PEDAGOGIKA - nauka o wychowaniu

WYCHOWAIE - proces polegający na podejmowaniu szeregu procesów wychowawczych w celu ukształtowania osobowości

(Suchodolski) przysposabianie do życia, jednostki do życia w rodzinie

system działań zmieniający do ukształtowania

całokształt procesów za pomocą których jednostka rozwija i kształtuje swoją osobowość zespół względnie stałych cech wyróżniających daną jednostkę

Wychowanie daje możliwość rozwoju. Celem wychowania są:

• wykształcenie pozytywnych systemów wartości

• dążenie do pełnego i wszechstronnego rozwoju osobowości jednostek

• daje możliwość sprawnego współdziałania z otoczeniem

Rodzaje wychowania:

• wychowanie umysłowe (rozwijanie procesu myślowego u jednostek)

1. rozwój samodzielności

2. zdobywanie, pogłębianie wiedzy i umiejętność jej wykorzystania

• wychowanie fizyczne

• wychowanie moralno - społeczne

• wychowanie estetyczne; wzbudzanie u dzieci wrażliwości na przejawy otaczającego nas piękna

Cechy procesu wychowawczego:

• świadomość oddziaływań

• celowość oddziaływań

• zaplanowany

• zorganizowany

• zgodny z ideałem

OSOBOWOŚĆ - zespół trwałych, względnie stałych cech charakteryzujących daną jednostkę

Cechy osobowości:

• temperament

• sfera emocjonalna

• inteligencja

• charakter

• poziom motywacji i pragnień

• potrzeby

• zainteresowanie

• system wartości

Proces wychowania:

WYCHOWANIE

Proces działań wychowawczych efekt działań wychowawczych

(np. matka wychowuje dziecko) (np. dziecko jest nieprawidłowo wychowane)

OSOBOWŚĆ - złożona struktura cech pozostających w charakterystycznej współzależności i wzajemnych związkach, warunkująca względną stałość i odrębność danej jednostki ludzkiej regulująca jej zachowanie.

Cel wychowania - kształtowanie cech osobowości

SOCJALIZACJA - (socjalis-łac. Towarzyski, społeczny)

• uspołecznienie (wrastanie w społeczeństwo)

• przekazywanie i internalizowanie (przyswajanie) jednostce norm, zasad, praw i reguł społecznych, by mogła pełnić powierzoną rolę społeczną

socjalizacja jest pojęciem szerszym niż wychowanie. Proces socjalizacji trwa całe życie (wciąż nowe role społeczne: dziecko, rodzic, babcia, denat).

Istota biologiczna (dziecko) SOCJALIZACJA istota społeczna

tzn. doświadczenie życiowe

przekazywane, internalizacja

Proces socjalizacji polega na:

• przekazywanie systemu norm i wartości

• uczy zasad społecznego współżycia

• uczy nawiązywania aprobowanych i przynoszących satysfakcję stosunków społecznych

• podejmowanie i pełnienie (właściwe) ról społecznych

• przejście od zachowań indywidualnych do zachowań współpracy z innymi ludźmi

• uczy wzorców komunikacji (werbalnej: mowa ojczysta, pismo; niewerbalnej: gesty, symbole, znaki)

• wyrabia aspiracje i efektywne dążenie do celu

• daje sprawność, kwalifikacje zawodowe, umiejętności techniczne niezbędne do życia w danej cywilizacji

• uczy reagowania na różne sytuacje życiowe

• uczy dyscypliny

• uczy panowania nad popędami i odruchami emocjonalnymi

PODMIOT PED. RES. - osoba wykolejona społecznie, niedostosowana społecznie, dewiacyjna

PREZDMIOT PED. RES. - wychowanie, kształcenie, socjalizacja, opieka

• ( Zacharuk, Pytka) wychowanie i kształcenie osób nieadekwatnie funkcjonalnych w przypisanych im rolach społecznych i przejawiających charakterystyczny syndrom postaw antyspołecznych świadczących o ich wadliwym przystosowaniu społecznym

• oddziaływania wych. w stosunku do osób, u których proces socjalizacji wychowania się nie powiódł

• wg Czopowa rzeczywistość wychowawcza, czyli całokształt czynników składających się na strukturę i przebieg procesu wychowawczego (tymi czynnikami są obiekty i fakty wychowawcze)

OBIEKT WYCHOWAWCZY - osoby wychowywane, uczące się, osoby wychowujące i nauczające, metody i techniki wychowawcze (warunki, czynniki determinujące przebiegi strukturę procesu wychowawczego)

FAKTY WYCHOWAWCZE - zdarzenia zachodzące pomiędzy osobami wychowującymi i wychowywanymi (relacje, wpływy, stosunki)

Pedagogika resocjalizacyjna (nauka o interdyscyplinarnym charakterze) wywodzi się z pedagogiki specjalnej

WARSTWY PED. RES.

Teoretyczna	praktyczna
Formułowanie dyrektyw postępowania badawczego, które umożliwiłyby zdobycie wiedzy i jej usystematyzowanie na temat rzeczywistości wychowawczej	projektowanie formułowanie zaleceń opracowywanie uzasadnianie wdrażanie określonych projektów dotyczących zmian w procesie kształtowania człowieka jak i jego środowiska wychowawczego

DZIAŁY PED. RES.

1. Teleologia wychowania (jakie cele działalności)(co chcemy osiągnąć) + aksjologia (wartości) + diagnostyka wychowawcza

2. Teoria wychowania (w jaki sposób?)(jakie wykorzystać zależności)

3. Metodyka wychowania, (jakimi środkami i metodami zrealizować cele) (projektuje, określa optymalne możliwości modyfikacji zachowań i motywacji osób niedostosowanych społecznie)

RESOCJALIZACJA

1. system działań, który zajmuje się problemami dysfunkcji, defektów czy niedorozwojów motywacyjnych powiązanych przede wszystkim z wadami środowiska społ-kult dzieci i młodzieży oraz niekorzystnymi czynnikami biopsychicznymi ich społecznego rozwoju

2. 
   
   (M. Grzegorzewska) cel ostateczny pedagogiki specjalnej polegający na przywróceniu jednostce niedostosowanej społecznie możliwego do osiągnięcia dla niej poczucia normalności, usprawnienia jej, uzbrojenia w wiedzę, umiejętności uzdalniające ją do pracy użyteczno-społecznej, a więc umożliwienie jej włączenia się w nurt otaczającego ją życia społecznego; opieka ------ wychowanie ------ nauka

3. (Pytka) odmiana procesu wychowawczego, który z jednostki wadliwie przystosowanej do wymogów życia społecznego czyni tę jednostkę zsocjalizowaną tzn. uspołecznioną, samodzielną i twórczą

CEL RESOCJALIZACJII - naprawa moralna, obyczajowa, kulturowa, etyczna

• Odmiana procesu wychowawczego, który z jednostki wadliwie przystosowanej do wymogów życia społecznego czyni tą jednostkę ponownie zsocjalizowaną tzn. uspołecznioną, samodzielną i twórczą; np. wychodzę z nałogu dla kogoś

WYCHOWANIE RESOCJALIZUJĄCE - świadomy, zaplanowany, zorganizowany proces polegający na następowaniu po sobie faktów wychowawczych, których istota polega na przywracaniu zaburzonej równowagi miedzy dążeniami jednostki resocjalizowanej do zachowania własnej autonomii z dążeniami społeczeństwa do podporządkowania jej własnym normom i wzorom zachowania, które są powszechnie akceptowane; np. terapia w ośrodkach dla narkomanów

Resocjalizacja	Wychowanie resocjalizacyjne
Jednostka wykolejona wskutek niekoniecznie zamierzonych wpływów środowiska na nowo chce pełnić konstruktywne role społeczne	Świadomy i zaplanowany proces działań wychowawczych

Część wspólna tych dwóch procesów (resocj. i wych. resocj.) - CEL (ukształtowanie osobowości wychowanka)

Część różnicująca - SPOSÓB OSIĄGNIĘCIA CELU (resocjalizacja nie jest zaplanowana)

Wychowanek sam musi chcieć się zmienić

POWODZENIE RESOCJALIZACJI ZALEŻY OD:

• od podmiotu

• od skuteczności stosowanych metod

• od stopnia podatności wychowanka na nasze oddziaływanie

• od przebiegu procesu wychowawczego

• od stanu psychofizycznego wychowanka i od stopnia jego zdemoralizowania

• od środowiska wych.

• od czasu trwania resocjalizacji

• od diagnozy

NORMA - prawidłowość, standard, powszechność, przeciętność, zwyczajność, zwyczaj, reguła, wzór, zasada, kanon

ZACHOWANIE NORMALNE - występuje u większości ludzi w zbliżonym wieku, wywodzących się z danego środowiska czy obszaru lokalnego

NORMALNOŚĆ - zgodność postępowania, zachowanie z powszechnie przyjętymi wzorami moralnymi, obyczajowymi, itd. Zgodność z oczekiwaniami społecznymi, standardami społeczno-kulturowymi

PATOLOGIA - nauka o cierpieniu (pathos - -cierpienie; logos - nauka); cierpienie jednostki i społeczeństwa

ZACHOWANIE PATOLOGICZNE

1. szkodliwość indywidualna i społeczna zjawiska

2. są to zjawiska zostające w opozycji w stosunku do przyjętych norm

3. zjawiska takie będziemy nazywali patologicznymi jeżeli będą występować masowo

PATOLOGIA SPOŁECZNA - (wg Podgóreckiego) ten rodzaj zachowania, ten typ instytucji, ten typ funkcjonowania jakiegoś systemu społecznego, czy ten rodzaj struktury jakiegoś systemu społecznego, który pozostaje w zasadniczej i nie dającej się pogodzić sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które w danej społeczności są akceptowane

KRYTERIA ZACHOWAŃ NORMALNYCH I PATOLOGICZNYCH

1. biologiczno-ekologiczne

1. prawidłowo rozwinięte i funkcjonujące zmysły (popędy)

2. zdrowe odżywianie; higiena

dążenie do zachowania własnej egzystencji, przetrwania w środowisku naturalnym czy społeczno-kulturowym

1. medyczno-psychiatryczne - stan doskonałego zdrowia w sensie fizycznym i psychicznym; zdrowa struktura osobowości o niezaburzonych funkcjach

2. psychologiczne - osoba mająca subiektywne poczucie szczęścia, samorealizacji; osoba, która potrafi utrzymać w równowadze stan psychiczny i emocjonalny

3. interakcyjne - umiejętność nawiązywania kontaktów interpersonalnych; przeciwstawienie się presji grupy nieformalnej

4. społeczne - zgodność postępowania, motywacji z powszechnie uznawanymi normami, oczekiwaniami społ.

5. pedagogiczne - dążenie do samo urzeczywistnienia samorozwoju, samowychowania i autonomii

PRZYCZYNY POWSTANIA ZACHOWAŃ PATOLOGICZNYCH

1. wpływ środowiska

2. rozwój cywilizacji

3. zmiany ekonomiczne i gospodarcze

4. upadek autorytetów

5. gwałtowne rozwarstwienie społeczne

6. upadek systemu wartości

ETYKA GLOBALNA JAKO KRYTERIUM OCENY PATOLOGII

EYTKA GLOBALNA:

• ostateczna norma, zasada

• wskazuje na to co jest patologiczne i szkodliwe

• ustala co to jest wartość

• zarządza tym System Kontroli Społecznej (policja, sądy itp.)

RELATYWNY CHARAKTER PATOLOGII (WÓDZ)

1. zjawiska patologiczne - to te, które są niezgodne z wzorami zachowań postaw zawartymi w systemach normatywnych społeczności

2. zjawiska patologiczne to te występujące w zwiększającym się nasilaniu

3. zjawiska patologiczne to te, które są dysfunkcjonalne tzn. mają wyraźnie zakłócający wpływ na poszczególne, istotne dla danej jednostki i społeczności elementy dokonujących się zmian społecznych

WG MALCA - patologia społ. jest wtedy gdy zaistniał fakt wywołania szkody przez dane zachowanie

Klasyfikacja szkód:

1. śmierć człowieka, osłabienie odporności jednostki (fizj. i psych.) wzrost zachorowalności i chorobowości, uszkodzenie ciała i nasilenie stresów

2. polegające na internalizacji wadliwych norm moralnych

3. straty w mieniu

WG JASIŃSKIEGO - patologiczne, to takie zachowania dewiacyjne, które spełniają 3 następujące warunki:

1. osiągnęły próg masowości

2. postrzegane przez społeczeństwo jako naruszające istotne normy, wartości i wzory i są potępiane przez społeczeństwo

3. szkodliwości w różnym sensie dla jednostki i społeczeństwa

patologia społeczna zawsze utożsamiana jest z czymś szkodliwym

dewiacja nie zawsze jest czymś złym; jest pojęciem szerszym

DEWIACJA wg Kwaśniewskiego

+ pozytywna (twórcza)	- negatywna (nietwórcza)
• geniusze	•alkoholicy
•służy określeniu zachowań naruszających	•narkomani
normy, które jednak służą rozwojowi	•prostytutki
społecznemu i pomyślności społecznej	•zawsze dotyczy zjawisk destruktywnych

NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE

Adaptacja - przystosowanie społeczne; przystosowanie się do środowiska zewnętrznego

Asymilacja - dopasowanie środowiska dla własnych celów

Niedostosowanie społeczne - niekontrolowane treści życia i działalności jednostki mają charakter:

• patologiczny

• aspołeczny

• niezgodny z powszechnie uznawanymi normami życia i obyczajowości

Proces dostosowania się społecznego rozpoczyna się gdy zaczyna działać w rodzinie

Charakteropatia (encefalopatia)

1. Przyczyny:

1. Bezpośredni wpływ (na skutek chorób: zapalenie opon mózgowych, Heine-Medina, gruźlica, tyfus, syfilis, żółtaczka) uszkodzenie układu nerwowego w sferze emocjonalnej , wolincjonalnej

2. Pośredni wpływ - towarzyszące trudności wychowawcze; dzieci charakteryzują się dodatkowo nadpobudliwością, zmiennością nastrojów, trudnością w skupieniu uwagi, niekonsekwencją, niesystematycznością

2. Objawy:

• zaburzenia motywacji

• skłonności do nałogów

• nieumiejętność zgodnego współżycia z innymi

• zmienność emocjonalna

• wzmożona drażliwość

• wybuchy wściekłości

• brak poczucia dystansu do starszych

• brak karności

• lenistwo

• wzmożona psychomotoryka (hiperkineza)

1. uszkodzenie lub zmiany w mózgu

2. nadmierna energia psychoruchowa

3. tendencja do wyładowywania się bez określonego celu

4. ruchy i działania są bezwolne i niezamierzone

5. chłód uczuciowy

6. huśtawka emocjonalna

3. Postępowanie resocjalizacyjne:

• adekwatne do upośledzenia

• dokładne wykrycie i diagnoza upośledzenia

• współpraca pedagoga z psych., psychi., pedagog. i rodzicami

• ukierunkowanie postępowania dziecka (ściśle określony cel)

• wzbudzanie motywacji

• wytwarzanie pozytywnych nawyków

• unikać kar i surowej dyscypliny jako środków wychowawczych

PODZIAŁ DEFINICJI NIEPRZYSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO (wykład)

1. Objawowe - symptomatologiczne

Niedostosowanie społeczne określa się za pomocą odwołania się do specyficznych objawów, symptomów o wskaźniku behawioralnym (M.Grzegorzewska, Z.Ostrihalska, N.Han-Ilgiewicz)

Z.Ostihalska

Za nieprzystosowanie społeczne uważa autorka te jednostki, które znajdują się w przewlekłym konflikcie z rzeczywistością lub wymogami społecznymi, który to konflikt spowodowany jest bądź ich anomaliami, niedostatecznymi zdolnościami, brakami charakterologicznymi, bądź wychowywaniem się w środowisku niezaspokajającym ich potrzeb zdrowotnych, intelektualnych czy kulturowych, moralnych bądź też łącznym występowaniem obu tych rodzajów przyczyn.

N.Han-Ilgiewicz

1. niedostosowanie do warunków (nieumiejętność akomodacji)

2. niedostosowanie do ludzi (nieumiejętność asymilacji)

3. niedostosowanie do norm

4. niedostosowanie do oranych celów i wartości

4 cechy jednostek niedostosowanych społecznie

1. przewaga impulsów działania popędowego nad działaniami przemyślanymi

2. opóźnienie emocjonalne

3. niedorozwój sfery inteligencji (rzadko)

4. niepokój i dręczące przekonanie, że z sytuacji nietrudnej nie ma wyjścia, które dałoby się pogodzić z normalnymi sposobami postępowania

antagonizm destruktywny- najczęstszy wskaźnik niedostosowania społecznego, jak również cecha charakterystyczna jednostek niedostosowanych społecznie; jest to wyraz konfliktu jednostki ze społeczeństwem i ich głównym celem jest destrukcja istniejącego w społeczeństwie ładu społecznego

Pytka

Objawy i symptomy niedostosowania społecznego:

• kłamstwo

• lenistwo

• nieposłuszeństwo

• werbalna agresja (wulgarność)

• ucieczki z domu

• konflikty z otoczeniem

• pasożytnictwo społeczne

• wagary

• różne formy agresji antyspołecznej (+autoagresja)

• uzależnienia

• uczestnictwo w gangach

• działalność przestępcza

1. Teoretyczne - charakteryzują się tym, iż wskazują na psychologiczne i społeczne mechanizmy powstawania zachowań niezgodnych z normami i wartościami. W tych definicjach występują pojęcia teoretyczne wynikające z ogólnej teorii niedostosowania społecznego (motywacja, osobowość, postawy, rola społeczna, normy, wartości, sumienie); Cz. Czapów, O. Lipkowski; M. Przetacznikowa

1. Cz.Czapów - krańcowe nasilenie pewnego stanu osobowości ujmowane w sposób dynamiczny. Jest miara nasilenia negatywnych lub osłabienia się, pozytywnych zdarzeń wyznaczających status społeczny człowieka. Są to zdarzenia powiązane ze sobą zależnościami przyczynowo-skutkowymi i zależą od antagonistyczno-destrukcyjnych wpływów środowiska jak i czynników determinujących podatność na te wpływy.

2. Przetacznikowa - niedostosowanie społeczne jest najbardziej nasiloną fazą zaburzeń w zachowaniu jednostki, która charakteryzuje się silnymi i trwałymi zakłóceniami relacji interpersonalnych utrudniającymi lub uniemożliwiającymi osobnikowi normalne współżycie z innymi ludźmi. Przejawia się to w nieprzestrzeganiu norm moralnych i społecznych obowiązujących w środowisku i ma charakter trwałej postawy

1. Operacyjne

1. Pytka - zjawiskami wskazującymi na nieprzystosowanie społeczne ludzi są ich zachowania, które pozostają w jaskrawej i niedającej się pogodzić sprzeczności z powszechnie uznawanymi normami i oczekiwaniami społ. Negatywnymi konsekwencjami tych zachowań w skali makrospoł. są zaburzenia w funkcjonowaniu systemu społecznego wyrażające się w wyraźnych stratach moralnych i materialnych społeczeństwa. W skali mikro negatywnymi konsekwencjami tych zachowań są ograniczenia autonomii osobistej, zagrożenie bezpieczeństwa poszczególnych jednostek. Są to więc wszelkie negatywne REAKCJE jednostek na wymogi i nakazy zawarte w przypisanych im konstruktywnych rolach społ

1. Administracyjne - od strony bezradność środowiska wychowawczego wobec jednostki sprawującej trudności wychowawcze oraz od strony niedostosowania środowiska do potrzeb i aspiracji oraz poziomu rozwoju dziecka zaburzonego, wobec którego należy zastosować metody i środki wychowawcze

1. MEN - szczególny stan jednostki znajdującej się pod presją rozmaitych czynników środowiskowych; stanem, który powiązany jest układem postaw i motywacji, które wyrażają się w reakcjach niezgodnych z realizowaniem przez jednostkę konstruktywnych ról społecznych

2. Światowy Zw. Instytucji Opieki nad Dziećmi i Młodzieżą - zespół wszystkich nieletnich wymagających specjalnych metod wychowawczych, metodyczno-psychologicznych i medycznych, tych wszystkich, wobec których z jednej strony pracodawca i urzędy publiczne muszą zastosować metody specjalne, z drugiej zaś strony wychowawcy muszą się uciekać do sposobów specjalnych i pośredników. Jest to zespół tych wszystkich dla których trzeba czegoś innego niż dla zespołu innych

TYPOLOGIE NIEPRZYSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO

1. WG CZAPÓWA - 3 typy; kryterium i etiologia

1. zwichnięta socjalizacja (manifestowanie nieprzystosowania); przyczyny: niezaspokojenie potrzeby emocji, odtrącenie emocji, niewłaściwa opieka rodzicielska, złe postawy rodzicielskie; formy manifestowania - bunt, agresja, apatia

2. demoralizacja (negacja wartości i norm powszechnie akceptowanych; przewartościowanie tych wartości); jednostka dostaje się pod wpływ nowej obyczajowości i kultury

3. socjalizacja podkulturowa - pełna identyfikacja jednostki z wartościami i normami podkultury (negatywnej) internalizacja norm i wartości podkulturowych z odrzuceniem norm i wartości ogólnospołecznych

1. WG SULIVAN, GREUT kryterium: jakość stosunków interpersonalnych, jakie utrzymuje jednostka z osobami danego otoczenia

1. Aspołeczni - postrzega innych jako teren potrzebnej eksploatacji; nie są w stanie przewidzieć zachowań innych wobec siebie; nie potrafią kontrolować zachowania i reagują złością i agresją w sytuacjach niepewności a nawet w sytuacjach lekkiego zagrożenia; są impulsywni

2. Konformiści - dwulicowość, manipulują innymi dla zysków, cechuje ich serwilizm (wazeliniarstwo)

3. Neurotycy - lęk, poczucie niemocy, bezradności, zaniżenie poczucia własnej wartości i samooceny

1. WG QUAYA - typologia zróżnicowanego oddziaływania zależnego od cech osobow. itp.

Na skłonność jednostki do przestępczej działalności mają wpływ 4 płaszcz:

1. zbiór postaw, opinii i właściwości zachowania, które wyrażają w braku uspołecznienia i emocjonalnych związkach z innymi ludźmi

2. złośliwość i agresywność zachowania połączona z poczuciem winy, leku, nieszczęścia i kłopotu

3. akceptacja standardów wartości i sposobów zachowania, które pozostają w sprzeczności z prawem i zasadami moralnymi społeczeństwa a dostosowane są do podkultury przestępczej

4. nieadekwatność, niedojrzałość i ogólna nieumiejętność sprostania bardziej złożonym zadaniom

Na podstawie tych płaszczyzn wyróżnia typy ze względu na dominacje tych cech

1. od do1 płaszcz.

TYP NIEADEKWATNY, NIEDOJRZAŁY

Leniwy, nieuważny, nie przejawia zainteresowania światem zew., zachowania infantylne, niedojrzałe, bardzo łatwo ulegają wpływom otoczenia, oporni lub nadmiernie ulegli wobec dorosłych

Metoda resocjalizacyjna: wytworzenie nawyków moralnych, stała konstruktywna aktywność, pobudzać do aktywności

2. od do 2 płaszcz.

TYP NEUROTYCZNO-KONFLIKTOWY

Lęk, depresja, kompleks niższości, nieustanne poczucie winy; mówią o swoich problemach psychicznych, skrucha po przestępstwie, ale brak wyciągnięcia z tego konsekwencji

Metody resocjalizacyjne: terapia indywidualna, rozmowy, kierować aktywność na zad. wypływające z zew.(nie tylko dla siebie ale dla innych

3. od do 3 płaszczyzny

TYP NIEZSOCJALIZOWANY - AGRESYWNY (PSYCHOPATYCZNY)

Złośliwość, agresywność, duże zapotrzebowanie na podniety, szybkie nudzenie zadaniami; duże skłonności do manipulowania innymi ludźmi i wykorzystują bez skrupułów

Metody resocjalizacyjne: surowa, autorytarna dyscyplina, oceniać sprawiedliwie, zorganizować codzienny pobyt w placówce

4. od do 4 płascz.

TYP ZSOCJALIZOWANY W OBRĘBIE POKULTURY

Nie zdradzają problemów natury emocjonalnej, duże skłonności do przynależności

Metody resocjalizacyjne: surowa i konsekwentna dyscyplina, obniżyć atrakcyjność grupy

PRZEBIEG WYKOLEJENIA SPOŁECZNEGO WG CZOPÓWA

1. Wystąpienie u jednostki poczucia odtrącenia emocjonalnego, niezaspokojenie potrzeb eocjon. Reakcje antyspołeczne: agresja, bunt, brak koncentracji, wrogość, brak cierpliwości.

2. Utrwalenie i nasilenie wrogich reakcji wobec osób znaczących, brak ekspresji uczuć. Szukanie możliwości realizacji tych potrzeb emocjonalnych poza domem, wagary, ucieczki z domu, alkohol, narkotyki, wykroczenia, sekty.

3. Autonanizowanie się w działalność antagonistyczno-destrukcyjną, mafia, gangi, sekty; grupowa działalność antyspołeczna.

4. Wejście w konflikt z prawem.

PRZYCZYNY TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZYCH

1. RODZINA

1. Funkcje

• prokreacyjna (chęć do posiadania i wyprodukowania dziecka)

• opiekuńcza (zaspokajanie podstawowych potrzeb dziecka)

• ekonomiczna (stałość ekonomiczna)

1. Czynniki powodujące trudności wychowawcze

• niepełna struktura rodziny (rozbicie przez śmierć, porzucenie, rozwód, chorobę, ciągłą nieobecność)

• zła sytuacja ekonomiczna rodziny (ubóstwo)

• bezrobocie

• bezdomność

• patologia rodziny

• niskie albo brak wykształcenia

• wielodzietność

• warunki ekonomiczne (pogorszenie statusu ekonomicznego)

• zmiana hierarchii wartości w Państwie

• błędne metody wychowawcze (autokratyczne, liberalne, niekonsekwentne)

• zły stan psychiczny rodziców

• błędne postawy rodzicielskie

1. SZKOŁA

1. Czynniki związane z funkcjonowaniem systemu szkolnego odgrywające istotną rolę w pogłębianiu trudności wychowawczych i przystosowawczych

• przeludnienie w klasach

• przeładowanie programu nauczania

• zadaniowy charakter zdobywanej w szkole wiedzy

• brak pomocy dla najsłabszych uczniów

• narkomania w szkołach

• przemoc rówieśnicza

• niewłaściwe postawy nauczycieli

• nieodpowiednie metody pracy nauczycieli

• baki kwalifikacji zawodowych

• złe funkcjonowanie godz. wych.

CELE RESOCJALIZACJI

• odrzucanie zachowań antagonistyczno-destrukcyjnych

• uruchomienie prawidłowych mechanizmów socjalizacyjnych, prospołecznych

• naprawa moralna, etyczna, kulturowa, obyczajowa

• ukształtowanie w odpowiedni sposób mechanizmów kontroli wewnętrznej, czyli sumienia

• kształtowanie odpowiedzialności

PRZEBIEG PROCESU RESOCJALIZACJI

Prawidłowy przebieg oddziaływania procesu resocjalizacji powinien składać się z 4 etapów:

1. nawiązanie kontaktu wychowawca-wychowanek

• zapoznanie z nakazami, zakazami, regulaminem placówki

• próba wzbudzenia zaufania i okazanie chęci pomocy

• diagnoza osobowości wychowanka

• ustalenie metod (postępowanie resocjalizacyjne); należy wziąć pod uwagę poziom rozwoju psychicznego, osobowość, motywacje, możliwości

• stwarzać możliwości realizacji, dążenia do sukcesu w tych dziedzinach, w których może się analizować

Kulminacją ma być dążenie do tego by wychowanek SAM dążył do realizowania pozytywnych a odrzucania negatywnych zachowań

1. uruchomienie sumienia (mechanizm kontroli wew.)

• stworzenie sytuacji konfliktowych by wychowanek mógł wybrać

• pokazanie problemu i danie mu do rozwiązania

• stworzenie jak najwięcej warunków do analizy zachowania i rozwiązywania problemów

• stopniowanie trudności

• stosowanie wzmocnień (kary i nagrody)

Kulminacją ma być: wybór zachowań pozytywnych a odrzucanie negatywnych ma być naturalnym odruchem

1. sprawdzenie czy sumienie funkcjonuje prawidłowo

• poprzez danie mu większej swobody i autonomii

• całkowite umoralnianie wychowanka

• zmniejszamy kontrolę

1. autonomizacja wychowanka

• pokazujemy mu inne autorytety i osoby zsocjalizowane (rówieśnik po takich przejściach)

ZASADY RESOCJALIZACJI

1. indywidualizacja

2. akceptacji

3. zrozumienia (przyczyn postępowania)

4. poznania

5. wytworzenia sprzyjającego klimatu w grupie wychowawczej (poczucie bezpieczeństwa w grupie, tolerancja)

6. systematyczności (planowo, konsekwentnie i systematycznie realizować procesy wychowawcze)

Przyczyny rozpadu związków:

• niewierność

• alkoholizm

• znęcanie

• zła sytuacja mieszkaniowa

• niedobór seksualny

• dłuższa nieobecność rodzica

Przyczyny zaburzeń wychowawczych:

• wychowanie autorytarne

• wychowanie bezstresowe

• wychowanie nieuzasadnione

Złe postawy rodzicielskie:

• zaniedbanie

• odtrącenie emocjonalne

• unikanie

• nadopiekuńczość

• nadmierne wymagania

• zatracanie się starych pozytywnych wartości

Negatywne czynniki występujące w szkole wpływające na zaburzenia rozwojowe:

• przeładowanie programu

• przeludnienie w klasie

• nieprzygotowana kadra nauczycielska od strony wychowawczej

• brak współpracy nauczycieli z rodzicami

• przedmiotowe traktowanie uczniów

ASPOŁECZNI

1. Opis

• egocentryczny w myśleniu i działaniu

• ubogie relacje z rówieśnikami i dorosłymi

• postrzeganie siebie w kategoriach negatywnych

• słaba kontrola nad popędami

• nieopanowany, impulsywny

• brak aktywności w osiąganiu celów

• zachowania agresywne na frustracje

• innych postrzegają jako teren potencjalnej eksploatacji bez ograniczeń (są typowymi egoistami)

• nie są w stanie przewidzieć zachowania innych osób wobec siebie

• w sytuacjach lekkiego zagrożenia potrafią być agresywni

• inni są dla nich zaspokajaczami bądź narzędziami

• nie dostrzegają związku między własnymi zachowaniem a uczuciami i reakcjami innych ludzi

2. Etiologia

• niedorozwój samokontroli

• nie potrafi się przeciwstawić presjom popkultury

1. Różnice między aspołecznym agresywnym i aspołecznym pasywnym

Agresywny	Pasywny
- niewrażliwy na dezaprobatę	- wrażliwy na potępienie społeczne
- reaguje agresją	- uskarżanie się
	- wycofywanie się
	- stawianie biernego oporu

4. Zalecenia resocjalizacyjne

1. Cele

• zmiana percepcji na bardziej realistyczną (osób z otoczenia)

• postrzeganie związku między jego potrzebami a potrzebami innych osób

• wzrost poziomu samokontroli

1. Pożądane środowisko

• tolerancyjne, wyrozumiałe, cierpliwe

• nieizolowane od grup rówieśniczych

1. Wychowawcy

• wyraźne sprecyzowanie wymagań, stopniować je i nie egzekwować ich rygorystycznie

1. Procedury resocjalizacyjne

• techniki wychowawcze werbalizujące własne problemy, identyfikujące i nazywające je

5. Pożądane cechy wychowawców

• spokój, umiejętność zachowania kontroli nad podopiecznymi, opanowanie, zaradność, tolerancyjność i cierpliwość, skłonność do zażyłości w kontaktach interpersonalnych

KONFORMIŚCI

Manipulują swoim konformizmem w celu uzyskania pewnych nagród, korzyści. Często potrafią utaić wewnętrzny niepokój, aby zaspokoić potrzeby. W sytuacjach barku kontroli zew. postępują zgodnie z własnymi upodobaniami, przekonaniami. Ich cechą podstawową jest dwulicowość, serwilizm (wazeliniarstwo). Nieustannie potrzebują aprobaty społecznej, sztywno trzymają się raz wyuczonych sposobów zachowania. Swoje problemy emocjonalne wiążą z lekiem przed odrzuceniem bądź niesprostaniem.

Typologia:

1. niedojrzały

2. podkulturowy

3. manipulator

ad.1.

• zaniżona samoocena

• nieustanna potrzeba aprobaty społecznej

• problemy adaptacyjne - podłoże emocjonalne

• lęk przed odrzuceniem

• obawa przed niesprostaniem wymogom społecznym

• wycofanie w sytuacjach trudnych

techniki manipulacyjne

• przekupywanie partnera swoją uległością

• szantaż, zastraszenie

zalecenia resocjalizacyjne

• wzrost poziomu samooceny

• redukcja lęku przed wchodzeniem w interakcje społeczne

• wzmocnienie procesów identyfikacyjnych z osobami dorosłymi (autorytetami)

• pełnić rolę np. centralną w małych grupach społecznych

• poczucie bezpieczeństwa w grupie społecznej

• przebywanie z innymi konformistami niedojrzałymi

• jasność wymagań dotyczących zachowań jednostki wobec wychowawcy oraz ochronno-opiekuńczy jej charakter

• wykorzystanie techniki odgrywania ról !

cechy wychowawcy:

• odporność na identyfikację z wychowankiem

• powściągliwość werbalna

• powstrzymywanie się od komentarzy

• bezinteresowność

ad.2.

• makiawelistyczne przekonania

• lęk przed nieskutecznym manipulowaniem

• pozorna moralność

• krańcowa uległość wobec grupy

• zachowania antyspołeczne stanowią integralną część osobowości

• motywy poszukiwania aprobaty wśród rówieśników

• silna potrzeba materialna i dążenie do niej

• dążenie do uniezależnienia się od dorosłych

• zwierzanie uważa za słabość

• unika głębszych związków empatycznych (choć zachowaniem demonstruje swoje pragnienia)

zalecenia resocjalizacyjne

• redukcja obawy przed wchodzeniem w związki emocjonalne z innymi ludźmi

• pogłębianie kontaktów i związków uczuciowych z dorosłymi

• akceptacja emocjonalna środowiska

• zadania im stawiane - zgodnie z ich zainteresowaniami

• indywidualny tok zajęć

• zdecydowana, silna i dyscyplinująca kontrola wychowawcza

• jak najwięcej wzmocnień psychicznych

cechy wychowawców:

• silnie kontrolujący

ad.3.

• zadowolony ze swego życia

• przecenia możliwości własnego wpływu na cudze zachowania

• jeżeli mu się nie udaje manipulować to zmienia (modyfikuje) sposób manipulacji

• manipulacja służy mu do zaspokojenia własnych celów

• kryzys lub załamane związane jest ze złym opanowaniem techniki manipulacyjnej

• przestępstwo - obce jego naturze

• rzadko kiedy identyfikuje się z grupami przestępczymi

• postrzega się jako: cynika, zręczną, silną i zrównoważoną osobę w kontaktach interpersonalnych

• odrzuca potrzebę zależności

• związki emocjonalne traktuje jako przejawy słabości

zalecenia resocjalizacyjne:

• redukcja lęku przed kontaktami interpersonalnymi

• stymulująca rola środowiska w kontaktach interpersonalnych

• przydzielanie mu prac wymagających krótkotrwałych kontaktów z innymi ludźmi

• kontrola wychowawcza powinna być silna, ale empatyczna, nasycona elementami opieki

• jasno sprecyzowane i egzekwowane wymagania

• wspólna praca z konformistami podkulturowymi

• terapia indywidualna

cechy wychowawców:

• skłonność do narzucania ograniczeń

• trzymanie dystansu

• pewność siebie granicząca z agresywnością

• analityczność autokrytycyzm

NEUROTYCY

Cechą charakterystyczna tych osób to LĘK. Maja zaniżone poczucie własnej wartości, samooceny. Lęk bierze się z poczucia niesprostania, bezradności, bezmocy. Takie osoby dążą do natychmiastowego eliminowania lęku poprzez zachowania agresywne bądź tłumienie go wewnątrz.

DIAGNOZA RESOCJALIZACYJNA

CEL - dokładne poznanie struktury osobowości wychowanka

• rozpoznanie specyfiki zachowań wychowanka

• stopień jego demoralizacji

• podatność na oddziaływania

• ile możliwości jest w jego postawach

• dokładne poznanie antagonizmu-destruktywnego

Etapy diagnozy resocjalizacyjnej

1. diagnoza konstatująca

• sformułowanie problemu badawczego

• rodzaj, charakter zaburzeń (określamy)

• staramy się wykryć mechanizmy psychologiczne, społeczne, które mogły doprowadzić do zaburzeń

• określamy, jakiego typu zaburzenia w zachowaniu podopiecznego dominują

• pełen (możliwe) opis istniejącego stanu rzeczy i konkluzja dotycząca podjęcia działania interwencyjnego i podtrzymania się od tego działania

2. diagnoza ukierunkowująca (projektująca)

• sformułowanie hipotez, postulatów dających podstawy do działalności resocjalizacyjnej i profilaktycznej

• optymalizacja projektu działalności (wybór najlepszej metody i środka działania); bierzemy pod uwagę opisując: a) nasilenie zachowań (negat), b) ich specyfika,
  c) stadium badanego zjawiska, d) tendencje rozwojowe zjawiska

• ustalenie ewentualnych strat i zysków przy wyborze określonych rozwiązań

3. diagnoza weryfikująca

• sprawdza prawdziwość uzyskanego obrazu diagnozy

• weryfikuje prawidłowość rozwiązań, które wdrożono do realizacji

DIAGNOZA RESOCJALIZACYJNA - rozpoznanie interesującego nas stanu rzeczy, co, do którego istnieje ewentualność postępowania interwencyjnego

Elementy diagnozy (trafnego procesu diagnozy)

1. rozpoznanie (wnikliwe) elementów strukturalnych, mechanizmów funkcjonowania badanego stanu, zjawiska, jednostki

2. ustalać właściwe dla danego typu zaburzeń metody postępowania

3. ustalenie metod, środków pozwalających na sprawdzenie efektów oddziaływania

4. wskazanie możliwych modyfikacji w postępowaniu korekcyjnym

Cele diagnozy resocjalizacyjnej

1. wyjaśniający jakiś stan rzeczy

2. prognostyczny (na ile zastosowane przez nas metody, środki, itp. mogą się okazać skuteczne)

3. projektujący przyszłe stany i wskazujący środki pozwalające na realizację tych projektowanych stanów

Techniki diagnozy resocjalizacyjnej

1. obserwacja

2. wywiad

3. eksperyment

4. testy

5. skale

6. ankiety

7. badanie dokumentów

8. analiza treści

9. techniki projekcyjne (werbalne i niewerbalne)

MODELE DIAGNOZY RESOCJALIZACYJNEJ

1. behawioralny

2. interdyscyplinarny

BEHAWIORALNY

Przedmiot:

• eliminacja zachowań uznanych za niepożądane lub niewłaściwe

• zachowania antyspołeczne jednostki

Celem:

• wykrywanie tego, jaki bodziec wpływa na jakie zachowanie

• wykrywanie czynników wpływających na zmiany zachowania jednostki lub grupy społecznej

Założenie: istotą nieprzystosowania społecznego jest samo zachowanie jednostki a nie mechanizmy psychologiczne ani rola społeczna jakie pełni jednostka

Model behawioralny opiera się w związku z tym założeniem na teorii uczenia się. Dlatego resocjalizacja wg tego modelu jest rozumiana głównie jako proces wygaszania lub zapominania wyuczonych uprzednio stereotypów behawioralnych.

Terapia behawioralna:

• nastawiana jest na modyfikacje zachowań społecznych, które przynoszą jakieś szkody, straty, zagrożenia (niewłaściwe zachowanie)

• istotą terapii behawioralnej jest poznanie złożoności mechanizmów psychologicznych zachowań człowieka

• w związku z tym, że model terapii behawioralnej opiera się na teorii uczenia się, która zakłada, że zachowania ludzkie są wyuczone, również zachowania dewiacyjne są wyuczone

Oddziaływanie terapeutyczne:

• celowe manipulowanie czynnikami nagradzającymi i karzącymi aby w efekcie kumulacji w odpowiednich sekwencjach czasowych doszło do eliminacji zachowań niepożądanych poprzez aktywne wygaszanie

• z podopiecznym:

• nie należy przyjmować postawy dyktatora

• pozwalać na dokonywanie wyborów

• formułując wymagania uwzględnić:

• ściśle określony zakres wymagań

• precyzyjnie sformułowane

• nie wymagać zbyt wiele

• uzasadniać własne wymagania lub propozycje

• nie dostarczać mu sprzecznych informacji o sobie

• osobisty charakter w stosunkach interpersonalnych (dążenie do nawiązania więzi emocjonalnych

• należy pozwalać na wyrażanie negatywnych uczuć (będący skutkiem frustracji), jednocześnie uczuć tzw. odraczania reakcji agresywnych gratyfikujących podopiecznego

• wzmacniać odporność psychiczną wychowanka na stresy

• niewskazane jest zrywanie konfliktów z wychowankiem gdy zachowa się niepoprawnie lub agresywnie, lecz dać mu szansę na naprawę szkód

INTERDYSCYPLINARNY

Przedmiot: zachowania (tak jak w behawioralnej), ale także przede wszystkim mechanizmy regulacji zachowania człowieka w danych warunkach społecznych, które prowadzą do zaburzeń przystosowania społecznego

Model tej diagnozy obejmuje:

1. określa intensywność niewłaściwych postaw

2. identyfikacja stopnia wadliwości ról społecznych

3. wskazanie niekorzystnych hipotecznych czynników zwiększających prawdopodobieństwo konfliktu jednostki z normami społecznymi

4. ocena wielkości zagrożenia społecznego (ze strony jednostki)

USTAWA O POSTĘPOWANIU W SPRAWACH NIELETNICH

26 października 1982 - uchwalona

Cele: (w preambule)

1. zapobieganie demoralizacji i przestępczości nieletnich

2. wzmacnianie funkcji opiekuńczo-wychowawczej rodzin nieletnich

3. stwarzanie optymalnych warunków powrotu do normalnego życia nieletnim, którzy pozostają w konflikcie z normami prawnymi i społecznymi

4. wzmacnianie poczucia odpowiedzialności rodzin za wychowanie nieletnich

Osoba nieletnia (def)

3 kategorie nieletnich:

1. osoby, które nie ukończyły 18 roku życia (przepisy w zakresie postępowania w sprawach o czyny karalne)

2. młodzież 13-17 rok życia (przepisy w zakresie postępowania w sprawach o czyny karalne)

3. górna granica 21 rok życia (przepisy w zakresie wykonania środków wychowawczych lub poprawczych)

Sąd rodzinny:

• sprawy dotyczące postępowania wobec nieletnich

• są to działania związane albo z przejawami demoralizacji nieletniego, albo w przypadku gdy nieletni dopuścił się popełnienia czynu karalnego

Zasady postępowania:

• dobro nieletniego jest dobrem najwyższym

• indywidualizacji

W postępowaniu sądowym z nieletnim bierzemy pod uwagę:

• osobowość nieletniego

• wiek

• stan zdrowia

• stopień rozwoju psychicznego i fizycznego

• cechy charakteru

• zachowanie się

• przyczyny i stopień demoralizacji

• charakter środowiska i warunki wychowania nieletniego

Środki działania wobec nieletnich:

• wychowawcze

• poprawcze

Kogo i kiedy sąd może orzec o umieszczeniu w zakładzie poprawczym:

• w stosunku do nieletniego, który dopuścił się popełnienia czynu karalnego

• jeśli przemawiają za tym: wysoki stopień demoralizacji nieletniego, okoliczności i charakter czynu i gdy inne środki wychowawcze okazały się nieskuteczne lub nie rokują resocjalizacji nieletniego

Przepisy dotyczące umieszczenia nieletnich uzależnionych lub chorych psychicznie

W razie stwierdzenia u nieletniego, który popełnił czyn karalny, niedorozwoju psychicznego, choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności psychicznych, bądź nałogowego używania alkoholu lub innych środków, Sąd Rodzinny może orzec umieszczenie nieletniego w szpitalu psychiatrycznym lub innym odpowiednim zakładzie leczniczym

4 podstawowe etapy postępowania sądowego z nieletnimi:

1. postępowanie wyjaśniające

2. postępowanie rozpoznawcze

(można prowadzić w trybach:

1. tryb opiekuńczo-wychowawczy

2. leczniczy

3. !

1. postępowanie wykonawcze

2. postępowanie odwoławcze

ad.1.

Cel: czy istnieją okoliczności świadczące o demoralizacji nieletniego i czy został rzeczywiście popełniony czyn karalny oraz czy zachodzi potrzeba zastosowania przez nieletniego środków przewidzianych w ustawie

1. zbieranie danych o osobie nieletniego (warunki wychowawcze, zdrowotne, bytowe)

2. gromadzenie i utrwalanie dowodów

Można umieścić nieletniego w policyjnej izbie dziecka (do 48 godzin jednorazowo)

ad.2.

Cel:

• określić dokładnie zarzucany czyn, ze wskazaniem czasu, miejsca, skutków i okoliczności popełnienia czynu,

• wskazuje się przepisy ustawy pod który zarzucany czyn podpada,

• zbieranie danych o uprzednio stosowanych wobec nieletniego środkach wychowawczych i poprawczych,

• gromadzenie dowodów.

ad.3.

Cel: skierowanie, doprowadzenie i praktyczne zastosowanie (realizowanie) środka wychowawczego.

KURATOR

Zadania kuratora:

1. administracyjne

• sprawowanie oznaczonego przez sąd nadzoru kuratorskiego

• przygotowywanie wykonawczych postanowień sądu

2. w stosunku do podopiecznego

• przeprowadzanie wywiadów środowiskowych

• przyjmowanie sprawozdań ustnych lub pisemnych od osób do nich zobowiązanych

• mierzący przegląd korespondencji

• podejmowanie czynności o charakterze interwencyjnym

• postępowanie korekcyjne, wychowawcze

• prowadzenie indywidualnego przypadku wg ustalonego planu

3. zapobieganie przestępczości

• organizowanie doradztwa wychowawczego i prawnego

• inspirowanie i współrealizowanie programów zapobiegających ubóstwu i biedzie

• inspirowanie i realizowanie programów edukacyjno-profilaktycznych w środowisku lokalnym

• podejmowania działania wspierającego rodzinę

• wzbogacanie środowiska w instytucje pomocy stałej i okresowej

Formy działalności kuratora:

1. system kontrolny (polega na opracowywaniu systemu nacisku)

2. casework (polega na realizacji zadań resocjalizacyjnych w warunkach środowiska półotwartego)

3. opieka aktywizująca (szeroka współpraca kuratora ze środowiskiem)

Etapy pracy resocjalizacyjnej kuratora:

• ustalenie sytuacji wyjściowej (diagnoza)

• stan pracy resocjalizacyjnej

• realizacja planu pracy resocjalizacyjnej

• działania etiotropowe (usuwanie przyczyn zaburzeń w zachowaniu)

• działania ergotropowe (stosowanie działań, których celem będzie wzmacnianie zachowań będących konkurencją dla zachowań destrukcyjnych)

• działania semiotropowe (wzmacnianie rezultatów działań resocjalizacyjnych osiągniętych w toku działań ergotropowych i ponowne ukazanie szkodliwości działania nieletniego)

Kuratorskie ośrodki pracy z młodzieżą:

Instytucje resocjalizujące o charakterze otwartym działające w miejscu zamieszkania nieletniego (Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 kwietnia 1983)

Funkcje:

• opiekuńczo-wychowawcza

• dydaktyczna

• profilaktyczno-kompensacyjno-resocjalizacyjna

• integracyjno-społeczna

Zadania:

• prowadzenie zajęć dydaktyczno-wychowawczych

• współdziałanie z rodzicami, szkołami, zakładami pracy

• stosowanie indywidualnej pracy wychowawczej

• kierowanie na badania specjalistyczne

• kontrolowanie wyników nauki (pomoc)

Rodziny zastępcze (typy):

• rodziny zastępcze spokrewnione z dzieckiem w stopniu pozwalającym na powstanie obowiązku alimentacyjnego (bracia, siostry lub dziadkowie)

• spokrewnione z dzieckiem, ale z uwagi na dalszy stopień pokrewieństwa nie zobowiązane do alimentacji

• rodziny zastępcze obce w stosunku do dziecka

Pierwszym dokumentem prawnym dotyczącym rodzin zastępczych w Polsce było pismo ogólne Ministerstwa Opieki Społecznej z dnia 10 kwietnia 1930 roku

Aktualnie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 stycznia 1979 roku

1

---