VAT jest powszechnym, wielofazowym podatkiem obrotowym.

Powszechnym, ponieważ obowiązek jego odprowadzania do urzędu skarbowego spoczywa na każdym, kto zajmuje się produkcją oraz sprzedażą towarów i usług (kosztami podatku obciążeni są kupujący).

Wielofazowym, ponieważ jest płacony w każdej fazie produkcji i sprzedaży. Podatkiem są objęte towary i usługi na terytorium danego państwa (także pochodzące z importu), natomiast towary przeznaczone na eksport są obciążone podatkiem w kraju importera. VAT jest liczony od wartości netto towarów i usług. Oznacza to, że przedmiot opodatkowania, np. chleb, komputer, samochód, tak naprawdę jest obciążony podatkiem VAT w fazie końcowej, czyli wtedy, gdy zostaje kupiony przez konsumenta. Zasadę obliczania podatku VAT przedstawia tabela obok.

Podstawowe deklaracje podatku VAT są trzy: VAT 7 – deklaracja rozliczania działalności gospodarczej, VAT RR – deklaracja rozliczania rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa i VAT MP – uproszczona deklaracja małego podatnika.
Deklaracja miesięczna VAT 7 to forma rozliczenia działalności gospodarczej z urzędem skarbowym. Sporządza się ją na podstawie miesięcznego zestawienia sprzedaży według faktur VAT i dobowego raportu kasy fiskalnej (rejestrującej wpływy pieniężne do firmy). Deklarację podatkową VAT 7 składa się w urzędzie skarbowym (odpowiednim ze względu na miejsce prowadzonej działalności gospodarczej) w terminie do 25. dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni (np. za styczeń do 25 lutego).

W 2002 r. w Polsce wprowadzono instytucję małego podatnika, której celem jest wspieranie i ochrona drobnej i średniej przedsiębiorczości.

Mogą z niej skorzystać firmy, które nie przekroczyły w poprzednim roku wartości sprzedaży brutto 800 tys. euro, a w przypadku niektórych rodzajów działalności (np. przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzanie funduszami powierniczymi) – 30 tys. euro. Podatnikom tym przysługują preferencje związane z obowiązkiem podatkowym VAT (np. uproszczony system składania deklaracji podatkowej i wpłacania zaliczek na podatek). Mają oni prawo rozliczać się z podatku kwartalnie, a innym udogodnieniem jest tzw. metoda kasowa rozliczeń. Polega ona na tym, że obowiązek podatkowy powstaje dopiero po uregulowaniu należności za towar lub usługę, ale nie później niż 90. dnia od sprzedaży towaru lub wykonania usługi.

Podatek dochodowy to podatek wymierzany od dochodów. W Polsce opodatkowaniu nim podlegają dochody osób fizycznych, z wyjątkiem m.in. dochodów uzyskiwanych z działalności rolniczej i leśnej, spadków i darowizn, oraz dochody osób prawnych, z wyjątkiem m.in. dochodów uzyskiwanych z działalności rolniczej oraz wynagrodzeń pracowników polskich placówek dyplomatycznych i urzędów konsularnych.

Przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód uzyskany z różnych źródeł przychodów, np. z działalności gospodarczej, pracy najemnej, dzierżawy, najmu.

Kwota wolna od podatku (limit rocznego dochodu niepowodującego obowiązku podatkowego) wynika ze skali podatkowej (w 2006 r. kwota wolna od podatku wynosi 2790 zł). Osoby, które w ciągu całego roku uzyskają dochody nieprzekraczające tej sumy, a pobrano od nich zaliczki na podatek dochodowy, mogą je odzyskać po złożeniu zeznania podatkowego za ten rok.

Podatek dochodowy od osób fizycznych obejmuje wszystkie ich dochody, oprócz dochodów:

• z tytułu spadków i darowizn,

• z działalności rolniczej i leśnej,

• zwolnionych z podatku dochodowego na podstawie art. 16 ustawy z 17 lipca 1997 r. o stosowaniu szczególnych rozwiązań w związku z likwidacją skutków powodzi, która miała miejsce w lipcu 1997 r.,

• zwolnionych z podatku dochodowego na podstawie art. 1 ustawy z 21 września 2000 r. o zwolnieniu z podatków i opłat świadczeń z tytułu prześladowań przez nazistowskie Niemcy oraz o niezaliczaniu ich do dochodów,

• opodatkowanych w formie ryczałtu, m.in. z działalności gospodarczej,

• z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków, w którego wyniku nastąpiło ustanie lub ograniczenie małżeńskiej wspólnoty majątkowej.

Od dochodu (przed obliczeniem podatku) można odliczyć m.in. ulgi:

• rehabilitacyjną,

• na spłatę odsetek od komercyjnych kredytów mieszkaniowych,

• darowizny na cele charytatywne oraz na cele kultu religijnego.

Podmiotami podatku dochodowego od osób fizycznych są te osoby, które osiągnęły dochód. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadza:

• nieograniczony obowiązek podatkowy – dotyczy osób fizycznych zamieszkujących lub przebywających dłużej niż 183 dni w roku podatkowym (tj. od 1 stycznia do 31 grudnia) na terytorium Polski; obejmuje wszystkie ich dochody,

• ograniczony obowiązek podatkowy – dotyczy osób fizycznych niemieszkających w Polsce, jeśli ich pobyt jest krótszy niż 183 dni w roku podatkowym; obejmuje tylko dochody uzyskane na terytorium Polski.

Za przychody ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne i inne świadczenia (np. paczki świąteczne, wycieczki zakładowe):

• wynagrodzenia zasadnicze,

• dodatki, np. funkcyjne (za pełnienie funkcji kierowniczych, dyrektorskich itp.), stażowe (przeważnie 1% podstawy wynagrodzenia za każdy rok pracy, jednak nie więcej niż 20%),

• wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych,

• wynagrodzenia za usprawnienia organizacji pracy (wnioski racjonalizatorskie),

• nagrody, premie,

• ekwiwalenty za niewykorzystany urlop,

• należności za czas choroby zaliczane do wynagrodzeń (przez 35 dni wynagrodzenie za czas choroby płaci pracodawca, a od 36. dnia zasiłek chorobowy potrącany jest ze składek ZUS),

• inne świadczenia, np. dodatki za uciążliwe warunki pracy, wypłaty z funduszu socjalnego rekompensujące część kosztów pobytu na urlopie.

• Od 1995 r. od przychodów z pracy odlicza się koszty uzyskania przychodu. W 2006 r. koszty uzyskania przychodu ze stosunku pracy wynoszą miesięcznie 102,25 zł, a rocznie – 1227 zł.
  W przypadku pracy na więcej niż jednym etacie koszty te nie mogą przekroczyć 1840,77 zł w skali roku.
  
  Jeżeli miejsce pracy znajduje się poza miejscem zamieszkania pracownika (poza obszarem miasta lub wsi), koszty uzyskania przychodu mogą być powiększone. W przypadku jednego zakładu pracy wynoszą one miesięcznie 127,82 zł, a rocznie – 1533,84 zł. Jeśli pracownik dojeżdża do kilku zakładów pracy, koszty uzyskania przychodu nie mogą przekroczyć rocznie 2300,94 zł. Koszty uzyskania przychodów ze stosunków pokrewnych stosunkowi pracy są zróżnicowane, np. z umów o dzieło wynoszą 20% lub 50% kwoty przychodu.