Leki w dawkach indywidualnych - aseptyczne sporządzanie w aptece szpitalnej

APTEKA SZPITALNA
Ginekologiczno-Położniczy Szpital Kliniczny SPZOZ
60-535 Poznań ul. Polna 33

Apteka Szpitalna

• Apteka szpitalna zajmuje powierzchnię 466m^2.

• Nowa lokalizacja apteki szpitalnej to marzec 1998 roku.

• Rozmieszczona jest na dwóch poziomach:

Apteka Szpitalna jest na parterze nowego Budynku B (poziom BP)

Magazyn Wyrobów Medycznych (rok powstania wrzesień 2005 roku) jest na III. piętrze Budynku A - poziom B 3.

Pomieszczenia apteki

Magazyny:

• Magazyn Leków Gotowych

• Magazyn Narkotyków

• Magazyn Opatrunków

• Magazyn Płynów Infuzyjnych

• Magazyn Sprzętu Jednorazowego

• Magazyn Fasunków

• Magazyn Wyrobów Medycznych Nr 1 i Nr 2

• Komora Przyjęć

• Pomieszczenie Wydawania Leków na Oddziały

Pomieszczenia apteki

Pracownie Leku Jałowego:

• Pracownia Leków w Dawkach Indywidualnych

• Pracownia Żywienia Pozajelitowego

• Pracownia Cytostatyków

Pomieszczenia apteki

Pomieszczenia socjalne:

• Jadalnia

• Pokój Gościnny

• Szatnia

Inne pomieszczenia:

• Dyspensatorium

• Pomieszczenie Kierownika Apteki

• Księgowość: Apteki i Magazynu Wyrobów Medycznych

Zadania apteki szpitalnej

• Określa je Ustawa z dnia 6 września 2001r. - Prawo farmaceutyczne,

Rozdział 7 - Apteki art 86:

1. Apteka jest placówką ochrony zdrowia publicznego, w której osoby uprawnione świadczą w szczególności usługi farmaceutyczne...

2. Nazwa apteka zastrzeżona jest wyłącznie do miejsca świadczenia usług farmaceutycznych obejmujących:

• wydawanie produktów leczniczych i wyrobów medycznych,

• sporządzanie leków recepturowych....

• sporządzanie leków aptecznych

• udzielanie informacji o produktach leczniczych i wyrobach medycznych.

Zadania apteki szpitalnej c.d.

3. W odniesieniu do aptek szpitalnych usługą farmaceutyczną jest:

• sporządzanie leków do żywienia pozajelitowego,

• sporządzanie leków do żywienia dojelitowego,

• przygotowanie leków w dawkach dziennych, w tym leków cytostatycznych,

• wytwarzanie płynów infuzyjnych,

• organizowanie zaopatrzenia szpitala w produkty lecznicze i wyroby medyczne,

• przygotowanie roztworów do hemodializy i dializy otrzewnowej,

• udział w monitorowaniu działań niepożądanych leków

• udział w badaniach klinicznych prowadzonych na terenie szpitala,

• udział w racjonalizacji farmakoterapii,

• współuczestniczenie w prowadzeniu gospodarki produktami leczniczymi i wyrobami medycznymi w szpitalu.

Zadania apteki szpitalnej c.d.

4. W aptekach szpitalnych poza udzielaniem usług farmaceutycznych:

• prowadzona jest ewidencja próbek do badań klinicznych oraz uzyskiwanych darów produktów leczniczych i wyrobów medycznych,

• ustalane są procedury wydawania produktów leczniczych lub wyrobów medycznych przez aptekę szpitalną na oddziały oraz dla pacjenta.

Zadania apteki szpitalnej - Apteka GPSK

• Fakt istnienia w GPSK Regionalnego Ośrodka Neonatologicznego (poziom III) zdecydował, że Apteka GPSK musiała „z marszu” wdrożyć produkcję leków jałowych w dawkach indywidualnych: mieszanki do żywienia pozajelitowego i leki dawkach indywidualnych.

• Pielęgniarki zostały uwolnione od obowiązku przygotowywania leków i zyskały czas niezbędny na opiekę nad noworodkiem.

Elementy farmakologii pediatrycznej

• Lekarz leczący dzieci musi pamiętać o potencjalnym niebezpieczeństwie prostego przenoszenia schematu stosowania leku u ludzi dorosłych do terapii dziecięcej.

• Organizm dziecka nie jest miniaturą organizmu człowieka dorosłego.

• Zdecydowana większość odmiennego działania leków u dzieci w porównaniu z dorosłymi wynika z różnic farmakokinetyki leków.

• Różnice te są uwarunkowane stopniem dojrzałości mechanizmów biochemicznych i czynnościowych tkanek i narządów dziecka, dojrzałości osiąganej często w odległym czasie od urodzenia.

• Znajomość tych faktów stanowi podstawę do obliczania prawidłowych dawek, określania odstępu między nimi i ustalenia maksymalnej dawki dobowej - bezpiecznej, a zarazem skutecznej.

Obliczanie dawek dla dziecka

• Na podstawie farmakopealnych dawek dla dorosłych można obliczać dawkę dla dziecka, uwzględniając jego wiek, masę lub powierzchnię ciała.

• W przeliczeniach tych zakłada się analogiczną współzależność pomiędzy wielkością dawki dla dorosłego i dziecka, jaka istnieje pomiędzy wiekiem lub masą człowieka dorosłego i dziecka, co jednak jest daleko posuniętym uproszczeniem

Obliczanie dawek dla dziecka

Wzór Younga:

Maksymalna dawka dla dorosłych x Wiek dziecka w latach

D_d = ___________________________________

Wiek dziecka w latach + 12

Wzór Clarka:

Maksymalna dawka dla dorosłych x Masa ciała dziecka

D_d = ___________________________________

70

• Najczęściej dzieci wymagają większych dawek na kg masy ciała niż dorośli.

• Dla niemowląt do 4 mż. często jest to dawka podwójna, a do 7 lat 1,5 raza większa. Wynika to z szybszego metabolizmu u dzieci.

• Obliczanie dawki na podstawie masy ciała dziecka może się okazać niewłaściwe w przypadku dzieci otyłych. W takich przypadkach należałoby opierać się na tzw. masie idealnej, wynikającej z wieku i wzrostu dziecka..

• Korzystnie jest obliczać dawkę leku dla dziecka z powierzchni jego ciała wg wzoru:

Powierzchnia ciała dziecka (m²)

D_d = ___________________________ X Dawka dla dorosłego

1,8

Obliczanie dawek dla dziecka

• Tego sposobu obliczania dawek nie można zastosować u wcześniaków.

• W praktyce można posługiwać się uproszczonym obliczeniem, określającym procent dawki dla dorosłego w zależności od wieku, masy ciała i powierzchni ciała dziecka.

• Działanie lecznicze jest uzależnione od wchłaniania, metabolizmu, dystrybucji i wydalania substancji leczniczej, a także od wrażliwości narządu docelowego.

• Wszystkie te etapy mogą być zmienione na skutek: wieku chorego, niewydolności wątroby, nerek, nadwrażliwości na lek, spotęgowania działań niepożądanych.

• Korekta dawkowania u chorego pozostaje domeną lekarzy.

O tym powinien pamiętać farmaceuta, chociaż osobiście nie będzie przeprowadzał korekty.

Najistotniejsze różnice między noworodkiem i dorosłym, wpływające na farmakokinetykę leków

Wchłanianie leków u noworodków

• Wchłanianie leku po doustnym podaniu zależy od stanu czynnościowego przewodu pokarmowego, od kwaśności soku żołądkowego, czasu opróżniania żołądka oraz nasilenia perystaltyki jelit.

• U donoszonych noworodków w ciągu pierwszych 24 godzin życia kwaśność soku żołądkowego zwiększa się, by następnie osiągnąć wartości neutralne przez pierwsze 10 dni życia i powoli dochodzić do wartości jak u dorosłych w ciągu 6 - 8 miesięcy.

Wchłanianie leków u noworodków

• Motoryka przewodu pokarmowego jest słabsza niż u dorosłych, dłuższy jest czas opróżniania żołądka.

• Te parametry fizjologii przewodu pokarmowego są osobniczo różne. Istnieją również różnice we wchłanianiu poszczególnych leków, np. digoksyna i diazepam są wchłaniane u noworodków tak jak u dorosłych, ampicylina w większym stopniu, a fenobarbital i fenytoina wyraźnie mniejszym.

• Trudno przewidzieć stopień wchłaniania leku po podaniu domięśniowym, głównie ze względu na zmienny stosunek ilości wody pozakomórkowej i śródkomórkowej.

Wchłanianie leków u noworodków

• Zmienia się stopień wchłaniania leków podanych drogą doustną i domięśniowo w stanach chorobowych.

• Najpewniejszą drogą podania leku u dzieci i u niemowląt jest podanie dożylne.

• Należy pamiętać, że u dzieci jest możliwe wchłanianie znaczących ilości leków przez skórę, np. kwasu borowego, steroidów.

Najistotniejsze różnice między noworodkiem i dorosłym, wpływające na farmakokinetykę leków

Dystrybucja

• Lek po wchłonięciu się do krwiobiegu wiąże się częściowo z białkami, a nie związany podlega dalszej dystrybucji i wywiera właściwe sobie działanie.

• U noworodków i niemowląt ilość leku związanego jest mniejsza niż u dorosłych. Wynika to zarówno z mniejszego stężenia albumin, jak i obecności białek o odmiennych właściwościach, np. albuminy płodowej.

• Za dobry wskaźnik stężenia leku niezwiązanego z białkami uważa się jego stężenie oznaczone w ślinie.

• Niektóre leki mogą być wypierane z wiązań z białkami przez bilirubinę i kwasy tłuszczowe.

Najistotniejsze różnice między noworodkiem i dorosłym, wpływające na farmakokinetykę leków

Metabolizm

• Metabolizm przebiega u noworodków wolniej niż u dorosłych. Wynika to z niedojrzałości mechanizmów enzymatycznych. Po urodzeniu najbardziej upośledzone jest wiązanie leków i ich metabolitów z kwasem glukuronowym.

• Również niedostateczne jest koniugowanie leków z glicyną i kwasem siarkowym.

• Dopiero po 3. roku życia dziecko wykształca te zdolności w stopniu takim jak u dorosłego.

• Mała jest aktywność hydroksylaz i esteraz.

• Względnie dobrze rozwinięta jest oksydacja leków, lecz również ilości cytochromu P-450 są mniejsze niż u ludzi dorosłych.

• W niektórych przypadkach metabolizm leku może przebiegać torem nieznanym u dorosłych, np. u wcześniaków teofilina jest metylowana do kofeiny.

• Ta zmniejszona zdolność metabolizowania leków jeszcze bardziej jest upośledzona w stanach chorobowych, szczególnie w niewydolności oddechowej, niewydolności krążenia, hiperbilirubinemii i stanach niedożywienia.

Metabolizm

• Po 2. m.ż. zdolności metabolizowania leków rosną bardzo szybko i przekraczają wielkości stwierdzane u dorosłych (wzrost syntezy enzymów, zwolnienie przemian związków endogennych, gł. steroidowych i uwolnienie enzymów do biotransformacji leków).

• Stan taki utrzymuje się do 3. r.ż., aby następnie, stopniowo, do wieku pokwitania, osiągnąć poziom jak u dorosłego człowieka.

• Leki indukujące, np. fenobarbital, mogą tak silnie pobudzić metabolizm innych leków, że skutek ich działania praktycznie zanika, a powrót do prawidłowego tempa przemian następuje czasem dopiero po 30 dniach.

Najistotniejsze różnice między noworodkiem i dorosłym, wpływające na farmakokinetykę leków

Wydalanie

• Klirens nerkowy jest u noworodków znacznie mniejszy niż u dzieci starszych i u dorosłych.

• Przesączanie kłębuszkowe sięga 30 -40% wartości dorosłych, a u wcześniaków może być znacznie mniejsze, aż do 0,5% tej wartości (0,7ml/min).

• Czynność wydzielnicza cewek osiąga 20 -30% wartości dorosłych.

• Mniejsza jest zdolność zagęszczania moczu i mniejsze jego pH.

• Stany patologiczne, jak niewydolność krążenia, choroby układu oddechowego, doprowadzają do dalszego upośledzenia czynności nerek.

Wcześniactwo jako problem społeczny i medyczny

• Definicja

Zgodnie z definicją WHO za noworodka urodzonego przedwcześnie (wcześniaka) uważa się dziecko urodzone po 22. tygodniu ciąży (t.c.), a przed ukończeniem 37.t.c.

Przez pojęcie „skrajne wcześniactwo rozumie się noworodki urodzone przed ukończeniem 32.t.c.

Tę grupę dzieli się na podgrupy:

• noworodki z małą masa ciała (LBW- low birth weight)

≤ 2500g,

• noworodki z bardzo małą masa ciała (VLBW) ≤ 1500g

• noworodki ze skrajnie małą masą ciała (ELBW) ≤ 1000g

Częstość występowania wcześniactwa

• W 2005r w Polsce urodziło się ponad

29 000 wcześniaków przed 37. t.c. (8%),

5500 noworodków (1.5%) ze współczynnikiem skrajnego wcześniactwa w tym 0.6% (2200 noworodków żywo urodzonych) z ELBW (extremely low birth weight).

Wcześniactwo jako problem kliniczny

Ustalenie dolnej granicy możliwości przeżycia, a co się z tym wiąże, podjęcie agresywnego leczenia przedwcześnie urodzonego noworodka budzi wątpliwości.

Niewielki odsetek przeżyć w grupie noworodków z masą ciała 500-700g, wiążący się z olbrzymim nakładem kosztów i brakiem gwarancji na dobrą jakość późniejszego życia, stawia za każdym razem pytanie - czy należy agresywnie podtrzymywać życie noworodków o skrajnej niedojrzałości?

Wcześniactwo jako problem kliniczny

• Powodzenie w leczeniu wcześniaka daje tylko jak najszybsze zastosowanie bardzo nowoczesnych, ale też bardzo drogich metod leczenia.

• Na koszty pobytu niedojrzałego noworodka w oddziale intensywnej terapii noworodka (OITN) składa się: leki, środki krwiopochodne, prowadzenie sztucznej wentylacji, żywienie pozajelitowe, konsultacje specjalistyczne, zabiegi operacyjne, badania obrazowe, prowadzenie rehabilitacji, transport i amortyzacja sprzętu.

Apteka szpitalna - współuczestniczenie w farmakoterapii wcześniaków

• Apteka GPSK, w czerwcu 1998 roku, rozpoczęła produkcję leków jałowych w dawkach indywidualnych na pacjenta i mieszanek żywieniowych (TPN) dla pacjentów Kliniki Neonatologii i Kliniki Zakażeń Noworodka.

• Na początku trudności organizacyjne i kadrowe pozwalały na zabezpieczenie pacjentów z najwyższych grup ryzyka znajdujących się na Oddział Intensywnej Terapii Noworodka (OITN), ale już w grudniu 1998 apteka rozpoczęła przygotowywanie leków jałowych dla wszystkich pacjentów Kliniki Neonatologii i K.Z.N, zabezpieczając całodobową farmakoterapię. Działała wtedy tylko 1 pracownia z lożą firmy Polon.

Apteka szpitalna - współuczestniczenie w farmakoterapii wcześniaków

• W 1999r. powstała 2. pracownia (boks z lożą firmy Polon).

• Obecnie kompleks Pracowni Leku Jałowego składa się z:

Pracowni Żywienia Pozajelitowego

Pracowni Leków w Dawkach

Indywidualnych

Śluzy osobowej

Apteka szpitalna - współuczestniczenie w farmakoterapii wcześniaków

• Na początku Apteka współpracowała z pielęgniarką z Kliniki Neonatologii. Jej wiedza i doświadczenie były niezbędne w tym okresie, ponieważ do tej pory żaden farmaceuta szpitalny nie przebywał na oddziale, a zwłaszcza OITN.

• Do osiągnięcia pełnego sukcesu , a przede wszystkim dla bezpieczeństwa farmakoterapii, konieczna była wiedza farmaceutów dotycząca leków stosowanych przez neonatologów.

Apteka szpitalna - współuczestniczenie w farmakoterapii wcześniaków

Wiedza o lekach obejmowała takie zagadnienia, jak:

• rozpuszczanie,

• rozcieńczanie leków,

• stosowanie odpowiednich rozpuszczalników i rozcieńczalników,

• określanie warunków trwałości fizykochemicznej i mikrobiologicznej nowopowstałych leków,

• warunki przechowywania tych leków (zakresy temperaturowe),

• okresy trwałości lub przydatności sporządzanych leków.

Apteka szpitalna - współuczestniczenie w farmakoterapii wcześniaków

• To farmaceuci musieli rozstrzygać, jakich użyć płynów / nośników dla leków i w jakich objętościach rozpuszczać leki.

• Na tym etapie niezbędna była wiedza pielęgniarki neonatologicznej i lekarzy. Farmaceuci musieli wiedzieć czy lek ma być podany w formie wstrzyknięcia (z „bolusa” w małej objętości) czy w postaci wlewu ciągłego: 10 min.; 30 min. czy 24-godzinnego.

Apteka szpitalna - współuczestniczenie w farmakoterapii wcześniaków

• Pojawił się też problem dotąd nieznany - urządzenia techniczne do podawania leków: pompy strzykawkowe i pompy infuzyjne.

• Musieliśmy zapoznać się z tą techniką i warunkami technicznymi wlewu ciągłego. Między pacjentem a pompą do kontrolowanego podania leku jest zestaw drenów i łączników. Stąd wzięło się pojęcie

+ „% na dren”, tzn., że apteka musi zwiększyć objętość sporządzanego leku dla pacjenta o ilość równą pojemności drenu łączącego pompę z zestawem do przetaczania.

Apteka szpitalna - współuczestniczenie w farmakoterapii wcześniaków

• Poddaliśmy dokładnej analizie sprzęt jałowy wykorzystany do sporządzania leków w warunkach aseptycznych oraz sprzęt, który stał się opakowaniem bezpośrednim sporządzanych leków: pojemniki do żywienia pozajelitowego i strzykawki perfuzyjne.

• Sporządzanie leków jałowych w pracowni aptecznej to produkcja nowych leków jałowych z leków gotowych (nowy skład leku, nowa dawka leku), w nowych opakowaniach prawidłowo oznakowanych, niepodlegających żadnym procesom sterylizacji.

Apteka szpitalna - współuczestniczenie w farmakoterapii wcześniaków

• Wcześniak to pacjent szczególny. Ze względu na małą masę ciała, maksymalna objętość płynów do podania jest niewielka. Ale w tej małej objętości jest zawarte pełne zapotrzebowanie na energię, węglowodany, białka, tłuszcze, elektrolity, pierwiastki śladowe, witaminy i wodę - 7 składników żywienia pozajelitowego.

• Ponadto dzieci te mają zaordynowane leki: antybiotyki (2-3 dawki na dobę) i inne leki dożylne w kilku dawkach na dobę. Każdy podany lek to dodatkowe mililitry 0,9% NaCl lub 5% Glukozy, a więc dodatkowa podaż jonów Na⁺, ClŻ lub dodatkowa podaż kalorii z glukozy.

Apteka szpitalna - współuczestniczenie w farmakoterapii wcześniaków

• Dla farmaceuty prawidłowe sporządzenie leku jałowego nie stanowi problemu, jeżeli znany jest dokładny przepis postępowania. Podstawowym dokumentem z którego korzystamy jest:

1. Ulotka producenta z informacją o leku,

2. Charakterystyka Produktu Leczniczego

3. Neofax - Leki w neonatologii - T. Younga, B. Mangum; red polskiego wydania J. Gadzinowski,

4. Dawkowanie leków u noworodków, dzieci i młodzieży - K. Bożkowa i inni,

5. Leki współczesnej terapii - Podlewscy,

6. Vademecum Leków Ośrodek Informacji Naukowej Polfa Sp. z o.o. (1997r.)

Apteka szpitalna - współuczestniczenie w farmakoterapii wcześniaków

• Dzisiaj większość leków posiada szczegółowe opisy rozpuszczania leków, producent wskazuje dopuszczalne rozpuszczalniki/ nośniki dla tych leków, określone są parametry trwałości leków po rozpuszczeniu oraz warunki przechowywania. Podane są graniczne wartości stężeń roztworów leków, które gwarantują ich stabilność fizykochemiczną i mikrobiologiczną.

Apteka szpitalna - współuczestniczenie w farmakoterapii wcześniaków

• Są jednak leki, które tych informacji nie posiadają. Dotyczy to głównie leków w postaci ampułek. Producent zakłada, że jest to postać jednodawkowa, lek gotowy do podania, niepodlegający dalszemu rozcieńczaniu.

• Farmaceuci, chcąc przygotować dawkę leku dla pacjenta, podjęli ryzyko rozcieńczania leków ampułkowych.

• W tych krytycznych sytuacjach, kiedy nie ma żadnych informacji o rozcieńczaniu leków, podejmujemy następujące kroki:

Apteka szpitalna - współuczestniczenie w farmakoterapii wcześniaków

• Apteka zwraca się na piśmie do producenta leku,

• Analizujemy skład leku,

• Opieramy się na informacjach zawartych w Neofaxie,

• Wykonujemy lek na odpowiedzialność lekarza - bierze się ona z doświadczenia praktyka-lekarza.

Apteka szpitalna - współuczestniczenie w farmakoterapii wcześniaków

• Apteka codziennie sporządza leki jałowe: proste i złożone, w postaci wstrzyknięć dożylnych i wlewów dożylnych,

• Przygotowuje mieszanki żywieniowe do podania pozajelitowego w postaci:

roztworów - są to mieszaniny roztworów do podania dożylnego: węglowodanów, aminokwasów, elektrolitów, pierwiastków śladowych, witamin rozpuszczalnych w wodzie, z dodatkiem heparyny, insuliny;

emulsji do podania dożylnego: są to roztwory kwasów tłuszczowych i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

Ilość wykonanych leków jałowych w P.L.J. w 2006 roku

Ilość wykonanych leków jałowych w P.L.J. w 2006 roku

Ilość wykonanych leków jałowych w P.L.J. w 2006 roku

Warunki wytwarzania jałowych produktów leczniczych według Rozporządzenia Ministra Zdrowia

Warunki wytwarzania jałowych produktów leczniczych

• Obowiązuje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 października 2006r. w sprawie wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania (Dz.U. 06.194.1436).

§1. Rozporządzenie określa:

• ogólne wymagania Dobrej Praktyki Wytwarzania,

• szczegółowe wymagania Dobrej Praktyki Wytwarzania...

Warunki wytwarzania jałowych produktów leczniczych c.d.

§7. Wytwórca zapewnia stosowanie skutecznego Systemu Zapewnienia Jakości w wytwarzaniu produktów leczniczych.

§8.1. Wytwórca zapewnia (...) zespół kompetentnych, wykształconych i wyszkolonych pracowników umożliwiających zapewnienie jakości przy wytwarzaniu produktów leczniczych.

2. Zakres obowiązków i odpowiedzialności (...) określa się w

formie pisemnej.

4. Pracownicy muszą odbyć szkolenie wstępne oraz ustawiczne szkolenie uzupełniające i dokształcające, których skuteczność powinna być weryfikowana.

5. Wytwórca zapewnia opracowanie i przestrzeganie programów zachowania higieny, odpowiednich do rodzaju działalności produkcyjnej i zakresu wytwarzania. Programy zachowania higieny obejmują w szczególności procedury dotyczące kontroli zdrowia, higieny i odzieży roboczej pracowników.

Warunki wytwarzania jałowych produktów leczniczych c.d.

§9. 1. Pomieszczenia i urządzenia, w których wytwarza się produkty lecznicze, powinny być rozmieszczone, zaprojektowane, zbudowane, zainstalowane i konserwowane odpowiednio do wykonywanych operacji, do których są przeznaczone.

2. Rozmieszczenie, budowa i działanie urządzeń oraz rozmieszczenie i konstrukcja pomieszczeń muszą uwzględniać konieczność ograniczenia do minimum ryzyka popełniania pomyłek oraz umożliwiać skuteczne czyszczenie i konserwację, w celu uniknięcia zanieczyszczeń, w tym zanieczyszczeń krzyżowych, oraz jakiegokolwiek niepożądanego wpływu na jakość produktów.

3. Pomieszczenia i urządzenia, przeznaczone do wykonywania operacji wytwarzania, które mają istotny wpływ na jakość produktów, podlegają odpowiedniej kwalifikacji i walidacji.

Warunki wytwarzania jałowych produktów leczniczych c.d.

• § 10. 1. Wytwórca ustanawia i stosuje system dokumentacji obejmujący specyfikacje, receptury, instrukcje wytwarzania i pakowania oraz procedury i zapisy dotyczące wykonywania różnych operacji związanych z wytwarzaniem. Dokumenty te muszą być w jasny sposób sformułowane, wolne od błędów i aktualizowane.

• 2. Dokumentacja, o której mowa w ust. 1, powinna obejmować możliwe do udostępnienia, uprzednio przygotowane, ogólne procedury dotyczące operacji i warunków wytwarzania oraz specyficzne dokumenty dotyczące każdej serii, tak aby umożliwiać prześledzenie historii wytwarzania każdej serii produktu leczniczego oraz zmian wprowadzanych podczas rozwoju badanego produktu leczniczego.

• 3. Dokumenty dotyczące wytwarzania poszczególnych serii produktów leczniczych przechowuje się co najmniej przez rok po upływie terminu ważności serii, której dotyczą, ale nie krócej niż przez pięć lat od dnia zwolnienia serii do obrotu.

Warunki wytwarzania jałowych produktów leczniczych c.d.

• § 11. 1. Operacje produkcyjne muszą być przeprowadzane zgodnie z uprzednio opracowanymi instrukcjami i procedurami oraz zgodnie ze szczegółowymi wymaganiami określonymi w załączniku do rozporządzenia. W celu skutecznej kontroli procesu muszą być zapewnione właściwe i wystarczające środki techniczne i organizacyjne. Wszystkie odchylenia od ustalonego przebiegu procesu oraz wady produktu muszą być udokumentowane, a ich przyczyny dokładnie wyjaśnione.

• § 12. 1. Wytwórca ustanawia i stosuje system kontroli jakości zarządzany przez osobę niezależną od działu produkcji i posiadającą odpowiednie kwalifikacje.

Załącznik
Wymagania Dobrej Praktyki Wytwarzania

• Część I

Podstawowe wymagania dla produktów leczniczych

• Część II

Podstawowe wymagania dla substancji czynnych używanych jako materiały wyjściowe

Cz.I Podstawowe Wymagania dla produktów leczniczych

• Rozdział 1. Zarządzanie jakością.

• Rozdział 2. Pracownicy.

• Rozdział 3. Pomieszczenia i urządzenia.

• Rozdział 4. Dokumentacja

Cz.I Podstawowe Wymagania dla produktów leczniczych

Rozdział I. Zarządzanie jakością

Reguła

Zapewnienie jakości

Dobra Praktyka Wytwarzania

Kontrola jakości

Przegląd jakości produktu

 
Zarządzanie jakością - Reguła

Wytwórca produktów leczniczych jest obowiązany zapewnić, żeby produkty lecznicze przez niego wytwarzane były odpowiednie do ich przewidzianego zastosowania, spełniały wymagania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu i nie narażały pacjentów na ryzyko związane z niedostatecznym bezpieczeństwem stosowania, nieodpowiednią jakością lub zbyt niską skutecznością.

Aby w sposób rzetelny osiągnąć cel jakościowy, musi być szczegółowo opracowany i prawidłowo wprowadzony System Zapewnienia Jakości obejmujący Dobrą Praktykę Wytwarzania oraz Kontrolę Jakości.

System powinien być w pełni udokumentowany, a jego skuteczność w sposób ciągły kontrolowana. Wszystkie elementy systemu Zapewnienia Jakości powinny funkcjonować w oparciu o zespół pracowników w wystarczającej liczbie i odpowiednich kompetencjach oraz odpowiednie pomieszczenia, urządzenia i instalacje. Wytwórca i Osoba Wykwalifikowana ponoszą także odpowiedzialność prawną.

Zarządzanie jakością - Zapewnienie jakości

System Zapewnienia Jakości odpowiedni do wytwarzania produktów leczniczych powinien zapewniać, że:

• produkty lecznicze są zaprojektowane i opracowane z uwzględnieniem wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania i Dobrej Praktyki Laboratoryjnej;

• operacje produkcyjne i kontrolne są jasno określone, zgodnie z wymaganiami Dobrej Praktyki Wytwarzania;

• zakres odpowiedzialności na szczeblach kierowniczych jest jasno określony;

• są ustalone działania dotyczące wytwarzania, dostawy i użycia właściwych materiałów wyjściowych i opakowaniowych;

Zarządzanie jakością - Zapewnienie jakości

• są przeprowadzane wszystkie niezbędne kontrole produktów pośrednich, kontrole procesów i walidacje;

• produkt końcowy jest prawidłowo wytwarzany oraz kontrolowany, zgodnie z ustalonymi procedurami;

• produkty lecznicze nie są sprzedawane ani dostarczane, zanim Osoba Wykwalifikowana nie poświadczy, że każda seria była wyprodukowana i skontrolowana zgodnie z wymaganiami pozwolenia na dopuszczenie do obrotu i innymi przepisami dotyczącymi produkcji, kontroli oraz zwalniania do obrotu produktów leczniczych;

•  istnieją zadowalające warunki zapewniające, na ile to możliwe, aby produkty lecznicze były przechowywane, rozprowadzane i następnie traktowane w taki sposób, aby zachowały one odpowiednią jakość w ciągu całego deklarowanego okresu ważności;

• jest stosowana procedura inspekcji wewnętrznych i/lub audytów jakości, służąca do regularnej oceny skuteczności i możliwości stosowania systemu Zapewnienia Jakości w praktyce.

Dobra Praktyka Wytwarzania produktów leczniczych

• wszystkie procesy wytwarzania są jasno zdefiniowane, systematycznie analizowane w świetle nowych doświadczeń, a ich przydatność do wytwarzania produktów leczniczych o wymaganej jakości i zgodnych ze specyfikacjami w sposób powtarzany musi być udowodniona;

• krytyczne etapy procesów wytwarzania i istotne zmiany w procesie są zwalidowane;

Wymagania Dobrej Praktyki Wytwarzania

1. odpowiednio wykwalifikowani i przeszkoleni pracownicy,

2. odpowiednie, wystarczająco duże pomieszczenia

3. odpowiednie urządzenia i ich obsługa,

4. właściwe materiały, pojemniki i etykiety,

5  zatwierdzone procedury i instrukcje,

6. odpowiednie warunki magazynowania i transportu;

Dobra Praktyka Wytwarzania produktów leczniczych

• instrukcje i procedury są sporządzone w sposób jednoznaczny i zrozumiały, odpowiedni do ich przeznaczenia;

• pracownicy są przeszkoleni w zakresie prawidłowego stosowania procedur;

• przebieg procesów jest rejestrowany ręcznie lub za pomocą urządzeń rejestrujących, w celu udowodnienia, że wszystkie czynności wymagane przez ustalone procedury i instrukcje zostały rzeczywiście wykonane oraz że ilość i jakość produktu była zgodna z oczekiwaniami; przy czym każde istotne odchylenie jest szczegółowo opisane i wyjaśnione;

Dobra Praktyka Wytwarzania produktów leczniczych

• przechowywane są wyczerpujące i dostępne zapisy dotyczące wytwarzania obejmujące dystrybucję i umożliwiające pełne prześledzenie historii serii;

• dystrybucja produktów ogranicza do minimum ryzyko obniżenia ich jakości;

• istnieje system umożliwiający wstrzymanie dostaw i wycofanie z obrotu każdej serii produktu;

• reklamacje dotyczące produktów leczniczych, znajdujących się w obrocie, są badane; przyczyny wad jakościowych wyjaśniane, są podejmowane odpowiednie środki w stosunku do wadliwych produktów oraz w celu zapobieżenia ponownemu pojawianiu się tych wad.

Rozdział 2 - Pracownicy

Reguła

• 
  Ustanowienie i utrzymanie zadowalającego Systemu Zapewnienia Jakości oraz prawidłowe wytwarzanie produktów leczniczych zależy od ludzi, dlatego musi być do dyspozycji dostatecznie wykwalifikowany personel, aby wykonać wszystkie zadania, za które wytwórca ponosi odpowiedzialność. Odpowiedzialność osobista poszczególnych pracowników powinna być w pełni przez nich rozumiana i określona na piśmie.

• Wszyscy pracownicy powinni znać zasady Dobrej Praktyki Wytwarzania, które ich dotyczą, powinni przechodzić szkolenia wstępne i ustawiczne obejmujące także zasady higieny odpowiednie do ich potrzeb.

Rozdział 2 - Pracownicy

• Wymagania ogólne

• Personel kluczowy

• Szkolenia

• Higiena osobista

Rozdział 2 - Pracownicy

Wymagania ogólne

• 2.1.   Wytwórca powinien zatrudniać odpowiednią liczbę pracowników z niezbędnymi kwalifikacjami i doświadczeniem praktycznym. Zakres odpowiedzialności spoczywający na poszczególnych pracownikach nie powinien być tak duży, aby powodował jakiekolwiek ryzyko obniżenia jakości.

• 2.2.   Wytwórca musi mieć schemat organizacyjny. Pracownicy zatrudnieni na odpowiedzialnych stanowiskach powinni mieć szczegółowy zakres obowiązków określony na piśmie oraz uprawnienia niezbędne do realizacji zadań, za które są odpowiedzialni. Obowiązki te mogą być przekazane określonym imiennie zastępcom posiadającym niezbędne kwalifikacje.

• W zakresie odpowiedzialności pracowników związanych ze stosowaniem Dobrej Praktyki Wytwarzania nie może być żadnych luk ani nieuzasadnionego nakładania się odpowiedzialności.

Rozdział 3
Pomieszczenia i urządzenia

Reguła

• 
  Pomieszczenia i urządzenia muszą być rozmieszczone, zaprojektowane, zbudowane, przystosowane i konserwowane w sposób odpowiedni do prowadzonych operacji. Ich rozmieszczenie i konstrukcja musi mieć na celu ograniczenie do minimum ryzyka popełnienia błędów oraz umożliwienie skutecznego czyszczenia i konserwacji, tak aby uniknąć zanieczyszczeń krzyżowych, gromadzenia się kurzu i brudu oraz, w ogóle, jakiegokolwiek niekorzystnego wpływu na jakość produktów.

Wymagania ogólne

• 3.1.   Pomieszczenia powinny być usytuowane w takim otoczeniu, aby w połączeniu ze środkami chroniącymi proces wytwarzania, ograniczyć do minimum ryzyko zanieczyszczenia materiałów lub produktów.

Rozdział 3
Pomieszczenia i urządzenia

• 3.2.   Pomieszczenia powinny być starannie konserwowane w taki sposób, aby naprawy lub czynności konserwacyjne nie stanowiły zagrożenia dla jakości produktów. Powinny być czyszczone i, jeśli jest to potrzebne, dezynfekowane, zgodnie ze szczegółowymi pisemnymi procedurami.

• 3.3.   Oświetlenie, temperatura, wilgotność i wentylacja powinny być odpowiednie i nie powinny wywierać, bezpośrednio bądź pośrednio, ujemnego wpływu na produkty lecznicze w czasie ich wytwarzania i przechowywania oraz na prawidłowe działanie urządzeń.

• 3.4.   Pomieszczenia powinny być zaprojektowane i wyposażone w taki sposób, aby stworzyć jak najlepszą ochronę przed przedostawaniem się owadów lub innych zwierząt.

• 3.5.   Pomieszczenia muszą być zabezpieczone przed wejściem osób nieupoważnionych. Pomieszczenia produkcyjne, magazynowe oraz pomieszczenia kontroli jakości nie mogą służyć jako przejście dla niezatrudnionych tam pracowników.

Rozdział 3
Pomieszczenia i urządzenia

3.6W celu zmniejszenia do minimum poważnego zagrożenia medycznego spowodowanego zanieczyszczeniami krzyżowymi, do produkcji szczególnych produktów leczniczych, takich jak materiały silnie uczulające (penicyliny) lub preparaty biologiczne (z żywych drobnoustrojów), muszą być przeznaczone oddzielne pomieszczenia, służące wyłącznie do tej produkcji. Produkcja niektórych produktów (niektórych antybiotyków, niektórych hormonów, niektórych cytostatyków, niektórych silnie działających leków i produktów nieleczniczych), nie powinna być prowadzona w tych samych obiektach. W wyjątkowych przypadkach można dopuścić wytwarzanie tych produktów metodą kampanijną, w tych samych obiektach, pod warunkiem że zostaną zastosowane specjalne środki ostrożności i będą przeprowadzone konieczne walidacje. Wytwarzanie trucizn technicznych, takich jak pestycydy i herbicydy, nie jest dozwolone w pomieszczeniach używanych do wytwarzania produktów leczniczych.

Rozdział 3
Pomieszczenia i urządzenia - Obszary produkcyjne

Rozdział 3
Pomieszczenia i urządzenia - Obszary produkcyjne

Rozdział 3
Pomieszczenia i urządzenia - Obszary produkcyjne

• 3.9.   W pomieszczeniach, w których materiały wyjściowe, bezpośrednie materiały opakowaniowe, produkty pośrednie lub produkty luzem są narażone na kontakt z otoczeniem, wewnętrzne powierzchnie pomieszczeń (ściany, podłogi i sufity) powinny być gładkie, pozbawione rys, pęknięć i otwartych spoin, nie powinny stanowić źródła cząstek starych i powinny być łatwe do skutecznego czyszczenia, a, jeżeli to konieczne, także do dezynfekcji.

• 3.10.  Rurociągi, punkty oświetleniowe i wentylacyjne oraz inne instalacje powinny być zaprojektowane i zainstalowane w taki sposób, aby nie tworzyły trudnych do czyszczenia zakamarków. W miarę możliwości powinny być one dostępne z zewnątrz pomieszczeń produkcyjnych w celu konserwacji.

Rozdział 3
Pomieszczenia i urządzenia - Obszary produkcyjne

• 3.11.  Odpływy kanalizacyjne powinny mieć odpowiednie wymiary oraz zamknięcia syfonowe. Należy unikać otwartych kanałów, a, jeżeli są konieczne, powinny być płytkie, aby ułatwić czyszczenie i dezynfekcję.

• 3.12.  Pomieszczenia produkcyjne powinny być skutecznie wentylowane z zastosowaniem instalacji kontroli parametrów powietrza (obejmującej temperaturę i, jeśli konieczne, wilgotność oraz filtrację) odpowiednio do rodzaju wytwarzanych produktów, wykonywanych operacji oraz warunków panujących na zewnątrz.

• 3.13.  Ważenie materiałów wyjściowych zwykle powinno odbywać się w oddzielnych, specjalnie do tego zaprojektowanych pokojach wagowych.

Rozdział 3
Pomieszczenia i urządzenia - Obszary produkcyjne

• 3.14.  Podczas procesów, w których wydziela się dużo pyłu (podczas pobierania prób, ważenia, mieszania, przetwarzania lub pakowania produktów suchych) należy stosować specjalne zabezpieczenia, zapobiegające zanieczyszczeniom krzyżowym i ułatwiające czyszczenie.

• 3.15.  Pomieszczenia przeznaczone do pakowania produktów leczniczych powinny być specjalnie zaprojektowane i tak rozplanowane, aby uniknąć pomieszania lub zanieczyszczeń krzyżowych.

• 3.16.  Pomieszczenia produkcyjne powinny być dobrze oświetlone, zwłaszcza w miejscach, w których na linii produkcyjnej prowadzona jest kontrola wzrokowa.

• 3.17.  Czynności dotyczące kontroli procesu mogą być prowadzone w pomieszczeniach produkcyjnych pod warunkiem, że nie powodują żadnego ryzyka dla prawidłowego przebiegu procesów produkcyjnych.

Urządzenia

• 3.34.  Urządzenia produkcyjne powinny być zaprojektowane, usytuowane i konserwowane odpowiednio do zamierzonego zastosowania.

• 3.35.  Naprawy i prace konserwacyjne nie powinny stanowić zagrożenia dla jakości produktów.

• 3.36.  Urządzenia produkcyjne powinny być tak zaprojektowane, aby można je było łatwo i dokładnie czyścić. Powinny one być czyszczone według szczegółowych pisemnych instrukcji i przechowywane w stanie czystym i suchym.

• 3.37.  Sprzęt do mycia i czyszczenia powinien być tak dobrany i używany, aby nie stanowił źródła zanieczyszczeń.

• 3.38.  Urządzenia powinny być zainstalowane w taki sposób, aby nie stwarzały żadnego ryzyka pomyłek lub zanieczyszczeń.

Urządzenia

• 3.39.  Urządzenia produkcyjne nie powinny stwarzać żadnego zagrożenia dla produktów. Części urządzeń produkcyjnych, które mają bezpośredni kontakt z produktem, nie mogą z nim reagować ani niczego absorbować bądź wydzielać, w stopniu mogącym wpływać na jakość produktu i tym samym stwarzać zagrożenie.

• 3.40.  Do wykonania czynności produkcyjnych i kontrolnych powinny być używane wagi i wyposażenie pomiarowe o odpowiednim zakresie i dokładności.

• 3.41.  Urządzenia do mierzenia, ważenia, rejestracji i kontroli powinny być kalibrowane i sprawdzane odpowiednimi metodami, w określonych odstępach czasu. Powinny być przechowywane odpowiednie zapisy dotyczące tych czynności.

• 3.42.  Rurociągi trwale połączone powinny być wyraźnie oznakowane, z określeniem ich zawartości oraz, gdy ma to zastosowanie, z zaznaczeniem kierunku przepływu.

• 3.43.  Rurociągi z wodą destylowaną i dejonizowaną oraz, o ile to potrzebne, także inne rurociągi wodne powinny być sanityzowane według pisemnych instrukcji, określających dopuszczalne limity zanieczyszczeń mikrobiologicznych i środki, jakie muszą być podjęte w przypadku ich przekroczenia.

• 3.44.  Urządzenia niesprawne powinny być, jeśli to możliwe, usunięte z pomieszczeń produkcyjnych i kontroli jakości albo przynajmniej wyraźnie oznakowane jako niesprawne.

Rozdział 4
Dokumentacja

Reguła

• 
  Dobra dokumentacja jest zasadniczym elementem systemu Zapewnienia Jakości. Jasno napisana dokumentacja zapobiega błędom powstającym przy ustnym przekazywaniu informacji oraz pozwala odtworzyć historię serii.

• Specyfikacje, przepisy wytwarzania, instrukcje, procedury i zapisy danych muszą być sporządzane na piśmie i nie mogą zawierać błędów. Czytelność dokumentów jest sprawą o fundamentalnym znaczeniu.

Rozdział 4
Dokumentacja

Wymagania ogólne

• 4.1    Specyfikacje opisują szczegółowo wymagania, którym muszą odpowiadać produkty albo materiały używane lub otrzymywane w trakcie produkcji. Stanowią one podstawę oceny jakości.

• Przepisy wytwarzania oraz instrukcje przetwarzania i pakowania opisują wszystkie używane materiały wyjściowe i wszystkie czynności dotyczące operacji przetwarzania i pakowania.

• Procedury określają sposób wykonywania pewnych operacji takich jak: czyszczenie, zmiana odzieży, kontrola środowiska, pobieranie prób, wykonanie badań, obsługa urządzeń.

• Raporty zawierają historię każdej serii produktu, łącznie z jej dystrybucją, jak również wszystkie inne istotne okoliczności mające wpływ na jakość produktu końcowego.

Rozdział 4
Dokumentacja

• 4.2    Dokumenty powinny być starannie zaprojektowane, sporządzone, przeglądane i rozprowadzane. Powinny być zgodne z odpowiednimi częściami dokumentacji złożonej przy ubieganiu się o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu i zezwolenie na wytwarzanie.

• 4.3    Dokumenty powinny być zatwierdzone, podpisane i datowane przez właściwe osoby uprawnione.

• 4.4    Dokumenty powinny mieć treść pozbawioną dwuznaczności; ich tytuł, rodzaj oraz cel powinny być jasno sformułowane. Powinny one mieć uporządkowany układ i być łatwe do sprawdzania. Kopie dokumentów muszą być wyraźne i czytelne. Kopiowanie dokumentów roboczych z dokumentów wzorcowych musi być wykonywane w sposób uniemożliwiający powstawanie błędów.

• 4.5.   Dokumenty powinny być regularnie przeglądane i uaktualniane. Jeśli dokument jest zmieniany, powinien działać system zabezpieczający przed nieumyślnym użyciem zastąpionych dokumentów.

Rozdział 4
Dokumentacja

• 4.6.   Dokumenty nie powinny być pisane ręcznie, jednak jeśli dokumenty wymagają wpisywania danych, ręcznie wpisane dane powinny być wyraźne, czytelne i niemożliwe do usunięcia. Na wpisywanie danych należy przewidzieć wystarczająco dużo miejsca.

• 4.7.   Każda zmiana zapisu w dokumencie powinna być podpisana i datowana; sposób wprowadzenia zmiany powinien umożliwiać odczytanie pierwotnej informacji. Należy wpisać powód wprowadzenia zmiany, o ile jest to celowe.

Rozdział 4
Dokumentacja

• 4.8.   Zapisy powinny być dokonywane lub uzupełniane w czasie wykonywania każdej czynności, w taki sposób, aby wszystkie ważne czynności dotyczące wytwarzania produktów leczniczych były możliwe do odtworzenia. Zapisy powinny być zachowane przez co najmniej jeden rok po upływie terminu ważności produktu końcowego.

• 4.9.   Dane mogą być zapisywane w systemach elektronicznego przetwarzania danych, techniką fotograficzną lub innymi pewnymi metodami, ale muszą być dostępne szczegółowe procedury odnoszące się do stosowanego systemu, a dokładność zapisu musi być sprawdzana. Jeżeli dokumentacja jest prowadzona metodami elektronicznego przetwarzania danych, dane mogą być wprowadzane do komputera lub modyfikowane wyłącznie przez osoby upoważnione. Powinien być prowadzony rejestr wprowadzanych zmian i usuwania danych. Dostęp do danych powinien być chroniony hasłami lub innymi sposobami, a poprawność wprowadzania ważnych danych powinna być sprawdzana niezależną metodą. Raporty serii, przechowywane w formie elektronicznej, powinny być zabezpieczone przez skopiowanie na taśmę magnetyczną, mikrofilm, papier lub inny nośnik. Jest bardzo ważne, aby dane były łatwo dostępne w czasie całego okresu ich przechowywania.

Aneks 1
Wytwarzanie sterylnych produktów leczniczych

Reguła

• 
  Wytwarzanie sterylnych produktów leczniczych podlega specjalnym wymaganiom mającym na celu zminimalizowanie ryzyka zanieczyszczeń mikrobiologicznych oraz zanieczyszczeń cząstkami stałymi i pyrogenami.

Wytwarzanie musi przebiegać zgodnie z ustalonymi i zwalidowanymi procedurami i procesami technologicznymi. Stopień pewności co do osiągnięcia jałowości oraz innych aspektów jakości nie może opierać się wyłącznie na kontroli ostatniego etapu procesu lub kontroli jakości produktu gotowego.

Wiele zależy od umiejętności, wyszkolenia i podejścia personelu zaangażowanego w produkcję.

Wytwarzanie sterylnych produktów leczniczych c.d.

Wymagania ogólne

• 1.   Wytwarzanie produktów sterylnych powinno odbywać się w pomieszczeniach czystych, do których pracownicy i wyposażenie oraz materiały są wprowadzane przez śluzy powietrzne. Pomieszczenia czyste powinny być utrzymane w odpowiednich standardach czystości. Powietrze powinno być dostarczane przez filtry o odpowiedniej skuteczności.

• 2.   Poszczególne czynności związane z przygotowaniem składników, przygotowaniem produktu i napełnianiem powinny przebiegać w oddzielnych pomieszczeniach w obrębie obszaru czystego

• Wytwarzanie produktów sterylnych dzieli się na dwie kategorie: pierwsza, w której produkt jest sterylizowany na końcu procesu produkcyjnego,

oraz druga, w której czynności są prowadzone aseptycznie na wszystkich lub niektórych etapach.

Wytwarzanie sterylnych produktów leczniczych c.d.

• 3.   Pomieszczenia czyste, w których wytwarzane są produkty sterylne, są klasyfikowane w zależności od wymaganej charakterystyki środowiska. Dla każdej operacji wytwórczej wymagany jest odpowiedni poziom czystości środowiska, co ma na celu zminimalizowanie ryzyka zanieczyszczenia produktu lub stosowanych materiałów cząstkami lub mikroorganizmami.

• W celu spełnienia w tych pomieszczeniach wymagań dotyczących czystości powietrza, należy je określić "w działaniu" i "w spoczynku". Jako stan "w spoczynku" rozumiana jest sytuacja, gdy zainstalowane są wszystkie urządzenia produkcyjne i znajdują się one w stanie gotowości do podjęcia czynności, ale obsługa nie jest obecna w pomieszczeniach. Stan "w działaniu" to sytuacja, gdy wszystkie urządzenia funkcjonują w odpowiedni sposób i są obsługiwane przez odpowiednią, przewidzianą liczbę pracowników. Stan "w działaniu" i "w spoczynku" powinien być określony w odniesieniu do każdego czystego pomieszczenia lub kilku czystych pomieszczeń

Wytwarzanie sterylnych produktów leczniczych c.d.

• Przy wytwarzaniu sterylnych produktów leczniczych wyróżnia się cztery klasy czystości powietrza.

• Klasa A: wydzielona strefa, w której wykonywane są czynności największego ryzyka, napełnianie, zamykanie korkami, wykonywanie aseptycznych połączeń, oraz miejsce, gdzie znajdują się otwarte ampułki i fiolki. Zwykle odpowiednie warunki pracy zapewnia laminarny przepływ powietrza. Systemy laminarnego przepływu powietrza powinny zapewnić jednorodną szybkość przepływu powietrza w miejscu pracy nad otwartym produktem w zakresie od 0.36 do 0.54 m/s (wartość zalecana). Utrzymanie tych parametrów powinno być możliwe do udowodnienia w każdym czasie i zwalidowane. Jednokierunkowy przepływ powietrza i mniejsza jego prędkość może mieć zastosowanie w zamkniętych izolatorach i skrzynkach z rękawicami.

• Klasa B: przy produkcji aseptycznej i napełnianiu strefa ta stanowi środowisko otaczające dla klasy A.

• Klasy C i D: pomieszczenia czyste, w których przeprowadza się mniej krytyczne etapy wytwarzania

Klasyfikacja jakości powietrza przestrzeni pracy

Klasyfikacja jakości powietrza przestrzeni pracy

Klasy czystości powietrza

Uwaga:

• (a)       Pomiar cząstek opiera się o zastosowanie licznika do mierzenia, koncentracji cząstek o określonej wielkości równej lub większej od wartości granicznej. System ciągłego pomiaru powinien być zastosowany do monitorowania stężenia cząstek w klasie A i jest zalecany do mierzenia stężenia cząstek w otaczających obszarach klasy B. Dla testów rutynowych ogólna wielkość prób nie powinna być mniejsza niż 1m³ dla klasy A i B zalecana jest ona także dla klasy C.

• (b)       Liczba cząstek podana w tabeli dla stanu "w spoczynku" powinna być uzyskana po krótkim czasie oczyszczania powietrza (15-20 min., wartość zalecana) po zakończeniu operacji, gdy w pomieszczeniu nie ma już ludzi. Liczba cząstek dla klasy A przedstawiona w tabeli dla stanu "w działaniu" powinna być zachowywana w strefie bezpośrednio otaczającej produkt zawsze wtedy, gdy produkt lub otwarte opakowanie jest narażone na kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Dopuszczalny jest fakt, że nie zawsze jest możliwe wykazanie zgodności z obowiązującymi standardami dotyczącymi liczby cząstek w miejscu napełniania, z powodu tworzenia cząstek lub kropel z samego produktu.

• (c)       W celu osiągnięcia klasy B, C, D liczba wymian powietrza powinna odnosić się do wielkości pomieszczenia, sprzętu i personelu obecnego w pomieszczeniach. System powietrza powinien być wyposażony w odpowiednie filtry końcowe takie jak HEPA dla klas A, B, C.

Klasy czystości powietrza

• (d)       Wskazówki dla maksymalnej liczby dopuszczalnych cząstek "w warunkach spoczynku" i "w działaniu" odpowiadają wartościom obowiązującym dla klas czystości w EN/ISO 14644-1 dla cząstek o wielkości 0,5 µm.

• (e)       Te obszary muszą być całkowicie pozbawione cząstek rozmiarów większych lub równych 5 µm. Ze względu na to, że nie jest możliwe wykazanie nieobecności cząstek przy użyciu metod statystycznie znamiennych, limity zostały ustalone na poziomie 1 cząstki na m³. Podczas kwalifikacji czystego pomieszczenia należy wykazać, że obszar ten jest utrzymany w granicach określonych limitów.

• (f)       Wymagania i limity zależą od charakteru wykonywanych operacji.

• Inne czynniki takie jak temperatura i wilgotność zależą od produktu i rodzaju przeprowadzanych operacji. Te parametry nie powinny mieć wpływu na określone standardy czystości.

Zalecane limity w monitorowaniu zanieczyszczeń mikrobiologicznych pomieszczeń czystych w działaniu

• 4.   W celu kontroli liczby cząstek w różnych klasach czystości pomieszczenia te powinny być monitorowane podczas wykonywania w nich czynności produkcyjnych.

• 5.   W pomieszczeniach, w których prowadzi się procesy aseptyczne, monitorowanie mikrobiologiczne powinno być prowadzone z dużą częstotliwością, z zastosowaniem następujących metod: płytek sedymentacyjnych, pobierania objętościowych prób powietrza oraz prób z powierzchni (wymazy lub płytki kontaktowe). Pobieranie prób w pomieszczeniach, w których aktualnie przebiega produkcja, nie powinno przeszkadzać w ochronie strefy. Podczas przeglądu dokumentacji serii przy zwalnianiu do obrotu produktu końcowego powinny być brane pod uwagę wyniki uzyskane z monitorowania. Kontrola czystości pracowników i pomieszczeń powinna być prowadzona po wykonaniu operacji krytycznych.

• Poza czynnościami produkcyjnymi, monitorowanie zanieczyszczeń mikrobiologicznych, wymagane jest również po walidacji systemu, czyszczeniu i sanityzacji.

Zalecane limity w monitorowaniu zanieczyszczeń mikrobiologicznych pomieszczeń czystych w działaniu

Uwaga:

• (a)       wartości średnie,

• (b)       poszczególne płytki stosowane w metodzie sedymentacyjnej mogą być wystawione przez okres krótszy niż 4 godziny.

• 6.   Dla wyników uzyskiwanych podczas monitorowania dotyczącego zanieczyszczeń mikrobiologicznych i zanieczyszczeń cząstkami należy ustalić odpowiednie limity alarmowe i limity działania. Jeżeli limity te zostaną przekroczone, należy stosować działania korygujące opisane w procedurach operacyjnych.

Technologia izolatora

• Zastosowanie technologii izolatora w celu zminimalizowania interwencji ludzkiej w obszarach przetwarzania może spowodować znaczące zmniejszenie ryzyka zanieczyszczenia mikrobiologicznego, pochodzącego z otoczenia, produktów wytwarzanych aseptycznie. Istnieje wiele różnych konstrukcji izolatorów oraz urządzeń do transferu. Izolator oraz otaczające środowisko powinny być tak zaprojektowane, aby mogła być osiągnięta wymagana jakość powietrza dla odpowiednich stref. Izolatory są skonstruowane z różnych materiałów, które mniej lub bardziej są podatne na uszkodzenia fizyczne i rozhermetyzowanie. Urządzenia do transferu mogą być różne. Od projektów zawierających pojedyncze lub podwójne drzwi po w pełni uszczelnione systemy zawierające mechanizmy sterylizacji.

• Mimo, iż obszar wewnątrz izolatora jest lokalną strefą dla czynności wysokiego ryzyka, nie jest konieczne zachowanie laminarnego przepływu powietrza w obszarze pracy wszystkich urządzeń tego typu.

Technologia izolatora

• Klasa czystości powietrza wymaganego dla środowiska otaczającego zależy od projektu izolatora i jego zastosowania. Powietrze to powinno być kontrolowane i dla procesów aseptycznych powinno odpowiadać co najmniej klasie czystości D, ponieważ przepływ materiałów do i na zewnątrz izolatora jest czynnością stanowiącą jedno z największych, potencjalnych źródeł zanieczyszczenia.

• Izolatory powinny być stosowane wyłącznie po odpowiedniej walidacji. Walidacja powinna uwzględniać wszystkie krytyczne czynniki pracy izolatora, jakość powietrza wewnątrz i na zewnątrz izolatora, sanityzację izolatora, proces transferu materiałów, a także jego integralność.

• Monitorowanie powinno być prowadzone w sposób ciągły i obejmować częste badanie szczelności izolatora i systemu rękawic i rękawów.

Przygotowywanie aseptyczne

• 12.  Po umyciu komponenty powinny być przechowywane w środowisku o czystości powietrza co najmniej klasy D.

Prace ze sterylnymi materiałami wyjściowymi lub komponentami powinny przebiegać w strumieniu sterylnego powietrza (klasa A), w otoczeniu klasy B, jeżeli materiały te nie są później poddawane sterylizacji lub filtracji przez filtry zatrzymujące mikroorganizmy.

• Przygotowanie roztworów, które mają być poddane filtracji sterylizującej, powinno być wykonywane w klasie C; jeżeli nie będą filtrowane, przygotowanie materiałów i produktów powinno być wykonywane w środowisku klasy A, w otoczeniu środowiska klasy B.

• Przygotowanie i aseptyczne rozlewanie produktów powinno przebiegać w klasie A, w otoczeniu klasy B.

Przygotowywanie aseptyczne

• Przed całkowitym zamknięciem przenoszenie częściowo zamkniętych pojemników, jak to stosuje się przy liofilizacji, powinno odbywać się w klasie A w otoczeniu klasy B albo w szczelnie zamkniętych pojemnikach (tacach transportowych) w klasie B.

• Przygotowanie i napełnianie pojemników sterylnymi maściami, kremami, zawiesinami i emulsjami powinno przebiegać w klasie A, w otoczeniu klasy B, wówczas gdy produkt jest wystawiony na działanie otoczenia i nie jest następnie filtrowany.

Personel

• 13.  W pomieszczeniach czystych powinna przebywać jak najmniejsza liczba pracowników. Jest to szczególnie ważne podczas procesów aseptycznych. Kontrole i inspekcje należy, o ile to możliwe, przeprowadzać z zewnątrz pomieszczeń czystych.

• 14.  Wszyscy pracownicy zatrudnieni w pomieszczeniach czystych (łącznie z tymi, którzy są odpowiedzialni za czyszczenie i konserwację) powinni być regularnie szkoleni w zakresie wymagań prawidłowego wytwarzania produktów sterylnych. Szkolenie powinno obejmować zasady higieny i podstawowe wiadomości z mikrobiologii.

• Gdy niezbędne jest wprowadzenie do pomieszczeń czystych osób nieprzeszkolonych (ekip budowlanych lub konserwatorskich), należy je poinstruować i objąć nadzorem.

• 15.  Pracownicy zatrudnieni przy wytwarzaniu materiału z tkanek zwierzęcych lub z hodowli drobnoustrojów, innych niż używane w bieżących procesach produkcyjnych, nie powinni mieć wstępu do obszarów, w których prowadzi się produkcję sterylną, o ile nie postępowali zgodnie z rygorystycznie i jednoznacznie określonymi procedurami dotyczącymi wejścia.

Personel

• 16.  Konieczny jest wysoki poziom higieny osobistej i czystości pracowników. Pracownicy biorący udział w wytwarzaniu produktów sterylnych powinni być poinstruowani o obowiązku zgłaszania wszystkich przypadków, które mogą stanowić dodatkowe źródło zanieczyszczenia mikrobiologicznego. Wskazane są okresowe kontrole stanu zdrowia. Wyznaczona, kompetentna osoba powinna decydować o określonych działaniach w stosunku do pracowników, którzy mogą stanowić zagrożenie mikrobiologiczne.

• 17.  Zmiana odzieży i mycie powinno przebiegać zgodnie z pisemnymi procedurami, celem zminimalizowania zanieczyszczenia odzieży stosowanej w pomieszczeniach czystych, a także celem zapobiegania wprowadzaniu zanieczyszczeń do pomieszczeń czystych.

• 18.  W pomieszczeniach czystych nie powinno się nosić zegarków, biżuterii ani stosować makijażu.

• 19. Rodzaj odzieży i jej jakość powinny być dostosowane do rodzaju procesu i klasy czystości miejsca pracy. Należy ją nosić w sposób zabezpieczający produkt przed zanieczyszczeniem.

Personel

• Wymagania dla poszczególnych klas czystości są następujące:

• Klasa D: włosy na głowie i brodzie powinny być zakryte. Należy używać zwykłej odzieży ochronnej i odpowiednich butów lub ochraniaczy. Należy stosować odpowiednie środki, aby zapobiegać wszelkim zanieczyszczeniom pomieszczeń czystych przez czynniki pochodzące z zewnątrz.

• Klasa C: włosy na głowie i brodzie oraz wąsy powinny być zakryte. Należy nosić jedno- lub dwuczęściowy kombinezon z rękawami ściągniętymi na przegubach i z wysokim kołnierzem oraz odpowiednie buty lub ochraniacze na buty. Odzież i obuwie nie powinny być źródłem włókien lub cząstek.

• Klasa A/B: nakrycie głowy powinno całkowicie przykrywać włosy na głowie, brodę i wąsy. Nakrycie głowy powinno być wsunięte pod kołnierz kombinezonu. Twarz powinna być osłonięta maską ochronną, aby zapobiegać rozsiewaniu kropelek.

• Należy nosić wyjałowione, nietalkowane rękawice gumowe lub plastikowe i wyjałowione lub zdezynfekowane obuwie. Nogawki spodni powinny być wsunięte do wnętrza obuwia, a mankiety rękawów pod rękawice. Odzież ochronna nie powinna być potencjalnym źródłem włókien lub cząstek.

Personel

• 20.  Zewnętrzna odzież nie powinna być wnoszona do przebieralni prowadzących do pomieszczeń klasy B i C. Czysta jałowa odzież ochronna (sterylizowana lub odpowiednio sanityzowana) powinna być dostarczona każdemu pracownikowi w klasie A/B na każdy cykl produkcyjny. Rękawice powinny być regularnie dezynfekowane podczas pracy. Maski i rękawice powinny być zmieniane przynajmniej przed każdym cyklem pracy w pomieszczeniu tej klasy.

• 21.  Odzież przeznaczona do noszenia w pomieszczeniach czystych powinna być prana i chroniona tak, aby nie powodować gromadzenia się dodatkowych zanieczyszczeń, które później mogą być rozsiewane. Te czynności powinny przebiegać zgodnie z pisemnymi procedurami. Wskazane jest pranie tej odzieży w oddzielnych pralniach. Włókna uszkodzone przez nieodpowiednie pranie lub wyjaławianie mogą zwiększać ryzyko rozsiewania cząstek.

Pomieszczenia

• 22.  W pomieszczeniach czystych wszystkie odkryte powierzchnie powinny być gładkie, szczelne i nieuszkodzone, w celu zmniejszenia możliwości rozsiewania i gromadzenia się cząstek oraz drobnoustrojów i umożliwienia skutecznego stosowania środków czyszczących i dezynfekcyjnych.

• 23.  W celu ograniczenia gromadzenia się kurzu i ułatwienia czyszczenia, w pomieszczeniach czystych nie powinno być trudno dostępnych miejsc. Liczba wystających krawędzi, półek, szafek i urządzeń powinna być jak najmniejsza. Drzwi powinny być zaprojektowane w taki sposób, aby nie miały powierzchni trudnych do wyczyszczenia. Nie należy stosować drzwi przesuwanych.

• 24.  Maskujące płyty sufitowe powinny być uszczelnione w celu zabezpieczenia pomieszczeń czystych przed zanieczyszczeniami z przestrzeni ponad sufitem.

Pomieszczenia

• 25.  Rury i przewody oraz inne elementy należy instalować w taki sposób, aby nie było miejsc trudno dostępnych i powierzchni, które są trudne do wyczyszczenia.

• 26.  W pomieszczeniach, w których są prowadzone operacje aseptyczne (klasa A/B), umieszczanie zlewów i otwartych odpływów jest zabronione. W pomieszczeniach innych klas pomiędzy maszyną lub zlewem a odpływem powinny być zainstalowane zamknięcia syfonowe. Odpływowe studzienki podłogowe w pomieszczeniach czystych o niższej klasie czystości powinny być zaopatrzone w syfony lub inne zamknięcia wodne zapobiegające cofaniu się wody.

Pomieszczenia

• 27.  Przebieralnie powinny być zaprojektowane jako śluzy, zabezpieczające fizyczny rozdział różnych etapów zmiany odzieży i zmniejszające do minimum zanieczyszczenia mikrobiologiczne i mechaniczne odzieży ochronnej. Pomieszczenia te powinny być skutecznie wentylowane filtrowanym powietrzem. Powietrze w ostatniej części przebieralni powinno być tej samej klasy czystości co klasa czystości pomieszczenia produkcyjnego "w spoczynku", do którego przebieralnia prowadzi. Wskazane są oddzielne przebieralnie dla osób wchodzących i wychodzących z pomieszczeń czystych. Umywalnie powinny znajdować się wyłącznie w pierwszej części przebieralni.

• 28.  Drzwi śluzy nie powinny otwierać się jednocześnie. System blokad wewnętrznych i sygnałów ostrzegawczych wizualnych lub dźwiękowych powinien zabezpieczać przed możliwością otwarcia więcej niż jednych drzwi jednocześnie.

Pomieszczenia

• 29.  Filtrowane powietrze powinno być dostarczane w ilości gwarantującej utrzymywanie nadciśnienia i przepływu powietrza w kierunku do otaczających pomieszczeń o niższej klasie czystości, w każdych warunkach operacyjnych. Powinna być skuteczna wymiana powietrza w danym obszarze. Różnica ciśnień pomiędzy sąsiadującymi pomieszczeniami o różnych klasach czystości powietrza powinna wynosić 10-15 paskali (wartości zalecane).

• Szczególną uwagę należy zwrócić na ochronę stref największego ryzyka, tj. środowiska otaczającego otwarty produkt i czyste komponenty. Różne zalecenia dotyczące dostarczanego powietrza i zróżnicowania ciśnień mogą wymagać modyfikacji, gdy jest to konieczne ze względu na pewne materiały, patogenne, wysoce toksyczne, radioaktywne lub żywy materiał wirusowy lub bakteryjny albo też produkty pochodzenia wirusowego i bakteryjnego. Dekontaminacja pomieszczeń i powietrza opuszczającego pomieszczenia czyste może być konieczna w przypadku operacji stwarzających zagrożenie dla środowiska.

Pomieszczenia

• 30.  Należy wykazać, że przepływ powietrza nie stwarza ryzyka zanieczyszczenia produktu, należy zapewnić, że przepływ powietrza nie powoduje rozsiewania cząstek, pochodzących od osób, czynności lub maszyn do stref podwyższonego ryzyka dla produktu.

• 31.  Powinien istnieć system ostrzegawczy, wskazujący na uszkodzenie instalacji wentylacyjnej dostarczającej powietrze. Należy zamontować wskaźniki różnicy ciśnień pomiędzy pomieszczeniami, tam gdzie te różnice są istotne. Wartości różnicy ciśnień powinny być regularnie rejestrowane lub dokumentowane w inny sposób.

Wyposażenie

• 34.  Jeżeli konserwacja urządzeń jest przeprowadzana w obrębie obszaru czystego, a wymagane normy czystości lub aseptyczności nie zostały zachowane w trakcie pracy, obszar ten powinien zostać wyczyszczony, zdezynfekowany, a tam, gdzie jest to konieczne, wysterylizowany, przed wznowieniem produkcji.

• 35.  Stacje uzdatniania wody i systemy jej dystrybucji powinny być zaprojektowane, skonstruowane i konserwowane w taki sposób, aby zapewnić źródło wody o odpowiedniej jakości. Nie powinny one działać poza zaprojektowanymi dla nich granicami wydajności. Woda do iniekcji powinna być produkowana, przechowywana i rozprowadzana w sposób zapobiegający wzrostowi drobnoustrojów, przez stałą cyrkulację w temperaturze powyżej 70° C.

• 36.  Wszystkie urządzenia, takie jak: sterylizatory, systemy uzdatniania i filtracji powietrza, filtry wentylujące ("oddechowe") i filtry gazowe, systemy uzdatniania, generowania, przechowywania i dystrybucji wody, powinny być walidowane i konserwowane zgodnie z ustalonym planem. Ich włączenie do ponownego użycia powinno być zatwierdzane.

Sanityzacja

• 37.  Szczególnie ważna jest sanityzacja obszarów czystych. Pomieszczenia czyste powinny być dokładnie czyszczone i regularnie sanityzowane, zgodnie z pisemnym programem. W przypadku stosowania środków dezynfekcyjnych należy używać więcej niż jednego ich rodzaju. Należy prowadzić regularne monitorowanie skuteczności środków dezynfekcyjnych, w celu wykrycia rozwoju opornych szczepów bakteryjnych.

• 38.  Czystość stosowanych środków dezynfekcyjnych i detergentów powinna być monitorowana w celu wykrycia zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Roztwory powinny być przechowywane w czystych pojemnikach przez ograniczony czas, jeżeli nie były wyjałowione. Środki dezynfekcyjne i detergenty stosowane w pomieszczeniach klasy A i B powinny być sterylizowane przed użyciem.

• 39.  Do zwalczania zanieczyszczeń mikrobiologicznych w trudno dostępnych miejscach pomieszczeń czystych mogą być wykorzystywane środki dezynfekcyjne w postaci gazowej (fumigacja).

Wymagania jałowości i czystości mikrobiologicznej dla różnych grup leków wg FP VI

Wymagania jałowości i czystości mikrobiologicznej dla różnych grup leków wg FP VI

Wymagania jałowości i czystości mikrobiologicznej dla różnych grup leków wg FP VI

Wymagania jałowości i czystości mikrobiologicznej dla różnych grup leków wg FP VI

Wymagania jałowości i czystości mikrobiologicznej dla różnych grup leków wg FP VI

Przygotowanie leków jałowych w dawkach indywidualnych w aptece szpitalnej

Personel

• Przy wykonywaniu w aptece czynności fachowych mogą być zatrudnieni wyłącznie farmaceuci i technicy farmaceutyczni w granicach ich uprawnień zawodowych (art.90 Ustawy Prawo farmaceutyczne).

• Technik farmaceutyczny, posiadający dwuletnią praktykę w aptece w pełnym wymiarze czasu pracy, może wykonywać w aptece czynności fachowe polegające na sporządzaniu, wytwarzaniu, wydawaniu produktów leczniczych i wyrobów medycznych, z wyjątkiem produktów leczniczych mających w swoim składzie:

1). substancje bardzo silnie działające określone w Urzędowym Wykazie Produktów Leczniczych dopuszczonych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

Personel

2). substancje odurzające,

3). substancje psychotropowe grupy I-P oraz II-P.

• Technik farmaceutyczny może również wykonywać czynności pomocnicze przy sporządzaniu i przygotowywaniu preparatów leczniczych:

• sporządzanie leków do żywienia pozajelitowego,

• sporządzanie leków do żywienia dojelitowego,

• przygotowanie leków w dawkach dziennych, w tym leków cytostatycznych,

• wytwarzanie płynów infuzyjnych,

• przygotowanie roztworów do hemodializy i dializy otrzewnowej,

Personel

• W aptece szpitalnej GPSK jest zatrudnionych:

• 5 magistrów farmacji

• 1 magister analityki medycznej

• 6 techników farmaceutycznych

• 2 księgowe

Statystyka

• Apteka jest czynna przez 365 dni w roku, przy pracy jednozmianowej,

• Od 1998 roku apteka sporządza leki jałowe: żywienie pozajelitowe, leki dożylne: wstrzyknięcia i wlewy dla pacjentów Kliniki Neonatologii i Kliniki Zakażeń Noworodka.

• Jest to ok. 70 stanowisk:

• 24 stanowiska - inkubatory na Oddziale Intensywnej Opieki Neonatologicznej,

• 7 stanowisk na oddziale zakaźnym,

• pozostałe stanowiska na Oddziale Opieki Ciągłej i Oddziale Opieki Pośredniej.

Pomieszczenia i urządzenia

Pracownie Leku Jałowego:

• Pracownia leków w Dawkach Indywidualnych

• Pracownia Żywienia Pozajelitowego

• Śluza osobowa

ŚLUZA OSOBOWA

Śluza osobowa

• Śluza powietrzna - miejsce przygotowania pracownika do pracy w warunkach aseptycznych

• Śluzy powinny być dwie - brudna i czysta

• Powinny fizycznie zabezpieczać etapy zmiany odzieży, aby do minimum zmniejszyć zanieczyszczenie mikrobiologiczne i mechaniczne odzieży ochronnej.

• Wskazane są oddzielne przebieralnie dla osób wchodzących i wychodzących z pomieszczeń czystych

• Umywalnie powinny znajdować się w śluzie brudnej

• Pomieszczenia te powinny być skutecznie wentylowane filtrowanym powietrzem

• Drzwi śluzy nie powinno otwierać się jednocześnie

Pracownia Leków w Dawkach Indywidualnych

Miejsce sporządzania leków jałowych - boks

• boks o kubaturze około 25m³

• powietrze do boksu dostarczane za pomocą filtrów oddechowych HEPA gwarantujących klasę B czystości powietrza

• filtrowane powietrze gwarantuje utrzymanie nadciśnienia i przepływu powietrza w kierunku do otaczających pomieszczeń o niższej klasie czystości^*

• w boksie znajduje się loża KL-4 firmy Polon

^* zalecana wartość różnicy ciśnień pomiędzy sąsiadującymi pomieszczeniami o różnych klasach czystości powietrza powinna wynosić 10 - 15 paskali

Pracownia Żywienia Pozajelitowego

LOŻA

• Komora z laminarnym, poziomym przepływem jałowego powietrza, gwarantująca klasę A^* czystości powietrza dla miejsca wytwarzania.

^* Klasa A - wydzielona strefa, w której wykonywane są czynności największego ryzyka, np.: napełnianie, zamykanie jałowym korkiem, wykonywanie aseptycznych połączeń (łączenie jałowych leków) oraz miejsc, gdzie znajdują się otwarte ampułki i fiolki. Zalecana wartość przepływu powietrza w miejscu pracy to 0,45m/s +/- 20%

Procedury

• Przygotowanie boksu i loży do produkcji

• Przygotowanie leków i sprzętu jałowego

• Przygotowanie pracownika do produkcji leków jałowych

• Procedury sporządzania leków jałowych

• Procedury tworzenia dokumentacji z produkcji leków jałowych

• Utylizacja odpadów

• Kontrola okresowa i walidacja procesów wytwarzania

Procedury tworzenia dokumentacji

Dokumentacja - recepty

Dokumentacja

Wstrzyknięcia i wlewy dożylne - Tabela

• Dla bezpieczeństwa farmakoterapii apteka przygotowała podstawowy dokument Tabelę:

WSTRZYKNIĘCIA I WLEWY DOŻYLNE

Tabela zawiera procedury przygotowania wszystkich leków w postaci wstrzyknięć dożylnych lub wlewów dożylnych, które apteka przygotowuje dla pacjentów Kliniki Neonatologii i Kliniki Zakażeń Noworodka GPSK.

Układ tabeli jest 7. kolumnowy

I kolumna:

NAZWA LEKU

• nazwa handlowa i międzynarodowa leku,

• dawka leku,

• producent,

• warunki przechowywania,

• rodzaj opakowania bezpośredniego po rozpuszczeniu

Układ tabeli jest 7. kolumnowy

II kolumna:

ILOŚĆ DO POBRANIA: określa ilość leku, w mg lub ml jaką należy pobrać z opakowania producenta.

III kolumna:

ZALECANY ROZPUSZCZALNIK i ilość w ml.

IV kolumna:

STĘŻENIE: określa stężenie leku w 1 ml.

Układ tabeli jest 7. kolumnowy

V kolumna:

TRWAŁOŚĆ w temp. 2-8⁰C.

VI kolumna:

TRWAŁOŚĆ poniżej 25⁰C

VII kolumna:

UWAGI

Sporządzanie leków w dawkach indywidualnych: wlewy i wstrzyknięcia

DOKUMENTY ZWIĄZANE

Przygotowanie boksu i loży do produkcji leków jałowych

SPRZĄTANIE BOKSU i ŚLUZY PRZED PRODUKCJĄ

Wykonuje personel firmy sprzątającej.

Czas: 7³⁰ codziennie (poniedziałek - niedziela).

Sprzątanie boksu i śluzy przed produkcją odbywa się zgodnie z wytycznymi firmy sprzątającej:

1. Firma sprzątająca: CLAR System S.A.

ul. Janickiego 20 60-542 Poznań

tel. [phone] fax [phone]

2. Dokument: Plan Higieny GPSK AM w Poznaniu -Apteka,

opracowany i zatwierdzony 28.08.2006r.

Przygotowanie boksu i loży do produkcji leków jałowych

I. SPRZĄTANIE BOKSU PRZED PRODUKCJĄ

Plan higieny - Kategoria II

APTEKA - Pracownia Leków w Dawkach Indywidualnych, Pracownia Żywienia Pozajelitowego, Pracownia Cytostatyków strona 2-6.

II. SPRZĄTANIE ŚLUZY PRZED PRODUKCJĄ

Plan higieny - Kategoria II

III. SPRZĄTANIE BOKSU i ŚLUZY PO PRODUKCJI

Wykonuje personel firmy sprzątającej.

• Wynieść odpady komunalne i medyczne w wyznaczone miejsce.

• Zmyć powierzchnie parapetu, blatów, krzeseł, roztworem 0,1% Brial Action Plus.

• Zmyć podłogi roztworem 0,1% Gloss Xpress Plus.

Przygotowanie loży do produkcji leków jałowych

IV. SPRZĄTANIE LOŻY - PRZED PRODUKCJĄ

Wykonuje personel apteki.

Czas: 7³⁰ (od poniedziałku do niedzieli).

Uwaga!

Przed przystąpieniem do sprzątania włączamy silnik loży i pokrętłem regulacyjnym ustawiamy pracę loży na maksymalne obroty w celu przedmuchania układu filtracyjnego - czas 10 minut.

Mycie loży (loża wyłączona):

• 1. Blat roboczy loży oraz szyby boczne umyć wodą z

detergentem.

• 2. Siatkę oddzielającą filtr HEPA przetrzeć mocno wyciśniętą

ścierką bezpyłową (używać czystej wody).

• 3. Blat roboczy loży oraz szyby boczne przemyć wodą do zaniku

piany.

Dezynfekcja loży (loża wyłączona):

• 1. Wewnętrzne, suche powierzchnie loży, spryskać Spirytusem

70ş. Czas działania15 minut.

• 2. Włączyć lampę UV na 30 minut.

Przygotowanie loży do produkcji leków jałowych

V. SPRZĄTANIE LOŻY PO PRODUKCJI

Wykonuje personel apteki.

Przed przystąpieniem do czynności sprzątania należy usunąć wszystkie odpady poprodukcyjne !

Mycie loży (loża wyłączona):

• 1. Blat roboczy loży oraz szyby boczne umyć wodą z

detergentem.

• 2. Siatkę oddzielającą filtr HEPA przetrzeć mocno wyciśniętą

ścierką bezpyłową (używać czystej wody).

3. Blat roboczy loży oraz szyby boczne przemyć wodą do

zaniku piany.

Dezynfekcja loży (loża wyłączona):

• 1. Wewnętrzne, suche powierzchnie loży spryskać Spirytusem

70ş. Czas działania15 minut.

• 2. Włączyć lampę UV na 30 minut.

Przygotowanie boksu i loży do produkcji leków jałowych

• Loże do produkcji leków jałowych przygotowuje pracownik apteki - magister lub technik farmacji

Przygotowanie boksu i loży do produkcji

Przygotowanie loży:

• mycie

• dezynfekcja 70ş etanolem

• naświetlanie lampą UV przez 30 min.

Przygotowanie sprzętu do produkcji

strzykawki perfuzyjne, bursztynowe o pojemności 50 - 60 ml.

Przygotowanie sprzętu jałowego do produkcji

• opakowania ze sprzętem są spryskiwane etanolem 70º

• koszyki do sprzętu jednorazowego są dezynfekowane Aerodesinem

Przygotowanie boksu i loży do produkcji

Czas naświetlania 30 minut

Promieniowanie UV jest szkodliwe dla oczu i skóry!

Czas pracy palnika UV należy rejestrować

Przygotowanie leków do produkcji

Uwaga!

Leki do produkcji wprowadzamy do boksu po wykonaniu Procedury Sprzątania.

Przygotować leki do bieżącej produkcji i umieścić na wózku transportowym P.L.J.

Sprawdzić terminy ważności preparatów, sprawdzić jakość flakonów (poprzez uciskanie sprawdzić szczelność opakowania), sprawdzić jakość fiolek i ampułek (obserwować czy występują zmiany zabarwienia, zmiany postaci leku i inne).

Flakony z płynami infuzyjnymi zmyć kilkakrotnie wodą bieżącą, następnie spłukać wodą destylowaną, odstawić do wyschnięcia.

Wyjąć leki z opakowań kartonowych (opakowania kartonowe - odpad komunalny, czarny worek), ustawić na wózku, spryskać Spirytusem 70ş (nie zapominając o denkach).

Przygotowanie leków do produkcji

Flakony z płynami infuzyjnymi do produkcji, sprzęt jednorazowy do produkcji i inne przedmioty niezbędne do produkcji spryskać z wszystkich stron Spirytusem 70ş.

Leki, po wstępnej dezynfekcji, należy umieścić na tacy wyłożonej jałową serwetą z włókniny

Leki do bieżącej produkcji wnosimy do boksu w momencie wejścia pracownika do boksu celem rozpoczęcia produkcji.

Uwaga!

W Pracowniach Leku Jałowego używać świeżo przygotowane roztwory Spirytusu 70ş (Ethanolum 70ş), ważne 24 godziny.

Spryskiwacze do rozpylania spirytusu muszą być sterylne, zmieniane codziennie.

Przygotowanie leków do produkcji

• Opakowania płynów infuzyjnych płucze się pod bieżącą wodą, następnie kilka razy wodą destylowaną. Po osuszeniu dezynfekuje się 70ş etanolem

Przygotowanie leków do produkcji

• Dezynfekcja opakowań bezpośrednich przy użyciu
  70ş etanolu

• Uwaga! Należy dezynfekować wszystkie powierzchnie opakowania leku

Przygotowanie leków do produkcji

Czyste opakowania umieszcza się w koszykach wyłożonych jałową, bezpyłową serwetą

Przygotowanie leków do produkcji

• Leki przenoszone są do boksu w chwili wejścia pracownika do produkcji

Przygotowanie pracownika do pracy w warunkach aseptycznych

• Zmiana odzieży i mycie powinno przebiegać zgodnie z pisemnymi procedurami, celem zminimalizowania zanieczyszczenia odzieży stosowanej w pomieszczeniach czystych, a także celem zapobiegania wprowadzeniu zanieczyszczeń do pomieszczeń czystych.

• W pomieszczeniach czystych nie powinno się nosić zegarków, biżuterii ani stosować makijażu.

• Należy nosić wyjałowione, nietalkowane rękawice gumowe lub plastikowe i wyjałowione lub zdezynfekowane obuwie. Nogawki spodni powinny być wsunięte do wnętrza obuwia, a mankiety rękawów pod rękawice.

• Odzież ochronna nie powinna być potencjalnym źródłem włókien lub cząstek.

Procedura przygotowania pracownika do pracy w warunkach aseptycznych

• W śluzie zdjąć fartuch, odzież zewnętrzną, biżuterię.

• Wykonać chirurgiczne mycie dłoni i przedramienia środkiem myjąco-dezynfekującym, osuszyć ręcznikiem papierowym.

• Wykonać dezynfekcję dłoni i przedramienia spirytusowym środkiem do dezynfekcji rąk, czekać do wyschnięcia.

• Założyć jałową, jednorazową odzież ochronną: czepek, maska chirurgiczna, fartuch/komplet odzieży, ochraniacze na buty.

• Wykonać ponownie chirurgiczne mycie i dezynfekcję rąk.

• Wejść do boksu nie dotykając rękami przedmiotów.

• W boksie założyć jałowe rękawice chirurgiczne*.

*używać tylko rękawic bezpudrowych,

• Rękawice chirurgiczne w trakcie produkcji należy zmieniać w zależności od potrzeb.

Przygotowanie pracownika do pracy w warunkach aseptycznych

Chirurgiczne mycie rąk

mycie rąk - osuszanie - dezynfekcja

Zakładanie odzieży ochronnej

Przygotowanie pracownika do pracy w warunkach aseptycznych

• Podczas rozpuszczania antybiotyków oraz cytostatyków używane są maski pełnoochronne 3M z zaworem oddechowym

Przygotowanie aseptyczne i produkcja

• Przygotowanie i aseptyczne rozlewanie produktów powinno przebiegać w klasie A, w otoczeniu klasy B.

• W pomieszczeniach czystych, podczas procesów aseptycznych powinna przebywać jak najmniejsza liczba pracowników.

• Czysta jałowa odzież ochronna powinna być dostarczana każdemu pracownikowi w klasie A/B na każdy cykl produkcyjny.

• Rękawice powinny być regularnie dezynfekowane podczas pracy.

• Maski i rękawice powinny być zmieniane przynajmniej przed każdym cyklem pracy w pomieszczeniu tej klasy.

Wprowadzenie jałowego sprzętu do przestrzeni roboczej loży

• Otwieranie jałowego sprzętu medycznego jest wykonywane na granicy loży

• Zapobiega to pyleniu elementów opakowania w przestrzeni roboczej loży

Wprowadzenie jałowego sprzętu do przestrzeni roboczej loży

• Strzykawkę należy chwytać tak aby nie dotykać wewnętrznych elementów tłoka

• Poziomy, jednostajny (0,45m/s) przepływ powietrza w loży w kierunku pracownika sprawia, że sprzęt medyczny ma kontakt tylko z powietrzem o klasie czystości A.

Przygotowanie miejsca pracy w przestrzeni roboczej loży

Sporządzanie leku jałowego w warunkach aseptycznych

• Do każdego opakowania z lekiem używa się nowej igły iniekcyjnej

Sporządzanie leku jałowego w warunkach aseptycznych

Sporządzanie leku jałowego w warunkach aseptycznych

• otwieranie ampułek należy wykonać pod osłoną jałowego kompresu z włókniny bezpyłowej

• czynność zabezpiecza personel i przestrzeń roboczą loży przed wyrzutem aerozoli leków

Sporządzanie leku jałowego w warunkach aseptycznych

• pobranie roztworu leku z ampułki do strzykawki z rozcieńczalnikem

Solutiones „matki”

Każdy lek jest oznakowany etykietą.

Etykieta zawiera informacje:

• nazwa leku, ilość

• nazwa rozcieńczalnika, ilość

• stężenie leku

• data i godzina sporządzenia

• termin ważności

• warunki przechowywania

Bezpieczne zamknięcie opakowania bezpośredniego leku

• Strzykawki z lekiem zamyka się jałowym kranikiem trójdrożnym. Umożliwia to wielokrotne, bezpieczne pobieranie leku.

Sporządzanie leku jałowego

Sporządzenie
Solutiones „matki” z substancji suchej

Sporządzanie dawki wankomycyny dla pacjenta

• Do strzykawki naciągamy taką objętość roztworu leku która odpowiada żądanej dawce leku w mg

Sporządzanie leków w dawkach indywidualnych z roztworów „matek”

• Dodawanie koncentratu leku do rozcieńczalnika

• Należy pamiętać, aby nie dotykać wewnętrznych części strzykawki, tłoka (unikanie zakażeń krzyżowych)

Przygotowanie roztworu Meronemu

Sporządzanie leku jałowego

Leki w dawkach indywidualnych

Wlewy dożylne Wstrzyknięcia

Leki przechowuje się w chłodziarce w temperaturze 2ş - 8şC do czasu wydania na oddziały

Przygotowanie leków do transportu na oddziały

• Wózek do transportu leków sporządzanych w Pracowniach Leku Jałowego

• Wózek - po dezynfekcji- dostarcza do Apteki Centralna Sterylizatornia

Odpady medyczne

• Opakowania po lekach: ampułki, fiolki, flakony zbiera się do koszyka

• Po zakończeniu produkcji spisywane są serie leków oraz ilość użyta do produkcji na Formularzu zużycia Leków

Odpady medyczne - segregacja odpadów

Czerwone worki - odpady medyczne

Czarne worki - odpady komunalne

Odpady medyczne - segregacja odpadów

Kontrola mikrobiologiczna

• W aptece GPSK badania czystości mikrobiologicznej wykonuje się dwa razy w roku.

• Okresowa kontrola mikrobiologiczna obejmuje:

1. Badanie leków sporządzanych w warunkach aseptycznych,

2. Badanie przestrzeni pracy - loży i boksu,

3. Badanie wewnętrznej powierzchni dłoni pracownika podczas pracy (w rękawicach),

4. Badanie pracowników na nosicielstwo Staphylococcus aureus (wymaz z nosogardzieli).

Badania wykonuje Pracownia Mikrobiologii GPSK.

Kontrola mikrobiologiczna

ROZMIESZCZENIE PŁYTEK Z PODŁOŻEM

KONTROLA TECHNICZNA LAMP BAKTERIOBÓJCZYCH

KONTROLA URZĄDZEŃ TECHNICZNYCH

Kontrola sprawności technicznej loży:

Badanie przepływu powietrza w loży (0,45m/s)

Badanie skuteczności i integralności filtrów absolutnych: wstępnego i głównego

Badanie czystości powietrza w przestrzeni roboczej loży (wartość dopuszczalna 87,5 ft³)

Kontrola skuteczności i integralności filtrów HEPA filtrujących powietrze do boksu

Badania wykonywane są podczas wymiany filtrów HEPA przez autoryzowany serwis.

Apteka otrzymuje

PROTKÓŁ Z POMIARÓW I REGULACJI INSTALACJI WENTYLACJI MECHANICZNEJ NAWIEWNO-WYCIĄGOWEJ

Instrukcja sporządzania mieszanek do żywienia pozajelitowego

unikaj mieszania roztworów o skrajnych pH,

unikaj bezpośredniego łączenia roztworów zawierających jony Ca²⁺ i jony HPO₄^2-

Żywienia pozajelitowego I kolejność dodawania składników wg formuły :

roztwór glukozy o najwyższym stężeniu + fosforany,

roztwór glukozy o pośrednim stężeniu + Mg²⁺,

roztwór glukozy o najniższym stężeniu,

roztwór aminokwasów,

elektrolity: Na⁺, K⁺, na końcu Ca²⁺,

roztwór pierwiastków śladowych (pH 2)

witaminy rozpuszczalne w wodzie (Soluvit N rozpuszczony w Aqua pro inj.

leki: heparyna

Instrukcja sporządzania mieszanek do żywienia pozajelitowego

• Naciągnij z ampułek lub fiolek do oddzielnych strzykawek roztwory elektrolitów K⁺, Na⁺, Mg²⁺, Ca²⁺ fosforany i zamknij strzykawki kranikiem trójdrożnym

• wykonaj napełnianie worka/strzykawki wg formuły - z zachowaniem zasad aseptyki,

• opakowanie z mieszanką oznacz etykietą i umieść w lodówce.

Instrukcja sporządzania mieszanek do żywienia pozajelitowego

Żywienie pozajelitowe II - emulsja tłuszczowa z witaminami -wykonaj wg formuły -:

do bursztynowej strzykawki (50-50ml) naciągnij emulsję

tłuszczową w ilości żądanej,

naciągnij do strzykawki Vitalip N Infant, wprowadź do

fiolki z liofilizatem Soluvitu N, delikatnie wymieszaj celem

rozpuszczenia, naciągnij ponownie do strzykawki i dodaj do

emulsji tłuszczowej,

delikatnie wymieszaj składniki w strzykawce, zamknij jałowym

koreczkiem Kombi lub drenem bursztynowym, oznacz

etykietą.

Zasady postępowania przy sporządzaniu mieszanek do żywienia pozajelitowego

• Gotową mieszankę do żywienia pozajelitowego - wszystkie składniki dodane - delikatnie wymieszaj, usuń nadmiar powietrza, zamknij jałowym korkiem lub przedłużaczem.

• Sprawdź zgodność wykonania z zapisem na etykiecie, skontroluj objętość całkowitą mieszanki, obserwuj, czy nie występują zmiany w klarowności i w barwie roztworu, „złamanie emulsji”, wytrącenie osadu, naklej etykietę.

• Sprawdzić szczelność zamknięć i umieścić mieszankę w chłodziarce (do czasu wydania na oddział).

• Wszystkie odpady powstałe podczas produkcji mieszanek żywieniowych segregujemy: odpady komunalne - czarny worek: opakowania po sprzęcie jednorazowym i odpady medyczne - czerwony worek: zużyte igły, strzykawki, opakowania po lekach, resztki leków, zużyte kompresy włókninowe.

• Utylizacja odpadów medycznych musi przebiegać zgodnie z Procedurą Utylizacji Odpadów Medycznych. Odpady medyczne wrzucić do plastikowego wiadra z pokrywą, zużyte igły wrzucić do pojemnika na zużyte igły, całość włożyć do czerwonego worka na odpady medyczne. Worki przewiązać taśmą i okleić etykietą. Na etykiecie: rodzaj odpadów, miejsce powstania odpadów, data.

Worki z odpadami medycznymi zabiera z Apteki Sekcja Transportowa.

Uwagi do sporządzania leków w warunkach aseptycznych

• Pamiętaj o ciągłym kontrolowaniu leków i sprzętu użytych do produkcji.

• Roztwory leków muszą być przejrzyste, bez opalizacji, bez zmętnienia, bezbarwne, z wyjątkiem leków, które po rozpuszczeniu posiadają zabarwienie a producent sygnalizuje to jako dopuszczalne (czytaj Charakterystykę produktu leczniczego)

• Substancje suche: proszek, liofilizat, nie mogą wykazywać cech zawilgocenia, zbrylenia i zmiany zabarwienia,

• Sprzęt jednorazowego użycia musi być jałowy, materiał z którego jest wykonany nie może reagować z lekami,

• Strzykawki (wskazane 3.częściowe) muszą być wykonane z plastiku przeźroczystego a skala czytelna z odpowiednią kalibracją, tłok wykonany z materiału wolnego od lateksu, szczelny.

Uwagi do sporządzania leków w warunkach aseptycznych

• Unikaj trzymania rąk poza lożą.

• Wszystkie czynności wykonuj w środkowej części przestrzeni roboczej loży, unikaj gwałtownych ruchów.

• Do przestrzeni roboczej loży wprowadź materiały tylko w ilości niezbędnej do bieżącej produkcji.

• Nie mieszaj kilku leków w jednej strzykawce przed wprowadzeniem ich do płynu podstawowego.

Uwagi do sporządzania leków w warunkach aseptycznych

• Do każdego preparatu używaj oddzielnych igieł i strzykawek. Igły do pobierania leku z opakowania bezpośredniego nie wolno używać do przenoszenia leku do opakowania końcowego typu - worek, strzykawka.

• Dla leków wrażliwych na światło (zalecenie producenta !) należy użyć strzykawek bursztynowych jako opakowań bezpośrednich.

• Opakowania ( strzykawki) z lekami zamykaj jałowym korkiem Kombi, lub kranikiem trójrożnym typu Discofix lub jałowym przedłużaczem z zamknięciem typu Luer-Lock (przeźroczysty lub bursztynowy).

Uwagi do sporządzania leków w warunkach aseptycznych

• Blat roboczy loży spryskuj Spirytusem 70º każdorazowo po zakończeniu czynności krytycznych takich, jak: otwieranie ampułek, fiolek, wprowadzenie nowego leku do przestrzeni roboczej lub gdy lek ulegnie rozlaniu, również po zakończeniu jednego cyklu produkcyjnego.

• Rękawice spryskuj Spirytusem 70º, często zmieniaj je.

• Ampułki, fiolki, flakony znajdujące się w przestrzeni roboczej loży, spryskaj Spirytusem 70º przed pobraniem z nich zawartości, nadmiar spirytusu zbierz jałowym kompresem.

Techniki obowiązujące przy sporządzaniu żywienia pozajelitowego w warunkach aseptycznych

Pobieranie leków z ampułek, fiolek i z flakonów:

• Do pobierania używamy igieł iniekcyjnych: 1,2mm i 1,8mm i strzykawek o pojemności i skali stosownej do pobieranej ilości leku,

• Opakowania z igłami i strzykawkami otwieramy na granicy loży i energicznym ruchem wrzucamy na blat loży,

• Jeżeli pobierasz lek z fiolki stosuj technikę: odciągnij tłok na objętość równą objętości leku, nabierz powietrze do strzykawki, następnie wstrzyknij powietrze do fiolki z lekiem wciskając tłok do momentu aż będzie wyczuwalny wyraźny opór, trzymaj fiolkę do góry dnem, odciągnij tłok i pobierz żądaną ilość leku.

Techniki obowiązujące przy sporządzaniu żywienia pozajelitowego w warunkach aseptycznych

• Jeżeli chcesz usunąć nadmiar leku lub powietrze ze strzykawki zabezpiecz igłę nasadką i przesuń tłok strzykawki w górę, dodatkowo użyj jałowego kompresu.

• Jeżeli pobierasz lek ze strzykawki zamkniętej Discofixem wykonaj czynności: odkręć boczną nakrętkę Discofixu, podłącz strzykawkę, naciągnij odpowiednią ilość płynu, odłącz strzykawkę, zamknij Discofix nakrętką.

• Do każdego leku używaj oddzielnych igieł i strzykawek.

INSTRUKCJA PRZYGOTOWANIA LEKÓW W DAWKACH INDYWIDUALNYCH

1. Sprawdź pod względem merytorycznym receptę: lek, nazwa handlowa, dawka, jednostki, podpisy lekarza. Dawki leków świadomie zawyżone muszą być zaznaczone wykrzyknikiem i podpisane przez lekarza.

2. Sprawdź zgodność recepty z opisem na etykiecie (etykieta drukowana przez oddział), w przypadku braku etykiety należy opisać etykiety apteczne:

wykonawca leku, oddział, data, pacjent, lek, dawka, postać: wlew i „% na dren*” lub wstrzyknięcie, ważność, warunki przechowywania.

*procentowe zwiększenie ilości sporządzonego w aptece leku, również rozpuszczalników i nośników leku, konieczne na pokrycie ubytku leku na dren.

3. Skontroluj zgodność zapisu na recepcie z Tabelą - Wstrzyknięcia i Wlewy Dożylne, ze szczególnym uwzględnieniem nazwy rozpuszczalnika, nośnika i stabilności.

INSTRUKCJA PRZYGOTOWANIA LEKÓW W DAWKACH INDYWIDUALNYCH

4. Wykonaj obliczenia i nanieś dane na etykietę: przelicz dawki leków na odpowiadające im objętości roztworów tych leków ex „matka”/Solutiones na podstawie Tabeli - Wstrzyknięcia i wlewy dożylne - kolumna stężenie - przeliczenie dawki ordynowanej w mg na ml roztworu leku przygotowywanego w aptece ex „matka”/ Solutiones

5. Wykonaj działania sprawdzające - czynności opisane w punkcie 2 i 3 wykonuje powtórnie osoba sprawdzająca.

6. Dla leków, które są stabilne przez 24 godziny w określonej temperaturze przechowywania, apteka przygotowuje wszystkie dawki dobowe.

INSTRUKCJA PRZYGOTOWANIA LEKÓW W DAWKACH INDYWIDUALNYCH

7. Leki, które należy wykonać ex tempore przygotowywane są w jednej dawce, w tym na określoną godzinę.

8. Wypełnij Formularz zużycia leków, spisz serie produktów leczniczych, które będą użyte do produkcji. Formularz jest ponownie uzupełniany po zakończeniu produkcji.

9. Wprowadź leki do boksu zgodnie z Procedurą przygotowania leków do produkcji.

INSTRUKCJA PRZYGOTOWANIA LEKÓW W DAWKACH INDYWIDUALNYCH

WYKONANIE

• Wykonaj roztwory podstawowe leków - Solutiones / „matki”- zgodnie z Tabelą Wstrzyknięcia i wlewy dożylne, oznacz etykietą z opisem.

• Używaj jałowy sprzęt: igły i strzykawki: jasne i bursztynowe dla leków światłoczułych, zamknięcia typu Discofix (kranik trójdrożny).

• Wykonaj leki w dawkach indywidualnych na pacjenta, w pierwszej kolejności leki na CITO, następnie leki na określoną godzinę.

INSTRUKCJA PRZYGOTOWANIA LEKÓW W DAWKACH INDYWIDUALNYCH

• Sprawdź prawidłowość wykonania, skontroluj czy nie wystąpiły zmiany barwy, przejrzystości, opalizacji. Usuń nadmiar powietrza ze strzykawki, zamknij jałowym korkiem typu Luer-Lock lub przedłużaczem, naklej etykietę.

• Leki umieść w jałowym pojemniku transportowym, może to być jałowa serweta z włókniny, do czasu wydania z apteki umieść w chłodziarce.

• Wszystkie wyprodukowane leki wydaje się z Apteki za pokwitowaniem.

• Wszelkie zmiany dawek leków zleconych do wykonania które zachodzą w trakcie produkcji, a które są wynikiem niestabilnego stanu pacjenta, mogą być wykonane tylko na podstawie nowego pisemnego zlecenia z oddziału z podpisem lekarza.

• Etykiety na leki, które z w/w powodów nie są wykonywane, dołączamy do dokumentacji produkcji, na recepcie zaznaczamy „zlecenie anulowane”.

DOKUMENTY ZWIĄZANE

---