WYBRANE ZAGRANICZNE SYSTEMY MEDIALNE

JANUSZ W. ADAMOWSKI

ROZDZIAŁ I

SYSTEM MEDIALNY STANÓW ZJEDNOCZONYCH

1. WPROWADZENIE

liczba mieszkańców: 300 mln

struktura federacyjna - 50 stanów (każdy ma własną legislaturę, ciała zarządzające i ustawodawstwo) → kraj wieloetniczny, wielonarodowościowy, wieloreligijny, różnice społeczne, ekonomiczne i kulturowe

większość informacji światowych płynie z USA lub jest wytworzonych przez media masowe tego kraju → Associated Press (AP) - gigantyczna agencja prasowa / Cable News Network (CNN) - najstarsza i najbardziej znana telewizja / opiniotwórcze magazyny i gazety → wpływ na kształt opinii publicznej na świecie

2. POCZĄTKI PRASY AMERYKAŃSKIEJ

Boston - narodziny prasy amerykańskiej, ważny ośrodek ruchu wydawniczego

25.09.1690 - z manufaktury R. Priece'a wychodzi czterostronicowy druk autorstwa Benjamina Harisa zatytułowany „Public Occurences, Both Freign and Domestick” → pierwszy druk informacyjny w USA → po publikacji pierwszego numeru zakazano publikacji z powodu krytycznego stosunku autora do rzeczywistości w USA

24.04.1704 - powstaje „The Boston News-Letter” za sprawą Johna Campbella → periodyk wydawany do 1776

21.12.1719 - powstaje „Boston Gazette” pod auspicjami Williama Brookera → periodyk wydawany do 1741, kiedy połączył się z „New England Weekly Journal”

1721 - James Franklin tworzy „The New England Courant” → pierwsza w USA gazeta z mniej oficjalnymi informacjami (zawartość mniej kontrolowana przez władzę, dużo kultury)

Filadelfia - kolejny ważny ośrodek ruchu wydawniczego

1683 - powstaje pierwsza manufaktura drukarska

22.12.1719 - wychodzi pierwszy tytuł prasowy z manufaktury w Filadelfii - „American Weekly Mercury”

1728 - powstaje „Pennsylvania Gazette”, a w 1729 przejmuje ją przyszły prezydent USA - Benjamin Franklin → był to wówczas jeden z poczytniejszych tytułów w USA

lata '30 XVIII wieku - rozkwit dziennikarstwa w USA, wzrost liczby i nakładów tytułów prasowych, większy dostęp Amerykanów do informacji, media stają się „czwartą władzą”

rozwijała się też prasa na terenie kolonii amerykańskich → wydawcy i dziennikarzy tej prasy przygotowali grunt pod wydarzenia związane z niepodległościowym zrywem Amerykanów: William Bradford III („Pensynvalnia Journal”), Isaiah Thomas („Massachusets Spy”), Thomas Paine („Common Sense”) → broszura „Common Sense” (1776) stała się stymulatorem amerykańskiej rewolucji i w jej następstwie 2.07.1776 ukazała się Deklaracja Niepodległości (proklamacja niezależności kolonii - 13 stanów od brytyjskiej korony)

1791 - pierwsza poprawka do konstytucji USA: gwarancja wolności wypowiedzi dla amerykańskich środków przekazu (przyznana w podziękowaniu za dotychczasową działalność na rzecz amerykańskiej państwowości)

1783 - pierwszy dziennik w Filadelfii założony przez Benjamina Towne'a - „Pennsylvania Evening Post” → utrzymał się na rynku 17 miesięcy → przed końcem XVIII wszystkie ważniejsze ośrodki (poza Bostonem) miały swoje dzienniki lokalne, a w Filadelfii była gazeta całodniowa (ukazująca się rano i wieczorem) - „New World” → najwięcej tygodników

3. ROZWÓJ PRASY - NARODZINY GAZET POPULARNYCH I „JAKOŚCIOWYCH”

XIX wiek: ekspansja prasy amerykańskiej → coraz więcej tytułów, powstają też tytuł nieangielskojęzyczne (np. w Nowym Orelanie), a także pisma dwujęzyczne, np. hiszpańsko - angielskie

rozwój przemysłu (w tym urządzeń drukarskich) pozwolił na wprowadzenie gazet w cenie
1 centa (penny papers) → „The New York Sun” (Benjamin W. Day, 3.09.1833) i „New York Morning Herald” (James Gordon Bennett, 6.05.1835) - pisma te łączyła też tematyka sensacyjna → szybko zaczęły powstawać kolejne tanie gazety (głównie w Nowym Jorku)

oprócz masowej prasy, zaczęła rozwijać się ambitna w treści, „jakościowa” prasa (informacje zagraniczne, poważna publicystyka) → 2.09.1841 ukazuje się tygodnik „New York Tribune” (Horace Greeley) o lewicującym profilu → spod jego skrzydeł wyszedł Henry J. Raymond, który założył dziennik „The New York Times” (od 18.09.1851 wydawany początkowo jako „New York Daily Times”) → 1877: powstaje dziennik „The Washington Post”

11.01.1849 (nieformalnie 05.1848) - powstaje pierwsze amerykańska agencja Associated Press (wpływ na to miało wynalezienie telegrafu)

prasa zaczęła dynamicznie rozwijać się poza miastami Wschodniego Wybrzeża (Boston, Filadelfia, Nowy Jork) → 1847: „Chicago Tribune” w Chicago

rozwijać zaczęły się magazyny ilustrowane (ilustracje uatrakcyjniały czasopisma) → 1855: „Frank Leslie'e Illustrated Newspaper” oaz 1857: „Harper's Weekly” - oba konkurencyjne pisma miały sporo informacji sportowych, sensacyjno - kryminalnych i ilustracji → „Harper's Monthly” (1850) umacniał pozycję drugiego tytułu

'60 XIX wieku: rozwój fotografii - dużo zdjęć wojennych (pionier: Mathew Brady) / rozwój reportażu (wojennego) / syntetyzacja informacji prasowej

1865: Edwin Lawrence Godkin zakłada „Nation”, istnieje też na rynku gazeta „Evening Post”, rozwijał się też rynek wyspecjalizowanych magazynów ilustrowanych („Outlook”, „Cosmopolitan”) → prasa dla ludzi zamożnych i wykształconych (efekt zmian społecznych)

4. PRASA MASOWA I DZIENNIKARSTWO „ŻÓŁTE”

większość Amerykanów nie należało do grupy wykształconych, szukali w prasie sensacji i sportu → Joseph Pulitzer odczytał te wymagania, gdy w 1883 został redaktorem naczelnym dziennika „New York World” (1860) i stworzył „nowe dziennikarstwo amerykańskie” → dziennik szybko zaczął bić rekordy popularności

„nowe dziennikarstwo amerykańskie”: gazety tanie, łatwe w odbiorze, agresywne w publicystyce, koncentrujące się na tematyce obyczajowej, sporcie i sensacji kryminalnej; adresowane do masowego czytelnika (więcej ilustracji niż tekstu, chwytliwe tytuły, akcentowanie misyjności i interesu publicznego) / główni przedstawiciele: Joseph Pulitzer, Wiliam Randolph Hearst → wzrost tytułów, wzrost sprzedaży

Joseph Pulitzer - szybko dorobił się fortuny, którą przekazywał na cele publiczne: założył pierwszą szkołę dziennikarską na nowojorskim uniwersytecie Columbie, jego imię nosi najważniejsza nagroda dziennikarska w USA → dziennik „World” (1860), niedzielna wersja dziennika „Sunday World”, wieczorna wersja obu dzienniku „Evening World” (1887)

koniec XIX w. - kryzys ekonomiczny → walka o czytelników, malejące wpływy z reklam → by zachęcić czytelnika publikowano coraz bardziej sensacyjne teksty w banalnej formie z dużą ilością obrazków, problematyka krymalistyczna → narodziło się dziennikarstwo „żółte” (yellow journalism) - kłamliwa, sensacyjna informacja, koncentracja na seksie i zbrodni

William Randolph Hearst - doprowadził do apogeum rozwój „żółtego” dziennikarstwa; był bogaty i miał duże aspiracje polityczne, które chciał osiągnąć przez prasę; 1880: przejmuje zadłużony dziennik „San Francisco Examiner” → później zainteresował się „New York World” Pulitzera → 1882: kupuje „Morning Journal” od brata J. Pulitzera i chce pokonać gazety Josepha Pulitzera (rozpoczęła się konkurencja) → od 1889 w „World” pojawiały się regularnie komiksy, a od 1893 były one w kolorze → najbardziej charakterystyczny bohater to Yellow Kid (od koloru stroju) i od tego nazwę wzięło „żółte dziennikarstwo” → 1897: „Morning Journal” osiąga nakład „World”, ale dalej ten drugi miał wyższą jakość

5. NARODZINY NOWYCH FORM PRZEKAZU - AGENCJE INFORMACYJNE I RADIOFONIA

agencje prasowe:

• 1848: Associated Press → lider na rynku; spółdzielnia

• 1907: United Press Associations (Edward W. Scripps)

• 1909: International News Service (William R. Hearst)

• 1958: UPA + INS = United Press International

przystąpienie USA do I wojny światowej (1917) → wzrost zainteresowania sprawami międzynarodowymi, wzrost liczby korespondentów wojennych

wojna spowodowała również rozkwit radia - na początku myślano, że będzie to medium poświęcone wyłącznie rozrywce → 1916: Lee De Forest („ojciec radia”) rozpoczął emicję programów muzycznych → naśladować go zaczął Frank Conrad, który od 1916 obsługiwał eksperymentalną stację 8XK, z czasem rozpoczął emisję nagrań fonograficznych (1919), a w 1920 rozpoczął regularną emisję programów stacji KDKA (pionierska stacja nadająca informacje, aczkolwiek pierwsza była 8MK z Detroit - potem uzyskała licencję nadawczą, a od 1921 jako WWJ rozpoczęła w pełni komercyjne nadawanie)

1917: inauguracja działalności eksperymentalnej stacji 9XM (Earle Tery i Edward Bennett) → 1922: zmiana nazwy na WHA

promotorami i założycielami pierwszych stacji radiowych były gazety → później zajęły się tym firmy telekomunikacyjne: American Telephone & Telegraph, Westinghouse i General Electric → firmy te w 1919 zakładają Radio Corporation of America (RCA) - instytucja ta otrzymała nabyte przez właścicieli prawa patentowe do urządzeń nadawczych i patenty → od 1922 te trzy firmy zaczęły walkę o przejęcie wpływów → najważniejszy człowiek w RCA to David Sarnoff - zwolennik umasowienia nadawczości

stacje radiowe od 1924 zaczęły jednoczyć się w sieci, bo było to atrakcyjniejsze dla reklamodawców → 15.11.1926: powstaje National Broadcasting Company (NBC) jako zależny od RCA (na czele: Merlin H. Aylesworth) → 1927: korporacja ma już dwie sieci (Red Network, Blue Network), które grupują kilkadziesiąt stacji

18.09.1927 - powstaje konkurent dla NBC: Columbia Broadcasting System, Inc. (CBS) → 1928: spółkę przejmuje William S. Paley, rozwiązuje ją i sieci radiowej nadaje nazwę CBS (kilkadziesiąt nadawców) → nadal dominuje NBC

władza chce rozbić ten duopol na rynku radiowym i na bazie Blue Network (NBC) w 1945 powstaje American Broadcasting Company (ABC) → NBC sprzedało BN ze względu na naciski władzy

Federal Radio Commision (FRC) - organ regulacyjny, stworzony dla uporządkowania spraw rynku audiowizualnego na mocy ustawy o radiofonii (Radio Act od 1927) i składający się z pięciu osób → wcześniej w 1923 powołano Narodowe Stowarzyszenie Nadawców (NAB), ale nie udało się uregulować kwestii częstotliwości i innych aspektów prawnych

Federal Communications Commission (FCC) - organ regulacyjny wprowadzony na podstawie ustawy (Communications Act of 1934) powołujący siedmio osobowy organ o szerszych kompetencjach niż FRC (dodatkowa kontrola nad sferą telekomunikacji + uprawnienia do nadawania i odbierania koncesji)

odpowiedzią prasy na rozwój radia było pojawienie się nowej wersji dziennikarstwa sensacyjnego - „jazz journalism” głównie w Nowym Jorku → zmiana formatu gazet na tabloidowe i duże nasycenie fotografią prasową → założono 26.06.1919 gazetę „Daily News” (początkowo „Illustrated Daily News”) przez Josepha Medilla Pattersona i Roberta R. McCormicka → szybki sukces wydawniczy → zaczęły powstawać liczne tabloidy

inni przedstawiciele „jazz jorunalism”: „Daily Graphic” i „The Daily Mirror” → bez większych sukcesów: „DG” upada w 1932, a „DM” w 1963

na rynku prasowym dochodziło do łączenia się tytułów, większe tytuły kupowały mniejsze → potentaci: grupy Hearsta i Scippsa - Howarda

'20 / '30 XIX w. - narodziny dziennikarstwa interpretacyjnego → odejście od „czystej informacji”, ważniejsze staje się pytanie „dlaczego?” niż „co?, gdzie?, kiedy?” → np. nowojorski tabloid „PM” (1940)

New York Times News Service - dział korespondencji zagranicznej „NYT” utworzony w 1917 → dziennikarze tam pracujący zdobyli wiele nagród Pulitzera

duże współzawodnictwo prasy i radia

6. NARODZINY TELEWIZJI JAKO CZYNNIK INTENSYFIKUJĄCY ROZWÓJ SYSTEMU MEDIALNEGO

I poł. XX w. - rodzi się zagrożenie dla prasy i radia, mianowicie telewizja

16.01.1926 - pierwszy pokaz „na żywo” → John L. Baird (Wielka Brytania): „ojciec tv”

w USA walka o miano pioniera toczyła się między Vladimirem Kosmą Zworykinem (RCA) i Philo Taylorem Farnsworthem (prywatne środki) → ich „walka” stymulowała rozwój telewizji w USA - im pomysły różniły się od idei Baira (te nie wypaliły na dłuższą metę) → wyścig wygrał Zworykin (miał pieniądze od RCA) → 1935: powstaje eksperymentalne studio telewizyjne → 1939: pierwszy pokaz telewizji „elektronicznej” → 1941: emisję programu zaczyna WNBT (należąca do NBC) i WCBC (własność CBS) - każda po 15 godzin tygodniowo → wojna zatrzymała rozwój telewizj

telewizja aż tak bardzo nie konkurowała z prasą - magazyny się specjalizowały i nie zależało im już na możliwie najszybszym dostarczaniu informacji → powstają tygodniki opinii i magazyny (ponowny rozkwit prasy):

• 1923: „Time” (Henry R. Luce, Biton Hadden)

• 1925: “New Yorker” (Harold Ross)

• 1922: “Reader's Digest” (DeWitt Wallace, Lilia Acheson Wallace)

• 1930: “Fortune” (H. Luce)

• 1936: “Life” (H. Luce)

• 1954: “Sports Illustrated” (H. Luce)

• 1933: “Newsweek” (Thomas Martyn)

• 1929: “Business Week” (wydawnicwtwo McGrow-Hill)

• 1948: “US News and World Report” (David Lawrence) → “United States Daily” + “World Report”; konkurencja dla “Time” i “Newsweek”

'50 XX - ekspansja telewizji → 1952: ruszają kampanie przedwyborcze kandydatów na prezydentów USA - telewizja odgrywa bardzo ważną rolę → coraz więcej ludzi w domach ma odbiorniki

od kiedy w 1958 powstała United Press International zaczęła się wielka walka na rynku informacji masowej w USA (UPI kontra AP)

1953: działalność zaczyna Agencja Informacyjna Stanów Zjednocoznych (USIA) - na czas „zimnej wojny” państwo postanowiło powołać własne instytucje ze sfery komunikacji społecznej (USIA i placówki w ramach Departamentu Stanu)

USIA podległe były takie rozgłośnie jak „Wolna Europa” (1951), „Wolność” (1953) i „Głos Ameryki” → z czasem przeznaczano na to coraz więcej środków → później powstało „Radio Marti” (1985) w celu politycznego „rozmiękczenia” Kuby

Coraz większe znaczenie telewizji w życiu publicznym → debaty polityków (1960 - Nixon vs. Kennedy → Kennedy wygrywa w wyborach niewielką liczbą głosów po debacie)

'60 XX wieku: rozwój prasy „podziemnej” → radykalnej prasy, przekazującej informacje dotyczące napięcia społecznego i zmęczenia związanych z wojną w Wietnamie → „Village Voice” (1955), „Los Angeles Free Press” → rozwija się dziennikarstwo alternatywne → prasa podziemna liczyła wiele tytułów, tworzyły się związki tej prasy, niektóre tytuły osiągnęły sukces komercyjny, jak np. „Rolling Stone” (Jann Wenner)

w związku z wojną wietnamską, młodzieżową rewoltą i napięciami na tle rasowym rodzi się nowe dziennikarstwo → etyczne, misyjne, literacki, zaangażowane społecznie → związane było to ze spadkiem zaufania do władzy i większą kontrolną funkcją mediów → 1972: afera Watergate („The Washington Post”: Bob Woodword, Carl Bernstein), której skutkiem było ustąpienie Nixona z fotela prezydenta USA

7. REWOLUCJA TECHNICZNO - TECHNOLOGICZNA W MEDIACH

'60: początki komercjalizacji telewizji → początkowo negatywne opinie

kończyły się czasu oligopolu (ABC, NBC, CBS) i pojawiała się liczna konkurencja

1962: USA dołączają do grona państw posiłkujących się przekazem satelitarnym / pierwsza transmisja obrazu między Europą i Ameryką / Kongres USA powołuje do życia Communications Satellite Corporation (Comsat), który ma koordynować działania na rzecz rozwoju przekazu satelitarnego → Comsat został też częścią międzynarodowego przedsięwzięcia Intelsat → rośnie siła przekazu satelitarnego

'50 XX w. - narodziny telewizji kablowej (początkowo bez sukcesów)

30.09.1975 - firma Time Inc. łączy nadawczość satelitarną i przekaz kablowy, nadając walkę bokserską → telewizyjnym realizatorem była spółka Home Box Office (HBO), należąca do korporacji Time, powołana do życia w 1972 jako operator płatnej telewizji kablowej i producent filmów → początki płatnej telewizji (pay-television, a później pay-per-view tv)

z czasem zaczęto odchodzić od telewizji uniwersalnej na rzecz kanałów wyspecjalizowanych tematycznych (także globalnych) → MTV (1981), CNN (Cable News Network - Ted Turner)

dochodziło do licznych fuzji i przejęć:

• Time + Warner Communcations (1989)

• General Electric wchłania RCA (razem z NBC)

• AOL + Time-Warner

1969: powstaje ARPAnet na bazie czterech komputerów połączonych linią telefoniczną (sieć urządzeń na potrzeby gospodarki wojennej) → następca: internet

doszło do pełnej komputeryzacji druku i paginacji (bezpośredniej transmisji całych stron tekstu do drukarni) - druk wsparty przekazem satelitarnym → „USA Today” (1982, Gennet), a później m.in. „The Wall Street Journal”

numerem jeden jest telewizja: ABC, NBC, CBS i FOX (powstała w 1986 na bazie kupionej przez News Corporation Ruperta Murdocha stacji Metromedia), kolejna ogólnokrajowa sieć to Public Broadcasting Service (PBS, 1969) z radiowym odpowiednikiem National Public Radio (NPR, 1970) - powstały one dzięki ustawie o nadawczości publicznej z 1967

nieogólnokrajowe stacje: Warner Bros. Television Network, Paxnet, United Paramonut Network

1996: Kongres uchwala Telecommunications Act (pierwsza solida przeróba Communications Act z 1934)

spośród prasy największą sympatią cieszą się ilustrowane magazyny:

• tygodniki opinii (Time, Newsweek, People, Forbes)

• przewodniki telewizyjne („TV Guide”)

• magazyny dla kobiet (Cosmopolitan, Vogue)

• magazyny dla mężczyzn (Playboy, Sports Illustrated)

podejmowane są liczne działania zmierzające do samoregulacji, np. powstają rady prasowe (lokalne od 1971, ogólnokrajowa od 1973), instytucja ombudsmana, organizacje dziennikarskie

01.06.1992: ANPA + Newspaper Advertising Bureau + 5 innych stowarzyszeń = Newspaper Association of America (NAA) → organizacja społeczna, która reporezentuje gazety z USA i Kanady

1922: American Society of Newspaper Editors (ASNE) - organizacja zrzeszająca osoby prywatne (dziennikarzy, wydawców); stworzyła własny kodeks etyczny

1923: National Association of Broadcasters (NAB)

ROZDZIAŁ II

SYSTEM MEDIALNY WIELKIEJ BRYTANII

1. WPROWADZENIE

ludność: 60 mln

kraj wieloetniczny i wielonarodowy

2. DRUKOWANE ŚRODKI PRZEKAZU (PRASA) - GENEZA I ROZWÓJ

1476: działalność rozpoczyna pierwsza manufaktura → wydawca William Caxton opublikował pismo „At the ign of The Red Pale”

jednak za początki drukarstwa uznaje się panowanie Henryka VII Tudora → jego syn Henryk XVIII w 1529 opublikował listę ksiąg zakazanych (ingerencja w wolność słowa), w 1534 zarządził konieczność posiadania licencji na sprzedaż druku

XVII wiek: powrót rządów dynastii Stuartów - wzrost wolności słowa: władcy walczyli o utrzymanie władzy i nie zajmowali się drukiem → rozwój dziennikarstwa - w 1621 pojawiają się corantos (przodkowie gazet) - nieregularnie ukazujące się druki, zaspokajały potrzebę informacyjną

pierwsze broszury informacyjne po angielsku drukowano w Niderlandach (Holandia) - 1620 (George Veseler, Broer Jonson) → w Anglii sprzedawał je Nathaniel Butter (na własną rękę)

Nicholas Bourne - edytor; ważna postać dla rozwoju prasy; współpracował m.in. z Butterem i drukarzem Thomasem Archerem (trafił później do więzienia za swoją aktywność)

do 1624 druki informacyjne nie miały tytułów, rozpoznawano je po autorach → pierwszy biuletyn informacyjny z tytułem: „The Continuation od Our Weekly News”

dopiero od 1628 w biuletynach zaczęły pojawiać się informacje o wydarzeniach politycznych z kraju, zaczęły się wtedy ukazywać „diurnals” - codzienne doniesienia na tematy lokalne → później wprowadzono restrykcje i po 1640 pojawiały się one rzadko (najbardziej znany z 1641: „The Heads od Seveal Proceddings in This Present Parliament” wydawny przez Johna Thomasa, a zredagowany przez Samuela Pecke'a)

ograniczenie wolności prasy: system licencjonowania druku → do tego stopnia, że wróciły ręcznie pisane biuletyny - ich autorzy w celu wymiany informacji spotykali się w Londynie na ulicy Fleet Street (centrum brytyjskiego ruchu prasowego)

1695: zakończenie obowiązywania Aktu o Licencjonowaniu Druku (1662) → wzrost tytułów prasowych i częstotliwości ich wydawania, rozwój prasy poza Londynem (była tam duża konkurencja i część osób wyjeżdżało na prowincję)

11.03.1702 - pojawienie się gazety codziennej „Daily Courant” oraz w 1706 - wieczornej: „Evening Post”

• - pojawienie się pierwszej gazety prowincjonalnej: „Norwich Post”

pojawiać się też zaczęły periodyki na wysokim poziomie: „Tatler” (1709 - 1711) i „Spectator” (1711 - 1712, 1714) - oba związane z Richardem Steele i Josephem Addisonem

szybko zarysował się podział na prasę męską i damską: 1692 - „Gentleman's Journal” / 1693 - „Ladies Mercury”

1712 - władza nakłada na gazety i branżę reklamową „podatek od wiedzy”, aby zapobiec rozwojowi i wolności prasy (głównie opozycyjnej), a także ograniczyć sprzedać do elit → ustawy stemplowe (1712, 1715) zahamowały rozwój prasy

1785 - narodziny „Daily Universal Register” (od 1788 - “The Times”) → rośnie rola prasy jako “czwartej władzy”; prasa staje się coraz bardziej niezależna (walka władzy o wpływy - coraz większe podatki, ograniczenia wydawnicze, łapówki) → właściciele tytułów, np. John Walter II („The Times”) odgrywają coraz ważniejszą rolę

zaczęto obniżanie podatków i zniesiono je w 1853 (podatek od reklam), 1855 (podatek prasowy) i 1861 (podatek prasowy) → rozwój prasy

rodzić zaczęła się tania prasa → 1855: powstaje tani dziennik „Daily Telegraph” → naśladował go londyński dziennik „Standard” → gazety różniły się od innych tylko ceną, brak zmian w treści, nie była to prasa masowa

powstanie prasy masowej w Wielkiej Brytanii należy wiązać z dziennikiem „Daily Mail” (4.05.1896) i jego naśladowcami, np. londyńskim dziennikiem „Daily Express” → wzrastał poziom wykształcenia Brytyjczyków, prasa masowa się rozwijała

istotną rolę odgrywać zaczęła prasa niedzielna („siódmego dnia”), która pojawiła się już w 1779 („E. Johnsosn's Britih Gazette and Sunday Monitor”), ale zyskała na znaczeniu w II poł. XIX wieku

1886 - National Association of Journalism: pierwsza organizacja dziennikarska (1890: zmiana nazwy na Institute od Journalism)

1907 - pierwszy związek zawodowy dziennikarzy: National Union od Journalist (NUJ)

dalej jednak prasa była silnie upolityczniona - sympatyzowanie z partiami, często dziennikarze czy wydawcy należeli do partii → zmieniło się to w latach '20 XX wieku (w Izbie Gmin nie było już żadnego właściciela gazety) → prasa zaczęła się koncentrować (prasa była skupiona w rękach kilku osób (lordowie Rothermere i Beaverbrook, bracia Berry)

pomiędzy I a II wojną światową prasa zaczęła stawać się bardziej nowoczesna, podnosił się jej poziom, dominowały dzienniki stołeczne (łączny nakład stołecznych dzienników wzrósł do 10 mln) → rozpoczęły się „wojny prasowe” („Daily Mail”, „Daily Mirror”, „Daily Express” i „Daily Sketch”)

początkowo bojkotowano nowe środki przekazu (radio), rozpoczęła się walka - II wojna przyniosła rozwój radiofonii (1939 - 1945), a prasa się osłabiła (brak dziennikarzu, brak papieru, ograniczenia swobód przez władze) → likwidacja wielu tytuły, przekształcenia tytułów (np. „Daily Herald” w „The Sun” w 1964), zmiana statusów gazet

fazy zmian na powojennym rynku prasowym w Wielkiej Brytanii:

• 1945 - 1955: wysokie nakłady gazet mimo racjonowania papieru przez państwo

• '50 - '60 XX w.: wiele tytułów znika z rynku; w 1969 Rupert Murdoch kupuje dwie największe brytyjskie gazety tabloidowe: codzienną „The Sun” i niedzielną „News of the World”

• '50 - '90: pisma Murdocha stają się brukowcami (rozebrane zdjęcia, skandale), taktykę tą przejmuje „Daily Mirror” → 1981: Murdoch przejmuje od lorda Thomsona „The Times” i niedzielny odpowiednik: „The Sunday Times” → rewolucja Wapping, w efecie której wprowadzono nowe techniki druku → w 1986 pojawiły się nowe tytułu: poważny „Independent” i bulwarowy „Today” (przejęty potem przez Murdocha i zlikwidowany)

• 1993 - 1995: wojna cenowa między prestiżowymi dziennikami „Daily Telepgraph” i „The Times”

• początki XXI w.: przejście „Independent” (2003) i „The Times” (2004) na format tabloidowe, zmiany w treści → ogólna tabloidyzacja mediów

cechy prasy brytyjskiej:

• dominacja gazet ogólnokrajowych nad lokalnymi (jedynie „Daily Record” w Glasgow czy „Evening Standard” w Londynie dorównuje ogólnokrajowej prasie)

• największa popularność: prasa codzienna, prasa niedzielna

• stabilne nakłady

• silna konkurencja powodująca dużą segmentację

• mały poziom regulacji przez państwo

• wysoki stopień koncentracji kapitału

• małe znaczenie czasopism polityczno - informacyjnych (tygodników opinii) takich jak „Spectator” czy „Private Eye”, jedynie liczy się tygodnik gospodarczy - „The Economist”

podział prasy brytyjskiej:

• gazety poważne (jakościowe, prestiżowe) - dzienniki: „Financial Times”, „Guardian”, „Daily Telegraph”, „The Times”, „Independent” / niedzielne: „The Sunday Times”, „The Observer”, „Sunday Telegraph”, „The Independent on Sunday”

• gazety średniej półki: “Daily Mail” i “Daily Express” / niedzielne: “Mai on Sunday”, „Sunday Express”

• prasa popularna (sensacyjna): “The Sun” (największy nakład wśród dzienników brytyjskich, drugi nakład w Europie), „Daily Mirror”, „Daily Star” / niedzielne: „News of The World”, „Sunday Mirror”, „Daily Star Sunday” i „People” (tylko w niedziele)

jedynym zagrożeniem dla prasy codziennej może być prasa darmowa (w rodzaju „Metra” czy „thelondonpaper”)

3. AGENCJE INFORMACYJNE

10.10.1851 - założenie przez Paula Juliusa Reutera agencji pasowej Reuters (agencji Reutera) → początkowo agencja zbierała informacje gospodarcze na giełdzie, a klientami byli inwestorzy, dopiero z czasem prasa → od 1868 agencja zajmowała się wyłączenie informacjami zagranicznymi, a dystrybucją serwisu informacyjnego Reutera zajęła się Press Association (1868) → obecnie jest międzynarodowym, a nie narodowym dostawcą newsów

17.01.1870 - porozumienie Havas (Francja), Wolff (Niemcy) i Reuters (WB) → cechy zmowy monopolowej

23.03.1926 - za czasów rządów Rodericka Jonesa w agencji Reutersa (spadek pozycji) Press Association (reprezentant gazet prowincjonalnych) kupuje akcje Reutersa → przenosiny do wspólnej siedziby na Fleet Street (1939)

w czasie II wojny światowej wzrosło znaczenie agencji Reutersa, pozyskano nowych inwestorów → udziałowcami Reuters Trust (przystąpiło do niej też NPA - Newspaper Proprietors Association: stowarzyszenie brytyjskich właścicieli prasy) zostali Australian Associated Press i New Zeland Press Association (1947) i Press Trust of India (1949)

14.02.1944 - doszło do wewnętrznego porozumienia trzech agencji: Press Association, Exchange Telegraph (Extel - 1872, informacje gospodarcze) i Reutersa → powstaje pool informacyjny Comtelburo, na bazie którego utworzono dział usług komercyjnych pracujący na rzecz podmiotów gospodarczych

1963: pojawiła się koncepcja, by Reuters wrócił do źródeł i zajął się informacjami ekonomicznymi (tym bardziej, że w 1965 wygasały liczne kontrakty) → duże dochody z informacji ekonomicznych doprowadziły do wyodrębnienia dwóch działów agencji: ogólnego i gospodarczego → 1973: dominuje dział gospodarczy, dział ogólny podzielono na trzy wyspecjalizowane sekcje

1981: pojawiają się kolejne placówki Reuters Europe i Reuters Overseas, obok istniejącej już Reuters North America → 1983: Reuters Asia (z RO)

od 1984: Reuters Holdings (publiczna spółka akcyjna) - akcje spółki notowano na giełdzie w Londynie i Nowym Jorku

1989: Reuters obsługiwał ok. 16 tys. klientów, z czego tylko 9% stanowiły instytucje medialne

2007: kanadyjska korporacja Thomsona kupuje Reutersa → od 2008: Thomson Reuters

Press Association (1868) - główny narodowy dostawca informacji dla instytucji medialny w Wielkiej Brytanii → 1870: nacjonalizacja agencji finansowanej głównie przez właścicieli prowincjonalnej prasy → 1995: rozejście się dróg PA i Reutersa (PA zmienia siedzibę) → PA ma placówki w Brukseli i Nowym Jorku, posiada też wyodrębnione segmenty dla Szkocji i Irlandii

inne agencje: Exchange Telegraph (Extel; największy konkurent PA; informacje ekonomiczne - a zatem nie wchodzi w segmenty PA), British United Press, Central News, UK News (już zlikwidowana)

4. ELEKTRONICZNE ŚRODKI PRZEKAZU (RADIOFONIA I TELEWIZJA)

1920: początki radiofonii - „Daily Mail” zorganizowało koncert, który później transmitowano poza Wielką Brytanię (przekaz eksperymentalny)

1922: początek regularnego nadawania przez stołeczną stację 2LO (Marconi Company)

powstało British Broadcasting Company Ltd - syndykat radiowy (6 największych producentów sprzętu + mniejsze firmy związane z branżą) → Ministerstwo Poczty przyznało mu monopol na emisję programu radiowego (od 14.11.1922) → pierwszy dyrektor: John Reith (nastawiony na działalność publiczną, a nie komercyjną) → były programy edukacyjne, ale mało informacji (wynik działań baronów prasowych) → od 1928 sytuacja zaczyna się zmieniać z korzyścią dla stacji → '30 XX w.: rośnie liczba odbiorników

1923: utworzenie Komitetu Sykesa i 1925: utworzenie Komitetu Crawdorda → zadecydowały one o kierunku rozwoju BBC, nadając status przedsiębiorstwa użyteczności publicznej

01.01.1927 - powstaje British Broadcasting Corporation (Brytyjska Korporacja Radiofoniczna / Nadawcza), która działa na podstawie Karty Królewskiej; na czele: John Reith / Rada Gubernatorów BBC → BBC otrzymywało licencję odnawianą co 10 lat → obowiązek działalności informacyjnej, edukacyjnej i rozrywkowej (kultura wysoka); obiektywizm

1996 - Oświadczenie w sprawie zobowiązań wobec widzów i słuchaczy → spis ważnych kwestii podejmowanych przez BBC w danym roku

początkowo BBC nie miała prawa do nadawania reklam, dochody: wpływy abonamentowe → później się to zmieniło

'30 XX wieku: pojawia się obok National Programme drugie pasmo - Regional Programme, a także z myślą o słuchaczach terytoriów podległych Wielkiej Brytanii zainaugurowano Empire Service (później: Overseas and Empire Services - 1948: BBC External Service - 1965: BBC World Service)

początkowo (do '40 XX w.) radiofonia BBC nadawała program konserwatywny, elitarny

duży rozkwit BBC miał miejsce w czasie II wojny światowej → 1943: plan zmian programowych: większa regionalizacja i zróżnicowanie tematyczne (bardziej populistyczny charakter, wciąż ważna misja publiczna) → '50 XX w.: pojawia się rywal radiofonii, telewizja

Ministerstwo Poczty zainteresowane eksperymentami Johna Barida pracującego nad mechaniczną formułą emisji obrazu na odległość sprowokowało BBC do zainteresowania się telewizją → BBC zainteresowało się systemem przekazu elektronicznego (firma EMI) → 1934: Komitet Selsdona rozważa przyszłość telewizji w Wielkiej Bryatnii - rekomendacja: BBC jedynym nadawcą publicznym → 2.01.1936 rozpoczyna działać BBC Television Service (dwie godziny dziennie, bez niedziel) → 1937: pożegnano się z metodą Barida i wdrożono metodę firmy EMI → wybuch II wojny światowej zahamował rozwój tv → emisję wznowiono w 1946 i z czasem zwiększał się zasięg i liczba odbiorców

1954: Ustawa telewizyjna (Television Act) - narodziny drugiego (obok publicznego) segmentu mediów audiowizualnych → 22.09.1955: powstaje Independent Television (ITV) - organem regulującym została ITA (Rada ds. Telewizji Niezależnej) na czele z Kennethem Clarkiem / dyrektor: Robert Fraser → istota nowej telewizji polegała na jej terytorialnym rozproszeniu, a także wprowadzeniu na rynek konkurencji (sektor publiczny i komercyjny)

ITA nadzorowała jakość reklam, treść merytoryczną programów, niezależność programów

początkowo ITV miała mieć trzy regionalne pasma programowe, ale już w 1962 było 16 odrębnych nadawców + wspólna własność: Independent Television News (organizacja dostarczająca informacje)

z czasem BBC zaczęła mocno spadać oglądalność i wprowadzono zmiany w programie → więcej filmów, uruchomiono pasmo BBC2 (1964), a także zaczęto emitować w kolorze (1967) → powstał komfortowy duopol (nikt sobie nie szkodził; jeden miał środki publiczne, drugi - z reklam) → spadek zainteresowania radiofonią

1. RADIOFONIA BBC A KOMERCYJNA KONKURENCJA

zainteresowanie radiofonią spadało, oferta programowa nie była interesująca dla młodych ludzi (bardziej interesująca była muzyka niż misyjne programy) → zaczęły powstawać małe, nielegalne stacje prywatne → pierwsza powstała w 1964 - Radio Caroline (Ronan O'Rahilly) → z dnia na dzień pojawiały się nowe stacje: problem ekonomiczny i prawny → władza zlikwidowała nielegalne rozgłośnie, ale problem dalej istniał: brak lekkiego i regionalnego programu w radiu → pomyślano o wpuszczeniu na rynek komercyjnych stacji

1972: Sound Broadcasting Act tworzy system niezależnych lokalnych stacji radiowych (ILR - Independent Local Radio) → ITA została zastąpiona przez Radę ds. Niezależnej Radiofonii i Telewizji → źródłem utrzymania miały być reklamy → 1973: zaczynają działać pierwsze niezależne rozgłośnie - Capital Radio, LBC → rodziły się kolejne, ale ich zyski były marne, więc dochodziło do konsolidacji

2. ZMIERZCH „KOMFORTOWEGO DUOPOLU”

1982: powstaje czwarty narodowy program telewizyjny Channel 4 → wcześniej zastanawiano się czy dać to pasmo ITV czy BBC w celu transmisji audycji Uniwersytetu Otwartego

Channel 4 łączył cechy publiczne i komercyjne → emitował audycje zamówione u prywatnych producentów, sam nie był autorem, ale realizował też misję (emitował też audycje produkowane przez BBC) → kanał finansowali regionalni nadawcy ITV w zamian za prawo sprzedaży czasu reklamowego w jego ramach

'80 XX w.: powstaje firma British Satellite Broadcasting (BSB), która miała nadzorować budowę nowych form przekazu satelitarnego → swoje ambicje w tym temacie zgłosiła też grupa Pearsona (wydawca „Financial Times” i „The Economist”) oraz News International kontrolowane przez R. Murdocha (brytyjska odnoga News Corporation) → zresztą NI chciał już kupić udziały w ITV i Channel 4

1982: Murdoch zakłada telewizję Sky Chanel (siedziba w Luksemburgu, stamtąd nadaje program drogą satelitarną) → w 1989 weszła ona do BSB, a w następnie przejęła nad nią kontrolę i w 1991 pojawia się na rynku telewizyjnym nowy gracz: British Sky Broadcasting (BSkyB) → dochody: reklamy, opłaty odbiorców → wszystko w amerykańskim stylu → duża popularność → 1998: BSkyB nadaje w technice przekazu cyfrowego

1998: zaczyna działać pierwsza naziemna platforma cyfrowa OnDigital (bankrutuje w 2003)

z czasem dopuszczono prywatnych nadawców radiowych w skali ogólnokrajowej przyznając mu trzy pasma (nie tylko lokalnej) - Independent National Radio: 1992: Classic FM, 1993: Virgin 1215, 1995: Tal Radio UK (obecnie Talk/Sport) → a monopol publicznego nadawcy ogólnokrajowego złamała już wcześniej stacja Atlantic 252 nadająca z Irlandii

1990 - Broadcasting Act: podział Independent Broadcasting Authority na Radio Authority (radio) i Independent Television Commisiion (tv)

1997: na mocy Broadcasting Act pojawia się nowe naziemne pasmo telewizyjne - Channel 5 → jest to efekt przetargów: 1992 - zgłosił się jeden podmiot, 1995 - przetarg się rozstrzygnął i wygrało konsorcjum złożone z grupy Pearsona, United News and Media i luksemburskiej grupy CLT-Ufa (głównym udziałowcem jest niemiecki Bertelsmann) → banalne propozycje programowe, rozrywka

'90 XX w.: Channel 4 zmienia nieco swój „publiczny” charakter (Broadcasting Act) i zaczyna emitować opery mydlany i seriale rodem z Hollywood → wzrost oglądalności

1992: konsolidacja regionalnych stacji ITV (zagrożenie ze strony Channel 5) → 2004: powstaje ITV plc, której właścicielami są najwięksi regionalni gracze: Carlton i Granada ( w sieci zostają też trzy małe spółki, m.in. Schottish TV)

miejsce opuszczone przez ITV przejęło konsorcjum Freeview (stworzone przez BBC + BSKyB)

5. KONCENTRACJA KAPITAŁOWA

rynek brytyjski jest mocno skoncentrowany

już prasa prowincjonalna na przełomie XIX i XX wieku się koncentrowała ze względów finansowych i zaczęli pojawiać się magnaci prasowi, jak Edward Hulton

później pojawiły się wydawnicze koncerny na skalę ogólnokrajową - Alfred i Harold Harmsworth (lordowie Northcliffe i Rothermere), Max Aitken (lord Beaverbrook), Gomer i William Berry (lordowie Kemsley i Camrose)

od 1948 rynek prasy zdominowały trzy grupy: Beaverbrook Newspapers, Associated Newspapers, Kemsley Newspapers

1949: powstaje komisja (Royal Commission on the Press) do zbadania koncentracji → sugeruje stworzenie Komisji ds. Monopoli → podobnie robi w 1961 - 1962 druga komisja (RCotP), która postuluje powstanie sądu nadzorującego koncentrację

`70/'80 XX w. - News International (gałąź News Corpoation) przejmuje kolejne tytuły: “Sun”, “News of the World”, “Times”, “Sunday Times” + “Today” i jego niedzielne wydanie (przejęte przez Murdocha i zlikwidowane)

z czasem przestała dominować koncentracja pionowa, a zaczęła - koncentracja pozioma → grupy prasowe od 1955 wykupywały udziały w telewizjach komercyjnych, a potem też lokalnych i ogólnokrajowych sieciach radiowyc

Murdoch prócz czterech ważny tytułów przejął też BSkyB

obecnie 86% tytułów kontrolowanych jest przez czterech wydawców: News International, Daily Mail and General Trust, Trinity Mirror, Norther nad Shell → podobna sytuacja w prasie lokalnej, a także informacji agencyjnej (Thomson Reuters, Press Association, Extel)

6. PRAWNE PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI MEDIÓW

media w Wielkiej Brytanii długo walczyły o pełnią niezależność → stąd wynika niechęć do uprawiania polityki medialnej, mówi się o niej: policy of no policy

brak konstytucji powoduje, że do 1998 - przyjęcie Human Rights Act (Ustawy o prawach człowieka), nie istniała żadna spójna ustawa gwarantująca prawa człowieka → zasada: dozwolone jest to, co nie jest zakazane, a wolność jednostki mogą ograniczyć tylko specjalne akty

1977 - trzecia Royal Commission on the Press - definicja wolności prasy

system prawnej regulacji mediów:

• media drukowane - samoregulacja (powoływanie komitetów Royal Commission on the Press do wyjaśniania pewnych spraw, ustawodawstwo antymonopolowe)

• media elektroniczne - ustawodawstwo: akty prawne - ustawy nadawcze (Broadcasting Act)

1953: General Council of the Press (Generalna Rada Prasowa) → 1963: zmiana nazywa na Press Council → 1991: zastąpiona przez Press Complaints Commision (PCC), której działalność uzupełniają prasowi ombudsmani (rzecznicy praw czytelnika) → PCC: 10 osób, działa w oparciu o kodeks postępowania, PCC działa, gdy strony nie potrafią dojść do porozumienia

w kwestiach etycznych działa też Brytyjska Korporacja Nadawca (BBC) oraz Narodowa Unia Dziennikarzy (NUJ)

precyzyjniej uregulowane są media elektroniczne - Broadcasting Acts (ustawy radiowo - telewizyjne)

regulator rynku mediów elektronicznych: Office of Communciations - Ofcom (połączenie istniejących pięciu) → dba o przestrzeganie standardów, czuwa nad jakością, bada poziom konkurencyjności → regulator „miękki”, ale ma możliwości nacisku

Communication Act 2003 - reguluje działalność sfery przekazy elektronicznego; zmiany w kwestii koncentracji (obecnie obowiązuje tzw. „test interesu publicznego” przy fuzjach

ROZDZIAŁ III

SYSTEM MEDIALNY NIEMIEC

1. WPROWADZENIE

liczba ludności: 82 mln

obecne Niemcy: RFN + NRD (1990); państwo federalne (złożone z 16 landów)

2. KLASYFIKACJA NIEMIECKIEGO SYSTEMU MEDIALNEGO

niemiecki system medialny to pluralistyczny system dualny - współistnieją silne media publiczne i prywatne; dąży się do pluralizmu na wszystkich płaszczyznach

silne zróżnicowanie regionalne wynikające z federalnej struktury państwa - istnieją krajowe Urzędy ds. Mediów, kraje związkowe mają kompetencje w kwestii regulacji rynku mediów, ale dodatkowo landy zawierają układy radiowo-telewizyjne (koordynacja działań)

od 1966 nie ma federalnego prawa prasowego

zgodnie z typologią Hallina i Manciniego - system północnoeuropejski (demokratyczny)

3. PODSTAWY PRAWNE DZIAŁANIA MEDIÓW W NIEMCZECH

ustawa zasadnicza RFN z 1949 precyzuje podstawowe prawa w dziedzinie wolności prasy i wolności słowa → federacja ma prawo do ustawodawstwa prasowego, ale do dziś go w RFN nie uchwalono → ustawy prasowe uchwalają poszczególne landy (16 ustaw) → wcześniej (od 1874 - 1966) obowiązywała „ustawa stulecia”

landy oprócz ustaw prasowych, uchwalają także ustawy radiowo - telewizyjne regulujące działanie mediów publicznych i ustawy medialne regulujące działanie elektronicznych mediów prywatnych → na podstawie ustawy medialnej w każdej landzie funkcjonuje Urząd ds. Mediów (udziela koncesji) → w kwestii mediów elektronicznych wyłączną kompetencje mają kraje związkowe (radio i telewizja to dobra kulturalne)

kraje związkowe zawierają między sobą ustawy radiowo - telewizyjne celem dostosowania prawa do regulacji europejskich i zapewniania właściwych warunków technicznych → 1987: pierwszy układ - regulacje dla prywatnych nadawców i ujednolicenie koncesjonowania → 1991: struktura mediów publicznych po zjednoczeniu Niemiec - porozumienie dotyczące ARD (publiczna telewizja i radio; pierwszy program), porozumienie o ZDF (publiczna telewizja, drugi program), układ o abonamencie, układ o finansowaniu radia i telewizji → 1997: nowelizacja układu - przeciwdziałanie koncentracji, integracja mediów → 2000, 2001, 2002: dostosowanie niemieckiego prawa do regulacji europejskich, uruchomienie naziemnej telewizji cyfrowej → kolejne nowelizacje (obecnie dziewiąta) uwzględniały zmiany związane z cyfryzacją i prawem europejskim

kraje związkowe zawierają też porozumienia o łączeniu publicznych stacji radiowych i telewizyjnych / wspólnych normach dla mediów elektronicznych / regulowaniu usług multimedialnych (ustawa federalna, układy między krajami związkowymi - 1997)

istotne jest też orzecznictwo Federalnego Trybunału Konstytucyjnego (FTK) - orzeczenia są wydawane zwykle na skargi krajów związkowych i są wynikiem walki politycznej → 1961: pierwsze orzeczenie telewizyjne (kres próby powołania podległej rządowi telewizji za czasów Adenauera) / 1981: trzecie orzeczenie radiowo-telewizyjne (zgodna na nadawców prywatnych, ale z ideą pluralizmu) / 1986: czwarte orzeczenie radiowo-telewizyjne (publiczne media mają obowiązek zaspokajać podstawowe potrzeby medialne - media prywatne nie mogą wykonywać tych zadań, odbiorcy mają płacić abonament) / 1991: szóste orzeczenie (zgoda na porozumienia nadawców publicznych i prywatnych - model dwóch filarów) / 1994: ósme orzeczenie: system opłat abonamentowych jest wadliwy → obecnie obowiązuje dziewiąte orzeczenie (2007)

regulacje dotyczące zawodu dziennikarza: art. 5 konstytucji, krajowe ustawy prasowe / Niemiecka Rada Prasowa (1956) / statuty redakcyjne - regulują relacje między dziennikarzami a wydawcami ('60 / '70 XX w.)

1. PRZECIWDZIAŁANIE KONCENTRACJI

drugi układ radiowo-telewizyjny (1991): zakaz monopolizowania opinii na danym terytorium przez jednego nadawcę → m.in. jeden koncern może rozpowszechniać najwyżej dwa ogólnokrajowe programy radiowe lub telewizyjne (w tym tylko jeden pełny lub informacyjny) → koncesje: Urzędy ds. Mediów → trzeci układ (1997): można odmówić koncesji, gdy program ma powyżej 30% udziału w oglądalności

Komisja do Badania Koncentracji w Dziedzinie Mediów (KEK; federalna) → może ona nie zgodzić się na wydanie koncepcji przez Urząd ds. Mediów, jeśli naruszy to otwartość i konkurencyjność rynku medialnego → nie udzieliła ona zgody (2005), by Axel Springer kupił udziały w ProSiebenSat1, bo wydawnictwo ma duży udział w rynku prasowym

4. WOLNOŚĆ PRASY W SYSTEMIE NIEMIECKIM

wolność prasy → ustawa zasadnicza z 1949 (RFN) i 1989 (NRD) → zasady przyjęte wcześniej w innych ustawach były często łamane (1848, 1874, 1919), ale dawały impuls do rozwoju prasy

1848, 1874: ustawy o wolności prasy - rozwój prasy lokalnej → 1871: narodziny „generalzeiger” - tanich gazet adresowanych do mas (brak zaangażowania politycznego, jak do tej pory)

1923: początek nadawania radia w Republice Weimarskiej - pod kontrolą państwa → 1926: parlament niemiecki uchwala zasady działania radia → po 1933: radio środkiem propagandy faszystowskiej → 1945: system radiowy zaczęto budować od początku, gdyż wcześniej służył celom propagandowym

prasa małomiasteczkowa - charakterystyczne dla Niemiec; a w dużych miastach nawet były po 2-3 gazety (lata '20 / '30 XX w.)

III Rzesza: likwidacja wielu tytułów, przejęcie prasy przez NSDAP lub prywatnych wydawców kontrolowanych przez faszystów → 1944: ustawa nr 191 wydana przez aliantów: zakaz działalności wydawniczej i informacyjnej → wprowadzono gazety alianckie, potem niemieckie kontrolowane przez aliantów → dopiero od 1949 starzy wydawcy wrócili na rynek

radziecka strefa okupacyjna(1950-1952): wprowadzono nowy rodzaj gazety codziennej - prasę nowego typu (wzorowana na ZSRR)

5. POLITYKA MEDIALNA I MEDIATYZACJA POLITYKI

polityką medialną zajmują się kraje związkowe → ścierają się trzy koncepcje: demokratyczne otwarcie mediów / podporządkowanie mediów rządzącym / podporządkowanie mediów zasadom wolnego rynku (popyt, podaż)

media w Niemczech przed deregulacją (ograniczenie roli państwa; '80) były podatne na zmiany władzy → SPD: przeciwna deregulacji / CDU/CSU: wspieranie działań prywatnych nadawców

6. CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE SYSTEM MEDIALNY W NIEMCZECH

spadek znaczenia gazet, stały poziom lub wzrost czasu poświęcanego na telewizję i radio

wschodnie landy: preferują nadawców prywatnych (głównie RTL), częściej ogląda się trzeci (regionalny) program ARD

7. NOWY KRAJOBRAZ MEDIALNY NIEMIEC PO 1990 ROKU

1990: zjednoczenie Niemiec → otwarcie rynku medialnego NRD, nadrobienie zaległości w rozwoju infrastruktury w NRD, przyjecie rozwiązań stosowanych w RFN / NRD (państwowa telewizja) staje się medium publicznym, stacje telewizyjne i radiowe funkcjonujące w landach stały się częścią ARD, powstały prywatne stacje lokalne i regionalne → „kolonizacja mediów”

1. TELEWIZJA: DOMINUJĄCY ŚRODEK INFORMACJI I KOMUNIKACJI POLITYCZNEJ

nadawcy publiczni → silna pozycja, liczne obowiązki; stacje radiowe i telewizyjne zrzeszone w ARD i stacja telewizyjna ZDF

ARD - Wspólnota Publicznych Instytucji Radiowo-Telewizyjnych → powołanie: 1950 zdecydują landów na podstawie decyzji krajowych stacji nadawczych o wspólnym działaniu → 1954: pojawia się pierwszy program telewizji publicznej w RFN / ARD wzorowane na BBC (doświadczenia powojennego okresy okupacji Niemiec) / źródła dochodu: opłaty abonamentowe, reklama (ograniczone przez układy radiowo-telewizyjne), inne źródła

trzeci program - program nadawców z krajów związkowych o charakterze regionalnym; zakaz nadawania reklam

organy zajmujące się mediami publicznymi: rada radiowo-telewizyjna (reprezentowanie interesów publiczności; wybierane przez parlamenty krajowe, partie → dominacja CDU lub SPD, związki wyznaniowe, związki kulturalne), zarząd (kontroluje wykonanie linii programowej, zatwierdza budżet), intendent (kieruje stacją, odpowiedzialny za program)

stacje radiowo-telewizyjne działające w landach działają samodzielnie lub łączą się jako związki dwóch, trzech landów → w landach starej RFN funkcjonuje siedem stacji, a w nowych landach - dwie stacje

ARD - pierwszy program (wspólny program wszystkich krajowych stacji wchodzących w skład ARD); struktura federalistyczna

poszczególne stacje nadają swoje programy radiowe, jeden regionalny program telewizyjny i tzw. trzeci program telewizyjny (wspólnie z wszystkimi członkami ARD)

układ z 1991 nakłada na media publiczne obowiązek zaspokajania potrzeb w dziedzinie radia i telewizji, jest to też podkreślone w czwartym orzeczeniu FTK (1987) / media publiczne mają też odzwierciedlać różnorodność społeczeństwa (pierwsze orzeczenie, 1961)

ZDF - program drugi; zarządzany centralistycznie; organy: Rada Telewizyjna i Rada Administracyjna (zarząd) → powstał w 1961 z inicjatywy premierów landów → od 1984 ZDF uczestniczy w przygotowaniu wspólnego programu telewizji publicznych państw niemieckojęzycznych 3 SAT; nie nadaje programów radiowych / finansowany z abonamentu i reklam

abonament: 70% ARD / 30% ZDF

ARTE - dwujęzyczny program powstający we współpracy ZDF, ARD i francuskiej telewizji publicznej / Kinderkanal (dla dzieci), Phoenix (informacyjny) - od 1997 wspólnie nadawane przez telewizje publiczne

Deutschlandradio - program powstający we współpracy ARD i ZDF / nadaje dwa programy radiowe o charakterze informacyjnym i kulturalnym bez reklam

Deutsche Welle - 1960; nadaje program za granicę; od 1962 - członek ARD; radio i telewizja - zarządzane centralnie; organy: rada radiowo-telewizyjna; nadaje w ponad 30 językach; program telewizyjny nadawany od 1992 (dzięki przekazowi satelitarnemu); finansowanie: budżet federacji (wszystkie kanały podlegają landom, DW federacji)

1974 - rząd powołuje specjalną komisję, która miała opracować nowy system komunikowania masowego → 1975: raport - rozwój wszystkich form komunikacji (telewizja kablowa)

1981: trzecie orzeczenie FTK - prywatny status mediów nie jest sprzeczny z ustawą zasadniczą RFN → początek końca monopolu - krok w stronie pluralizmu zewnętrznego → 1982: CDU/CSU przejmuje władzę - media publiczne są im niechętne, stawiają na prywatne → rozpoczęto zakładanie sieci kablowej w całym kraju, nowe ustawy krajów związkowych → 1986: czwarte orzeczenie FTK - dualistyczny system radia i telewizji → nowe ustawy w krajach związkowych → koncesję nadają Urzędy ds. Mediów (w landach) - silny wpływ polityków

nadawcy prywatni: SAT1 → 01.01.1984; właściciele w momencie założenia: Leo Kirch, Axel Springer, Holtzbrinck - w 2003 przejęta przez Halma Sabana / RTL → 02.01.1984; należy do koncernu CLT/UFA związanego z Grupą RTL oraz do grupy WAZ / ProSieben → należała do Kircha, potem do Sabana / N-TV, N24 - kanały informacyjne

oglądalność: ARD, ZDF, ARD III, RTL, SAT1

w 1997 powołano Inicjatywę Cyfrowego Radia i Telewizji - w 1998 przygotowała ona strategię wprowadzania cyfrowej telewizji i radia

pierwsze egzemplarze prasy pojawiały się już w 1609 → 1650: pierwszy dziennik w Lipsku

od 1949 odmienne drogi rozwoju prasy w NRD i RFN

po nowych ustawach prasowych w RFN załamał się rynek prasy licencjonowanej, wrócili „starzy wydawcy” (którzy nie mieli licencji od faszystów) - konkurencja między wydawcami licencyjnymi a „starymi” → 1954: szczyt rozwoju prasy w RFN → potem w związku z koncentracją prasy malała liczba tytułów

powojenny system prasowy RFN: podział na gazety lokalne, regionalne i ogólno niemieckie (najsłabsze), mało tytułów partyjnych (ale tytuły zbliżone do partii)

w NRD prym wiódł organ prasowy SED - „Neues Deutschland” (1 mln egzemplarzy) → „prasa nowego typu”: zaangażowana w życie społeczne → największa popularność regionalnych wydań (jak w RFN) → po zjednoczeniu Niemiec prasa wydawnictwa pasowych została sprzedana (głównie wydawnictwom zachodnioniemieckim) → większość tytułów utworzonych w czasie boomu prasowego (1989 - 1990) nie przetrwała

2001 - 2003: „umieranie gazet” → kryzys spowodowany słabą sytuacją gospodarczą (mniej reklam, przejście do internetu ogłoszeń) → 2005: stabilizacja rynku

prasa niemiecka jest tradycyjnie prywatna, silna pozycja prasy regionalnej i lokalnej / poza brukowcami nie ma ogólnokrajowych dzienników → są regionalne, lokalne / wiodące tytuły mają wyraźne oblicze policyjne, partyjne, ideologiczne

ponadregionalne gazety codzienne, opiniotwórcze → lewica: „Tageszeitung” / centrum: „Frankfurter Rundschau” (DDVG - holding partii SPD; 1945; w 2006 większość udziałów sprzedana DuMont Schauberg) , “Suddeutsche Zeitung” (Verlagsgruppe Suddeutscher Verlag; liberalno-lewicowa; 1945, Monachium) / prawica: “Frankfurter Allgemeine Zeitung” (1949; dużo korespondentów; liberalno-konserwatywna; skierowana do elit gospodarczych i politycznych; brak redaktora naczelnego - jest gremium wydawców), “Die Welt” (1946; Axel Springer od 1953; prawicowo-konserwatywna; od 2004 istnieje wersja “Welt Kompakt” w mniejszym formacie, bez sobotniego wydania, tabloidowa wersja); “Bild” (tabloid; Axel Springer; rozprowadzana w sprzedaży ulicznej)

dominująca: prasa abonamentowa

wszystkie liczące się gazety powstały w czasie okupacji, gdy obowiązywała zasada uzyskania licencji (licencja = silna pozycja), wśród liczących się gazet nie ma żadnych z NRD

gazety tygodniowe (tygodniki w szacie graficznej dzienników): „Die Zeit” (liberalny), „Sonntagsblatt” (dofinansowywany przez kościół ewangelicki), „Rheinischer Merkur” (dofinansowany przez kościół katolicki) → mniej informacji, więcej komentarzy

tygodniki opinii: „Der Spiegel” (1947; 1 mln egzemplarzy; wzorowane na „Time”; lewicowe; pismo ma formę spółki, a udziałowcami są dziennikarze), „Stern” („Bertelsmann”; traci na znaczeniu), „Focus” (1993; Burda; przystępniejsza forma niż „Der Spiegel”)

koncerny prasowe (nie oznacza, że tylko zajmują się prasą, ale że z prasy mają największe zyski)

• Axel Springer Verlag - największy koncern prasowy w Europie; wydaje od 1946 („Horzu” z programem radiowym, wydawane do dziś); „Bild” (nakład nawet do 5 mln) - jako jedyna gazeta zachodnioniemiecka przyjęła się w Niemczech Wschodnich; oficjalny organ - „Die Welt” (od 1953); zasady Axel Springer (przyjęte w 1967, 1990, 2001): wspieranie idei integracji i wolnych Niemiec, pojednanie z Żydami, wspieranie kontaktów z USA, odrzucenie totalitaryzmu, obrona społecznej gospodarki rynkowej → CDU/CU; nie wyrażono zgody na przejęcie przez Axel Springer - ProSiebenSat.1

• Bertelsmann - największy koncern medialny w Europie; początkowo wydawał książki i płyty; media elektroniczne: radio Hamburg, RTL, RTL2; w 1996 nabył firmę CLT (Luksemburg), ma udziały w Gruner+Jahr (duży zysk); głównie inwestuje poza krajem; „Stern”, kobiecy magazyn „Brigitte”; G+J ma 25% udziału w „Der Spiegel”

• Burda - 1927; po wojnie wydawano ilustrowany tygodnik „Bunte”; po 1949 - wznowienie działalności - utożsamiane z modą i poradnikami; 1993 - „Focus”; udziały w 11 stacjach radiowych i telewizyjnych;

• Bauer - wydaje pisma rozrywkowe; chciało przejąć ProSiebenSat1 i wydawnictwo Berliner Verlag (bez skutku);

• Holtzbrick Verlag

• WAZ - drugie miejsce po Axel Springer w prasie codziennej

• koncern Leo Kircha - już upadł (ważne wydarzenie); miało duże udziały w pierwszej prywatnej telewizji SAT1 i programie sportowym DSF, a także w wydawnictwie Springera; uruchomiono program cyfrowy DF1 i to spowodowało duże zadłużenie - koncern ogłosił niewypłacalność w 2002 → 2003: przejęcie przez H. Sabana → obecnie: Pro Sieben Sat1 Media AG (programy: SAT1, ProSieben, kabel eis, N24)

8. PODSUMOWANIE

silne tendencje do koncentracji - ze względu na ograniczenia w Niemczech wszystkie koncerny działają również poza granicami (koncerny transnarodowe)

2005: brytyjski Mecon przejmuje część udziałó w wydawnictwie Berliner Verlag („Berliner Zeitung”)

ROZDZIAŁ IV

SYSTEM MEDIALNY FRANCJI

1. WPROWADZENIE

ludność: 60 mln

2. MEDIA DRUKOWANE

XVII - rozpoczęcie rozwoju prasy

najpierw ukazywały się miesięczniki (jednak nieregularnie) → 05.1631: „La Gazette” (tygodnik) - początek regularności w mediach (wcześniej ukazywał się od 01.1631 inny tygodnik, ale „La Gazette” go wchłonęła - stała się oficjalnym periodykiem francuskiego królestwa → 1762: zmiana nazwy na „La Gazette de France” (by kojarzył się z władzą królewską) - brak konkurencji (powód: cenzura) → tygodnik przetrwał do Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789)

1.01.1777: pojawia się „Le Journal de Paris” (brak zaangażowania w politykę)

24.08.1789 - Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela → art. 11 (wolność słowa): motor rozwoju prasy → pojawiło się wiele nowych tytułów, jednak później monarchia przywróciła cenzurę

„Le Petit Jorunal” - 1863; mniejszy o połowę format od dotychczasowego; treść atrakcyjniejsza i bardziej przystępna; niska cena

1881 - akt prawny mówiąc o pluralizmie prasy (dzięki likwidacji cenzury) → I wojna światowa przywróciła cenzurę → w czasie II wojny pokazywały się tylko te tytuły, które współpracowały z Niemcami (kolaboracja)

1944 - rozporządzenie: zakaz wydawania dzienników, które kolaborowały z okupantem; zakaz zakładania nowych dla kolaborujących wydawców

05.1944 - zakaz koncentracji / rozporządzenie; powołanie do życia:

• dzienników, które oparły się kolaboracji i zniknęły: „Le Figaro” i „Le Repulicain Lorrain”

• dzienników, które ukazywały się nielegalnie (podziemie): „Combat”, „Liberation” (zlikwidowany w 1964; niezwiązany z obecnym tytułem)

• dzienniki utworzone przez Ruch Oporu: „L'Union de Reims”

• dzienniki założone z prywatnej inicjatywy członków Ruchu Oporu: „Sud Ouest”

• dzienniki założone przez osoby nieskompromitowane kolaboracją: „Le Monde”

państwo wspierało finansowo prasę (subwencje, zwolnienie z opłat)

1. SYTUACJA WSPÓŁCZESNEJ PRASY CODZIENNEJ

brak gazet przeznaczonych dla masowego czytelnika → częściowo „France-Soir” i „Le Parisien” → do II wojny światowej prasa popularna dominowała

ogromna popularność magazynów: pisma społeczno-polityczne (np. „L'Express”), magazyny ilustrowane („Paris Match”)

kryzys na rynku prasowym (dzienników): konkurencja z mediami audiowizualnymi / wysoka cena gazet (koszt papieru, droga dystrybucją) / internet / pojawienie się prasy gratisowej (przypomina tabloid; 2002 - „Metro” i „20 minutes”)

dzienniki ogólnokrajowe - gazety opiniotwórcze o charakterze informacyjnym → niektóre regionalne (paryskie dzienniki) mają zasięg ogólnokrajowy i są znane na świecie

„La Croix” → brak kryzysów finansowych; 1883; katolicki dziennik; 95% rozchodzi się w prenumeracie; założony przez kongregację Wniebowzięcia NMP; czytelnicy: starsi, katolicy; nakład: ponad 100 tys.; od 1999 - jako dziennik poranny; format tabloidowe; zwiększył nakład w czasie kryzysu

„Le Figaro” → najstarszy dziennik paryski; 1854 (nie ukazywał się od 1942 do 1944, by uniknąć oskarżeń o kolaborację); po wojnie pismem kierował: Pierre Brisson, potem Jean Provost, a w 1975 sprzedano je Robertowi Hersantowi (wydobył dziennik z kłopotów); 1978: powstaje magazyn „Le Figaro Magazine” (czołowy tygodnik skierowany do elit); Hersant kupił też dziennik „L'Aurore” - zdobył nowych czytelników, eliminacja konkurencji; prawicowe; w 2002 (po śmierci wdowy po Hersancie) część udziałów kupił Serge Dessault, a w 2004 pakiet kontrolny; 2005 - format tabloidowe; drukowane na niebieskim tle; nakład: 300 tys.;

„Le Monde” → 1944; założyciele: publicyści z Hubertem Beuve-Mery na czele; „głos francuskich intelektualistów”; nakład: 350 tys.; wieloletni szef: Jean-Marie Colombani; ze względu na kryzysy pisma duży procent udziałów sprzedany różnym firmom; znany dodatek: „Le Monde Diplomatique” - miesięcznik, z dziennikiem łączy go tylko nazwa (osobna redakcja), sprawy międzynarodowe

„Liberation” → dziennik stołeczny o zasięgu ogólnokrajowym; 1973; lewicowy; wśród założycieli m.in. Jean Paul Sartre; początkowo bez reklam, zmieniło się to w 1981; wiele udziałów rozprzedanych; nakład: 130 tys.; 2006: odejście Serge'a July'ego (założyciela) - brak zgody na pomysły udziałowca-bankiera; spada czytelnictwo

„Aujourd'hui en France” → 1994; dziennik paryski; zwiększył nakład w czasie kryzysu; nakład: 170 tys.; łączy dziennik opiniotwórczy z tabloidem (nowa jakość); wydanie ogólnokrajowe dziennika regionalnego „Le Parisien” (kontynuator bulwarówki „Le Parisien Libere”); właściciele: rodzina Amaury (specjalizują się w periodykach sportowych)

„Les Echos” → ekonomiczny dziennik; 1908; założyciele: rodzina Servan-Schreiber; najpierw miesięcznik, obecnie dziennik; obecni właściciele: Pearson Group (wydają prasę ekonomiczną w Wielkiej Brytanii - „Financal Times”, „The Economist”); nakład: 130 tys.; największy konkurent: „La Tribune”

„L'Equipe” → dziennik sportowy; 1946; flagowy tytuł grupy Amaury; nakład: 360 tys.;

dzienniki regionalne cieszą się większą popularnością niż ogólnokrajowe: niższa cena, poruszają lokalne sprawy → „Ouest-France”: największy nakład z dzienników regionalnych; ma 14 odmian lokalnych (te same informacje krajowe, międzynarodowe, różne lokalne)

magazyny są chętnie kupowane we Francji - zwłaszcza tygodniki społeczno-polityczne → na rynku są trzy najważniejsze, ale wszystkie historycznie wywodzą się od jednego „L'Express” - część redakcji odchodziła i otwierała swój tygodnik → każdy sprzyja innej opcji politycznej, więc nie są konkurencją

„L'Express” → 1953; Jean-Jacques Servan-Schreiber („Les Echos”); duży nacisk na ekonomię; początkowo był to dodatek do „Les Echos”; sympatyzuje z centrolewicą; 1964: zmiany na wzór `Times” (część redaktorów po tym odeszła), później w latach '80 Servan-Scheiber postanowił zostać politykiem i potem znowu część dziennikarzy odeszła → po kryzysach w 1977 pismo sprzedano J. Goldsmithowi; ostatni właściciel: Socpresse; nakład: 540 tys.

„Le Nouvel Observateur” → tytuł istniał od 1950, ale miał wiele problemów, zmieniał nazw; 1964: kryzys w „L'Express” - odejście Jeana Daniela i pojawienie się przemysłowca Claude'a Perdiela - pojawia się właściwy „Le Nouvel Observateur”; lewicowy charakter; właściciel: grupa Perdiela; nakład: 540 tys.

„Le Point” → 1972: po kryzysie w „L'Express” pismo zakłada Claude Imbert oraz Olivier Chervillion; prawica; tworzony na wzór „Time”; często zmieniali się właściciele - obecnie: Artemis; nakład: 400 tys.

„TV Magazine” → magazyn telewizyjny; nakład: 4,5 mln (najwięcej);

ważne na rynku prasowym są segmenty: prasa sportowa, prasa dla dzieci, magazyny kobiece („Marie Claire”, „Elle”, „Madame Figaro”)

3. MEDIA ELEKTRONICZNE

1. RADIO

1898 - pierwsze próby z sygnałem radiowym

24.12.1921 - emisja pierwszego programu radiowego → 1922: powstaje stowarzyszenie SER, które powołuje pierwszą radiostację Radiola → zaczęło pojawiać się wiele stacji prywatnych i państwowych do 1940 (inwazja niemiecka) → w czasie wojny istniały radiostacje kolaborujące z Niemcami (np. Radio Lyon), przeciwnicy kolaboracji musieli nadawać z zagranicy (Radio Londyn)

23.03.1945 - monopol państwa na nadawanie programów radiowych → 11.1945: utworzono RTF (pierwsza państwowa instytucja radiowo-telewizyjna), później nazwę zmieniono na ORTF (1964)

'70: pojawiają się pirackie radiostacje → w odpowiedzi Radio France otwiera 7 nowych radiostacji głównie dla młodzieży → 1981: zgoda na legalne działanie pirackich stacji

29.07.1982 - zniesienie monopolu państwa na nadawanie radia i telewizji / powołanie komisji, która miała bronić niezależności mediów - jej nazwa się zmieniała, a od 1989 funkcjonuje CSA → pojawiło się wiele prywatnych radiostacji (one dominują we Francji)

radiofonia publiczna (spadkobierca ORTF): Radio France (we Francji) / RFI (Radio France International) - dla nadawców zagranicznych

Radio France → prawie bez reklam; wyróżnia się na tle prywatnych stacji; źródło utrzymania: dotacje państwowe;

• France Inter - radiostacja ogólnoinformacyjna; 1963; spadkobierca Paris Inter (pierwszej rozgłośni po II wojnie); ma lokalne edycje zrzeszone w sieć FIP (radiostacje muzyczne)

• France Info - kanał informacyjny; 1987; informacje 24h na dobę;

• France Bleu - sieć radiostacji lokalnych i regionalny; 1980; zrzesza ponad 40 stacji

• France Culture - 1946, a jako publiczna od 1975;

• France Musique - 1963; głównie muzyka klasyczna i jazzowa;

• La Mouv' - 1997; muzyka rockowa

• France Vivace - można odbierać za pomocą internetu, kabla lub satelity; muzyka klasyczna; 2005

RFI (Radio France International) → 1975; na 3. miejscu najchętniej słuchana światowa radiostacja; 17 języków obcych; 1931 - radio działało jako Poste Colonial; dochód: dotacje państwowe i subwencje MSZ; główny odbiorca: Afryka

• RFI I - informacyjny serwis w języku francuskim

• RFI II - serwis światowy (17 języków)

• RFI III - profil muzyczny

koncerny prywatne: RTL, Europe 1, NRJ, Nextradio

RTL → stworzony wokół Radia Luxemburg; pod obecną nazwą od 2000 roku - kiedy właściciel połączył się z Bertelsmannem

• RTL - od 1931: Radio Luxemburg, od 1955: RTL; radio rozrywkowe

• RTL 2 - od 1989: Maxximum, od 1995: RTL 2; muzyka (pop-rock)

• Fun Radio - 1985; profil muzyczny

Europe 1 → 1955, ale bankrutowała i odrodziła się w 1969; sprzedana grupi Hachette

• Europe 1 - 1969; od niej wszystko się zaczęło (początkowo tylko ona); od 1996: stacja „news and talk”

• Virgin Radio - od 1986 jako Europe 2, od 2007 - Virgin Radio; stacja muzyczna

• RFM - 1981; do Europe 1 dołączyła w 1994; muzyka współczesna

NRJ → różnorodna stacja; właściciel: Jean-Paul Baudecroux

• NRJ - 1981; początkowo tylko ona

• Cherie FM - 1987; dla kobiet

• Rire et Chansons - 1989; skecze + muzyka rokowa

• Nostalgie - 1983; muzyka francuska

Nextradio → 2000; założone przez Alaina Weilla

• RMC - utworzona w czasie okupacji przez Niemców (1943) jako Radio Monte-Carlo, później własność państwa do 1986; liczne zmiany wśród właściciel, m.in. NRJ - potem kupił ją Weill związany z NRJ i odszedł z koncernu; dużo sportu

• BFM - tematyka ekonomiczna; 1993; od 2002 w Nextradio; istnieje taki sam kanał telewizyjny

Skyrock → nie należy do żadnej grupy medialnej; udziały ma założyciel (P. Bellanger) i grupa AXA; dużo rapu

1. TELEWIZJA

1931 - pierwsza transmisja telewizyjna → próba zakończona sukcesem i od 1935 był regularny program telewizyjny → wojna zahamowała rozwój → 1949: przemianowanie RDF na RTF w związku z upowszechnieniem telewizji → 29.06.1949: pierwsze wiadomości w telewizji → 1984: uruchomiono drugie pasmo telewizji → 1974: powstaje ORTF → 1967: rusza emisja w kolorze → 29.07.1982 - nowe prawo o komunikacji audiowizualnej: misja radia i telewizji, wolność komunikowania, zniesienie monopolu nadawczego; podstawa prawna działania CSA (które działa po nowelizacji w 1989 jako „żandarm mediów”; 9 członków (3 Prezydent, 3 Senat, 3 Zgromadzenie Narodowe; kadencja 6 lat, co dwa lata wymiana 1/3 składu; pierwowzór KRRiT) → każda kolejna nowelizacja ustawy z 1982 zmieniała rynek mediów i porządkowała różne medialne kwestie → 2005: uruchomienie naziemnej telewizji cyfrowej

France Television → nadawca publiczny; jako holding działa od 2000; kanały finansowane z reklam i opłat abonamentowych (od 1949; od 2005 doliczana do kosztów zamieszkania)

• France 2 - 1963 (pierwsza emisja: 1964); od 1971 emituje reklamy; przez jakiś czas miała nazwę Antenne 2, od 1992 - France 2; telewizja dla masowego widza; rywalizuje z prywatnym kanałem RF1; misja

• France 3 - 1973; od 1974 jako FR3, a od 1992 obecna nazwa i przyłączenie do FT; specjalizuje się w tematyce regionalnej; brak konkurencji

• France 5 - znana jako „La Cinquieme”; 1994; dzieli częstotliwość z kanałem Arte; programy edukacyjne, dokumentalne;

• RFO - na specjalnych prawach

EuroNews, France24 - telewizje informacyjne; emitują programy po angielsku i francusku (dostępne nie tylko we Francji); powiązane z FT

TV5, CFI - stworzone, by promować język francuski; oglądane w Afryce; powiązane z FT

Arte - kanał niemiecko-francuski; od 2003 niezależny od FT; powstała w wyniku umowy między Niemcami (11 landów) i Francją (1990); źródło dochodów: abonament + sprzedaż własnych produkcji; od 2000 - Arte France;

stacje prywatne - mają nałożone pewnie obowiązki przez CSA (np. napisy dla głuchoniemych, ilość programów dla dzieci)

• TF1 - zasięg ogólnokrajowy; największa oglądalność we Francji; większość udziałów: Bouygues; reality shows, np. Star Academy; do 1987 była to stacja publiczna, ale ją sprywatyzowano; kanał ten inwestuje np. w „Metro”

• Canal+ - pierwsza w Europie płatna telewizja; 1984; założona przez szefa konceru Havas; wzorem była HBO; filmy, sport; od 1994 pakiet kontrolny ma CGE, potem kontrolę uzyskał Viviendi (spadkobierca CGE), a w 2000 połączono z Universalem; dystrybutor filmów;

• M6 - nastawiony na młodego odbiorcę; 1986 - M6 nadaje jako TV6, a w 1987 jako własność grupy CLT-RTL zmienia nazwę; od 2004 we władaniu Bertelsmanna; programy muzyczne i seriale; reality shows;

4. KONCENTRACJA GRUP MEDIALNYCH

wysoki stopień koncentracji grup medialnych

rynek zdominowany przez rodzime grupy medialne - są ograniczenia dla koncernów zagranicznych

przez ograniczenia prawne, dochodzi do internacjonalizacji francuskich koncernów

w rynek medialny inwestują firmy do tej pory nie związane z mediami (np. Hachette Pilipacchi)

największe grupy medialne: Hachette Filipacchi Medias (Lagardere Medias), Socpresse (Dassault), Ouest-Fance, Le Monde, France Antilles (Hersant), Prisma Presse (filia G+J, Bertelsmann), Amaury (rodzina Amaury), Bayard Presse, Sud Oest

5. PODSTAWY PRAWNE DZIAŁALNOŚCI MEDIÓW

art. 11 Deklaracji Praw Człowieka (1789) - swoboda wypowiedzi

29.07.1881 - prawo prasowe (obowiązuje do dziś, ale z wieloma nowelizacjami) → zakaz cenzury

26.08.1946 - zarządzenie antykoncentracyjne → wydawca nie może kierować ani być właścicielem więcej niż jednym tytułem / 1984 - jedno przedsiębiorstwo może mieć 15% całkowitego nakładu prasy codziennej narodowej i 15% regionalnej lub 10% całkowitego nakładu dzienników / 1986: limit podniesiono do 30% / 1994: maksymalny udział w przedsiębiorstwie radiowym lub telewizyjnym to 49%

4.11.1950 - Europejska Konwencja Praw człowieka, art. 10 - wolność słowa → nie jest to całkowita wolność, są pewne zakazy w prawie francuskim, np. zakaz publikowania nieprawdy lub informacji w złej wierze

1881 - prawo do odpowiedzi: każda osoba wspomniana w materiale prasowym ma prawo do zamieszczenia odpowiedzi

ochrona prawna dzieci przed demoralizacją, pornografią, przemocą w mediach

1993 - ochrona źródła informacji

6. AGENCE FRANCE PRESSE

założona w 1835 przez Charles'a-Louisa Havasa - pierwsza na świecie agencja prasowa → zlikwidowana za kolaboracje z Niemcami, reaktywowana w 1944 jako Agence France Presse (AFP) → 1957: statut agencji - decyzje podejmuje Rada Administracyjna → budżet zależny od subwencji państwowych (kiedyś 60%, teraz 40%), zakaz korzystania z reklam, opłaty abonamentowe od klientów francuskich, wpływy od nabywców zagranicznych (1/3) → bardzo dobry serwis fotograficzny (wiele World Press Foto) → 165 krajów → konkurencja z Reutersem i Associated Press

ROZDZIAŁ VI

SYSTEM MEDIALNY FEDERACJI ROSYJSKIEJ

1. WPROWADZENIE

12.12.1991 - rozpad ZSRR

ludność: 140 milionów (80 narodowości)

12.12.1993 - konstytucja Federacji Rosyjskiej

2. STUKTURA SYSTEMU MEDIALNEGO FEDERACJI ROSYJSKIEJ

w Rosji mamy do czynienia głównie z mediami, które powstały tuż po 1917 (początek ZSRR) lub po 1991 (rozpad ZSRR) → media jednak zmieniły się od tych czasów (pozostają zależne od polityki)

1. MEDIA DRUKOWANE

prasa: dzienniki, tygodniki i prasa cotygodniowa (tygodniki w formie gazetowej; układ materiałów nieklarowny jak w dziennikach, a nie tygodnikach)

wiele tytułów ukazuje się nieregularnie (np. 1-2 razy w tygodniu, 1-3 razy w miesiącu)

dzienniki:

• „Izwiestija” → 1917 (jako „Wiadomości Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich); informacyjno-polityczny dziennik; najpopularniejszy dziennik w ZSRR; dziś mówi się, że to ogólnonarodowa gazeta Rosji; wydawca: OAO „Izwiestja” (od 2005: Gaprom-Media); 6 razy w tygodniu; nakład: 260 tys. (lub 103 tys. wg wydawcy)

• „Kommiersant (Daily)” → 1989 (jako cotygodniowa gazeta „Kommiersant”), a od 1992 jako dziennik; polityczno-ekonomiczny dziennik; wydawcy powołują się na kontynuowanie tradycji tytułu z 1909 - czasy carskie (charakter symboliczny); 6 razy w tygodniu; nakład: 130 tys.

• „Komsomolskaja Prawda” → 1925; do upadku ZSRR związany z Komsomołem (leninowski związek młodzieży); częstotliwość ukazywania się rosła od 2 razy w tygodniu; od 2003 ukazuje się w kolorze; dziennik polityczno-sensacyjny w formacie tabloidowym; w najlepszych czasach nakład: 22 mln, obecnie: 800 tys.

• „Krasnaja Zwiedza” → dziennik informacyjny; 1924; oficjalny organ Ministerstwa Obrony; odwołuje się do dziedzictwa ZSRR i mocarstwowości Rosji; dużo o armii; nakład: 80 tys.; obecnie mała popularność

• „MK - Moskowskij Komsomolec” → związany z Komsomołem; 1919; format „broadsheet” czarno-biała; dużo o polityce, duże skandali; nakład: 2 mln (zawyżone); 6 razy w tygodniu

• „Niezawisimaja Gazieta” → 1990; charakter ogólnoinformacyjny - 5 razy w tygodniu; format „berliński”; głównie materiały analityczne, nie newsy; często ma dodatki; nakład: 56 tys.

• „Nowaja Gazieta” → 1993; ukazuje się 2 razy w tygodniu; 51% udziałów należy do redakcji; niezależna; publikowana często poziomo; raczej analiza niż newsy; nakład: 170 tys.; redaktorką tej gazety była skrycie zamordowana dziennikarka Anna Politkowska;

• „Nowyje Izwiestija” → 1997 (po odejściu części dziennikarzy z gazety „Izwiestija”); wsparcie finansowe Borysa Bieriezowskiego → 2003: konflikt Bieriezowskiego z Kremlem po wyborach prezydenckich → kurs antykremlowski gazety; później gazetę przejął Gazprom i zmieniła się orientacja pisma; nakład: 100 tys.

• „Prawda” → najbardziej znany tytuł w czasach ZSRR; 1912; związany z partią komunistyczną; później wielokrotnie zamykany przez władze carskie - odrodził się w 1917 jako centralny organ bolszewików; publikowała dekrety; 1991 - zawieszony w związku z delegalizacją partii komunistycznej, szybko wróciła jednak do życia; wydawcą jest redakcja, więc może krytykować władzę; nakład: 100 tys.

• „RBK Daily” → związany z agencją ekonomiczną („Roz Biznes Konsulting”); 2003; współpracuje z niemieckim ekonomicznym tytułem „Handelsblatt”; nakład: 60 tys.

• „Rossijskaja Gazieta” → oficjalny organ rządu Rosji; 1990; nakład: 250 tys. (wydawcy podają 400 tys.); najtańsza gazeta

• „Sowietskaja Rossija” → 1956; w czasach ZSRR prezentowała oficjalne stanowisko władz ZSRR; obecnie formalnie niezależny, ale związany z komunistyczną partią; zamknięta w 1991 i 1993, ale później ją reaktywowano; nostalgia za ZSRR; nakład: 300 tys.

• „Trud” → 1921; w czasie ZSRR organ związków zawodowych: 1990: nakład 22 mln; nakład: 600 tys.

• „Twój Dien” → pierwszy miejski tabloid w Rosji; 2006; nakład: 350 tys.

• „Wiedomosti” → dziennik ekonomiczny; 1999; powstaje we współpracy z „The Wall Street Journal” i „Financial Times”; papier koloru łososiowego; nakład: 68 tys.

gazety cotygodniowe:

• „Argumenty i Fakty” → 1978 jako pismo propagandowo-informacyjne; 1990 - nakład 33 mln; nakład: prawie 3 mln

• „Argumenty Niedieli” → pod tym tytułem ukazuje się od 2006 (wcześniej „Argumenty i Wremija”); nakład: 570 tys.

• „Komsomolskaja Prawda!” → 1993; uzupełnienie dziennika o tej samej nazwie; „gruba gazeta” (objętość); nakład: prawie 3 mln (lider nakładu); dużo informacji sensacyjnych, życia gwiazd

• „Litieraturnaja Gazieta” → 1830 (najdłuższa historia na rynku); później kilka razy znikała z runku i w obecnej formie od 1929 roku; założona przez grupę literatów (m.in. Puszkina); kiedyś organ Związku Pisarzy Radzieckich; wysoki poziom intelektualny; tematyka kulturalna; nakład: 80 tys.

• „Moskowskije Nowosti” → 1930; pierwotnie tytuł na obcokrajowców mieszkających w ZSRR; 1949: zawieszenie → od 1955 ukazywał się w wielu językach → 1980: ukazuje się w rosyjskim → '90: w języku rosyjskim i angielskim; nakład: 57 tys.

• „Nasza Wiersija” → od 1998 jako „Sowierszenno Sekretno - Wiersija”; od 2005 pod obecnym tytułem; nakład: 170 tys.; tytuł polityczno-sensacyjny; rozebrane zdjęcia modelek (rzadkość w Rosji); tabloid

• „Niezawisimoje - Wojennoje Obozrenije” → 1995; nakład: 16 tys.; materiały dotyczące obronności, militariów, armii rosyjskiej

• „Obszczaja Gazieta” → 1993; od 2002 nie ma wersji papierowej, tylko online; w latach '90 wspierało nurty liberalno-reformatorskie

• „Trud 7” → tabloid, sensacja; nakład: 1,5 mln

• „Wojenno-Promyszlennyj Kurier” → 2003; wydawcą jest prywatne wydawnictwo należące do „Almaz Media”; nakład: 50 tys.; obronność, armia rosyjska, historia walk

tygodniki (w formacie magazynowym):

• „Diengi” → tygodnik ekonomiczny; 1994; wydawnictwo: Kommiersant;

• „Itogi” → tygodnik opinii; 1996; wydawca: Gazprom-Media

• „Profil” → 1996; powstaje we współpracy z „Der Spiegel”; magazyn opinii; spora część wydawana na Ukrainie (30%); nakład: 110 tys.

• „Russkij Newsweek” → 2004; wydawca: Axel Springer; nakład: 60 tys.

• „Ogoniok” → 1889 (pierwszy tygodnik opinii); najpierw wydawany jako cotygodniowy dodatek, a od 1902 samodzielny tytuł; zawieszony w 1918, reaktywowany w 1923; pismo zaangażowane w „pierestrojkę” Gorbaczowa; nakład: 65 tys.; duża spraw społecznych

• „Włast” („Kommisersant-Włast”) → analityczny tygodnik; 1997; nakład: 50 tys.

1. RADIOFONIA

1918 - rozpoczęcie prac nad radiofonią i próby przesyłania pierwszych sygnałów

19.03.1922 - powstaje w Moskwie pierwsza radiostacja nadająca regularnie programy → dała początek 1 programowi radiofonii rosyjskiej

1931 - radiofonię podporządkowano WKR (Wszechzwiązkowemu Komitetowi Radiofonii), a w 1933 - Wszechzwiązkowemu Komitetowi ds. Radiofonizacji i Radiofonii → 1957: Gostielradio (Państwowy Komitet ds. Radiofonii i Telewizji przy Radzie Ministrów ZSRR) → 07.03.1991: WGT (Państwowa Ogólnozwiązkowa Kompania Radiowo-Telewizyjna) → wraz z upadkiem ZSRR, 27.12.1991 WGT przestaje istnieć

23.11.1924 - powstaje 1 kanał radiofonii ZSRR („Wsiesojuznoje Radio”) → po rozpadzie ZSRR działała pod szyldem Radio-1 → z czasem coraz mniejsza popularność na rzecz „Radio Rossiji” → 1997: przestaje być rozgłośnią państwową, działa jako rozgłośnia prywatna → 2004: rozgłośnia zamknięta

Majak - kanał informacyjno-muzyczny działający w ramach Gostielradia; 1964; kanał skierowany do młodszego odbiorcy

Junost - 1964; dla młodzieży;

Orfiej - 1991; muzyka klasyczna, opery, operetki; działała do 1995 - częściowo jej rolę przejęło „Radio Kultura”

po rozwiązaniu Gostielradia wszystkie cztery radiostacje znalazły się w strukturze Rosyjskiej Państwowej Kompanii Radiowo-Telewizyjnej „Ostankino” powołanej 27.12.1991 → 1995: powołano ośrodek telewizyjny ORT (wydzielając go z RGTRK „Ostankino”) → rozgłośnie stały się niezależne

08.05.1998: powołano Państwową Kompanię Radiową Majak, w skład której weszły rozgłośnie Majak i Junost → PKR Majak stała się częścią WGTRK (Ogólnorosyjskiej Państwowej Kompanii Radiowo-Telewizyjnej)

funkcje Radio-1 i Orfiej przejęło Radio Kultura (2004) działające w ramach WGTRK

zanim w strukturę WGTRK włączono te trzy programy, miała ona własny program Radio Rossiji → 1990; wspierał Jelcyna i uznawano go za rozgłośnię opozycyjną wobec władz ZSRR → szybko stał się narzędziem propagandowym → obecnie największa rozgłośnia

Gołos Rossiji (Voice of Russia) → oficjalna rozgłośnia Rosji; 1922; od 1929 nadaje w języku angielskim; w szczytowym okresie nadawało w 70 językach; obecnie działa w ramach RGRK i nadaje w tym kształcie od 1993; obecnie: 38 języków;

Russkoje Mieżdunarodnoje Radio → międzynarodowe radio; wspólny projekt RGRK Gołos Rossiji i firmy Russkaja Medija-Grupa; 2003

od 1990 szybko rozwija się radiofonia prywatna - m.in. Russkoje Radio, Echo Moskwy, Maksimum, Jewropa Plus → początkowo wiele projektów miało mieszany kapitał, np. rosyjsko-francuski lub rosyjsko-amerykański

istnieją też radiostacje o charakterze religijnym: Radoneż, Sofija, Dar, Grand Pietrow

słuchalność: Radio Rossiji, Russkoje Radio, Majak, Europa Plus, Awtoradio

największa grupa: Gazprom Media, potem ZAO Russkaje Medija-Grupa / holding News Corportation ma popularne radia muzyczne Nasze Radio i Best FM

2. TELEWIZJA

1932: pierwsza doświadczalna emisja w Moskwie → 1938: stała emisja próbnych programów → 10.03.1939: regularne nadawanie programu telewizyjnego → wojna przerwała prace nad telewizją → szybko po wojnie zaczęły powstawać regionalne oddział telewizji

06.06.1922: Główny Zarząd ds. Literatury i Wydawnictw „Gławlit” / Państwowy Komitet ds. Radiofonii i Telewizji → elementy systemu kontroli i zarządzania mediami przez władzę

1960: stała emisja w kolorze → 1967: rozpoczęcie nadawania w standardzie francuskiej telewizji kolorowej SECAM / 1965: dzięki satelicie Mołonia-1 ZSRR może wysyłać sygnał radiowo-telewizyjny obejmujący 80% kraju → 1967: powstaje kompleks produkcyjno-nadawczy „Ostankino”

w ramach Gostielradia zaczęła istnieć Telewizja Centralna (CT) - ściśle kontrolowana

• program I - informacyjny dla ZSRR

• program II - informacyjno-publicystyczny, artystyczny

• program III - oświatowy, popularno-naukowy; dostępny w europejskim ZSRR

• program IV - artystyczny; dostępny w Moskwie

media były tubą propagandową, trochę zmieniło się to w latach 1986 - 1987 - „głasnost” (jawność) przedziera się na ekrany → szybko jednak zlikwidowano luźniejsze programy

zaczęły powstawać półlegalne podmioty na rynku telewizyjnym → 1987: zaczęły powstawać pierwsze telewizje kablowe → powstają firmy producenckie: NIKATV, ATW → 1990: powstaje pierwszy kanał komercyjny Telekanal 2x2, emisja pierwszej reklamy

Rosyjska Państwowa Kompania Radiowo-Telewizyjna „Ostankino” (RGTRK) - 27.12.1991 w miejsce WGT, która przejęła dla siebie I program Centralnej Telewizji

Ogólnorosyjska Państwowa Kompania Radiowo-Telewizyjna (WGTRK) - 14.07.1990; w jej ramach działalność zaczęła RTR (Rosyjska Radiofonia i Telewizja), przejmując II program CT

Kanał Pierwszy → następca stacji Ostankino i ORT (nadawca państwowy); 1991 - utworzenie RGTRK Ostankino → 1995: przekształcenie Ostankina w ORT / ORT - nadawca publiczno-prywatny (ma status nadawcy publicznego, ale nie podlega Federalnej Służbie ds. Telewizji i Radiofonii; 51% należy do państwa, a 49% do kapitału prywatnego); od 2002 (odejście Bieriezowskiego): Kanał 1; producent filmów; program informacyjny „Wremja” / jest od 1999 wersja dla odbiorców spoza Rosji: ORT Meżdunarodnaja → 2003: Kanał 1 - Vsemirnaja

Rossija - nadawcą jest RTR (ogólnokrajowa, państwowa stacja); 1991; nadaje na 2. kanale; po puczu w 1991, dziennikarze poparli Jelcyna i od tego czasu kanał zyskał znaczenie ogólnokrajowe; program informacyjny „Wiesti”; RTR produkuje seriale na licencji, m.in. rosyjską wersję „M jak miłość” / wersja skierowana do odbiorców spoza Rosji: RTR Planeta

8.05.1998 - przekształcenia w ramach WGTRK: stworzono jedną spółkę → w jej skład weszły: RTR, Kultura, agencja RIA Nowosti, Radio Rossiji, Majak, Orifiej, od 2003: kanał Sport oraz ponad 80 nadawców regionalnych

TW-Centr → państwowy ponadregionalny nadawca operujący na 3. kanale (moskiewskim); 1997; dużo informacji o Moskwie (początkowo nadawany tylko tam) / od 2005: TWC Meżdunarodnyj

NTW → 1993; pierwotnie nadawała na 5. kanale, obecnie na 4.; 2001: stację przejmuje Gazprom po licznych perypetiach; stacja komercyjna

Kultura → 1997; nadaje na 5. kanale; stacja państwowa, ponadregionalna; funkcjonuje w ramach WGTRK; nie nadaje reklam (jedyna stacja)

Wiesti → kanał informacyjny; 2006; w ramach grupy WGTRK

Bibigon → 2007; nadaje w ramach WGTRK; kanał dziecięcy (grupa docelowa: 4 - 17)

Sport → 2003; w ramach WGTRK; zajmuje 6. kanał / jego ofertę uzupełnia Planeta Sport → WGTRK; 2005; dociera z przekazem do innych krajów

TV-6 Moskwa → powstał we współpracy Moskiewskiej Niezależnej Korporacji Nadawczej (MNWK) i Turner Broadcasting (USA); 2002; nadaje na 6. kanale; kanał prywatny, ponadregionalny o charakterze rozrywkowym; do 1999 dużo udziałów miał Bieriezowski; w 2001 po przejęciu NTW przez Gazprom wielu dziennikarzy przeniosło się do TV-6 Moskwa (m.in. Kisielow) → zwrócono się w stronę polityki, ostatnia niezależna od Kremla stacja → 2002: upadłość i zamknięcie stacji (powód: mniejszościowy udziałowiec zgłosił wniosek o upadłość w związku z pogwałceniem jego praw, najpierw wniosek oddalono, potem przyjęto) → zespół TV-6 Moskwa rozpoczął w 2002 działalność jako TWS → 2003: stacje zamknięto

REN-TV → 1991: powstanie firmy producenckiej o tej nazwie; 1997: powstaje telewizja o charakterze komercyjnym; akcje w rękach: Media Invest, RTL Group (Bertelsmann), IK „Broc” (spółka-córka banku Rossija)

STS / TNT → mniej znaczące stacje komercyjne ponadregionalne; STS: 1996 / TNT: 1998; filmy i seriale; TNT - Gazprom

Russia Today → pierwszy anglojęzyczny kanał; 24h informacji; 2005; założony przez organizację non-profit TV-Novosti (pieniądze dała agencja RIA-Novosti, działąjąca w ramach WGTRK) / Rusija al.-Jaum → 2007; uzupełnienie oferty Russia Today; w języku arabskim

telewizja w rosyjskim systemie medialnym:

• decentralizacja (1990 - 1994) - państwo utraciło kontrolę ideologiczną i finansową nad mediami; pojawienie się WGTRK, powstanie NTW (1993), rozpad Ostankino

• podział państwowej własności, nowy system propagandowy (1994 - 1996) - kanał NTW otrzymuje częściowo do dyspozycji 4. kanał, częściowa prywatyzacja Ostankino, ustawa o reklamie (1995), upolitycznienie mediów (1996, kampania prezydencka)

• aktywizacja kapitałów politycznych i wojny informacyjne (1997-1999) - podporządkowywanie sobie mediów przez politykę; wykorzystanie mediów do celów politycznych

• aktywizacja państwa (1999-2000) - utworzenie WGTRK w nowym kształcie (1998); propagandowe przygotowanie przed wyborami prezydenckimi (2000)

• schyłek ery oligarchów (2000-2001) - Gazprom Media przejmuje udział w Media Most należącej do Gusińskiego

• wzmocnienie kontroli państwa nad mediami (2002-2003) - pozbawienie Bieriezowskiego udziałów w ORT; zamknięcie TWS; wyklarowanie się kanałów „państwowo-propagandowych” i „rozrywkowych”

• „od kierowanej do cenzurowanej telepolityki” (2004-2005) - wszystkie kanały pod kontrolą Kremla; walka z oligarchami

1. AGENCJE INFORMACYJNE

agencje ogólnoinformacyjne: ITAR-TASS, Interfiks, RIA-Nowosti

agencje specjalistyczne: ekonomiczne (Ros Biznes Konsulting, AK&M, Finmarkiet), biznesowe (MZ-Media, Alians-media, FK-Nowosti, AiF), społeczno - kulturalne (REFIA, RACI, Prima News, AKU, Kultura)

agencje regionalne: Globus, Rosbalt (północna Europa, basen Morza Bałtckiego), Centralnoje-Azjatskije Nowosti (Centralna Azja, Kaukaz, Bliski Wschód)

1866: powstaje pierwsza agencja RTA (cenzurowana przez carat) → 1905: SPTA → 1914: PTA → 1918: ROSTA (monopol) → 1925: ROSTA zwolniono z funkcji agencyjnych, pełniła funkcje szkoleniowe i działała do 1935 → 1925: TASS

ITAR-TASS → pod obecnym szyldem: 1992 - Jelcyn powołuje ITAR (Informacyjno-Telegraficzna Agencja Rosji) → nazwę dopełniono skrótem TASS (ale w innym znaczeniu niż kiedyś); publikuje dekrety, stanowiska władz, ale ma też serwisy specjalistyczne

RIA-Nowosti → 1961: jako AP-Nowosti (miała służyć pozytywnemu wizerunkowi Rosjii, jak TASS) → '90: władze chciały przejąć agencję, co skrytykował prezydent Gorbaczow → agencja stałą się agencją rządową (1991) → równolegle powstała agencja RIA i pod koniec 1991 połączyła się z agencją APN → powstaje RIA-Nowosti; agencja ma swój program TW-Nowosti na antenie RTR, radiostację RIA-Radio, wydaje prasę „Rossija” i „Sputnik”

Interfaks → 1989; pierwsza niepaństwowa agencja w ZSRR; rola: dystrybucja informacji o Rosji za granicą; holding złożony z 20 spółek

Roz Biznes Konsulting (RBK) → agencja ekonomiczna; 1992

AK&M → agencja ekonomiczna; 1990; głównie informacje o giełdzie

Agienstwo Socialnoj Informacji (ASN) → 1994; agencja społeczno - kulturalna

Globus → agencja o charakterze regionalnym; pierwsza taka agencja;

3. PRAWNE UNORMOWANIA ORAZ POLITYKA FR W ZAKRESIE MEDIÓW MASOWYCH

1990 - ustawa o prasie i innych środkach masowej informacji - możliwość zakładania gazet, radiostacji i telewizji dla partii, organizacji i osób fizycznych

1991 (przyjęcie) / 1992 (wejście w życie) - ustawa o środkach masowej informacji - przyjęta na skutek wygaśnięcia aktu z 1990 (po rozpadzie ZSRR); gwarancja pluralizmu mediów i możliwość funkcjonowania osób prywatnych na rynku; zakaz cenzury prewencyjnej; zasady rejestracji mediów;

1993 - Konstytucja Federacji Rosyjskiej - swobody obywatelskie (myśli i słów), warunki działania mediów (art.29); brak cenzury; możliwość ograniczenia swobody mediów w razie stanu wyjątkowego

1995 - ustawa o ekonomicznym wsparciu gazet rejonowych i ustawa o państwowym wsparciu mediów masowych i działalności wydawniczej - system państwowych i lokalnych dotacji (pożyczki, zwolnienia z podatków) → od 1999 brak pieniędzy na to, środki nie są wypłacane

38

---