakty o charakterze krótkotrwałym i tymczasowym

- brak wspólnych,uzgodnionych norm społecznych

- brak zróżnicowania ról społecznych

- płynna liczebność

- niesprecyzowane zasady przyjmowania nowych uczestników

• odmiany ludzkich skupisk:

- zbiegowisko (tworzone przez przypadek, gdy przyczyna ustaje ludzie się rozchodzą)

- audytorium (publiczność) - zbiór ludzi, którzy zebrali się w jednym miejscu mając podobny zamiar np.wysłuchanie koncertu; zachowania najczęściej uporządkowane, zgodne z normami zwyczajowymi odpowiednimi do danej okoliczności

- tłum: liczne skupisko ludzi emocjonalnie podekscytowanych; może powstać w sposób zaplanowany albo nagle z wcześnejszego zbiegowiska(wg Gustawa Le Bona to twór „nienormalny” gdyż: wysoka emocjonalność, osłabienie wpływu czynników intelektualnych, wyraźna skłonność do ulegania sugestiom)

3. Determinanty społecznego rozwoju wspólnot i ich spójności

• uprawomocnienie wzjamemnych oczekiwań oraz powinności, jak i ich zakresy nie ujęte w normy stanowione, ale oparte na poczuciu społecznej przynależności i regułach współżycia (imperatywach moralnych):

- wspólnota duchowa

- solidarność

- wzajemność → „METANORMY” (zasady ogólne)

- zaufanie

- lojalność

- obrona honoru

• obowiązek moralny i jego poczucie - imperatyw wewnętrzny

• więzi wspólnotowe oparte głownie na zinternalizowanych przez jednostki imperatywach moralnych (więzi tych nie można się zrzec, a tylko zerwać → naruszenie imperatywu moralności = zdrada; zerwanie więzi może prowadzić do społecznego ostracyzmu, pozbawienia praw członkowskich, „wypędzenie” poza terytorium wspólnoty i i definitywne uwolnienie wspólnoty od danej jednostki)

• wymóg lojalności głównym spoiwem grupy: im bardziej czuje się ona zagrożona czy obawia się utraty tożsamości bądź terytorium, tym ostrzej formułuje wobec swoich członków warunki lojalności, a w konsekwencji - kryteria zdrady

• grupy spaja również stopień identyfikowania się jednostek ze wspólnotą zależny od:

- jak bardzo jednostki mogą zaspokajać swoje potrzeby w grupie

- jaki poziom społecznego bezpieczeństwa i akceptacji wspólnota może dać

- jaka jest opinia i prestiż grupy w szerszym otoczeniu

- jak członkowie wspólnoty są jednorodni i podobni do siebie

4. Funkcje wspólnot

We wspólnotach pierwotnych, ale oczywiście nie tylko (funkcje uniwersalne, wielorakie, słabo wyspecjalizowane, zależne od aktualnych potrzeb jednostkowych i grupowych):

• dostarczanie ludziom poczucia tożsamości - możliwość zdefiniowania „kim jestem”

• socjalizacja członków społeczeństwa

• dostarczanie sensu życia

• poczucie bezpieczeństwa, społecznej przynależności, aprobaty i uznania

• zakorzenienie moralne - trwałe wartości, normy postępowania, zasady współżycia, wzorce osobowe

We wspólnotach interesów:

• pozytywne (siła, większa skuteczność działań na rzecz obrony uzasadnionych i prawomocnych roszczeń grupowych)

• negatywne (ułatwianie koncentracja władzy, bogactw, instrumentów wpływu społecznego)

Inne:

• uzmysławianie idei dobra wspólnego , społecznej harmonii, pokojowego współżycia

• fukcje negatywne (np.w gangach czy sektach): wyrywanie ludzi z ich naturalnego środowiska, wypaczanie osobowości, niszczenie poczucia moralnego, zmiana w bezwzględnych fanatyków

5.Więzi społeczne jako warunek konieczny istnienia wspólnot.

Więzi społeczne- trwale istniejąca między ludźmi sieć wzajemnych, a zarazem prawomocnych roszczeń i zobowiązań, niezależnie od tego, jaka jest podstawa ich „prawomocności”.

Więzi społeczne to:

„Naturalne dążenie ludzi do współdziałania”

A.Comte

„Zespoły wierzeń, uczuć, które trwają w grupie pomimo wymiany pokoleń”

E.Durkheim

Charakter więzi społecznych:

-podmiotowy (pierwotny)- wiążą jednostki jako ludzi

-przedmiotowy (wtórny) wiążą działania podejmowane w ramach wzajemnego od siebie uzależnienia wynikającego ze społecznego podziału pracy.

-permanentny (stały)

-prawomocny (prawo, religia, historia, kultura)

-dot. Stosunków społecznych

-dot. Stanów i aktów świadomościowych

6. Typy więzi społecznych.

wg. Rybickiego

a) naturalne- dotycz ą tych zbiorowości, których podstawą powiązań i przynależności jest wspólne pochodzenie i pokrewieństwo (np. rodzina), wieź dana człowiekowi przez społeczne warunki urodzenia.

b) stanowione- ściślej trzeba by określić jako więź wynikającą bezpośrednio lub pośrednio ze stanowienia społecznego. Pojawia się tam, gdzie w zbiorowościach ludzkich występują narzucone im podziały społeczne: podziały narzucone siłą lub prawem lub połączeniem siły i prawa. (czyt: są narzucone z zewnątrz lub ustanowione siłą)

c) zrzeszeniowe- tworzone są na zasadzie dobrowolności przez ludzi należących do organizacji społecznych i politycznych

7.Rodzaje więzi występujące we wspólnotach pierwotnych, wtórnych, doraźnych.

1. Więzi pokrewieństwa- łączące ludzi będących krewnymi i powinowatymi. Mogą być ustanowione przez prawo- prawo ustala, do którego poziomu pokrewieństwa mamy prawa i obowiązki.

2. Więzi sąsiedztwa i bliskości terytorialnej- prowadzą do powstania wspólnot lokalnych

3. Więzi etniczne- (rasowe, narodowe) łączące już od momentu urodzenia ludzi tej samej rasy lub narodowości

4. Więzi statusowe- łączące ludzi ze względu na ich „odziedziczoną” po przodkach przynależność do tej samej klasy społecznej, kasty…

5. Więzi ideologiczne- łączące ludzi wyznających podobne systemy wartości (religijnych, światopoglądowych itp.)

6. Więzi emocjonalne- (asocjacyjne) rodzące się między osobami darzącymi się wzajemną sympatią, postrzegającymi się jako atrakcyjne, lubiącymi się itp.

7. Więzi funkcjonalne- wynikające z wyodrębnienia się w ramach danej zbiorowości różnych `ról społecznych”, np. rola mamy, dziecka. Może być prawomocna.

8. Więzi hierarchiczne- względnie trwałe relacje władzy i podporządkowania (więź podległości i nadrzędności), np.szef gangu-podwładni, guru sekty-wyznawcy

8. Rodzina jako grupa społeczna, grupa pierwotna, instytucja kontrolująca proces socjalizacji oraz wspólnota

* jako grupa społeczna

Grupa społeczna to zbiór jednostek, które w dążeniu do wartości są związani więziami społecznymi i wytwarzają wewnętrzną organizację.

Z tego punktu widzenia rodzina niewątpliwe jest grupą społeczną ponieważ spełnia wszystkie powyższe kryteria:

-łączą ją wspólne wartości (np. wychowanie dzieci itp. Itd. )

- występują więzi: pokrewieństwa

emocjonalne (rodzące się miedzy ludźmi darzącymi się sympatią)

funkcjonalne (wynikają z ról społecznych, rodzaj wzajemnych oczekiwań i zobowiązań np. miedzy matką a dzieckiem)

hierarchiczne (trwałe relacje władzy i podporządkowania się; uzasadnieniem wzajemnych powinności jest albo tradycja albo charyzma przywódcy),

statusowe (łączą ludzi ze względu na odziedziczony status społeczny)

- wykształca wewnętrzną organizację w postaci zwierzchnictwa rodziców nad dziećmi, ojca lub matki nad całą rodziną (rodzina patriarchalna lub matriarchalna)

- posiada wystarczającą liczbę członków aby można było ją sklasyfikować jako grupę społeczną (a wiemy, że o grupie społ możemy mówić przy min. 3 osobach; i wiemy również, że małżeństwo staje się rodziną w momencie pojawienia się dziecka czyli również min.3 osoby ;) )

*jako grupa pierwotna

Grupy pierwotne- rodziny, plemiona, grupy etniczne, rówieśnicze.

-są to najstarsze formy zbiorowego współżycia

-istniały wcześniej niż tworzący ją ludzie

- członkiem staje się przez sam fakt przyjścia na świat w określonej rodzinie

-są pierwszymi grupami społecznymi jednostki

Charakterystyka członków:

-posiadają coś wspólnego (język, krew, terytorium, religię)

-podporządkowują się wzajemnie uzgodnionym normom, zwyczajom

- respektują wzajemne oczekiwania i zobowiązania nie określone na papierze lecz w wewnętrznym poczuciu moralnym

-mają poczucie zbiorowej tożsamości

- trwale zjednoczeni duchowo

-permanentnie łączące więzi

- relacje i pozycje we wspólnocie zależą od zdefiniowanych przez tradycję ról społecznych oraz cech osobistych jednostki (siła, mądrość, charyzma)

-sami wyłaniają naturalnych przywódców (autorytety)

Funkcje grup pierwotnych

- dostarczają poczucia tożsamości

-socjalizują

-dostarczają poczucia bezpieczeństwa, aprobaty i uznania

- dostarczają trwałych wartości, norm postępowania, wzorców osobistych

Tu chyba też nie ma za bardzo co tłumaczyć bo od razu widać, że rodzina spełnia wszystkie powyższe kryteria ;]

*jako instytucja kontrolująca proces socjalizacji

W rodzinie odbywa się socjalizacja pierwotna, dziecko nabywa podstawowych umiejętności pozwalających mu funkcjonować w społeczeństwie: uczy się języka, symboli, poznaje role społeczne, rodzice jako pierwsi przekazują mu wyznawane wartości, zapoznają je z kulturą, panującymi zwyczajami.

*jako wspólnota

WSPÓLNOTY:

- grupy spontaniczne i oddolnie skupiające ludzi do zbiorowego współżycia i pokonywania przeszkód. Są to zbiorowości ludzi połączonych silną więzią psychiczną, powstające na gruncie związków obiektywnych(terytorialnych), wspólnoty przekonań, uczuć, akceptowanych wartości itp. Rodziły się metodą prób i błędów. Ulegały utrwaleniu w zbiorowej pamięci, były przekazywane następnym pokoleniom i istniały w umysłach tak długo, jak były skuteczne.

9. Formy rodziny

Na formę rodziny wpływają

-warunki ekologiczne

- zasoby środowiska w jakim żyje dane społeczeństwo

- sytuacja demograficzna

- typ gospodarki

- poziom rozwoju gospodarczego

- tradycja oraz normy kultury

Rozmaitość wzorów rodzin dotyczy postaci małżeństwa, reguł dziedziczenia, zamieszkiwania, typy władzy rodzinie, doboru partnerów.

Rodzina matrylokalna- po ślubie mąż zamieszkuje u rodziny żony

Rodzina patrylokalna- żona wprowadza się do rodziny męża

Rodzina neolokalna- małżeństwo po ślubie tworzy własne gospodarstwo domowe

Rodzina elementarna- dwupokoleniowa złożona z pary małżeńskiej i jej dzieci

Patriarchalna- o sprawach rodziny decyduje ojciec

Matriarchalna- o sprawach rodziny decyduje matka

Jeśli decyzje podejmowane są wspólnie, jest to rodzina partnerska.

Rodzina nuklearna (pierwotna)- składa się z dwojga dorosłych ludzi tworzących ze swoimi dziećmi wspólne gospodarstwo domowe

Rodzina poszerzona-obejmuje dodatkowo dziadków, braci z żonami, siostry z mężami, ciotki, siostrzeńców itp.

Poligynia to związek jednego mężczyzny z wieloma kobietami.

Poliandria to związek jednej kobiety z wieloma mężczyznami.

Dziedziczenie:

- patrylinearne: wyłącznie w linii męskiej

- matrylinearne: wyłącznie w linii żeńskiej

- bilateralne: zarówno w linii męskiej jak i żeńskiej

- primogenitura: dziedziczenie całego majątku przez najstarszego syna; dotyczy najczęściej posiadłości ziemskich a jej celem jest zapobieganie rozdrobnieniu majątku

Ordynacja- była to część posiadłości w polskich rodach magnackich, która była dziedziczona przez najstarszego syna i nie podlegała podziałowi

W społeczeństwach pierwotnych często występują wyraźne podziały na podgrupy, z których należy i z których wolno poślubiać partnerów. Często występują też zakazy poślubiania partnerów spoza grupy własnej. Występują w postaci zakazów formalnych lub społecznej dezaprobaty.

Endogamia- zawieranie małżeństw w obrębie tej samej zbiorowości

Egzogamia- jest jej przeciwieństwem

Stałe elementy, które pozwalają różne postacie reprodukcji włączać do ogólnej kategorii rodziny:

-rdzeń rodziny, którym jest małżeństwo oraz dzieci zrodzone z tego związku

- zakaz kazirodztwa, który ma uzasadnienie biologiczne i społeczne. Biologiczne: płodzenie dzieci przez osoby ze sobą spokrewnione zwiększa prawdopodobieństwo urodzenia potomstwa niepełnosprawnego

Społeczne: związki między członkami tej samej rodziny były by źródłem konfliktów i rywalizacji wewnątrz rodziny; mieszanie ról w rodzinie i zamazywanie granic pokoleń. Zakaz kazirodztwa zmusza do szukania partnerów wśród członków innych rodzin a tym samym sprzyja powstawaniu powiązań miedzy rodzinami i tworzeniu się wspólnot społecznych.

10. Funkcje rodziny

- regulacja zachowań seksualnych

- biologiczne odtwarzanie populacji

- zapewnianie materialnych środków do życia

- socjalizacja nowego pokolenia

- ochrona i wsparcie emocjonalne

- sytuowanie w przestrzeni społecznej i określanie społecznej tożsamości

dostarcza poczucia tożsamości

-dostarcza a poczucia bezpieczeństwa, aprobaty i uznania

- dostarcza trwałych wartości, norm postępowania, wzorców osobistych

11. Kształt i funkcje rodziny w społeczeństwie tradycyjnym

Elementarną cząstką społeczną była rodzina pojmowana jako zbiorowość ludzi tworząca jedno gospodarstwo domowe. Tak rozumianą rodzinę uosabiała głowa domu. Pozycja ta jednak nie zależała od osobistych cech osoby. Głowa domu posiadała władzę absolutną a państwo nie interesowało się wewnętrznym życiem rodziny czy przejawami domowej tyranii. Rodzina jako jednostka produkcyjna, była powiązana z otoczeniem społecznym w sposób całkowicie pozbawiający ją prywatności. Sąsiedzi czuli się zobowiązani wtrącać się w sprawy rodziny. Rodzina była zbiorem domowników tworzonym przez miedzy innymi służbę, którą traktowano jak krewnych (do XVIII w.). Domownikami były też osoby zamężne, które były zbyt ubogie aby prowadzić własne gospodarstwo. W przypadku rzemieślników i kupców do domowników zaliczano także uczniów i terminatorów, a u arystokracji- paziów. Wielkość rodzin mieszczan i chłopów zależała od ich położenia ekonomicznego. Ubodzy mieli rodziny złożone tylko z rodziców i dzieci.

W Europie północno-zachodniej były rodziny zbudowane wokół jednej rodziny elementarnej, natomiast w Europie południowej i wschodniej były to gospodarstwa domowe złożone z kilku rodzin elementarnych skupionych wokół władzy głowy domu.

Dobór małżeński nie był wynikiem indywidualnych decyzji, decydowało bowiem głównie usytuowanie społeczne. Partnerów małżeństwa wybierały rodziny zgodnie ze swoimi interesami politycznymi i ekonomicznymi.

Mężczyzna będący głową domu był nazywany przez wszystkich ojcem, nawet jeśli był bezdzietnym kawalerem. Matką nazywano kobietę, która matkowała wszystkim w domu, nawet jeśli nie miała własnych dzieci.

Ojciec ponosił całkowitą odpowiedzialność za wszystko, co działo się w domu. Nadrzędność obowiązków domowych była w rodzinach mieszczańskich oczywista i często ograniczano obowiązki zawodowe na rzecz domowych.

Podstawową rolą kobiety do połowy XIX wieku była rola żony (nie matki)- pracownika rodzinnej jednostki produkcyjnej. Śmiertelność przy porodach była duża, kobiety rodziły często wiec nie były w stanie opiekować się wszystkimi dziećmi, które urodziły. Dzieckiem od urodzenia zajmował się ojciec tj. zaczynał od znalezienia mamki, której za opłatą oddawano dziecko na 2 lata do wykarmienia.

Dziećmi nie przejmowano się i mało troszczono. Wynikało to z dużej śmiertelności i unikania stresów związanych z ich śmiercią. Dzieci były cenione jako siła robocza i zabezpieczenie dla rodziców na starość. Wiek, w którym dziecko uznawano za dorosłe zależał od społecznego i ekonomicznego usytuowania rodziny i od regionalnych zwyczajów.

Rodziny w postaci rozbudowanych gospodarstw były mało ruchliwe jednak duża ruchliwość jednostek między rodzinami sprzyjała ich powiązaniu i tworzeniu się tkanki społecznej.

12. Kształt i funkcje rodziny w społeczeństwie przemysłowym

Źródłem utrzymania stawała się praca najemna poza domem. Zaczynały dominować pozycje osiągane, ludzie stawali się równymi wobec prawa obywatelami posiadającymi prawa wyborcze, a wiec udział we władzy. Jednostka stawała się samoistną wartością, rozwijał się indywidualizm. Wydłużyła się średnia długość życia i spadła umieralność dzieci. Rodzina przybrała postać elementarnej złożonej wyłącznie z rodziców i dzieci. Małżeństwa zaczęły być zawierane w wyniku osobistych decyzji partnerów. Rodzina w postaci gospodarstwa domowego przestała być jednostką produkcyjną bowiem podstawą egzystencji stała się praca najemna wykonywana poza domem.

Strefa publiczna stała się domeną mężczyzn. Mężczyźni opuścili dom, który przestał być podstawowym terenem ich działania a stał się miejscem wytchnienia. Mężczyzna w rodzinie stał się przede wszystkim mężem, a dopiero potem ojcem.

Wraz z podziałem na publiczną strefę pracy zawodowej i prywatną strefę rodziny, kobieta została wykluczona z tej pierwszej i ściśle związana z drugą i obarczona za nią pełną odpowiedzialnością. Macierzyństwo stało się podstawowym obowiązkiem kobiety. Jej zadaniem było nie tylko ich rodzenie ale także wychowywanie. Rola matki stała się ważniejsza od roli matki. Dzieci stały się warte emocjonalnej zażyłości bo zmniejszyła się umieralność i jednocześnie wydłużyła średnia długość życia. Posiadanie dzieci coraz bardziej zaczęło się wiązać z kosztami niż z korzyściami. Pojawiło się pojęcie dzieciństwa jako odrębnej fazy życia, w której nie ma obowiązku pracy, ale jest obowiązek nauki.

Rodzina w epoce przemysłowej została uwolniona od ingerencji otoczenia społecznego ale jednocześnie została poddana kontroli państwa.

Wiele funkcji spełnianych uprzednio przez rodzinę zaczęło być wypełniane przez organizacje formalne sfery publicznej- szpitale, przytułki, szkoły. Dzieci zaczęły być postrzegane jako mali obywatele, którzy nie są wyłączną własnością rodziców, ale należą również do państwa, które obowiązane jest je chronić.

13. Kształt i funkcje rodziny w społeczeństwie współczesnym

Rozluźnia się związek między życiem seksualnym, małżeństwem i reprodukcją.

Władzę ojca stopniowo ustawowo ogranicza państwo. Pojawiły się sądy opiekuńcze, które mają możliwość pozbawienia rodziców praw rodzicielskich i odebrać im dzieci, a także rzeczników praw dziecka, do których dzieci mogą składać skargi na złe traktowanie przez rodziców.

Władza męża została osłabiona w skutek dążeń emancypacyjnych kobiet. Kobiety stopniowo zyskały dostęp do studiów wyższych i uprawnienia polityczne, nabrały większego znaczenia na rynku pracy jako osoby wysoko wykwalifikowane. Przybyło rodzin, w których oboje małżonkowie pracują poza domem i oboje wnoszą wkład do domowego budżetu. Odpowiedzialność kobiet za rodzinę zaczęła być postrzegana przez nie same jako upośledzenie, co zrodziło postulat równego obciążenia rodziców obowiązkami wobec gospodarstwa domowego i realizacji modelu rodziny partnerskiej.

Idee równości i prawa człowieka wzmacniały dążenia kobiet do równorzędnego traktowania w rodzinie.

Głównym celem małżeństwa stało się zaspokajanie potrzeb emocjonalnych i seksualnych. Związek oparty na uczuciach stał się bardziej kruchy i częściej ulega rozpadowi, niż związek którego podstawą była współzależność ekonomiczna. Wzrost odsetka rozwodów jest świadectwem wysokich wymagań stawianych małżeństwu. Upowszechniły się związki nieformalne. Większa jawność związków homoseksualnych.

Rozdzielenie biologicznej i społecznej funkcji ojca. Blednie postać ojca na korzyść matki. Wyrazem tego jest społeczna akceptacja samotnych matek i pojęcie rodziny niepełnej, które najczęściej oznacza samotną matkę z dzieckiem.

Notuje się liczebny wzrost dzieci urodzonych ze związków pozamałżeńskich. Wraz z pojawieniem się systemów emerytalnych zmniejszyła się rola dziecka jako zabezpieczenia dla rodziców na starość. Rozpoczęło się umacnianie autonomicznej pozycji dziecka w rodzinie. Wydłużył się okres wolnego od odpowiedzialności dzieciństwa. Dobro dziecka stało się nadrzędnym celem rodziny, obowiązki rodziców wobec dziecka zaczęły dominować nad ich prawami do niego.

Współczesne państwa wpływają na proces reprodukcji poprzez:

- ustawodawstwo zapewniające poszanowanie praw dziecka i równoprawność małżonków

- ustawodawstwo socjalne. Zasiłki socjalne i reguły ich przyznawania wpływają na decyzje o posiadaniu i liczbie dzieci a także na decyzję o zawarciu małżeństwa

- system podatkowym

Potocznie mówi się, że ograniczanie liczby dzieci wynika z trudności materialnych, zwłaszcza ze zdobyciem własnego mieszkania. Socjolodzy dostrzegają tendencję spadku liczby dzieci w miarę coraz wyższej pozycji społeczno-zawodowej rodziców.

Wysoka pozycja rodziny skłania do przywiązywania wagi do jakości dzieci.

Pojawia się hasło polityki prorodzinnej. Rozumiana jest ona przez propagowanie tradycyjnego modelu małżeństwa i zachęcanie kobiet za pomocą odpowiedniego ustawodawstwa do wycofywania się z rynku pracy i zajmowania wyłącznie rodziną i rodzeniem dzieci. Tymczasem w odczuciu społecznym powinno to być pomoc dla młodych małżeństw w uzyskaniu mieszkania, likwidowanie bezrobocia i rozbudowa funkcji socjalnych państwa.

14. Socjalizacja - złożony, wielostronny, ciągły i długotrwały proces uczenia się, dzięki któremu człowiek, istota biologiczna, staje się istota społeczna, członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury; proces socjalizacji związany jest z odgrywaniem ról spol.

15. Rodzaje socjalizacji

Pierwotna - przekazuje podstawowe umiejętności i wartości, ważne w danej rodzinie; dotyczy dzieci; uczenie Zach. Akceptowanych w danej społeczności, tradycji, kultury; „uczymy się abecadła, które w socjalizacji wtórnej uczymy się wykorzystywać”

Wtórna - zaczyna się, gdy dziecko wychodzi z domu do gr. Rówieśniczej (ale to zależy od osobowości); jest pozbawiona elementów emocjonalnych; wprowadza na wyższy poziom umiejętności; zaczyna się, gdy człowiek dostrzega „uogólnionego innego” (stan świadomości, w którym nabywamy zdolność analizy zachwal innych; umiejętność dostrzegania, ze cos może być inne, cos może być inaczej)

16. Funkcje socjalizacji

• Internalizacja norm i wartości

• Utrzymanie ładu, porządku społ.

• Transmisja kultury

17. Co wpływa na skuteczność socjalizacji

• Rodzaje więzi społ.

• Intensywność socjalizacji

• Cechy osobowości

• Środowisko

• Wielość ośrodków socjalizacji (np. podróże po różnych krajach)

18. Przyczyny niepowodzeń socjalizacji

• Działania grup konkurencyjnych kultur (np. rodzina, szkoła a grupa rówieśnicza)

• Wielość ośrodków socjalizacji

• Patologie w grupach socjalizujących

• Niski poziom kontroli społ. (brak jasno określonych ośrodków kontroli

19. Miejsce i rola mechanizmu internalizacji w procesie socjalizacji

Internalizacja- uznawanie wartości, norm, poglądów itp., narzucanych początkowo z zewnątrz, wcześniej nieznanych lub początkowo nieuznawanych, za własne

Internalizacja norm i wartości służy zachowaniu ładu społecznego. Dzięki niej możliwe jest:

• zachowanie i tworzenie porządku społecznego (reguł działania, mechanizmów, które odpowiadają oczekiwaniom społeczeństwa. Wypływa to z poczucia obowiązku, które związane jest z oczekiwaniami jakie mają w stosunku do nas inni ( dla ułatwienia będzie przykład. Proszę wysilić wyobraźnię i zwizualizować sobie następującą sytuację: dziecko za młodu chadzało do oazy, gdzie zinternalizowało przykazanie o szacunku do rodziców. Ale pech chciał, że z przyczyn w które wnikać nie będziemy, nie lubi swoich plemieńców [czyt. rodziców]. Kiedy na starość znajdą się w potrzebie (prawdopodobnie) dziecko to pomoże im bo poczucie obowiązku powie mu/jej, że: a) tego wymaga od niego wiara b) rodzice tej pomocy od niego/niej oczekują ;] ) lub lęku przed sankcjami ( odwołując się do przytoczonego już przykładu- pomoże rodzicom w obawie przed czeluściami piekielnymi, którymi straszyła go/ją za młodu zakonnica ;p)

• transmisja kultury. Ludzie dzięki mechanizmowi internalizacji utrwalają wartości, zwory, normy zachowania dzięki czemu możliwy jest dynamiczny jej rozwój. Gdyby nie proces socjalizacji (a tym samym i internalizacji, bo jest ona przecież nieodłączną jej częścią) każde pokolenie musiałoby zaczynać od nowa i od początku tworzyć kulturę.

20. Cechy socjalizacji w małych i dużych zbiorowościach

Socjalizacja to złożony, wielostronny proces uczenia się dzięki któremu człowiek istota biologiczna, staje się istotą społeczną, członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury. Jest to proces stawiania się takim, jakim chce nas mieć nasze otocznie społeczne.

Socjologowie wyróżniają dwie główne fazy socjalizacji, a w ich obrębie cały szereg instytucji socjalizacji. Instytucji socjalizacji to grupy lub konteksty społeczne, w których zachodzą ważne procesy socjalizacji. Socjalizacja pierwotna jest etapem najbardziej intensywnej edukacji kulturowej, który przypada na okres niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa. W tym czasie dzieci poznają język i podstawowe wzory zachowań, które stają się podstawą do uch dalszej edukacji. Na tym etapie główną instytucją staje się rodzina. Socjalizacja wtórna obejmuje starsze dzieci i rozciąga się na dorosłe życie jednostki. W tej fazie część odpowiedzialności za socjalizacje przyjmują od rodziny inne instytucje. Czynnikami socjalizacji stają się szkoły, grupy rówieśnicze, organizacje, media, a wreszcie miejsca pracy. Interakcje społeczne w tych kontekstach uczą jednostkę wartości, norm i przekonań składających się na wzór kultury, w której żyje.

Socjalizacja w małych zbiorowościach:

• dotyczy maksymalnie jak największej liczby aktywnych

• przejaw kontroli- normy - im większa społeczność, tym silniej obowiązują

• socjalizacja i kontrola społeczna realizowane są przez konkretne osoby

• łatwiej nawiązuje się współprace, dochodzi się do kompromisu

• socjalizacja jest tu dynamiczna

• istnieje tu wysokie poczucie obowiązku - utrzymanie porządku społecznego

W dużych zbiorowościach:

• anonimowość

• kontrola typu formalnego - istnieją odpowiedzialne instytucje

• między członkami tych zbiorowości zachodzą jedynie przelotne kontakty - możliwość ukrycia czegoś bądź kreowania pewnego wizerunku nas samych

• poczucie obowiązku jest rozproszone.

21. Kontrola społeczna jako jeden z mechanizmów socjalizacji społecznej

Kontrola społeczna w socjologii rozumieniu to wielkie mechanizmy uruchamiające, a niekiedy wymuszające współdziałanie, które utrzymuje porządek społeczny. Przy tak szerokim rozumieniu kontroli społecznej pytanie o nią jest w gruncie rzeczy pytaniem o mechanizmy, które wytwarzają i utrzymują porządek społeczny. W tworzeniu tego porządku zasadniczą role odgrywa proces instytucjonalizacji. Instytucji i instytucjonalizacja działań ludzkich należą do podstawowych organizmów szeroko rozumianej kontroli społecznej. Instytucji kontrolują ludzkie działania, narzucając wzory postępowania, które każą zachowywać się w taki a nie inny sposób i określają jako obowiązujący jeden z wielu możliwych kierunków działania.

Innym podstawowym mechanizmem kontroli społecznej jest proces socjalizacji. Mechanizm ten działa tym skuteczniej, im głębiej zostaną zinternalizowane przykazywane wartości, normy i wzory zachowań. W przypadku ich internalizacji kontrola społeczna zostaje wprowadzona do wnętrza człowieka i powstaje mechanizm kontroli wewnętrznej. Kontroli zewnętrznej operujących szerokim repertuarem sankcji, tj. kar i nagród. Kontrola społeczna zarówno wewnętrzna, jak i zewnętrzna działa na wszystkich poziomach życia zbiorowego- w rodzinach i małych grupach koleżeńskich oraz w wielkich zbiorowościach społecznych. W rezultacie całe życie człowieka jest przezroczyste i podlega kontroli zbiorowości.

Inaczej jest w dużych, wielorako zróżnicowanych zbiorowościach wielkomiejskich, w których znaczna część kontaktów międzyludzkich to przelotne kontakty między nieznającymi się wzajemnie osobami. W tego rodzaju zbiorowościach pewien zakres życia człowieka może zostać ukryty przed oczyma bliskich, bądź też nie budzić ich zainteresowania, a tym samym znaleźć się poza zakresem kontroli społecznej.

Kontrolę społeczną możemy ponadto podzielić na kontrolę nieformalną i kontrolę formalną. Kontrola nieformalna to wszystkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych i wszystkie reakcje i sankcje stosowane spontanicznie i na zasadzie wyczucia. Kontrola formalna to wszystko, co zapisane jest w regulaminach poszczególnych organizacji i stowarzyszeń (np. kodeks prawny). W przypadku kontroli wewnętrznej negatywną sankcją są wyrzuty sumienia.

Nieformalna kontrola zewnętrzna rozporządza zarówno sankcjami pozytywnymi, takimi jak oznaki szacunku i wzrost prestiżu jak i negatywnymi- lekceważenie, pogarda, ostracyzm, a nawet wykluczenie. Najpoważniejszym systemem formalnej kontroli zewnętrznej jest prawo, oparte na przymusie fizycznym i jego egzekwowaniem zajmuje się wyspecjalizowany aparat. Zewnętrzna kontrola społeczna, której najważniejszą częścią są sąd i policja jest wprawdzie najbardziej widoczna, ale bynajmniej nie najistotniejsza dla zapewnienia porządku społecznego. W skomplikowanych wielorako zróżnicowanych społeczeństwach o rozbudowanych systemach komunikacji, wzrasta rola kontroli formalnej i policja staje się coraz bardziej potrzebna.

22. Cechy charakterystyczne panowania tradycyjnego M. Webera

Relacja władzy uzasadniona jest w tym wypadku kryteriami, regułami określonymi jako „tradycja”, nie koniecznie usankcjonowana normami prawnymi. Przez pojęcie „tradycja” rozumieć możemy procedury usankcjonowane trwałością, powszechnie i „odwiecznie” przyjmowane. Dotyczą wyłaniania i realizacji władzy; doboru współpracowników i innych aspektów, także technicznych, z władzą związanych. Wyróżnimy trzy zasadnicze „tradycje” sprawowania władzy:

• gerontokracja (władza starszyzny w plemieniu)

• patriarchat (władza ojca w rodzinie patriarchalnej:)

• sukcesja dynastyczna (monarchia dziedziczna)

Panowanie tradycyjne- na mocy wiary w świętość istniejących od dawna porządków. Jej najczystszym typem jest władza patriarchalna. Związek w którym występuje ten typ panowania opiera się na stos. o charakterze wspólnoty. Typem rozkazującego jest pan, typem słuchającego poddany. Słucha się pana z racji na jego powagę, której udziela mu tradycja-przez szacunek. O treści rozkazów decyduje tradycja , której naruszenie przez panującego zagrażało by prawomocności. Jeśli natomiast chodzi tu o pozycje sługi występują tu dwie charakterystyczne rożne formy:

a)czysto patriarchalna- słudzy pozostają w całkowitej zależności od pana. Rekrutuje sie ich w sposób czysto patriarchalny-niewolnicy, poddani, bądź nie patrymonialny-faworyci. Pan zarządza wg swojego uznania

b) struktura stanowa słudzy nie sa osobistymi poddanymi pana, lecz ludźmi niezależnymi dzięki własnej pozycji społecznej. Urząd zostaje im nadany na mocy przywileju, koncesji pana lub na mocy kontraktu. Nie można ich tego urzędu samowolnie pozbawić. O wzajemnym ograniczeni urzędników decyduje konkurencja pomiędzy nimi.

23. Cechy panowania charyzmatycznego M. Webera

Panowanie charyzmatyczne-na mocy uczuciowego oddania osobie pana oraz uznania dla jego niezwykłych talentów(charyzma).Najczystszym typem tego panowania jest władza proroków, bohaterów wojennych, wielkich demagogów. Zw. ten charakteryzuje stosunki o charakterze wspólnoty. Jest się posłusznym panu ze względu na jego czysto osobiste, niecodzienne cechy. O zakresie uprawnień decyduje wyłącznie misja, jaką powierza im pan oraz osobiste kwalifikacje charyzmatyczne. Sam autorytet charyzmatyczny opiera się na wierze, a samym słowem charyzma posługujemy się bez jakiejkolwiek podstawy aksjologicznej.

24. Cechy charakterystyczne panowania legalnego M. Webera

Panowanie legalne: na mocy ustanowienia. Najczystszym typem takiego panowania jest władza biurokratyczna. Ideą podst. Tego typu władzy jest przeświadczenie, że można tworzyć swobodnie dowolne prawa i zmieniać je za pomocą ustawodawstwa.

Zespół zarządzający jest bądź wybierany przez panującego bądź mianowany. Organa składowe maja charakter: heteronomiczny i heterokefaliczny.

Posłuszeństwo obowiązuje wobec ustanowionych zasad.

Typem rozkazującego jest przełożony. Typem urzędnika jest wyszkolony fachowiec. Typ panowania legalne reprezentują nie tylko nowoczesne struktury państwa i wspólnoty lokalnej, lecz w równej mierze stosunki władzy w prywatnym przedsiębiorstwie kapitalistycznym w dowolnej organizacji czy stowarzyszeniu. W prywatnym przedsieb. Kapitalistycznym panowanie jest częściowo heteronomiczne-porządek działania jest narzucony przez państwo-natomiast aparat przymusu jest całkowicie heterokefaliczny -funkcje te pełni sadownictwo i policja .

Technicznie najczystszym typem panowania legalnego jest biurokracja, ale nie jest ona jedynym typem tegoż panowania.

Weber twierdził, iż z władzą legalną w idealnej postaci mamy do czynienia gdy zatrudnionych w administracji biurokratów cechuje następujące postępowanie:

1. Podlegają władzy jedynie w zakresie swoich oficjalnych obowiązków o bezosobowym charakterze. Posiadają więc wolność osobistą.

2. Hierarchia urzędów w jakich działają jest jasno zdefiniowana.

3. Każdy urząd odznacza się jasno zdefiniowanym zakresem kompetencji.

4. Sprawowanie urzędu powiązane jest z dobrowolnie zawartą umową.

5. Bardzo istotną rolę przy wyborze kandydata odgrywają jego kwalifikacje zawodowe.

6. Pobory biurokratów odznaczają się ustaloną wysokością, wypłacaną w gotówce, pracownicy nabywają uprawnienia emerytalne. Jednak w niektórych przypadkach organ ma prawo do odwołania mianowanego urzędnika, natomiast ten ma zawsze prawo do rezygnacji.

7. Sprawowany urząd jest traktowany jako jedyne lub główne zatrudnienie danej osoby.

8. Zwierzchnicy mogą urzędnikowi przyznać awans uwarunkowany stażem pracy, osiągnięciami.

9. Urzędnik pracuje w całkowitym oderwaniu od własności środków administrowania i nie ma prawa do "zawłaszczenia" swojego stanowiska.

10. Jest on poddany ścisłej, systematycznej dyscyplinie i kontroli

25. Koncepcja biurokracji wg M. Webera

Biurokracja jest to jedna z form organizacji, szczególnie rozpowszechniona w instytucjach państwowych.

Wyraz biurokracja pochodzi od słowa francuskiego “bureau” oznaczającego biuro - miejsce pracy urzędnika lub grubą zieloną materie przypominającą filc używaną do przykrycia stołu. Słowo biurokracja weszło do użycia krótko przed Rewolucją Francuską 1789 roku i szybko się rozpowszechniło. Końcówka -kracja ma pochodzenia greckie, -kratia lub -kratos oznacza władzę grupy społecznej, dla przykładu arystokracja, technokracja, demokracja etc. Biurokracja i biurokrata oznacza władzę oderwaną od społeczeństwa narzucającą mu decyzje szkodliwe i urzędnika bezdusznego ślepo trzymającego się formalnej strony przepisów (Słownik wyrazów obcych W. Kopalińskiego).

Z założenia przyjętego przez Maxa Webera żyjącego w okresie szczytowym pruskiego totalitaryzmu, biurokracja miała być idealną i bezbłędną formą organizacji, jednakże wraz z jej rozrostem staje się ona jako system organizacyjny coraz bardziej dysfunkcjonalna.

Według Webera biurokracja jako typ idealny powinna charakteryzować się przede wszystkim:

1. precyzją działania

2. szybkością

3. elastycznością

4. jednoznacznością

5. efektywnością

6. ciągłością pracy

7. dyskrecją

8. subordynacją

9. bezosobowością

10. przepisorządnością

11. racjonalnością

12. zmniejszeniem do minimum tarć

13. oszczędnością na kosztach

14. dostosowaniem do potrzeb

15. przewidywalnością zachowań

26. Sposoby przekazywania władzy w panowaniu charyzmatycznym

Podstawowym problemem panowania charyzmatycznego jest, jak twierdził Weber, problem następstwa, a więc problem, który w zasadzie nie istnieje w panowaniu tradycyjnym, chyba, że zasady prawowitego dziedziczenia korony nie są dostatecznie jasne i precyzyjne lub że ktoś pretenduje do tronu, kwestionując prawa innego następcy [na przykład - kwestionując jego pochodzenie, przypisując sobie starszeństwo itp.]. Z natury rzeczy charyzma jest cechą osoby i nie może być przekazywana tak łatwo jak tradycyjny tytuł do władzy.

Weber wyróżnia trzy sposoby przekazywania władzy w systemie panowania charyzmatycznego

W pierwszym wypadku istnieją określone kryteria, które musi spełniać następca, by zostać nowym wodzem charyzmatycznym.

W drugim - poprzedni wódz charyzmatyczny wyznacza swego następcę, przelewając tym samym na niego charyzmę własną.

W trzecim - najczęstszym, gdyż tamte dwa mają raczej wyjątkowy charakter - najważniejsi uczniowie czy zwolennicy wodza charyzmatycznego wyznaczają jego następcę, który tym samym staje się nosicielem charyzmy.

Dziedziczenie władzy w kościele katolickim odbywa się właśnie na tej zasadzie, choć władza ta odwołuje się także do legitymizacji w postaci naznaczenia pierwszego następcy Chrystusa - w osobie apostoła Piotra - przez samego twórcę religii. Jednak późniejsi papieże pochodzą z wyboru dokonanego przez uprawnionych uczniów, ale w momencie wyboru spływa na nich w magiczny sposób charyzma Chrystusa. Analizując przykład Kościoła, Weber stworzył interesującą socjologiczną analizę struktury i funkcjonowania tej instytucji, w której widział najpełniejszy przykład instytucjonalizacji charyzmy.

27. Ujecie władzy: teologiczne, behawioralne, instrumentalne, konfliktowe

W literaturze socjologicznej, prawniczej i politologicznej termin „władza” rozumiany bywa różnorako. Poniżej przedstawię sześć definicji tego pojęcia:

1.behawioralną, według której władza to szczególny typ zachowania polegający na możliwości modyfikowania zachowania innych ludzi. Taki sposób określania znaczenia tego terminu przyjął m.in. M. Weber, zdaniem którego: „Władza jest to możliwość narzucenia czyjejś woli na zachowanie innych osób”

2.teleologiczną, według której władza to spełnienie pewnych celów, wytwarzanie zamierzonych skutków. Przedstawicielem tego podejścia jest B. Russell

3.instrumentalną, traktującą władzę jako możliwość stosowania szczególnych środków, a zwłaszcza przemocy. Możemy tu zwłaszcza wskazać na interesującą definicję K. Opałka, zdaniem którego „[…] stosunek władzy zachodzi wówczas, gdy ośrodek kierowniczy jest zdolny zapewnić posłuch w szerokiej społecznie skali dla swych poleceń, których treścią są określone zachowania, zalecane członkom organizacji, za pomocą przymusu lub autorytetu”

4. „konfliktową”, według której władza ma możliwość podejmowania decyzji regulujących rozdział dóbr w sytuacjach konfliktowych. Zdaniem S. Ossowskiego „[…] przez władzę rozumiemy możność podejmowania i realizowania decyzji niezależnie od woli ludzi, których decyzja w taki czy inny sposób dotyczy” .

Ujecie behawioralne

Jako pierwsi próby zdefiniowania pojęcia władzy podjęli behawioryści. Określili ją (władzę) jako wyjątkowy rodzaj zachowania, dający możliwość modyfikacji zachowań innych ludzi tak, aby zachowywali się oni w sposób oczekiwany i pożądany przez osobę posiadającą ten przymiot. Takie ujęcie władzy nie jest bezsprzecznie słuszne, dotyczy ono wszelkich możliwych typów zachowań, zarówno życia społecznego jak i świata przyrody (w tym na przykład zwierząt). Niezaprzeczalnie relacje i wpływ jednostki na zachowanie innych, w tych dwóch odmiennych przestrzeniach życia jest różny i nie sposób go porównywać. Stąd wynika główna wada i niebezpieczeństwo behawioralnego ujęcia władzy

Ujecie teologiczne

Niejasności i nieścisłości wynikające z behawioralnej definicji władzy stara się znieść ujęcie jej w sposób teleologiczny, pochwalany i głoszony (nie bez zastrzeżeń) między innymi przez klasyka- Maksa Webera (badał on tę relację, jego prace zaowocowały rozróżnieniem trzech rodzajów władzy: charyzmatyczna, tradycyjna, legalna). W tym przypadku władzę definiuje się jako zdolność do realizacji własnych celów i powodowania określonych skutków. Swoje cele, zamierzenia, podmiot nadrzędny osiąga mimo oporu czy sprzeciwu podmiotu podrzędnego. Istotą takiego ujęcia jest fakt, że dotyczy ono tylko i wyłącznie życia społecznego, przecież nie możemy mówić o celowych działaniach innych niż ludzie podmiotów, tylko oni potrafią określać i precyzować swoje cele.

Ujecie instrumentalne

Władza ujmowana w kategoriach instrumentalnych oznacza możliwość stosowania przez osobę sprawującą władzę środków skłaniających innych do realizacji jej woli. Szczególnym tego rodzaju instrumentem władczym, dostępnym podmiotowi nadrzędnemu i niekiedy przez niego stosowanym, jest przymus psychiczny i fizyczny, dopuszcza się tu również stosowanie przemocy.

Ujecie konfliktowe

Ostatnim spośród ujęć władzy jest ujęcie konfliktowe, mówiące o tym, że władza to możliwość podejmowania i wydawania decyzji regulujących podział dóbr powszechnie uważanych za pożądane w sytuacjach konfliktowych. Władzę ma ten, kto decyduje o ilości i strukturze tych dóbr potrzebnych do życia, przeznaczanych na konkretne cele, czy dla określonych osób.

28. Koncepcja władzy P.Blaua.

Władza rodzi się z „nierównorzędnych , niezrównoważonych, pozbawionych wzajemności, asymetrycznych relacji międzyludzkich.”

Wszelkie relacje międzyludzkie to WYMIANA dóbr lub wartości (niekoniecznie, choć także materialnych). Stajemy do tej relacji z nierównomiernymi zasobami: jesteśmy bogatsi w jedne dobra, biedniejsi w drugie: są mądrzejsi i głupsi, silniejsi i słabsi, ładniejsi i brzydcy etc. Choć zdarzy się, że możemy nie być w stanie odpłacić się za otrzymane dobra bądź wartości to zawsze posiadamy „walutę” uniwersalną t.j.: podległość, podporządkowanie, poddanie się partnerowi.

Wg. Blaua oddamy nad sobą władzę, gdy:

• nie możemy odpłacić tego co dostajemy,

• partner ma monopol na dane dobro,

• nie możemy obyć się bez tych dóbr i usług;

• nie możemy zdobyć ich siłą.

Przykład podany w „czytance” to sytuacja gdy dziewczyna uzyskuje władzę nad zakochanym chłopcem, dla którego jest jedyna i niezastąpiona (God save the Queen!:)

Bardziej „konkretny”:) to relacja patrona i klienta mafii - w zamian za „ochronę” właściciel restauracji uzależnia się, uznaje władzę i realizuje żądania bandyty. Inny przykład to relacja: właściciel ziemi - chłop pańszczyźniany.

29.Wiedza Społeczna a Socjologia

Zacznijmy od tego, że Socjologia nie jest w stanie zagwarantować przewidywalności zachowań społeczeństwa oraz stanu wiedzy jaką będzie ono dysponować. Znając wszystkie prawa występujące w społeczeństwie nigdy nie będziemy posiadać pełnej wiedzy społecznej ponieważ nie jesteśmy w stanie przewidzieć wszystkich potencjalnych wariantów i kombinacji praw rządzących społeczeństwem.

Dzieje się tak ponieważ:

-wielość sytuacji w ramach których dane prawa, zależności, mechanizmy mogą mieć miejsce,

-nierozłączne występowanie efektów ubocznych które często sa niezamierzone lub ich skutki nie są widoczne od razu,

-każde pojedyncze działanie człowieka obarczone jest istotnym czynnikiem niepewności i kapryśności dlatego tak trudno jest wszystko przewidzieć,

-człowiek zawsze może zachować się inaczej niż tego oczekujemy nieprzewidywalność ta jest tym większa gdy ludzie działają w zbiorowościach

Indeterminizm- (odróżnia Socjologię od nauk społecznych) mówi, że nie istnieją żadne ogólne prawa determinujące rozwój świata. Każde ludzkie działanie jest swoiste- ludzie dysponują własnymi emocjami, doświadczeniami które są niepowtarzalne.

Karl Popper - wiedza jest najbardziej istotnym czynnikiem wpływającym na swoistość zachowań.

- w kontekście rozwoju społecznego nie można przewidzieć wiedzy jaką będzie dysponować społeczeństwo,

-zmiany dostępu do wiedzy nie musza być międzypokoleniowe mogą się one dokonywać w ramach tego samego pokolenia.

Karol Marks - wiedza społeczna w odróżnieniu od innej wiedzy np. przyrodniczej ma charakter ideologiczny. Doktryny, teorie zmieniają ludzkie zachowania i sposób myślenia.

Robert Merton - utwierdza teorie Marksa na przykładzie prognoz samorealizujących się. Przykład: Analitycy przewidują kryzys maklerzy sie go spodziewają i zachowują sie na giełdzie tak jakby był kryzys w efekcie następuje kryzys. Fenomen ten jednak nie występuje w przyrodzie.

30. Naturalizm w socjologii

na początku wrzucam (dla formalności) podstawowe informacje z niezastąpionej Wikipedii:

„Naturalizm (fr. naturalisme) - kierunek w socjologii w drugiej połowie XIX wieku powstały na podłożu ewolucjonizmu. Naturaliści zakładali, że zjawiska społeczne można opisywać analogicznie do zjawisk w świecie przyrody i badać je tymi samymi metodami. Podejście to zakładało możliwość redukcji zjawisk społecznych do poziomu zjawisk przyrodniczych.
Podstawowe założenia :

Naturalizm : ontologiczny; społeczeństwo ludzkie mieści się w tej samej sferze zjawisk, co środowisko naturalne. Prawa rządzące obiema rzeczywistościami są takie same. Naturalizm : metodologiczny; zarówno świat przyrody jak i świat społeczności ludzkiej bada się takimi samymi metodami. Przedstawicielem nurtu naturalistycznego był Herbert Spencer. Widział on, dynamiczny charakter rzeczywistości - zarówno przyroda jak i społeczeństwo ludzkie podlegają nieustannej zmianie oraz to , że społeczeństwo podobne jest do organizmu biologicznego, jest zbiorem elementów zintegrowanych i zebranych w system.”

a teraz pora na odrobinę informacji z literatury i wykładu:

• Trzy podstawowe związki pomiędzy socjologią a biologią (wg Spencera) => z książki:

1. był przekonany, że wszystkie działania społeczne są determinowane przez czyny jednostek, a te z kolei są zgodne z elementarnymi prawami życia. Socjolog, chcąc zrozumieć działania społeczne, musi poznać te prawa przy pomocy biologa.

2. między socjologią a biologią istnieją ścisłe analogie. Społeczeństwo jako całość, niczym żywy organizm, posiada m.in. takie cechy, jak rozwój, struktura i funkcje. Zrozumienie biologii żywego organizmu (z którą o wiele łatwiej jest się zapoznać niż z funkcjonowaniem organizmu społecznego) pomaga pod wieloma względami pojąć społeczeństwo („Prawd socjologicznych zrozumieć niepodobna bez uprzedniej rozumianej znajomości prawd biologicznych”- H. Spencer)

3. obie dziedziny łączy naturalna więź, jedna wynika niejako z drugiej, jako że ludzie są „ostatecznym” zagadnieniem, którym zajmuje się biologia i punktem wyjścia socjologii.

• Herbert Spencer wyróżniał sześć elementów łączących społeczeństwo i organizmy żywe => z wykładu:

• społeczeństwa, jak organizmy żywe, rozrastają się.

• w ramach bytów zróżnicowanie funkcji oraz budowy.

• wraz z rozwojem ma miejsce podział pracy.

• podział pracy ma generować dalsze różnicowanie się .

• poszczególne części się nawzajem potrzebują.

• poprzez wyżej wymienione tworzą się określone.

• społeczeństwo: byt składający się z jednostek, które są spójne, koherentne w swych działaniach; byt organiczny, w którym pomiędzy poszczególnymi częściami zachodzą określone relacje; zbiór ludzi tworzących grupę w ramach której zachodzi współpraca zmierzająca do osiągnięcia wspólnych celów.

• naturalizm: przyrodoznawstwo jako nauka wzorcowa => twórcy naturalizmu założyli, że metody stosowane w naukach społecznych nie różnią się i nie powinny się zasadniczo różnić od metod nauk przyrodniczych.

• motywacje zastosowania pozytywistycznego naturalizmu (pozytywizm jest naturalizmem w sensie zarówno normatywnym jak i opisowym[!]):

• kieruje nim chęć zastosowania w naukach społecznych metod, które wcześniej wykazały swoją skuteczność w przyrodoznawstwie i uchodziły na skutek tego za jedyne metody naukowe.

• pro naturalistyczną argumentację wspierało przekonanie, że tylko nauka zgodna z wzorami przyrodoznawstwa może być podstawą efektywnej inżynierii społecznej, której przyszłością pozytywiści byli głęboko zainteresowani.

• tylko nauka pełni godną poparcia rolę wychowawczą, wytwarzając podstawy najbardziej w nowoczesnym społeczeństwie pożądane: rzeczowość, podatność na racjonalne argumenty, odporność na pokusy metafizyki, niechęć do angażowania się w spory nierozstrzygalne itd.

• społeczeństwa rosnąc, zwiększają swą objętość - podobnie jak organizmy żywe, początkowo również zarówno jedne jak i drugie są zarodkami

• większe społeczeństwa, podobnie jak bardziej skomplikowane organizmy żywe, mają bardziej zróżnicowane części i skomplikowaną budowę.

31. Pozytywistyczny i antypozytywistyczny model uprawiania socjologii

POZYTYWISTYCZNY

- wg. Comte'a - socjologia = nauka pozytywna

- badania nad społeczeństwem wymagają stosowania takich samych rygorystycznych metod naukowych jakie obowiązują w fizyce i chemii

- nauka powinna zajmować się wyłącznie rzeczami namacalnymi, które można poznać doświadczalnie

- na podstawie starannej obserwacji można sformułować prawa wyjaśniające związki między obserwowanymi zjawiskami

- wiedza o społeczeństwie powinna się opierać na danych empirycznych uzyskanych dzięki obserwacji, porównaniom i eksperymentom

- uogólnienia powinno osiągać się drogą indukcji przez gromadzenie coraz liczebniejszych faktów

- sprowadzenie praw naukowych do prostych zależności obserwowanych pomiędzy faktami

- zjawiska wyprowadzane na podstawie rozumnego podejścia

ANTYPOZYTYWISTYCZNY

- szkoła austriacka - zakwestionowana jedność przyrody i społeczeństwa

- są rzeczy występujące tylko w społeczeństwie ludzkim - kultura, wartości, symbole, reguły, normy i dodatkowo najbardziej rozwinięty system komunikowania

- Max Weber - nauka nie może się ograniczać jedynie do faktów powierzchownych, musi sięgać do ukrytych znaczeń

32. Swoistość socjologii na tle pozostałych nauk społecznych

- Zjawiska społeczne stanowią odrębną klasę zjawisk przyrodniczych

- Społeczeństwo wyłania nowe zjawiska, odmienne od tych, które zachodzą w świadomościach samotnych jednostek - swoiste fakty są wytworem społeczeństwa nie zaś jego części. W konsekwencji wyrósł pogląd, że socjologia powinna być nauką samodzielną, w szczególności wobec wszystkich tych nauk które ograniczają się do badania samodzielnych jednostek ludzkich

- Socjologia posiada zatem swoisty przedmiot badań - społeczeństwo (rzeczywistość społeczną). Socjologia ma dostarczać klucza do zrozumienia wszelkich nauk społecznych zarówno z teoretycznego, jak i z praktycznego punktu widzenia.

33. Człowiek jako istota społeczna.

Koncepcje związane z rozwojem człowieka:

1. teleologiczna - dzieło stwórcy, człowiek jest ludzki bo pochodzi od Boga. // Człowiek jest istotą społeczną, skazany jest na życie w społeczeństwie ze względu na swoją naturę (Tomasz z Akwinu).

2. socjologiczna - samokształcenie się, oddziaływanie na nas środowiska w którym przebywamy - zyskujemy człowieczeństwo dopiero, gdy zaczynamy funkcjonować w społeczeństwie // odnosi się do empirii, negatywny dowód Kellogów - człowiek z definicji jest ludzki, jego predyspozycje rozwijane są w procesie socjalizacji --> w przeciwieństwie do zwierząt, przykładem są dzikie dzieci.

Połączenie koncepcji: człowiek rodzi się ludzki (jako projekcja Boga), a pełnię człowieczeństwa osiąga w społeczeństwie (KONCEPCJE KOMPLEMENTARNE)

wg Comte'a: człowiek żyje w społeczeństwie, bo ma instynkt stadny (sprzeczność z koncepcją Tomasza)

wg Rousseau: żyjemy w społeczeństwie bo skłania nas do tego rozum

wg Hegla: żyjemy w społeczeństwie z powodu woli

wg Tomasza człowiek ma 3 rodzaje potrzeb:

1. moralne - człowiek żyjący samotnie nie doświadcza miłości, sprawiedliwości, nie może więc być prawdomówny - życie zbiorowe pozwala mu na poznanie tego.

2. intelektualne - to, że człowiek posiada rozum jest zobowiązaniem wobec innych, rozum pozwala żyć na określonym poziomie, a także pozwala przekazywać informacje o nie popełnianiu błędów

3. fizyczne - człowiek nie jest w stanie zaspokoić wszystkich swoich potrzeb, nie jest niezależny od innych, bo nie może się sam zaopatrzyć, dzięki temu powstaje podział pracy prowadzący do zaspokojenia potrzeb.

A więc człowiek jest istotą społeczną, podobnie jak u Arystotelesa.

34. Społeczeństwo jako podstawowa kategoria socjologiczna.

społeczeństwo - potocznie to zbiorowość ograniczona do jakiegoś państwa, jest formą organizacji, może istnieć bez państwa, ale nie na odwrót (zdolność do samoistnego bycia)

I. byt składający się z jednostek, nie zawsze spójnych w swoich działaniach (społeczeństwo nie jest tłumem ani masą, ważne są poszczególne jednostki!)

II. byt organiczny, pomiędzy jego częściami zachodzą określone relacje

III. zbiór ludzi tworzących grupę, w ramach której zachodzi współpraca, zmierzająca do osiągnięcia wspólnych celów (społeczeństwo nie tworzy się altruistycznie)

6 warunków istnienia społeczeństwa:

1. najszerszy rodzaj zbiorowości, złożony z jednostek, a nie konkretne zbiorowości (to właśnie jednostki tworzą grupy, org., państwo)

2. pomiędzy jednostkami muszą występować określone relacje, powiązania, zależności (wew. i zew. - projekcja prawa, podział pracy, obyczaje, zwyczaje, są bardziej intensywne), które łączą ludzi w określoną całość

- organizm społeczny (Comte, Spencer) - analogie między organizmem a społeczeństwem

3. powiązania determinowane są przez pozycje i role społ. (nie uczestniczą konkretne jednostki, ale realizowane przez nich role)

4. struktura społeczna

5. aktywność (ludzie uczestniczą w zbiorowościach przez nią właśnie)

6. kultura

wg WIKIPEDII:

Społeczeństwo - terminem tym tradycyjnie ujmuje się dużą zbiorowość społeczną, zamieszkującą dane terytorium, posiadające wspólną kulturę, wspólną tożsamość oraz sieć wzajemnych stosunków społecznych. Społeczeństwo ponadto posiada własne instytucje pozwalające mu na funkcjonowanie oraz formę organizacyjną w postaci państwa, plemienia czy narodu.

3 podstawowe struktury w społeczeństwie:

-regulująca(działalność militarna) - jak ukł. nerwowo-mięśniowy

-podtrzymująca(działalność gosp.) - jak ukł. pokarmowy, system przemysłowy

-rozdzielcza(łączy dwie poprzednie, bez niej nie mogą one funkcjonować)

35. Swoistość społeczeństwa tradycyjnego i postprzemysłowego.

Typy spoleczeństw:

-tradycyjne

-przemyslowe

-postprzemyslowe

-informacyjne ( postprzemyslowe)

Spoleczeństwo tradycyjne- każde społeczeństwo, które nie osiągnęło jeszcze etapu społeczeństwa przemysłowego.

• samowystarczalne gospodarstwo domowe,

• jednostka jako cześć zbiorowości (nie miała wartosci sama w sobie),

• ograniczona umiejętność czytania i pisania,

• dominacja komunikacji werbalnej,

• niewielka ruchliwość (nie pokonywały duzych odległości) ,

• aktywnośćspołeczna ograniczona do rodziny i sąsiadów,

• silna kontrola spoleczna ( nieformalna),

• wspólne wykonywanie pracy,

• zachowawczość,

• orientacja przeszłościowa ( przeszłość uzasadnia istnienie przyszłości, analiza zjawisk społecznych przez pryzmat przeszłości.

W ich skład wchodzą 4 typy spoleczeństw: 1.mysliwsko-zbierackie: łowienie i polowanie przy użyciu prostych narzedzi(drewna, kamienia), spolłeczenstwa nieliczne (wędrowny tryb życia, duża śmiertelność), bardzo mała gęstość zaludnienia, niski poziom gospodarki ( nie gromadzono zapasów, nie handlowano), podział pracy determinowany przez wiek i płeć, każda rodzina miała przywódce charakteru nieformalnego, determinowanego płcią i wiekiem). 2. kopieniackie: uprawa roli ( pierwsze spoleczeństwo) przy użyciu prymitywnych narzędzi , osiadły tryb zycia (charakter tymczasowy), społeczeństwa liczniejsze (wyższy poziom rozwoju, lepsze warunki przetrwania), dyfuzja wynalazków ( przekazywanie umiejętności, informacji), specjalizacja ( wyodrębnienie społeczności odpowiedzialnych np. za obronność), rozwój infrastruktury ( pojawienie się domów), produkcja żywności, rozwija się wymiana handlowa. 3.pasterskie: efekt zmian społeczeństw myśliwsko-zbierackich, bardziej liczne, rozwój wymiany handlowej, mobilne, tworzenie dóbr dla wymiany towarowej, wymiana kulturowa, etniczna, rozwój specjalizacji, duży stopień umiejętności, przekształcenie się czasami w społeczeństwa rolnicze. 4. rolnicze: uprawa ziemi na dużą skalę ( metoda urzezniania ziemi), osiedlanie się na miejscu ( powstanie wsi, miast), pojawienie sie metalu ( wykorzystanie w gospodarce-ułatwienie życia), wykorzystywanie zwierząt , nadwyżki żywności ,handel, dynamizuje się wymiana towarowa, kulturowa, informacyjna, przyrost ludności, duża mobilność.

Społeczeństwo postprzemysłowe-społeczeństwo, którego głównym źródłem utrzymania nie jest produkcja przemysłowa, polegająca na wytwarzaniu przedmiotów, lecz wytwarzanie i przetwarzanie informacji.

(koncepcja D. Bella)

W odróżnieniu od społeczeństwa przemysłowego charakteryzującego się tym, że największe zatrudnienie jest w sektorze przemysłowym, w społeczeństwie postprzemysłowym najwięcej osób jest zatrudnionych w sektorze usług. Drugim wyróżnikiem jest to, że w społeczeństwie postprzemysłowym następuje przejście od masowej produkcji dla anonimowego klienta do produkcji dla klienta indywidualnego.

• pojawia się w raz z rozwojem nowych technologii,

• przekształcenie struktury zatrudnienia i organizacji pracy,

• przeniesienie aktywności ze sfery produkcji dóbr materialnych do sfery usług

• szczególną rangę zyskuje wiedza, która gwarantuje rozwój,

• usługi są ważniejsze niż wytworzenie.

36.Swoistość społeczeństwa przemysłowego i współczesnego.

Społeczeństwo przemysłowe- to specyficzny rodzaj społeczeństwa, który wykształcił się w okresie nowoczesności - po rewolucji przemysłowej (wcześniejsze społeczeństwa są określane jako społeczeństwa tradycyjne). Społeczeństwa przemysłowe charakteryzuje malejąca liczba osób zatrudnionych w rolnictwie, dominująca rola, przemysłu i inne zjawiska społeczne wynikające z procesu industrializacji (rosnąca produktywność, poprawa warunków życia, zmniejszanie się znaczenia instytucji rodziny, sekularyzacja, urbanizacja). Cecha istotną jest też wzrost heterogeniczności społeczeństwa, ze względu na podział pracy wymagany w przypadku produkcji masowej, charakterystycznego sposobu wytwarzania w tego typu społeczeństwach.

• pojawienie się gospodarki rynkowej i masowej produkcji,

• wyspecjalizowanie się jednostek w produkcji,

• praca poza domem ( wyodrebnienie obiektów),

• wykorzystywanie maszyn przy coraz większych czynnościach,

• gwałtowny rozrost miast ( potrzeba mieszkań dla pracowników),

• gospodarstwo domowe nie jest samowystarczalne,

• zwiększenie się ruchliwości przestrzennej ludzi ze wsi do miast ( rozwój infrastruktury),

• wzrost roli pieniądza,

• motywacja do zdobywania pieniędzy (pieniądz=wartość),

• osłabnięcie kontroli społecznej na rzecz państwa ( świadczenia socjalne, prawa pracowników, kwestia wprowadzenia urlpou),

• wpływ sytuacji materialnej na pozycję społeczną,

• wzrost znaczenia wykształcenia ( umijętność czytania i pisania),

• jednostka-wartość autonomiczna ( dążenie do zaspokajania potrzeb osobowości),

• rozwój indywidualizmu,

• kwestia racjonalizacji życia,

• sekularyzacja społeczenstwa, (sekularyzacja, czyli inaczej zeświecczenie - przejęcie majątku, urzędów lub innych sfer życia publicznego spod władzy lub kontroli władzy kościelnej na rzecz władz świeckich. Używa się także terminu 'kasata', np. klasztorów.)

• bardzo dynamiczny rozwój gospodarczy, technologiczny,

• modernizacja społeczeństwa na płaszczyżnie politycznej i światopoglądowej.

Społeczeństwo współczesne: ( chyba to jest sp-wo informacyjne) terminem określa się społeczeństwo, w którym towarem staje się informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne, równoważne lub cenniejsze nawet od dóbr materialnych. Przewiduje się rozwój usług związanych z 3P (przechowywanie, przesyłanie, przetwarzanie informacji).

• produkcja towarów i usług zależy od dostępu do informacji,

• płynność zawodowa ( kursy zawodowe),

• związek z procesem globalizacji ( praca w domu dzięki dostępu do technologii),

• zmiana relacji pomiędzy pracownikiem a pracodawcą,

• niski stopień relacji interpersjonalnych,

• anonimowość jednostek,

• skracanie się dystansów przestrzennych poprzez technologie, (przepływ informacji)

• zdolność, mobilność w przemieszczaniu się.

37. Typy społeczeństw wg. Daniela Bell'a i H.Spencera.

H. Spencer:
- społ. proste: wewnętrznie jednorodne, zbudowane z pojedynczych grup żyjących w odosobnieniu;

- społ. złożone: zaczyna się wewnętrznie różnicować; zbudowane z grup prostych, w których zauważa się zaawansowany podział pracy, pojawiają się jednostki dominujące;

- społ. podwójnie złożone: rodzą się ze społeczeństw złożonych; w społeczeństwie takim tworzą się rządy, rozwija się aparat przymusu, bardziej skomplikowany podział pracy;

- społ. potrójnie złożone: społeczeństwa wyrosłe z podwójnie złożonych, reprezentant tego typu w historii to np. Cesarstwo Rzymskie, reprezentuje go także większość państw współczesnych, obserwujemy rozwój różnych dziedzin;

D. Bell:

- społ. postprzemysłowe

• gdy zaistnieją w nim nowe technologie,

• obserwujemy przekształcenia struktury zatrudnienia i organizacji pracy,

• przeniesienie aktywności ze sfery produkcji dóbr materialnych do sfery usług (lata 50, 60 w Europie) ->rozwój branży usług decyduje o poziomie społ. ->usługi są ważniejsze niż produkcja;

- społ. informacyjne

• produkcja dóbr i usług zależy od informacji,

• duża płynność i mobilność zawodowa członków społeczeństwa

• powrót pracy w domu,

• zmiana relacji między pracownikiem a pracodawcami,

• niski poziom relacji interpersonalnych

• anonimowość jednostki,

• skrócona droga kontaktu,

• mobilność w przemieszczaniu się.

38. Pojęcie grupy społecznej

Grupa społeczna - zbiorowość ludzi składająca się z minimum trzech osób (są pojęcia mówiące o dwóch osobach) , złączonych względnie trwałą więzią społeczną . Aby o trzech osobach można było powiedzieć, że stanowią grupę, muszą być spełnione przynajmniej 4 warunki. Tak więc: a) między tymi osobami musi istnieć bezpośrednia interakcja, b) osoby te muszą mieć wspólny cel, c) w zbiorze jednostek stanowiących grupę muszą istnieć normy, d) w zbiorze tym musi istnieć struktura. Osoby te muszą mieć również świadomość, że stanowią odrębną w stosunku do innych grupę osób.

CECHY GRUPY SPOLECZNEJ:

1) istnienie zbiorowości trzyosobowej

2) istnienie bezpośredniej interakcji pomiędzy członkami grupy

3) istnienie celu grupowego

4) pełna akceptacja przynależności do grupy

5) istnienie norm grupowych ( czasami ustalone są odgórnie )

6) istnienie wewnętrznej struktury grupowej

7) wspólne wartości

8) trwała więź społeczna

Nie wiem czy to potrzebne...

Rodzaje grup społecznych:

Podział ze względu na możliwości wejścia:

- ekskluzywne (ciężko się dostać),

- inkluzywne (każdy może się dostać),

- ograniczone (dla jednych otwarte dla drugich nie).

Podział ze względu na charakter stosunków społecznych:

- małe (osobiste),

- średnie (brak osobistych kontaktów),

- wielkie (mają instytucje pośrednie i przedstawicielstwa).

Podział ze względu na rodzaje i charakter tworzenia grupy:

- pierwotne (powstaje spontanicznie),

- wtórne (powoływane dla spełnienia zadania),

- formalne (mają statut i listę członków),

- nieformalne (bliskie grupie spontanicznej),

- odniesienia (rodzina).

39. Kryteria określające funkcjonalność grup społecznych.

Wiecie coooo.... ale ja nie jestem pewna czy to na 100% to (tak na 85% to to!). także niech Bóg Wam oświeci umysły i mózgi. ;)

1. wzrost liczby członków grupy zwiększa szansę na osiągnięcie celów (grupy osiągają cele wtedy, gdy zadania są podzielone, gdy nie są to grupa sobie nie radzi)

2. ograniczona liczba członków, by realizować jeden wspólny, grupowy cel (np. grupy spiskowe - max. 7 osób)

3. różne relacje (obiektywne) zachodzące między członkami:

- te relacje to interakcje - bezpośrednie relacje

- grupami społecznymi nie są duże zbiorowości - ponieważ niemożliwe są interakcje pomiędzy wszystkimi członkami

- a więc grupą nie jest naród, klasa

- wszystkie grupy są zbiorowościami, lecz zbiorowości, które nie spełniają warunków interakcji nie są grupami (wg Mertona - zbiorowości nie są grupami bo nie spełniają kryterium interakcji)

4. czynniki subiektywne: poczucie bycia grupą, wartości, postawy, funkcje

- każda grupa skupia się wokół wspólnych wartości - wokół zadań, jakie członkowie danej grupy stawiają przed sobą.

- celem jest dobro wspólne

- każda grupa osiąga cele jawne - zaplanowane i cele ukryte - niezamierzone

5. więź społeczna

6. wewnętrzna organizacja grupy:

- aby istnieć, grupy muszą wytwarzać wew. organizację

- organizacja obejmuje pozycje społeczne i wynikające z nich role społ. między członkami grupy

40. Pojęcie pozycji społecznej i roli społecznej. Typy ról społecznych.

Pozycja społeczna to sposób usytuowania człowieka w zbiorowości. W społeczeństwie nowoczesnym każdy człowiek należy do wielu zbiorowości, a każdej z nich zajmuje jakąś pozycję (np. w rodzinie - dziecko, matka, ojciec; w szkole - uczeń, nauczyciel). Człowiek zajmuje tyle pozycji, do ilu zbiorowości należy.

Rodzaje pozycji społecznych:

• przypisane (na ich zajmowanie nie ma się wpływu)

• osiągane (człowiek ma wpływ na ich zajmowanie)

Rola społeczna -po pierwsze, to zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją

-po drugie, to schemat zachowania związanego z pozycją, scenariusz pozycji

Czyli, rola społeczna,to wyznacznik sposobu zachowania się osoby, która zajmuje daną pozycję.

Rola składa się z trzech elementów: zachowania nakazane, zachowania zakazane oraz margines swobody.

Poszczególne role różnią się szerokością marginesu swobody.

Role społeczne, porządkując rzeczywistość społeczną, są czynnikiem stabilizującym społeczeństwo.

Rodzaje ról społecznych:

- rola w sensie opisowym - nie jest regulowana przez żadne przepisy ani normy, opiera się na intuicji i kreatywności pełniącego role. Na przykład: rola matki, rolą dziecka.

- rola utożsamiana z przewidywaniem - na podstawie wypełniania jej przez wiele jednostek przez dłuższy czas jednostka może przewidzieć właściwy sposób jej wypełniania. Na przykład: rola członka rodziny, członka zespołu pieśni i tańca.

- rola sformalizowana - jej charakter jest ściśle uregulowany przepisami prawnymi, np. rola policjanta.

41. Pojęcie i znaczenie terminu "kultura" (nurt historyczny, normatywny, strukturalny, behawioralny).

kultura - (łac. uprawianie ziemi)

1. Cyceron - jako pierwszy poszerzył kulturę o zjawiska intelektualne (w Rozprawach Tuskuliańskich)

- wg niego kultura to wew. wysiłek by przekształcić sferę ludzkiego myślenia analogicznie do przekształceń natury przez pracę ludzką.

- kultura czegoś - ducha, umysłu (cultura aminini), można zmieniać naturę ludzką

2. słownik Adelunga - kultura to:

- usubtelnienie wszystkich duchowych i fizycznych sił człowieka/ ludu tak, że oznacza oświecenie i uszlachetnienie rozumu przez wyzwolenie przesądów i ogładę.

- konotacje poztywne, to co barbarzyńskie nie ma związku z kulturą

3. E. Tylor - kultura to:

- złożona całość obejmująca wierzenia, sztukę prawo, obyczaje, wiedzę i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa.

W oświeceniu uważano, że jest jedna, uniwersalna kultura. Jednak Herder zanegował to, że nie ma jednej, wsólnej kultury - społ. różnią się między sobą, duży pluralizm wew. nich.

Kultura więc jest wypadkową tego, że należymy do różnych społeczności, a w ramach jednego typu kultury występują różne jej odmiany. (Takie podejście do kultury pozwoliło wcześnie związać kulturę z życiem duchowym i intelektualnym, a przeciwstawienie jej: naturze i cywilizacji).

wg WIKIPEDII:

Kultura (z łac. colere = "uprawa, dbać, pielęgnować, kształcenie") - termin wieloznaczny, pochodzący początkowo od łac. cultus agri ("uprawa ziemi"), interpretowany w różny sposób przez przedstawicieli różnych nauk. Kulturę można określić jako ogół wytworów ludzi, zarówno materialnych, jak i niematerialnych: duchowych, symbolicznych (takich jak wzory myślenia i zachowania).

Najczęściej rozumiana jest jako całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa. Bywa utożsamiana z cywilizacją. Również charakterystyczne dla danego społeczeństwa wzory postępowania, także to, co w zachowaniu ludzkim jest wyuczone, w odróżnieniu od tego, co jest biologicznie odziedziczone.

No a tu macie jeszcze z wykładu komponenty kultury, tak na zaś.;)

komponenty kultury - język, zwyczaje, symbole, wartości, idee, sposób reagowania, odczuwania, myślenia, sztuka, architektura - to z czym identyfikuje się dana społeczność i to co pozwala określić jej tożsamość.

Iiiii.... nurty.

Nurt historyczny - kultura - nacisk na czynniki tradycji konstytuującej kulturę - dziedziczenie, dorobek, czynnik tradycji jako mechanizmu przekazywania dziedzictwa kulturowego.

Nurt normatywny - akcentowanie podporządkowania normom, wzorom jako projekcji zachowań kulturowych.

Nurt strukturalny - ujęcie holistyczne poszczególnych kultur i ich wewnętrznych powiązań (są konkretne kultury a nie kultury w ogóle), ważna struktura konkretnych kultur ( 4 kategorie elementów kultury: materialno-techniczne, społeczne, ideologiczne, psychiczne).

Nurt behawioralny - układ wyuczonych zachowań wspólnych dla członków danego społ., są w jego obrębie przekazywane.

Iiiiiii.... różne kultury(typologia).

- lokalne, regionalne, narodowe

- k. epoki brązu, włoskiego renesansu, oświecenia (rozwój)

- pierwotna, barbarzyńska

- wysoka, pospolita

42. Kultura a cywilizacja.

Utożsamianie kultury i cywilizacji (organizacji społeczeństwa) prowadzi do wielu sprzeczności.

1. Cywilizacja to całokształt dorobku społecznego,wspólny dla całej ludzkości, ma pomagać w lepszym radzeniu sobie z problemami życia.

2. Kultura to domena tworzenia czegoś nowego, jest pozbawiona wspólnej dla całej ludzkości rzeczywistości, charakterystyczna dla określonych ludzi, a nawet jeśli elementy kultury przenikają do innych kultur to najczęściej i tak stają się czymś innym.

Na tle cywilizacji kultura nie ma więc charakteru uniwersalnego.

wg Konecznego - cywilizacja to metoda ułożenia życia społecznego, jej wyznacznikami są dobro, zdrowie, dobrobyt, prawda, piękno. W ich ramach zawarte jest całe życie indywidualne, wszelkie przejawy bytu i wszelkie możliwości życia społecznego.

wg Znaneckiego - cywilizacja to wynik zwycięstwa pewnych ideałów nad dążeniami, które ludzkość podziela z innymi gatunkami zwierzęcymi. Walka o zasady prowadzona jest głównie przez elity społeczne, które mają być twórcze, inspirując pozostałą część społ. (cywilizacja jest siłą napędową)

wg Mertona - kultura to rezerwuar idei i wartości, natomiast cywilizacja to umiejętności, domena służąca doskonaleniu natury.

wg Tatarkiewicza - cywilizacja to ułatwienie i ulepszenie życia, kultura to przeżycia i czynności poszczególnych ludzi, którzy wydali cywilizację i z niej korzystali.

wg Eliasa - 2 sposoby wartościowania kultury:

1. angielsko - francuski - stawia cywilizację wyżej od kultury - nobiltacja cywilizacji

2. niemiecki - cywilizacja stoi niżej niż kultura, która jest wyższym sposobem bycia człowieka.

43. Cywilizacja w ujęciu Alfreda Webera

Wg Alfreda Webera cywilizacja to efekt dążenia do racjonalizacji życia ludzkiego i adaptacji do zewnętrznych warunków (elementami cywilizacji są wszelkie wynalazki i udoskonalenia techniczne)

Cywilizacja to aparat służący realizacji pędu istnienia człowieka.

Okresy rozwoju cywilizacji:

• okres początkowy (dzikości) - czas od pojawienia się człowieka na ziemi do ok. 4000 r. przed Chrystusem

• wczesnej cywilizacji - zaczyna się 3000 lat p.n.e. kończy się ok. 1000 r p.n.e. okres cywilizacji egipskiej, sumarycznej, hinduskiej, chińskiej, greckiej

• klasyczny - 500 p.n.e. -500 n.e. zostały wypracowane podstawowe fundamenty i wzory życia w polityce, sztuce, myśli filozoficznej i religijnej

• odkrycia i wynalazki - do 1500 r., ukształtowana cywilizacja chrześcijańska, ukształtowanie systemu wartości, odkrycia geograficzne

• epoka rozkwitu cywilizacji - 1500-1900 r., niespotykany postęp wiedzy i wynalazków, reformy społ.-polit.,

• lata późniejsze epoka kryzysu cywilizacji koniec XIX w. początek XX w., kryzys polega na wykorzystywaniu na wielką skalę urządzeń cywilizacyjnych dla niszczenia człowieka, życie społeczne wypełnione konfliktami burzącymi dorobek ludzkości, człowiek przestał panować nad siłami które wyzwolił, obróciło się to przeciwko niemu (wojny światowe)

44. Czynniki określające proces cywilizacyjny

Cywilizacja to:

- to proces racjonalizacji i intelektualizacji ludzkiego życia, prowadzący do rozszerzenia możliwości, aspiracji i metod ich zaspokajania

- to metody , sposoby, techniki- są najlepszą realizacją celów ludzkiego życia

- to całokształt dorobku społecznego w zakresie techniki, nauki, sztuki

- cywilizacja jest wspólna całej ludzkości

- w związku z tym jest uniwersalna i zdolna do przekraczania wszelkich granic

- jej osiągnięcia kumulują się i bez większego trudu przenikają z kraju do kraju

Proces cywilizacyjny polega na:

- postępie rozumu

- racjonalizacji świata

- rozum przechodzi w toku dziejów przez równe wcielenia i występuje w różnych kontekstach kulturowych

- przybiera postać procesu (tj. postać ciągłości)

- proces ten odsłania strukturę obiektywnego świata, który jest taki sam dla wszystkich ludzi

45. Struktura społeczna jako jedna z podstawowych elementów występujących w społeczeństwie

Wg wykładu:

Koncepcja interakcyjna a struktura społeczna

Struktura społeczna - sieć porozumień, uzgodnień, układów między różnego rodzaju ugrupowaniami społecznymi

• Nie jest całością

• Nie jest jednolita

• Podmioty uczestniczące pozostają w różnych relacjach

społeczeństwo i jego struktura - coś płynne, liczne interakcje pomiędzy jednostkami, szereg uzgodnionych, powtarzalnych, podobnych interakcji czy działań zbiorowych - podejmowane w sposób świadomy przez pewne jednostki

(Część dalsza na wykładzie za tydzień;)

Wg P.Sztompka, „Socjologia. Analiza społeczeństwa”:

Struktura społeczna - czysta konfiguracja, forma wielokierunkowych stosunków społecznych, niezależnie od tego, między kim występują i czego dotyczą

Aspekty struktury:

• Struktura normatywna - konfiguracja występujących w obrębie organizacji reguł działania różnych osób zajmujących odmienne pozycje

• Harmonijna: zgodność, symetryczność reguł, sensowny podział pracy

• Chaotyczna: niezgodność, nieprzystosowalność reguł

• Struktura idealna - konfiguracja występujących w obrębie organizacji przekonań i poglądów osób zajmujących różne pozycje

• Homogeniczne: konsensus, przejrzystość

• Heterogeniczne: pluralizm poglądów

• Struktura interesów - charakterystyczny dla grupy czy organizacji rozkład szans dostępu jej członków do społecznie cenionych dóbr

• Struktura interakcyjna - typowe kierunki inicjowania interakcji, a także dostępne kanały komunikacyjne między osobami zajmującymi różne pozycje w organizacji czy grupie

• Otwarte

• Zamknięte

Wg Internet:

Struktura społeczna - układ wzajemnie powiązanych elementów składowych społeczeństwa np. ról społecznych czy pozycji, między którymi zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne procesy oraz występuje hierarchia. Jest to też układ stosunków społecznych pomiędzy poszczególnymi osobami, kategoriami społecznymi lub organizacjami.

Pojęcie struktury w socjologii zaczerpnięte zostało z biologii przez Herberta Spencera, który porównywał społeczeństwo do organizmu (zwierzęcego).

Czynniki kształtujące strukturę społeczną:

• poziom rozwoju ekonomicznego

• społeczny podział pracy

• zasoby siły roboczej

• stosunki własnościowe

• proporcje między sektorami gospodarki

Wyróżnia się makro i mikrostrukturę społeczną.

Mikrostrukturę tworzą relacje w obrębie małych grup społecznych, np. wspólnot rodzinnych, społeczności lokalnych, kręgów rówieśniczych i towarzyskich

Makrostrukturę tworzą duże grupy i relacje między warstwami, klasami, grupami społeczno - zawodowymi.

46. Funkcjonalno - strukturalna koncepcja struktury społecznej

m.in. August Comte i Herbert Spencer:

społeczeństwo jest całością składającą się z wzajemnie zależnych elementów, dzięki czemu możliwe jest funkcjonowanie i rozwój całej zbiorowości; wszystkie wchodzące w jej skład części są równie ważne i tworzą niepodzielną całość

W ujęciu Alfreda Radcliffe-Browne'a:

struktura społeczna jest siecią złożonych stosunków międzyludzkich; układem pozycji, natomiast organizacja jest układem ról społecznych

47. Konfliktowa koncepcja struktury społecznej

Jej pomysłodawcą teoretycznym był Thomas Hobbes, do jej zwolenników należeli Karol Marks i jego następcy. Według nich:

społeczeństwo składa się z wzajemnie zwalczających się grup dążących do dominacji; konflikt klasowy jest przy tym czynnikiem zmian społecznych

Państwo powstaje w drodze regulacji społecznych. Wtedy gdy społeczeństwo jest tak zróżnicowane, że prawa naturalne nie są wstanie rozwiązać tych różnic. Władza publiczna, która powstaje ma za zadanie chronić grupę posiadającą własność.

W ujęciu marksistowskim: struktura społeczna ogranicza się do struktury klasowej; struktura społeczna wynika z relacji między pracą a kapitałem.

48. Interakcyjna koncepcja struktury społecznej

- przedstawiciel: Herbert Blumer

- koncepcja przeciwstawna do funkcjonalnej i konfliktowej (bo odrzuca przede wszystkim samo pojęcie struktury społecznej jako swojego rodzaju układu elementów tworzących określoną całość

- życie ludzkie sprowadza się do interakcji, czyli do działań jakie ludzie podejmują względem siebie

- pojęcie grupy społecznej tutaj bardziej przyjmowane jako „działanie zbiorowe”

- społeczeństwo, struktura społeczna, instytucje rozumiane jako zorganizowane interakcje między jednostkami, zachodzące wg określonych wzorów

- społeczeństwo i jego struktura ujmowane bardzo płynnie, jest to zjawisko konstruowane przez obserwatora gromadzącego interakcje między jednostkami, szeregi uzgodnionych, powtarzanych lub podobnych interakcji, czy świadome podejmowane działania zbiorcze

koncepcja interakcyjna to nie to samo, co koncepcja interakcjonizmu:

- wg interakcjonizmu symbolicznego - społeczeństwo jest nagromadzeniem kolektywnych, zbiorowych działań (jako działania różnych niestabilnych grup interesu, ścierających się ze sobą, współzawodniczących bądź zwalczających i dochodzących mniej lub bardziej do konsensusu). W tym ujęciu więc struktura społeczna jako sieć swego rodzaju porozumień, uzgodnień, układów, ale:

- teoria interakcjonizmu NIE WYJAŚNIA zjawiska grupy społecznej, ani NIE UWZGLĘDNIA wartości, które uznawane za mniej lub bardziej wspólne mogłyby stać się płaszczyzną porozumienia, czyli tworzyć to, co nazywamy strukturą społeczeństwa - dlatego się nie zagalopujcie na egzaminie, robaczki!

49. Teoria wymiany społecznej B. Blaua

Koncepcja ta jest próbą wypośrodkowania 3 sposobów podejścia do struktury społecznej (połączenie założeń i pojęć teorii funkcjonalnej, konfliktowej i interakcyjnej, oraz stworzenie realistycznej wizji struktury społecznej. Unika jednostronności poprzednich teorii. Jego realizm polega na tym, że:

- stara się przedstawić rodzaje grup społecznych i instytucji, składających się na budowę społeczeństwa

- identyfikuje główne procesy społeczne, jakie nadają tej strukturze charakter dynamiczny i zmienny

Podstawą konstrukcji struktury społecznej jest teoria wymiany społecznej

- istotnym bowiem założeniem jest, że interakcje są wzajemną wymianą nagród (korzyści) pomiędzy jednostkami, grupami.

- życie społeczne traktowane jest jak rynek: relacje między ludźmi na zasadzie wymiany dóbr i usług (między jednostkami, ale też i między grupami)

- wymieniać chcemy to, co dla nas korzystne, co chcemy pozyskać (typy nagród: pieniądze, akceptacja społeczna, szacunek (poważanie) oraz uległość, a w stosunkach wymiany społecznej najmniej wartościowe wg Blaua są (!) pieniądze, a najbardziej - uległość)

- uległość jest najcenniejszą nagrodą, ponieważ wiąże się nieodłącznie ze stosunkiem władzy, a ten z kolei niesie za sobą możliwość odmawiania nagród tym, którzy nie chcą podporządkować się normom. Władza rodzi się wtedy, kiedy wartość świadczonych usług przewyższa wartość usług otrzymywanych w zamian

- w wymianie społecznej uczestniczą wszystkie podmioty na różnych poziomach

- celem wymiany: uzyskanie nagród we wzajemnych świadczeniach - wymiana dóbr materialnych (sensibilia) i niematerialnych (imponderabilia), usług.

- Blau przewiduje sytuacje konfliktowe

50. Pojęcie oraz wymowa „współczynnika humanistycznego” wg Floriana Znanieckiego

współczynnik humanistyczny - teoria, która głosi, że zjawiska społeczne należy traktować jako przedmiot czyichś czynności. Znaniecki wymaga w niej, by badacz spoglądał na penetrowaną przez siebie rzeczywistość oczami jej uczestników, a nie z jakiegoś absolutnego punktu widzenia.

Innymi słowy mówiąc ogólna idea współczynnika humanistycznego polega na tym, aby analizować działania społeczne z uwzględnieniem ich znaczenia dla aktorów działających. Badacz powinien brać pod uwagę, co dane działania znaczą dla aktorów działających, starać się przyjmować "punkt widzenia" badanych

- fakty społeczne różnią się od przyrodniczych tym, że są dziełem ludzi, nie ma faktów, dzieł niczyich

- fakty są związane z działaniami, wynikają z doświadczenia, wiedzy konkretnych jednostek

- fakty należy analizować z perspektywy osób, których te zjawiska dotyczą

- każde społeczeństwo bada się przez pryzmat ludzi, którzy je tworzą

Mianem współczynnika humanistycznego określa się cechę wszystkich wytworów ludzkich i społecznych (przedmiotów codziennego użytku, dzieł sztuki - "Obraz jest chaosem plam barwnych na płótnie" bez owego współczynnika); cecha ta to "posiadanie sensu" i "znaczenia" - wszystkie wytwory były już dane doświadczeniu (innym ludziom) i zdefiniowane, nadano im sens i znaczenie.

Znaniecki stworzył i jako pierwszy zastosował w socjologii metodę dokumentów osobistych (gromadzenie danych o życiu społecznym zawartych w autobiografiach, pamiętnikach, listach itp.). Badał w ten sposób chłopów na emigracji.

Interesował się przyczynami upadku cywilizacji zachodniej - tak w ramach ciekawostki możecie zarzucić

51. Typ człowieka dobrze wychowanego wg F. Znanieckiego.

Ten typ osobowości kształtuje się u tych, którzy dzieciństwo i młodość przeżyli pod wpływem głównie kręgu wychowawczego, zwłaszcza długotrwałego wpływu szkoły. Człowiek dobrze wychowany w życiu stara się zawsze zabiegać swoim zachowaniem o pozytywną ocenę. Liczy się z opinią uznanych autorytetów, polega na istnieniu gotowej hierarchii stanowisk, w której znajduje określone miejsce i może się wznosić po drabinie społecznej. Nie chce on walczyć o stanowisko, uważa, że należy mu się (posada) i niezależnie od niego pozycja ekonomiczna. Ucieka przed odpowiedzialnością za kierownictwo- decyzje odnośnie działalności zespołu podejmują ciała zbiorowe. Ludzie dobrze wychowani stworzyli filozofię, wg której świat powinien być, a jeżeli powinien być, to jest racjonalny i planowo uporządkowany.

52. Typ człowieka pracy wg F. Znanieckiego.

Taki typ osobowości kształtował się u ludzi, którzy przez krótki okres czasu byli w kręgu wychowawczym, natomiast okres pracy, przynajmniej pomocniczej, pod kierunkiem dorosłych zaczął się wcześniej i trwał nieprzerwanie, mało zostawiając czasu na zabawę z rówieśnikami. Człowiek pracy za swą pracę utrzymuje pozycję ekonomiczną zaspokajającą jego potrzeby na pewnym poziomie. Najbardziej dotkliwe dla niego są krzywdy ekonomiczne, a nie zniesławienie. Ludzie pracy dążą przede wszystkim do awansu w hierarchii ekonomicznej. Do tego awansu dążą przez protekcję (wg Znanieckiego dotyczy to zwłaszcza „dorobkiewiczów”). Najliczniejsi wśród ludzi pracy jest „beznadziejny proletariat”- wszyscy zależni, pracujący dla innych bez nadziei awansu i wyzwolenia.

53. Typ człowieka zabawy wg F. Znanieckiego.

Typ człowieka zabawy powstaje pod wpływem kręgu zabawy, grupy rówieśników z rodzin, które, będąc dostatecznie bogate, nie wysyłają dzieci do szkoły, ale zapewniają im naukę w domu, a które pozostają pod wpływem bawiących rówieśników. Trzy odmiany biograficzne ludzi zabawy- zależnie od rodzaju zabawy, w których za młodych lat brali udział najczęściej lub z największym zainteresowaniem:

1. Ludzie zabawy towarzyskiej- wyrastają wówczas, gdy dominują zabawy z istoty swej niespołeczne, choć wykonywane w zespole zabawowym.

2. Ludzie gry politycznej powstają głównie pod wpływem zabaw w zorganizowanych grupach społecznych o charakterze pokojowym.

3. Ludzie bojowcy- tworzą się pod wpływem czynnego udziału w walkach między grupami.

Każda z trzej odmian ludzi zabawy traktuje obiektywnie systemy kulturalne jako mniej lub więcej interesujące zabawki, podmioty, które nie posiadają głębszego istotnego znaczenia.

• Politycy- ludzie zabawy dużo interesują się władzą, są życzliwi dla osób które ich poparły, mniej wagi przywiązują do spraw publicznych.

• Bojownicy- gdy nie mogą, zrealizować się na polu wojny, angażują się w politykę-dążą do dyktatury, przyczynili się powstania systemów totalnych.

• Ludzie zabawy z ang. rodzin arystokratycznych- sport to rozrywka, współzawodnictwo dla zabawy- oni wprowadzili do polityki zasadę „fair play” i wojnę jako zabawę.

54. Typ człowieka zboczeńca wg F. Znanieckiego.

Do tego typu Znaniecki zalicza tych, którzy nie należą do żadnego z pozostałych typów osobowości, odbiegają od „normalności cywilizacyjnej”, tzn. przystosowują się do istniejących warunków, lecz oddalają się od norm przyjętych w społeczeństwie. Odchylenia mogą być pod normalnością lub nadnormalnością. Ludzie nadnormalni są zawsze innowatorami i twórcami nowych wartości, nadzieją przyszłości. Wszystkim zboczeńcom wspólna jest budowniczość przeciw normom regulującym ich rolę społecznych. Zboczeniec ma stałe skłonności do buntu we wszelkich kręgach, w jakich się znajduje, i nie potrzebuje oparcia, nie dąży bowiem do normalizacji swego życia. W buncie zboczeńca pod normalnego niema nic prócz niechęci osobistego przystosowanie się do obowiązujących norm współżycia ludzkiego- usiłuje się wyłamać, żyć swobodnie, bez wysiłku. Zboczeniec podnormalny ma stałą skłonność do buntowania się przeciw każdemu porządkowi dla swej subiektywnej swobody, zaś zboczeniec nadnormalny ma stałą skłonność do obiektywnego przekształcania wszelkich porządków, z którymi się styka, wszelkich systemów, w których uczestniczy. Zboczeniec nadnormalny najczęściej kieruje całą energię na wybraną dziedzinę, stając się fanatykiem swojej idei. O tym, czy człowiek jest normalny czy zboczony decyduje ogólnie nastawienie życiowe, ogólny kierunek biograficzny.

55. Uwarunkowania społeczno-polityczne kształtujące młode pokolenia wg. Floriana Znanieckiego.

Uwarunkowania te maja silny związek z transformacją ustrojową. Okres ten dzielił się na 3 rożne etapy:

-”Heroiczno-romantyczny”- lata 1980-89 - charakteryzował się ruchami zbiorowymi,

-Euforyczny - rok 1989 - teorie rewolucji i porewolucyjnej anomii,

-Radykalnej transformacji - dezorientacja, zagubienie w gąszczu wydarzeń połączone z „syndromem niespodzianki”

Kulturowo - Cywilizacyjne:

-zmiany zachowań, zainteresowań, stylu życia spowodowane liberalizacja rynku oraz otwarciem granic,

-jawność myśli i dowolność w jej głoszeniu,

-ścieranie się orientacji socjalistycznej z orientacja prozachodnia,

-tradycja narodowa,

-dyfuzja kulturowa,

-globalizacja kultury,

-tożsamość społeczna,

-narodowy charakter państwa,

4 Aspekty Kulturotwórcze:

-Narodowy - kształtuje tradycje od czasu gdy państwo stało się państwem narodowym,

-Regionalny - swoistość geograficzna, geopolityczna, demograficzna, gospodarcza,

-Globalny - dzięki środkom przekazu oraz kontaktom personalnym ponad granicami doprowadza do daleko idącej uniformizacji treści kulturalnych,

-Państwowy - państwa komunistyczne wytwarzały swoisty syndrom kulturowy i cywilizacyjny bloku komunistycznego,

Czynniki cywilizacyjno-polityczne:

Niekompetencja cywilizacyjna (przed rokiem 1989) przejawiająca się w:

-kulturze prawnej - lekceważenie prawa,

-kulturze ekonomicznej - zanik etosu pracy i dbałości o jakość,

-kulturze politycznej - pasywizm, lekceważenie dobra publicznego,

-kulturze dyskursu - dogmatyzm, nietolerancja,

-wymiar organizacyjny - nieefektywność,

-wymiar technologiczny - zacofanie,

-kulturze życia codziennego - egoizm, obojętność, wrogość

-sfera ekologiczna - rabunkowa eksploatacja zasobów naturalnych,

Kompetencja cywilizacyjna (po roku 1989) przejawiająca się w:

-kulturze rynkowej - konkurencja, wolny rynek,

-kulturze prawnej - legalizm,

-kulturze demokratycznej - aktywizm obywatelski,

-kulturze dyskursu - tolerancja,

-kulturze organizacyjna - sprawna organizacja,

-kulturze ekologicznej - dbanie o środowisko naturalne,

-kulturze życia codziennego - szacunek i uprzejmość,

---