PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG - VAT

Istota podatku od towarów i usług

Podatek od towarów i usług, zwany podatkiem VAT (z łaciny Value Added Tax), to podatek wielofazowy, obliczany jest od wartości netto. Obciąża on każdą fazę obrotu towarami i usługami. Podatek VAT obciąża tylko wartość dodaną (nowotworzoną) w danej fazie obrotu.

Istota podatku VAT polega na jego:

• powszechności - oznacza to, iż opodatkowaniu podatkiem VAT podlega obrót bez względu na to czy odbywa się w sferze produkcyjnej (surowce, materiały), czy w sferze konsumpcyjnej (wyroby gotowe). Podatek ten obejmuje wszystkie podmioty dokonujące czynności opodatkowane,

• wielofazowości - oznacza obciążenie tym podatkiem każdej sprzedaży, we wszystkich fazach obrotu towarem lub usługą, poczynając od sprzedaży dokonywanej przez producenta poprzez hurtownika lub pośrednika, a kończąc na detaliście. Wielofazowość podatku VAT nie oznacza kumulacji podatku, z uwagi na to, iż podatek VAT jest obliczany od wartości netto towaru lub usługi (bez podatku), zaś wpłata podatku na każdym szczeblu ma charakter jedynie różnicowy

( różnicy między podatkiem należnym a naliczonym ).

W kolejnych fazach obrotu podatkiem obciążana jest wyłącznie wartość dodaną, czyli przyrost wartości towarów lub usług powstałych w danej fazie produkcji lub dystrybucji towarów lub usług. Podatnik za podstawę opodatkowania przyjmuje całą wartość netto sprzedawanego przez siebie towaru i od tej wartości oblicza kwotę należnego podatku następnie od kwoty podatku należnego potrąca kwotę podatku, jaką musiał uiścić w cenie zakupionego przez siebie towaru. W wyniku dokonanego obliczenia podatnik oblicza kwotę podatku, którą jest obowiązany wpłacić do urzędu skarbowego. W rzeczywistości to konsument finalny ponosi cały ciężar podatku VAT, który wcześniej przez wszystkich biorących udział w jego produkcji i dystrybucji został już zapłacony do urzędu skarbowego,

• potrącalności - podatek, który został naliczony przy zakupie dóbr i usług jest podstawą do pomniejszenia podatku należnego od sprzedaży w rozliczeniu z urzędem skarbowym.

Przedmiotowy zakres opodatkowania podatkiem VAT

Przedmiot opodatkowania jest jednym z podstawowych elementów podatku, gdyż określa, która z czynności wykonywana przez podatnika jest „interesująca” dla danego podatku.”

Wykonanie czynności będącej przedmiotem opodatkowania wiąże się z obowiązkiem uiszczenia podatku. Zakres czynności stanowiących przedmiot opodatkowania podatkiem VAT określany został w art.2 ustawy o VAT. „W świetle uregulowań zawartych w tym artykule podatkowi podlegają dwie podstawowe sfery działalności gospodarczej

• sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

• export i import towarów i usług,

Ustawa do przedmiotu opodatkowania zalicza również czynności nie mające bezpośrednio charakteru sprzedaży, a które dla celów podatku VAT traktowane są na równi ze sprzedażą. Zalicza się do nich:

• „świadczenie usług oraz przekazanie lub zużycie towarów na potrzeby reprezentacji

albo reklamy,

• przekazanie przez podatnika towarów oraz świadczenie usług na potrzeby osobiste

podatnika, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich

domowników, członków organów stanowiących, osób prawnych, członków

stowarzyszenia, a także zatrudnionych przez niego pracowników oraz byłych

pracowników,

• zmiany towarów, zmiany usług oraz zmiany usług na towar i towaru na usługę,

• wydanie towarów lub świadczenie usług w zamian za wierzytelności,

• wydanie towarów lub świadczenie usług w miejsce świadczenia pieniężnego,

• dostarczenie produktów rolnych na podstawie umowy kontraktacji,

• darowizny towarów,

• świadczenie usług bez pobrania należności,

• wydanie towarów lub świadczenia usług w zamian za czynności nie podlegające opodatkowaniu

• towary własnej produkcji oraz towary, które po nabyciu nie zostały odsprzedane

w przypadku :

- rozwiązania spółki prawa cywilnego lub handlowego nie mającej osobowości prawnej,

- zaprzestania przez podatnika będącego osoba fizyczną wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, obowiązanego do zawiadomienia właściwego organu o zaprzestaniu wykonywania działalności gospodarczej.

Jak wynika z powyższego, opodatkowaniu podlegają zarówno czynności nieodpłatne jak i odpłatne. Cechą wspólną związaną z ich opodatkowaniem jest to, że po stronie obdarowanego(usługobiorcy) nie występuje podatek naliczony, a po stronie przekazującego (dobroczyńcy) usługodawcy występuje natomiast podatek należny.

Kryterium przesądzającym o opodatkowaniu nie jest fakt prowadzenia działalności gospodarczej lecz wykonywanie czynności opodatkowanych podatkiem VAT. Czynności, które nie są wymienione w ustawie VAT, a występują w działalności podatnika nie są objęte działaniem ustawy o podatku od towarów usług. W związku z tym podatku należnego nie ustala się odnośnie następujących zdarzeń:

1. wystąpienie niedoborów, szkód, ubytków lub innych strat w składnikach majątkowych podatnika,

2. wystąpienie różnic kursowych podwyższających lub obniżających należności za sprzedane towary lub usługi,

3. ustalenie należności jak i uzyskanie kwot o charakterze odszkodowawczym

(kary, odszkodowania),

4. wypłaty pieniężne z różnych tytułów na rzecz pracowników, udziałowców, wspólników itp.

W ustawie o podatku od towarów i usług wyrażono bardzo ważną zasadę. Jest to tzw. zasada terytorialności opodatkowania, według której granicę opodatkowania podatkiem VAT, wyznacza granica terytorialności państwa. Oznacza to, że podatkiem VAT obciążone są tylko czynności, które zostały dokonane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (…). Dla opodatkowania nie jest istotne czy towar został wyprodukowany w Polsce czy też poza jej granicami, ważne jest natomiast to, że jego sprzedaż (świadczenie usług) dokonana została na terytorium naszego kraju.

²⁸ E. Kossakowski, Materialne prawo podatkowe - Vat, podatek akcyzowy, podatek od gier, opłata skarbowa. Stowarzyszenie

księgowych w Polsce, W-wa, 1997r., str. 14

Wymienione w ustawie czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT mogą być

w następujący sposób scharakteryzowane:

Sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług dla podatników prowadzących działalność gospodarczą jest to najbardziej powszechna czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT. W związku z tym istotne znaczenie nabiera prawidłowe zdefiniowanie dla celów VAT pojęcia towarów i usług. Tak, więc:

Towarami są rzeczy ruchome, wszelkie postacie energii, budki, budowle lub ich części będące przedmiotem czynności opodatkowanych VAT, które wymienione są w klasyfikacji wydanych na podstawie przepisów o statystyce państwowej. Do towarów nie zaliczamy

• nieruchomości gruntowe,

• dobra niematerialne (np. utwory literackie, wynalazki),

• prawa majątkowe o charakterze niematerialnym (np. prawa autorskie, patenty, licencje, dywidendy),

• pieniądze.

Usługami są usługi wymienione w Klasyfikacji Wyrobów i Usług, a także roboty budowlano-montażowe, sprzedaż praw lub udzielanie licencji oraz sublicencji, oddanie do używania wspólnego znaku towarowego, gwarancyjnego, udzielanie licencji lub upoważnianie do korzystania z licencji, a także przeniesienie prawa majątkowego. Usługami będącymi przedmiotem klasyfikacji są więc określone czynności świadczone niezależnie od charakteru wykonawcy lub odbiorcy i niezależnie od tego czy zostały wykonane odpłatnie czy też nie odpłatnie, pod warunkiem jednak, że zleceniodawca i zleceniobiorca są różnymi jednostkami gospodarczymi.

Ustawa przy wyjaśnianiu pojęć towarów i usług odsyła do klasyfikacji wydanych na podstawie przepisów o statystyce państwowej, co ma dla podatnika szczególne znaczenie z dwóch powodów :

1. pozwala na ustalenie czy dany rodzaj towary czy usługi, podlega opodatkowaniu, czy też jest od podatku zwolniony,

2. pozwala na zakwalifikowanie poszczególnych towarów czy usług do właściwej stawki VAT.

Eksportem towarów jest potwierdzony przez graniczny urząd celny wywóz towarów poza państwową granicę Rzeczypospolitej Polskiej. Ażeby daną czynność uznać za eksport muszą być spełnione trzy przesłanki:

• wywóz musi być potwierdzony przez graniczny urząd celny - na karcie 1A lub 3 SAD z pieczęcią VAT

• wywóz nastąpił poza polski obszar celny,

• wywóz towarów musi nastąpić przez ich sprzedaż bądź zamianę.

Eksport usług to usługi wykonywane przez podatnika poza państwową granicą Rzeczypospolitej Polskiej, niezależnie od tego, kto jest jej odbiorcą i niezależnie czy usługę świadczy bezpośrednio zleceniobiorca, czy też podwykonawca, który przyjął zlecenie od podmiotu polskiego na wykonanie usług poza granicami kraju.

Import towarów to przewóz towarów w polski obszar celny w tym również wykonanie czynności wynikających z umowy agencyjnej lub zlecenia, pośrednictwa, umowy komisu lub innych o podobnym charakterze. „Wprowadzenie towarów na polski obszar celny następuje

w wyniku postępowania w sprawach celnych, podczas którego importer obowiązany jest fizycznie przedstawić towary organowi celnemu, dokonać formalnego zgłoszenia celnego, na podstawie którego następuje odprawa celna, wymiar należności celnych i dopuszczenie towaru do obrotu w kraju. Przedmiotem opodatkowania jest sama czynność przewozu towaru do kraju, a więc gdy podatnik dopiero zakupił towar, a jeszcze go nie sprzedał, co zdecydowanie odróżnia się od opodatkowania sprzedaży w kraju.

Import usług to usługi świadczone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, za których wykonanie należność jest przekazywana osobie lub jednostce mającej siedzibę lub miejsce zamieszkania za granicą.

Przekazanie towarów oraz świadczenie usług na reprezentację albo reklamę podlega opodatkowaniu podatkiem VAT z tytułu następujących czynności:

• przekazanie towarów na potrzeby reprezentacji lub reklamy

- towary własne,

- towary obcej produkcji,

• zużycie towarów na potrzeby reprezentacji lub reklamy w ramach własnej działalności podatnika,

• świadczenie usług na potrzeby reprezentacji lub reklamy tylko świadczenie usług bezpośrednio przez podatnika.

Zużycie lub przekazanie przez podatnika towarów, a także świadczenie usług na potrzeby reprezentacji albo reklamy jest czynnością zrównaną z odpłatną sprzedażą towarów i usług i opodatkowaną VAT na równi z tą sprzedażą. Przepisy podatkowe nie definiują pojęcia reprezentacji i reklamy stąd też dla celów podatkowych należy posługiwać się pojęciami ogólnie przyjętymi tak, więc:

„Reklama to zespół środków stosowanych w celu zainteresowania i zachęcenia do zakupu

określonych towarów lub usług. Są to działania dotyczące rozpowszechnienia informacji

o towarach i usługach, ich zaletach, wartościach, miejscach, możliwościach nabycia przez

prasę, radio, telewizję.

Reprezentacja to działanie polegające na wystawności, okazałości, wytworności związanej

z danym stanowiskiem lub pozycją społeczną, a także z danym podmiotem gospodarczym.

Przekazanie przez podatnika towarów oraz świadczenie usług na potrzeby osobiste podlega „opodatkowaniu podatkiem VAT z tytułu czynności przekazania przez podatnika towarów oraz świadczenie usług na potrzeby osobiste:

• podatnika,

• wspólników

• udziałowców

• akcjonariuszy

• członków spółdzielni i ich domowników

• członków organów stanowiących osób prawnych

• członków stowarzyszenia

• zatrudnionych przez niego pracowników oraz byłych pracowników.

Pojęcie potrzeby osobiste należy rozumieć jako cele prywatne niezwiązane z wykonywaną pracą, czy zajmowanym stanowiskiem osób wymienionych, niezależnie od tego przekazany towar lub świadczona usługa stanowi ekwiwalent za wykonywaną pracę czy też dodatkowy dochód tych osób. Przykładowo:

- przekazanie wyprodukowanych towarów przez podatnika na potrzeby osobiste wspólnika

- przekazanie na potrzeby prywatne pracowników i innych osób

- przekazanie przysługujących deputatów pracowniczych na rzecz pracowników, rencistów,

a także emerytów.

Czynności przekazania towarów i świadczenia usług na potrzeby osobiste dotyczy przekazania zakupionych towarów, towarów własnej produkcji oraz świadczonych przez podatnika usług. Nie stanowi przekazanie na cele osobiste towarów lub innych rzeczowych składników majątku pracownikom, jeśli obowiązek ich wydania wynika wyraźnie z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy.

Zmiana towarów, zmiany usług oraz zmiany usług na towar, towaru na usługę podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, a także opodatkowaniu podlega wydanie towarów w zamian za świadczenie pieniężne, w zamian za wierzytelność w zamian za czynności nie podlegające opodatkowaniu.

Przez umowę zamiany rozumiemy, iż każda ze stron zobowiązuje się do przeniesienia na

drugą stronę własności rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia innej rzeczy.

W przypadku zamiany obowiązek podatkowy spoczywa na obydwu kontrahentach transakcji wymiennej pod warunkiem, że obie strony umowy będą podatnikami VAT, a towary i usługi nie są objęte stawką zerową.

Darowizny towarów podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT.

Poprzez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Jest to czynność prawna nie ekwiwalentna, jednostronnie zobowiązująca, nie przynosząca darczyńcy żadnej odpłaty. Przedmiotem opodatkowania podatkiem od towarów i usług są wyłącznie darowizny towarów.

Świadczenie usług bez pobrania należności również podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Podmiotowy zakres opodatkowania podatkiem VAT

Podmiotami, których obowiązuje podatek od towarów i usług są;

• osoby prawne,

• jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej,

• osoby fizyczne,

które spełniają określone warunki, tj.:

- mają siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli

wykonują czynności we własnym imieniu i na własny rachunek będące przedmiotem

opodatkowania w sposób częstotliwy lub jednorazowo,

- świadczą usługi maklerskie,

- które są zobowiązane do opłaty cła,

- mające miejsce zamieszkania lub siedzibę za granicą, jeżeli wykonują czynności

podlegające opodatkowaniu osobiście lub przez osobę upoważnioną, bądź przy

pomocy pracowników,

- usługobiorcy usług pochodzących z importu.

- za zgodą urzędu skarbowego-zakłady osoby prawnej wykonujące czynności podlegające opodatkowaniu, jeżeli samodzielnie sporządzają bilans.

„Podstawowym kryterium określającym podatnika podatku od towarów i usług jest wykonanie czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem, przy czym istotne jest wykonywanie tychże czynności w okolicznościach wskazujących na zamiar ich wykonywania

w sposób częstotliwy. Podatnikiem będzie także osoba dokonująca jednorazowego obrotu, jeżeli celem nabycia rzeczy była dalsza odsprzedaż tej rzeczy.

Podatek VAT obejmuje swoim zakresem największą grypę krajowych podmiotów gospodarczych dokonujących sprzedaży towarów i usług. W zakresie importu towarów za podatników uznano te podmioty, na których ciąży obowiązek zapłaty cła - nie zależnie od tego, czy towar jest zwolniony od cła bądź zostało ono zawieszone, nie zwalnia to podatnika od obowiązku uiszczenia należnego podatku od towaru i usług.

Podstawą opodatkowania czynności maklerskich związanych z zarządzaniem funduszami powierniczymi lub czynności wynikających z umowy agencyjnej bądź zlecenia, pośrednictwa, umowy komisu itp. stanowi:

- dla zleceniodawcy lub komitenta - kwota należna z tytułu sprzedaży lub umowy komisu,

zmiejszoną o kwotę podatku,

- dla zleceniobiorcy - kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzeń za wykonanie usługi zmiejszoną o kwotę podatku.

Usługobiorca krajowy usług z importu, staje się podatnikiem podatku VAT, jeżeli spełnia następujące warunki:

- usługa świadczona jest przez podmiot zagraniczny na terytorium naszego kraju,

- należność za wykonaną usługę jest przekazywana podmiotowi zagranicznemu

( mającemu siedzibę lub miejsce zamieszkania za granicą ),

- usługa nie jest przedmiotowo zwolniona od VAT.

Przyjęta została zasada, że podmiot zagraniczny, który na terytorium RP wykonuje czynności objęte przedmiotem opodatkowania podatkiem VAT, zobowiązany jest do wypełniania wszystkich obowiązków, które nakłada na niego ustawa. Dotyczy to m.in.:

- rejestracji dla celów VAT,

- dokumentowania,

- ewidencjonowania,

- obliczania i wpłacania VAT do urzędu skarbowego,

- składania deklaracji.

Zwolnienia przedmiotowe z podatku VAT

Czynności nie podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT.

Do czynności wyłączonych z opodatkowania podatkiem VAT należą:

• sprzedaż przedsiębiorstwa lub zakładu samodzielnie sporządzającego bilans,

• wydanie towarów na podstawie użyczenia,

• działalność w zakresie gier losowych i zakładów wzajemnych podlegającej opodatkowaniu podatkiem od gier,

• czynności, które nie mogą być przedmiotem prawne skutecznej umowy - oznacza to, że nie każda działalność o charakterze zarobkowym jest uznawana za przedmiot opodatkowania (np. czynność sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, albo karalne).

Czynności zwolnione przedmiotowo z opodatkowania

Istotą zwolnienia przedmiotowego jest nie uiszczanie podatku od wykonywania czynności będących przedmiotem opodatkowania, ale dotyczących określonych towarów i usług.

Do zwolnień przedmiotowych zaliczamy czynności sprzedaży towarów i usług na terytorium RP oraz eksport towarów i usług, dotyczące następujących czynności:

1. usług w zakresie rolnictwa, z wyjątkiem usług weterynaryjnych, usługi związane

z leśnictwem, rybołówstwem, roboty budowlane zapór, kanałów, akwedukty, usługi świadczone przez kempingi, krótkotrwałe zakwaterowania, usługi transportu lądowego

(taksówki, dorożki konne, przesyłki pocztowe), pośrednictwa finansowe (działalność lombardów, dzierżawienie, wynajmowanie nieruchomości), usługi wynajmu maszyn

i urządzeń rolniczych, usługi badawczo rozwojowe, administracyjne, publiczne, obrony narodowej, usługi w zakresie edukacji, ochrony zdrowia i opieki społecznej, związane

z rekreacją, kulturą i sportem, usługi pogrzebowe, internetowe na rzecz szkół, placówek naukowych, oświatowych.

2. towary importowane - zwolnione od cła,

3. przeniesienie własności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa w zamian za zaległości podatkowe,

4. sprzedaż towarów używanych z wyjątkiem importu wówczas, gdy sprzedającemu nie przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony,

5. sprzedaż produktów rolnych, dokonywana przez rolników ryczałtowych, lecz

z wyjątkiem importu.

Podatnikom zwolnionym od podatku od towarów i usług nie przysługuje prawo do odliczenia podatków uprzednio naliczonych przez dostawców za dostarczone surowce, materiały, czy usługi. W tym przypadku cenę zapłaconego podatku należy wkalkulować w cenę sprzedaży swoich wyrobów lub usług. Podmioty wykonujące wyłącznie czynności zwolnione przedmiotowo od VAT są podatnikami zwolnionymi z tego podatku z mocy ustawy o VAT już od początku wykonywania tych czynności, niezależnie od osiągniętego obrotu.

W związku z tym nie dotyczy ich ograniczenie w zakresie kwoty obrotu za poprzedni rok obrotowy uprawniającej do zwolnienia w wysokości 10.000 EURO, gdyż zwolnienie to ma charakter podmiotowy, a nie przedmiotowy i dlatego podmioty te są tak długo zwolnione od VAT, jak długo wykonują czynności zwolnione przedmiotowo z VAT. Podatnicy ci nie są uprawnieni do wystawienia faktur VAT.

Zwolnienia podmiotowe z podatku VAT

Podstawowym kryterium zwolnienia podmiotowego jest wysokość obrotów osiągniętych przez podatnika w roku poprzedzającym rok podatkowy. „W polskim systemie VAT wyodrębnić można dwa rodzaje zwolnień:

• zwolnienia obligatoryjne - wynikają one z mocy samego prawa bez potrzeby podejmowania jakichkolwiek starań ze strony podatników,

• zwolnienia fakultatywne - podatnikowi pozostawia się wybór pomiędzy opodatkowaniem,

a zwolnienie od podatku.

Do pierwszego rodzaju zwolnień podmiotowych z VAT przysługujących z mocy prawa, zalicza się podatników, u których wartość sprzedaży towarów, a także wartość eksportu towarów lub usług nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych 10.000 EURO. W przypadku, gdy podatnik rozpoczyna wykonywanie czynności opodatkowanych VAT w trakcie roku podatkowego, limit ten oblicza się w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży. Minister Finansów określa kwotę obliczoną według średniego kursu EURO ogłoszonego przez NBP na pierwszy dzień października (roboczy) w zaokrągleniu do 100 zł.

Jeżeli wartość sprzedaży towarów u podatników zwolnionych od podatku przekroczy kwotę 10.000 EURO, podatnicy ci tracą zwolnienie, a opodatkowaniu podlega nadwyżka ponad tę kwotę. Przy określeniu wartości kwoty uprawniającej podatnika do korzystania ze zwolnienia od podatku na podstawie zwolnienia podmiotowego, należy uwzględnić jedynie wartość sprzedaży wynikającą z czynności będących przedmiotem opodatkowania VAT. Wynika z tego, że nie uwzględnia się przy określeniu tej wartości czynności nie opodatkowanych.

Od 1 stycznia 2002 r. wszyscy podatnicy opłacający podatek dochodowy w formie karty podatkowej, nie podlegają zwolnieniu, nie zależnie od tego, jaki rodzaj działalności prowadzą oraz jaki mają stan zatrudnienia i okres prowadzenia działalności (w poprzednich latach podatnicy ci z tytułu opłacania podatku dochodowego w formie karty podatkowej byli zwolnieni z VAT).

Niezależnie od wielkości swoich obrotów pewne grupy podatników nie mają możliwości wyboru zwolnienia od podatku VAT. Do tej grupy zalicza się „zakłady osób prawnych wykonujące czynności będące przedmiotem opodatkowania VAT i samodzielnie sporządzające bilans, jeżeli stały się podatnikami tego podatku za zgodą urzędu skarbowego oraz wszystkich podatników w zakresie realizowanego przez nich importu towarów i usług.

Ze zwolnienia od podatku od towarów i usług nie mogą również korzystać podatnicy:

• sprzedający: wyroby z metali szlachetnych, a także z ich udziałem, wyroby akcyzowe

z wyjątkiem wyrobów w postaci soli, środków upiększających, perfumeryjnych,

wyrobów tytoniowych, kart do gier,

• świadczących usługi w zakresie doradztwa i rzeczoznawstwa, usługi prawnicze, a także usługi jubilerskie.

Podatnik, który utracił prawo zwolnienia od podatku od towarów i usług lub zrezygnował z tego zwolnienia, nie może w następnych latach skorzystać ze zwolnienia w przypadku, gdy wartość jego sprzedaży w poprzednim roku podatkowym nie przekroczyła 10000 EURO.

Do drugiego rodzaju zwolnień podmiotowych zaliczamy zwolnienia fakultatywne polegające na tym, iż określonym podatnikom ze względu na ich specyfikę pozostawia się wybór pomiędzy opodatkowaniem, a zwolnieniem od podatku. Zwolnienie to przysługuje na podstawie oświadczenia woli następującym podmiotom:

• zakłady pracy chronionej,

• podmioty rozpoczynające działalność w ciągu roku podatkowego, jeżeli przewidywana przez podatnika wartość sprzedaży towarów nie przekroczy

w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży kwoty 10.000 EURO. Podatnik,

zatem musi przewidywać czy kwota osiągniętego obrotu do końca roku nie będzie większa - aby nie utracić zwolnienia, od kwoty wyliczonej w następujący sposób:

ilość miesięcy do końca roku

12 x równowartość 10.000 EURO

otrzymana kwota powinna być większa od kwoty przewidywanego obrotu do końca roku.

Przed rozpoczęciem wykonywania czynności opodatkowanych, podatnik, który wybiera zwolnienie z podatku musi złożyć oświadczenie o wyborze zwolnienia na druku VAT-6, gdyż jego nie złożenie w terminie powoduje, że podatnik automatycznie staje się „płatnikiem” podatku VAT z jego wszystkimi konsekwencjami.

Zasady rejestracji podatników

Wprowadzenie w życie powszechnego podatku od towarów i usług VAT spowodowało, iż wszystkie podmioty uczestniczące w obrocie i podejmujące czynności będące przedmiotem opodatkowania znalazły się w kręgu zainteresowań organów podatkowych. Z tego punktu widzenia rejestracja podatników jest jedynym z najważniejszych czynników warunkujących skuteczność wprowadzenia i funkcjonowania podatku. Obowiązek rejestracji ma podstawowe znaczenie dla organów podatkowych, gdyż pozwala nie tylko na sprawniejszy pobór VAT

i dokonywanie zwrotów, ale także wprowadzenie kontroli. Łatwiejsze staje się określenie, którzy podatnicy nie terminowo lub nie nierzetelnie regulują należności oraz identyfikację podmiotów całkowicie uchylających się od obowiązku podatkowego.

Rejestracja podatku dla celów VAT wiąże się z nadaniem przez właściwy urząd skarbowy każdemu podatnikowi jego numeru identyfikacyjnego - NIP, po wcześniejszym złożeniu przez podatnika (przed dokonaniem pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu) odpowiedniego zgłoszenia rejestracyjnego. Wówczas urząd skarbowy potwierdza zgłoszenie rejestracyjne i w drodze decyzji o charakterze administracyjnym nadaje podatnikowi numer identyfikacji podatkowej NIP (formularz NIP - 4). Numer identyfikacji podatkowej to oznaczenie podatnika nadawane niezależnie od tego, czy są to osoby prawne, jednostki nie posiadające osobowości prawnej, czy też osoby fizyczne. Posiadanie numeru identyfikacyjnego nakłada na podatnika obowiązek posługiwania się nim w toku załatwiania wszelkich spraw z zakresu podatków. Numer NIP powinien być umieszczany „na wszelkich dokumentach związanych z wykonywaniem zobowiązań podatkowych, a także dotyczących nie podatkowych należności budżetowych, do których poboru obowiązane są organy podatkowe lub celne.

Podatnik zarejestrowany obowiązany jest umieszczać numer identyfikacji podatkowej na fakturach oraz ofertach, z tym, że w przypadku, gdy numer ten nie został jeszcze nadany, podatnik jest obowiązany posługiwać się numerem tymczasowym. Jeżeli dane zawarte w zgłoszeniu rejestracyjnym ulegną zmianie podatnik jest obowiązany zgłosić zmianę do urzędu skarbowego w terminie siedmiu dni od dnia, w którym nastąpiła zmiana.

Zgłoszenia dokonuje się na jednym z dwóch formularzy podatkowych:

• NIP -1 -składają go osoby fizyczne prowadzące samodzielnie działalność gospodarczą,

• NIP -2 -składają go osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej lub będące podatnikiem osoby prawnej.

Do powyższych formularzy mogą być składane dodatkowo załączniki:

• NIP -1/A -formularz ten informuje o przedsiębiorstwie prowadzonym przez osoby fizyczne,

• NIP -2/A -formularz ten informuje o przedsiębiorstwie prowadzonym przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej.

Poza tymi formularzami podmioty gospodarcze w określonych okolicznościach składają tzw.

formularze uzupełniające, stanowiące załączniki do formularzy podstawowych, są to:

• NIP -B -to informacja o rachunkach bankowych,

• NIP -C -to informacja o miejscach prowadzenia działalności

oraz samodzielny formularz NIP - D, który jest informacją o wspólnikach spółki cywilnej, jawnej, komandytowej.

Podatnicy, którzy są zobowiązani do rejestracji muszą zgłosić się do niej najpóźniej przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu. Podatnik od momentu zgłoszenia rejestracyjnego posiada prawo do odliczeń i otrzymywania zwrotów. Składając wymienione wyżej zgłoszenia podmiot powinien wnieść opłatę skarbową w urzędzie skarbowym. Jeżeli dane zawarte w zgłoszeniu rejestracyjnym ulegną zmianie, podatnik jest obowiązany zgłosić zmianę do urzędu skarbowego w ciągu 7 dni od dnia, w którym nastąpiła owa zmiana.

Wypełnione formularze identyfikacyjne składa się do urzędu skarbowego, na terenie, którego podatnik wykonuje swoją działalność. W przypadku, gdy działalność jest wykonywana na terenie dwóch lub więcej urzędów skarbowych, właściwy jest urząd na terenie, którego znajduje się siedziba podatnika. Jeżeli podatnik nie ma siedziby, formularze powinny być złożone w urzędzie skarbowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania. W pozostałych przypadkach właściwym urzędem skarbowym jest Drugi Urząd Skarbowy Warszawa-Śródmieście.

Podatnicy są zobowiązani do zgłoszenia identyfikacyjnego jednokrotnie niezależnie od liczby

i rodzajów ciążących na nich obowiązków podatkowych. W przypadku nie dopełnienia obowiązku podatkowego przewidziane są sankcje karne w postaci kary grzywny.

Oprócz obowiązków związanych z uzyskaniem NIP-u podmioty gospodarcze prowadzące działalność gospodarczą jako podatnicy podatku od towarów i usług, maja obowiązek również przed dokonaniem pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu VAT złożyć w urzędzie skarbowym zgłoszenie rejestracyjne dla celów rejestracji VAT. Zgłoszenie rejestracyjne składa się na formularzu oznaczonym symbolem VAT - R ( zgłoszenie rejestracyjne w zakresie podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego.

Podatnicy rozpoczynający działalność w ciągu roku podatkowego wybierający przysługujące im zwolnienie podmiotowe przed dokonaniem pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu, składają formularz VAT-6 (oświadczenie o wyborze zwolnienia z podatku od towarów i usług). Na podstawie otrzymanego formularza zgłoszenie rejestracyjne VAT-R, urząd skarbowy potwierdza fakt dokonania zgłoszenia rejestracyjnego podatnika VAT o numerze NIP na formularzu VAT-5 podmiot staje się zarejestrowanym podatnikiem VAT w momencie zgłoszenia rejestracyjnego

i złożenia formularza VAT- R. Podatnik jest obowiązany posługiwać się numerem tymczasowym w przypadku, gdy po złożeniu VAT-R nie posiada potwierdzenia zgłoszenia rejestracyjnego. Numerem tymczasowym dla osoby fizycznej jest PESEL, dla osoby prawnej i osoby nie posiadającej osobowości prawnej jest Regon.

Jeżeli podatnik VAT zarejestrowany zaprzestaje wykonywania czynności podlegającej opodatkowaniu obowiązany jest złożyć formularz VAT-Z (zgłoszenie o zaprzestaniu wykonywania czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług lub podatkiem akcyzowym) w urzędzie skarbowym, w którym dokonał rejestracji.

Decyzja o nadaniu NIP wygasa w przypadku zgonu podatnika lub ustania jego bytu prawnego tj. likwidacji lub upadłości przedsiębiorstwa. W przypadku śmierci podatnika zgłoszenia dokonuje jego następca prawny.

Stawki podatku od towarów i usług i podstawa opodatkowania.

„Poziom obciążenia podatkowego VAT zależy od dwóch podstawowych elementów konstrukcji podatku tj. od:

• wartości netto towarów i usług będących przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu,

• wysokości obowiązujących stawek podatku.

W polskim systemie podatku „podstawowa stawka została ustalona w wysokości 22%.

Stawka ta obejmuje zdecydowaną większość towarów i usług. Oprócz stawki podstawowej istnieją zarówno stawki obniżone 12%,7%, 3% oraz stawka zerowa 0%.

Wymienione stawki podatku VAT przypisane są do określonych towarów i usług, są identyczne na poszczególnych etapach obrotu.

Zarówno stawka 22% oraz 12%, 7% i 3% podatku od towarów i usług obliczana jest od obrotu netto tzw. Rachunkiem „od stu”.

Podatek VAT można obliczyć w następujący sposób:

KWOTA PODATKU = CENA BRUTTO x STAWKA PODATKU ( np. 22% )

100 + STAWKA PODATKU ( np. 22%)

Stawka 22% - jako stawka podstawowa obowiązuje w obrocie krajowym. Stawkę tą stosuje się do towarów i usług, które nie są wymienione w klasyfikacji PKWiN.

Stawka 12% - jako stawka obniżona. Jest to stawka przejściowa, która obowiązuje od 26.03.2002 r. Wprowadzono ją na większość wyrobów dla dzieci objętych do tej pory stawką 7%, które docelowo mają być objęte stawką podstawową - 22%.

Stawka 7% - jako stawka obniżona obowiązuje w obrocie krajowym. Ma zastosowanie do ściśle określonych towarów według klasyfikacji PKWiU, podzielonych na grupy:

I towary związane z gospodarką rolną,

II towary związane z ochroną zdrowia,

III towary spożywcze,

IV towary dla dzieci,

V towary inne ( np. wydawnictwa prasowe, nuty, instrumenty muzyczne ),

VI usługi ( m.in. usługi wiertnicze, usługi hoteli, restauracji, przewozów pasażerskich, wynajem samochodów, przewozy lotnicze, opłaty za przejazdy autostradami płatnymi, dostawa wody, odprowadzanie ścieków, oczyszczanie ścieków i ulic ), a także określone towary i usługi związane z robotami budowlanymi.

Stawka 3% - jako stawka obniżona w obrocie krajowym ma zastosowanie do ściśle określonych towarów. Towary objęte tą stawką są wymienione w klasyfikacji PKWiU. Zaliczamy do nich m.in.:

- produkty przemysłu mięsnego, wyroby przemysłu jajczarskiego, drobiarskiego, produkty połowów i przetwory rybne - z wyłączeniem konserw, surowce mleczarskie, miód, wyroby rękodzieła ludowego i artystycznego, produkty upraw polowych i łąkowych, ogrodnictwa, hodowli, gospodarki leśnej i łowieckiej - z wyłączeniem drewna.

Stawka 0% - jako stawka preferencyjna obowiązująca w eksporcie towarów i usług oraz

w obrocie krajowym przy sprzedaży określonej przez Ministra Finansów towarów i usług. Stosowanie stawki 0% polega na tym, iż podatnik nie obciąża podatkiem należnym swojej sprzedaży opodatkowanej stawką 0%, lecz jest uprawniony do zwrotu podatku naliczonego przy zakupie towarów zużytych na potrzeby tej sprzedaży. Stawka 0% ma zastosowanie w eksporcie wszystkich towarów i usług będących przedmiotem opodatkowania w obrocie krajowym innymi stawkami, a także przedmiotowo zwolnione z VAT.

Stawkę 0% w przypadku exportu stosuje się pod warunkiem, że podatnik przed złożeniem deklaracji podatkowej za dany miesiąc otrzymał dokument potwierdzający wywóz towarów poza państwową granicę Polski. Eksporter zatem powinien do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu rozliczeniowym posiadać kartę 1A SAD lub 3 SAD potwierdzającą wywóz towaru poza państwową granicę Polski z pieczęcią VAT, albo kartę 3 SAD z adnotacją „Towar wystąpił za granicę dnia …, OC/PC…, pod poz. …”, z podpisem i pieczęcią „Polska - Cło.. Wówczas podatnik może ową sprzedaż ująć w ewidencji oraz w składanej deklaracji jako exportową ze stawką 0%. Jeżeli podatnik w ciągu 2 miesięcy nie otrzyma potwierdzenia wywozu ma obowiązek zaewidencjonować daną sprzedaż według stawki właściwej dla sprzedaży w kraju. Dopiero wówczas, gdy podatnik otrzyma dokument potwierdzający tenże wywóz poza granice Polski może dokonać korekty podatku należnego, lecz musi dokonać owej korekty w miesiącu, w którym otrzymał stosowną kartę SAD.

W przypadku exportu usług stawka wynosi 0%, a obowiązek powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty albo otrzymania towaru. Dokumentami potwierdzającymi export usługi będą umowa z zagranicznym zleceniobiorcą, faktura, dowód bankowy. Sprzedaż z tytułu exportu usług należy wykazać w deklaracji VAT - 7 w miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy.

Opodatkowanie eksportu stawką 0% dotyczyć może tylko podatników zarejestrowanych.

Stawkę 0% stosuje się również do sprzedaży w kraju, ale również w imporcie m.in. do 31.12.2003 roku:

• sprzedaż w kraju: wydawnictwa dziełowe, czasopisma specjalistyczne o symbolu ISBN,

• import: książek, broszur, czasopisma specjalistyczne o symbolu ISBN,

• usługi polegające na drukowaniu: książek, broszur, wydawnictwa prasowe, czasopisma specjalistyczne o symbolu ISBN,

• celów ochrony przeciwpożarowej sprzedawane jednostkom ochrony przeciwpożarowej,

• usługi transportu międzynarodowego.

Od 1 stycznia 2003 r. weszła w życie jedna z poważniejszych zmian w ustawie o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Na mocy tej nowelizacji nastąpiła zmiana obowiązujących na gruncie podatku VAT klasyfikacji statystycznych. W miejsce czterech klasyfikacji wprowadzono jedynie dwie nowe klasyfikacje, tj.: PKWiU - Polską Klasyfikację Wyrobów i Usług oraz PKOB - Polską Klasyfikację Obiektów Budowlanych.

Obok prawidłowej stawki podatkowej właściwa podstawa opodatkowania jest zasadniczym elementem konstrukcji podatku gdyż, bezpośrednio wpływa na wysokość ustalonego zobowiązania. Podstawę opodatkowania podatkiem VAT z tytułu sprzedaży towarów i usług stanowi obrót jako kwotę należną z tytułu sprzedaży towarów, pomniejszoną o kwotę należną podatku od towarów i usług od tej sprzedaży. Tak, więc obrotem jest kwota netto. Mnożąc wartość netto towaru przez określoną stawkę VAT uzyskuje się kwotę podatku należnego od sprzedaży.

Podatek VAT należny = wartość sprzedaży netto x stawka podatku

Dzieląc wartość brutto przez kwotę podatku należnego od tej sprzedaży podatku uzyskujemy kwotę netto ( podstawę opodatkowania ).

Podstawa opodatkowania = cena brutto : 100% + stawka podatku VAT

Obliczanie należnego podatku VAT polega na zastosowaniu rachunku „od stu” tzn. doliczeniu

w formie narzutu do wartości sprzedaży netto kwoty należnego podatku VAT.

W ściśle określonych sytuacjach obrót netto sprzedaży stanowiący podstawę opodatkowania można zmniejszyć o rabaty, zwroty towarów, korekty faktur.

Podstawą opodatkowania w przypadku, gdy podatnik przekazując towar na cele reklamy, którego jest producentem, będzie cena, po jakiej podatnik dokonuje sprzedaży tych produktów. Podatnik zna cenę tak, więc podatek może być obliczony wg zasady:

Cenna netto x stawka podatku ( „od stu” ).

Jeżeli podatnik nie zna ceny musi przyjąć cenę rynkową, a podatek VAT powinien być liczony od ceny brutto rachunkiem „w stu”.

Przy imporcie towarów podstawą opodatkowania jest wartość celna towarów powiększona

o należne cło. Podatek VAT w przypadku importu towarów oblicza się wg wzoru:

VAT = np. 22% x ( wartość celna + należne cło ).

Przy imporcie usług podstawą opodatkowania, a więc świadczenia usług przez podmiot zagraniczny na terytorium RP, za wykonanie których należność jest przekazywana jednostce mającej siedzibę za granicą jest kwota, którą usługobiorca obowiązany jest zapłacić zagranicznemu kontrahentowi.

Określenie obowiązku podatkowego.

Ustalenie momentu powstania obowiązku podatkowego ma dla podatnika ze względu na prawidłowe i terminowe obliczenie wysokości zobowiązania podatkowego duże znaczenie, gdyż podatnik za jego określenie ponosi odpowiedzialność. Generalna zasada określająca moment powstania obowiązku podatkowego w zakresie podatku VAT „powstaje z chwilą wydania (dostarczenia), przekazania, zamiany, darowizny towaru lub wykonania usługi,” ⁴³ a więc w chwili, gdy sprzedawca traci swobodne dysponowanie towarem. „Jeżeli sprzedaż powinna być potwierdzona fakturą, obowiązek podatkowy powstaje wówczas z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7 dniu od dnia wydania towaru (wykonania usługi). Jeżeli więc podatnik dokona wydania towaru w dniu 29 marca, to ma obowiązek wystawić fakturę najpóźniej do 5 kwietnia. Wówczas obowiązek powstaje w marcu, jeżeli fakturę wystawi od 29 do 31 marca, bądź w kwietniu, jeżeli wystawi ją od 1 do 5 kwietnia. W przypadku, gdy podatnik wysyła towar odbiorcy lub wskazanej przez niego osobie trzeciej, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru jednej z tych osób. Przepisy podatkowe określają również przypadki, w których moment powstania obowiązku podatkowego uregulowany został odmiennie. Dotyczy: to następujących przypadków:

• Podatnicy zobowiązani są do wystawiania faktur stwierdzających sprzedaż towarów, jej datę, cenę jednostkową bez podatku, wartość sprzedaży, kwotę podatku, kwotę należności, a także dane dotyczące podatnika oraz nabywcę. Podatnicy świadczący usługi nie mają obowiązku do wystawiania faktur osobom fizycznym nie prowadzącym działalności gospodarczej, lecz na ich żądanie są zobowiązani do jej wystawienia. Tak, więc obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury VAT, nie później niż 7 dni od wydania towaru lub usługi,

• Sprzedawca, który wystawia fakturę korekta, jest zobowiązany do posiadania potwierdzenia odbioru faktury korygującej przez nabywcę. Jednakże powyższe nie dotyczy eksportu towarów i usług oraz sprzedaży energii elektrycznej i cieplnej, gazu, usług telekomunikacyjnych i radiokomunikacyjnych oraz dostaw wody, odprowadzania

i oczyszczania ścieków i ulic. „Powyższe potwierdzenie odbioru faktury korygującej

stanowi podstawę do obniżenia podatku należnego w rozliczeniu za miesiąc, w którym

sprzedawca otrzymał potwierdzenie. Nabywca otrzymujący fakturę korygującą jest

obowiązany do zmniejszenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za miesiąc,

w którym fakturę otrzymał.

• Podatnicy dokonujący sprzedaży za pośrednictwem agenta lub komisanta objęci są obowiązkiem podatkowym z chwilą otrzymania przez podatnika zapłaty za wydany towar, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia wykonania usługi przez ten podmiot,

• W przypadku eksportu towarów obowiązek podatkowym powstaje w chwili potwierdzenia przez graniczny urząd celny wywozu towaru poza granice kraju. Przyjęto, że dokumentem potwierdzającym wywóz jest karta 1A dokumentu SAD, opieczętowana pieczęcią VAT przystawioną przez celnika. Jeżeli podatnik w ciągu 2 miesięcy nie otrzyma potwierdzenia wywozu ma obowiązek zaewidencjonować daną sprzedaż według stawki właściwej dla sprzedaży w kraju. Dopiero wówczas, gdy podatnik otrzyma dokument potwierdzający tenże wywóz poza granice Polski, może dokonać korekty podatku należnego, lecz może dokonać tej korekty w miesiącu, w którym otrzymał odpowiednią kartę SAD.

• W przypadku importu towarów obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powstania długu celnego. „W przypadku objęcia towarów procedurą celną: uszlachetnienia czynnego, odprawy czasowej, przetwarzania pod kontrolą celną, obowiązek podatkowy z tytułu importów towarów powstaje z chwilą objęcia towarów tą procedurą.

• Natomiast w przypadku eksporty usług, obowiązek podatkowy powstaje w momencie otrzymania całości lub części zapłaty lub z chwilą otrzymania towaru (wówczas, gdy usługi eksportowe zamienione są na towar). W tej sytuacji należność z tegoż exportu można zaewidencjonować ze stawką 0%. W związku z tym, że obowiązek powstaje również w przypadku częściowego otrzymania zapłaty oraz zaliczek, rat, przedpłat przed wykonaniem usługi można tego rodzaju sprzedaż zaewidencjonować i wykazać w deklaracji ze stawką 0%. Zasad tych nie stosuje się w stosunku do transportu oraz spedycji, gdyż obowiązek do tych usług powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30 dnia od wykonania usługi.

• W przypadku importu usług obowiązek podatkowy w VAT powstaje z chwilą dokonania całości lub części zapłaty, lecz nie później niż 30 dnia od wykonania usługi. „Zasadą w przypadku importu usług jest, że u usługobiorcy będącego podatnikiem VAT obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania całości lub części zapłaty usługodawcy mającemu siedzibę bądź miejsce zamieszkania za granicą, a jeżeli tego nie uczyni w ciągu 30 dni od wykona usługi przez usługodawcę - obowiązek podatkowy powstaje 30 dnia od dnia wykonania usługi. W przypadku zapłaty tylko części powstaje obowiązek podatkowy tylko w tej części, lecz gdy całość należności nie została zapłacona do 30 dnia od dnia wykonania usługi, to z tym dniem powstaje obowiązek podatkowy odnośnie tej części należności, która nie została zapłacona.

• Jeżeli podatnik przed wydaniem towaru lub wykonania usługi pobiera co najmniej połowę ceny w formie przedpłaty, zaliczki lub raty, to obowiązek podatkowy powstaje w chwili otrzymania zapłaty. Eksporterzy towarów również są obowiązani stosować się do tego przepisu pod warunkiem, że wywóz towarów nastąpi w ciągu 6-ciu miesięcy do dnia otrzymania zaliczki, a także, gdy eksporter przedstawi w urzędzie skarbowym zabezpieczenie majątkowe kwoty zwrotu różnicy podatku.

• Szczególny obowiązek powstania obowiązku podatku VAT powstaje z chwilą :

1. upływu terminu płatności, określającego w umowie dla rozliczeń z tytułu:

- dostaw energii elektrycznej, cieplnej oraz gazu przewodowego, usług

telekomunikacyjnych, radiotelekomunikacyjnych, dostawa wody,

odprowadzanie, czyszczenie ścieków, ulic

2. otrzymanie całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30 dnia od dnia wykonania usługi:

- przewozu osób i ładunków, spedycji i przeładunków w portach morskich i

handlowych, budowlanych, budowlano-montażowych,

3. wystawienie faktury lub otrzymanie części lub całości zapłaty z tytułu sprzedaży

określonych wydawnictw prasowych, dziełowych nie później niż 60 dni od wydania tych towarów.

Podatek należny

Podatek należny to podatek obliczony przez podatnika od podstawy opodatkowania, jako kwoty należnej z tytułu sprzedaży towarów i świadczenia usług. Kwota podatku należnego wynika z iloczynu objętej opodatkowaniem wartości sprzedaży netto oraz właściwej stawki podatkowej do podstawy opodatkowania.

Ustawa nakłada na podatników VAT obowiązek prowadzenia dla potrzeb tego podatku odpowiedniej ewidencji sprzedaży. Ogólnie rzecz ujmując wszystkie transakcje sprzedaży, których przedmiotem są towary i usługi opodatkowane VAT wchodzą w zakres tej ewidencji. Z kolei podatnicy, którzy są zwolnieni podmiotowo z VAT zobowiązani są do bieżącego prowadzenia ewidencji dziennej sprzedaży. Podatnicy, którzy są zwolnieni przedmiotowo z VAT wykonujący czynności zwolnione od podatku VAT nie mają obowiązku ewidencji związanej z podatkiem VAT.

Podatnicy, którzy zobowiązani są do płacenia podatku VAT muszą prowadzić pełną ewidencję. Podatnik, aby odpowiednio przygotowywać dokumenty związane ze sprzedażą opodatkowaną,

a następnie prawidłowo rozliczyć się z urzędem skarbowym powinien w swojej ewidencji ujmować takie dane jak:

• informacje o przedmiocie i podstawie opodatkowania,

• kwotę podatku należnego,

• kwoty podatku VAT, które podlegają wpłacie do urzędu skarbowego lub zwrotowi,

• a także dane, które mają pomóc prawidłowo sporządzić deklarację jak np. podział sprzedaży na sprzedaż krajową, eksportową lub wg poszczególnych stawek.

Ewidencja sprzedaży i podatku należnego w układzie wymaganym w deklaracji może być prowadzona na kontach syntetycznych dotyczących sprzedaży, a także w rejestrach sprzedaży, które powinny być sporządzane, co najmniej za okresy miesięczne. Rejestry powinny być prowadzone w chronologicznym porządku wg kolejności numeracji wszystkich wystawionych faktur w danym miesięcy. Faktury korekty powinny być ewidencjonowane na identycznych rejestrach.

Inną formą ewidencji sprzedaży i podatku należnego u podatników zobowiązanych do rejestracji obrotów przy użyciu kas fiskalnych jest ewidencja obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących z pamięcią fiskalną. Ewidencji za pomocą tychże kas nie podlega sprzedaż towarów i świadczenie usług, które są dokumentowane fakturami VAT dla podmiotów gospodarczych. W przypadku, gdy nabywca będący podmiotem gospodarczym otrzymał paragon, a następnie zażądał faktury VAT, to musi najpierw zwrócić paragon, a dopiero po zwrocie danego paragonu można wystawić fakturę VAT - w ciągu 7 dni.

Minister finansów w rozporządzeniu określa, kto, kiedy i po przekroczeniu jakiej wielkości obrotu podlega obowiązkowi sprzedaży za pomocą kas fiskalnych. Podatnik, który spełni określone warunki musi kupić kasę i ewidencjonować sprzedaż dla osób fizycznych za pomocą kasy fiskalnej. Podatnicy dotychczas zwolnieni z obowiązku ewidencjonowania na kasach są obowiązani w 2003 roku, do rozpoczęcia stosowania kas, jeżeli w trakcie roku kwota obrotu z działalności „przekroczy u nich 40.000 zł. W takim przypadku są oni obowiązani do rozpoczęcia ewidencjonowania po upływie dwóch miesięcy, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym obrót przekroczył tę kwotę.

Z kolei podatnicy rozpoczynający wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług są zwolnieni z ewidencjonowania na kasach do dnia przekroczenia w danym roku 20.000 zł.

Dokumentacja VAT, podobnie jak inne rodzaje dokumentacji księgowej spełnia dwie ważne funkcje, są to:

• funkcja informacyjna,

• funkcja kontrolna.

Pierwsza - funkcja informacyjna dokumentów dostarcza danych o przebiegu, a także procesach zachodzących w firmie. Umożliwia dokonanie oceny działalności.

Druga - „funkcja kontrolna dokumentów księgowych polega na tym, że dokumenty te stanowią podstawę kontroli legalności, rzetelności i celowości dokonywanych operacji(…) oraz umożliwiają kontrolę rozrachunków z kontrahentami, pracownikami i budżetem.

Podstawowym dokumentem występującym w podatku od towarów i usług jest faktura VAT. Dokumentuje ona sprzedaż towaru i wykonanie usługi, przy spełnieniu przez podatnika podatku od towarów i usług pewnych warunków. Faktura stanowi podstawę obniżenia podatku należnego o zawarty w niej podatek naliczony. Jest specyficznym dokumentem, który powinien spełniać wiele wymogów, aby stać się podstawą obniżenia podatku należnego. Faktura VAT jest dokumentem stwierdzającym dokonanie sprzedaży. Powinna zawierać w swojej treści następujące dane:

1. nazwę sprzedawcy oraz nabywcy lub imię i nazwisko, a także adres,

2. NIP - sprzedawcy i nabywcy, lub tymczasowy numer,

3. numer kolejnej faktury oznaczonej jako faktura VAT,

4. datę wystawienia faktury oraz dzień, miesiąc i rok albo miesiąc i rok sprzedaży,

5. nazwę towary, usługi (w przypadku, gdy przedmiot sprzedaży jest opodatkowany inną stawką niż stawka podstawowa, to wówczas faktura musi zawierać symbol PKWiU) ,

6. jednostkę miary, ilość, rodzaj usługi, cenę jednostkową bez podatku,

7. cena jednostkowa bez podatku,

8. wartość sprzedaży netto,

9. stawki podatku,

10. sumę wartości sprzedaży netto z podzieleniem na stawki podatkowe i zwolnione od podatku,

11. kwoty podatku od sumy wartości sprzedaży netto z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek,

12. wartość brutto z podziałem na stawki,

13. kwota należności - liczbowo oraz słownie,

14. podpisy, a także imię i nazwisko osoby wystawiającej fakturę oraz odbiorcy (jeżeli odbiorca złożył pisemne oświadczeniu o wystawianiu faktur bez podpisu, wówczas nie musi podpisywać się na fakturze VAT).

Faktury są wystawiane, w co najmniej w dwóch egzemplarzach, przy czym orginał otrzymuje odbiorca, a kopia zostaje u wystawcy. Faktura orginał w swojej treści misi mieć słowo orginał, z kolei faktura kopia słowo kopia. Sprzedawca na wniosek odbiorcy może wystawić drugą fakturę, lecz wówczas faktura musi zawierać słowo duplikat.

Przepisy podatkowe wyróżniają kilka rodzajów faktur. Oprócz zwykłych faktur VAT w obrocie funkcjonują również:

• Faktury VAT RR - są to faktury wystawiane rolnikom ryczałtowym przez nabywców towarów rolnych będących podatnikami podatku od towarów i usług.

• Faktury VAT-MP - to faktury wystawiane przez małych podatników.

• Faktury VAT KOMIS - są to faktury wystawione przez komisantów dokonujących sprzedaży towarów w wykonaniu umowy komisowej, faktury te są wystawiane na żądanie osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej, w przypadku gdy sprzedaż jest dokonywana na ich rzecz.

• Faktury wewnętrzne - wystawiane w przypadku dokonywania czynności takich jak: świadczenie usług oraz przekazanie lub zużycie towarów na potrzeby reprezentacji albo reklamy; przekazanie przez podatnika towarów na potrzeby osobiste podatnika lub jego wspólnikom, udziałowcom, także pracownikom; darowizny towarów dokonywane na rzecz innych osób niż ww.; świadczenie usług bez pobrania należności. Podatnicy, którzy dokonali któreś z tych czynności, obowiązani są do naliczenia podatku należnego od towarów i usług według stawek właściwych dla sprzedaży tych towarów czy usług. Podstawę opodatkowania oblicza się według cen sprzedaży stosowanych w obrotach z głównym odbiorcom, w przypadku jego braku, według cen przeciętnych, które w danym dniu i miejscu obowiązują. Obliczony podatek powinien być wykazany w ewidencji, a następnie odprowadzony do budżetu państwa. Faktura wewnętrzna wystawiana jest przez podatnika w jednym egzemplarzu. W przypadku, gdy podatnik w danym miesiącu wykonał więcej ww. czynności, może wystawić jedną, zbiorczą fakturę wewnętrzną.

• Faktury korygujące - wystawiane są w przypadku: udzielenia rabatu po wystawieniu faktury, zwrotu towaru oraz zwrotu kwot nienależnych oraz zwrotu nabywcy zaliczek, przedpłat, zadatków i rat, które podlegają opodatkowaniu. Faktury te są również wystawiane w sytuacji, gdy dokonano pomyłki typu: błąd w cenie, w stawce podatkowej, w kwocie podatku, a także, gdy podwyższono cenę po wystawieniu faktury.

• Noty korygujące, które są wystawiane, gdy nabywca towaru lub usługi otrzymał fakturę zawierającą pomyłki dotyczące któreś z pozycji faktury odnoszącej się do sprzedawcy, nabywcy lub oznaczenia towaru. Notą nie można zmienić nabywcy, a jedynie informacje związane z nabywcą (błąd w nazwie, w numerze NIP).

Fakturami mogą być również inne dokumenty, które spełniają określone warunki, mogą nimi być np. bilety, dowody zapłaty. Wśród dokumentów, w których jest wykazany możliwy do odliczenia podatek naliczony, znajdują się także dokumenty celne, decyzje administracyjne.

Podatek naliczony

Podatek naliczony to suma kwot podatku z otrzymanych faktur, które są dokumentem potwierdzającym nabycie towarów oraz usług przez odbiorcę. W przypadku importu to sumy kwot podatku wynikających z otrzymanych dokumentów odprawy celnej oraz otrzymanych faktur, które stwierdzają zapłacenie opodatkowanych zaliczek czy przedpłat.

Istota podatku VAT umożliwia pomniejszenie podatku należnego o podatek naliczony, lecz przy uwzględnieniu określonych zasad, warunków i terminów związanych z tym rozliczeniem.

W związku z tym ważne ażeby prawidłowo obliczyć podatek naliczony, by następnie prawidłowo móc obniżyć zobowiązania do budżetu. W związku z powyższym podatnik zobowiązany jest do prowadzenia stosownej ewidencji wyodrębniając zakupy towarów i usług, a także naliczony podatek VAT. Ewidencja związana z podatkiem naliczonym ma być prowadzona na identycznych zasadach co podatek należny. W przypadku podatku naliczonego ewidencja musi zawierać:

1. kwoty VAT-u naliczonego z podziałem na kwoty podatku związane ze sprzedażą opodatkowaną i sprzedażą zwolniona od podatku,

2. kwoty podatku naliczonego obniżającego podatek należny.

Ewidencja zakupów oraz podatku naliczonego musi być odzwierciedlona w księgach podatnika, bądź np. w rejestrach dla celów VAT.

Podział ewidencji zakupów powinien zawierać

- zakupy inwestycyjne - towarów, inwestycji, środków trwałych,

- zakupy pozostałe - majątek obrotowy, usługi obce.

Obydwie grupy powinny być podzielone na:

• zakupy opodatkowane związane ze sprzedażą opodatkowaną z którymi związany jest podatek naliczony, który kwalifikuje się do odliczenia od podatku należnego lub podlegający zwrotowi,

• zakupy opodatkowane, które są związane ze sprzedażą zwolnioną oraz opodatkowane,

z którymi związany jest podatek naliczony, podlegający na odliczeniu w określonym

stosunku procentowym przypadającym wyłącznie na sprzedaż opodatkowaną,

• zakupu opodatkowane związane ze sprzedażą zwolnioną z podatku VAT to zakupy za które nie przysługuję odliczenie VAT-u.

Otrzymywane od dostawców faktury, oraz korekty (oryginały), są podstawą do dokonania zapisów w ewidencji zakupów oraz związanego z nimi podatku naliczonego, a w przypadku importu podstawą są dokumenty celne - SAD.

Podatnik ma prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy zakupie towarów usług w danym miesiącu, w którym otrzymano fakturę, bądź w miesiącu następnym, lecz obniżenie nie może nastąpić wcześniej niż w miesiącu otrzymania przez nabywcę towaru lub usługi.

Zasady i tryb rozliczania podatku z budżetem państwa

Przy obliczaniu miesięcznej kwoty podatku podlegającej rozliczeniu z urzędem skarbowym uwzględnia się wysokość podatku należnego od sprzedaży dokonanej w danym miesiącu

i wielkość podlegającego odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu towarów oraz usług za ten miesiąc. Kwotę do rozliczenia z budżetem państwa stanowi różnica między podatkiem należnym,

a podatkiem naliczonym.

W rozliczeniu wystąpić może:

• nadwyżka podatku należnego nad podatkiem naliczonym, efektem tego powinna być wpłata danej nadwyżki na rachunek urzędu skarbowego,

• nadwyżka podatku naliczonego nad należnym, która może być ujęta w dwojaki sposób:

1. jako zwrot na rachunek bankowy podatnika - tzw. zwrot bezpośredni,

2. bądź jako kwota podatku do przeniesienia na następny miesiąc - tzw. zwrot pośredni.

Ważne jest to, iż zwrot bezpośredni może być dokonany w przypadku, gdy całość lub część sprzedaży podatnika opodatkowana jest stawką obniżoną, bądź preferencyjną ( 0 %), a także, gdy zakupy towarów i usług, które są zaliczane do środków trwałych, lub wartości niematerialnych

i prawnych i podlegają amortyzacji, a także zakupów zaliczanych do inwestycji rozpoczętych.

Podatnicy, którzy korzystają ze zwrotu podatku wg 2-ego sposobu, a ich sprzedaż jest opodatkowana stawką 22% to mogą odliczyć tylko podatek wymienionych zakupów od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i trwałych.

Podatnicy są zobowiązani do składania deklaracji podatkowej VAT-7 za okresy miesięczne w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy oraz dokonać wpłaty podatku na rachunek bankowy urzędu skarbowego - jeżeli

w deklaracji wykazano nadwyżkę podatku należnego. Wszystkie wartości wymienione

w deklaracji VAT - 7 muszą być wyrażone w pełnych złotych, a więc końcówki groszowe mają być eliminowane, bez względu na wielkość (np. 3 gorsze czy 94 grosze).

Formularz deklaracji VAT - 7 podzielony został na następujące części:

A - miejsce składania deklaracji,

B - dane podatnika,

C - rozliczenie sprzedaży towarów i usług oraz podatku należnego,

D - rozliczenie podatku naliczonego,

E - obliczenie wysokości zobowiązania podatkowego lub kwoty zwroty,

F - informacja o załączniku,

G - oświadczenie podatnika lub osoby reprezentującej podatnika,

H - adnotacje urzędu skarbowego.

Miejscem składania deklaracji przez podatnika jest urząd właściwy ze względu na miejsce wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, lub urząd skarbowy właściwy ze względu na siedzibę podatnika (jeżeli czynności wykonywane są na terenie co najmniej dwóch urzędów), lub urząd ze względu na miejsce zamieszkania podatnika (wówczas, gdy podatnik nie ma siedziby), bądź Drugi Urząd Skarbowy w Warszawie Śródmieście.

Podatnik ma prawo do złożenia korekty deklaracji do wcześniej złożonych zeznań. Uprawnienie do skorygowania deklaracji przysługuje podatnikom, którzy w złożonej deklaracji wykazali zobowiązanie podatkowe w wysokości mniejszej od należnej albo kwotę nadpłaty bądź podatku przypadającego do zwrotu w wysokości większej od należnej.” ⁵⁰ Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, jeżeli podatnik nie dokonał obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w terminach ustawowych, może obniżyć kwotę podatku należnego przez dokonanie korekty deklaracji VAT za okresy ustawowe, jednak nie później niż w ciągu roku, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik nabył prawo do obniżenia kwoty podatku należnego. „Korekty deklaracji dla podatku od towarów i usług, mogą być jednak dokonane wyłącznie w przypadku, gdy spełnione zostały łącznie następujące warunki:

1. nie zostało wobec podatnika wszczęte postępowanie podatkowe lub postępowanie kontrolne przez urząd skarbowy lub organ kontroli skarbowej za okres, którego dotyczy korekta,

2. w całości została uregulowana należność obejmująca kwotę podatku z tytułu zakupionych towarów i usług, a w przypadku podatku od importu towarów - kwota podatku wynikająca

z dokumentów celnych lub decyzji.

Wówczas podatnik wraz z korektą musi złożyć tzw. akt żalu, w którym pokrótce wyjaśnia, dlaczego składa korektę, a także przeprasza za nieprawidłowe złożenie deklaracji

⁵¹ E. Rogala, Nowe zasady rozliczeń VAT w2002r Wydawnictwo C.H. Beck, W-wa 2002r.,str.65.

---