Ćwiczenie I

1. Problemy do przemyślenia

Rozważania makroekonomiczne będą dotyczyły problemów ogólnogospodarczych.

Do najważniejszych zagadnień, którymi zajmuje się makroekonomia należą:

• ogólny poziom produkcji w celu analizowania rozwoju gospodarczego i dokonywania ewentualnych korekt w polityce rządu,

• ogólny poziom zatrudnienia w celu przeciwdziałania bezrobociu, które stanowi uciążliwy problem zarówno dla społeczeństwa, jak i dla rządu,

• ogólny poziom cen, w celu ograniczenia jego wzrostu (inflacji), gdyż brak stabilności cen uniemożliwia efektywne funkcjonowanie rynku,

• efekty stosunków gospodarczych z zagranicą, gdyż ujemny rezultat wymiany nie sprzyja rozwojowi gospodarki kraju.

Podstawową wielkością agregatową wynikającą z połączenia wszystkich produktów końcowych w całej gospodarce narodowej jest dochód narodowy, uznawany powszechnie jako miara poziomu i tempa rozwoju gospodarczego kraju.

Poziom rozwoju gospodarczego mierzy się wysokością wytworzonego w ciągu roku dochodu narodowego na jednego mieszkańca, czyli:

gdzie:

Y - dochód narodowy liczony w cenach stałych (cenach roku bazowego) - dochód realny

L - liczba ludności

D - przeciętny dochód na głowę mieszkańca.

Jeśli do obliczenia wykorzystane będą ceny bieżące mówimy o nominalnym dochodzie narodowym, ale wyniki porównań będą zniekształcone, z powodu wzrostu ogólnego poziomu cen (inflacji). Stąd konieczność obliczania realnego PKB, który mierzy produkcję w cenach stałych. (z roku przyjętego za podstawowy - bazowy).

Realny PKB = cena w roku podstawowym x ilość w roku badanym lub

Realny PKB = nominalny PKB w roku badanym : deflator PKB w roku badanym / 100

Deflator PNB wyraża koszt nabycia dóbr i usług finalnych uwzględnionych w PNB w jakimś roku w stosunku do kosztu nabycia tych samych pozycji w roku bazowym (w USA w oparciu o dane dotyczące 2200 dóbr - rok bazowy 1982).

Określany jest również jako: Stosunek dochodu narodowego w ujęciu nominalnym (ceny bieżące) do dochodu narodowego w ujęciu realnym (ceny stałe) pomnożony przez 100 tworzy wskaźnik określany w ekonomii deflatorem.

Jest to miara przeciętnego wzrostu cen w kraju wszystkich dóbr i usług wchodzących w skład dochodu narodowego. Nie pokrywa się to z pojęciem inflacji, która wyraża wzrost cen jedynie na dobra i usługi konsumpcyjne nabywane przez ludność.

Przy ocenie sytuacji gospodarczej w kraju posługujemy się z jednej strony stopą wzrostu lub spadku realnego produktu lub dochodu narodowego, z drugiej strony przeciętną stopą wzrostu cen w kraju.

Ważnym miernikiem jest tempo rozwoju gospodarczego, które mierzymy w następujący sposób:

gdzie:

ΔY - przyrost dochodu narodowego w ciągu bieżącego roku w całej gospodarce narodowej,

Y - poziom dochodu narodowego wytworzony w roku ubiegłym,

R - tempo rozwoju gospodarczego kraju

Kluczem do zrozumienia rachunku dochodu narodowego jest pojęcie ruchu okrężnego produkcji, dochodów i wydatków.

W gospodarce funkcjonuje bardzo wiele podmiotów gospodarczych. Każdy podmiot podejmuje indywidualne decyzje, które wpływają na ogólny poziom produkcji dóbr i usług.

Gospodarstwa domowe dysponują czynnikami produkcji i dostarczają je przedsiębiorstwom aby mogły wytworzyć dobra i usługi. Przedsiębiorstwa kupując zasoby ponoszą koszty i wydatki, które dla gospodarstw domowych są dochodem. Gospodarstwa domowe zaopatrując się w potrzebne im dobra i usługi ponoszą wydatki, które dla przedsiębiorstw są przychodami.

W modelu okrężnego obiegu nie może zabraknąć państwa. Rząd funkcjonuje dzięki środkom finansowym uzyskiwanym głównie z podatków płaconych przez przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe. Podatki ograniczają możliwości nabywcze podmiotów gospodarczych; są odpływem z obiegu okrężnego. Z uzyskanych dochodów państwo dokonuje zakupu dóbr i usług związanych z jego funkcjonowaniem oraz ponosi wydatki przeznaczone na finansowanie płatności transferowych. Transfery i wydatki rządowe powiększają możliwości nabywcze podmiotów gospodarczych; są dopływem do obiegu.

Dochody podmiotów gospodarczych mogą być powiększone przez dopływ pieniądza do obiegu z tytułu eksportu, a pomniejszone o odpływ pieniądza z tytułu importu. Istnieją trzy sposoby pomiaru produkcji społecznej. Można je przedstawić na przykładzie prostego modelu gospodarki zamkniętej (nie prowadzącej wymiany z zagranicą), bez udziału państwa. Efektem połączenia nakładów czynników wytwórczych jest określona wartość produkcji. Czynniki wytwórcze otrzymują dochody (wynagrodzenia), które zostają przeznaczone na wydatki. Te trzy kategorie - wartość produkcji, dochody czynników produkcji i wydatki - stanowią alternatywne mierniki produkcji krajowej.

Produkt Krajowy brutto (PKB) w gospodarce zamkniętej bez udziału państwa można obliczyć:

• sumując wartości pieniężne wszystkich dóbr finalnych. Polega na sumowaniu wydatków ponoszonych w gospodarstwach domowych, przedsiębiorstwach, agendach rządu oraz w sektorze międzynarodowym. Jest to podejście tzw. wydatkowe.

- sumując wszystkie płatności (podejście oparte na kosztach zasobów i dochodów), sumuje się płatności dochodowe związane z kosztami zasobów, płacone w postaci zarobków, rent, oprocentowania kapitału, zysków spółek oraz niektóre niedochodowe bezpośrednie wydatki takie, jak amortyzacja i pośrednie podatki od przedsiębiorstw.

Na przykładzie gospodarki USA (dane za rok 1987 w mld dolarów wg cen bieżących) wynika, że obliczony dwoma metodami PNB daje te same wyniki.

Podejście wydatkowe

Podejście dochodowo zasobowe

Osobiste wydatki - konsumpcyjne 2916,0 dobra trwałe 413, 9 dobra bieżącej konsumpcji 980, 4 usługi 1571,6 Prywatne inwestycje - brutto 716, 4 Inwestycje w majątek trwały 670,6 Zmiany poziomu zapasów w przedsiębior. 45,7 Rządowe zakupy dóbr i usług 923, 8 - zakupy rządu federalnego 380,6 - zakupy rządów stanowych i samorząd. 543, 2 Eksport dóbr i usług netto (eksport-import) - 119, 9 Produkt narodowy brutto 4486,2

Wynagrodzenie pracowników 2647,5 -dochody właścicieli 327,8 - dochód osobisty z rent 18,5 Zyski przedsiębiorstw 305,3 Dochód z oprocentowania kapitału netto 336,7 Niedochodowe pozycje pośrednich kosztów 847,0 Podatek pośredni od przedsiębiorstw (w tym transfery) 367,6 Amortyzacja (odpisy na zużycie kapitału) 479, 4 Produkt narodowy brutto 4486,2

PNB jako miara poziomu działalności gospodarczej nie jest doskonała. Do jej wad należy pomijanie wartości produkcji nie przeznaczonej na rynek, np. wartości wytworzonych produktów rolnych spożytych we własnych gospodarstwach, pomijanie nie zarobkowej pracy ludzkiej w gospodarstwach domowych.

Szacunki PNB nie uwzględniają także działalności tzw. Gospodarki podziemnej, np. gry hazardowe, handel narkotykami, której rozwój ma tendencję rosnącą.

Od PNB nie są również odejmowane społeczne koszty lub „antydobra”, np. odpady produkcji przemysłowej, które zanieczyszczają środowisko.

W celu usunięcia tych wad ekonomiści zaczęli stosować koncepcję zmodyfikowanego PNB, określanego mianem dobrobytu ekonomicznego netto, uwzględniająca wartość nierynkowych dóbr i strat. Dobrobyt ekonomiczny netto nie jest jednak liczony oficjalnie przez odpowiednie urzędy obliczające PNB.

W praktyce gospodarczej oficjalna statystyka posługuje się następującymi kategoriami produktu i dochodu narodowego:

• produkt krajowy brutto - PKB

• produkt narodowy brutto - PNB

• produkt narodowy netto według cen rynkowych - PNN

• dochód narodowy według cen czynników wytwórczych - DNCW

• osobisty dochód ludności - ODL

• dyspozycyjny dochód ludności - DDL

PKB - jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

PNB - jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju powiększonych o dochody netto z tytułu własności za granicą. Dochody netto są różnicą między dochodami otrzymanymi z tytułu własności za granicą a dochodami wypłaconymi z tytułu własności cudzoziemcom. Jeśli odpływ dochodów otrzymanych z tytułu usług czynników produkcji będących własnością kapitału zagranicznego jest większy niż przypływ dochodów z tytułu posiadanych czynników produkcji za granicą, wówczas PKB>PNB i odwrotnie. W przypadku gdy przypływ dochodów równa się odpływowi lub gdy dany kraj w ogóle nie wypłaca i nie otrzymuje dochodów z własności, wówczas PKB = PNB.

PNB można określić jako pieniężny wyraz bieżącej wartości rynkowej wszystkich dóbr i usług finalnych, wytworzonych w gospodarce w danym okresie. Do PNB nie wlicza się wartości dóbr pośrednich i usług, które nabywane są w celu dalszej obróbki do wytwarzania innych dóbr i usług przeznaczonych do sprzedaży. Wliczanie do PNB dóbr i usług pośrednich powodowałoby ich wielokrotne liczenie i zawyżałoby wartość produkcji danego kraju.

MIARY DZIAŁALNOSCI GOSPODARCZEJ

Produkt krajowy brutto - PKB (z ang. Gross Demesic Product - GDF) - jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

Mierzy on wartość produkcji wytworzonej w danym kraju, a więc jest także miarą całkowitych dochodów gospodarstw domowych w danym kraju.

PKB jest określany w znacznym stopniu przez kategorię wartości dodanej oraz ściśle z nią związanym pojęciem dóbr finalnych i dóbr pośrednich.

PKB cczp może być obliczany przez zastosowanie trzech różnych mierników:

• Ujmujących go od strony produkcji,

• Od strony wydatków,

• Od strony dochodów.

Przez wartość dodaną rozumie się przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji.

Oblicza się ją przez odjęcie od wartości dóbr wyprodukowanych w danym przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych nakładów czynników produkcji zużytych do produkcji tych dóbr.

Dobrami finalnymi są dobra nabyte przez ostatniego użytkownika. Stanowią je albo dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa domowe, albo dobra kapitałowe (inwestycyjne) nabywane przez gospodarstwa domowe. Dobrami pośrednimi są dobra częściowo przetworzone, które stanowią nakład w procesie produkcji

Dobra finalne to dobra (czyli produkty i usługi) nabywane przez ostatecznego użytkownika. W ich skład wchodzą produkty i dobra konsumpcyjne nabywane przez gospodarstwa domowe oraz produkty i usługi inwestycyjne (np. maszyny) nabywane przez przedsiębiorstwa.

Charakterystyczną cechą dóbr inwestycyjnych jest to, że nie zużywają się w całości w jednym cyklu wytwórczym.

Natomiast dobra, które są w całości zużywane przez przedsiębiorstwa przy wytwarzaniu innych produktów, noszą nazwę dóbr pośrednich.

Wartość dodana to przyrost wartości dóbr będący rezultatem danego procesu produkcji. Oblicza się ją poprzez odjęcie od wartości dóbr wytwarzanych w danym przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych czynników produkcji zużytych przy wytwarzaniu tych dóbr.

We współczesnym świecie praktycznie każde dobro przechodzi przez wiele stadiów produkcji w wielu przedsiębiorstwach zanim stanie się dobrem finalnym.

We wszystkich tych stadiach dobro to przybiera na wartości dzięki działalności poszczególnych przedsiębiorstw.

Przy obliczaniu PKB należy liczyć wyprodukowane produkty i usługi tylko jeden raz

Sposoby uniknięcia wielokrotnego liczenia tych samych elementów:

• Sumowanie wartości tzw. dóbr finalnych

• Sumowanie tzw. wartości dodanej

Metoda sumowania dochodów

Polega na dodawaniu ww. dochodów, powstających w procesie wytwarzania produktów i usług w danym roku. Suma tych dochodów musi być równa ogólnej sumie wartości dodanej, bowiem wartość dodana składa się z dochodów otrzymywanych przez uczestników procesu produkcji

PKB = ၓ wartości dodanych = ၓ dochodów czynników produkcji

Należy uwzględniać jedynie te dochody, które powstają w związku z wytwarzaniem produktów i usług (nie uwzględniamy podarunków jak i płatności transferowych)

Płatności transferowe- emerytury, renty, różnego rodzaju zasiłki, stypendia i inne płatności z budżetu. Płatności te nie wiążą się z koniecznością świadczenia w zamian jakiejś usługi, nie są dochodami z tytułu udziału w procesie produkcji.

Pomiar dochodów od strony czynników produkcji (od strony dochodów)

Są to:

• płace, zyski, odsetki, które dla gospodarstw domowych są wynagrodzeniem za pracę ziemię i kapitał

• koszty ponoszone przez przedsiębiorstwa za usługi czynników produkcji są wynagrodzeniem dla przedsiębiorstw.

Mierzenie od strony strumieni wydatków

• Produkt Krajowy Brutto mierzony strumieniem wydatków możemy zapisać;

• K + I + G + Ex netto

• Konsumpcja jest tu traktowana bardzo szeroko i obejmuje ogólne wydatki gospodarstw domowych na dobra i usługi.

Trzy grupy wydatków konsumpcyjnych:

• Wydatki na dobra trwałego użytku wykorzystywane przez gospodarstwa domowe w dłuższym okresie, np. lodówki, pralki, itp.

• Wydatki na dobra nietrwałego użytku, np. dobra przeznaczone do bezpośredniej konsumpcji (żywność),

Wydatki na usługi konsumpcyjne, np.. usługi lekarskie, edukacyjne,

Wydatki inwestycyjne i amortyzacja

Wydatki inwestycyjne to wydatki ponoszone przez przedsiębiorstwa na zakup maszyn, urządzeń czy budynków fabrycznych a także wydatki gospodarstw domowych na zakup mieszkań czy domów.

Inwestycjami jest rzeczywista akumulacja kapitału, czyli powiększanie istniejącego kapitału, tworzenie nowych wartości.

Zasobem kapitału jest całkowita realnie istniejąca ilość kapitału produkcyjnego występująca w gospodarce.

W wyniku inwestowania zasób tego kapitału systematycznie się powiększa.

W PKB jest uwzględniana całość realizowanych inwestycji, a więc zarówno te, które powiększają kapitał, jak i te które służą do jego odtwarzania.

Są to inwestycje brutto, które nie są najlepszą miarą przyrostu zasobów kapitałowych.

Efekt popytowy polega na tym, że inwestycje powodują wzrost popytu na dobra konsumpcyjne z chwilą rozpoczęcia danej inwestycji.

Efekt podażowy polega na tym, że inwestycje powiększają możliwość kreowania podaży dóbr przez rozbudowę możliwości wytwórczych gospodarki. Łączny efekt podażowy pojawia się z momentem zakończenia inwestycji.

Do najważniejszych czynników wpływających na inwestycje zalicza się:

• wielkość stopy procentowej

• wielkość i efektywność wyposażenia kapitałowego

• oczekiwania co do efektów inwestycji

Inwestycje są odwrotnie proporcjonalne do stopy procentowej, gdyż im jest ona wyższa tym droższa i mniej opłacalna staje się inwestycja. Celem działalności inwestycyjnej jest doprowadzenie do zdynamizowania zysków w przyszłości. Oczekiwania co do zysków mają znaczenie dla podejmowanych decyzji co do wielkości procesu inwestycyjnego.

Wydatki rządowe

Państwo jest największym zbiorowym konsumentem, a także znaczącym inwestorem.

Wydatki państwa obejmują wydatki budżetu państwa, jak i z budżetów władz samorządowych, np. na ochronę zdrowia, oświatę, obronę narodową, itp.

Nie wszystkie wydatki państwa automatycznie powiększają PKB, nie wszystkie wydatki budżetowe są uwzględniane w PKB.

Nie są uwzględniane płatności transferowe, odsetki od długu publicznego, który jest traktowany jako transfery.

Są natomiast uwzględniane wynagrodzenia osób zatrudnionych w agendach rządowych i administracji lokalnej.

Ogólnie wydatki rządowe to wydatki konsumpcyjne i wydatki inwestycyjne.

Eksport netto

Jest to różnica między eksportem a importem, która może przybierać zarówno wartości dodatnie, jak i ujemne.

Oznacza to, że eksport netto może zwiększać lub zmniejszać PKB.

Jeśli polscy konsumenci będą nabywać towary importowane, to wydatków na ten cel nie można zaliczyć do polskiego PKB.

Natomiast wartość towarów eksportowanych będzie uwzględniana w PKB.

Eksport netto można również traktować jako saldo bilansu handlowego.

W gospodarce wielkość eksportu zależy od:

• relacji cen towarów krajowych w stosunku do relacji cen towarów w handlu zagranicznym

• wielkości dochodu narodowego państwa

• wielkości kursu walutowego

Dochód narodowy wpływa na wielkość eksportu netto, gdyż w miarę zwiększania dochodu narodowego w gospodarce następuje jednocześnie wzrost wielkości realizowanego importu towarów, który niezbędny jest do wytworzenia większego dochodu narodowego. Ten zwiększony import prowadzi jeszcze do zmniejszenia eksportu netto.

PKB można mierzyć dwojako:

• w cenach rynkowych uwzględniających podatki pośrednie nakładane na dobra i usługi. Wówczas jest miarą produkcji krajowej, łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi.

Zapisuje się go wówczas formułą:

(Y)PKBcr =K+I+G

gdzie:

K - konsumpcja

I- inwestycje

G - wydatki państwowe

• W cenach czynników wytwórczych, to jest w cenach uzyskiwanych przez producentów, już po zapłaceniu przez nich podatków pośrednich.

Wówczas jest on miarą produkcji krajowej, z pominięciem podatków pośrednich.

Zapisuje się go wówczas formułą:

(Y)PKBcczp = K+I+G-Te + subsydia

PKBcr jest większy od PKBcczp o wielkość podatków pośrednich (pomniejszonych o sumę ewentualnych subsydiów do dóbr i usług).

Produkt narodowy brutto - PNB

Produkt narodowy brutto - PNB (GNP Gross National Produkt) - jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju powiększonych o dochody netto z tytułu własności za granicą.

Dochody netto są różnicą między dochodami otrzymanymi z tytułu własności za granicą a dochodami wypłaconymi z tytułu własności cudzoziemcom.

Jeśli odpływ dochodów otrzymywanych z tych usług czynników produkcji będących własnością kapitału zagranicznego jest większy niż przypływ dochodów z tytułu posiadanych czynników produkcji za granicą, wówczas PKB > PNB i odwrotnie.

W przypadku gdy przypływ dochodów równa się odpływowi lub gdy dany kraj w ogóle nie wypłaca i otrzymuje dochodów z własności, wówczas PKB = PNB.

Dochód narodowy jest największym agregatem obejmującym wszystkie dobra finalne i usługi wytwarzane w każdej gospodarce narodowej w ciągu roku.

Tego agregatu nie można wyrazić w żadnych jednostkach naturalnych, tzn. w tonach, metrach, hektolitrach itp., gdyż różnorodne naturalne wchodzących doń dóbr i usług nie dają się w ten sposób sumować, (agregowanie) jest możliwe tylko dzięki temu, że każde dobro i usługa ma swoją cenę rynkową.

Dochód narodowy może być wyrażony jednostkach wartościowych.

W zależności od celu, jakiemu służą różne kategorie dochodu, są one ewidencjonowane:

• bieżących cenach rynkowych, które ukształtowały się na rynku w danym kraju i w danym roku,

• cenach stałych wziętych za podstawę z jakiegoś jednego roku.

Wówczas niezależnie jak zmieniały się ceny rynkowe w ciągu analizowanego okresu, wszystkie dobra i usługi są wyrażone w tych samych cenach

SPOSOBY MIERZENIA PKB

Do mierzenia wartości dóbr i usług wykorzystywane są ceny rynkowe; ich zmiany eliminowane są poprzez wybór tzw. roku bazowego, z którego ceny dóbr i usług przyjmowane są jako stałe

Dochód narodowy

realny nominalny

wyrażony w cenach: stałych bieżących

 

Realny DNB = nominalny DNB/wskaźnik cen

Wskaźnik cen jest to średnia ważona cen, w tym przypadku cen tysięcy pozycji wchodzących w skład PNB. Wskaźnik cen używany dla korygowania wpływu inflacji nazywa się deflatorem.

Definiujemy go jako średnią ważoną zmian cen wszystkich dóbr wchodzących do PNB, przy czym każdemu z dóbr przypisana jest waga, zależnie od jego procentowego udziału w całkowitym PNB.

Realny PNB per capita

Realny PNB per capita - czyli na jednego mieszkańca - jest realnym PNB podzielonym przez liczbę mieszkańców kraju.

Informuje on o zmianie stopy życiowej przeciętnego obywatela.

Mimo że jest on bardziej wiarygodnym wskaźnikiem ilości dóbr i usług przypadających na osobę w gospodarce narodowej - jest on wielkością przeciętną.

Ilość dóbr i usług dostępna dla konkretnych ludzi, zależy przede wszystkim od sposobu podziału dochodu wytworzonego w gospodarce narodowej.

Stosunek dochodu narodowego w ujęciu nominalnym (ceny bieżące) do dochodu narodowego w ujęciu realnym (ceny stałe) pomnożony przez 100 tworzy wskaźnik nazywany w ekonomii deflatorem.

Jest to miara przeciętnego wzrostu cen w kraju wszystkich dóbr wchodzących w skład dochodu narodowego.

Nie pokrywa to inflacji, która wyraża wzrost cen jedynie na dobra i usługi konsumpcyjne nabywane przez ludność.

Za pomocą deflatora łatwo można przeliczyć dochód nominalny na dochód realny i odwrotnie.

Przy ocenie sytuacji gospodarczej kraju posługujemy się z jednej strony stopą wzrostu lub spadku realnego produktu lub dochodu narodowego, z drugiej zaś przeciętną stopą wzrostu cen w kraju.

Produkt narodowy netto według cen rynkowych - PNN (Net National Produkt) nazywany DN- jest mniejszy od PNB o wielkość amortyzacji Am.

Amortyzacja jest miarą szybkości zmniejszania się wartości istniejącego w kraju zasobu kapitału trwałego w danym okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia.

Wszystkie wymienione wielkości produktu narodowego brutto lub netto wyrażone w cenach rynkowych.

W cenach tych zawarty jest podatek pośredni, który jest wpłacany przez producentów we wszystkich fazach przetwórstwa do budżetu państwa.

Podatki pośrednie płacone od wartości dodanej mają charakter cenotwórczy, tzn. wpływają na poziom cen sprzedawanych towarów i usług.

Dochód narodowy według cen czynników wytwórczych - DNCW jest mniejszy od PNN o wielkość podatków pośrednich

T p.

Suma podatków pośrednich stanowi korektę w stosunku do produktu narodowego netto wyrażonego w cenach rynkowych.

Podatki pośrednie nie są bowiem częścią składową dochodu narodowego według cen czynników wytwórczych.

Do dochodów czynników wytwórczych zalicza się:

W p - wynagrodzenie pracowników,

R - renty z tytułu dzierżawy, czynsze z tytułu najmu,

Z - zyski z kapitału,

Dw, - dochody z pracy na własny rachunek.

DNCW otrzymujemy po odjęciu od Produktu Narodowego Netto podatków pośrednich, takich jak: akcyza, cło, a przede wszystkim podatek od wartości dodanej (VAT).

DNCW jest sumą wynagrodzeń czynników produkcji - kapitału, ziemi i pracy w postaci zysków, procentów, dywidend, rent oraz płac.

Wszyscy zawodowo czynni pracownicy bez względu na charakter wykonywanej pracy oraz wszyscy angażujący swój kapitał, swoją własność świadczą określone usługi i w zamian za nie otrzymują określone dochody („ceny" czynników wytwórczych).

Łączna ich suma w ciągu roku stanowi dochód narodowy według cen czynników wytwórczych.

Ceną czynnika pracy jest płaca, ceną czynnika kapitału jest zysk, dywidenda lub procent, w zależności od formy zaangażowania kapitału, zaś ceną czynnika własności ziemi lub własności budynków mieszkalnych jest otrzymywana renta (w postaci czynszu dzierżawnego).

W skład DNCW nie wchodzą, transfery rządowe lub prywatne, gdyż nie są to dochody wytwarzane, nie kryją się za nimi żadne bieżące usługi, lecz dochody transferowe, czyli przekazywane przez korporacje lub przez budżet państwa oraz budżety lokalne na rzecz pewnych instytucji lub grup obywateli.

Osobisty dochód ludności - ODL - jest tą częścią DNCW, która pozostaje po potrąceniu nie rozdzielonych zysków przeznaczonych na rozwój przedsiębiorstw Nz oraz po spłaceniu podatku od dochodów przedsiębiorstw do budżetu państwa Tbz.

Jednocześnie osobisty dochód ludności jest powiększony o różnego rodzaju transfery z budżetu państwa na rzecz ludności Bt (emerytury, renty, zasiłki dla bezrobotnych, wydatki na opiekę socjalną ubogich, stypendia itp,

Transferem nazywamy przekazanie określonej sumy dochodów rzecz ludności bez bieżącego świadczenia usług.

Osobiste dochody ludności podlegają bezpośredniemu opodatkowaniu.

Po uregulowaniu podatków pozostaje dyspozycyjny dochód ludności (DDL)

Dyspozycyjny dochód ludności - DDL - są to dochody gospodarstw domowych po potrąceniu podatków bezpośrednich Tb.

Suma tych dochodów po potrąceniu podatków reprezentuje potencjalną siłę nabywczą społeczeństwa czyli DDL = ODL - Tb,.

Nagromadzone w ten sposób dochody w gospodarstwach domowych są kierowane na bieżące wydatki konsumpcyjne K, a pewna ich część jest oszczędzana O_L z myślą o przyszłych wydatkach.

Oszczędności w swej olbrzymiej większości są kierowane do banków komercyjnych i kas kredytowo-oszczędnościowych, które z kolei kierują te środki w formie kredytów na inwestycje.

Budżet państwa, poza transferami na rzecz ludności Bt kieruje znaczną część zgromadzonych środków pieniężnych na finansowanie inwestycji publicznych, a także na zakup różnych dóbr konsumpcyjnych.

RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO PKB

+ dochody netto czynników produkcji

= PNB

- amortyzacja

= PNN

- podatki od sprzedaży i akcyza

- transfery przedsiębiorstw

- rozbieżności statystyczne

+ dotacje netto dla przedsiębiorstw państwowych

= DOCHÓD NARODOWY(DNCW)

- podatki dochodowe przedsiębiorstw

- składki na ubezpieczenia społeczne

- nierozdzielne zyski spółek akcyjnych

+ odsetki od długów zaciągniętych przez podmioty nie gospodarcze

+ płatności transferowe państwa i przedsiębiorstw

= dochód osobisty

- podatki osobiste

= dochód rozporządzalny

ZAGREGOWANY POPYT A ZRÓWNOWAŻONY POZIOM DOCHODU I PRODUKCJI

GOSPODARKA DOMOWA

STRUMIEŃ WYDATKÓW DÓBR I ZASOBÓW WYNAGRODZEŃ NA DOBRA USŁUGI

ZA CZYNNIKI I USŁUGI PRODUKCJI

T” - PODATKI - stanowią odpływ siły nabywczej z obiegu . Z uzyskanych dochodów rząd może dokonywać zakupów dóbr i usług niezbędnych do realizowania określonej polityki gospodarczej i są to WYDATKI RZĄDOWE „G” .

„X” - EXPORT - jest dopływem do obiegu gdyż wyprodukowane w kraju towary za których wytworzenie zapłacono właścicielom czynników produkcji są wywożone za granicę .

Dochody uzyskiwane z tego tytułu są elementem globalnego popytu produktu zaś nie stanowią części globalnej podaży.

„Q” - IMPORT - jest odpływem gdyż gospodarstwa domowe wydają część swoich dochodów na zakup dóbr wytwarzanych poza granicą kraju co oznacza zmniejszenie popytu na dobra krajowe .

Warunek równowagi : AS = K+ I + G + Ex - Im

Warunek równowagi dla tego modelu : AS = AD

AD - globalny popyt AS- globalna podaż

Ćwiczenia

1. Pojęcia i określenia

Każdemu pojęć oznaczonych literami przyporządkuj odpowiednie określenie oznaczone liczbą:

1. zapasy p) Produkt krajowy brutto - PKB

2. dobra finale q) Dochód narodowy

3. PNB per capita r) Dochody netto z własności za granicą

4. Makroekonomia s) Dochód do dyspozycji gospodarstw domowych

5. Oszczędności t) Przypływy pieniądza do ruchu okrężnego

6. Amortyzacja u) Odpływy pieniądza z ruchu okrężnego

7. PKB w cenach czynników wytwórczych v) Produkt narodowy netto - PNN

8. Ceny bieżące

9. Ceny stałe

10. Gospodarka otwarta

11. Gospodarka zamknięta

12. Produkt narodowy brutto - PNB

13. Wartość dodana

14. Deflator PNB

15. Inwestycje

1. Dochody właścicieli czynników produkcji, nie wydane na konsumpcję dóbr wyprodukowanych w kraju.

2. Produkt narodowy brutto w cenach rynkowych, pomniejszony o amortyzację.

3. Produkt krajowy brutto w cenach rynkowych, pomniejszony o podatki pośrednie, podatki bezpośrednie, dochody państwa z tytułu własności orz powiększony o płatności trnsferowe.

4. Dochody przedsiębiorstw nie będące wydatkami gospodarstw domowych sfinansowanymi dzięki sprzedaży czynników produkcji.

5. Objaśnia działanie gospodarki jako całości.

6. Całkowity dochód osiągany przez mieszkańców kraju niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług czynników produkcji.

7. Produkt narodowy netto liczony w cenach czynników produkcji.

8. Produkcja wytworzona przez czynniki wytwórcze zlokalizowane w danym kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

9. Nadwyżka wpływu dochodów z własności czynników produkcji zatrudnionych za granicą nad odpływem dochodów majątkowych uzyskanych przez cudzoziemców w danym kraju.

10. Zakupy dóbr kapitałowych.

11. Wycena wydatków lub wartości produkcji za pomocą cen z wybranego roku bazowego.

12. Wyrażenie wydatków lub wartości produkcji za pomocą cen istniejących w momencie pomiaru.

13. Ta część dochodu, która nie jest wydawana na zakup dóbr i usług.

14. Przyrost wartości dóbr w trakcie procesu produkcji.

15. PNB podzielony przez liczbę ludności.

16. Przybliżona miara ubytku wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie wskutek fizycznego lub ekonomicznego zużycia.

17. Miara wartości produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich od produktów i usług.

18. Gospodarka nie prowadząca wymiany z zagranicą.

19. Dobra nabywane przez ostatecznego użytkownika: dobra konsumpcyjne zakupywane przez gospodarstwa domowe albo dobra kapitałowe (np. maszyny), nabywane przez przedsiębiorstwa.

20. Dobra trzymane przez przedsiębiorstwa na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży.

21. Gospodarka prowadząca wyminę z innymi krajami.

22. Stosunek nominalnego PNB do realnego PNB wyrażony w postaci wskaźnika.

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

l

m

n

o

p

q

r

s

r

u

v

2. Czy opinie są prawdziwe czy fałszywe? Tak czy Nie?

1. Realny PKB informuje, ile wyniosłaby wartość dóbr finalnych wyprodukowanych w danym roku w gospodarce, gdyby wycenić je cenami, które niekoniecznie pochodzą z tego roku.

2. Postęp techniczny i nieustanna poprawa jakości dóbr powodują, że zastosowanie jako miernika realnego PKB jest przyczyną zawyżenia rzeczywistego wzrostu efektów pracy społeczeństwa.

3. Wzrostem gospodarczym nazywamy zwiększenie ilości dóbr i usług, na których zakup może pozwolić społeczeństwo.

4. Gospodarka zamknięta to taka, w której istnieje nadmierne bezrobocie.

5. Obliczanie wartości dodanej jest metodą pomiaru wielkości produkcji pozwalającą uniknąć podwójnego liczenia.

6. W gospodarce zamkniętej, bez udziału państwa, oszczędności są zawsze równe inwestycjom.

7. Produkt krajowy brutto w cenach czynników produkcji jest równy produktowi krajowemu brutto w cenach rynkowych plus podatki pośrednie netto.

8. Amortyzacja jest kosztem ekonomicznym, ponieważ odzwierciedla zużycie środków trwałych w procesie produkcji.

1	2	3	4	5	6	7	8

3. Wybierz prawidłową odpowiedź:

1. Odpływ pieniędzy z ruchu okrężnego stanowią:

1. oszczędności,

2. wydatki przedsiębiorstw,

3. podatki,

4. dochody państwa,

5. oszczędności i podatki.

2. Dopływ do obiegu dochodu i produktu stanowią:

1. wydatki przedsiębiorstw na inwestycje,

2. oszczędności,

3. eksport netto,

4. wydatki gospodarstw domowych,

5. wydatki firm na inwestycje, wydatki państwa na dobra, eksport netto,

6. podatki.

3. Które z podanych stwierdzeń jest prawdziwe?

1. oszczędności stanowią część dochodów gospodarstw domowych nie przeznaczoną na konsumpcję, ale na zapłacenie podatków

2. inwestycje stanowią wyłącznie zakupy nowo wyprodukowanych dóbr produkcyjnych

3. na rynkach finansowych pożyczkobiorcy otrzymują fundusze od pożyczkodawców za pośrednictwem instytucji finansowych

4. dzięki rynkom finansowym gospodarstwa domowe mogą oszczędzać, a firmy inwestować

5. dzięki funduszom pożyczkowym z rynków finansowych firmy mogą wejść na rynki produktów z popytem na dobra produkcyjne.

4. Które z podanych stwierdzeń jest fałszywe?

1. rząd ściąga podatki od najbogatszych i przekazuje pieniądze najbiedniejszym, dlatego nie ma za co dokonywać zakupów na rynkach produktów.

2. Rząd zdobywa pieniądze na pokrycie deficytu ze sprzedaży cennych rzeczy, które posiada

3. Pożyczki zaciągane przez rząd zazwyczaj przyjmują postać sprzedaży obligacji

4. Gospodarka zamknięta ma powiązania tylko z tymi krajami, z którymi posiada granice lądowe

5. Otwarcie gospodarki polega na nawiązaniu wyłącznie kontaktów handlowych, ale niemożliwe są powiązania przez rynki finansowe.

5. Zjedzone runo leśne, które zebrałeś w lesie jadąc na wypoczynek, stanowiły:

1. dobro finalne

2. dobro pośrednie

3. dobro, którego wartość jest równa wartości dodanej

4. za mało danych, aby rozstrzygnąć, czy to było dobro finalne, czy pośrednie.

6. Równość, zgodnie z którą inwestycje są równe oszczędnościom (I = O_s), jest zawsze prawdziwa w:

1. gospodarce zamkniętej

2. gospodarce, w której nie ma państwa

3. gospodarce zamkniętej, w której nie ma państwa

4. w gospodarce zamkniętej ze zrównoważonym budżetem państwa

7. Suma dochodów właścicieli pewnego państwa, które nie handluje z zagranicą wynosiła 100. Podatki pośrednie były równe 15, amortyzacja wynosiła 20, a dochody netto z tytułu własności czynników produkcji zatrudnionych za granicą osiągnęły poziom 10.

1. Dochód narodowy był równy 100, a PNB w cenach rynkowych 135.

2. Dochód narodowy wynosił 100, a PNB w cenach rynkowych 145.

3. Dochód narodowy wynosił 65, a PNN w cenach rynkowych 145.

4. Suma K + I + G wynosiła 85.

8. Prawdą jest, że:

1. nominalny PNB zmienia się pod wpływem zmian wielkości produkcji

2. na poziom deflatora PKB wpływają zmiany cen wszystkich bez wyjątku dóbr finalnych wytwarzanych w kraju

3. PNN w cenach rynkowych to inaczej dochód narodowy

4. „szara strefa” obejmuje m. In. nielegalny import dóbr.

9. Realny PKB per capita:

1. oznacza wielkość produkcji wytworzonej przez całe społeczeństwo

2. nie uwzględnia wydatków prywatnych inwestorów

3. nie uwzględnia wartości dóbr finalnych wytwarzanych przez państwo

4. nie informuje o zróżnicowaniu dochodów.

10. Wartość produkcji końcowej uzyskanej w danym kraju w ciągu roku (niezależnie od własności czynników wytwórczych wykorzystywanych do jej wytworzenia), to:

1. produkt narodowy brutto (PNB),

2. produkt krajowy brutto (PKB),

3. dochód narodowy netto (DNN),

4. produkt krajowy netto (PKN).

11. PKB w cenach rynkowych jest równy:

1. PKB w cenach czynników wytwórczych,

2. PKB minus amortyzacja,

3. PKB w cenach czynników wytwórczych minus amortyzacja,

4. PKB minus dochód netto z własności za granicą.

12. Dochód narodowy stanowi:

1. sumę dochodów gospodarstw domowych i przedsiębiorstw pozyskiwanych z różnych źródeł,

2. sumę wartości dodanej we wszystkich sektorach gospodarki,

3. sumę transferów rządowych,

4. wszystkie wyżej wymienione odpowiedzi są prawdziwe.

13. Produkt narodowy brutto można zdefiniować jako:

1. produkt narodowy netto plus płatności transferowe,

2. produkt narodowy netto plus podatki,

3. wartość wszystkich dóbr wytworzonych w kraju i za granicą przez krajowe czynniki produkcji,

4. żadne z powyższych.

14. Nominalny dochód narodowy w okresie t₀ do t₁ wzrósł z 800 do 1040 jednostek pieniężnych. Stopa inflacji wynosiła w tym okresie 25%.

Dochód realnie:

1. wzrósł o 4,0%,

2. spadł o 5,0%,

3. wzrósł o 30,0%,

4. spadł o 25%.

4. Zadania

1. Zakładając, że jedynym produktem wytwarzanym w danej gospodarce są serniki, na podstawie poniższych informacji określ:

1. ile wynosi wartość dodana na każdym etapie produkcji,

2. która z transakcji zostanie uwzględniona przy obliczaniu PKB, i jaka będzie jego wartość?

Wartość dodana

- mleko sprzedane mleczarni 1200 zł .................

- ser sprzedany cukierni 2400 zł .................

- sernik sprzedany klientowi 5000 zł .................

-----------------------

wartość transakcji 8600 zł

3. Ile będzie wynosić PKB metodą sumowania wydatków, ile metodą dochodową (kosztową)?

2. Oblicz wartość realnego PKB wiedząc, że nominalny PKB w poszczególnych latach wynosił (mld zł):

Rok	Nominalny PKB	Deflator (%)	Realny PKB
1991	808829	155,2
1992	1149442	214,8
1993	1557800	280,6

Dokonaj analizy poziomu produkcji w Polsce w poszczególnych latach.

3. Produkt krajowy brutto Wielkiej Brytanii, liczony w cenach rynkowych z 1985 r., wyniósł 384996 mln Ł w 1987 r. I 400999 mln Ł w 1988 r. Liczony w bieżących cenach rynkowych, wyniósł 355329 mln Ł w 1985 r., 380623 mln Ł w 1986 r. I 463933 mln Ł w 1998 roku. Deflator PKB wyniósł 103,5 w 1986 roku i 108,5 w 1987 roku. Oblicz roczne stopy wzrostu realnego i nominalnego PKB oraz wskaźniki cen dla lat 1985-1988. Wyniki obliczeń zestaw w tabeli:

Lata	PKB w cenach z 1985 roku	Stopa wzrostu PKB w cenach stałych w %	PKB w cenach bieżących	Stopa wzrostu PKB w cenach bieżących w %	Deflator PKB	Stopa zmian deflatora PKB w %
1985			355329
1986			380623		103,5
1987	384996				108,5
1988	400999		463933

4. W danej gospodarce PKB w cenach stałych z roku 1992 wyniósł 155 mld jednostek pieniężnych w roku 1994 i 162 mld j.p. w roku 1996. PKB liczony w cenach bieżących wyniósł 150 mld j.p. w roku 1992, 160 mld j.p. w roku 1994 oraz 175 mld j.p. w roku 1996. Na podstawie powyższych danych uzupełnij podaną tabelę.

Lata	PKB w cenach stałych (mld j.p)	Stopa wzrostu PKB w cenach stałych (%)	PKB w cenach bieżących (mld j.p)	Stopa wzrostu PKB w cenach bieżących (%)	Deflator PKB
1992
1994
1996

5. Podana tabela przedstawia składniki PKB pewnej gospodarki w danym roku, wyrażone w cenach bieżących:

Składniki PKB	Wartość (mln jednostek pieniężnych)
Wydatki konsumpcyjne	300 000
Inwestycje	182 000
Wydatki państwa na produkty i usługi	95 000
Subsydia	10 000
Podatki pośrednie	65 000
Dochody netto z własności za granicą	12 000
Eksport	90 000
Import	120 000
Amortyzacja	50 000

Oblicz:

1. PKB w cenach rynkowych

2. PKB w cenach czynników produkcji

3. PNB w cenach rynkowych

4. PNB w cenach czynników produkcji

5. PNN (dochód narodowy).

6. Podana tabela przedstawia kolejne etapy produkcji samochodu.

Stadium produkcji samochodu	Wpływy ze sprzedaży	Koszty materiałów pośrednich	Wartość dodana
Ruda żelaza	700	0
Stal	1600
Elementy konstrukcyjne	3000
Samochód	4800
Razem

1. Uzupełnij tabelę

2. O ile jednostek pieniężnych zostałby zawyżony PKB, gdyby do jego obliczenia wykorzystano wszystkie wpływy ze sprzedaży, a nie tylko samą wartość dodaną?

7. W gospodarce w latach 1994-1996 produkowane są trzy dobra: A, B, C. Wypełnij tabelę Rok 1994 jest rokiem bazowym).

Oblicz nominalny PKB w cenach bieżących i cenach stałych w latach 1994, 1995, 1996.

Dobro	Ilość wytworzona			Cena			Wartość produkcji (ceny bieżące)			Wartość produkcji (ceny stałe)
		1994	1995	1996	1994	1995	1996	1994	1995	1996	1994	1995	1996
A	100	120	200	3	5	6
B	50	80	100	4	5	8
C	40	60	80	2	3	4

8. Uzupełnij brakujące elementy w poniższym schemacie okrężnego przepływu dochodu uwzględniając w nim udział państwa oraz oszczędności i inwestycje




9. W tabeli podano dane dotyczące produkcji ryb w kraju, w którym nie ma państwa, a gospodarka jest zamknięta. Wędka zużywa się po roku.

Dobro	Producent		Wartość transakcji	Wartość dodana	Wartość dóbr finalnych	Dochody
Wędka	Wędek	Ryb	60	60	0	60
ryby	ryb	konsumenci	100	40	100	40

1. Czy wędka jest dobrem finalnym? Dlaczego?

2. Oblicz PKB. Zastosuj trzy różne metody.

3. Czy sumując transakcje zawarte w tej gospodarce, otrzymamy wielkość PKB? Dlaczego?

4. Ile wynoszą oszczędności w tej gospodarce? Czy są one równe inwestycjom?

10. W tabeli podano sytuację gospodarczą pewnego kraju w dwóch kolejnych latach.

Rok	PNB (w cenach bieżących)	Deflator PNB (ceny stałe z roku 1)	Liczba ludności
1	100	100	100
2	126	108	105

1. Oblicz stopę (nie wskaźnik) zmiany nominalnego PNB.

2. Oblicz stopę zmiany realnego PNB

3. Oblicz zmianę stopy realnego PNB per capita.

Odpowiedzi

1. Pojęcia i określenia

a	b	c	d	e	f	g	h	i	j	k	l	m	n	o	p	q	r	s	r	u	v
20	19	15	5	13	16	17	12	11	21	18	6	14	22	10	8	7	9	3	4	1	2

2. Czy opinie są prawdziwe czy fałszywe? Tak czy Nie?

1	2	3	4	5	6	7	8
T	N	T	N	T	T	N	T

3.Wybierz prawidłową odpowiedź:

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14
e	e	c	a	b	c	a	e	d	b	a	b	d	a

5 - b (pod warunkiem, że nie korzystano z innych dóbr pośrednich, zbierano runo leśne np. do słoika po dżemie);

4. Zadania

1. a) wartość dodana

1200 zł

1200 zł

2600 zł

5000 zł

b) Przy obliczaniu PKB zostanie uwzględniona wartość sernika sprzedanego klientowi, PKB wyniesie 5000zł.

3. Tyle samo.

1991 521152,7 mld zł

• 535122,0 mld zł

• 55167, 5 mld zł

Poziom produkcji wzrasta w poszczególnych latach, aczkolwiek jest on niewielki - świadczy o tym realny PKB. Duży przyrost wartości produkcji w ujęciu nominalnym spowodowany jest więc wzrostem cen.

3. Podstawowa zależność, którą należy zapamiętać, jest następująca: deflator PKB to stosunek nominalnego PKB do realnego PKB, wyrażony w postaci wskaźnika:

wskaźnik cen = nominalny PKB x 100

realny PKB

Jeżeli znamy dwie z tych wielkości w jakimś roku, to możemy obliczyć trzecią. Na przykład, w zadaniu są podane dwie miary PKB dla 1998 roku i na tej podstawie możemy obliczyć wskaźnik cen. Mając już kompletne szeregi czasowe możemy obliczyć stopę wzrostu. Zauważmy, że 1985 rok jest rokiem bazowym, co oznacza, iż nominalny PKB jest równy realnemu PKB, wskaźnik cen wynosi 100. Wyniki obliczeń przedstawia tabela.

Lata	PKB w cenach z 1985 roku	Stopa wzrostu PKB w cenach stałych w %	PKB w cenach bieżących	Stopa wzrostu PKB w cenach bieżących w %	Deflator PKB	Stopa zmian deflatora PKB w %
1985	355329		355329		100
1986	367772	3,5	380623	7,1	103,5	3,5
1987	384996	4,7	417721	9,7	108,5	4,8
1988	400999	4,2	463933	11,1	115,7	6,6

Ćw. 4

Lata	PKB w cenach stałych (mld j.p)	Stopa wzrostu PKB w cenach stałych (%)	PKB w cenach bieżących (mld j.p)	Stopa wzrostu PKB w cenach bieżących (%)	Deflator PKB
1992	150	-	150	-	100
1994	155	3,3	160	6,6	103,2
1996	162	4,5	175	9,4	108,0

Ćw. 5.

1. PKB w cenach rynkowych = konsumpcja + inwestycje + wydatki państwa na produkty i usługi + eksport netto = 547 00.

2. PKB w cenach czynników produkcji = PKB w cenach rynkowych - podatki pośrednie + subsydia = 492 000.

3. PNB w cenach rynkowych = PKB w cenach rynkowych + dochody netto z własności za granicą = 559 000.

4. PNB w cenach czynników produkcji = PKB w cenach czynników produkcji + dochody netto z własności z zagranicą = 504 000.

5. PNN = PNB w cenach czynników produkcji - amortyzacja = 454 000.

Ćw.6.

Stadium produkcji samochodu	Wpływy ze sprzedaży	Koszty materiałów pośrednich	Wartość dodana
Ruda żelaza	700	0	700
Stal	1600	700	900
Elementy konstrukcyjne	3000	1600	1400
Samochód	4800	3000	1800
Razem		5300	4800

7.

Dobro	Ilość wytworzona			Cena			Wartość produkcji (ceny bieżące)			Wartość produkcji (ceny stałe)
		1994	1995	1996	1994	1995	1996	1994	1995	1996	1994	1995	1996
A	100	120	200	3	5	6	300	600	1200	300	360	600
B	50	80	100	4	5	8	280	400	800	200	320	400
C	40	60	80	2	3	4	80	180	320	80	120	160

1. nominalny PKB w roku 1994 w cenach bieżących = 300 + 200 + 80 = 580

2. nominalny PKB w roku 1995 w cenach bieżących = 600 + 400 + 180 = 1180

3. nominalny PKB w roku 1996 w cenach bieżących = 1200 + 800 + 320 = 2320

4. nominalny PKB w roku 1994 w cenach stałych = 300 + 200 + 80 = 580

5. nominalny PKB w roku 1995 w cenach stałych = 360 + 320 + 120 = 800

6. nominalny PKB w roku 1996 w cenach stałych = 600 + 400 + 160 = 1160

8.

1 - wydatki konsumpcyjne

2 - oszczędności

3 - przychody przedsiębiorstw

4 - podatki

5 - państwo

6 - przedsiębiorstwo

7 - dochody gospodarstw domowych

8 - koszty firm

9. Produkt krajowy brutto (PKB) traktowany jest jako suma wartości dóbr finalnych i wynosi 100 (ryby).

1. Nie. Wędka jest dobrem pośrednim, ponieważ zużywa się w ciągu roku.

2. Produkt krajowy brutto (PKB) traktowany jako suma wartości dodanej także wynosi 100 (wartość dodana powstała przy produkcji wędki i jest równa 60, a wartość dodana powstała przy produkcji ryb jest równa 40 [100 (wartość złowionych ryb) - 60 (wartość zużytego dobra pośredniego, czyli wędki) = 40].

Produkt krajowy brutto (PKB) traktowany jako suma dochodów również równa się

100.

3. Nie. Suma transakcji zawartych w tej gospodarce wynosi 160, a nie 100. Różni się ona

od wielkości PKB z powodu dwukrotnego uwzględnienia w rachunku wartości wędki,

która jest dobrem pośrednim.

4. Tak. Zarówno oszczędności, jak i inwestycje są tutaj równe zeru.

10.

a)
stopa wzrostu nominalnego PNB wynosiła zatem 26%

2. PNB w drugim roku obliczamy ze wzoru:





a zatem



realny PNB zwiększył się w drugim roku o 11,6%.

3. Wielkość realnego PNB przypadająca w drugim roku na jednego mieszkańca wynosi

116,6 / 105 = 1,1. Szukana stopa zmiany wynosi zatem 11,1%.

---