Psychologia kryminalistyczna 

1. Przedmiot psychologii kryminalistycznej

Psychologia kryminalistyczna jest to nauka o psychologicznych aspektach działań dotyczących: ustalania faktu popełnienia przestępstwa i sposobu jego popełnienia, wykrywania sprawców przestępstw oraz zapobiegania przestępstwom i innym zjawiskom patologicznym, bezpośrednio lub pośrednio, warunkującym zachowania przestępcze.

2. Proces motywacyjny działania przestępnego

Proces motywacyjny - proces regulacji który steruje czynnościami człowieka , aby doprowadzały one do określonego efektu, takiego jak : zmiana w fizycznym lub społecznym stanie rzeczy , w sobie, zmiana własnego położenia fizycznego lub społecznego.

Motywacja może być charakteryzowana przez 2 główne właściwości :

Kierunek i siłę dążeń.

Kierunek dążeń może być opisany bądź przez wskazanie celu do którego zmierza czynność , bądź wskazanie na stan podmiotu (motyw). Kierunek dążeń można opisać w terminach zewnętrznych stanów rzeczy np. dokonać włamania czy rabunku albo można go opisać w terminach wew stanów rzeczy : np. spełnienie pragnienia wyróżnienia się , zaspokojenie potrzeby uznania . Siła dążenia - większą lub mniejsza zdolność do wyłączenia konkurencyjnych dążeń . Mówiąc inaczej jest to stopień w jakim dane dążenie kontroluje zachowanie . Głównym rezultatem procesu motywacyjnego jest powstawanie dążeń , czyli tendencji do osiągnięcia określonych celów .

M1 = f (W1 * P1)

W1- atrakcyjność

P - przekonanie o możliwości osiągniecia celu

M - proces motywacyjny

Jeżeli atrakcyjność celu lub przekonanie o możliwości jego osiągnięcia są równe 0 to
i motywacja jest równą 0 , cechy ilościowe motywacji czyli jej natężenie zmieniają

się wraz ze zmianą atrakcyjności i przekonania o możliwości.

3. Pojęcie i źródła agresji

Agresja - przykład motywacji uwarunkowanej przez popędy

Agresja - szeroka kategoria czynności których wspólna cecha jest to ze są ukierunkowane na spowodowanie cierpienia (przykrości) lub szkody bądź tez przyczyniają się do zniszczenia tego co inni uważają za wartościowe.

Agresja obejmuje atak fizyczny , słowny, gesty, akty symboliczne.

Źródła agresji :

• Skrępowanie

• Udaremnianie czynności ukierunkowanych na cel ( frustracja)

• Bodźce bólowe

• Bodźce drażniące

• Przedmiot i formy agresji

Przedmiot : ludzie , zwierzęta, przedmioty fizyczne, idee, poglądy, normy, sam podmiot (samoagresja)

Formy agresji :

• Agresja impulsywna (emocjonalna , pofrustracyjna)

Sygnał do agresji dają czynniki zew wydarzenia symbolizujące przykre urazowe wyuczone, doświadczenia życiowe rozładowują skumulowane napięcie na drodze tzw. Acting out ( np. pobicia, bojki, gwałty)

• Agresja spontaniczna

Regulowana przez mechanizmy powiązane z genetycznymi , względnie wyuczonymi patologicznymi stanami emocjonalnymi może być realizowane poprzez szczególnie brutalne zachowanie agresywne i atakujące

• Syndrom „nuda-depresja”

Podobny do agresji spontanicznej , agresja poprzez wew przeżycie pustki emocjonalnej
i „martwoty” . Agresja jako ucieczka od depresji np. bojki, zachowania niszczycielskie
i chuligańskie mogą przeplatać się z samouszkodzeniami oraz zachowaniami samobójczymi

• Agresja instrumentalna

Stosowanie agresji jako narzędzia do zaspokojenia własnego „JA” . zdobywania wartości dóbr materialnych jak i zaspokajania neurotycznych potrzeb związanych z podtrzymaniem tożsamości - miłości, szacunku, dominacji. W tej agresji posiadanie i statut wynikają
z potrzeb tożsamościowych a nie z rzeczywistych potrzeb posiadania materialnego

5. Motywacja zachowań agresywnych

1. Skrępowanie

2. Udaremnianie czynności ukierunkowanych na cel ( frustracja)

3. Bodźce bólowe

4. Bodźce drażniące

Czynniki te są źródłem emocji . Agresja wywołana przez frustracje , bodźce drażniące lub bólowe ma charakter reaktywny. Uwarunkowane przez mechanizmy organizmalne.

Agresja może być również dyktowana przez normy społeczne (normy te określają w jakich sytuacjach należy zachować się agresywnie) np. w obronie honoru, w obronie kobiety

Agresywność może stawać się składnikiem obrazu własnej osoby i kryterium poczucia własnej wartości własne „JA” identyfikacja z agresywnymi wzorami trwała niepewność co do własnej wartości

Zależy zarówno od wielkości motywacji do agresji , lecz również od wielkości ograniczeń , które zostały nałożone na zachowanie agresywne

Drastyczne akty agresji np. morderstwa mogą zwiększyć ogólny poziom agresywności
w danej społeczności

Czynnik stymulujący zachowanie agresywne : lek odreagowanie napięcia lekowego przez agresje

Motywacja zachowań agresywnych : mechanizmy podtrzymywania poczucia tożsamości

Mechanizm negatywnej tożsamości (poczucie akceptowania przez społeczeństwo - dążenie do tego)

Mechanizm identyfikacji z rola służy podtrzymaniu poczucia bezpieczeństwa jest zjawisko identyfikacji z rola której przepisy ściśle niekiedy społecznie określone „zakotwiczają” rozpływające się poczucie tożsamości

Mechanizm konfliktu okolosymbiotycznego uzyskanie poczucia tożsamości zdrowego trwałego poczucia niezależności

Mechanizm podnoszenia własnej wartości

Mechanizm dążenia do sprawowania kontroli (do samokontroli sprawowania kontroli nad otoczeniem zdarzeniami zew)

Mechanizmy motywacyjne prowadzące do agresywnych zachowań przestępczych maja zróżnicowany charakter , różna jest ich geneza zależą od poziomu zmiennych biopsychicznych i struktury osobowości , z drugiej natomiast od sytuacji w której dochodzi do naruszenia prawa ( szczególnie uwarunkowane zachowań agresywnych na fakt działania
w grupie społecznej - tendencja do ujednolicenia zachowań i facylitacje społeczna
( dostosowanie się do grupy ) , po drugie dzięki zapewnieniu większej anonimowości zachowania i rozłożeniu odpowiedzialności

6. Klasyfikacja motywów przestępstw

Najczęściej wymieniane :

Motywy ekonomiczne

Motywy erotyczne

Motywy seksualne

Motywy wynikające z zagrożenia

Klasyfikacja motywów zabójstw :

- ekonomiczne

- seksualne

- reakcje na naruszenie lub zagrożenie dóbr osobistych

- erotyczne ( na tle niewierności )

- patologiczne na reakcje alkoholu lub innych środków

- bez motywacji tzw. irracjonalne

7. Podstawa diagnozowania procesów motywacyjnych sprawców przestępstw i

10) Pobudka a motyw działania. Pojęcia tożsame, czy różne?

Motywacja przestępcza jest rozpatrywana w kontekście analiz dotyczących pobudek działania sprawcy przestępstwa

Niskie pobudki działania sprawcy mogą Stanowic przesłankę orzeczenia bardzo poważnej kary dodatkowej pozbawienia praw publicznych

KK przewiduje uwz takich czynników jak : rozmiar rodzaj szkody wyrządzonej przestępstwem , właściwości i warunki osobiste sprawcy sposób życia przed popełnieniem przestępstwa i po pobudki i sposób działania sprawcy

Stosunkowo niedawno w doktrynie prawa istniało ze termin pobudka to samo co motyw - otóż NIE zdaniem W. Kubali pobudka KK posługuje się tym terminem w znaczeniu technicznym a nie specjalistycznym jest to określenie zbiorcze obejmuje oprócz uczuć element intelektualno - wolicjonalny psychiki sprawcy

Motyw zdaniem Kubali to bardziej adekwatne do określenia treści przeżyć psychicznych zwłaszcza ich właściwości jako sil regulujących zachowanie człowieka

Ustalenie motywu jest jednym z podstawowych warunków odnalezienia sprawcy

Sąd powinien ustalić motyw w przypadku motywacji nieustalonej niejasnej sad odwołuje się do opinii biegłych

W próbach diagnozowania motywacji sprawcy przestępstwa należy brać pod uwagę zarówno wyjaśnienie oskarżonego jak i dane o jego osobowości , a także okolicznościach i charakterze dokonanego czynu w przypadkach mniej skomplikowanych krytyczna analiza zebranych informacji umożliwia w miarę jednoznaczne określenie motywacji czynu. Celem diagnozy motywacyjne sprawców przestępstw może być bądź ocena stanu aktualnego tj aktualnie działających motywów bądź tez trwałych mechanizmów (dyspozycji) od których zależy powstanie napięcia motywacyjnego , ocena wartości oraz ocena możliwości , diagnoza mechanizmów stanowi domenę psycholog osobowości

Celem postępowania diagnostycznego jest rozwiązanie konkretnego problemu : postawienie problemu , wysuniecie hipotezy czy hipotez i ich weryfikacji w badaniach

Konieczność każdorazowego określenie problemu diagnostycznego przez samego psychologa

Czyli zaznajomienie się z danymi dotyczącymi czynu i jego sprawcy i na ich postawie postawienie problemu badawczego - hipoteza - odpowiednie techniki badawcze - weryfikacja hipotezy

Całe postępowanie diagnostyczne jest właściwie procesem weryfikacji kolejnych hipotez

Źródłami zmierzającymi do ustalenia motywacji działania przestępnego są : badany -sprawca obserwacja sprawcy i rozmowa psychologiczna oraz techniki testowe, dotycząca go dokumentacja a przede wszystkim akta sprawy i inne osoby

W każdej koncepcji temperamentu występuje : neurotyczność . jest ona ortogonalne stosunku do ekstrawersji -introwersji tzn obie cechy są od siebie niezależne

Wg niektórych badaczy ekstrawersja i introwersja są wtórne w stosunku do lęku
i impulsywności które można uznać za pierwotne wymiary osobowości / temperamentu

Zgodnie z przyjętymi założeniami introwertycy charakteryzują się wysokim lekiem i niska impulsywnością łatwiej i szybciej nabywają odruchy warunkowe na sygnał kary ( i braku nagrody) , a ekstrawertycy odwrotnie

Wielu badaczy jest zgodnych ze najistotniejsza charakterystykę impulsywności stanowi spontaniczność zachowań

Przy porównaniu przestępców i nie przestępców ustalono ze tych pierwszych charakteryzuje wyraźnie wyższy poziom ekstrawersji w mniejszym stopniu różnicujący zaś był poziom neurotyczności

8. Charakter i temperament i 9) Zależność miedzy zachowaniem przestępnym a typem temperamentu.

Temperament : określamy aspekt osobowości złożony z indywidualnych dyspozycji jednostek do specyficznych wzorców reakcji emocjonalnych , zmian nastroju oraz wysokiego bądź niskiego progu wrażliwości

Wymiary temperamentu : ekstrawersja i introwersja ( pomiędzy temperamentem a geneza zachowań przestępczych)

Ekstrawertyk : uwagę i aktywność kieruje na świat zewnętrzny łatwo kontaktuje się z ludźmi dobrze przystosowuje się do zmieniających się sytuacji

Introwertyk - koncentruje się przede wszystkim a sobie samym nie interesuje go świat zew jest powściągliwy w wyrażaniu swoich myśli i uczuć

Na podstawie badan H.J Eysenck doszedł do wniosku : ze na strukturę osobowości składają się 3 podstawowe wymiary : ekstrawersja - introwersja , neurotyczność - psychotyczność.

Introwertyków - charakteryzuje przewaga pobudzenia nad hamowanie tzn ze potencjał pobudzeniowy jest u nich silny i generuje się szybko , natomiast hamowanie rozwija się powoli , jest słabe i szybko zanika

Ekstrawertycy - przewaga hamowania nad pobudzeniem

W każdej koncepcji temperamentu występuje : neurotyczność . jest ona ortogonalne stosunku do ekstrawersji -introwersji tzn obie cechy są od siebie niezależne

Wg niektórych badaczy ekstrawersja i introwersja są wtórne w stosunku do lęku
i impulsywności które można uznać za pierwotne wymiary osobowości / temperamentu

Zgodnie z przyjętymi założeniami introwertycy charakteryzują się wysokim lekiem i niska impulsywnością łatwiej i szybciej nabywają odruchy warunkowe na sygnał kary ( i braku nagrody) , a ekstrawertycy odwrotnie

Wielu badaczy jest zgodnych ze najistotniejsza charakterystykę impulsywności stanowi spontaniczność zachowań

Przy porównaniu przestępców i nie przestępców ustalono ze tych pierwszych charakteryzuje wyraźnie wyższy poziom ekstrawersji w mniejszym stopniu różnicujący zaś był poziom neurotyczności

9. Cel psychologicznej ekspertyzy sądowej

Ogólnie ekspertyza : opinia rzeczoznawcy , np. biegłego lekarza wydawana na zlecenie władz wymiaru sprawiedliwości ma na celu wyjaśnienie spornych spraw dla potrzeb prowadzących śledztwo czy przewód sądowy

Ekspertyza psychiatryczna : opinia wydawana na zadanie sądu prokuratury ZUS-u
w sprawach karnych musi opiniować 2 lekarzy psychiatrów. psychiatrzy oceniają stan zdrowia psychicznego i na tej podstawie orzekają o poczytalności zdolności stawania przed sadem zdolności do czynności prawnych o inwalidztwie

Schemat opinii biegłego :

Postawieni hipotez badawczych po otrzymaniu materiałów akt sprawy

Zbieranie danych psychologicznych z materiałów akt sprawy

Programowanie badania

Przeprowadzenie badania analiza i interpretacja badania

Podstawa powołania biegłych psychiatrów są uzasadnione podejrzenia co do występowania zakłóceń czynności psychicznych u oskarżonego które mogły mieć wpływ na jego poczytalność podczas popełnienie przestepstwa lub mogą uniemożliwiać jego udział w toczącym się postępowaniu

10. Znaczenie motywacji czynów przestępnych w typowaniu sprawców

11. Wpływ temperamentu na zachowania aspołeczne lub przestępne

Zdaniem H.J Eysencka i G.H Gudjonsson istnieje zależność miedzy zachowaniem antyspołecznym a wysokim poziomem psychotyzmu wysoka ekstrawersja a wysokim neurotyzmem

U ekstrawertyków obserwuje się trudności z kształtowaniem się odruchów warunkowych ułatwiające proces socjalizacji gdyż wystepuje u nich przewaga procesu hamowania nad procesem pobudzenia.. odwrotnie jest z introwertykami u których przewaga procesów pobudzenia nad hamowaniem ułatwia im wytwarzanie się odruchów warunkowych co
w konsekwencji wpływa pozytywnie na sprawność i skuteczność przebiegu procesu socjalizacji

H.J Eysenck uważa ze istnieje ścisły związek pomiędzy poziomem psychotyczności a skłonnosciami do zachowania przestępczego . psychotyczność (wysoki poziom ) - to ludzie samotni niedostosowani społecznie nieufni dziwaczni zimni pozbawieni uczuć niewrażliwi nierozsądni agresywni i.t.d.

Teoria H.C Quaya teoria poszukiwania mocnych wrażeń : wysuwa hipotezę ze przestępczość wiąże się z wysokim zapotrzebowaniem na stymulacje. Przestępcy są ludźmi którzy ze wzg na swój nadreaktywny system nerwowy potrzebują większego poziomu stymulacji niż osoby normalne i w związku z tym podejmują wszelkie zachowania w tym antyspołeczne podnoszące niskie pobudzenie korowe.

12. Mobbing i molestowanie seksualne

Termin mobbing po raz pierwszy został użyty przez K. Loremza

Mob- rzucać się na kogoś lub na coś

Mobbing - terror psychiczny w miejscu pracy, odznaczający się wrogim, nieetycznym komunikowaniem, które jest kierowane systematycznie przez jedną lub pewną liczbę osób przeciw jednostce. Powyższe akcje występują często. Co najmniej przez 6 miesięcy. Z racji tego rezultatem jest pogorszenie stanu psychicznego, psychosomatycznego jednostki oraz obniżenie jej pozycji w pracy.

Działania specyficzne dla sytuacji mobbingu wymagają spełnienia trzech kryteriów:

-czasu trwania

-powtarzalności

-negatywnych intencji

Wyróżniono ok. 50 charakterystycznych dla mobbingu działań z których najbardziej dotkliwe to min:

-odebranie poszkodowanym możliwości komunikowania się w obrębie środowiska

-tworzenie mitów wokół ich życia zawodowego, prywatnego i intymnego

-pogwałcenie tajemnicy korespondencji

-kradzież dokumentów

-ośmieszanie przed innymi

-pogróżki, oszczerstwa, plotki

Cel mobbingu- ośmieszenie i poniżenie ofiary

Charakterystyczne dla mobbingu jest różnorodność siły oddziaływania.

Ataki mające charakter mobbingu bywają zróżnicowane w zależności od płci sprawców(gorsze kobiety)

Wyróżniono 3 profile psychologiczne potencjalnie zagrażających zwierzchników:

-kierownicy którzy nie mają wyrzutów sumienia i uważają że cel uświęca środki. Mogą nawet posunąć się do przemocy fizycznej. Uważa się ich za specjalistów w zakresie wykorzystywania ludzkich słabości i emocji.

-zwierzchnicy o silnie rozwiniętym ego, przesadnym wyobrażeniu o własnej wartości, otoczonych przez dworaków, którzy im schlebiają. Preferują miernych pracowników którzy im nie zagrażają.

-jednostki traktujące nowych pracowników jako wrogów

D. Rode przedstawia 4 fazy procesu mobbingu:

-pierwotne wydarzenie krytyczne

-piętnowanie- stygmatyzacja

-izolowanie ofiary

-wydalenie z pracy

Wyróżnionych zostało 3 skutki mobbingu:

a)psychologiczne

-zniekształcona percepcja własnej osoby u ofiary jako jednostki bezwartościowej

-deformacja w zakresie zdolności nawiązania i podtrzymania kontaktów międzyludzkich

-zniekształcona percepcja otoczenia

-zaburzenie sfery emocjonalnej i osłabienie systemu odporności psychicznej

b)społeczne

-izolacja społeczna

-stygmatyzacja

-dobrowolne bezrobocie

-nieprzystosowanie społeczne

c)ekonomiczne

-źle wykonywana praca

-przebywanie na długich zwolnieniach lekarskich

Termin molestować oznacza natrętne prośby o coś, nudzenie ciągłymi prośbami, naprzykrzanie się.

Molestowanie seksualne- ogólnie definiowane jako niepożądane przez osobę na którą jest skierowane zainteresowanie seksualne. Jest nim każde niechciane zachowanie o podłożu seksualnym. Zachowania te mogą mieć charakter:

-fizyczny-natarczywe zaloty, pożądające gesty i spojrzenia, dotykanie, poklepywanie

-słowny-seksualne żarty, uwagi na temat wyglądu, sprośne aluzje, prośby o przysługiseksualne

Molestowanie w pracy może przejawiać się w różnych postaciach:

-molestowanie typu coś za coś lub przymusu seksualnego

-molestowanie typu wrogie środowisko pracy

W psychologicznych analizach molestowania seksualnego akcentuje się znaczenie czynników:

-indywidualnych

-sytuacyjnych

-kulturowych

We wszystkich tych perspektywach szczególnie ważny okazuje się fenomen siły, statusu, władzy czy dominacji

Molestowanie w pracy zawodowej w sposób zasadniczy wiąże się ze zjawiskiem agresji i należy je rozpatrywać w szerszym kontekście społecznym zjawiska przemocy wobec kobiet.

Wyodrębniono dwa główne predyktory seksualnej agresji, także gwałtu, wobec kobiet, a mianowicie:

-promiskuityzm seksualny-oznaczający wysoki stopień braku akceptacji społecznych norm współżycia seksualnego

-wrogą męskość- pojmowaną jako ogólną wrogość wobec kobiet

13. Syndrom wypalenia emocjonalnego

14. Osobowościowe predyspozycje ofiar przestępstw

Jako pierwszy próbę określenie cech, również cech osobowości, wspólnych ofiarom przestępstw, podjął H. von Hentig.

Typ depresyjny- dotyczy osób chorobliwie przygnębionych, przygniecionych życie
o zwolnionej aktywności psychicznej i ruchowej

Drugim wyróżnionym przez von Hentig typem ofiary zabójstwa jest osoba `żądna zysku”. Wydawać wiec by mogło, że są to właśnie cechy typowego drapieżcy, a nie ofiary, Wskazuje się jednak, iż chęć zdobycia pieniędzy i niezwykłych korzyści zaślepia człowiek, działając jak narkotyk i w ten sposób czyniąc go łatwą ofiarą dla sprawcy.

Ostatnim wyróżnionym przez von Herniga typem ofiary zabójstwa jest osoba maltretująca najbliższych mamy raczej di czynienia z typem sprawcy, a nie ofiary. Chodzi o jednostki które potrafią się znęcać, często pod wpływem alkoholu, nad własną rodziną nie SA one wstanie przewidzieć granicy. Po przekroczeniu której zginą c muszą z rak swych ofiar

Koncepcje von Hentig budowane w wyniku analizy ofiar oszustwa

Niezwykłe zyski, łatwe bogactwo- to opozycja skłaniająca do pracy uczciwości, ze zbioru ofiar zostają wiec wyłączone, niejako automatycznie, osoby `ekonomicznie uczciwie'

Wydaje się że swymi ustaleniami, dotyczącymi wiktymologicznej analizy oszustwa, von Hentig skłania do budowy trzeciej skali - skali” podobieństwa sprawcy ofiar”. Na tak właśnie pomyślanej skali znaczącej miejsca zajmują się trzy analizowane podzbiory - ofiary zabójstw, ofiary przestępstw seksualnych i ofiar oszustw. W każdym z podzbiorów najczęściej - tak przynajmniej twierdzi von Hentig - trafia „swój na swego”. W myśl zasady „jaką bronią walczysz, od tej giniesz”. I tak - zabójcy trafiają na tych, z rąk których sami mogliby zginąć, seksualni zboczeńcy - na chętnych wyżycia się erotomanów, pozbawionych uczciwości - na oszustów

Psychoanalityk H. Ellenberg w stosunku do ofiar używał słowa „latentny”

„Syndrom Alba” - to obraz człowieka, dźwigającego ciężar własnych sukcesów

Masochizm, spleen, syndrom Alba to określonego stany ciała i ducha to trwała podatność na oddziaływania wrogiego, drapieżnego otoczenia.

Masochizm, spleen i syndrom Alba to trzy najbardziej niebezpiecznego anomalie, przesądzające o wiktymologicznej recydywie.

Pojęciem „predestynacji wiktymologicznej” jako charakterystycznej właściwości wielu ofiar posługiwał się swych wiktymologicznej rozważaniach m.in. L. Lernell. Autor ten wyróżnił czynną i bierną postać predestynacji. Ofiara predestynowana czynnie to jednostka, która cos czyni, aby „stać się ofiarą”

Wymiennie się tu na przykład traumofilię, czyli skłonność do znajdowania się w groźnych sytuacjach, czy tez gotowość do przejawiania postaw brawurowych, ryzykanckich, awanturniczych.

Praktyka śledcza wskazuje, że pewna grupa osób są szczególnie predestynowane do roli ofiar przestępstw. Predestynacja ta można być zawiniona i niezawiniona, indywidualna lub spowodowana przynależnością do pewnej grupy społecznej zawodowej itp. Osobami szczególnie narażonymi na niebezpieczeństwo utraty życia, uszkodzenie ciała, napadu rabunkowego SA więc alkoholicy, prostytutki, także kategoria osób o awanturniczych usposobieniu, mających skłonność do brutalnego. Drugą postacią zawinionego postępowania ofiary jest jej nieostrożności. Nieostrożności ta ma zwykle charakter nieświadomy co do skutków postępowania

15. Związki ofiary ze sprawcą przestępstwa

Pierwsze ściśle wiktymologiczne pojęcie, pierwszy specyficzny dla studiów nad ofiarą przestępstwa termin techniczny pojawił się dopiero w 1924 w rozprawie F.T. Jessego. W pracy tej pojawia się słowo murderer oznaczające osoby które swym zachowaniem same wyzwalają skierowany na nie zbrodniczy zamach.

Typy ofiar: ofiara depresyjna, żądna bogactwa, rozpustna, katująca rodzinę, opuszczona itd.

Ofiara latentna- jest to ofiara nieświadoma swego wiktymizera(wyzwalacza) na który sprawca reaguje również w sposób nieświadomy. W świecie człowieka latentne jest to co człowiek dziedziczy po swoich przodkach a więc wszelkie atawizmy.

Ofiary poddatne na przestępstwo według E.A. Fattaha:

-niepartycypująca w przestępstwie

-latentna

-prowokująca

-partycypująca w przestępstwie

-fałszywa

3 zasadnicze źródła podatności:

-biofizjologia kandydata na obiekt przestępczego ataku

-warunki społeczne

-moralne i psychiczne odchylenia od normy

Empiryczny profil ofiary; ofiarą staje się:

-częściej mężczyzna niż kobieta(niż dziecko)

-osoby w wieku 20-50

-częściej żonaty niż kawaler czy wdowiec

-przeważnie robotnik i to niewykwalfikowany

-z reguły osoba znajdująca się pod wpływem alkoholu

Związki ofiara-sprawca:

-związek polegający na wzajemnej atrakcyjności dwóch dopełniających się typów konstytucjonalnych( przeciwieństwa się przyciągają)

-związki profesjonalne, czyli wspólna praca

-sprężenie zwrotne

-3 inne typy związków łączących sprawce i ofiare:

-neurotyczny-stosunek neurotyczny powstaje w wynniku rozwoju i pogłębiania się pewnych sytuacji konfliktowych powstałych w dzieciństwie, mające związek z rodzicami lub rodzeństwem

-psychobiologiczny-stosunek psychobiologiczny polega na wzajemnej atrakcyjności dwóch uzupełniających się przeciwstawnych typów konstytucjonalnych, gdzie jedna strona jest jak gdyby negatywem drugiej. Ten typ relacji spotykamy np. w małżeństwach alkoholika, tyrana domowego itd.

-genetyczny-stosunek genobiologiczny odnosi się do przypadków wzajemnej atrakcyjności.

Jeszcze inne związki to:

-masochizm

-sadyzm

-rodziny dysfunkcjonalnej (rodziny z problemami)

16. Proces formowania się materiału zeznaniowego w umyśle świadka

17. Taktyka przesłuchania świadka

Przesłuchanie jest sytuacją w której uczestniczą: osoba przesłuchująca i odbierająca zeznanie oraz osoba przesłuchiwana lub zeznająca. Z perspektywy psychologii społecznej przesłuchiwanie można rozpatrywać jako proces komunikacji interpersonalnej. Między przesłuchującym a przesłuchiwanym zachodzi wzajemna interakcja i przekaz informacji także o charakterze niewerbalnym.

Na przebieg przesłuchania mają wpływ: obaj uczestnicy, ich wzajemna percepcja i ocena, wzajemne postawy, stany psychiczne oraz oczekiwania.

Podstawowym celem przesłuchującego jest uzyskanie od świadka jak największej liczby informacji rzetelnych i wiarygodnych o przeszłym zdarzeniu.

Cele przesłuchiwanego mogą być różnorodne np. złożenie szczerego zeznania, zeznania obojętnego bez zaangażowania czy umyślne wprowadzenie przesłuchującego w błąd.

W przesłuchaniu występuje kilka faz:

-fazę czynności wstępnych

-fazę zadawania pytań ogólnych

-fazę zadawania pytań szczegółowych

-fazę czynności końcowych

Przed rozpoczęciem przesłuchiwania należy uprzedzić świadka o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy.

Dwa podstawowe etapy przesłuchania to:

-swobodna wypowiedź

-szczegółowe pytania

Metody przesłuchania świadków:

-metoda spontanicznej relacji

-metoda pytań ukierunkowanych

- metoda badania krzyżowego

- wywiad poznawczy

-hipnoza

18. Ocena fałszywych zeznań

Ocena fałszywych zeznań w przesłuchaniu jest możliwa dzięki wiedzy o psychologicznych podstawach podawania przez świadków, ofiary i podejrzanych nieprawdziwych informacji.

Wyróżnić można 3 podstawowe kategorie problemów w ramach analizowanego zagadnienia:

-podatność na sugestię

-fałszywe przyznanie się

-zjawisko tzw. odzyskania wspomnień zdarzeń, które nigdy nie były doświadczone przez jednostkę

S.M. Kassin i L.S. Wrightsman stwierdzili że są 3 kategorie fałszywych przyznań się:

-dobrowolne przyznanie się

-wymuszeniowo- uzgodnieniowe fałszywe przyznanie się

-fałszywe przyznanie się wskutek przymusu wewnętrznego

R. Ofshe stwierdził że występują trzy wspólne cechy osobowości u ludzi którzy czynią fałszywe przyznania się:

-zaufanie do przedstawicieli władzy

-brak zaufania do siebie

-zwiększona podatność na sugestię

 

19. Przesłuchanie podejrzanych

Przesłuchanie często jest najważniejszą metodą ustalania faktów dostępną policji. Policja typowo przesłuchuje 4 grupy osób:

-ofiary przestępstw, będące potencjalnymi świadkami

-świadków

-osoby zgłaszające przestępstwo policji

-podejrzanych

W standardowym policyjnym przesłuchaniu rozróżnia się 4 fazy:

-fazę orientacyjną

-fazę słuchania

-fazę pytań i odpowiedzi

-fazę doradczą

To czy przesłuchanie będzie skuteczne zależy od wielu czynników m.in.:

-okoliczności i charakter przesłuchania

-osobowość i postawa przesłuchującego i przesłuchiwanego

-stosunki między nimi

-doświadczenie i wyszkolenie przesłuchującego

Do czynników ułatwiających komunikowanie się należą m.in.:

-spełnienie oczekiwań

-poznanie

-apele altruistyczne

-sympatyczne, życzliwe zrozumienie

-nowe doświadczenie

-swego rodzaju katharis

-zewnętrzne nagrody

W przesłuchaniu podejrzanych najważniejsza jest taktyka i technika oraz kontekst przesłuchania, miejsce i warunki, które mogą być bardzo różne.

Trzy przyczyny nerwowości u osób niewinnych:

-mogą się niepokoić, że błędnie zostaną uznani za winnych

-mogą martwić się co stanie się w areszcie lub podczas przesłuchania

-może ich niepokoić że policja wykryje ich wcześniejsze przestępstwa

Trzy rodzaje stresów podczas przesłuchania:

-stres spowodowany przez środowisko fizyczne w jednostce policji

-stres wywołany izolacją od kolegów

-stres wskutek poddania podejrzanego organom władzy

Co do taktyki i techniki przesłuchania podejrzanych uważanych za winnych rozróżnia się przestępców:

-emocjonalnych-doznają wyrzutów sumienia-najlepsza wobec nich taktyka to sympatia i współczucie)

-nieemocjonalnych-nie mają wyrzutów sumienia-taktyka to analiza faktów

Pożądane cechy przesłuchującego:

-wysoka inteligencja

-właściwe rozumienie cech człowieka

-zdolność postępowania z innymi

-cierpliwość i wytrwałość

9 stopni efektywnego przesłuchania podejrzanych prawdopodobnie winnych według F.E. Inbau, J.E. Reid, J.P. Buckley:

-bezpośrednia pozytywna konfrontacja

-rozwinięcie tematu

-postępowanie z zaprzeczeniami

-przezwyciężenie sprzeciwów

-uzyskanie i utrzymanie uwagi podejrzanego

-postępowanie z pasywnym nastrojem podejrzanego

-przedstawienie pytań alternatywnych

-ustna relacja podejrzanego o szczegółach przestępstwa

-przekształcenie ustnego zeznania w pisemne przyznanie się

20. Zastosowanie poligrafu (wariografu) do oceny wiarygodności zeznań

Pierwsze studia dotyczące fizjologicznych i psychologicznych metod w kryminalistyce pojawiły się na przełomie XIX i XX wieku.

Poligraf jest instrumentem (urządzeniem) które rejestruje jednocześnie wiele fizjologicznych reakcji organizmu obejmujących głównie: częstotliwość uderzeń serca, ciśnienie krwi, oddychanie i reakcje elektryczne skóry. Na te fizjologiczne sposoby reakcji organizmu może wpływać wiele czynników środowiskowych i psychologicznych, niezwiązanych z kłamaniem. Na przykład fizyczne i psychiczne oddziaływanie oraz zmiany w temperaturze środowiska mogą wpływać na wszelkie fizjologiczne rodzaje reakcji. Tak jak stres mogą one prowadzić do bardzo znacznych zmian w częstotliwości bicia serca, w ciśnieniu krwi, reakcji elektrotermicznej i jakości oddechu. Tak więc fizjologiczne pomiary stosowane w wykrywaniu kłamstw mogą podlegać wpływom różnych czynników, z których tylko jeden wiąże się z samym kłamaniem.

Nie ustalono żadnej fizjologicznej reakcji unikalnej dla możliwości wykrywania kłamstwa.

Prowadzący badania za pomocą poligrafu musi wysuwać wnioski co do możliwego kłamstwa bądź prawdziwości po porównaniu fizjologicznych reakcji osoby na pytania związane z przestępstwem i pytania kontrolne. Jeśli dana osoba stale reaguje silniej na pytania związane z przestępstwem niż na kontrolne wówczas jest uznawana za kłamliwą.

Jest wiele czynników wpływających na dokładność i wyniki badania za pomocą poligrafu. Obejmują one osobowość podejrzanych i rodzaje przeciwdziałań stosowanych przez nich celowo, by zakłócić wyniki badań. Ważnym czynnikiem są: wyszkolenie, kompetencje i doświadczenie przeprowadzającego badanie.

Szczególne znaczenie dla wyniku badań ma osobowość podejrzanego. Wskazuje się na trzy cechy osobowości mogące wpływać na wyniki badań:

- podatność na sugestie w czasie przesłuchania

- psychopatia

- lęk lub nerwicowość

Trzy sposoby niwelowania wyników testu:

osoby badane mogą próbować stłumić ich fizjologiczne reakcje na pytania związane z przestępstwem np. przez rozluźnienie, biologiczne sprzężenie zwrotne, albo rodzaj roztargnienia umysłowego

mogą one starać się zmniejszyć stopień fizjologicznej reaktywności w czasie badań np. przez wcześniejsze przyjęcie narkotyku

Mogą próbować zwiększyć ich fizjologiczną reaktywność na pytania kontrolne, jako sposób zredukowania dyskryminacyjnej siły pytań związanych z przestępstwem. Można to osiągnąć przez zadanie sobie fizycznego bólu lub spowodowanie napięcia mięśni.

Poligraf może być efektywnie wykorzystywany nie tylko w ramach postępowań przygotowawczych i postępowań sądowych, ale także może służyć do realizacji różnych zadań w postępowaniu wykonawczym.

21. Identyfikacja sprawcy przestępstwa podczas konfrontacji

KONFRONTACA WIZUALNA

Głównymi sposobami przekazywania informacji o poszukiwanej osobie są opisy słowne lub podobizny sporządzone za pomocą zestawu photo-fit lub przez artystę.

Wskazuje się że za pamięć twarzy odpowiada specjalny układ leżący w określonym rejonie mózgu.

Konfrontacja sekwencyjna z zastosowaniem techniki video-rozpoznający każdorazowo widzi tylko jedną osobę, ale wie ze kolejno będzie obserwował inne.

Możemy mieć do czynienia z zniekształceniami np.. tzw nieświadomym transferem-zjawisko to występuje wtedy gdy mylimy ze sobą dwie osoby, które wcześniej widzieliśmy przy różnych okazjach.

Wyróżnia się pięć rodzajów tendencyjności które mogą wystąpić w identyfikacji:

-tendencyjność instrukcji dotyczącej konfrontacji

-t. doboru statystów

-t. związana z odzieżą

-t. prezentacji

-t. związana z przeprowadzającym konfrontacje

KONFRONTACJA SŁUCHOWA

Brak wytycznych jak przeprowadzać konfrontację słuchową. Policja dobiera do konfrontacji osoby niepodejrzane o podobnej barwie głosu, korzystając z pomocy fonetyka.

Reasumując:

-identyfikacja na podstawie głosu jest mniej efektywna niż wizualna, stąd mniej wiarygodna

-znanych jest wiele czynników wpływających na słabość identyfikacj głosowej( próbki głosowe, czynniki związane z świadkami itd.)

-założenia teoretyczne nie pomagają praktyce gdyż nie są jeszcze dopracowane

-doradza się zachowanie dużej ostrożności w postępowaniu w sprawach karnych, jeżeli opiera się w znacznym stopniu lub wyłącznie na identyfikacje głosu.

22. Instytucja świadka anonimowego i świadka koronnego

Świadek koronny- ustawa z 25.06.1997. Postanowienie o zachowaniu w tajemnicy danych osobowych świadka koronnego może być wydane jedynie wtedy gdy zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach samego świadka lub osoby dla niego najbliższej. Postanowienie to wydaje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator. Także sam świadek może wystąpić z takim postanowieniem. Dane osobowe świadka stanowią tajemnice państwową. Przesłuchanie świadka musi być przeprowadzone w warunkach które wyłączają możliwość ujawnienia tożsamości świadka. Polska konstrukcja świadka chroni tylko świadka oskarżenia. Z osobą chronioną podpisywany jest protokół, w którym osoba ta zobowiązuje się do określonych obowiązków. Świadek chroniony jest z całą rodziną. Ma zagwarantowane warunki mieszkaniowe, prace itd. Przed terminem zakończenia ochrony prokurator generalny zobowiązany jest do wysyłania zawiadomienia, które nie podlega zaskarżeniu, odwołaniu.

Świadek anonimowy- po instytucję tą można sięgnąć jeżeli zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec świadka lub osoby najbliższej w związku z jego czynnościami. Zastrzeżeniu podlegają jedynie dane dotyczące miejsca zamieszkania świadka.

23. Profilowanie przestępców na podstawie modus operandi

SPOSÓB (styl) działania rozumie się jako typowy dla jednostki sposób wykonywania czynności. Styl działania, kształtujący się pod wpływem interakcji oddziaływań środowiska społecznego z poziomem reaktywności, stanowi rodzaj aktywności, za pomocą której jednostka reaguje swoje zapotrzebowanie na stymulację. Podstawę do wyodrębnienia stylów działania stanowi struktura czynności celowych.

Podział czynności na zasadnicze i pomocnicze stanowi podstawę wyodrębnienia dwóch zasadniczych stylów działania, które można określić jako prostolinijny i wspomagający.

Ważne , aczkolwiek nie jedyne kryterium, na podstawie którego można wyodrębnić odpowiednie style działania, stanowi funkcjonalna analiza struktury czynności. Z uwagi na strukturę czasową czynności można wyodrębnić czynności:

- ciągłe

- przerywane

W psychologii opracowuje się złożone metodologie analizy danych dotyczących sposobu działania sprawcy w miejscu zabójstwa, danych dotyczących cech charakteryzujących sprawcę, które tworzą zespoły współwystępujących cech i zachowań sprawców. Dzięki takim metodom jak np. metoda wieloaspektowa, staje się możliwe tworzenie modeli zachowań sprawcy powiązanych z jego cechami społecznymi i psychologicznymi, opartego na współwystępowaniu całych zestawów zmiennych.

Podstawowym pojęciem tej metody jest aspekt, czyli zestaw elementów, takich jak płeć, wiek, wykształcenie, klasyfikujących obszar zainteresowania. Nie określają one jaki jest ogół zmiennych, a jedynie nadają tym zmiennym strukturę.

Z punktu widzenia procesu profilowania bardzo istotna jest analiza cech miejsc zbrodni, ponieważ dostarcza ona informacji o stosunku sprawcy do ofiary, cechach osobowości sprawcy wywierających wpływ na sposób zachowania się na miejscu przestępstwa czy też o celu, jaki chciał osiągnąć poprzez dokonanie zabójstwa.

Ogólnie można stwierdzić, iż zastosowana przez M. Przybyłek, M. Sławika i J.K. Gierowskiego metoda umożliwiła wyodrębnienie charakterystycznych cech zabójstw, powiązanych z szeroko rozumianymi cechami sprawców i wyglądem miejsc zbrodni. Wyróżniono trzy typy zabójstw.

Zabójstwa o podłożu emocjonalno-urojeniowym

Zabójstwa o podłożu seksualnym

Zabójstwa o podłożu ekonomicznym

Modus operandi sprawców zwykle nie ulega zmianie, chyba że pod koniec morderczej serii zabójca staje się coraz bardziej „niezorganizowany”

Do najistotniejszych typologii zabójstw seryjnych należy podział zabójstw seryjnych na przestępców zorganizowanych i niezorganizowanych.

Został on zaproponowany przez R.K. Resslera i jego współpracowników z FBI.

24. Psychologiczne podstawy zapobiegania przestępczości i innym rodzajom patologii

Podstawowym celem profilaktyki jest ustalenie związków zachodzących między ogólnymi czynnikami ryzyka a specyficznymi zaburzeniami oraz łagodzenie wpływu czynników ryzyka. Gdyby się udało zidentyfikować i zmodyfikować ogólne czynniki ryzyka w danej populacji, wpłynęłoby to korzystnie zarówno na wiele problemów i tym samym zmniejszyłoby zapotrzebowanie na pewne usługi medyczne, socjalne i resocjalizacyjne. Szereg czynników indywidualnych i społecznych, działających chroniąco, łagodzi wpływ kontaktu z czynnikami ryzyka.

Optymalna strategia prewencyjna polega na przeciwdziałaniu agresywnemu zachowaniu, izolacji od grupy rówieśniczej i niedostatkom kontroli rodzicielskiej u dziesięciolatków po to, by zredukować potencjalne kontakty tychże dzieci z dziećmi wykolejonymi w wieku lat 12. Gdyby bowiem interwencję odroczono, niepożądane kontakty z rówieśnikami mogłyby się utrwalić, utrudniając profilaktykę.

Oddziaływania profilaktyczne powinny być ukierunkowane przede wszystkim na jednostki najbardziej zagrożone. Pewne osoby, ze względu na kontakt z poważnymi lub licznymi czynnikami ryzyka są bardziej narażone na zaburzenia rozwoju.

Modele profilaktyki powinny uwzględniać nie tylko efekty długoterminowe i możliwe do zdiagnozowania zaburzenia w wieku dorosłym, ale także efekty pośrednie. Stwierdzono empirycznie że rozmaite formy dysfunkcji osobowości w dzieciństwie i okresie dorastania są użytecznymi sygnałami ryzyka poważniejszych zaburzeń w wieku dorosłym.

W celu identyfikacji i opisania czynników chroniących, ułatwiających skuteczne przezwyciężenie zagrożeń, konieczne są staranne badania specyficznych grup ryzyka. Źródłem wielu cennych informacji ułatwiających przygotowanie stosownych projektów badań nad ryzykiem są wyniki badań osób, którym udało się przeżyć bądź które rozwijają się korzystnie mimo kontaktu z poważnymi stresorami.

W ogólnonarodowym programie profilaktyki jest miejsce i na uniwersalne interwencje sprzyjające poprawie zdrowia populacji, i na interwencje bardziej zogniskowane, nastawione na zapobieganie poważnym zaburzeniom i adresowane do konkretnych populacji o zwiększonym poziomie ryzyka. Logiczne jest by interwencje profilaktyczne na szeroką skalę organizować w szkołach.

 

Kryminalistyka

1. Pojęcie i zakres kryminalistyki

2. Stadia działania przestępnego

3. Unikanie odpowiedzialności karnej

4. Wstępne informacje o przestępstwie

5. Pościg, zasadzka

Pościg, to działania podjęte przez policjanta (patrol policyjny, jednost­kę policyjną, specjalną grupę) zmierzające do ujęcia osób ściganych, które przemieszczają się w terenie. Wielkość i rodzaj przedsięwzięć or­ganizacyjnych, taktycznych, a nawet technicznych uzależnione są od ro­dzaju pościgu, sposobu ucieczki ściganego, stopnia w jakim jest on nie­bezpieczny (czyli jakie i dla kogo stwarza niebezpieczeństwo), terenu w jakim odbywa się pościg itp. Zwykle celem pościgu jest zatrzymanie (czasem tylko sprawdzenie tożsamości) osoby ściganej, czyli: 1) osoby, która ucieka bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, 2) osoby, która wezwana do okazania dokumentów ucieka, 3) osoby, która po popełnieniu przestępstwa ukrywała się, a odnalezio­na, podejmuje ucieczkę, 4) osoby pozbawionej wolności, która uciekła z zakładu karnego, aresztu, komendy (komisariatu) policji, z konwoju itp. Użycie w czasie pościgu broni palnej regulują przepisy art. 17 ust. l ustawy o policji, art. 9 ust. l ustawy o Urzędzie Ochrony Państwa, art. 24 ust. l ustawy o Straży Granicznej. Zgodnie z przepisem art. 243 § l KPK każdy (a więc nie tylko policja) ma prawo ująć osobę w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeśli zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub jeśli nie można ustalić jej tożsamości. Jedna­kże osobę tak ujętą należy niezwłocznie oddać w ręce Policji (art. 243 § 2 KPK). W trakcie bezpośredniego pościgu za osobą, wobec której istnieje uzasadnione podej­rzenie popełnienia zabójstwa, zamachu terrorystycznego, uprowadzenia osoby w celu wymuszenia okupu lub określonego zachowania, rozboju, kradzieży rozbójniczej, wy­muszenia rozbójniczego, umyślnego ciężkiego uszkodzenia ciała, zgwałcenia, podpa­lenia lub umyślnego sprowadzenia w inny sposób niebezpieczeństwa powszechnego dla życia albo zdrowia, policjant ma prawo użycia broni palnej. Prawo takie ma rów­nież w czasie bezpośredniego pościgu za osobą, która dokonała, lub usiłowała doko­nać bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność policjanta lub innej osoby, która nie podporządkowała się wezwaniu do natychmiastowego po­rzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzędzia, którego użycie zagrozić może życiu, zdrowiu lub wolności policjanta lub innej osoby; w pościgu za osobą, która usiłowała przemocą odebrać broń policjantowi lub innej osobie uprawnionej do posia­dania broni palnej, a także w pościgu za osobą dokonała, lub usiłowała dokonać zama­chu na mienie, stwarzając jednocześnie bezpośrednie zagrożenie dla życia, zdrowia lub wolności człowieka (art. 17 ust. l ustawy o Policji). Jeśli pościg kończy się ujęciem osoby ściganej, należy ją wylegitymować lub w inny sposób ustalić (potwierdzić) jej tożsamość, albo zatrzy­mać, jeśli spełnione są ustawowe warunki zatrzymania (por. art. 243-248 KPK oraz art. 15 ust. l pkt. 2 i 2', pkt. 3 ust. 2-5 ustawy o policji, art. 7 ust. l pkt. 2, ust. 2-3 ustawy o Urzędzie Ochrony Państwa, art. 11 ust. l pkt. 7 ustawy o Straży Granicznej). Jeśli w wyniku pościgu nie udało się ująć osoby ściganej i kontynuowa­nie pościgu wydaje się niecelowe, działania te przerywa się w tej formie i ewentualnie kontynuuje w formie czynności operacyjno-rozpoznawczych. Zdarza się, że pościg, zwłaszcza za uzbrojonym przestępcą (lub tym bardziej grupą przestępczą, terrorystyczną) ma postać skomplikowanych i zorganizowanych działań, z udziałem różnych jednostek i formacji poli­cyjnych (w tym także pododdziałów wojsk podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji), z użyciem pojazdów, śmigłowców, spe­cjalnego sprzętu łączności itp. W działaniach policyjnych rozróżnia się kilka form takiego pościgu: 1) pościg czołowy („po śladach"); pościg taki zaczyna się z miejsca przestępstwa lub miejsca ucieczki ściganego, 2) czynności zaporowe, organizowane przez policję na drogach spo­dziewanej trasy ucieczki ściganego; zwykle czynności zaporowe prowadzone są łącznie z pościgiem czołowym. Często pościg uzupełniony jest zasadzką i działa­niami poszukiwawczymi (penetracyjnymi). Czasem przy pościgu wyko­rzystuje się psa tropiącego. W czasie pościgu i działań penetracyjnych zabezpiecza się ewentualne ślady i dowody, na które można się natknąć na drodze ucieczki sprawcy, prowadzi się też inne działania administracyjno-porządkowe (np. rozpytuje ludzi itp.).

6. Ujęcie i zatrzymanie osoby podejrzanej

7. Oględziny miejsca zdarzenia

Oględziny miejsca są czynnością procesowo-kryminalistyczną, są przeprowadzane na podstawie art. 207 k.p.k. przy zastosowaniu metodyki kryminalistycznej. Chodzi tu o zbadanie miejsca zdarzenia, ujawnienie i zabezpieczenie wszelkich śladów. Według T. Hanauska jest to czynność, która polega na bezpośrednim poznaniu zmysłowym wycinka przestrzeni lub pomieszczenia. Organ przeprowadzający oględziny po zaznajomieniu się z ich przedmiotem tj. miejscem podejmuje czynności polegające na ujawnianiu, zabezpieczaniu i wstępnym zbadaniu różnych śladów kryminalistycznych w celu wyjaśnienia charakteru i okoliczności zdarzenia oraz ustalenia jego sprawcy. Należy zorientować się co do ogólnego charakteru miejsca, następnie zabezpieczyć go i uchronić przed zmianami i utratą śladów. Należy dokonać penetracji terenu dla ewentualnego zawężenia terenu oględzin. W fazie ogólno-orientacyjnej ustala się granice miejsca , które ma być poddane oględzinom. Istotne są tu fazy : Ogólnoorientacyjna- tu ustala się granice miejsca , podział ról pomiędzy członków grupy oględzinowej; Statyczna - grupa oględzinowa dokonuje oglądu widocznych śladów, wykonuje pomiary, sporządza szkic, wygląd miejsca utrwala za pomocą zdjęć fotograficznych czy nagrań video; Dynamiczna-w tej fazie dokonuje się dokładnego opisu, zabezpieczenia śladów. Można już przemieszczać rzeczy; Jako czwartą przyjmuje się często -Analizę wyników oględzin. Jest to jakby podsumowanie oględzin. Tu dokonuje się powtórzeń niektórych czynności , czy też dokładniejsze opisanie uzyskanych śladów.

8. Ujawnianie i zabezpieczanie śladów

9. Oględziny osób żywych i zwłok

Oględziny osób żywych

Chodzi tutaj o dokonanie oględzin osób, które to osoby mogą mieć związek z popełnionym przestępstwem. Należy najpierw stwierdzić tożsamość badanego, oraz dokonać wywiadu mającego na celu zebranie informacji o przebiegu zdarzenia, okolicznościach, w jakich powstały obrażenia, stanie dotychczasowego zdrowia oraz odczuwanych dolegliwościach. Grono osób, które mogą zostać poddane takim oględzinom jest następujące: osoby pokrzywdzone, gdy trzeba opisać obrażenia ciała; osoby podejrzane, na których ciele mogą znajdować się ślady po obronie ofiary; ofiary i podejrzanego w przypadku zgłoszenia przestępstw seksualnych; uczestników wypadków czy przestępstw drogowych w celu opisu i oceny odniesionych obrażeń; czy też w celu stwierdzenia stanu trzeźwości, oceny stwierdzonych obrażeń, w celu możliwości zapłodnienia. Zgodnie z art. 74p 1 k.p.k. oskarżony jest obowiązany poddać się, min. oględzinom zewnętrznym ciała, badaniom psychologicznym i psychiatrycznym. W stosunku do osoby podejrzanej 74p 3 k.p.k. można dokonać wyżej wymienionych czynności jak również pobrania krwi lub wydzielin organizmu, ale tylko za jej zgodą.

Oględzin ciała dokonuje się w celu stwierdzenia urazów, obrażeń ciała, kalectwa, choroby zagrażającej zdrowiu. Powinny one zostać dokładnie opisane w opinii biegłego. Opinia ta powinna zawierać, oprócz opisu stwierdzonych śladów i obrażeń, również: określenie rodzaju użytego narzędzia, czasu powstania obrażeń, określenie skutków śladów i obrażeń. Widoczne na ciele badanego ślady mogą być sfotografowane i oznaczone na sylwetce osoby w protokole oględzin. Podczas tego typu badań, ujawnione ślady można przekazać do odrębnych badań laboratoryjnych. Takim badaniom ciała można poddać min. osoby pokrzywdzone, w celu opisania obrażeń, oceny skutków, czy określenia użytych narzędzi; osoby podejrzane- na których ciele mogą znajdować się ślady po obronie ofiary; ofiary i podejrzanego w przypadku przestępstwa seksualnego do ustalenia śladów defloracji, obrażeń na ciele, oględziny ciała mają na celu stwierdzenie obrażeń, kalectwa, różnych uszkodzeń i urazów, jak również chodzi o możliwości zapłodnienia. Oględziny ciała mogą mieć charakter powierzchowny np. sprawdzanie, czy dana osoba ma bieliznę na przedramieniu lub być bardziej szczegółowe. Jeżeli oględziny takie mogą wywołać uczucie wstydu, powinna dokonać ich osoba tej samej płci, chyba że łączą się z tym szczególne trudności, osoby płci odmiennej mogą być obecne przy takich oględzinach jedynie w razie konieczności art. 208 k.p.k

Oględziny zwłok

Na miejscu zdarzenia należy najpierw ustalić czy dana osoba faktycznie nie żyje oraz czy istnieją jakieś szansę na udzielenie jej pomocy. Jeżeli żadna z tych wersji nie wchodzi w grę wówczas mamy do czynienia ze zgonem. Co powinien ustalić lekarz. Należy udokumentować wygląd i ułożenie zwłok, tożsamość osoby nieżyjącej, widoczne obrażenia, ślady na samych zwłokach, przypuszczalną przyczynę i czas zgonu. Sytuację powinny dodatkowo obrazować fotografie, schematy zwłok. Po wszelkich niezbędnych czynnościach należy umieścić zwłoki w specjalnych workach i przetransportować do prosektorium. Oględzin zwłok dokonuje prokurator, a w postępowaniu sądowym sąd z udziałem biegłego lekarza z zakresu medycyny sądowej. W wypadkach nie cierpiących zwłoki oględzin dokonuje policja z obowiązkiem niezwłocznego powiadomienia prokuratora. Oględzin dokonuje się na miejscu ich znalezienia. Nie można do czasu przybycia biegłego oraz prokuratora lub sądu przemieszczać zwłok, chyba że zachodzi taka konieczność. Chodzi tutaj o ustalenie obrażeń, kolejności ich powstawania i ich wpływu na zejście śmiertelne, ustalenie czasu śmierci, określenie narzędzi i ich związku z poszczególnymi obrażeniami, umożliwienie rekonstrukcji przebiegu zdarzeń oraz wysunięcie odpowiednich wniosków. Oględzin zwłok dokonuje się również po ich wyjęciu z grobu. Art. 210 k.p.k. Czynność tę dokonuje się gdy bezpośrednio po śmierci zaniechano sekcji i nie ustalono przyczyny śmierci, a pojawiły się nowe okoliczności wcześniej nieznane, np. informacja o otruciu. Ekshumacja zwłok może dotyczyć samych zwłok lub tylko ich szczątków ludzkich. Mogą one znajdować się w różnym stanie, zależy to od czasu jaki upłynął od śmierci oraz warunków\, w jakich znajdowały się zwłoki. Przy zwłokach zeszkieletowanych podstawowe znaczenie ma określenie ich wieku, wzrostu, płci. Badania te ułatwiają identyfikację osobniczą, przez informacje o złamaniach, przebytej chorobie. Zwłoki gnilne przeobrażone pozwalają na rozpoznanie niektórych schorzeń i umożliwiają pobranie tkanek do dalszego badania biologicznego i toksykologicznego. Ekshumacja jest użyteczna jeżeli zachodzi potrzeba identyfikacji człowieka na podstawie uzębienia, kośćca.

10) Oględziny rzeczy

Oględziny rzeczy mogą zostać przeprowadzone zarówno na miejscu zdarzenia, jak i poza nim w sytuacji bezpośredniego zetknięcia się z nim np. podczas przeszukania. Celem oględzin tego typu jest opisanie właściwości rzeczy, ujawnienie na niej śladów, jak również ustalenie jej związku z określonym zdarzeniem. Przedmiotem oględzin są: narzędzia lub inne przedmioty, które miały służyć popełnieniu przestępstwa lub pochodzące bezpośrednio lub pośrednio z przestępstwa; przedmioty mogące służyć do wyjaśnienia istoty czynu i wykryciu sprawcy; wszystkie inne przedmioty, na których zachowały się ślady przestępstwa. Przedmioty te są znajdowane podczas penetracji, oględzin czasem są dostarczane organom ścigania przez różne osoby. Pozwalają one na sformułowanie modus operandi sprawcy działającego przy użyciu określonego narzędzia. Poddane oględzinom rzeczy podlegają opisowi w protokole. Powinny one również zostać sfotografowane i odpowiednio zabezpieczone na użytek procesu karnego. Oględziny rzeczy to najczęściej oględziny dowodów rzeczowych. Mogą to być oględziny rzeczy znalezionych podczas oględzin miejsca przestępstwa, zajmowanych w trakcie przeszukania, znalezionych przy podejrzanym itd. Rzeczą jest tu także dokument, jeżeli interesuje nas nie jego treść intelektualna, lecz cechy fizyczne np. autentyczność, autorstwo, pismo. Często rzeczy takie poddawane są dalszym badaniom.

11. Dokumentacja oględzin miejsca zdarzenia

Do przeprowadzenia oględzin jest potrzebny odpowiedni sprzęt. Jest to jedna z czynności przygotowawczych. Wyróżniamy tu sprzęt: uniwersalny- stosowany jako podstawowy, niezależnie od rodzaju zdarzenia, do ujawniania i zabezpieczenia śladów oraz udokumentowania poczynionych ustaleń; sprzęt ochronny- odzież, rękawiczki, kaski, środki oświetleniowe i łączności; specjalistyczny- w postaci walizek przystosowanych do ujawniania poszczególnych śladów drogowych, biologicznych, mechanoskopijnych, profesjonalny sprzęt fotograficzny, kamery wideo. Sprzęt taki jest zwykle zgromadzony w specjalnie do tego przystosowanym do tego samochodzie, tzw. ambulansie kryminalistycznym. Z oględzin powinien być sporządzony dokładny protokół, zgodnie z art. 143 p. 1 pkt. 3 k.p.k. Należy go sporządzać w czasie teraźniejszym, bezosobowo, zwięźle, syntetycznie. Na koniec powinien on zostać odczytany przy świadku i podpisany. Ślady powinny być dokładnie opisane, jak również metoda ich badania. Mają tu znaczenie dobrze wykonane szkice, gdyż stanowią one uzupełnienie protokołu i dokumentacji fotograficznej. Ślady, które nie zostały ujęte, dokładnie oznaczone i opisane w protokole, nie mogą być uznane za wiarygodne i nie mogą stanowić dowodu w postępowaniu karnym.

12. Cel, typy i rodzaje identyfikacji kryminalistycznej

POJĘCIE IDENTYFIKACJI.

Identyfikacja to stwierdzenie tożsamości, identyczności kogoś lub czegoś. Termin ten w kryminalistyce jest różnie rozumiany. Może odnosić się zarówno do sprawcy, który ma być zidentyfikowany, jak i do zdarzenia - w sensie rozpatrywania istoty czynu. Obejmuje także proces badawczy jakiegoś śladu. Jest ustaleniem relacji tożsamości cech śladu i ich wzorca. Jej istotą jest stwierdzenie zgodności lub odmienności porównywanych cech. Według Hołysta jest to sąd oparty na wyniku badań porównawczych przeprowadzonych w ramach różnych ekspertyz. Chodzi tu przede wszystkim o: ustalenie osoby lub rzeczy, która zostawiła dany ślad; rozpoznanie i określenie substancji lub przedmiotu, które tworzą dane ślady; ustalenie czy poszczególne części tworzyły uprzednio jedną całość. Istotne znaczenie maja tu właśnie cechy charakteryzujące i odróżniające pod jakimś względem osoby i rzeczy. Są to cechy swoiste, które przysługują wszystkim przedmiotom danego rodzaju i tylko im, czy diagnostyczne- obejmują właściwości szczególnie wyraźne, ułatwiające odróżnienie przedmiotu danego rodzaju spośród innych. Przeprowadza się tu badania porównawcze: śladów dowodowych ze śladami porównawczymi tj. pobranymi od podejrzanego obiektu lub już znajdującymi się w registraturach. W tym skomplikowanym procesie mamy często do czynienia z identyfikacją grupową, czy indywidualną.

IDENTYFIKACJA GRUPOWA.

Identyfikacja kryminalistyczna jest sądem opartym na wyniku badań porównawczych przeprowadzonych w ramach różnych ekspertyz. Identyfikacja grupowa najczęściej poprzedza identyfikację indywidualną. Metody te mają znaczenie wykrywcze. Generalnie przyjmuje się , że cecha to element wyróżniający i odróżniający jakieś stany albo też element, który charakteryzuje pewne stany zachodzące w rzeczywistości. Wyróżniamy tu - cechy swoiste, które przysługują wszystkim przedmiotom danego rodzaju i tylko im. Można tu również wyróżnić cechy grupowe śladu, które stanowią jego cechy charakterystyczne tylko i wyłącznie dla danej grupy, klasy, czy rodzaju obiektów. Identyfikacja grupowa jest zatem rodzajem identyfikacji, gdy można wyznaczyć jedynie klasę czy grupę przedmiotów, z których każdy mógł pozostawić określony ślad. W zależności od liczby przedmiotów reprezentujących identyfikowaną klasę mówimy o identyfikacji szeroko lub wąsko grupowej, np. narzędzia twarde- tępe, siekiery. Dopiero w drodze szczegółowych ekspertyz przechodzimy do identyfikacji indywidualnej.

IDENTYFIKACJA INDYWIDUALNA.

Według Hołysta jest to sąd oparty na wyniku badań porównawczych przeprowadzonych w ramach różnych ekspertyz. Identyfikacja grupowa najczęściej poprzedza identyfikację indywidualną. Metody te mają znaczenie wykrywcze. Z identyfikacją indywidualną spotykamy się, gdy w rezultacie badań śladu dowodowego, czyli ujawnionego i zabezpieczonego na miejscu zdarzenia i porównawczego, czyli pobranego od podejrzanego obiektu lub już znajdującego się w registraturach, znajdujemy taką cechę lub zespól cech, charakteryzujących tylko jeden, konkretny przedmiot np. odciski linii papilarnych z charakterystycznymi szczegółami. Wyróżniamy tu cechy diagnostyczne- obejmujące właściwości szczególnie wyraźne, ułatwiające odróżnienie przedmiotu danego rodzaju spośród innych. Przeprowadza się tu badania i najczęściej przechodzi od identyfikacji grupowej do indywidualnej. Wyróżniamy tu również cechy jednostkowe śladu tzw. indywidualne, za które uważa się takie cechy, geometryczno - strukturalne, które są charakterystyczne tylko dla danego obiektu jednostkowego i wyróżniają ten obiekt spośród wszystkich innych obiektów jednostkowych. Identyfikacja osoby polega na stwierdzeniu tożsamości osoby podejrzanej z osobą, która pozostawiła ślad na miejscu zdarzenia.

13. Metody badań identyfikacyjnych

14. Pojęcie śladu kryminalistycznego

Ślady to wszelkie dające się ustalić w danym wycinku rzeczywistości następstwa tych zmian, których zespół albo tworzy jakieś zdarzenie, albo jest z tym zdarzeniem ściśle powiązany. Ślady są następstwami pewnych zachowań, zaszłych faktów i zjawisk, wykazują z nimi powiązanie przyczynowo-skutkowe, przy czym mają one charakter materialny, co oznacza, że są możliwe do wykrycia i zbadania. Na ich podstawie można ustalić czy zostało popełnione przestępstwo, służą identyfikacji osób i rzeczy, przebiegu przestępstwa, ile osób miało z nim związek itp. Znaczenie śladów: służą rekonstrukcji przebiegu zdarzenia tzn. ilu było sprawców, jak się poruszali, określeniu ich roli, dotyczą drogi dojścia i oddalenia się od danego obiektu, pozwalają ustalić terytorium naszych działań, pozwalają dzięki temu na szybsze ujęcie sprawcy. Dzielimy ślady na: daktyloskopijne, mechanoskopijne- chodzi o użycie określonych narzędzi; traseologiczne-ślady stóp i pojazdów; biologiczne- badanie DNA, krwi, wszelkich wydzielin; użycia broni palnej; chemiczne; fizyczne; cieplne- termoskopijne; akustyczne- fonoskopijne; osmologiczne- zapachowe; fotograficzne; mikroślady-ślady w postaci gleby, cząstek włókien , nasion, ubytku tkanin. Ze względu na różnorodność śladów wyróżniamy ślady: powierzchniowe, naniesione, wgłębione, odbitki, odciski, ślady ludzi i zwierzą, plamy i różne przekształcenia płynów, zwłoki ludzkie, ślady pamięciowe, modus operandi sprawcy.

15. Wykorzystanie śladów linii papilarnych w procesie dowodowym

16. Poszukiwanie, ujawnianie i zabezpieczanie śladów kryminalistycznych na miejscu wypadku drogowego

17. Metody identyfikacji osób żywych

18. Metody identyfikacji zwłok

Rozpoznanie tożsamości nieznanych zwłok może stwarzać poważne problemy z uwagi na okoliczności zgonu i ich ujawnienia albo z powodu braku rodziny lub bliskich zmarłej osoby Ustalenie tożsamości zwłok w zaawansowanym procesie gnilnym, zmienionych w wyniku obrażeń lub zwęglonych jest bardzo trudne i wymaga podjęcia wielu specjalistycznych działań z zakresu medycyny sądowej i kryminalistyki. W oględzinach zwłok można wyróżnić dwa ściśle ze sobą związane aspekty: badanie medyczno-sądowe i kryminalistyczne.

Badania lekarskie mają na celu stwierdzenie zgonu i czasu śmierci, a następnie ustalenie jej przyczyny oraz mechanizmu powstania obrażeń. Duże znaczenie ma dokładny opis ciała ze szczególnym uwzględnieniem między innymi: znaków szczególnych i zmian chorobowych. Określenie czasu przebywania zwłok w ziemi jest niezwykle trudne, ponieważ nie istnieją prawidłowości, zgodnie z którymi przebiegałby proces rozkładu ciała. Dekompozycja kości zależy od rodzaju gleby, jej wilgotności, dopływu powietrza, klimatu. Towarzyszące przedmioty, takie jak szczątki ubrania, biżuteria lub monety, mogą w przybliżeniu wyznaczyć wartości graniczne czasu zgonu. Pozwala to na ustalenie okoliczności zgonu, tj. czy chodzi o zabójstwo, samobójstwo czy o nieszczęśliwy wypadek. W aspekcie kryminalistycznym oględziny sprowadzają się do zdaktyloskopowania zwłok, ujawnienia i zabezpieczenia śladów, które pomogą w wyjaśnieniu przebiegu zdarzenia. W zależności od okoliczności znalezienia zwłok stosuje się różnorodne metody identyfikacji. Cechą charakterystyczną jest ich różny stopień wiarygodności.

Kolejność metod identyfikacji zwłok:

- porównanie profilu genetycznego DNA,

- porównanie odcisków palców,

- badania uzębienia i innych danych odontologicznych,

- badania radiologiczne,

- porównanie danych medycznych (przebyte zabiegi lecznicze i chirurgiczne),

- porównanie znaków szczególnych - blizny, tatuaże,

- porównanie danych rysopisowych,

- identyfikacja rzeczy osobistych, w tym odzieży, biżuterii itp.,

- identyfikacja na podstawie dokumentów ujawnionych przy zwłokach lub szczątkach,

- rozpoznanie przez świadków, członków rodziny lub znajomych.

Poza badaniami genetycznymi stosunkowo najpewniejsza jest identyfikacja daktyloskopijna. Daktyloskopowanie zwłok w ciągu kilku dni od zgonu nie nastręcza problemów, nawet wówczas, gdy palce były poddawane szkodliwym czynnikom zewnętrznym

19. Zastosowanie termografii w pracy policji

20. Zjawiskowe i substancjalne ślady cieplne

21. Wyjaśnij różnicę między podrobieniem i przerobieniem dokumentu

Przerobienie - polega na dokonaniu w jakikolwiek sposób zmian treści autentycznego dokumentu poprzez:

zmianę części tekstu przez dodanie lub usunięcie jakiegoś fragmentu,

zmianę całości tekstu po usunięciu poprzedniego tekstu pisanego, ale przy zachowaniu podpisów, pieczątek i druku formularza.

Podrobienie - to sporządzenie nowego dokumentu na wzór autentycznego poprzez przeniesienie lub naśladownictwo.

Aby ujawnić sfałszowany dokument, trzeba znać dokument autentyczny lub dysponować nim w momencie przeprowadzenia oględzin dokumentu zakwestionowanego.

22. Czym zajmuje się biologia kryminalistyczna?

Badania biologiczne obejmują wiele przedmiotów badawczych w tym plamy krwi, ludzkie wydzieliny czyli ślinę, nasienie, pot, mleko kobiece oraz wydaliny czyli mocz, kał, a także fragmenty tkanek, włosów, cząsteczek różnych roślin i zwierząt. Podczas oględzin miejsca, ciała i odzieży można ujawnić plamy substancji przypominające krew, których kształt, rozległość i rozmieszczenie należy określić. Taka analiza pozwala ustalić, w jakim miejscu nastąpił zgon, czy zwłoki ludzkie nie były przemieszczane, jakie narzędzia mogły zostać użyte, jaka była droga ofiary i sprawcy. Plamy takiej substancji najpierw podlegają zabezpieczeniu poprzez sfotografowanie i opisanie. Substancję taką zeskrobuje się do szklanego naczynia lub papierowej torebki lub koperty, można też w zależności od warunków substancję ujawnioną zabezpieczyć przez nasączenie nią waty lub gazy a także można ją zabrać z całym podłożem na jakim została dostrzeżona. W przypadku ujawnienia krwi na narzędziach jest wskazane zabezpieczenie całego narzędzia do dalszych badań gdyż mogą znajdować się na nim także ślady linii papilarnych. Krew do badań porównawczych ze zwłok pobiera się z reguły z powierzchniowych naczyń żylnych, natomiast ze zwłok ujawnionych na miejscu pożaru z serca lub głębszych naczyń krwionośnych. W przypadku stwierdzenia, iż jest to krew ludzka, zmierza się do oznaczenia układów grupowych krwi, czego ustalenie jest uzależnione od obfitości śladu i jego wieku. Najczęściej oznacza się główne grupy- A, B, O; podgrupy- A1,A3, B i A2 B; antygeny- M, N, S, s; surowicy gammaglobuliny; haptoglobiny; natomiast z układów enzymatycznych: fosfoglukomutazy, kwaśną fosfatazę i adebylokinazę. Układy grupowe A, B, O są również możliwe do stwierdzenia w innych płynach ustrojowych i wydzielinach jak np. w nasieniu, ślinie, pocie, wydzielinie pochwowej, sokach żołądkowych, mleku kobiecym. Badania DNA umożliwiają również indywidualną identyfikację osobnika. Badania A. Jeffreysa z 1985 roku wykazały, iż każdy człowiek posiada swoisty, właściwy mu, molekularny wzorzec DNA (kwas dezoksyrybonukleinowy), co umożliwia jego identyfikację drogą badań metodą PCR choćby jednej tylko kropli krwi, nasienia, wymazu z pochwy, moczu, cebulki włosa, drobnych fragmentów tkanki i innych mikrośladów. W ramach ekspertyzy biologicznej bada się ślady nasienia, ujawnione na ciele, narządach płciowych i ich okolic, udach =, oraz odzieży ofiary i podejrzanego, pościeli i różnym podłożu. Badania takie należy przeprowadzić do drugiej doby. Badania obejmują również ślinę, pot, inne wydzieliny oraz wydaliny ciała ludzkiego, a także włosy.

23. Ocena dowodowa wyników badań materiału rzeczowego

24. Eksperyment kryminalistycznych

Czynność procesowa jak i kryminalistyczna, - którą dokonuje się w postaci doświadczenia lub odtworzenia fragmentów zdarzenia bądź jego całości, w celu sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla przedmiotu sprawy, którą rozpatrujemy. 

Doświadczenie - polega na sprawdzeniu czy takie zdarzenie mogło mieć miejsce; musi być przeprowadzone na miejscu zdarzenia, lecz nie musi być bezwzględnie ściśle powiązane z przebiegiem interesującego nas zdarzenia. 

Odtworzenie - polega na sprawdzeniu czy zdarzenie mogło mieć miejsce w takich a nie innych okolicznościach. 

Przedmiotem eksperymentu jest ustalenie możliwości z całego zdarzenia lub jego fragmentów a także przebiegu i mechanizmu zdarzenia lub jego fragmentu.  

25. Pojęcie i zakres profilaktyki kryminalistycznej




---