Prawo administracyjne

POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

W wieku XVIII powstawały pierwsze normy ustrojowe, określające budowę administracji a przede wszystkim jej zależności hierarchicznej.

Wiek XVIII to głównie prawo urzędnicze. Podwaliny prawa materialnego określały tylko obowiązki poddanego a nie obywatela.

W wieku XVIII i XIX , w wyniku podziału władz publicznych na ustawodawczą, sądowniczą i wykonawczą administracja zaczęła działać na podstawie prawa a także w jego granicach.

? W Polsce początki prawa administracyjnego to II połowa XVIII w . Przedstawiciele to H. Kołłątaj, St. Staszic, Strojnowski, Skrzetuski. Nauka tworzona przez nich nie wyodrębniała prawa administracyjnego jako osobnej gałęzi.

? Okres zaborów nie sprzyjał tworzeniu się prawa administracyjnego (dopiero druga połowa XIX w. zaczynają się kształtować pierwsze pojęcia)

? Korzystaliśmy z rozwiązań zaborców

? Odzyskanie niepodległości daje początek rozwoju polskiego prawa administracyjnego

POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Prawo administracyjne jest gałęzią prawa odnoszącą się do różnych aspektów działalności administracji publicznej

Zespół norm regulujący działalność administracyjną [Boć]

Prawo administracyjne dotyczy administracji publicznej i jest dla niej swoiste, tj. obejmuje to, co jest wytworzone dla organizacji i działania administracji publicznej [Longchamps]

POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

? Są definicje, które kładą nacisk na cechy prawa administracyjnego:

-władztwo (jednostronne rozstrzyganie sytuacji indywidualnych)

-rozstrzyganie trwałe i obowiązujące wszystkie podmioty prawne w państwie

-zabezpieczenie przymusem państwowym, jeśli treścią rozstrzygnięcia jest nałożenie obowiązku

POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Prawo administracyjne obejmuje:

-przepisy ustrojowe - dotyczące zasad organizacji systemu administracji rządowej i samorządowej oraz struktur podmiotów administrujących

-przepisy prawa materialnego - będące zasadniczą częścią prawa administracyjnego, stanowiące nie skodyfikowany zbiór bardzo wielu aktów prawnych określających prawa i obowiązki obywateli oraz zadania i kompetencje administracji w różnych dziedzinach życia

POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

przepisy proceduralne - zawarte głównie w Kpa, dotyczące trybu i form, w jakich administracja funkcjonuje, dające formalne gwarancje obywatelom i pozwalające im na dochodzenie swoich praw w toku sformalizowanej procedury administracyjnej i sądowej

POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

? Przepisy ustrojowe - organizacja i zasady funkcjonowania aparatu państwowego powołanego do wykonywania zadań państwowych w formach uznawanych za właściwe dla adm. państwowej:

a) tworzące podmioty administracji publicznej i określające ich strukturę organizacyjną oraz zakres działania,

b) określające strukturę systemów podmiotów administracji publicznej oraz zachodzące w nim procesy (kierowanie, nadzór, kontrola, informacja, koordynacja),

c) stanowiące podstawę określenia zadań poszczególnych organów administracji publicznej i ich systemów, a także formy i metody ich wykonania,

d) tworzące podział terytorialny kraju dla potrzeb administracji publicznej.

POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

? Przepisy materialne - prawo materialne zawiera normy ustanawiające wzajemne prawa i obowiązki organów administracji publicznej i podmiotów znajdujących się na zewnątrz administracji publicznej jako części aparatu państwowego.

POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

? Prawo procesowe - zawiera normy, które wyznaczają postępowanie mające na celu urzeczywistnienie, czy wykonywanie norm prawa ustrojowego i materialnego, ułatwiają kontrolę przestrzegania przepisów prawnych i nadzór nad aktami stanowienia i stosowania prawa.

W zależności od funkcji spełnionych przez normy prawa procesowego dzielimy je na:

-prawo o ogólnym postępowaniu administracyjnym (KPA) i postępowaniu szczególnym (postępowanie podatkowe - ordynacja podatkowa, celna),

-prawo o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,

-prawo o postępowaniu sądowoadministracyjnym,

-prawo o postępowaniu w sprawach skarg i wniosków,

-prawo o postępowaniu porządkowym i dyscyplinarnym.

Normy prawa administracyjnego

Wyróżniamy typy norm:

-normy ustrojowe,

-materialne,

-proceduralne/procesowe

do norm ustrojowych należą normy określające właściwości, ustanawiające zadania, regulujące prawne formy działania i wskazujące na kompetencje, regulujące organizację administracji.

Normy określające właściwości (zgodnie z KPA):

Normy prawa administracyjnego

-właściwość miejscowa - określa organ właściwy ze względu na miejsce zamieszkania strony lub położenie nieruchomości, zakładu (w razie braku możliwości ustalenia właściwości miejscowej sprawa należy do organu właściwego ze względu na miejsce zdarzenia)

-właściwość rzeczową - który organ jest właściwy w konkretnej sprawie,

-właściwość instancyjna - związana z załatwianiem spraw przez organ określony w strukturze,

Normy prawa administracyjnego

Wśród norm materialnych wyróżniamy:

1. normy merytoryczne /konkretne (zawierają hipotezę, dyspozycję, sankcję) - nakazują lub zakazują określonym adresatom, w określonych okolicznościach wskazany sposób zachowania się adresata,

2. normy blankietowe -odsyłają do przepisów, które mają być wydane w przyszłości,  te normy same nie określają reguły postępowania a mówią, że ta reguła się ukaże i będzie wynikać z przepisów, które będą wydane

3. normy generalne - poprzez określone cechy określają adresatów (obywatel, podatnik)

Normy prawa administracyjnego

indywidualne - skierowane do konkretnego podmiotu. 4. normy abstrakcyjne dotyczą powtarzalności zachowań/sytuacji, nie dotyczą konkretnego stanu faktycznego

5. normy sankcjonujące - sankcjonowane.

Normy procesowe/proceduralne :

-normy postępowania administracyjnego,

-normy postępowania skarbowo - wnioskującego,

-normy postępowania instancyjnego,

-normy postępowania odwoławczego,

-normy postępowania kontrolnego,

-normy postępowania sądowoadministracyjnego.

Normy prawa administracyjnego

? Norma sankcjonowana a sankcjonująca

„Studentowi nakazane jest uczenie się pod groźbą uzyskania oceny niedostatecznej”

norma sankcjonowana - studentowi nakazane jest uczenie się.

norma sankcjonująca - egzaminator postawi ocenę niedostateczną uczniowi, który się nie uczy.

Normy prawa administracyjnego

? Norma sankcjonująca - stanowi, iż w przypadku naruszenia normy sankcjonowanej zostanie zastosowana dolegliwość, której rodzaj i stopień wyznaczony jest wyznaczony w treści tej normy

? Dyspozycja normy sankcjonującej przewiduje obowiązek ponoszenia skutków naruszenia normy sankcjonowanej oraz upoważnienie dla organów prawa do realizacji tych skutków

Normy prawa administracyjnego

? dla prawa administracyjnego ważne są normy sankcjonujące.

? Określają one następstwa (sankcje) niewykonania innej normy nakazującej określone postępowanie (zachowanie się) w danych okolicznościach, normy sankcjonowanej.

Normy prawa administracyjnego

? Normy prawne o charakterze generalnym i abstrakcyjnym (generalno-abstrakcyjnym) są najczęściej spotykane w aktach prawa powszechnie obowiązującego, zaś normy o charakterze konkretnym i indywidualnym w aktach administracyjnych (np. decyzjach).

Normy prawa administracyjnego

Normy postępowania administracyjnego:

? Regulują czynności podmiotów postępowania - organu prowadzącego postępowanie i uczestników postępowania (strony, podmioty występujące na prawach strony itd.).

? Postępowanie ogólne, mające za cel rozstrzyganie indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej w drodze decyzji administracyjnej, jest powiązane z prawem ustrojowym i materialnym. Postępowanie to jest wszczynane ze względu na potrzebę urzeczywistnienia norm materialnoprawnych.

? Konsekwencją przeprowadzenia postępowania jest zazwyczaj zmiana lub potwierdzenie sytuacji prawnej stron. Po osiągnięciu celu postępowanie uważa się za zakończone.

Normy prawa administracyjnego

Normy postępowania skargowo - wnioskowego:

? Ich rolą jest dokonywanie urzędowej oceny stanu faktycznego wskazanego w skardze lub wniosku

? następnie jego skonfrontowanie z aktualnym stanem prawnym wraz z określeniem sposobu rozstrzygnięcia merytorycznego sprawy będącej przedmiotem skargi lub wniosku

? Nie występuje tutaj charakterystyczne dla norm postępowania ogólnego bezpośrednie powiązanie z normami materialnymi

Normy prawa administracyjnego

Normy postępowania kontrolnego:

? Mają podobną funkcję jak normy postępowania skargowo - wnioskowego.

? Wskazują one tylko zachowanie podmiotu uprawnionego do kontroli wraz z prawami i obowiązkami kontrolowanych.

? Z prawem materialnym i ustrojowym związane są jedynie pośrednio i tylko wówczas, gdy wniosek pokontrolny spowoduje zmianę sytuacji materialnoprawnej kontrolowanego, jego praw i obowiązków.

Normy prawa administracyjnego

Normy postępowania sądowo - administracyjnego:

? Są one zdeterminowane przepisami dotyczącymi postępowania przed sądami administracyjnymi. Prawa i obowiązki sądu oraz obu stron tego postępowania - organu, który wydał zaskarżoną decyzję oraz skarżącego - wpływają na weryfikację zachowania organu administracji publicznej przez pryzmat obowiązującego prawa.

? Sąd administracyjny co do zasady nie nakłada na strony postępowania obowiązków materialnoprawnych bezpośrednio ani nie przyznaje im takich praw.

Źródła prawa administracyjnego

Cechy źródeł prawa administracyjnego

Nie ma możliwości skodyfikowania prawa administracyjnego w całości, przedmiotem regulacji prawnoadministracyjnych są zagadnienia niezwykle zróżnicowane i złożone równocześnie, pojęcia i konstrukcje prawne są tak specyficzne, że wymagają częstym i szybkim zmianom

Normy prawne w tym zakresie są rozproszone w bardzo wielu aktach prawnych, często różnej rangi

Źródła prawa administracyjnego

? Wielość i różnorodność norm

? Trudność w skodyfikowaniu tych norm (rozproszenie w różnych aktach)

? Większość źródeł prawa administracyjnego pochodzi od samej administracji

? Prawo administracyjne nie jest jednolite w sensie wyróżnienia go jako działu (gałęzi) - dochodzi do podziału na niższych stopniach i wyodrębnianie się nowych działów np. prawo wodne, budowlane

? W prawie administracyjnym znane jest prawo miejscowe ustanawiane jeśli zachodzi taka potrzeba i nie obejmuje to całego obszaru kraju

Źródła prawa administracyjnego

Źródła prawa administracyjnego niezorganizowane

? Odesłania i normy pozaprawne stosowane przez administrację publiczną

Prawodawca z różnych względów - złożoność i dynamizm stosunków regulowanych przez prawo administracyjne - posługuje się odesłaniem do norm pozaprawnych - „normatywny most ku innym niż prawo, regulatorom działania administracji” [Starościak],

Źródła prawa administracyjnego niezorganizowane

? Nieprzestrzeganie tych reguł zagrożone jest sankcjami. Pominięcie norm, do których prawo odsyła, należy ocenić jako naruszenie prawa.

? Niezastosowanie się do norm pozaprawnych może uniemożliwić pełne wyjaśnienie sytuacji w jakiej znajduje się obywatel

? Normy pozaprawne włączane przez prawo do regulacji określonych stosunków nie stają się przez to ani normami prawnymi, ani fragmentem takich norm.

Normy pozaprawne zachowują swój pozaprawny charakter, a określone znaczenie normatywne uzyskują wyłącznie z mocy odsyłających przepisów prawa

Źródła prawa administracyjnego niezorganizowane

? 2 główne grupy, do których prawo odsyła i które są stosowane przez organy administracji publicznej:

1. n. społeczne, rozumiane jako takie normy postępowania, które na ogół są wytworem żywiołowych i masowych procesów w grupach uformowanych naturalnie ( zasady współżycia społecznego, z. sprawiedliwości społecznej, równości, moralności, n. zwyczajowe, n. obyczajowe)

2. n. wiedzy, rozumiane jako n. postępowania formułowane przez nauki empiryczne (przyrodnicze i społeczne), wykorzystujące dorobek nauk formalnych (zasady techniki, sztuki budowlanej itp.).

Źródła prawa administracyjnego niezorganizowane

? Przesłanki posługiwania się przez prawodawcę odesłaniami do n. pozaprawnych:

I. potrzeby polityczne - spotykane jako kryterium sprawowania nadzoru w strukturze administracji publicznej. Np. Prezes RM może uchylać rozporządzenia porządkowe i zarządzenia wojewody nie tylko z powodu ich niezgodności z ustawami, ale także z powodu ich niezgodności z polityką Rządu;

II. kryterium sposobu odesłania do n. pozaprawnych:

a) przepisy odsyłające jawne - przepis prawny odsyła bezpośrednio do tych norm, które są wyraźnie określone jako reguły odniesienia; nie wyznaczają wprost i bezpośrednio zachowania się ich adresatów lecz pośrednio.

Źródła prawa administracyjnego niezorganizowane

? b) przepisy odsyłające domyślne - przede wszystkim tzw. odesłania ukryte; prawodawca wprowadza zwroty nieostre, jak np. uzasadnione przypadki, szczególna potrzeba, ważne względy itp. Odsyłając w ten sposób zobowiązuje adresata do korzystania z n. pozaprawnych jako źródeł i środków wykładni ogólnych pojęć zawartych w przepisach prawnych.

Źródła prawa administracyjnego niezorganizowane

? III. Zapewnienie sprawności działań administracji publicznej - odesłania do pozaprawnego języka prakseologii; na gruncie tego języka możemy ustalić, że sprawne działanie administracji to takie, które jest skuteczne, ekonomiczne i szybkie.

Źródła prawa administracyjnego niezorganizowane

? N. pozaprawne mogą tylko wspierać i uzupełniać stanowione prawo administracyjne, ale mogą je też korygować. Prawodawca dotychczas powołuje n. pozaprawne w celu uzupełnienia.

? Odsyła do n. pozaprawnych w sytuacji, w której brak jest bezpośredniej regulacji prawnej pewnej sfery aktywności administracji publicznej. Prowadzi to do rozszerzenia sfery nieobjętej prawną regulacją

? Nie istnieje możliwość konfliktu między n. prawnymi a n. pozaprawnymi.

? prawodawca odsyłając do n. pozaprawnych wyznacza im funkcje uzupełniającą

Źródła prawa administracyjnego niezorganizowane

? Zwyczaj

Jest to pozaprawny nawyk postępowania przestrzegany praktycznie w obrębie danej struktury (jednostki )organizacyjnej administracji, w podobnych sytuacjach i w określonym czasie.

1. nośnikami i przekaźnikami są ludzie pracujący w administracji

2. jest zjawiskiem mieszczącym się wewnątrz administracji - obywatel może nawet nie wiedzieć o treści zwyczaju i jego znaczeniu dla sprawy

Źródła prawa administracyjnego niezorganizowane

3. oznacza reguły postępowania wyraźnie zlokalizowane i złączone z daną jednostka struktury organizacyjnej

4. o jego treści, rozpiętości i intensywności decyduje rodzaj spraw załatwianych przez administracje oraz praktyczne i prawne możliwości w ich rozstrzyganiu

5. nie jest trwały

6. czynnikiem nietrwałości jest zmiana prawa materialnego czy procesowego.

Źródła prawa administracyjnego niezorganizowane

? W polskim prawie rzadko spotyka się odesłanie do norm zwyczajowych, nie wchodzą do porządku prawnego - stanowią elementy sytuacji faktycznej, z którymi norma prawna wiąże pewne konsekwencje określone w prawie.

Oddziaływanie zwyczaju administracyjnego może być wielokierunkowe:

- może mieć znaczenie dla kształtowania sytuacji obywatela i innych podmiotów znajdujących się w podobnej jak on sytuacji,

- może mieć znaczenie wewnętrzne dla danej jednostki czy struktury organizacyjnej,

- może mieć znaczenie w sferze współpracy czy oddziaływania z podmiotami nie mającymi statusu podmiotów poddanych ingerencji administracji,

- znaczenie dla prawodawcy.

Źródła prawa administracyjnego niezorganizowane

? Dla obywatela zwyczaj administracyjny jest do przyjęcia jeśli:

- w wyniku jego stosowania następuje usprawnienie pracy organów administracyjnych i ich urzędów odczuwalne dla obywatela,

- nie następuje przerzucenie na obywatela czynności, do których zobowiązana jest administracja,

- sprawa o charakterze indywidualnym lub społecznym załatwiana jest szybciej czy efektywniej,

- przestrzeganie zwyczaju nie narusza sytuacji gwarantowanych prawem materialnym czy procesowym i nie pogarsza sytuacji moralnej obywatela.

Źródła prawa administracyjnego niezorganizowane

Źródła prawa administracyjnego niezorganizowane

Orzecznictwo sądowe

W całym systemie prawa administracyjnego doniosłą rolę odgrywa orzecznictwo sądowe, chociaż nie jest ono formalnym źródłem prawa (raczej źródło poznania prawa), gdyż nie tworzy powszechnie obowiązujących norm postępowania.

Wydawane orzeczenia sądowe obowiązują w indywidualnej sprawie i skierowane są do konkretnie zaznaczonych podmiotów. Rozstrzygnięcia sądowe nie mogą być podstawą prawną rozwiązania podobnych czy analogicznych sytuacji prawnych.

? Doktryna [łac. doctrina - nauczanie, wiedza; oznacza zespół twierdzeń, założeń i dogmatów religijnych, filozoficznych, politycznych lub wojskowych. System działania, myślenia]

? Nie jest formalnym źródłem prawa administracyjnego, ale poglądy zawarte w niej pozwalają na wypracowanie podstawowych założeń ustrojowych, zasad prawa, założeń wprowadzonych reform społeczno-gospodarczych, jak również szczegółowych rozwiązań materialnego prawa administracyjnego.

Źródła prawa administracyjnego niezorganizowane

? Ma ona szczególne znaczenie w procesie prawotwórczym, sprawując funkcję ocenną i opiniodawczą.

? Wypracowane przez doktrynę koncepcje, nowe rozwiązania i poglądy teoretyczne mogą też mieć wpływ na orzeczenie NSA, Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego.

Prawne formy działania administracji publicznej

AKTY ADMINISTRACYJNE

AKTY NORMATYWNE

FORMY DZIAŁAŃ FAKTYCZNYCH

UMOWY

Akt administracyjny

? Sformalizowany (podjęty w wyniku postępowania) objaw woli organu administrującego podjęty na podstawie prawa i w granicach przysługujących temu organowi kompetencji, skierowany do zindywidualizowanego adresata, w konkretnej sprawie, wywołujący skutki prawne w sferze prawa administracyjnego, a niekiedy również w sferze innych działów prawa

Akt administracyjny

? Adresatem aktu adm może być obywatel lub inny podmiot prawa publicznego lub prywatnego

? Przepisy prawa rangi ustawowej powinny określać jakie prawa i obowiązki mogą być przedmiotem rozstrzygnięć organu adm publicznej, powinny wyraźnie upoważniać organ adm publicznej do takiego rozstrzygnięcia, określić tryb podejmowania rozstrzygnięć i zasady ich kontroli

? Akty najczęściej określane w przepisach prawa to decyzje adm (pozwolenia, licencje, koncesje, zgody itp.)

Akt administracyjny

? Bywa, że przepisy prawa nie określają wyraźnie formy rozstrzygnięcia, wówczas w ramach przyznanej samodzielności prawnej organ adm publicznej sam określa formę rozstrzygnięcia

Ale…formę decyzji organ jest zobowiązany wybrać dla każdego rozstrzygnięcia, które załatwia sprawę co do jej istoty w całości lub części, albo w inny sposób kończy sprawę w danej instancji chyba, że kpa stanowi inaczej

Np. nie stanowią decyzji adm postanowienia wydawane w toku postępowania adm, dotyczące poszczególnych kwestii wynikających w toku postępowania, nie rozstrzygające o istocie sprawy

Akt administracyjny

? Decyzje administracyjne są najbardziej rozpowszechnioną kategorią aktów administracyjnych, jednocześnie należą do tych aktów administracyjnych, które są najpełniej regulowane przepisami prawa administracyjnego

? Szczególne wymogi są formułowane w odniesieniu do podstaw prawnych decyzji administracyjnej

Akt administracyjny

? W orzecznictwie NSA sformułowano zasadę, że podstawą prawną decyzji adm może być jedynie przepis prawa zawarty w ustawie lub przepis aktu wykonawczego, wydanego na podstawie i w ramach wyraźnego upoważnienia zawartego w akcie ustawodawczym [wyrok NSA z dnia 6.02.1981, sygnat. SA 819/80]

AKTY ADMINISTRACYJNE

Akty zewnętrzne - akty, które organ administracji państwowej kieruje do innego adresata niż podległy organ administracyjny, a więc „na zewnątrz”, poza krąg administracji, najczęściej do obywatela, jednostki gospodarczej, organizacji społecznej.

Akty wewnętrzne - akty kierowane przez organ administracyjny (nadrzędny) do innego organu administracyjnego (podległego). Akty te nie wychodzą poza krąg organów administracji pozostają wewnątrz administracji - stąd ich nazwa.

AKTY ADMINISTRACYJNE

? np. aktem administracyjnym zewnętrznym jest zezwolenie na wybudowanie garażu przez osobę prywatną, decyzja komisji lekarskiej w sprawie niezdolności do pracy,

? aktem administracyjnym wewnętrznym - zarządzenie premiera skierowanie do wojewody.

AKTY ADMINISTRACYJNE

? Akty adm związane to takie akty, których warunki podjęcia zostały wyraźnie określone normami prawa

? Akty swobodne, to takie akty, których warunki wydania nie są przez prawo w ogóle określone, lub też określone są w sposób niewyczerpujący

? Wypełnienie tej brakującej lub niewyczerpującej regulacji prawnej warunków wydania aktu, dokonuje się w obrębie samodzielności (swobody) prawnej, jaką organ adm otrzymuje od ustawodawcy, który zrezygnował z dokładnego uregulowania wszystkich warunków wydania aktu adm

AKTY ADMINISTRACYJNE

? Akty adm możemy podzielić też z punktu widzenia wyrażenia woli ich adresata.

? Czyli akty adm, które dochodzą do skutku za zgodą adresata lub też bez jego zgody

? Zgoda ta jest wyrażana najczęściej przedwstępnie np. w podaniach o przyjęcie na studia

AKTY ADMINISTRACYJNE

? Z punktu widzenia wywoływania skutków prawnych w sferze prawa cywilnego, akty adm możemy podzielić na takie, które rodzą bezpośrednie skutki cywilnoprawne (np. ostateczna decyzja o wywłaszczeniu stanowi z mocy prawa podstawę do dokonania odpowiednich wpisów w księdze wieczystej) i także te, które wywołują pośrednio skutki cywilnoprawne przez to, że stanowią one niezbędny warunek zawarcia umowy, wywołującej bezpośrednie skutki w sferze prawa cywilnego np. decyzja o przydziale lokalu mieszkalnego rodzi obowiązek zawarcia umowy najmu przez adresata tej decyzji

AKTY ADMINISTRACYJNE

? Akty konstytutywne mają charakter twórczy. Tworzy on, zmienia lub uchyla stosunki prawne. Stosunek prawny następuje tu, więc nie z mocy samej ustawy, lecz aktu administracyjnego opartego na ustawie,

np. nadanie obywatelstwa polskiego cudzoziemcowi. Akt ten stwarza między państwem a adresatem aktu stosunek prawny, którego dotąd nie było, ma, więc charakter twórczy, decyzja o zmianie nazwiska, wydanie paszportu

AKTY ADMINISTRACYJNE

? Akty konstytutywne obowiązują ex nunc czyli od razu, od chwili od której orzeczenie sądu lub decyzja administracyjna wywołują wyrażone w nich skutki prawne.

AKTY ADMINISTRACYJNE

? Akty deklaratoryjne potwierdzają (deklarują) prawa i obowiązki, które dla adresatów wynikają z ustawy, same zaś takich praw i obowiązków nie tworzą

? Ale i w nich tkwi pewien element twórczy, i one kształtują stosunki prawne, ponieważ dopiero od chwili wydania takiego aktu adm adresat aktu może się skutecznie powoływać na swoje prawo

AKTY ADMINISTRACYJNE

? Akty deklaratoryjne obowiązują ex tunc (z mocą wsteczną),

? przykładem aktu administracyjnego deklaratywnego jest poświadczenie posiadanie obywatelstwa polskiego, dyplom uniwersytecki itp.

AKTY ADMINISTRACYJNE

? Akty pozytywne jest to akt załatwiający sprawę zgodnie z przedstawionym wnioskiem

? Akty negatywne są to akty, które odmawiają całkowicie lub częściowo żądania strony. Odmowne załatwienie podania przez organ administracyjny (np. odmowa wydania prawa jazdy) jest również aktem administracyjnym, stwarza, bowiem dla wnoszącego podanie pewną sytuację prawną np. daje mu prawo wniesienia odwołania itp.

AKTY ADMINISTRACYJNE

? Akt adm stanowi władcze oświadczenie woli organu administracji lub organu administrującego

Oświadczenie woli oznacza taki przejaw woli, który wyraża zamiar wywołania skutku prawnego w postaci ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego.

? Nie będzie więc aktem adm zaświadczenie, ponieważ jest ono jedynie poświadczeniem określonej wiedzy nie ukierunkowanym na zmianę sytuacji prawnej.

? Oświadczenie woli jest władcze - ponieważ jest wydawane w imieniu i na rachunek państwa,

AKTY ADMINISTRACYJNE

? akt adm wydany przez dany organ (niezależnie od jego dalszego istnienia) zachowuje swoją moc.

? Przymus państwowy gwarantuje wykonalność aktu administracyjnego.

Uznanie administracyjne

? Przez uznanie administracyjne rozumie się takie uregulowanie kompetencji organu administracji, że organ ten może rozstrzygnąć sprawę w różny sposób przy tym samym stanie faktycznym i każde rozstrzygnięcie sprawy jest legalne. Uznanie administracyjne oznacza przewidziane obowiązującymi przepisami uprawnienie organu administracji wydającego decyzję do wyboru rozstrzygnięcia.

? Uznanie administracyjne zachodzi wówczas, gdy norma prawna nie przewiduje obowiązku określonego zachowania się organu, lecz możliwość wyboru sposobu załatwienia sprawy.

Pojęcie to należy ściśle oddzielić od tzw. pojęć nieokreślonych.

Uznanie administracyjne

? Samodzielność organu adm nie jest jednak nigdy nieskrępowana, zawsze jest w jakiś sposób zdeterminowana przez prawo lub orzecznictwo

? Np. takim ograniczeniem są regulacje w zakresie zasad ogólnych postępowania administracyjnego - organy administracji publicznej wyjaśniają stan faktyczny i załatwiają sprawę, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli art. 7 k.p.a.

? art. 98 k.p.a.: „Organ administracji publicznej może zawiesić postępowanie, jeżeli wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz nie zagraża to interesowi społecznemu”.

Uznanie administracyjne

? W tym przypadku organ może wybrać rozstrzygnięcie w postaci zawieszenia postępowania lub odmowy zawieszenia postępowania.

? Takie ograniczenia określają zasady sformułowane przez orzecznictwo NSA - rozważenie wszystkich okoliczności faktycznych spraw jest prawnym obowiązkiem organu administracyjnego [NSA 27.03.1981, sygn. SA 382/81]

Uznanie administracyjne

? „Uprawnienie organu administracji do wydawania decyzji o charakterze uznaniowym nie zwalnia tego organu z obowiązku zgromadzenia i wszechstronnego zbadania materiału dowodowego i wydania decyzji o treści przekonującej pod względem prawnym i faktycznym” [wyrok NSA z z 19 marca 1981]

Uznanie administracyjne

? Obowiązkiem organu administracyjnego jest również podanie w uzasadnieniu decyzji administracyjnej przesłanek, które zostały uwzględnione przy podejmowaniu decyzji [NSA 22.10.1981, sygn. I SA 2147/81]

? NSA sformułował również zasadę, iż w uzasadnieniu decyzji administracyjnej powinna znaleźć się pełna ocena zebranego materiału dowodowego oraz wyczerpujące wyjaśnienie wszystkich przesłanek rozstrzygnięcia [NSA 28.08.1981 sygn. SA/ WR 87/81]

? oraz, że pominięcie istotnych dla sprawy okoliczności faktycznych stanowi naruszenie prawa [NSA 10.02.1981, sygn. SA 910/80]

Uznanie administracyjne

? decyzje o charakterze uznaniowym podlegają kontroli sądu administracyjnego.

? Sąd bada, czy organ nie przekroczył granic upoważnienia zawartego w ustawie do wydania tego rodzaju decyzji, czy nie nadużył uznania, działając wbrew celowi uznania. Nie może więc kierować się dowolnością przy wydawaniu swoich decyzji.

? Wszystkie wcześniejsze argumenty dowodzą, ze uznanie administracyjne to nie dowolność działania organów administracji

Uznanie administracyjne

uznanie administracyjne

? jest to samodzielność, której organowi administracji publicznej udziela norma prawna blankietowa, skonstruowana najczęściej w ten sposób, iż przy rozwiniętej w pełni hipotezie, dyspozycja ma formę dysjunktywną, co oznacza, że organ administracyjny w warunkach określonych w hipotezie ma wybór między różnymi sposobami zachowania się -może samodzielnie ustalić kryteria rozstrzygnięcia i w oparciu o te kryteria ustalić treść rozstrzygnięcia

Uznanie administracyjne

? norma blankietowa nie zobowiązuje organu do określonego zachowania się, daje tylko upoważnienie

? Organ adm musi samodzielnie ustalić treść rozstrzygnięcia, ale aby to nastąpiło, organ ten musi samodzielnie określić sposób skorzystania z udzielonego upoważnienia, w szczególności musi ustalić, do jakiego konkretnego celu ma dążyć aby skorzystać z tego upoważnienia zgodnie z dobrem publicznym, interesem społecznym, indywidualnym itp

Uznanie administracyjne

? Uznanie adm jest zjawiskiem nieodłącznym od administracji, jest przejawem jej natury, gdyż administracja ze swej istoty nie poddaje się wyczerpującej regulacji prawnej

? Uznanie adm nie jest zjawiskiem poza prawnym, gdyż normy ustawowe zawierają upoważnienie dla organu administracji do samodzielnego określania treści aktu administracyjnego

Warunki jakim powinien odpowiadać prawidłowy akt administracyjny:

- musi być wydany zgodnie z prawem materialnym (forma) prawo musi wyraźnie zezwalać na rozstrzyganie o prawach i obowiązkach określonych podmiotów w drodze aktu adm;

- z prawem ustrojowym (organ adm musi być kompetentny zarówno rzeczowo, jak i miejscowo);

- z prawem procesowym (w odpowiednim trybie);

- z właściwym wykorzystaniem samodzielności prawnej przyznanej organowi przez normy prawa materialnego, ustrojowego i procesowego.

Wadliwe akty administracyjne

Akty niespełniające tych kryteriów są aktami wadliwymi, są to więc akty, które:

- zostały wydane przez organy rzeczowo lub miejscowo niewłaściwie;

- zawierają oczywistą wadę procesową (np. wydane bez podstawy prawnej lub w sprawie już rozstrzygniętej innym aktem, lub skierowane do niewłaściwego adresata);

- są skierowane do osiągnięcia efektu prawniczo lub faktycznie niemożliwego do osiągnięcia.

Wadliwe akty administracyjne

Wadliwe akty administracyjne

? Traktuje się je jako akty, które nigdy nie wywarły zamierzonych skutków prawnych i które nie mogą być wykonane.

? Istnieją do czasu ich unieważnienia tylko pozornie i organ administracyjny winien z urzędu stwierdzić nieważność.

? Stwierdzenie takie ma charakter deklaratoryjny (ex tunc) co oznacza że nigdy nie istniał.

Wadliwe akty administracyjne

? Od aktów administracyjnych nieważnych odróżniamy nieakty - czynności podejmowane:

- przez organy oczywiście niewłaściwe;

- z pominięciem wszelkiej procedury.

? Nie leżą w sferze prawa, tylko pozornie mogą wydawać się aktami administracyjnymi np. wydanie prawa jazdy przez nieuprawnioną do tego osobę fizyczną czyli instruktora jazdy

Wadliwe akty administracyjne

? Inny typ aktów wadliwych są akty zaskarżalne (wzruszalne)- naruszające normy prawa materialnego lub procesowego (są np. sprzeczne z prawem materialnym, uchybiają normom prawa procesowego, ale nie w takim stopniu by prowadzić do stwierdzenia nieważności).

? Są skuteczne dopóki nie zostaną zmienione lub uchylone przez właściwy organ adm.

? Z takim żądaniem zmiany lub uchylenia może wystąpić też adresat aktu,

Wadliwe akty administracyjne

? Zmiana lub uchylenie takiego aktu działa ex nunc (od chwili zmiany),

? akt taki jest skuteczny jeśli nie zostanie wzruszony

Wadliwe akty administracyjne

? W doktrynie przyjęto zasadę domniemania ważności aktu administracyjnego (akt nawet wadliwy uznawany jest za obowiązujący dopóki w odpowiednim trybie nie zostanie zmieniony lub uchylony).

? Nie jest to domniemanie prawidłowości wydanych aktów lecz że do czasu udowodnienia sytuacji przeciwnej akt taki obowiązuje prawnie jako całkowicie poprawny.

? Rodzi to obawę, ze w obrocie administracyjnym pozostaną akty adm wadliwe, zarówno te, które wadliwie ustalają dla obywatela obowiązki prawne, jak i uprawnienia

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

1. Decyzja

Decyzja- akt stanowiący jednostronne ustalenie organu administracji publicznej o wiążących dla jednostki (i organu) konsekwencjach normy prawa administracyjnego;

W doktrynie prawa administracyjnego pojęcie decyzji zawęża się do aktu adm wydanego w postępowaniu administracyjnym

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

W orzecznictwie SN i NSA pojęcie decyzji jest rozszerzone o akty administracyjne występujące w innych formach lub tez o akty adm występujące bez wyraźnie określonej prawem formy

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

? decyzje przyznają lub odmawiają przyznania uprawnień jednostce

? gdy normy prawa administracyjnego upoważniają organ administracji publicznej do przyznania lub odmowy uprawnień jednostce, a także, gdy upoważniają organ administracyjny do nałożenia obowiązku lub zwolnienia z tego obowiązku, organ ten powinien podjąć stosowną w tym zakresie czynność prawną w formie decyzji adm;

? Organ administracji publicznej nie może ograniczyć się do udzielenia jednostce informacji, np. o braku możliwości przyznania uprawnienia lub braku możliwości zwolnienia z obowiązku

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

? Jeżeli nie ma przesłanek wskazujących na niedopuszczalność wydania decyzji administracyjnej, właściwy organ administracyjny powinien taką decyzję wydać. Nie jest natomiast wystarczające udzielenie informacji, które nie określają w sposób stanowczy i władczy sytuacji prawnej osoby zainteresowanej i wskutek tego nie pozwalają także wykorzystać przysługujących jej środków prawnych

[wyrok SN z 18.10.1995 r.]

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

Decyzje o szczególnej nazwie

A. Zezwolenie

? Zezwolenie- jest formą aktu administracyjnego ustalającego uprawnienia w sferze prawa adm. lub wyrażającego zgodę na dokonanie przedsięwzięcia lub podjęcie czynności dopuszczonej normami prawa adm.; np zezwolenie na nabycie nieruchomości przez cudzoziemca;

? Niekiedy ustawodawca przyjmuje dla tej formy aktu inne określenia, np. pozwolenie, zgoda, karta.

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

? Zezwolenia wydawane są na czas oznaczony lub nieoznaczony.

? Zezwolenia na działalność dla której określono szczególne warunki jej wykonywania mogą być cofnięte gdy nie są przestrzegane.

? W polskim prawie administracyjnym ustawodawca często wskazuje expressis verbis tę formę aktu administracyjnego, np. zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

? Przykłady zezwoleń pod innymi nazwami:

- pozwolenie wodnoprawne

- zgoda na obrót gmo

- Karta pływacka

- Karta rowerowa

Zwykle służą ochronie i bezpieczeństwu państwa

Zezwolenie to potwierdzenie spełnienia wymagań i dopuszczenie zainteresowanego do prowadzenia działalności.

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady

? Warunkiem prowadzenia działalności lub postępowania nie tylko jest spełnienie przez zainteresowanego konkretnych wymogów prawnych.

? Pozwolenie może mieć również charakter przywileju. Jest to rodzaj szczególnego uprawnienia dla wybranych osób.

? Zachodzi to zawsze w warunkach monopolu prawnego, kiedy państwo udziela przywileju dostępu do rynku reglamentowanego w postaci koncesji.

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

B. Koncesja

? Koncesja- akt który osobie fizycznej lub prawnej nadaje uprawnienia do wykonywania określonej działalności, najczęściej produkcyjnej lub usługowej.

? Koncesja jest podstawową formą realizowania reglamentacyjnej funkcji państwa.

? Jeżeli uwzględnić, że reglamentacyjna funkcja państwa wiąże się z ograniczaniem swobody podmiotów gospodarczych, staje się oczywiste znaczenie tej formy administracyjnej.

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady

Funkcja porządkowo-reglamentacyjna

? zakazy i nakazy a także wydawanie zezwoleń administracyjnych i koncesji upoważniających wnioskodawców do prowadzenia działalności koncesjonowanej bądź wymagającej zezwolenia.

? Reglamentacja - prawne wyłączenie pewnych dóbr ze sfery wolnych stosunków gospodarczych w zakresie np. produkcji, wymiany, posiadania, przechowywania. Wykonywanie tych czynności wymaga zezwolenia organów władzy.

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady

Rodzaje udzielanych koncesji:

? o charakterze publicznoprawnym; udzielane każdemu i bez ograniczeń

? o charakterze prawa specjalnego

? o charakterze prawa wyłącznego

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

W polskim ustawodawstwie administracyjnym koncesjonuje się m.in.:

? poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych.

? wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym.

? wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesyłanie, dystrybucja i obrót paliwami i energią.

? ochrona osób i mienia.

? rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych.

? przewozy lotnicze

? prowadzenie kasyna gry

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

? Co do zasady, organem koncesyjnym jest minister właściwy ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji. Przepisy ustaw szczególnych mogą jednak stanowić od tej zasady wyjątki, np. niektóre koncesje przewidziane w prawie geologicznym i górniczym są udzielane przez wojewodę lub starostę.

? Do organu koncesyjnego należy udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu. Koncesji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 5 lat i nie dłuższy niż 50 lat. Każdorazowo czas trwania koncesji zostanie określony w decyzji przyznającej koncesję.

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

Udzielona koncesja może zostać cofnięta, gdy:

- wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją,

- przedsiębiorca nie podjął w wyznaczonym terminie działalności objętej koncesją, mimo wezwania organu koncesyjnego, lub trwale zaprzestał wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją,

- przedsiębiorca rażąco narusza warunki określone w koncesji lub inne warunki wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej, określone przepisami prawa,

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

-w wyznaczonym terminie nie usunął stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z warunkami określonymi w koncesji lub z przepisami regulującymi działalność gospodarczą objętą koncesją.

? W ostatnich 2 przypadkach, zamiast cofnięcia koncesji, organ może zmienić jej zakres.

? Natomiast fakultatywnie organ koncesyjny może cofnąć koncesję albo zmienić jej zakres ze względu na zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa obywateli, a także w razie ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy. Decyzja wówczas należy do organu koncesyjnego.

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

C. Licencja

To wynikające z umowy prawa cywilnego albo z aktu administracyjnego uprawnienie do korzystania z praw podmiotowych przysługujących zasadniczo innej osobie. 

Licencja jest jednym z typów umowy wykorzystywanych w prawie własności przemysłowej i prawie autorskim (własność intelektualna), w szczególności w przypadku wynalazków, wzorów użytkowych znaków towarowych, know-how oraz praw autorskich.

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

? Instytucja ta występuje także na gruncie prawa administracyjnego.

? Wówczas jest to typowe zezwolenie lub koncesja na wykonywanie określonych zajęć lub działalności, które są reglamentowane przez państwo.

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

? Licencja- akt ustalający uprawnienia do wykonywania określonej działalności lub pracy zawodowej gdy wykonywanie takiej działalności jest związane z posiadaniem odpowiednich kwalifikacji.

? Licencja łączy w sobie element nabycia uprawnienia do wykonywania określonej działalności oraz element zezwolenia na tę działalność; np. licencje lotnicze, sportowe.

Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

? Zwykle warunkiem wydania licencji, jest posiadanie określonego zasobu wiedzy i umiejętności, stwierdzonych pozytywnie zdanym egzaminem, który tanowi podstawę do nabycia uprawnień ujętych w licencji.

? Licencja może być udzielona na czas oznaczony lub na czas nieoznaczony . Wykonywanie działalności objętej licencją podlega kontroli. Organ, który licencji udzielił, uprawniony jest do cofnięcia licencji, w ściśle określonych prawem sytuacjach

Akty normatywne administracji

? Wszelkie akty prawne nie mające rangi ustawy, przyjmujące różne nazwy, wydawane przez upoważnione organy administracji publicznej, w oparciu o rozmaicie skonstruowane podstawy prawne, o ile tylko zawierają treści normatywne czyli zobowiązują adresatów do określonego lub skonkretyzowanego zachowania się, mogą być powszechnie obowiązujące lub obowiązujące jedynie w sferze wewnętrznej administracji.

Akty normatywne administracji

? Akty normatywne administracji mogą mieć różnie konstruowane podstawy prawne.

? Zasadą jest, aby podstawą prawną aktów normatywnych administracji powszechnie obowiązujących był przepis prawa rangi ustawowej, wyraźnie upoważniający określony organ administracji publicznej do wydania danego aktu normatywnego w określonej przedmiotowo dziedzinie.

? Upoważnienie ustawowe, powinno zawierać zarówno elementy proceduralne wydania aktu normatywnego, jak i elementy materialne.

? Odnosi się to przede wszystkim do aktów normatywnych administracji precyzujących prawa i obowiązki obywateli.

Akty normatywne administracji

? Podstawę prawną wewnętrznych aktów normatywnych administracji mogą stanowić także:

a) przepisy kompetencyjne zawarte w Konstytucji (np. tzw. uchwała samoistna Rządu wydana na podstawie przepisów konstytucji zawierających formułę wykonywania przez RM swoich konstytucyjnych uprawnień),

b) przepisy kompetencyjne zawarte w ustawach,

c) przepisy kompetencyjne zawarte w innych aktach normatywnych (np. instrukcja wydana na podstawie przepisów kompetencyjnych zawartych w zarządzeniu).

? Wymóg podstawy prawnej przyjmującej postać wyraźnego upoważnienia zawartego w ustawie odnosi się głównie do rozporządzeń.

Akty normatywne administracji

? Prawidłowe upoważnienie ustawowe powinno określać nie tylko formę regulacji rozporządzeniowej i organ upoważniony do takiej regulacji, ale także powinno określać treść, cel i zakres tej regulacji w taki sposób, aby organ upoważniony mógł tylko konkretyzować i rozwijać postanowienia ustawy. Ma to szczególne znaczenie z punktu widzenia zasady pewności prawa a także zasady zaufania obywateli do działań administracji publicznej.

? Obywatel już na podstawie upoważnienia ustawowego musi mieć możliwość orientacji w jakich przypadkach i w jakim kierunku upoważnienie to będzie wykonane oraz jaką dopuszczalną treść będą miały przepisy rozporządzenia.

Akty normatywne administracji

? W rozporządzeniu powinny się znaleźć wszystkie postanowienia niezbędne do realizacji celów, dla których zostało ono wydane.

? nie jest dopuszczalne interpretowanie przepisów rozporządzenia przy pomocy wyjaśnień organów administracyjnych, które wydały rozporządzenie, dokonywane w formie aktów tzw. prawa powielaczowego (np. wytycznych, okólników, instrukcji wewnętrznych), zwłaszcza zaś wówczas, gdy przepisy rozporządzenia dotyczą praw lub obowiązków obywateli.

Akty normatywne administracji

? chodzi o to, aby w konkretyzowaniu tych praw i obowiązków obywateli wyeliminować tzw. wewnętrzne przepisy administracyjne.

? Tymi wewnętrznymi przepisami nie można zastępować regulacji wykonawczej spełnianej przez rozporządzenie.

? Rozporządzenie może być wydane tylko przez ten organ administracji publicznej, który otrzymał upoważnienie do unormowania spraw wskazanych w upoważnieniu.

? Nie może ono także pozostawać w sprzeczności z aktem ustawodawczym, na podstawie którego zostało wydane oraz z treścią innych aktów ustawodawczych.

Akty normatywne administracji

? Wydanie rozporządzenia następuje na podstawie ustawy obowiązującej w momencie jego wydania

? wykonanie upoważnienia ustawy do wydania rozporządzenia przez określony organ administracyjny jest obowiązkiem prawnym tego organu

? W odniesieniu do rozporządzeń wydawanych przez organy administracji publicznej stosuje się także następujące zasady:

a) upoważnienie do wydania rozporządzenia zawarte w skonkretyzowanej podstawie prawnej nie może być oparte na domniemaniu kompetencji.

Akty normatywne administracji

b) niedopuszczalne jest przekazywanie kompetencji do wydania rozporządzenia innym organom, niż te, które wyraźnie określono w ustawie,

c) niedopuszczalna jest regulacja prawna wprowadzająca wsteczne działanie prawa (wymaga tego bezpieczeństwo obrotu prawnego oraz ochrona praw nabytych).

Akty normatywne administracji

O wiele bardziej złożoną grupą aktów normatywnych administracji stanowią te akty prawne, które są wydawane bez skonkretyzowanych podstaw prawnych, bez ściśle określonej przez ustawę formy i bez bliższego ustawowego sprecyzowania przedmiotu i zakresu regulacji

Akty normatywne administracji

? Akty normatywne w.w., nie mają z reguły "wykonawczego" względem ustawy charakteru;

? za podstawę prawną mają normy kompetencyjne zawarte niekoniecznie w ustawach, ale także w rozporządzeniach.

? ich przedmiotem nie mogą być prawa i obowiązki obywateli, a jedynie tzw. kwestie wewnętrzne adm publicznej, np. : zagadnienia wewnętrznej organizacji pracy, zależności organizacyjne, zasady sprawowania kierownictwa w administracji, także zasady wykonywania koordynacji i kontroli wewnętrznej, precyzowanie celowościowych kryteriów działania, sprawy technik i metod administrowania itp.

Akty normatywne administracji

? kształtowanie treści wewnętrznych aktów normatywnych administracji w oderwaniu od zasad porządku prawnego, według dowolnie ustalonych i stosowanych reguł procesowych stanowienia takich aktów wewnętrznych, należy uznać za zjawisko sprzeczne z porządkiem prawnym.

Akty normatywne administracji

? za sprzeczne z porządkiem prawnym należy uznać także takie akty (wewnątrzorganizacyjne) administracji, które poprzez regulacje kwestii organizacyjnych, utrudniają lub ograniczają obywatelom dostęp do świadczeń, ustawowo określonych, albo w inny sposób mnożą nie przewidziane w ustawie wymagania (np. wymagania dowodowe) w korzystaniu z praw podmiotowych obywateli, mających swe pierwotne źródło w podstawowych prawach i obowiązkach określonych konstytucją.

Akty normatywne administracji

? Jeśli chodzi o akty normatywne wydawane przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, TK orzeka o zgodności tych aktów normatywnych z Konstytucją lub aktem ustawodawczym.

? TK bada zarówno treść tych aktów normatywnych, jak też kompetencję organu, który wydał akt normatywny, a także dochowanie ustawowego trybu wymagalnego do wydania takiego aktu, jeśli ten tryb został określony w ustawie.

Akty normatywne administracji

? Gdy w toku postępowania sądowego NSA stwierdzi niezgodność z ustawą przepisów aktu normatywnego administracji, zawiadamia o tym organ, który ten akt wydał.

? Skład orzekający NSA może zwrócić się do TK z pytaniem prawnym co do zgodności aktu normatywnego administracji z Konstytucją lub aktem ustawodawczym, jeżeli od odpowiedzi na to pytanie zależy rozstrzygnięcie sprawy w toczącym się postępowaniu administracyjnym

Akty normatywne administracji

? Skład orzekający NSA ma także obowiązek informować TK o wszystkich niezgodnościach aktów normatywnych z Konstytucją lub aktami ustawodawczymi.

? Z wnioskiem o stwierdzenie zgodności aktu normatywnego administracji z Konstytucją lub aktem ustawodawczym może się zwrócić do TK Prezydent RP, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes SN, Prezes NSA, Prokurator Generalny, Prezes NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich Krajowa Rada Sądownictwa, organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze pracodawców i organizacji zawodowych, Kościoły i inne związki wyznaniowe

Akty normatywne administracji

? Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.

? Podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt normatywny nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym RP "Monitor Polski".

? Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak TK może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego

Akty normatywne administracji

? Odmiennie przedstawia się problematyka aktów normatywnych wydawanych przez terenowe organy administracji publicznej (rządowej i samorządowej). Podstawą prawną tych aktów normatywnych mogą być przepisy ustaw zawierające wyraźne upoważnienia do wydania aktu normatywnego

? Wyjątkiem są akty normatywne terenowych organów administracji publicznej o charakterze porządkowym, gdzie podstawę prawną stanowić mogą przepisy ustawowe zawierające upoważnienie ujęte formułą klauzuli generalnej ,,( ... ) np. jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia obywateli, ochrony środowiska naturalnego albo dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego" (art. 41 ustawy o sam. powiat).

Akty normatywne administracji

? Wydawanie aktów normatywnych o charakterze porządkowym jest jednak uwarunkowane pewnymi ustawowo określonymi przesłankami ograniczającymi.

Akty te mogą być wydawane o ile:

a) kwestie porządkowe nie zostały uregulowane w innych ustawach lub przepisach wykonawczych do tych ustaw,

b) istnieje niezbędność takiej regulacji,

c) zachodzi potrzeba ochrony szczególnie cennych wartości jakimi są życie i zdrowie obywateli, ochrona mienia, porządek publiczny, bezpieczeństwo publiczne,

Akty normatywne administracji

d) istnieje ogólna konieczność wydania takich aktów normatywnych o charakterze porządkowym.

Akty normatywne administracji

W przypadku aktów normatywnych wydawanych przez organy gmin, powiatów i ich związków oraz akty normatywne terenowych organów administracji rządowej stanowiące przepisy prawa miejscowego, kontrolę zgodności z prawem tych aktów, sprawuje NSA, w trybie postępowania określonego przepisami ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Sąd ten, uwzględniając skargę na uchwałę organu gminy, związku gmin albo skargę na akt prawa miejscowego, wydany przez terenowe ograny administracji rządowej, stwierdza nieważność tej uchwały lub aktu w całości lub w części.

? Uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich

Przyrzeczenie administracyjne

Formy działań faktycznych.

? Działania faktyczne to dopuszczalna i niewadliwa prawnie kategoria działań administracji pub. uzupełniająca działania prawne tej administracji; np. organ administracyjny jest obowiązany „w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć materiał dowodowy”.

? Są one podejmowane w występujących w administracji publicznej procesach stosowania prawa

? Tak jak wszystkie działania administracji, również działania faktyczne są podejmowane zawsze na podstawie prawa i zawsze w granicach prawa

Formy działań faktycznych.

Podstawą prawną działań faktycznych mogą być i najczęściej są normy prawne o charakterze materialnym np. normy prawne ustanawiające zadania dla administracji, ustrojowym np. normy strukturalno-organizacyjne oraz normy prawne o charakterze procesowym np. art. 7 k.p.a.

Formy działań faktycznych.

Czasami trudno odróżnić działania prawne od faktycznych np. art. 77 kpa organ adm publ jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzeć cały materiał dowodowy, ale brak jest pełnej, prawnej regulacji jakie to konkretnie czynności mają być podjęte

Nie ma tutaj jednak dowolności działania, orzecznictwo NSA wskazuje na kontrolę w tym zakresie również

Formy działań faktycznych.

? Czyli wynik sądowego badania legalności działania administracji publicznej to także orzeczenie o faktach

? Działanie administracji poprzez wydanie decyzji jest prawidłowe, gdy jest zgodne z określonymi normami prawnymi oraz gdy zostaną uwzględnione w sposób poprawny wszystkie okoliczności faktyczne stanowiące faktyczną podstawę działania

Formy działań faktycznych.

Działania podejmowane poza postępowaniem administracyjnym dzielimy na:

1) działania faktyczne zmierzające do nawiązania współpracy z obywatelami;

2) działania informacyjne administracji;

3) działania faktyczne o charakterze materialno- technicznym.

Formy działań faktycznych

Ad 1) Są zaliczane do sfer tzw. zjawisk niekonfliktowych w prawie administracyjnym. Ich cechą jest powstrzymanie się administracji pub. od władczego regulowania stosunków społecznych, niepodejmowanie działań mających charakter rozstrzygnięć między interesem społecznym i indywidualnym, rezygnacja z działalności polegającej na ustaleniu sytuacji prawnej jednostki.

Sytuacje, w których administracja publiczna może powstrzymać się od regulowania i rozstrzygania o prawach i obowiązkach jednostki i stosować wyłącznie środki prawne nie mające charakteru imperatywnego, muszą być jednak wyraźnie wskazane w przepisach prawa materialnego.

Formy działań faktycznych

Cała działalność administracji publicznej musi opierać się na przepisach prawa i zasada ta dotyczy także działalności administracyjnej podejmowanej w sferze niekonfliktowej.

prawo administracyjne daje przewagę administracji publicznej w jej stosunkach z obywatelami poprzez udzielenie jej tzw. władztwa administracyjnego, w konsekwencji zaś stosowania przymusu państwowego.

Jednakże, zadaniem prawa administracyjnego jest dać administracji tylko tyle przewagi, ile trzeba dla spełnienia jej zadań społecznych

Formy działań faktycznych

Wśród działań adm publ zmierzających do dobrowolnego współdziałania z obywatelami, wyróżnić można 2 kategorie:

? Działania faktyczne dwustronne, których skutkiem jest bezpośrednie podjęcie współpracy przez obywateli, do których adresowane są te działania

? Działania faktyczne jednostronne, których bezpośredni skutek wyraża się w postaci jednorazowego, oczekiwanego przez administrację zachowania się obywateli, np. właściciele posesji podejmując apel organu administracyjnego dobrowolnie przystępują do uporządkowania własnych posesji

Formy działań faktycznych

2) Wyróżniamy działania informacyjne:

a) podejmowane w obrębie struktury organizacyjnej administracji pub. - prawidłowy przebieg informacji;

b) podejmowane wobec adresatów spoza tej struktury - związane głównie z ochroną praw podmiotowych obywateli (mają prawo do uzyskania pełnej informacji w sprawach dotyczących ich interesów [ograniczone tajemnicą państwową i służbową]).

Formy działań faktycznych

? Ad a) Funkcje działań informacyjnych w obrębie struktury organizacyjnej administracji sprowadza się do zapewnienia koniecznej sprawności aparatu administracji publicznej. Działania informacyjne są niezbędnym organizacyjnym czynnikiem współdziałania i koordynacji poszczególnych jednostek organizacyjnych, administracji publicznej.

? Brak prawidłowego obiegu informacji między tymi jednostkami organizacyjnymi sprawia, że narastają sprzeczności między decyzjami różnych podmiotów decyzyjnych, pogłębia się opieszałość organów administracyjnych przy rozwiązywaniu spraw wymagających współdziałania i koordynacji.

Formy działań faktycznych

? Działania informacyjne podejmowane w obrębie struktury organizacyjnej, podobnie jak wszystkie działania administracji publicznej, powinny znajdować podstawę prawną w odpowiednich przepisach prawa przede wszystkim w przepisach prawa administracyjnego ustrojowego.

? W praktyce legislacyjnej, regulacja prawna działań informacyjnych przyjmuje niejednokrotnie konstrukcję prawną obowiązku określonego organu administracyjnego udzielania informacji bądź też uprawnienia określonego organu administracyjnego żądania informacji.

Formy działań faktycznych

? Ad b) działania informacyjne administracji publicznej kierowanych do obywatela. Działania informacyjne są tu związane głównie z ochroną praw podmiotowych obywatela. Obywatel ma prawo do uzyskania pełnej informacji w sprawach dotyczących jego żywotnych interesów zarówno prywatnych, jak i zawodowych, brak realizacji tego prawa powinien być traktowany jako naruszenie prawa

? Podstawową funkcją działań informacyjnych administracji kierowanych do obywatela jest zapoznanie obywatela z przysługującymi mu uprawnienia oraz ostrzeganie przed działaniami mogącymi przynieść szkodę obywatelowi

Formy działań faktycznych

? żadne władcze rozstrzygnięcia administracji publicznej nie powinno być dla obywatela zaskoczeniem, powinien on być pomijając sytuacje wyjątkowe informowany o zamierzeniach administracji. Organ administracji publicznej powinien uprzedzić zainteresowanych, że zamierza w stosunku do nich podjąć w przyszłości działania, które, w rezultacie mogą przynieść ograniczenie ich dotychczasowych uprawnień lub wpłynąć ujemnie na ich sytuację faktyczną.

? Przepisy prawa przewidują wiele instrumentów zabezpieczających obywatela przed skutkami takich działań administracji, np. procedurę uchwalania i aktualizowania planów zagospodarowania przestrzennego, konsultacje społeczne

Formy działań faktycznych

? Obowiązek informowania obywateli o przysługujących im uprawnieniach oraz o działaniach administracji, które mogłyby przynieść obywatelowi szkodę, rozwinięty został w orzecznictwie NSA

? Przyjmuje się tu, iż informacja błędna lub niepełna, a także brak informacji w sytuacji, gdy prawo nakłada obowiązek jej udzielenia, kwalifikowane być powinny jako naruszenie prawa !!!!!!!!

? Obywatel nie powinien ponosić skutków błędnej, niepełnej, nierzetelnej informacji lub też jej braku, gdy prawo zobowiązuje organy administracyjne do udzielania informacji.

Formy działań faktycznych

? NSA sformułował tezę, że jakkolwiek nikt nie może zasłaniać się nieznajomością prawa ogłoszonego we właściwym organie promulgacyjnym (k.p.a. ogranicza zasadę ignorantia iuris nocet nakazując pouczać stronę o przysługujących jej prawach), to jednak nie opublikowane w urzędowych zbiorach przepisy prawa i ustalenia o charakterze ogólnym organów państwa, mogą mieć w stosunku do określonej osoby moc obowiązującą pod warunkiem, ze została poinformowana o ich treści

Formy działań faktycznych.

? 3) Obejmują takie czynności jak np. odebranie rzeczy ruchomej przez organ egzekucyjny i wydanie jej wierzycielowi, używanie radarów przez drogówkę, założenie blokady na koła. Czynności te wywołują skutki prawne poprzez fakty dokonywane przez organy administracyjne lub ich upoważnionych przedstawicieli.

? Gdy te czynności wkraczają w wolność obywatela muszą być unormowane aktem rangi ustawowej.

Formy działań faktycznych

? Technika dokonywania takich faktów nie musi być i najczęściej nie jest regulowana przepisami prawa, przepisy muszą jednakże wyraźnie upoważniać organy administracyjne do dokonywania takich czynności.

? Gdy dokonanie takich czynności wiąże się z kontrolą wykonywania obowiązków przez obywatela lub czynności te są związane z przymusowym wykonaniem tych obowiązków, upoważnienia do dokonania takich czynności muszą być zawarte w aktach prawnych rangi ustawowej.

? Przepisy te nakładają niejednokrotnie obowiązek współudziału obywatela w dokonywaniu tych czynności.

Formy działań faktycznych

? Czynności materialno-techniczne mogą być podejmowane także w sferze wewnętrznej administracji i wówczas związane są z szeroko rozumianą organizacją pracy aparatu administracji publicznej.

? Można tu wymienić czynności związane z prowadzeniem biura, sporządzaniem sprawozdań itp.

? Podstawa prawna dla dokonania tego typu czynności może być zawarta w aktach prawnych pozaustawowych.

? NSA kontroluje również administrację publiczną w zakresie działań faktycznych:

-czy organ adm publ niewadliwie ustalił stan faktyczny sprawy,

-czy przeprowadził właściwą ocenę ustalonego stanu,

- czy organ powołał właściwą podstawę prawna podejmując działanie,

- czy dokonał właściwego wyboru rozstrzygnięcia,

- czy właściwie zinterpretował zwroty niedookreślone zawarte w stosowanej normie prawa,

Formy działań faktycznych

Formy działań faktycznych w stosowaniu prawa

Ustalanie przez organ administracyjny niektórych celów i zadań

? Działania te podejmowane są głównie w procesach wykonywania norm prawnych ustanawiających zadania dla administracji.

Formy działań faktycznych w stosowaniu prawa

Formy działań faktycznych w stosowaniu prawa

Przeprowadzanie ocen przez organ administracyjny

? Wykonując normy prawne ustanawiające zadania dla administracji, organy dokonują szeregu ocen, z których najważniejsze to:

- ocena organu administracyjnego, czy zaobserwowane elementy rzeczywistości tworzą "stan faktyczny" uzasadniający działanie,

- ocena organu administracyjnego, czy wobec zauważonego i ustalone stanu faktycznego działać, czy też nie podejmować działania,

- ocena organu administracyjnego, w jakim kierunku działać,

Formy działań faktycznych w stosowaniu prawa

- ocena organu administracyjnego, czy zamierzone działanie przyczyni się do wykonania zadania określonego normą prawa,

Formy działań faktycznych w stosowaniu prawa

- dokonywanie kryteriów działania (spośród wielu dopuszczalnych prawnie i możliwych praktycznie do zastosowania),

- dokonywanie wyboru między różnymi sposobami zachowania się,

- dokonywanie wyboru metody działania, spośród wielu metod dopuszczalnych przez prawo i możliwych do zastosowania w danej sytuacji faktycznej,

- dokonywanie wybory odpowiedniego momentu podjęcia działania, spośród wielu możliwych w praktyce określeń momentu podjęcia działania.

Formy działań faktycznych w stosowaniu prawa

Tworzenie kryteriów oceniania i wyboru

? Do tej grupy działań faktycznych należą te działania, które wiążą się z tworzeniem prawnie nieokreślonych kryteriów, wg których organy administracji publicznej stosując normy prawa dokonują rozmaitych ocen i wyborów.

? Jeżeli te kryteria nie są określone normami prawa, nie oznacza to, że organ administracji publicznej musi ich zawsze poszukiwać "poza" normą prawa, przede wszystkim kryteria takie powinny być wyinterpretowane z obowiązującego systemu prawa, zwłaszcza zaś z zasad określonych w konstytucji i w innych ustawach, a także z orzecznictwa i doktryny.

Formy działań faktycznych w stosowaniu prawa

? Kryteria te mogą być także wyinterpretowywane z norm, do których prawo odsyła np. norm moralnych, norm etyki zawodowej, zasad współżycia społecznego, norm wiedzy fachowej, a w tym zakresie np. norm naukowej organizacji pracy, norm o charakterze technicznym.

? Organowi administracji publicznej nie służy prawo wyboru formy działania, gdy rozstrzyga o prawach lub obowiązkach obywatela. Podejmując takie rozstrzygnięcia, organy administracji nie mogą działać w formie nieprzewidzianej w przepisach prawa.

Formy działań faktycznych w stosowaniu prawa

Projektowanie wariantów działań

? Odrębną grupę działań faktycznych, podejmowanych głównie w procesie wykonywania norm prawnych ustanawiających zadania dla administracji, są działania polegające na projektowaniu wariantów przyszłych działań.

? Ma to miejsce zazwyczaj wtedy, gdy organ administracyjny nie dysponuje wszystkimi informacjami pozwalającymi w wystarczającym stopniu przewidywać wyniki i następstwa własnych działań. Są to najczęściej propozycje rozstrzygnięć różnej treści, przygotowane ze względu na możliwość wystąpienia różnych okoliczności i warunków, w jakich będzie wykonywana dana norma prawna.

Formy działań faktycznych w stosowaniu prawa

? Podstawą formułowania tych wariantów działań są informacje o aktualnym stanie rzeczywistości, której dotyczyć ma przyszłe działanie. a także posiadane informacje o warunkach, w jakich będzie się ono w przyszłości odbywać, informacje o możliwościach wykonawców oraz o dostępnych środkach rzeczowych i finansowych potrzebnych do wykonani tego zadania.

Formy działań faktycznych w stosowaniu prawa

Tworzenie norm organizacyjnych

? Tworzenie norm organizacyjnych to kategoria działań faktycznych polegających na ustalaniu reguł zachowania się wewnątrzorganizacyjnego pracowników administracji publicznej.

? Podstawą prawną takiego normowania mogą być normy strukturalno-organizacyjne, a zakres przedmiotowy tego normowania ogranicza się jedynie do kwestii ściśle organizacyjnych, jak np. podziały pracy, linie zależności organizacyjnych np. przyjęcie norm organizacyjnych dotyczących tworzenia w wydziałach urzędu wojewódzkiego, wewnętrznych komórek organizacyjnych

Formy działań faktycznych w stosowaniu prawa

Podejmowanie decyzji organizacyjnych

? Decyzje organizacyjne są kategorią działań administracji kształtujący organizację wewnętrzną aparatu administracyjnego

? np. decyzja wojewody upoważniająca pracownika urzędu do załatwiania spraw określonych decyzja wojewody o ustanowieniu swojego pełnomocnika w oznaczonym zakresie, decyzja o utworzeniu wewnętrznej komórki organizacyjnej w wydziale. Wszystkie te decyzje charakteryzują się tym, że są podejmowane na podstawie ogólnych norm kompetencyjnych oraz norm blankietowych, przy braku norm prawa administracyjnego materialnego oraz prawa procesowego

UMOWY

? W hierarchii mają to samo miejsce co akty administracyjne.

1. Umowy cywilnoprawne.

? Stosowane z reguły dla wykonania kompetencji związanych z dysponowaniem majątkiem (Skarbu Państwa lub samorządowym); np. umowy sprzedaży, najmu czy umowy o dostawę.

? Umowa taka może rozwijać postanowienia aktu administracyjnego, ale zmiana lub unieważnienie takiego aktu nie musi być wystarczającą przesłanką do zmiany umowy.

UMOWY

2. Umowy publicznoprawne.

Związane najczęściej ze wspólnym wykonywaniem zadań lub też przekazaniem albo powierzeniem wykonywania zadań z zakresu administracji pub.

Charakter takich umów mają:

- związki komunalne;

- porozumienia komunalne;

- porozumienia o wykonywaniu zadań z zakresu administracji rządowej;

- kontrakty wojewódzkie.

UMOWY

? Wyłączona jest możliwość rozpatrywania sporów wynikających z takich umów, przez sądy powszechne.

? Podstawą prawną zawierania umów publicznoprawnych są przepisy prawa administracyjnego; także zasady oraz tryb zawierania takich umów powinien być regulowany przepisami prawa administracyjnego.

? Celem związków komunalnych jest wspólne wykonywanie zadań publicznych

UMOWY

? Związek ma własne organy stanowiące, wykonawcze i kontrolne.

? Organem stanowiącym i kontrolnym związku jest zgromadzenie w skład którego wchodzą wójtowie i burmistrzowie gmin uczestniczących w związku.

? Uchwały zgromadzenia są podejmowane bezwzględną większością głosów statutowej liczby członków zgromadzenia.

? Organem wykonawczym związku jest zarząd, powoływany i odwoływany przez zgromadzenie związku spośród jego członków.

? Bardziej elastyczną formą są stowarzyszenia, które mogą tworzyć ze sobą wszystkie jednostki samorządu terytorialnego

UMOWY

? Inną formą umowy publicznoprawnej jest porozumienie komunalne, zawierane przez gminy, powiaty i województwa w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych.

? Porozumienia takie mogą być zawierane także przez województwa z powiatami i z gminami oraz miastami na prawach powiatu z gminami.

? Stronami porozumienia są z jednej strony jednostka samorządu terytorialnego przejmująca zadania, z drugiej zaś jednostka samorządu terytorialnego powierzająca zadania.

UMOWY

UMOWY

? Jest to konstrukcja tzw. porozumienia administracyjnego.

? Porozumienie administracyjne to dwu- lub wielostronna czynność z zakresu prawa administracyjnego, dokonana przez podmioty wykonujące administrację publiczną, a dochodząca do skutku na podstawie zgodnych oświadczeń woli tych podmiotów.

? Cechą charakterystyczną porozumienia jest przede wszystkim to, że zawierane jest przez równorzędne podmioty. Stronami porozumienia mogą być w zasadzie dowolne podmioty, przy czym konieczne jest jednak, aby jedna ze stron była jednostką realizującą funkcje administracji publicznej.

UMOWY

? Przedmiot porozumienia jest ograniczony do wykonywania zadań ze sfery administracji publicznej. Dotyczyć może on wspólnego wykonywania zadań albo przeniesienia pewnych zadań z jednego podmiotu na drugi.

? jest to forma powszechna w Europie, np. w doktrynie prawa francuskiego i niemieckiego. Jako umowy publicznoprawne rozumie się we Francji kontrakty zawierane przez państwo lub inne osoby prawne prawa publicznego z podmiotami prawa prywatnego, mające na celu uzyskanie dóbr lub usług o cechach użyteczności publicznej poprzez prawną czynność sprzedaży lub najmu.

UMOWY

? przedmiot porozumienia zawsze w całości leży w zakresie prawa publicznego.

? W przypadku umów wystarczające jest, aby jedno ze świadczeń miało charakter publicznoprawny.

? Pozostałe świadczenia mogą mieć charakter cywilnoprawny.

? Istotne jest, że po stronie przejmującej zadanie do wykonania może być tylko jeden podmiot

UMOWY

? Po stronie powierzającej zadanie może być kilka podmiotów (wyrok NSA, 1994 r, S.A./ Łd 1906/94, OSP 1995, z.2, poz. 52)

? W ramach porozumienia nie tworzy się nowej struktury organizacyjnej, jednostka przejmująca zadanie robi to poprzez swoje organy

? W doktrynie przyjmuje się, że wystarczającą podstawą prawną do zawierania tego typu porozumień administracyjnych są ogólne przepisy kompetencyjne podmiotów zainteresowanych współpracą.

UMOWY

? W obecnie obowiązującym ustawodawstwie brak jest przepisów określających zasady oraz tryb zawierania takich porozumień, nie jest także uregulowana sprawa rozpatrywania sporów związanych np. z interpretacją postanowień porozumienia, a także z niewykonaniem postanowień porozumienia lub też wadliwym sposobem wykonania takich postanowień.

? Przyjmuje się, ze porozumienie jest wiążące, spory mogą być rozwiązywane przez wspólną jednostkę nadrzędną o ile taką jednostki mają, mogłaby to robić w ramach nadzoru

UMOWY

? W braku jednostki nadrzędnej pozostaje wstrzymanie realizacji zobowiązań przez podmiot zlecający wykonanie zadania

? W przypadku sporów na tle majątkowym organem właściwym do rozwiązania sporu mógłby być sąd powszechny

? Ale już możliwość uzyskania odszkodowania na drodze cywilnoprawnej za szkody poniesione nie wywiązaniem się ze zleconego zadania jest niemożliwa

Ugoda administracyjna

? Jest przewidziana przepisami k.p.a.

? Kodeks przewiduje 3 warunki, kiedy może być zawarta ugoda w postępowaniu administracyjnym:

-Przemawia za tym charakter sprawy

-Przyczyni się to do uproszczenia lub przyspieszenia postępowania

-Nie sprzeciwia się temu żaden przepis prawa.

Z inicjatywą zawarcia ugody może wystąpić organ administracji, przed którym toczy się postępowanie, lub strony.

Ugoda administracyjna

? Ugodę zawiera się w formie pisemnej. Powinna ona zawierać:

-oznaczenie organu, przed którym została zawarta,

-datę sporządzenia,

-oznaczenie stron,

-przedmiot i treść ugody,

-wzmiankę o jej odczytaniu i przyjęciu,

-podpisy stron oraz podpis pracownika organu administracji publicznej, upoważnionego do sporządzenia ugody.

? Organ administracji publicznej utrwala fakt zawarcia ugody w aktach sprawy, w formie protokołu.

Ugoda administracyjna

? Ugoda wymaga zatwierdzenia przez organ administracji publicznej, przed którym została zawarta.

? Ugoda, która została zatwierdzona przed organem administracji ma takie same skutki, jak wydana przez ten organ decyzja administracyjna.

? W sytuacji trafienia sprawy do sądu administracyjnego ugoda jest niemożliwa do zawarcia

Ugoda administracyjna

? Ugoda administracyjna odróżnia się od porozumienia konstrukcją prawną, sferą zastosowania i funkcją społeczną. Różnice w konstrukcji prawnej dotyczą głównie przedmiotu i podmiotów uczestniczących w porozumieniu bądź zawierających ugodę

? porozumienie dotyczy realizacji zadań administracyjnych, podczas gdy ugoda dotyczy interesów prawnych stron postępowania

? porozumienie zawierają organy administracyjne, a ugody - strony postępowania administracyjnego.

Ugoda administracyjna

? W tym drugim wypadku może się zdarzyć, że wyjątkowo stronami postępowania będą podmioty prawa publicznego, ale będzie to sytuacja raczej wyjątkowa.

? W przypadku porozumień nie może być natomiast żadnych odstępstw od zasady!!!!!, że jego uczestnikami są tylko i wyłącznie podmioty prawa administracyjnego.

Ugoda administracyjna

? Porozumienia stosuje się w przypadku zgodnego przekonania stron o konieczności przekazania zadań z jednego podmiotu na drugi.

? Ugody natomiast są zawierane w przypadku sporów prawnych, gdy strony reprezentują sprzeczne interesy.

? Jeśli chodzi o funkcje społeczne obu form działania administracji, to należy podkreślić, że ugoda ma na celu polubowne rozstrzygnięcie sporu prawnego, porozumienie zaś ułatwienie zadań z zakresu administracji publicznej.

SFERY INGERENCJI ADMINISTRACJI

? I. Policja administracyjna.

? Obejmuje działania polegające na ochronie bezpieczeństwa, porządku i spokoju publicznego, a w szczególności życia, zdrowia i mienia.

? Tak sformułowany przedmiot ochrony odpowiada zakresem historycznie wykształconej postaci policji administracyjnej

? Wg tego zakresu ochrony chroni się pewne dobra i pewne stany

SFERY INGERENCJI ADMINISTRACJI

? Rozpatrując problem policji administracyjnej od strony podmiotowej, wskazuje się, że realizują ją organy administracji publicznej.

? Przy tym, w węższym znaczeniu, przez policję administracyjną rozumie się tylko te organy, które stanowią formacje (korpusy) umundurowane i uzbrojone oraz zorganizowane na wzór wojskowy.

? Takiemu pojęciu policji odpowiada zazwyczaj ustawodawstwo dotyczące tego typu organów, jak Policja, Straż Graniczna, Państwowa Straż Pożarna, straż gminna

SFERY INGERENCJI ADMINISTRACJI

? funkcje policji administracyjnej — w szerszym znaczeniu — mogą spełniać również organy cywilne (nie zorganizowane na wzór wojskowy).

? Mogą to być w szczególności różnego rodzaju inspekcje (np. Inspekcja Sanitarna, Inspekcja Ochrony Środowiska, Inspekcja Farmaceutyczna, Inspekcja Weterynaryjna) lub nadzory (np. organy nadzoru budowlanego) czy dozory (np. dozór techniczny).

SFERY INGERENCJI ADMINISTRACJI

? Inną cechą policji administracyjnej jest to, iż działa ona w szczególnych sytuacjach, w sytuacjach zagrożenia np. dla porządku publicznego, dla zdrowia i życia itp.

? Przy tym może ona działać niekiedy w swoistym, przyspieszonym czy uproszczonym trybie, wynikającym z sytuacji, w której jej przypadnie działać.

? Przy tym charakterystyczną formą bywa użycie przymusu bezpośredniego. Formy użycia tego przymusu dla określonej policji ustala ustawa.

SFERY INGERENCJI ADMINISTRACJI

? II. Reglamentacja.

? Oznacza różnorodną sferę działalności administracji, której istotą jest ograniczenie w dziedzinie wykorzystania składników procesu wytwarzania, świadczenia usług i obrotu towarowego, swobody działalności podmiotów gospodarujących w imię szeroko pojętego interesu społeczno-ekonomicznego.

SFERY INGERENCJI ADMINISTRACJI

? reglamentacja oznacza różnorodną sferę działalności administracji, której istotą jest ograniczenie w dziedzinie wykorzystania składników procesu wytwarzania, świadczenia usług i obrotu towarowego, swobody działalności podmiotów gospodarujących w imię szeroko pojętego interesu społeczno-ekonomicznego. [A. Chełmiński, T. Kocowski, 1985]

? Ujęcie to dosyć wyraźnie ustala przedmiotowy zasięg reglamentacji

? narzucanie woli państwa w ramach reglamentacji odbywa się zawsze na podstawie szczegółowych podstaw prawnych,

SFERY INGERENCJI ADMINISTRACJI

? III. Świadczenia materialne.

? Działania polegające na zapewnianiu materialnych warunków życia w społeczeństwie, np. zapewnienie mieszkania, ubezpieczenia społeczne.

? IV. Świadczenia niematerialne.

? Regulacja taka następuje poprzez wydanie decyzji administracyjnej (np. przyjęcie chorego do kliniki) lub wynika wprost z prawa (np. realizacja obowiązku szkolnego).

? V. Zakaz ingerencji administracji.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Zagadnienie odpowiedzialności władzy publicznej wcale nie takie nowe

? Napoleon utworzył Radę Stanu (Conseil d'Etat), właściwie pierwszy administracyjny sąd w Europie, kontrolowała legalność aktów stosowania prawa przez władze państwową A WÓWCZAS BYŁO GENERALNĄ ZASADĄ, ŻE PAŃSTWO NIE ODPOWIADA ZA SWOJE DZIAŁANIA

? XX wiek to stopniowe odejście od nieodpowiedzialności władzy publicznej

? W wielu krajach rozwija się sądownictwo administracyjne (Najwyższy Trybunał Administracyjny 1922-39 - Polska)

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Faktyczny przełom widoczny po II wojnie światowej

? Po systemach totalitarnych wzrasta samoświadomość demokracji, wiemy już, że władza publiczna może dopuszczać się nawet zbrodni

? Złamanie praw człowieka może czynić działania władzy publicznej nielegalnymi

? Powstaje międzynarodowy system kontroli przestrzegania praw człowieka, najbardziej skuteczny spośród wszystkich, które do tej pory stworzono. Rozkwit sądownictwa konstytucyjnego (w Europie czas po upadku komunizmu) prowadzi do wyraźnego określenia granic, w jakich władza może wykonywać swe kompetencje - a przede wszystkim stanowić prawo [Wykład M. Safjana, Izrael, Sąd Najwyższy2003]

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Jest wielce kontrowersyjne, na jakiej zasadzie odpowiadają podmioty wykonywające władzę publiczną.

? Część literatury uważa, że odpowiedzialność podmiotów władzy publicznej jest oparta na zasadzie bezprawności.

? Przeciwstawiają się temu zwolennicy koncepcji odpowiedzialności na zasadzie ryzyka.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Odpowiedzialność wynikająca z Konstytucji art.77 ust.1 Konstytucji RP o następującym brzmieniu: "Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej ".

? Rozwinięcie tej ogólnej zasady ma miejsce w regulacji kodeksu cywilnego za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? m.in. również odpowiedzialność jednostek samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo) w wyniku wydania błędnej lub niezgodnej z prawem decyzji administracyjnej.

? Zgodnie z art. 417§1 k.c., jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem.

? Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Odszkodowanie należy się również w przypadku powstania szkody w wyniku niewydania orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa.

? Jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem niewydania orzeczenia lub decyzji, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Właściwym postępowaniem, w toku którego może nastąpić stwierdzenie niezgodności z prawem aktów prawa miejscowego, np. uchwał organów samorządu terytorialnego, jest postępowanie przed NSA.

? Dopiero stwierdzenie tego faktu w postępowaniu sądowym umożliwia wytoczenie powództwa o naprawienie szkody. Oprócz niezgodności z prawem (konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową, ustawą) aktu normatywnego, przesłankami odpowiedzialności z art. 4171 par. 1 są szkoda i związek przyczynowy.

? Wykazanie tych przesłanek zgodnie z ogólnymi postanowieniami k.c. obciąża poszkodowanego.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? odpowiedzialność odszkodowawcza organu powołanego do stosowania prawa może obejmować tylko takie sytuacje, gdy organ ten był obowiązany do dokonania takiej czynności.

? możemy domagać się odszkodowania np. od starostwa powiatowego za niewydanie decyzji o pozwoleniu na budowę.

? Tylko organ właściwy do wydania danej decyzji, ponosi ewentualną odpowiedzialność.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? art. 417 k.c. reguluje skutki prawne wyrządzenia szkody spowodowanej niewydaniem orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa.

? Chodzi o szkodę spowodowaną przewlekłością postępowania sądowego lub administracyjnego.

? Tutaj również konieczną przesłanką żądania odszkodowania jest stwierdzenie we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem przewlekłości postępowania zarówno sądowego, jak i administracyjnego.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Na podstawie art. 417 k.c. można dochodzić również odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie urzędnika.

? Koniecznymi przesłankami powstania odpowiedzialności odszkodowawczej niezbędne jest wystąpienie szkody, która powstaje wskutek działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej.

? samo działanie lub zaniechanie powinno być niezgodne z prawem.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Ale co to znaczy w tym wypadku szkoda ?

? K.c. nie definiuje szkody ! Określa jej cechy a więc…

straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

? Jeśli szkoda byłaby wynikiem działań niewładczych stosujemy ogólne zasady odpowiedzialności deliktowej k.c.

? za szkodę przysługuje pełne odszkodowanie, tj. w granicach nie tylko utraconych korzyści, ale także nieosiągniętych zysków.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? art. 417, przewidujący odpowiedzialność Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy publicznych, a więc także urzędników, przy wykonywaniu władzy publicznej.

? Nie ma znaczenia, czy zachowanie urzędnika jest zawinione, może być to działanie ale i zaniechanie

? Wystarczy wykazanie bezprawności rozumianej jako zachowanie niezgodne z prawem.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Jako podmiot odpowiedzialny występuje Skarb Państwa, będący osobą prawną !!!

? Przed sądami działa on przez organy państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie lub organ jednostki nadrzędnej np. Urząd Miasta w Koluszkach

? Jeśli szkodę wyrządził funkcjonariusz państwowej osoby prawnej (np. przedsiębiorstwa państwowego, szkoły wyższej), odpowiedzialność odszkodowawczą ponosi zamiast Skarbu Państwa ta osoba prawna

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Odpowiedzialność za szkodę ponosi ta jednostka samorządu terytorialnego, w której imieniu czynność była wykonywana art. 420 k.c. czyli wyłącznie te jednostki, które w świetle prawa maja status podmiotów prawa cywilnego czyli są osobami prawnymi (gmina, związek międzygminny, powiat, związek powiatów, porozumienie powiatów, stowarzyszenie powiatów, stowarzyszenie powiatów z gminami, województwo).

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Skarb Państwa i jednostka samorządowa może ponosić odpowiedzialność solidarną za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza samorządu terytorialnego przy wykonywaniu zadań z zakresu administracji rządowej zleconych

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności.

? Szkoda na osobie powstaje wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. W takiej sytuacji poszkodowany może żądać naprawienia nie tylko szkody majątkowej, ale także zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Mogą jednak wystąpić sytuacje, gdy szkoda powstaje przy okazji wykonywania zadań należących do zakresu władzy publicznej (np. postrzelenie przechodnia w czasie pościgu za przestępcą). Wówczas pojawia się pytanie o to, jak daleko sięga związek pomiędzy czynem powodującym szkodę a wykonywaniem władzy?

? należy odrzucić zachowania, które nie są objęte sferą uprawnień/zadań podmiotu władzy publicznej (spowodowanie wypadku drogowego przez burmistrza miasta na skutek jazdy pod wpływem alkoholu). Związek czynu i wykonywania władzy publicznej należy potwierdzić, gdy do wyrządzenia szkody doszło, gdyż:

-sprawca działał na obszarze swoich kompetencji i

-w czasie wykonywania zadań z nich wynikających.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Co roku Skarb Państwa i samorząd terytorialny wypłacają obywatelom miliony złotych z tytułu odszkodowań za niekompetencję, opieszałość i bezprawne decyzje funkcjonariuszy publicznych.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? 20 stycznia 2011 r. ustawa o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych

? Zgodnie z nową regulacją funkcjonariusz publiczny będzie ponosił osobistą odpowiedzialność majątkową w przypadku, gdy łącznie zostaną spełnione 3 warunki:

-na mocy prawomocnego orzeczenia sądu lub na mocy ugody musi zostać wypłacone przez podmiot odpowiedzialny (np. gminę, szpital) odszkodowanie za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa, czyli m.in. w przypadkach działania urzędników bez podstawy prawnej.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

-takie naruszenie musi zostać spowodowane zawinionym działaniem lub zaniechaniem urzędnika,

-rażące naruszenie prawa musi zostać prawnie potwierdzone art. 6 - katalog naruszeń

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Ustawa wprowadza własną definicję funkcjonariusza publicznego.

? Jest nim każda osoba działająca w charakterze organu administracji publicznej lub z jego upoważnienia albo jako członek kolegialnego organu administracji publicznej.

? Jest to także osoba wykonująca w urzędzie organu administracji publicznej pracę w ramach stosunku pracy, stosunku służbowego lub umowy cywilnoprawnej, która jednocześnie bierze udział w prowadzeniu sprawy rozstrzyganej w drodze decyzji lub postanowienia przez taki organ.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Definicja dosyć „szeroka” dotyczy wszystkich osób, które ze względu na swoje uprawnienia wykonują władzę publiczną, w tym dokonują rozstrzygnięć administracyjnych oraz ze względu na swe kompetencje prawne mają wpływ na treść rozstrzygnięć administracyjnych.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Odszkodowanie, które będzie musiał zapłacić funkcjonariusz publiczny z tytułu szkody wyrządzonej przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa, nie będzie mogło przewyższać kwoty dwunastokrotności miesięcznego wynagrodzenia.

? W przypadku gdy kilku funkcjonariuszy publicznych dopuści się działania lub zaniechania powodującego obowiązek wypłaty odszkodowania, każdy z nich poniesie odpowiedzialność stosownie do przyczynienia się do rażącego naruszenia prawa i stopnia winy.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? jeżeli nie będzie możliwe ustalenie stopnia winy i przyczynienia się poszczególnych funkcjonariuszy publicznych do rażącego naruszenia prawa, będą oni odpowiadali w częściach równych.

? Każdy z nich wtedy będzie ponosił odpowiedzialność do kwoty dwunastokrotności miesięcznego wynagrodzenia.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? Nowa ustawa przewiduje górną granicę odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy tylko wtedy, gdy działali oni nieumyślnie.

? Jeżeli rażące naruszenie prawa zostało umyślnie spowodowane zawinionym działaniem lub zaniechaniem funkcjonariusza publicznego, będzie odpowiadał on do wysokości odszkodowania, które zostało wypłacone przez podmiot odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? W terminie 14 dni od dnia wypłaty odszkodowania kierownik instytucji, która wypłaciła odszkodowanie, będzie musiał złożyć do prokuratora okręgowego właściwego ze względu na siedzibę podmiotu odpowiedzialnego wniosek o przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego.

? Po wpłynięciu wniosku prokurator przeprowadzi postępowanie wyjaśniające zmierzające do ustalenia przesłanek uzasadniających wytoczenie na rzecz podmiotu odpowiedzialnego powództwa o odszkodowanie przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu z tytułu szkody wyrządzonej przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? W przypadku stwierdzenia istnienia podstaw do wytoczenia przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu powództwa, prokurator przed jego wytoczeniem wezwie na piśmie funkcjonariusza publicznego do dobrowolnego spełnienia świadczenia w określonym terminie.

? Nie będzie on mógł być krótszy niż 7 dni od dnia otrzymania wezwania, a po bezskutecznym upływie tego terminu wytacza powództwo.

? Jeżeli po zapoznaniu się z aktami sprawy śledczy dojdzie do wniosku, że nie ma podstaw do wytoczenia powództwa, odmówi on podjęcia tej czynności.

Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji

? kiedy kierownicy instytucji nie złożą wniosku o przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego do prokuratora okręgowego lub nie uczynią tego na czas, będą podlegali odpowiedzialności karnej.

? Za takie zaniechanie sąd będzie mógł skazać ich na karę grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

? Nieumyślne działanie kierownika będzie zagrożone grzywną albo karą ograniczenia wolności.

? Przestępstwa będą ścigane z urzędu. [slajdy 222-231,K. Sawicka, Za bezprawną decyzję urzędnik zapłaci sam. GP 24.02.2011]

? W praktyce realizacja postanowien ustawy może zajac nawet kilka lat

? W orzecznictwie NSA przyjmuje się, iż rażące naruszenie prawa ma miejsce wówczas, gdy treść decyzji pozostaje w oczywistej i wyraźnej sprzeczności z treścią przepisu prawa i gdy charakter naruszenia powoduje, iż w jego rezultacie powstają skutki niemożliwe do zaakceptowania z punktu widzenia praworządności.

? Według SN nie zachodzi rażące naruszenie prawa wówczas, gdy istnieje możliwość przyjęcia rozwiązania alternatywnego, co oznacza, że sama tylko odmienność interpretacyjna nie może być kwalifikowana jako rażące naruszenie prawa.

Dostęp do informacji publicznej

? Administracja w Polsce działa w sposób jawny

? Każdy ma prawo dostępu do informacji publicznej

? Art. 61 Konstytucji

obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.

Dostęp do informacji publicznej

? Zgodnie z ustawą z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, prawo dostępu do informacji publicznej przysługuje każdemu.

? Nie istnieje przy tym obowiązek wykazywania interesu prawnego czy faktycznego w uzyskaniu tej informacji.

? Prawu osoby zainteresowanej uzyskaniem informacji publicznej towarzyszy obowiązek podmiotu wykonującego zadania publiczne do ujawniania i rozpowszechniania informacji publicznej.

Dostęp do informacji publicznej

? Zarówno Konstytucja, jak i ustawa o dostępie do informacji publicznej mówi o "osobach pełniących funkcje publiczne„

? ustawa posługuje się również terminem "funkcjonariusz publiczny", w rozumieniu art. 115 § 13 Kodeksu karnego.

? Stosownie do tego przepisu funkcjonariuszem publicznym jest:

- Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,

- poseł, senator, radny,

- poseł do Parlamentu Europejskiego,

Dostęp do informacji publicznej

? sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie odrębnych przepisów ustawowych,

- osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych,

Dostęp do informacji publicznej

-osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe,

- osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej,

- funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej,

- osoba pełniąca czynną funkcję wojskową.

Dostęp do informacji publicznej

? Zgodnie z art. 4 ustawy o dostępie do informacji publicznej obowiązkowi udzielania informacji publicznej podlegają władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne:

- organy władzy publicznej,

- organy samorządów gospodarczych i zawodowych,

- podmioty reprezentujące zgodnie z odrębnymi przepisami Skarb Państwa,

- podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe lub samorządowe jednostki organizacyjne,

Dostęp do informacji publicznej

- podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym (np. spółdzielnie mieszkaniowe),

- osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo samorządu zawodowego mają pozycję dominującą,

- organizacje związkowe i pracodawców

- partie polityczne.

Dostęp do informacji publicznej

? Informacją publiczną jest każda wiadomość wytworzona lub odnoszona do władz publicznych, a także wytworzona lub odnoszona do innych podmiotów wykonujących funkcje publiczne, w zakresie wykonywania przez nie zadań władzy publicznej i gospodarowania mieniem komunalnym lub mieniem Skarbu Państwa

Dostęp do informacji publicznej

? informacjami publicznymi są w szczególności informacje o :

1. polityce wewnętrznej i zagranicznej,

w tym  o:

- zamierzeniach działań władzy ustawodawczej oraz wykonawczej,

- projektowaniu aktów normatywnych,

- programach w zakresie realizacji zadań publicznych, sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań;

Dostęp do informacji publicznej

? 3. zasadach funkcjonowania organów władzy publicznej i innych podmiotów wykonujących zadania publiczne,

w tym o:

- trybie działania władz publicznych i ich jednostek organizacyjnych,

- sposobach stanowienia aktów publicznoprawnych,

- sposobach przyjmowania i załatwiania spraw,

- stanie przyjmowanych spraw, kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania,

Dostęp do informacji publicznej

- prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach oraz o sposobach i zasadach udostępniania danych w nich zawartych,

- naborze kandydatów do zatrudnienia na wolne stanowiska, w zakresie określonym w odrębnych przepisach,

- konkursie na wyższe stanowisko w służbie cywilnej, w zakresie określonym w odrębnych przepisach;

Dostęp do informacji publicznej

? 4. danych publicznych, w tym:

- treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności treść aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć, dokumentacja przebiegu i efektów kontroli oraz wystąpienia, stanowiska, wnioski i opinie podmiotów ją przeprowadzających

- stanowiska w sprawach publicznych zajęte przez organy władzy publicznej i przez funkcjonariuszy publicznych,

- informacja o stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych;

Dostęp do informacji publicznej

? 5. majątku publicznym, w tym o:

- majątku SP i państwowych osób prawnych,

- innych prawach majątkowych przysługujących państwu i jego długach,

- majątku jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i gospodarczych oraz majątku osób prawnych samorządu terytorialnego, a także NFZ,

Dostęp do informacji publicznej

- dochodach i stratach spółek handlowych, w których Skarb Państwa, państwowe osoby prawne, jednostki samorządu terytorialnego, gospodarczego lub zawodowego mają pozycję dominującą oraz o dysponowaniu tymi dochodami i sposobie pokrywania strat,

- długu publicznym,

- pomocy publicznej,

Dostęp do informacji publicznej

? W rozumieniu ustawy o ochronie informacji niejawnych, tajemnicą państwową jest informacja niejawna, której nieuprawnione ujawnienie może spowodować istotne zagrożenie dla podstawowych interesów RP dotyczących porządku publicznego, obronności, bezpieczeństwa, stosunków międzynarodowych lub gospodarczych państwa.

Dostęp do informacji publicznej

Ustawa o ochronie informacji niejawnych 2010

? Informacje niejawne „ściśle tajne” np. ich ujawnienie może zagrozić życiu lub zdrowiu funkcjonariuszy, żołnierzy lub pracowników, którzy wykonują czynności operacyjno-rozpoznawcze, lub osób udzielających im pomocy w tym zakresie; zagrozi niepodległości, suwerenności lub integralności terytorialnej Rzeczypospolitej Polskiej

Dostęp do informacji publicznej

? „informacje tajne” np. ich ujawnienie w istotny sposób zakłóci funkcjonowanie organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, pogorszy stosunki Rzeczypospolitej Polskiej z innymi państwami lub organizacjami

międzynarodowymi;

? „Informacje poufne” ich ujawnienie utrudni prowadzenie bieżącej polityki zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej;

utrudni realizację przedsięwzięć obronnych lub negatywnie wpłynie na zdolność bojową Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;

Dostęp do informacji publicznej

? Klauzulę tajności nadaje osoba, która jest uprawniona do podpisania dokumentu lub oznaczenia innego niż dokument materiału.

? System kontroli informacji niejawnych wykonuje ABW i SKW

Dostęp do informacji publicznej

Chronione bez względu na upływ czasu są:

1) dane mogące doprowadzić do identyfikacji funkcjonariuszy, żołnierzy lub pracowników służb i instytucji, uprawnionych do wykonywania na podstawie ustawy czynności operacyjno-rozpoznawczych jako funkcjonariuszy, żołnierzy lub pracowników wykonujących te czynności;

2) dane mogące doprowadzić do identyfikacji osób, które udzieliły pomocy w zakresie czynności operacyjno-rozpoznawczych służbom i instytucjom uprawnionym do ich wykonywania na podstawie ustawy;

3) informacje niejawne uzyskane od organów innych państw lub organizacji międzynarodowych, jeżeli taki był warunek ich udostępnienia.

Dostęp do informacji publicznej

? Tajemnicą służbową jest natomiast informacja niejawna nie będąca tajemnicą państwową, uzyskana w związku z czynnościami służbowymi albo wykonywaniem prac zleconych, której nieuprawnione ujawnienie mogłoby narazić na szkodę interes państwa, interes publiczny lub prawnie chroniony interes obywateli albo jednostki organizacyjnej.

Dostęp do informacji publicznej

? Prawo do informacji publicznej podlega również ograniczeniu ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy.

? Ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji oraz w przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa.

Dostęp do informacji publicznej

? Nie można ograniczać dostępu do informacji o sprawach rozstrzyganych w postępowaniu przed organami państwa, w szczególności w postępowaniu administracyjnym, karnym lub cywilnym, ze względu na ochronę interesu strony, jeżeli postępowanie dotyczy władz publicznych lub innych podmiotów wykonujących zadania publiczne albo osób pełniących funkcje publiczne, w zakresie tych zadań lub funkcji.

? Ograniczenie to nie może naruszać prawa do informacji o organizacji i pracy organów prowadzących postępowania, np. o czasie, trybie i miejscu oraz kolejności rozpatrywania spraw.

Dostęp do informacji publicznej

? Czy można otrzymać treść indywidualnych decyzji administracyjnych?

Zakres przedmiotowy żądanych informacji wynika z art. 61 Konstytucji. Obejmuje on więc prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne, w tym także dostęp na podstawie art. 61 ust. 2 do dokumentów urzędowych. Charakter takich dokumentów mają akta spraw administracyjnych, a w szczególności wydane w sprawie decyzje administracyjne (wyrok NSA z dnia 28.11.2003 r., sygn. akt II SA 3412/03).

Dostęp do informacji publicznej

? Jeżeli organ odmawia udostępnienia treści decyzji administracyjnych powołując się na ochronę danych osobowych, powinno to nastąpić w formie decyzji administracyjnej.

? W przypadku stwierdzenia, że w aktach sprawy znajdują się dokumenty prywatne i inne materiały objęte ochroną danych osobowych, organ administracji publicznej udostępniając akta sprawy powinien wyłączyć (wykreślić) z nich te dokumenty i materiały lub ich część.

Dostęp do informacji publicznej

? Udostępnianie informacji publicznych następuje w drodze:

1. ogłaszania informacji publicznych, w tym dokumentów urzędowych, w Biuletynie Informacji Publicznej,

2. udostępniania na wniosek informacji publicznej, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej, lub bez pisemnego wniosku, jeśli informacja ta może być niezwłocznie udostępniona w formie ustnej lub pisemnej,

3. wstępu na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów i udostępniania materiałów dokumentujących te posiedzenia.

Dostęp do informacji publicznej

? zgodnie z ustawą o dostępie do informacji publicznej posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów są jawne i dostępne.

? Posiedzenia ich organów pomocniczych są również jawne i dostępne,

? Organy te są obowiązane zapewnić środki lokalowe lub techniczne umożliwiające dostęp do ich posiedzeń.

? Ograniczenie dostępu do posiedzeń z przyczyn lokalowych lub technicznych nie może prowadzić do nieuzasadnionego zapewnienia dostępu tylko wybranym podmiotom.

Dostęp do informacji publicznej

? Organy sporządzają i udostępniają protokoły lub stenogramy obrad, chyba że sporządzą i udostępnią materiały audiowizualne lub teleinformatyczne rejestrujące w pełni te obrady.

? Podobne regulacje zawierają ustawy określające ustrój jednostek samorządu terytorialnego (gminnego, powiatowego, wojewódzkiego).

Dostęp do informacji publicznej

? Jawność działania organów gminy, powiatu czy województwa obejmuje prawo obywateli do wstępu na sesje rady gminy (rady powiatu, sejmiku województwa) i posiedzenia ich komisji

? Zasada jawności nie obowiązuje w przypadku zarządu.

? Nie możemy uczestniczyć w obradach zarządu, ponieważ nie jest on wybierany w wyborach powszechnych, a jedynie poprzez radnych wybranych w tych wyborach.

Dostęp do informacji publicznej

? Udzielenie informacji na wniosek powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia złożenia wniosku.

? Jeśli jednak brak możliwości udostępnienia informacji w podanym terminie, ulega on wydłużeniu, ale nie może przekroczyć 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku.

? W takim przypadku organ, do którego zwrócono się o udzielenie informacji ma obowiązek pisemnie powiadomić wnioskodawcę o powodach opóźnienia oraz o terminie, w którym żądana informacja zostanie udostępniona.

Dostęp do informacji publicznej

? Odmowa udostępnienia informacji publicznej następuje w drodze decyzji administracyjnej.

? Do decyzji takiej stosuje się przepisy Kpa, odwołanie od niej powinno być rozpatrzone w ciągu 14 dni.

? Uzasadnienie decyzji o odmowie udostępnienia informacji powinno ponadto zawierać imiona, nazwiska i funkcje osób, które zajęły stanowisko w toku postępowania o udostępnienie informacji oraz oznaczenie podmiotów, ze względu na których dobra wydano decyzję o odmowie udostępnienia informacji.

Dostęp do informacji publicznej

? Jeżeli wniosek nie dotyczy informacji publicznej w rozumieniu ustawy o informacji publicznej, organ jedynie powiadamia (a więc nie wydaje decyzji administracyjnej) wnioskodawcę, iż jego wniosek nie znajduje podstaw w przepisach prawa.

Można złożyć skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego na bezczynność organu, do którego osoba zainteresowana wystąpiła o udostępnienie informacji. Organ, na którego działanie została wniesiona skarga może zostać zobowiązany przez sąd do udzielenia odpowiedzi na skargę i przekazania akt sprawy w terminie 15 dni od dnia otrzymania skargi. Skarga musi być rozpatrzona w terminie 30 dni od dnia otrzymania akt wraz z odpowiedzią na skargę.

Dostęp do informacji publicznej

? Jeśli obywatelowi odmówiono dostępu do informacji publicznej ze względu na ochronę danych osobowych, prawo do prywatności oraz tajemnicę inną niż państwowa, służbowa, skarbowa lub statystyczna, może on wnieść powództwo do sądu powszechnego o udostępnienie tej informacji.

? Sądem właściwym do orzekania w tych sprawach jest sąd rejonowy właściwy ze względu na siedzibę podmiotu, który odmówił udostępnienia informacji publicznej.

Dostęp do informacji publicznej

? Sąd powszechny będzie właściwy w sprawach odmowy dostępu ze względu na tajemnicę przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa, a także tajemnicę lekarską oraz dokumentacji medycznej.

? Natomiast w sprawach odmowy udzielenia informacji ze względu na tajemnicę państwową, skarbową, służbową i statystyczną, jak również w sytuacjach odmowy z przyczyn proceduralnych (na przykład żądany dokument nie znajduje się w posiadaniu organu, do którego złożono wniosek) rozstrzyga wojewódzki sąd administracyjny.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

I. Pojęcie stosunku administracyjnoprawnego.

? Stosunek prawny- gdy ze względu na jakąś obowiązującą normę prawną przedmiotem obowiązku jednego podmiotu jest jakieś określone zachowanie się wobec drugiego [Ziembiński]

? Stosunek prawny zachodzi wtedy, gdy prawo przedmiotowe ma dla dwóch podmiotów takie znaczenie, że w określonych warunkach sytuacja prawna jednego podmiotu połączona jest w pewien sposób z sytuacją drugiej [Longchamps]

? Pojęcie stosunku prawnego jest to pewna konstrukcja myślowa, pewien model, za pomocą którego systematyzujemy i interpretujemy porządek prawny

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

? Stosunki administracyjnoprawne powstają w sytuacjach wyraźnie przewidzianych przez prawo administracyjne.

? Nawiązanie stosunku prawnego następuje w wyniku zaistnienia faktu prawnego, może być to ustawa albo akt administracyjny. W Niemczech przewiduje się także nawiązanie stosunków admpr na podst umowy administracyjnoprawnej.

? W polskim prawie administracyjnym nie przewidziano tego typu umów, ale … podobne skutki jak akt administracyjny wywołuje zawarcie zatwierdzonej przez organ administracyjny ugody administracyjnej.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

Nawiązanie stosunku administracyjnoprawnego z mocy ustawy

Istnieją w zasadzie 2 sposoby:

? gdy w pewnym stanie faktycznym zaczyna obowiązywać norma prawna, która z tym stanem wiąże pewne skutki prawne wyrażające się w nałożeniu obowiązków, przyznaniu praw lub ich modyfikacji,

? gdy w istniejącym stanie prawnym zmienia się sytuacja faktyczna albo podejmowana jest pewna czynność faktyczna, z którą to zmianą lub czynnością obowiązująca norma prawna wiąże pewne skutki prawne wyrażające się w nałożeniu obowiązków, przyznaniu praw lub ich modyfikacji.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

Nawiązanie stosunku administracyjnoprawnego w drodze aktu administracyjnego

Stosunek admpr może być nawiązany także na skutek jednostronego i władczego oświadczenia organu administracji publicznej.

Jest to najczęstszy sposób nawiązywania stosunków admpr.

Jest to także niemal wyłączny sposób przyznawania uprawnień podmiotom będących podmiotami stosunku admpr.

Z tym rodzajem powstawania stosunków admpr mamy do czynienia w zakresie administracji świadczącej (np. pomoc społeczna).

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

Nawiązanie stosunku admpr przez inne zdarzenia prawne:

? nawiązanie stosunku administracyjnoprawnego przez roszczenie strony o określone zachowanie się organu administracyjnego

? nawiązanie stosunku administracyjnoprawnego przez działania faktyczne organu administracji publicznej

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

Elementy stosunku administracyjnoprawnego

składniki tworzące jego konstrukcję:

? podmioty stosunku,

? przedmiot stosunku i

? treść stosunku.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

Podmioty stosunku admpr:

-organ administracji publicznej

-praktycznie każdy podmiot, o ile może być podmiotem praw lub obowiązków admpr

podmiotowość prawna administracyjna nie jest tożsama z podmiotowością prawną ustalaną wg prawa cywilnego. Podmiotowość w sferze stosunków admpr jest wynikiem regulacji normami prawa adm. Jest to zdolność organizacyjno-prawna, która przysługuje podmiotom wyodrębnionym organizacyjnie i posiadającym własne interesy chronione przez prawo

? podmiotem stosunku adm. może być podmiot nie posiadający osobowości prawnej w rozumieniu prawa cywilnego !

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

Przedmiot stosunku administracyjnoprawnego

Przedmiot stosunku admpr leży zawsze w sferze prawem określonych zadań administracji publicznej. Jest on w zasadzie niezmienialny!

Treść stosunku administracyjnoprawnego

Treść stosunku wyznaczają prawa i obowiązki wynikające z prawnego układu sytuacji pomiędzy podmiotami. Mogą one polegać na działaniu, znoszeniu lub zaniechaniu.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

Obowiązki i uprawnienia wynikające ze stosunków admpr mają charakter osobisty, co oznacza, że nie mogą być przenoszone pomiędzy podmiotami i wygasają z chwilą śmierci podmiotu uprawnionego bądź zobowiązanego.

Relacja pomiędzy obowiązkami i uprawnieniami jest tego rodzaju, że danemu uprawnieniu jednego podmiotu odpowiada obowiązek drugiego i odwrotnie.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

II. Sytuacja administracyjnoprawna.

? Sytuacja prawna- każda sytuacja społeczna określonego podmiotu, której elementy składowe zostały ukształtowane prawnie w sposób bezpośredni lub pośredni, ze względu na konkretne zdarzenie faktyczne

? Sytuacja administracyjnoprawna- sytuacja społeczna regulowana przez prawo administracyjne.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

? Szersze wprowadzenie w sferę pojęć nauki prawa administracyjnego wymaga wyjaśnienia pojęcia sytuacji prawnej (czy sytuacji administracyjnoprawnej)

? Chodzi o pojęcie użyteczne w badaniu jakiegoś stanu czy zjawiska z dwóch stron, ze strony opisu faktycznego i ze strony kwalifikacji prawnej (np. zamieszkiwanie można rozpatrywać zarówno jako stan faktyczny, jak i stan prawny).

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

? Dla tych potrzeb korzysta się zazwyczaj z pojęcia stosunku prawnego. Korzystanie to w procesie poznawania, badania, stosowania i nauczania prawa jest dziś dość powszechne.

? "Sprawą wyboru jest jego uznanie w takim czy innym rozumieniu i w takim czy innym układzie myślowym, albo też jego pominięcie. Można zbudować obraz życia prawnego z użyciem tego pojęcia można i bez niego, spór o to pozostanie nie rozstrzygnięty" [F. Longchamps].

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

? w nauce prawa cywilnego stanowi ono jedno z podstawowych narzędzi badawczych, bez których trudno byłoby dziś w doktrynie przedstawić relacyjny charakter norm prawa cywilnego, to już w badaniu norm prawa państwowego czy karnego pojęcie to przestaje pełnić rolę narzędzia niezbędnego.

? Potrzeba szerszego spojrzenia na prawa i obowiązki podmiotów prawnych, określane prawem administracyjnym, może być łatwiejsza, gdy obok pojęcia stosunku prawnego wprowadzimy - dające dużo możliwości opisu - pojęcie sytuacji prawnej.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

? Po pierwsze, sytuacja społeczna jest sytuacją prawną wtedy i o tyle tylko, gdy i o ile jest wyznaczona, określona przez prawo czy opartą na nim wypowiedź organu administracyjnego.

? Faktyczna sytuacja społeczna, w której znalazł się dany podmiot, może być sytuacją prawną jedynie w części (np. sytuacja prowadzącego pojazd po drodze publicznej jest prawna tylko w zakresie przestrzegania zasad ruchu drogowego).

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

? Po drugie, ukształtowanie prawne nie przesądza o tym, czy mamy do czynienia z

-sytuacją potencjalną - określoną w prawie w sposób abstrakcyjny i nie odniesioną jeszcze do określonego podmiotu

- czy też z sytuacją prawną realną, to jest związaną w sferze jej treści (praw i obowiązków) już z określonym konkretnie podmiotem.

? Jeśli sytuacja społeczna regulowana jest przez prawo administracyjne mamy do czynienia z sytuacją administracyjnoprawną.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

Do korzyści wynikających z używania pojęcia sytuacji prawnej zaliczyć można przede wszystkim:

a) uproszczenie związków pojęciowych między językiem prawa i językiem nauki (pojęcie stosunku prawnego jest wyłącznym tworem doktryn)

b) uzyskanie adekwatności między stanem faktycznym i stanem prawnym określonego podmiotu prawnego;

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

h) ułatwienie budowania sytuacji prawnych na podstawie normy kompetencyjnej. Treścią sytuacji prawnej będzie tu obowiązek działania organu administracyjnego zgodnie z postanowieniem normy kompetencyjnej. Obowiązek ten nie zawsze prowadzi do nawiązania stosunku admpr w sferze prawa administracyjnego;

i) danie możliwości kompleksowego ujmowania praw i obowiązków danego podmiotu bez wikłania się w erudycyjne związki z wynajdywaniem poszczególnych stosunków prawnych.

? Zasadnicza trudność natomiast wynika z potrzeby wielorodzajowych podziałów sytuacji prawnych, co może być uznane za przeszkodę w praktycznym ich badaniu i opisie.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

Korzystanie z pojęcia sytuacji prawnej i pojęcia stosunku administracyjnoprawnego może być:

1) jednoczesne, gdy korzystamy bądź z pojęcia sytuacji prawnej, bądź z pojęcia stosunku administracyjnoprawn;

2) zamienne, gdy używamy tylko jednego z tych narzędzi badawczych;

3) uzupełniające, gdy korzystamy przemiennie z obydwu narzędzi.

? całkowite wyeliminowanie pojęcia stosunku prawnego jest możliwe, ale ze względu na poważną rolę, jaką to pojęcie pełniło i pełni w nauce prawa, i dla zobrazowania dorobku myśli naukowej utrzymanie go dla potrzeb doktrynalnych wydaje się niezbędne.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

III. Rodzaje stosunków administracyjnoprawnych.

? Klasyfikacja stosunków administracyjnoprawnych oparta jest na zmianie poszczególnych elementów składowych stosunku (podmiotów stosunku, przedmiotu i treści)

? Najbardziej stabilny jest przedmiot stosunku

? Najbardziej ruchomym elementem jest treść stosunku prawnego

? Bardzo często różne rodzaje stosunku odróżnia treść

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

Ze względu na charakter normy prawnej:

a) Stosunki materialnoprawne

b) Stosunki procesowe

Stosunki materialnoprawne mają charakter trwały, tak jak trwałe są prawa i obowiązki kwalifikowane za pomocą tych stosunków (np. trwałość decyzji o nadaniu obywatelstwa jest bezwzględna).

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

? Stosunki procesowe mają charakter przejściowy, przy czym długość ich trwania jest określona ogólnie lub szczegółowo dla określonych rodzajów postępowania.

? Stosunki te nie są też samodzielne, kwalifikowane za ich pomocą postępowanie administracyjne sądowe zmierza zawsze do ustalenia stosunku materialnoprawnego, choćby w wyniku wydanego aktu administracyjnego układ wzajemnych między stronami i organem administracji praw i obowiązków nie uległ zmianie (np. w przypadku decyzji negatywnej).

? Nie każdemu stosunkowi materialnoprawnemu odpowiada uprzedni stosunek procesowy.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

? Budowa stosunku procesowego proceduralnego, zachodzącego wyłącznie w toku postępowania przed organami administracji państwowej, jest analogiczna do budowy stosunku materialnoprawnego.

? tzn. pozycja strony i organu prowadzącego postępowanie jest nierównorzędna.

? Charakterystyczna jest tutaj jednostronność rozstrzygania sytuacji procesowej strony przez organ administracyjny prowadzący postępowanie, co wyraża się zazwyczaj w uzależnieniu czynności procesowej jednego uczestnika postępowania od czynności procesowej drugiego uczestnika, ale w uzależnieniu o charakterze tylko formalnym (np. organ musi rozpatrzyć wniosek strony o zawieszenie postępowania, ale nie musi go uwzględnić).

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

? Stosunek procesowy sporny zachodzi wtedy, gdy pozycje organu i strony (nierównorzędne w stosunku procesowo-proceduralnym) wyrównują się.

? Ma to miejsce przed sądem lub innym organem niezależnym od administracji i powołanym do kontroli decyzji administracyjnych. Polski porządek prawny bardzo rzadko przewidywał taką kontrolę.

? Dopiero od czasu powołania Naczelnego Sądu Administracyjnego zakres możliwości powstania stosunków spornych znacznie się rozszerzył na sytuacje procesowe przed NSA, które są wynikiem zaskarżenia decyzji administracyjnych, milczenia administracji czy na przykład uchwały rady gminy przed tym sądem.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

f) stosunki prawne w obrębie działań niewładczych (Longchamps);

g) stosunki łączące administrację państwową z organizacjami społecznymi poza sferą wykonywania zadań planowych (Filipek);

h) stosunki egzekucyjne (Filipek);

i) stosunki wywołujące bezpośrednio skutki cywilnoprawne i stosunki wiązujące do zawarcia umowy (Starościak, Grabowski).

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

IV. Rodzaje sytuacji administracyjnoprawnych.

Pierwszy podział:

a) potencjalne- np. sytuacja prawna starającego się o przyjęcie na studia;

b) realne- np. sytuacja prawna studenta.

Drugi podział:

a) proste- jeden stosunek prawny, np. obowiązek uiszczenia opłaty rejestracyjnej na studia;

b) złożone- sytuacja podmiotu odpowiada treści wielu różnych stosunków prawnych, np. sytuacja prawna budującego dom.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

Ze względu na wywoływanie skutków prawnych:

a) zamknięte - ukształtowane ostatecznie (choćby na czas określony);

b) otwarte - mogą być modyfikowane lub wywołują skutki cywilnoprawne.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

Ze względu na czas trwania:

a) jednorazowe- np. uiszczenie opłaty;

b) okresowe- w których uprawnienia i obowiązki są realizowane w sposób powtarzalny, np. koncesja na czas określony, obowiązek szkolny;

c) trwałe- np. decyzja o przydziale mieszkania.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

1.Sytuacje organizacyjnoprawne

Jest to grupa sytuacji najrzadziej kwalifikowana za pomocą stosunków administracyjnoprawnych.

Krąg podmiotów prawnych znajdujących się w tych sytuacjach jest ograniczony do bezpośrednich norm organizacyjnych, co oznacza, że podmioty prawne, dla których norma taka ma znaczenie pośrednie, ale do których nie jest bezpośrednio adresowana, nie znajdują się w sytuacjach organizacyjnych

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

? Cecha sytuacji organizacyjnoprawnych wyraża się w możliwości ustalania ich treści bezpośrednio przez przepis prawa bez nieodzownej potrzeby działań wykonawczych, opartych na tym przepisie (choć takie działania są dopuszczalne, np. w postaci wytycznych czy poleceń służbowych).

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

2. Sytuacje materialnoprawne

Korzystanie z wypracowanych w doktrynie prawa administracyjnego materialnoprawnych pojęć interesu prawnego, prawa podmiotowego, prawa i obowiązku, dziś już nie wystarcza dla dokładnego opisu sytuacji materialnoprawnych.

Mogą powstać sytuacje, gdy uprawnienia przyznane w sposób bezpośredni dla podmiotu X pośrednio tworzą z sytuacji społecznej podmiotu Y sytuację prawną

Np. decyzja lokalizacyjna dla fabryki celulozy, która emituje szkodliwe gazy dla człowieka, tworzy oprócz sytuacji społecznej (sąsiedztwo)sytuację prawną okolicznych mieszkańców

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

3. Sytuacje procesowe

Tworzenie sytuacji procesowych nie stanowi samoistnego i ostatecznego celu ani regulacji prawnych, ani czynności organów administracyjnych, ani wreszcie działań stron jako podmiotów tych sytuacji.

Sytuacje te, przejściowe, nietrwałe, stanowią drogę prawną, na której konkretyzuje się czyjeś prawo czy obowiązek o charakterze materialnym, chociaż nie każda wypowiedź administracji w sferze prawa materialnego doprowadza do powstawania praw czy obowiązków określonego podmiotu sytuacji procesowej (np. decyzja administracyjna odmowna).

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

? Ta niepowszechność sytuacji procesowych bierze się z uwarunkowań historycznych, które zadecydowały, że celem postępowania administracyjnego jest wyłącznie wydanie, uchylenie czy zmiana indywidualnego aktu administracyjnego dokonana przez organ administracji publicznej bądź sąd.

? Dla tych też potrzeb formułowano specjalne reżimy prawne, których kontynuację stanowi u nas kodeks postępowania administracyjnego i akty normatywne regulujące postępowania administracyjne wyłączone z k.p.a.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

? Funkcja procesu administracyjnego, którego istota wyrażała się w ochronie prawa i interesów strony, a także w ochronie interesu społecznego, realizowana jest za pomocą instytucji prawnych o charakterze najbardziej zunifikowanym (wyrazem tej unifikacji jest między innymi brak w prawie procesowym norm stanowiących podstawę uznania administracyjnego).

? Zróżnicowania w sytuacjach procesowych są dziś niewielkie, ponieważ kodeks postępowania administracyjnego objął większość, osobnych kiedyś procedur administracyjnych.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

Sytuacje procesowe można podzielić na:

a) sytuacje w węższym znaczeniu, które mają miejsce w toku rozstrzygania w indywidualnych sprawach należących do właściwości organów administrujących

b) sytuacje w szerszym znaczeniu obejmujące także wszelkie regulowane toki postępowania, byleby zmierzały do rozstrzygania sprawy z zakresu administracji publicznej (podejmowanie decyzji o lokalizacji zakładów przemysłowych, tryb uchwalania planów zagospodarowywania przestrzennego).

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

Można wyodrębnić również:

? sytuacje typu klasycznego, w których podstawową rolę pełnią sytuacje materialne i procesowe;

? sytuacje układu wewnętrznego, w których główną rolę odgrywają sytuacje organizacyjnoprawne;

? sytuacje układu dla działań faktycznych, w których brak sytuacji procesowych, a sytuacje materialnoprawne w związku z charakterem podstawy prawnej i brakiem elementu władztwa są swoiste.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

? Sposób powstawania sytuacji prawnych i nawiązywania stosunków prawnych jest taki sam.

? Tak więc zarówno stosunki prawne, jak i sytuacje prawne:

? powstają z mocy samego prawa:

a) gdy w danym stanie faktycznym lub prawnym zaczyna obowiązywać norma prawna (akt normatywny), która z tym stanem wiąże określone skutki prawne wyrażające się w nałożeniu obowiązku, przydania prawa bądź ich modyfikacji (np. wydanie z powodu epidemii aktu porządkowego, który wprowadza nakazy lub zakazy określonego zachowania się)

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

b) gdy w danym stanie prawa zmienia się sytuacja faktyczna (bądź prawna) albo podejmowana jest jakaś czynność, z którą wiążą się określone skutki prawne, wyrażające się w nałożeniu obowiązku, przydaniu prawa bądź ich modyfikacji (np. powstanie obowiązku szkolnego),

? Sam sposób powstawania sytuacji prawnych czy nawiązywania stosunków z mocy samego prawa jest swoisty przez to, że nie uczestniczą w nim organy administracyjne

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

? Ich rola sprowadza się tu jedynie do kontroli, czy zachowanie się określonych podmiotów w określonych sytuacjach jest zgodne z prawem.

? Organ administracyjny interweniuje jedynie wówczas, gdy dojdzie do przekonania, że jednostka nie stosuje normy - mimo że okoliczności faktyczne uzasadniają jej stosowanie - lub też że interpretuje ją błędnie.

? W sferze stosunków administracyjnoprawnych w sposób wskazany powstają wyłącznie obowiązki. Natomiast nie nawiązują się w ten sposób stosunki procesowe!

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

I. Pojęcie i zasięg kontroli.

Kontrola to:

- badanie zgodności stanu istniejącego ze stanem postulowanym;

- ustalenie zasięgu i przyczyn rozbieżności;

- przekazanie wyników a czasem i wynikających stąd dyspozycji zarówno podmiotowi kontrolowanemu jak i organizacyjnie zwierzchniemu.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Administracja odgrywa w zakresie kontroli dwie role:

-jest podmiotem kontrolowanym

-oraz podmiotem kontrolującym

- A czasem jest jednocześnie i kontrolowana i kontrolująca (kontrola wewnętrzna)

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? badanie zgodności stanu istniejącego ze stanem postulowanym jest procesem złożonym

? Najtrudniejsze jest stosowanie mierników oceny poprawności działania kontrolowanego, pozwalających zbudowanie modelu, z którym porównujemy istniejący stan faktyczny

? Te mierniki to kryteria kontroli, muszą być i są ustalone przez prawo

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Kryteria kontroli:

-legalność,

-celowość,

-rzetelność,

-gospodarność,

-uwzględnianie interesu społecznego

- uwzględnianie interesu indywidualnego

- zgodność z polityką rządu

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Przy wykonywaniu funkcji kontrolnych kryterium legalności oznacza sprawdzenie danej działalności z punktu widzenia zgodności z obowiązującym prawem. Bierzemy pod uwagę normy o charakterze ustrojowym, jak i normy prawa materialnego i proceduralnego.

? Kryterium legalności odgrywa w kontroli pierwszoplanową rolę, ponieważ nawiązuje do art. 2 Konstytucji RP (zasada demokratycznego państwa prawa - zgodnie z którą organy władzy publicznej są zobowiązane do przestrzegania obowiązującego prawa).

? Odwołanie do kryterium odnaleźć można także w art. 7 Konstytucji, odnoszącym się do organów władzy publicznej, które działają na podstawie i w granicach prawa

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? wszystkie inne kryteria podporządkowane są kryterium legalności

? Kryterium celowości prowadzi do oceny działalności podmiotu kontrolowanego z punktu widzenia realizacji celów i zadań nałożonych na ten podmiot.

? Z kryterium tym wiąże się pytanie - czy ta działalność jest prowadzona w sposób racjonalny i czy przynosi spodziewane efekty?

? kryterium rzetelności, dotyczy oceny kontrolowanej działalności pod względem należytej staranności przy wykonywaniu powierzonych zadań, a także zgodności z zaleceniami oraz z obowiązującymi regułami czy standardami.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Kryterium gospodarności poddaje ocenie sposób dysponowania środkami finansowymi i materialnymi, w jakie została dana jednostka wyposażona.

? Oznacza ono również, że pod uwagę będzie brany ekonomiczny aspekt działań jednostki, z przesunięciem akcentów oceny na osiągnięte efekty, uwzględniając jednocześnie poniesione koszty.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Nie wszystkie kryteria wymienione stają się podstawą każdego działania i podstawą kontroli tego działania

? Każdy rodzaj kontroli opiera się na kryteriach z nim tylko związanych

? Stosowanie różnych kryteriów powinno być równomierne ale z wiodącą rolą kryterium legalności

? Treścią działania kontrolnego jest ustalenie zasięgu i przyczyn rozbieżności między stanem istniejącym a stanem postulowanym

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Przedmiotem działania jest nie tylko ostateczny efekt działania, ale też całość przedsięwzięć organizacyjnych i doboru środków mających na celu osiągnięcie tego efektu

? Kontrola obejmuje cały ciąg działań podmiotu kontrolowanego, a nie tylko ostatni element, nawet jeśli to ten ostatni element był powodem kontroli

? Przekazanie wyników kontroli podmiotowi kontrolowanemu czy jego jednostce nadrzędnej stanowi konstytutywny element kontroli. Bez niego kontrola nie spełni funkcji społecznych, dla których została powołana

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Modyfikacja działań podmiotu kontrolowanego oparta na wynikach kontroli przeprowadzona jest przez jego organ zwierzchni w trybie nadzoru

? Bardzo często prawodawca wyposaża podmioty kontrolujące, nie będące jednostkami zwierzchnimi nad kontrolowanym, w oparte na wynikach przeprowadzonej kontroli prawo ingerencji w jego działanie

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Z jurydycznego punktu widzenia kontrola jest czynnością faktyczną, w przeciwieństwie do nadzoru, który jest konstrukcją prawną. Podmiot, przedmiot, środki, tryb nadzoru i środki ochrony są wyczerpująco określone w przepisach.

? Inną cechą charakterystyczną kontroli jest brak uprawnień władczych w stosunku do kontrolowanego podmiotu. Zadaniem organu kontrolującego jest jedynie zbadanie w jakim stopniu stan faktyczny odpowiada pewnemu przyjętemu wzorcowi. Jeżeli stan ten nie jest zgodny z pożądanym, organ kontrolny może jedynie zasugerować wprowadzenie pewnych zmian, nie może ich jednak narzucić.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

II. Podziały kontroli.

? Nadzór- jeśli kontrola sprawowana jest przez organ zwierzchni organizacyjnie nad kontrolowanym, a zatem i odpowiedzialny za jego działania, i jeśli temu zwierzchniemu służą środki oddziaływania władczego wobec kontrolowanego.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? organy nadzorujące mają możliwość podejmowania władczych decyzji wobec nadzorowanych. Decyzje te, w zależności od etapu, na którym są podejmowane, przybierają charakter:

-prewencyjnych (polecenia służbowe, wytyczne)

-weryfikacyjnych, (uchylanie lub zmiana decyzji)

-represyjnych.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Zasadniczą różnicą między kontrolą a nadzorem jest fakt, że nadzór znajduje swoje uzasadnienie w stosunku podrzędności, a nie w stosunku kontroli.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? W praktyce prawodawczej nie zawsze jednak przestrzega się tego rozróżnienia. Często pod nazwą kontroli kryje się instytucja, której cechy odpowiadają elementom nadzoru -takie praktyki należy uznać za wadliwe i szkodliwe.

? Rzadko też spotyka się kontrolę w tzw. „czystej” postaci, tj. pozbawionej elementów ingerencji w działanie podmiotu kontrolowanego. Z reguły prawo władczego wkroczenie przyznaje się w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia a także prawdopodobieństwa powstania znacznej szkody majątkowej [C. Kosikowski, [w:] J. Jacyszyn, C. Kosikowski, Podstawy prawa gospodarczego, Warszawa 2001, s. 491 ]

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

Podział kontroli ze względu na zasięg zależności organizacyjnej:

a) zewnętrzna- podmiot kontrolujący znajduje się po za organizacyjną strukturą administracji publicznej (np. prokurator, sąd);

b) wewnętrzna- w obrębie tej struktury;

Z.w. na inicjatywę kontroli:

a) podejmowana z urzędu (NIK);

b) podejmowaną na wniosek (kontrola instancyjna);

Z.w. na sposób przeprowadzenia:

a) inspekcja (obserwacja zachowania się ludzi);

b) lustracja (ocena stanu rzeczywistego);

c) rewizja (zwykle kontrola finansowa);

d) wizytacja (zmierzająca do oceny przez bezpośredni wgląd w całokształt działalności).

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

Z.w. na podmiot kontrolujący:

a) parlamentarna (sejmowa);

b) prezydencka;

c) społeczna;

d) sądowa;

e) prokuratorska;

f) NIK;

g) administracji rządowej nad samorządową;

h) resortowa;

i) instancyjna;

j) międzyresortowa (w tym bankowa);

k) dyscyplinarna;

l) RPO;

ł) Trybunał Konstytucyjny.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

Prawny system kontroli.

Jest oparty na podstawowym celu- zapewnienie zgodności działania z prawem.

1. Kontrola parlamentarna.

A. Kontrola sejmowa.

Sejm sprawuje kontrolę:

a) na sesjach;

b) poprzez działalność Marszałka i Prezydium Sejmu;

c) poprzez działalność komisji sejmowych, stałych i nadzwyczajnych;

d) za pośrednictwem posłów.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Najważniejszy obszar kontroli Sejmu dotyczy stosunków z rządem, a najbardziej znacząca jest działalność komisji sejmowych.

? Obecnie trwają prace nad zmianami w Konstytucji w zakresie kontroli Sejmu nad prokuraturą (wpisanie do ustawy zasadniczej podtytułu regulującego pozycję, strukturę i zadania prokuratury, określenie zadań prokuratury jako organu ochrony prawnej, określeniu funkcji, trybu powoływania i kadencji prokuratora generalnego, zdefiniowaniu immunitetu prokuratora generalnego, konstytucjonalizacja nowej instytucji - Krajowa Rada Prokuratury)

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Po oddzieleniu funkcji ministra sprawiedliwości od prokuratora generalnego współpraca na linii posłowie a prokuratura nie układa się najlepiej

? Te zmiany to propozycje sejmu poprzedniej kadencji, mają małe szanse powodzenia

? Kontrola sejmowa może również dotyczyć kontroli polityki prowadzonej w danej dziedzinie (np. polityki zagranicznej).

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? w ramach swych uprawnień, Sejm może żądać informacji w danej sprawie, a także obecności np. ministrów na posiedzeniach Sejmu lub komisji.

? Efektem tej kontroli jest dokonywanie przez Sejm ocen postępowania, wyrażanie opinii, dezyderatów i przedstawianie sugestii, które nie są prawnie wiążące, czyli mają charakter niewładczy.

? Skutkiem takich ocen mogą być jednak takie działania jak odwołanie danej osoby ze stanowiska państwowego (np. ministra w wyniku wyrażenia wobec niego przez Sejm wotum nieufności).

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Sejm debatuje corocznie nad wykonaniem przez rząd ustawy budżetowej, efektem dokonanej oceny jest udzielenie bądź nie udzielenie absolutorium dla rządu. Izba rozpatruje też sprawozdania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, jak również wysłuchuje corocznej informacji Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie stanu przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela.

? Spośród indywidualnych, poselskich form kontroli sejmowej możemy wyróżnić interpelacje, zapytania poselskie. Poseł kieruje je do Prezesa Rady Ministrów lub pozostałych ministrów, którzy w ciągu 21 dni mają obowiązek na nie odpowiedzieć.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? poseł ma prawo kierować ustnie, na posiedzeniu Sejmu, pytania w sprawach bieżących, na które ich adresaci odpowiadają bezpośrednio na sali sejmowej.

? Posłowie mają również prawo podjąć interwencję poselską w organie administracji rządowej i samorządu terytorialnego, w zakładzie lub przedsiębiorstwie państwowym, oraz jednostkach gospodarki niepaństwowej, dla załatwienia sprawy swych wyborców lub zapoznania się ze stanem jej rozpatrywania.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Szczególnym rodzajem kontroli jest powołanie komisji śledczej do zbadania określonej sprawy.

? Dla zwiększenia skuteczności kontroli jej działanie zostało uregulowane w specjalnej ustawie, dzięki czemu może ona nakładać na obywateli i organy państwa pewne obowiązki.

? Dzięki temu komisja ma ułatwiony dostęp do dokumentów, możliwość wzywania osób na świadków, czy też lepiej współpracuje z organami prowadzącymi postępowania np. prokuraturą.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Funkcja kreacyjna Sejmu- polega na bezpośrednim powoływaniu i odwoływaniu organów konstytucyjnych państwa oraz osób, które wchodzą w skład tych organów.

? Przede wszystkim, Sejm uczestniczy w tworzeniu rządu udzielając wotum zaufania powołanej przez Prezydenta Radzie Ministrów

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

B. Kontrola państwowa (NIK).

- NIK-iem kieruje Prezes wybrany przez Sejm za zgodą Senatu i odpowiadający przed Sejmem za działalność Izby;

- wiceprezesów (2-4) powołuje i odwołuje Marszałek Sejmu na wniosek Prezesa;

- Prezes za zgodą Marszałka Sejmu powołuje i odwołuje dyrektora generalnego.

Kontrola państwowa sprawowana przez NIK opiera się na jasno określonych zasadach: przejrzystości intencji, rzetelności informacji, apolityczności kontrolerów oraz kolegialności w podejmowaniu kluczowych decyzji.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

Ustawowy zakres kontroli NIK-u:

I. Organy admin. rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych pań. jednostek organizacyjnych.

II. Organy samorz. teryt., samorządowe osoby prawne i inne samorz.j.o. stosując kryteria: legalności, gospodarności i rzetelności.

III. Inne organizacje i podmioty gosp. jeśli mają jakiś związek z państwem.

IV. Wszystkie jednostki wykonujące zadania z zakresu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego (legalności i gospodarności).

V. Wykonanie budżetu.

NIK stosuje kryteria: legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

Kontrola społeczna -element państwa demokratycznego

? Stworzenie obywatelom możliwości sprawdzania i oceniania administracji publicznej jest nieodzownym składnikiem systemu kontroli administracji.

? W Polsce Ludowej kontrola społeczna miała umożliwiać szerokim masom udział w rządzeniu państwem -oczywiście była fikcją

? Kontrola bezpośrednia (petycje, skargi i wnioski).

? Kontrola pośrednia (związki, media, organizacje pozarządowe)

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

Uprawnienia kontrolne Prezydenta wiążą się z jego funkcjami określonymi w Konstytucji RP i w ustawach szczególnych oraz jego pozycją w systemie organów państwowych:

- prawo zwołania Rady Gabinetowej

Art. 141

1. W sprawach szczególnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej może zwołać Radę Gabinetową. Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.

2. Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Decyzję o zwołaniu Rady Gabinetowej podejmuje wyłącznie Prezydent, gdy uzna, że jakaś konkretna sprawa (lub sprawy) jest na tyle istotna, że stanowi „sprawę szczególnej wagi”. Stanowiska przedstawiane w toku Rady Gabinetowej i dokonywane uzgodnienia nie mają charakteru prawnie wiążącego, lecz niosą w sobie istotny walor polityczny.

? Tym sposobem Prezydent może zwracać uwagę Rady Ministrów na ważne problemy i domagać się informacji co do zamiarów lub działań Rządu w tych obszarach. Może też ustalać z Radą Ministrów wspólną strategię w określonych kwestiach.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

- prawo składania wniosku wstępnego o pociągnięciu do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu członków Rady Ministrów, kierowników urzędów centralnych i innych osób (art. 6 ust. 2 pkt 1 UTrybStanu)

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

Zakres sądowej kontroli administracji publicznej

? obejmuje orzekanie w sprawach skarg na dwa typy zachowań organów administracji publicznej:

1. Działania organów

2. Zaniechanie - bezczynność.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

Zakres skarg na działanie administracji publicznej

Kontrola działań przejawia się w prawie do wniesienia skargi do sądu administracyjnego (sąd nie działa z urzędu, by wszcząć postępowanie, musi wpłynąć skarga). Skarga przysługuje na 2 typy działań określonych w ustawie:

1. Akty indywidualne

2. Akty generalne

Zakres skarg na akty indywidualne obejmuje następujące typy:

1. Decyzje administracyjne.

2. Niektóre postaci postanowień administracyjnych.

3. Niektóre postaci czynności materialno-technicznych.

4. Pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego w sprawach indywidualnych.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Przyjmuje się domniemanie zaskarżalności decyzji- klauzula generalna o zaskarżalności decyzji

? ujęcie materialne decyzji, tzn. nie obejmuje tylko decyzji administracyjnej jako takiej, ale każdy akt władczy organów administracji publicznej jednostronny, zewnętrzny, oparty na przepisach prawa powszechnie obowiązującego, rozstrzygający indywidualną sprawę (kształtuje prawo lub obowiązek indywidualnego adresata), np. koncesja, zezwolenie, zakaz, nakaz, rozkaz, pozwolenie, orzeczenie, zgoda, itd., także decyzje podatkowe, celne, budowlane), bez względu na nazwę.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Nie ma znaczenia charakter decyzji (np. skarga służy także na decyzję uznaniową - przed wojną za czasów działania Najwyższego Trybunału Administracyjnego decyzje uznaniowe nie były przedmiotem skargi!).

? W warstwie merytorycznej, jeżeli przepis wskazuje, że organ coś „może” to czy wyda rozstrzygnięcie pozytywne czy negatywne, to każde z tych rozstrzygnięć mieści się w normie materialnej.

? kontrola sądowa decyzji uznaniowej to w dużej mierze kontrola procedury wydania takiej decyzji, zachowania przebiegu postępowania, zasad nim rządzących.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? zawsze sąd może uchylić decyzję uznaniową, stwierdzając, że chociaż organ ma prawo do wyboru rozstrzygnięcia, to gdyby np. nie naruszył zasady prawdy obiektywnej (dokonując niewłaściwego ustalenia stanu faktycznego), to podjąłby inne rozstrzygnięcie. Kontrola decyzji uznaniowej jest węższa, ponieważ obejmuje kontrolę procedury jej wydania.

? Skarga przysługuje także na decyzje pozytywne, zawierając zarzut naruszenia prawa czy interesu prawnego (w praktyce skarżący wyrażają ogólne niezadowolenie z decyzji czy też podają nowe okoliczności faktyczne - co i tak skłania do pozytywnej oceny takiej decyzji).

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

? Adresat decyzji, strona ocenia wtedy, czy jej interes został decyzją zaspokojony. to może być decyzja pozytywna dla organu, natomiast jej adresat może uznać, że w jakimś aspekcie narusza ona jego interes prawny.

? Skargi na postanowienia np. o odmowie zatwierdzenia ugody

? W zakresie innych aktów administracyjnych np. ugód, porozumień, uzgodnień, umów, opinii

? Najmniej określoną kategorię stanowią czynności materialno-techniczne - nie są aktami administracyjnymi, nie wywołują bezpośrednio skutków prawnych, tworzą pewne sytuacje prawne

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? Od czasów starożytnych filozofowie prowadzili dyskusje na temat relacji pomiędzy prawem natury a prawem stanowionym przez władzę państwową.

? Spory te przybrały na sile wraz z pojawieniem się nowożytnych koncepcji praw człowieka.

? Filozoficzne podstawy tych praw stanowią m.in. odpowiedź na pytania o zakres wolności jednostki w państwie oraz granice władzy państwowej.

? Wraz z rozszerzaniem się w świeci doktryny chrześcijańskiej, zmieniało się podejście do człowieka i jego praw

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? św. Tomasz z Akwinu jako kontynuator doktryny chrześcijańskiej tworzy własną koncepcję praw człowieka:

-człowiek obdarzony jest wolnością

-człowiek obdarzony jest godnością

-prawo do szczęścia

-prawo do własności (nie musi ona powodować grzechu, jeżeli jest godnie wykorzystywana).

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? W 1215 r. w Anglii (Jan bez Ziemi), ukazał się dokument, który traktowany jest jako symbol spisanych praw człowieka. Wielka Karta Swobód była katalogiem uprawnień dla wolnych mieszkańców Anglii (nie dotyczy niewolnych chłopów).

? Władca swoim autorytetem dawał gwarancje respektowania i zabezpieczania zapisów Karty. W przypadku braku przestrzegania przez władcę poczynionych ustaleń, lud miał prawo wystąpić przeciw władcy

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? Do podstawowych praw zawartych w karcie należało:

1. brak możliwości aresztowania oraz odebrania majątku bez prawomocnego wyroku

2. swoboda przemieszczania się

3. gwarancja własności.

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? Polska, czasy Jagiellonów- Stanisław ze Skarbimierza i Paweł Włodkowic (ówcześni prawnicy) za podstawę swoich założeń przyjęli to, że „(...) wszyscy ludzie to istoty najgodniejsze i najdostojniejsze, niezależnie od tego, czy są chrześcijanami, poganami czy heretykami. Wszystkich obowiązuje to samo prawo naturalne, z którego wynika między innymi prawo posiadania państw, władzy publicznej i ich obrony.

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? Wszyscy ludzie podlegają wspólnocie:

- prawa bożego- Bóg stworzył świat dla wszystkich,

- prawa natury- jest to prawo wszystkich stworzeń,

- prawa narodów- do którego należy prawo wojny,

- godności ludzkiej,

- zdolności kultywowania cnót [K. Rogaczewska, Prawa człowieka i obywatela do Wielkiej Rewolucji Francuskiej, w: Historia i filozofia praw człowieka, pod red. A. Florczak, B. Bolechowa, Toruń 2006 ]

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? Początkiem prawodawstwa dotyczącego praw człowieka na kontynencie amerykańskim, była Deklaracja Praw Wirginii z 12 czerwca 1776 r. [Oświecenie] Zapisy tej kary przetrwały do dziś:

„wszyscy ludzie są z natury równi, wolni i niezależni, oraz posiadają pewne przyrodzone prawa, których po przyjęciu statusu społecznego nie mogą pozbawić swojej potomności przez jakąkolwiek umowę korzystania z życia, wolności, możliwości nabywania i posiadania własności, oraz dążenia do szczęścia (...). (...) religia lub powinności, oraz sposoby jej wykonywania mogą być nakazane jedynie przez rozsądek i przekonanie, a nie siła lub przemocą-dlatego wszyscy ludzie mają równe prawo do swobodnego praktykowania swojej religii

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? Deklaracja Praw Wirginii po raz pierwszy użyła terminu „prawa człowieka”, w sposób jasny i bezsporny określała prawo wyborcze, jako równe dla wszystkich wolnych obywateli, co w poszczególnych byłych koloniach, nie nazywanych jeszcze stanami nie było takie oczywiste. W większości z nich zachowano wysoki status majątkowy.

? Prawo ogółu do rządów państwem, w myśl zasady, że ludzie są sobie równi z natury, że rząd jest wynikiem umowy społecznej i jeśli nie spełnia swych funkcji zgodnie z wolą ogółu, ogół ma prawo obalić go siłą,

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? 4 lipca 1776 r. ukazała się Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych (jednogłośna deklaracja 13 zjednoczonych stanów Ameryki). Wbrew pozorom deklaracja ta nie ustosunkowywała się do wolności i praw jednostki, ale do całej zbiorowości ludzi w 13 angielskich koloniach podległych Jerzemu III.

? Dopiero Konstytucja Stanów Zjednoczonych z 17 września 1787 r. została uzupełniona przez wspomnianą wcześniej Kartę Praw Wirginii.

? 4 lata później wniesiono do Konstytucji 10 poprawek (poprawki w rzeczywistości stanowiły uzupełnienie konstytucji), wśród których były takie które dotyczyły praw człowieka:

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? „Poprawka nr 1 - gwarantuje wolność religii i kultywowania przez obywateli własnych przekonań, oraz stanowi zobowiązanie Kongresu do nie ograniczania wolności słowa, wolności prasy i zgromadzeń(...).

? Poprawka nr 4 - zapewnia nietykalność osobistą, mieszkania, dokumentów i mienia, oraz chroni obywatela przed nieuzasadnioną rewizją i konfiskatą(...).

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? Poprawka nr 5 - gwarantuje wolność obywateli od samowoli władzy, oraz zapewnia podstawowe procedury sądowe. Między innymi zakazuje pozbawienia kogokolwiek życia, wolności lub własności bez odpowiedniego postępowania prawnego. Natomiast prywatna własność może być przejęta do użytku publicznego , tylko za odpowiednim odszkodowaniem(...).

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? Na kontynencie europejskim przełomowym wydarzeniem w dziedzinie praw człowieka był upadek absolutyzmu i Wielka Rewolucja Francuska.

? 26 sierpnia 1789 r. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela odwołuje się do zasad praw natury -wolność, własność, bezpieczeństwo, prawo do oporu. Są to prawa niezbywalne, nienaruszalne, otoczone szczególną ochroną.

? Już sama preambuła podkreśla wielką wagę jaką należy przykładać do praw człowieka.

? Wiele zapisów tej Deklaracji znajduje odzwierciedlenie we współczesnych aktach prawnych

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? Początki, pierwsze dokumenty to raczej prawa polityczne człowieka

? Prawa w sferze gospodarczej, socjalnej itp. pojawiają się dopiero XIX /XX wiek

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? W nauce prawa można obecnie spotkać różne definicje praw człowieka.

? Najczęściej w odniesieniu do tego pojęcia rozumie się „prawa przysługujące każdemu człowiekowi, bez względu na jego przynależność państwową czy pozycję społeczną".

? Potwierdzają to wiążące umowy międzynarodowe, jak Europejska Konwencja Praw Człowieka, czy wstęp do Karty Narodów Zjednoczonych.

? Encyklopedia Międzynarodowego Prawa Publicznego określając pojęcie praw człowieka kładzie wyraźny nacisk na relację między jednostką a społeczeństwem [B. Banaszak, Prawo konstytucyjne, Warszawa 2004 r., s.447.]

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? „wolności, środki ochrony oraz świadczenia, których respektowania, właśnie jako praw, zgodnie ze współcześnie akceptowanymi wolnościami, wszyscy ludzie powinni móc domagać się od społeczeństwa, w którym żyją"

? Te wartości należą do kategorii praw moralnych.

? Przysługują każdej jednostce niezależnie od płci, rasy, koloru skóry, pozycji społecznej czy pochodzenia.

? Można stwierdzić, że każdy człowiek rodząc się nabywa je „z mocy prawa".

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? W literaturze wskazuje się 3 istotne funkcje, jakie mogą spełniać prawa człowieka:

-ochrona wolności jednostki przed jej naruszeniem przez państwo;

-konieczność stworzenia przez państwo możliwości realizacji praw jednostki;

-ochrona przez państwo praw i wolności jednostki przed ich naruszeniami przez inne osoby.

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? jednostka jest zobowiązana do posłuszeństwa prawu stanowionemu przez państwo. Jednakże władza państwowa może być nadużywana kosztem jednostki

? Jedną z form, jakie może przybierać ochrona jednostki przed niebezpieczeństwem nadużycia władzy, jest ograniczenie możliwości oddziaływania państwa na określone sfery życia ludzkiego. Służą temu: wolność sumienia, wyznania, wolność zgromadzeń, wolność głoszenia przekonań czy wolność gospodarowania. Inną formę stanowią tzw. prawa proceduralne (np. prawo zakazujące zatrzymania kogoś lub aresztowania w inny sposób niż przewidziany przez prawo lub prawo do przewidzianej przez przepisy prawa procedury w postępowaniu sądowym).

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? Powyższe prawa zobowiązują państwo do utworzenia systemu instytucji i procedur realizacji praw człowieka i stanowią wraz z pozostałymi formami ochrony jednostki w swoistą „tarczę ochronną" przed państwem [J. Myśk, Prawa człowieka. „Humanistyczne Zeszyty Naukowe", nr 7, Katowice 2000 r., s. 192. ]

? Wolność człowieka rozumiemy jako swoboda postępowania, takiego postępowania aby nie szkodzić innym i zgodnego z prawem, to prawo nie wynika z konkretnych przepisów, prawo raczej określa granice tej wolności -art. 4 Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela, wolność polega na czynieniu tego wszystkiego, co nie szkodzi drugiemu (1789)

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? Odróżnienie praw obywatelskich od praw człowieka nastąpiło w 1814 r. we Francji (Karta Konstytucyjna Ludwika XVIII) - „prawa przysługują obywatelom francuskim".

? Obecnie -prawa obywatelskie - uprawnienia obywatela danego państwa wynikające z prawa w znaczeniu przedmiotowym i służące do ochrony interesów danego obywatela.

? W nauce prawa konstytucyjnego można spotkać się z określeniem praw obywatelskich jako praw upoważniających obywatela do oddziaływania na państwo i współkształtowania jego woli.

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? Istotą tego rodzaju praw jest możliwość dochodzenia roszczeń wobec państwa z samego tylko tytułu bycia jego obywatelem.

? W sytuacji konfliktu między organem państwowym to obywatel jest zobowiązany wykazać się podstawą prawną swego uprawnienia [B. Banaszak, Prawo konstytucyjne, Warszawa 2004 r., s.447 ]

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

Formy ochrony praw człowieka.

? Ochrona praw jednostki przez organy między- i ponadnarodowe lub wewnętrzne

w poszczególnych państwach może przybierać różne formy:

? ochronę represyjną- ma miejsce wtedy, gdy doszło do naruszenia praw jednostki i jednostka wzywa odpowiedni organ do ochrony praw; organ w ramach kompetencji orzeka sankcję (kara, odszkodowanie), państwa demokratyczne preferują te formę ochrony; to samo zjawisko występuje w prawie międzynarodowym i ponadnarodowym;

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? ochronę prewencyjną- ma miejsce wtedy, gdy jednostka wzywa odpowiedni organ, aby podjął działania mające na celu zapobieganie naruszeniu jej praw lub zmniejszenie niebezpieczeństwa ich naruszenia; dzięki tej formie ochrony praw jednostki, których treść nie jest w pełni zdefiniowana, uzyskują konkretny kształt zanim dojdzie do ich naruszenia (np. postępowania sądowego) [B. Banaszak, Zagadnienia Podstawowe. Terminologia, w: System ochrony praw człowieka, s. 14 ]

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

Systemy ochrony praw człowieka:

? Powszechny (międzynarodowy) - ONZ - Rada Praw Człowieka i Międzynarodowy Trybunał Karny

? Regionalny - System Afrykański, Interamerykański, Arabski, Europejski (Rada Europy, UE)

? Wewnątrzkrajowy

? Pozarządowy - Czerwony Krzyż, Czerwony Półksiężyc, Amnesty International, Human Rights Watch, Międzynarodowa Fundacja Helsinska

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? Systemy te na siebie oddziałują,

? Prawo międzynarodowe nie gwarantuje w pełni ochrony praw człowieka.

? Prawo krajowe pełniej chroni prawa jednostki i ma pierwszeństwo ochronne.

? Od 1948 roku, pod auspicjami ONZ, przyjęto blisko 60 traktatów i deklaracji.

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? W ramach systemu Narodów Zjednoczonych, istnieje 7 komitetów, których zadaniem jest monitorowanie włączania do krajowego porządku prawnego uniwersalnych umów międzynarodowych dotyczących praw człowieka i podstawowych wolności i przestrzegania zawartych w nich postanowień

? 20 grudnia 1993 roku, na mocy rezolucji Zgromadzenia Ogólnego zostało utworzone stanowisko Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka.

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? W związku z radykalną zmianą sytuacji międzynarodowej, wynikającą z zakończenia zimnej wojny i wzrastającej liczby konfliktów regionalnych, na przestrzeni lat 90-tych zaobserwowano wzmożoną aktywność Narodów Zjednoczonych na polu praw człowieka. W sferze pokoju i bezpieczeństwa, organizacja kładzie nacisk na zapobieganie sporom i konfliktom, a nie reagowanie już po ich wybuchu.

? Działania prewencyjne realizowane są przy pomocy misji i operacji pokojowych, skierowanych na rozwiązywanie konfliktów regionalnych oraz pomoc w budowaniu trwałych warunków pokoju wewnętrznego.

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? Aktami, które wyłoniły się na skutek podjętych przez ONZ działań były: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948 r.), Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (1966 r.), Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz dwa Protokoły Fakultatywne: ustanawiający prawo do wnoszenia indywidualnej petycji (1966 r.) i  w sprawie zniesienia kary śmierci (1989 r.).

? Wyżej wymienione 5 dokumentów składa się na Międzynarodową Kartę Praw Człowieka i mogą one być uważane za autentyczną wykładnię praw człowieka

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? Zwyczaj międzynarodowy służy z jednej strony wypełnianiu luk w regulacjach zawartych w obowiązujących umowach międzynarodowych, a z drugiej - interpretacji poszczególnych ich norm.

? Do praw jednostki, które w tej praktyce a także w doktrynie prawa międzynarodowego uznano za mające charakter norm międzynarodowego prawa zwyczajowego należy zakaz: ludobójstwa, niewolnictwa, apartheidu, tortur i niehumanitarnego traktowania, arbitralnego pozbawiania innych życia, porywania przeciwników politycznych, arbitralnego lub nadmiernego długiego więzienia bez wyroku sądowego [Banaszak]

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

System Ochrony Praw Człowieka w systemie Rady Europy

? Rada Europy ze względu na swoje dokonania jest promotorem idei praw człowieka w naszym regionie. Zagadnienia praw człowieka w ujęciu Rady Europy pozostają w ścisłym związku z rozważaniami

i rzeczywistą realizacją takich wartości jak demokratyczny system rządów, pluralizm polityczny oraz rządy prawa, co potwierdza uznanie niekwestionowanych związków między nimi.

? Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności weszła w życie dnia 8 września 1953r.

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

chroni m.in. następujące prawa i wolności jednostki:

? prawo dożycia

? zakaz tortur oraz nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania

? zakaz niewolnictwa, poddaństwa i pracy przymusowej

? prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego

? prawo do rzetelnego procesu sądowego

? zakaz karania bez podstawy prawnej

? prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, własnego mieszkania

i własnej korespondencji

? wolności myśli, sumienia i wyznania

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

Międzynarodowy Czerwony Krzyż.

? Współcześnie obowiązujące prawo humanitarne opiera się na 4 konwencjach genewskich uchwalonych w 1949r. dotyczących kolejno:

? I- polepszenia losu rannych i chorych w armiach czynnych

? II- polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu,

? III- traktowania jeńców wojennych

? IV- ochrony osób cywilnych podczas wojny.

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? Amnesty International- organizacja pozarządowa działająca na rzecz ochrony praw człowieka. Powstała w 1961r., aby uchronić tzw. więźniów sumienia, a więc tych, którzy ze względu na swe polityczne, religijne czy inne poglądy, manifestowane bez użycia przemocy, zostali osadzeni w więzieniu, aresztowani lub ich wolność jest w inny sposób ograniczona.

? AI stara się także zapewnić więźniom politycznym - jeśli nie jest możliwe ich uwolnienie- sprawiedliwą procedurę sądową, zgodną z normami międzynarodowymi.

? AI sprzeciwia się dostępnymi środkami stosowaniu kary śmierci, tortur lub innego niehumanitarnego traktowania

Regulacje w zakresie praw i wolności obywatela

? Human Rights Watch- powstałą w 1978r w związku z procesem KBWE (Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie ). Jest wpływową, amerykańską organizacją pozarządową o międzynarodowym zasięgu.

? Human Rights słynie z bardzo skrupulatnego śledzenia naruszeń praw człowieka w wielu krajach świata (pod stałą obserwacją ma około 70 krajów). Silną "bronią" tej organizacji są wpływy w administracji i Kongresie USA (zarówno w kręgach demokratycznych, jak i republikańskich). Dzięki temu Human Rights Watch ma szansę wpływania na politykę Stanów Zjednoczonych wobec różnych krajów w zależności od stopnia przestrzegania tam praw człowieka.

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

Art. 30. Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

Art. 31. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej…

Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

Art. 32.Wszyscy są wobec prawa równi…

Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Art. 33.

Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym.

Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? W zakresie praw wolnościowych Konstytucja wymienia prawo do życia

? Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej zgody

? Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie 2010 (nowelizacja plus k.r. i o.)

? osobom wykonującym władzę rodzicielską oraz sprawującym opiekę lub pieczę nad małoletnim zakazuje się stosowania kar cielesnych (art. 961 k.r. i o.).

? Zapis konstytucyjny był niewystarczający

? Osobom dotkniętym przemocą w rodzinie udziela się bezpłatną pomoc, szczególnie w formie poradnictwa medycznego, psychologicznego, prawnego, zapewnienia bezpiecznego schronienia w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie oraz pomoc w uzyskaniu mieszkania osobom, które nie mają tytułu prawnego do zajmowanego wspólnie ze sprawcą mieszkania.

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? Pokrzywdzeni mają również prawo do darmowych badań lekarskich, w celu ustalenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy. Do tej pory wiele ofiar nie poddawało się obdukcji ze względu na koszty jakie za sobą niosła

? Nakaz opuszczenia zajmowanego lokalu mieszkalnego jako środek zapobiegawczy wobec oskarżonego o przestępstwo popełnione z użyciem przemocy w stosunku do osób z nim zamieszkujących może zastosować również prokurator. Podstawą do zastosowania tego środka jest uzasadniona obawa, że oskarżony ponownie popełni przestępstwo użycia przemocy wobec osób z nim zamieszkujących, a zwłaszcza gdy stosował takie groźby

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

Zgodnie z K.k. art. 157

? Za pobicie, które powoduje uszkodzenie czynności narządów ciała lub uszkodzenie zdrowia, grozi kara od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. Jeśli spowoduje ono uszkodzenie narządu na czas krótszy niż 7 dni, to sprawcy tego przestępstwa grozi wówczas kara do 2 lat pozbawienia wolności

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? Wiele obaw związanych z tą regulacją

? Zbuntowane nastolatki mogą wykorzystać przepisy przeciwko własnym rodzicom

? Przez wiele lat obowiązywania zakazu stosowania przemocy wobec dzieci w Szwecji zdarzyło się 10 przypadków, w których dzieci niesłusznie oskarżyły swoich rodziców

? Szwecja, Norwegia, Kanada, bardzo surowe kary

? 46-letni turysta z Włoch został zatrzymany przez policję, gdy na jednej z ulic Sztokholmu fizycznie skarcił swojego 12-letniego syna. Za użycie przemocy wobec dziecka czeka go w Szwecji proces.

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie.

? Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia.

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? zatrzymany powinien być poinformowany o przyczynach zatrzymania.

? ..w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu.

? Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? Prawo do sądu art. 45

? prawo każdego znajdującego się pod jurysdykcją RP do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. 

? Aby proces sądowy był sprawiedliwy niezbędne jest zachowanie pewnych zasad:

zasada równości, domniemanie niewinności, nakaz humanitarnego traktowania, zasada niekarania bez podstawy prawnej, prawo każdego do obrony.

? ich przestrzeganie gwarantuje, że proces będzie rzeczywiście sprawiedliwy. 

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? art. 77 ust. 2 Konstytucji,

Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności i praw

? Nikomu nie może zostać zakazane skorzystanie z drogi sądowej, w obronie naruszonych praw.

? prawo do sądu jest jednym z tych praw, które nie może zostać ograniczone nawet w czasie stanu wojennego i wyjątkowego.

Prawa i wolności człowieka

? Prawo do sądu zagwarantowane w Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka obejmuje również prawo do żądania od państwa skutecznego wykonania prawomocnych orzeczeń sądowych ( w niektórych sprawach administracyjnych postępowania egzekucyjne potrafią toczyć się kilka lat)

? Europejski Trybunał Praw Człowieka często stwierdza brak należytej staranności władz i niedostateczne wykorzystanie dostępnych środków przymusu

Prawa i wolności człowieka

? art. 8 konwencji chroni prawo jednostki do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, mieszkania i korespondencji.

? Nadmierny hałas, emisje substancji, zapachów, jeżeli nie pozwalają korzystać z wygody domu, mogą powodować naruszenie prawa do poszanowania domu.

? art. 8 konwencji nie nakłada bezpośrednio na jednostkę obowiązku jego przestrzegania, ale zobowiązuje ograny władzy publicznej do przedsięwzięcia takich środków, które będą skutecznie zapobiegać ingerowaniu przez jednostki w prawa innych mieszkańców

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? Możliwość wyłączenia jawności postępowania sądowego ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny, na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny

? Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym (np. pomówienia wypowiadane wprost czy w sieci - nie ma znaczenia dla odpowiedzialności prawnej)

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? Prawo rodziców do wychowania dziecka zgodnie z ich przekonaniami

? Ograniczenie praw rodzicielskich tylko w przypadkach ściśle określonych ustawowo

? Nienaruszalność mieszkania

Przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? Wolność sumienia i religii (obejmuje w szczególności wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru, swobodę uzewnętrzniania religii, swobodę posiadania miejsc kultu, prawo osób wierzących do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują (np. żołnierze, więźniowie)

? wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich

? Wolność zrzeszania się (związki zawodowe, organizacje społeczno-zawodowe rolników, organizacje pracodawców).

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? prawo do udziału w życiu publicznym realizowane poprzez prawo do głosowania w wyborach i referendach, prawo kandydowania w wyborach, prawo inicjatywy ustawodawczej, prawo dostępu do służby publicznej, prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne, a ponadto prawo do składania petycji, wniosków i skarg, tak w interesie publicznym, jak i własnym, bądź osób trzecich

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? Wśród praw i wolności ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych Konstytucja wymienia między innymi:

- prawo do ochrony własności,

- swobodę działalności gospodarczej,

- uprawnienia pracownicze (nakaz zmierzania do pełnego zatrudnienia, realizacji programów zwalczania bezrobocia, organizowania szkolenia zawodowego oraz robót publicznych )

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? wolność wyboru i wykonywania zawodu, prawo do minimalnego wynagrodzenia, prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, prawo do wypoczynku - urlopy i dni wolne od pracy

? prawo do zabezpieczenia społecznego - dotyczące tylko obywateli i odnoszące się do sytuacji niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? prawo do nauki, które do 18 roku życia jest połączone z obowiązkiem nauki.

? Z prawem do nauki łączą się 3 istotne wolności tj. wolność wyboru szkoły publicznej lub innej (decyzje w tej sprawie pozostawia się rodzicom), wolność tworzenia szkół niepublicznych wszelkich szczebli (państwu przysługuje w stosunku do nich nadzór), wolność nauczania tzn. określania nauczanych treści w odniesieniu do uniwersytetów (wynika to z zasady autonomii szkół wyższych),

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? Konstytucja dopuszcza ustanawianie ograniczeń w zakresie korzystania z konstytucyjnych praw i wolności, ale:

- w aspekcie formalnym ograniczenia te mogą być ustanawiane tylko w ustawie,

- w aspekcie materialnym ograniczenia te mogą być ustanowione tylko dla ochrony - bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, środowiska, zdrowia publicznego, moralności publicznej oraz wolności i praw innych osób.

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? Konstytucja określa nie tylko prawa ale i obowiązki, podstawowe to:

- obowiązek wierności RP,

- obowiązek troski o dobro wspólne,

- obowiązek przestrzegania prawa RP, ciążący na każdej osobie pozostającej w obszarze obowiązywania tego prawa,

- obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, również odnoszący się do wszystkich, a nie tylko do obywateli,

- obowiązek dbałości o stan środowiska naturalnego, z czym łączy się ustanowienie procedur odpowiedzialności za spowodowane szkody w tym stanie.

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? Podmiotem praw i wolności w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej są również dzieci. Konstytucja przyznaje im szczególny status, jako grupie osób, które nie uzyskały jeszcze pełnoletności.

? Przepisy konstytucyjne przyjęły, jako punkt wyjścia postanowienia Konwencji o prawach dziecka, ratyfikowanej przez Polskę w 1991 roku.

? Konstytucja określa, jako zasadę polityki państwa, obowiązek zapewnienia ochrony praw dziecka (art. 72 ust.1).

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? ochrona dziecka przed przemocą, okrucieństwem, demoralizacją i wyzyskiem, z czym łączy się m. in. ustanowienie obowiązku szkolnego do ukończenia 18 roku życia (art. 70 ust.1) oraz zakaz stałego zatrudniania dzieci poniżej lat 16 (art. 65 ust. 3) - w tym zakresie każdy może żądać podjęcia odpowiednich działań przez organy władzy publicznej, nie jest konieczne wykazanie bezpośredniego interesu prawnego osoby występującej z takim żądaniem

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji RP

? zapewnieniu ochrony praw dziecka służyć ma powołanie Rzecznika Praw Dziecka (art. 72 ust. 4). Zgodnie z ustawą z 6 stycznia 2000 roku o Rzeczniku Praw Dziecka, Rzecznik jest powoływany przez Sejm, za zgodą Senatu, na kadencję pięcioletnią.

? Rzecznik nie ma żadnych kompetencji rozstrzygających, może jedynie zwracać się do właściwych organów, urzędów i instytucji z wnioskami, propozycjami, czy interwencjami w konkretnych sprawach.

Prawo do zabezpieczenia społecznego

? Zabezpieczenie społeczne - termin po raz pierwszy w ustawie pojawił się w Stanach Zjednoczonych w ustawie 1935 r. o ochronie pracy. Następnie przeniknął do ustawodawstwa francuskiego i niemieckiego.

? zabezpieczenie społeczne polega na gwarantowaniu ludziom pracy pełnej opieki we wszystkich przypadkach czasowej lub stałej utraty zdolności do pracy i na chronieniu ich przez wszelkimi zdarzeniami losowymi

? Europejska Karta Socjalna 1999 r. - zabezpiecza 19 podstawowych praw, m.in.

Prawo do zabezpieczenia społecznego

? m.in. prawa do: pracy, prawo do godności w miejscu pracy, godnych warunków pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy, do ochrony przed biedą i wykluczeniem, godnego wynagrodzenia, organizowania się, ochrony dzieci i młodzieży, ochrony zatrudnionych kobiet, poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego, bezpieczeństwa socjalnego, pomocy socjalnej i medycznej, korzystania z pomocy opieki społecznej,

? Prawo osób niepełnosprawnych fizycznie i umysłowo do szkolenia zawodowego, rehabilitacji i zabezpieczenia społecznego a także socjalnej integracji i uczestnictwa w życiu społecznym.

Wolność zgromadzeń

? Wolność zgromadzeń podstawowy element państwa demokratycznego

? Organizowanie zgromadzeń i uczestniczenie w nich jest wolnością, która przysługuje każdej jednostce

? wolność została zagwarantowana przez Konstytucję, art. 57, nie ma ona jednak charakteru bezwzględnego, co oznacza, że może zostać ograniczona przez ustawę.

Wolność zgromadzeń

? Zgodnie z TK (wyrok z dnia 18 stycznia 2006 r., sygn. akt K 21/05)

„zgromadzenie stanowi szczególny sposób wyrażania poglądów, przekazywania informacji i oddziaływania na postawy innych osób. Jest niezwykle ważnym środkiem komunikacji międzyludzkiej oraz formą uczestnictwa w debacie publicznej, a w konsekwencji również w sprawowaniu władzy w demokratycznym społeczeństwie”.

Wolność zgromadzeń

? Wg TK (wyrok z dnia 18 stycznia 2006 r., sygn. akt K 21/05):

-na organach władzy publicznej ciąży obowiązek zapewnienia ochrony grupom organizującym demonstracje i biorącym w nich udział, bo tylko w ten sposób można realnie gwarantować wolność zgromadzeń, bez względu na stopień kontrowersyjności (ale nie przekraczających ustalonych zakazów, np. wzywania do nienawiści rasowej czy propagujących ideologię faszystowską) przedstawianych publicznie poglądów lub opinii;

-zakaz stosowania środków represyjnych przez organy władzy publicznej wobec osób zachowujących się pokojowo;

Wolność zgromadzeń

-zakaz odbierania wolności zgromadzeń przez władze publiczne z powodu różnic światopoglądowych lub gdy głoszone treści są niezgodne z systemem wartości reprezentowanych przez władzę publiczną.

? zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka uczestnicy manifestacji powinni mieć możliwość udziału w niej bez obaw przed aktami przemocy ze strony swoich przeciwników.

Wolność zgromadzeń

? Każdy może korzystać z wolności pokojowego zgromadzania się - art. 1 ust. 1 ustawy z 5 lipca 1990 r. - Prawo o zgromadzeniach.

? Wolność ta nie może być traktowana bezwzględnie

? ograniczenia - ochrona bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego oraz ochrona zdrowia lub moralności publicznej albo prawa i wolności innych osób, a także ochrona pomników zagłady.

Wolność zgromadzeń

? W uzasadnieniu uchwały z  16 marca 1994 r. 8/93 Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że "wolność zgromadzeń stanowi jedną z podstawowych wolności politycznych. Podobnie jak w przypadku wszelkich innych praw i wolności konstytucyjnych ograniczenie wolności zgromadzeń musi być traktowane jako coś wyjątkowego i nienaruszającego samej istoty wolności".

Wolność zgromadzeń

? zarówno art. 57 Konstytucji RP, jak i art. 1 ustawy - Prawo o zgromadzeniach chronią wolność pokojowego zgromadzania się.

? Nie ma mowy o ochronie każdego rodzaju zgromadzenia, lecz tylko pokojowego.

? Prezydent 24 listopada 2011 zgłosił projekt nowelizacji ustawy o zgromadzeniach. Zaproponowane przez prezydenta zmiany to zakaz uczestnictwa w zgromadzeniach osobom zamaskowanym

Wolność zgromadzeń

? Zakaz ten nie dotyczy jednak zgromadzeń, w których uczestnicy w celu ekspresji swoich przekonań używać będą przebrań lub innych rekwizytów uniemożliwiających ich rozpoznanie. Warunkiem jest jednak uprzednie powiadomienie organu gminy o takim a nie innym charakterze zgromadzenia

? Niektórzy uczestnicy zgromadzeń twierdzą, ze zakaz zakrywania twarzy ogranicza ich prawo wolności zgromadzeń

Wolność zgromadzeń

? Obowiązywanie ustawowego zakazu zakrywania twarzy przez uczestników zgromadzenia powinno się przyczynić do zagwarantowania większego poczucia bezpieczeństwa osobom biorących udział w pokojowym, a nie innym zgromadzeniu.

? Ograniczenia wolności jednostki zazwyczaj wynikają z konieczności poszanowania wolności innych osób.

? Nikt nie może się powoływać na swoją wolność, jeżeli narusza tym samym wolność drugiego człowieka. W tym wypadku chodzi o wolność uczestników pokojowego zgromadzenia, którzy nie biorą w nim udziału w celu dokonywania wykroczeń oraz przestępstw i nie maskują swoich twarzy, chcąc pozostać bezkarnymi.

Wolność zgromadzeń

? Prawo organizowania zgromadzeń przysługuje osobom mającym pełną zdolność do czynności prawnych, osobom prawnym, innym organizacjom, a także grupom osób.

? W zgromadzeniach nie mogą uczestniczyć osoby posiadające przy sobie broń, materiały wybuchowe lub inne niebezpieczne narzędzia.

Wolność zgromadzeń

? Postępowanie w sprawach dotyczących zgromadzeń należy do zadań zleconych organów gminy.

? Organem odwoławczym jest wojewoda.

Wolność zgromadzeń

? Zgromadzenia organizowane na otwartej przestrzeni dostępnej dla nieokreślonych imiennie osób, wymagają uprzedniego zawiadomienia organu gminy właściwego ze względu na miejsce zgromadzenia.

? Jeżeli zgromadzenia organizowane są w pobliżu siedzib przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych, misji specjalnych i organizacji międzynarodowych korzystających z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych, organ gminy powinien zawiadomić właściwego komendanta policji oraz MSZ.

? Rada gminy może określić miejsca, w których organizowanie zgromadzeń publicznych nie wymaga zawiadomienia.

Wolność zgromadzeń

? Organizator zgromadzenia publicznego zawiadamia organ gminy w taki sposób, aby wiadomość o zgromadzeniu dotarła nie później niż na 3 dni, a najwcześniej 30 dni przed datą zgromadzenia.

? Organ gminy zakazuje zgromadzenia publicznego, jeżeli:

1)  jego cel lub odbycie sprzeciwiają się ustawie o zgromadzeniach lub naruszają przepisy ustaw karnych,

2)  odbycie zgromadzenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach.

Wolność zgromadzeń

? Decyzja o zakazie zgromadzenia publicznego powinna być doręczona organizatorowi w terminie 3 dni od dnia zawiadomienia, nie później jednak niż na 24 godziny przed planowanym terminem rozpoczęcia zgromadzenia.

Wolność słowa

? W Polsce została po raz pierwszy potwierdzona przez Kazimierza Wielkiego w 1347 roku w tzw. statutach wiślickich.

? Brak wolności słowa charakteryzuje systemy totalitarne i autorytarne.

Wolność słowa

? Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej gwarantuje każdemu wolność wypowiedzi. Oznacza to, że każdy z nas ma prawo do wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania uzyskanych informacji.

? Wolność wypowiedzi gwarantuje zakaz cenzury środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy.

? Każde demokratyczne państwo gwarantuje swoim obywatelom wolność słowa.

Wolność słowa

? Wolność wypowiedzi gwarantuje wolność wyrażania swoich poglądów za pomocą wszelkich dostępnych środków ich uzewnętrzniania. Do takich środków możemy zaliczyć:

-gesty, dzieła sztuki,

-prasę,

-plakaty,

-telewizję,

-radio,

-sieć komputerową (np.Internet),

-płyty,

-wystawy,

-odczyty.

Wolność słowa

? Regulacji wolności wypowiedzi możemy szukać:

-Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych,

-Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności,

-Kodeksie cywilnym,

-Kodeksie karnym,

-Ustawie o ochronie tajemnicy państwowej,

-Prawie autorskim,

-Prawie prasowym.

Wolność słowa

? Wolność słowa jak każda zasada ma swoje ograniczenie, jest nim prawo

? np. w Polsce Kodeks karny zabrania publicznego znieważania Prezydenta RP oraz innych konstytucyjnych organów RP, przestępstwem może być też pomówienie i zniesławienie

? przestępstwem jest zaprzeczanie publicznie i wbrew faktom zbrodniom nazistowskim, komunistycznym oraz innym zbrodniom przeciw pokojowi, ludzkości oraz zbrodniom wojennym, czyli tak zwany negacjonizm. Przestępstwem jest też obraza uczuć religijnych.

Wolność słowa

? Sąd Najwyższy w Amsterdamie rozpoczyna dochodzenie przeciwko liderowi Partii na rzecz Wolności Geertowi Wildersowi, oskarżonemu o „nawoływanie do nienawiści” i „znieważanie grupy ludności”. Chodzi o jego antymuzułmańskie wypowiedzi

? Mark Rutte, lider holenderskiej Ludowej Partii na rzecz Wolności i Demokracji (VVD), chce wykreślić z kodeksu „nawoływanie do dyskryminacji i nienawiści”

Wolność słowa

? Wolter:

każdy może powiedzieć, co chce, niezależnie od tego, jakim wstrętem napawa nas jego opinia.

? Niektórzy są zdania, że debata publiczna jest lepsza niż pokątne formułowanie opinii

? usunięcie nawoływania do nienawiści i dyskryminacji z prawa karnego to pomysły zbyt daleko idące, gdyż władze publiczne nie miałyby już praktycznie środków działania przeciwko agitatorom, którzy głoszą nienawiść do muzułmanów, Żydów, homoseksualistów

Wolność słowa

? 1919 roku Wendell Holmes, sędzia amerykańskiego Sądu Najwyższego o wolności wypowiedzi:

? wolność słowa nie obejmuje prawa do wołania: „Pali się!” w zatłoczonym teatrze. Wartości społeczne także odgrywają pewną rolę: w wolnym społeczeństwie wolno decydować, że dla bardzo skrajnych opinii, takich jak negacja holokaustu, nie ma miejsca w cywilizowanej debacie.

Wolność słowa

? Karykatury Mahometa w prasie duńskiej - Dania preferuje model państwa laickiego, mieszkający tam muzułmanie oczekują ochrony ich wyznania

? 11 przedstawicieli państw muzułmańskich prosiło o spotkanie z duńskim premierem, który delikatnie odmówił twierdząc, że jest to działanie w ramach wolności słowa, wolności prasy

? tego typu satyra jest dosyć częsta w prasie zachodniej

Wolność słowa

? 120 tytułów dokonało przedruku tych karykatur chcąc zaakcentować solidarność z dziennikiem duńskim i podkreślić wagę wolności słowa dla świata zachodniego

? Kraje muzułmańskie podjęły działania protestacyjne ponad miarę i niezrozumiałe dla państw demokratycznych (odwoływanie swoich ambasadorów)

? Warto jednak również brać pod uwagę czyjeś przekonania religijne, to co nas bawi innych może obrażać

Wolność słowa

Wolność słowa w internecie

? Internet dziś jest bardzo powszechny, czy każdy może pisać co myśli ?

? blogi, strony autorskie, portale społecznościowe czy nawet narzędzia umożliwiające komentowanie artykułów, daje ku temu okazję.

? Za to, co piszemy ponosimy odpowiedzialność zarówno my, jak i administratorzy strony (w pewnych sytuacjach) na której będzie upubliczniona nasza wypowiedź

Wolność słowa

? orzeczenia Sądu Rejonowego w Słupsku z 16.12.2008 r., sygn. akt: II K 367/08, oraz utrzymującego go w mocy orzeczenia Sądu Okręgowego w Słupsku z 18.06.2009 r., VI Ka 202/09 administratorzy portalu internetowego nie ponoszą odpowiedzialności (ani cywilnej, ani karnej) za posty użytkowników

ALE jeśli administrator otrzymał zawiadomienie z wiarygodnego źródła o zniesławieniu bądź nieprawidłowym wykorzystaniu danych osobowych, jednak nie podjął żadnych kroków w celu zlikwidowania szkodliwej treści, np. poprzez usunięcie wpisu/komentarza/artykułu - może ponieść taką samą odpowiedzialność jak osoba zamieszczająca wpis.

Wolność słowa

? Ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną przewiduje pewne środki wychwytywania nieprawidłowości w publikacjach internetowych ale ma tez swoje braki

? Coraz więcej pozwów o znieważenie w internecie,

? fora dyskusyjne mają taki charakter prawny, jak tzw. listy do redakcji a za ich treść odpowiada redaktor naczelny [B. Ciszewski, Granice wolności w internecie ]

Wolność słowa

? również odpowiedzialność na podstawie art. 49a prawa prasowego, który przewiduje grzywnę lub karę ograniczenia wolności dla redaktora, który nieumyślnie dopuści do opublikowania materiału prasowego zawierającego znamiona przestępstwa.

? Nie ma wątpliwości, że za wpis karnie będzie odpowiadał jego autor

Wolność słowa

? Często ustalenie jego tożsamości może sprawiać problemy, gdy jest anonimowy lub korzysta z dynamicznego numeru IP

? pomówienie jest ścigane z prywatnego aktu oskarżenia, a nie z urzędu, w związku z tym bez udziału prokuratora sprawca jest anonimowy.

? Nie wystarczy zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, trzeba wskazać ważny interes publiczny lub prywatny

Wolność słowa

? ofiara pomówień internetowych może skorzystać z art. 488 § 1 k.p.k., skarga kierowana do policji,

? policja na żądanie pokrzywdzonego przyjmuje ustną lub pisemną skargę i w razie potrzeby zabezpiecza dowody, po czym przesyła skargę do właściwego sądu. Skarga taka jest środkiem mającym podobne znaczenie procesowe jak zawiadomienie o przestępstwie i może odnosić się także do anonimowego sprawcy, którego ustalenie może nastąpić przez policję.

Wolność słowa

? Policja jest wówczas uprawniona do ustalenia adresu IP komputera, z którego została wysłana zniesławiająca wiadomość, może także w toku dalszych czynności służących zabezpieczeniu dowodów próbować ustalić, kto w danym czasie korzystał z tego komputera. Może zwracać się do dostawców usług internetowych i kawiarenek internetowych, wyręczając w tym zakresie pokrzywdzonego

Wolność słowa

? Blogów nie da się zaliczyć do kategorii dzienników, ani czasopism, przesłanki, które muszą być spełnione dla kategorii prasy muszą występować kumulatywnie, a blogi często nie są opatrywane albo datą, albo numerem bieżącym lub są aktualizowane nieregularnie, co nie pozwala przypisać im cechy periodyczności.

? W związku z tym nie można mówić o odpowiedzialności redaktora, ani wolności dziennikarskiej.

Bezpieczeństwo publiczne

? bezpieczeństwo publiczne -ogół warunków i instytucji chroniących życie, zdrowie i mienie obywateli oraz majątek ogólnonarodowy, ustrój i suwerenność państwa przed zjawiskami groźnymi dla ładu prawnego [Encyklopedia PWN]

? ochrona ustroju i suwerenności przed zamachami na podstawowe instytucje polityczne państwa i jego bezpieczeństwo;

? Pojęcie bezpieczeństwa publicznego pojawia się dosyć często zarówno w aktach normatywnych rangi ustawy jak i aktach niższego rzędu

? Często zakres tego pojęcia jest wieloznaczny

? Utrzymanie/ochrona bezpieczeństwa publicznego jest jednym z najstarszych zadań administracji publicznej/ władzy publicznej

Bezpieczeństwo publiczne

? Konstytucja wymienia bezpieczeństwo : publiczne, państwa, obywateli, wewnętrzne, zewnętrzne, bezpieczeństwo ekologiczne - zapewnienie bezpieczeństwa jest podstawowym zadaniem władzy

? Bezpieczeństwo publiczne jest wartością konstytucyjną dla ochrony, której możliwe jest ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności

? Bezpieczeństwo państwa demokratycznego jest wartością wchodzącą w skład interesu publicznego

? W myśl art. 230 Konstytucji, zagrożenie bezpieczeństwa jest konstytucyjną przesłanką do wprowadzenia przez Prezydenta RP na wniosek RM na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stanu wyjątkowego na części lub całym terytorium RP

Bezpieczeństwo publiczne

? Bezpieczeństwo państwa - Konstytucja - bezpieczeństwo jego terytorium, władz i obywateli

? Jest obowiązkiem Prezydenta RP i polega na czuwaniu nad przestrzeganiem Konstytucji, stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa, nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium

? Prezydent sprawuje kierownictwo nad zewnętrznym i wewnętrznym bezpieczeństwem państwa,

Bezpieczeństwo publiczne

? W zakresie bezpieczeństwa narodowego szczególną pozycję w systemie organów administracji państwowej posiada Minister Obrony Narodowej

? Sama konstytucja określa obowiązkowe pośrednictwo tego ministra w sprawowaniu przez prezydenta najwyższego zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi RP

? MON ma określony status prawny w sposób indywidualny w porównaniu z innymi ministrami w zakresie sprawowania bezpieczeństwa narodowego (ustawa o działach administracji rządowej 1997)

Bezpieczeństwo publiczne

? Prezydent RP zgodnie z Konstytucją pełni zwierzchnictwo na Siłami Zbrojnymi RP ale zwierzchnictwo to nie dowodzenie !

? MON dowodzi Siłami Zbrojnymi RP poprzez wojskowe struktury dowodzenia

? Konstytucja określając funkcje państwa jako pierwszą wymienia ochronę niepodległości i nienaruszalności terytorium RP, funkcję tę powierza Siłom Zbrojnym, jednocześnie art.146 Konstytucji przenosi to zadanie na grunt administracji rządowej powierzając RM zapewnianie bezpieczeństwa zewnętrznego państwa,

Bezpieczeństwo publiczne

? Celem realizacji konstytucyjnych zadań MON został wyposażony w szerokie instrumentarium prawne z zakresu wielu dziedzin prawa (finansowe, gospodarcze, prawo administracyjne, karne, karno-procesowe)

? Są to instrumenty o charakterze materialnym i procesowym, w tym szereg uprawnień w zakresie wydawania aktów normatywnych np. ustawa z 2001 o przebudowie i modernizacji oraz finansowaniu Sił Zbrojnych RP - ustanowienie stałego mechanizmu finansowania potrzeb obronnych państwa w wysokości nie niższej niż 1,95 % PKB z roku poprzedniego - to wyjątkowy instrument w planowaniu budżetowym

Bezpieczeństwo publiczne

? Dynamika zmian w ostatnich latach w zakresie obronności państwa m.in. zagrożenie terrorystyczne, cybernetyczne, stawia przed MON, BBN i prawnikami w resorcie MON nowe zadania legislacyjne

? Dziś negatywnie ocenia się system kierowania i dowodzenia Siłami zbrojnymi RP oraz system wojskowego szkolnictwa wyższego

? W tych sferach zapowiadane są reformy

Bezpieczeństwo publiczne

? USTAWA z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej

? Umacnianie obronności Rzeczypospolitej Polskiej, przygotowanie ludności i mienia narodowego na wypadek wojny oraz wykonywanie innych zadań w ramach powszechnego obowiązku obrony należy do wszystkich organów władzy i administracji rządowej oraz innych organów i instytucji państwowych, organów samorządu terytorialnego, przedsiębiorców i innych jednostek organizacyjnych, organizacji społecznych, a także do każdego obywatela w zakresie określonym w ustawach.

Bezpieczeństwo publiczne

? Na straży suwerenności i niepodległości Narodu Polskiego oraz jego bezpieczeństwa i pokoju stoją Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej

? Siły Zbrojne mogą ponadto brać udział w zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, działaniach antyterrorystycznych i z zakresu ochrony mienia, akcjach poszukiwawczych oraz ratowania lub ochrony zdrowia i życia ludzkiego, oczyszczaniu terenów z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego oraz ich unieszkodliwianiu, a także w realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego.

Bezpieczeństwo publiczne

? Siły Zbrojne, realizując zadania konstytucyjne, w zakresie ochrony niepodległości państwa, niepodzielności jego terytorium oraz zapewnienia bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic, mają prawo stosowania środków przymusu bezpośredniego, użycia broni i innego uzbrojenia, z uwzględnieniem konieczności i celu wykonania tych zadań

? Powszechnemu obowiązkowi obrony podlegają wszyscy obywatele polscy zdolni ze względu na wiek i stan zdrowia do wykonywania tego obowiązku. Obywatel polski będący równocześnie obywatelem innego państwa nie podlega powszechnemu obowiązkowi obrony, jeżeli stale zamieszkuje poza granicami RP.

Bezpieczeństwo publiczne

? W ramach powszechnego obowiązku obrony obywatele polscy są obowiązani do:

1) pełnienia służby wojskowej,

2) wykonywania obowiązków wynikających z nadanych przydziałów kryzysowych i przydziałów mobilizacyjnych,

3) świadczenia pracy w ramach pracowniczych przydziałów mobilizacyjnych,

4) pełnienia służby w obronie cywilnej.

5) odbywania edukacji dla bezpieczeństwa,

6) uczestniczenia w samoobronie ludności,

7) odbywania ćwiczeń w jednostkach przewidzianych do militaryzacji i pełnienia służby w jednostkach zmilitaryzowanych,

8) wykonywania świadczeń na rzecz obrony

Bezpieczeństwo publiczne

? Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, stojąc na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa, nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium, w szczególności:

1) zatwierdza, na wniosek Prezesa RM, strategię bezpieczeństwa narodowego;

2) wydaje, na wniosek Prezesa RM, w drodze postanowienia, Polityczno-Strategiczną Dyrektywę Obronną RP oraz inne dokumenty wykonawcze do strategii bezpieczeństwa narodowego;

3) zatwierdza, na wniosek Rady Ministrów, plany krajowych ćwiczeń systemu obronnego i kieruje ich przebiegiem;

Bezpieczeństwo publiczne

4) postanawia, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, o wprowadzeniu albo zmianie określonego stanu gotowości obronnej państwa;

5) może zwracać się do wszystkich organów władzy publicznej, administracji rządowej i samorządowej, przedsiębiorców, kierowników innych jednostek organizacyjnych oraz organizacji społecznych o informacje mające znaczenie dla bezpieczeństwa i obronności państwa;

6) inicjuje i patronuje przedsięwzięciom ukierunkowanym na kształtowanie postaw patriotycznych i obronnych w społeczeństwie.

Bezpieczeństwo publiczne

? Do zadań RM wykonywanych w ramach zapewniania zewnętrznego bezpieczeństwa państwa i sprawowania ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności kraju należy:

1) opracowywanie projektów strategii bezpieczeństwa narodowego;

2) planowanie i realizacja przygotowań obronnych państwa zapewniających jego funkcjonowanie w razie zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa i w czasie wojny, w tym planowanie przedsięwzięć gospodarczo-obronnych oraz zadań wykonywanych na rzecz Sił Zbrojnych i wojsk sojuszniczych;

Bezpieczeństwo publiczne

3) przygotowywanie systemu kierowania bezpieczeństwem narodowym, w tym obroną państwa, i organów władzy publicznej do funkcjonowania na stanowiskach kierowania;

4) utrzymywanie stałej gotowości obronnej państwa, wnioskowanie do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o jej podwyższanie w razie zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa i w czasie wojny oraz o jej obniżanie stosownie do zmniejszania stopnia zagrożenia;

5) określanie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa państwa, w tym obronności, oraz przygotowywanie ich szczególnej ochrony;

Bezpieczeństwo publiczne

6) przygotowanie na potrzeby obronne państwa i utrzymywanie w stałej gotowości jednolitych systemów obserwacji, pomiarów, analiz, prognozowania i powiadamiania;

7) przygotowanie systemu stałych dyżurów na czas zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny;

8) określanie zasad wykorzystania służby zdrowia i infrastruktury technicznej państwa na potrzeby obronne, w tym sposobu zabezpieczania przestrzeni powietrznej i wód terytorialnych w razie zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa i w czasie wojny;

Bezpieczeństwo publiczne

9) zapewnianie funkcjonowania systemu szkolenia obronnego w państwie;

10) prowadzenie kontroli stanu przygotowań obronnych w państwie.

? Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wykonuje zadania w zakresie bezpieczeństwa i obronności przy pomocy Biura Bezpieczeństwa Narodowego.

Bezpieczeństwo publiczne

? Czy obecny system obrony państwa jest skuteczny ?

? Jesteśmy w okresie zmian w armii polskiej

? Są plany zmiany sądownictwa wojskowego a więc również prokuratury wojskowej

? Coraz większe zagrożenie terroryzmem

? Jakie możliwości daje nam tutaj prawo administracyjne ?

? Planowanie strategiczne !!!!! zmiany organizacyjne w wojsku - wymagane zmiany w drodze aktów normatywnych

? Konsolidacja dyslokacyjna - podobnie jak w USA wojsko stacjonuje w ramach dużych baz

Bezpieczeństwo publiczne

? Szare niebezpieczeństwa stały się właściwością współczesnego świata.

? Pojawiają się zagrożenia pośrednie. Są one stwarzane albo przez jakieś niepaństwowe organizacje czy struktury transnarodowe, albo przez czynniki państwowe, ale w sposób nietypowy

? zagrożenia niemilitarnych, np. w obszarze bezpieczeństwa energetycznego, cyberzagrożenia (niebezpieczne dla administracji państwa)

? W ramach planowanych zmian przewiduje się współpracę MON z MSZ, resort spraw wewnętrznych - to będzie wymagało zmian w prawie

Bezpieczeństwo publiczne

? Centralnym organem administracji rządowej w sprawach obrony cywilnej jest Szef Obrony Cywilnej Kraju.

? Szefa Obrony Cywilnej Kraju powołuje Prezes RM na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

? Szef Obrony Cywilnej Kraju:

1) przygotowuje projekty założeń i zasady działania obrony cywilnej;

2) ustala ogólne zasady realizacji zadań obrony cywilnej;

3) koordynuje określone przedsięwzięcia i sprawuje kontrolę przez organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego zadań obrony cywilnej;

4) sprawuje nadzór nad odbywaniem zasadniczej służby w obronie cywilnej.

Bezpieczeństwo publiczne

? Terenowymi organami obrony cywilnej są wojewodowie, starostowie, wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast).

? Do zakresu działania szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin należy kierowanie oraz koordynowanie przygotowań i realizacji przedsięwzięć obrony cywilnej przez instytucje państwowe, przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne oraz organizacje społeczne działające na ich terenie.

? RM w drodze rozporządzenia określa zadania poszczególnych organów w zakresie obrony cywilnej

Bezpieczeństwo publiczne

? Osoby odpierające bezprawny zamach na bezpieczeństwo i porządek publiczny będą chronione tak jak funkcjonariusze publiczni

? W wyniku nowelizacji k.k. nastąpiło wzmocnienie ochrony prawnej osoby działającej w tzw. obronie koniecznej interwencyjnej. Do art. 25 k.k. zostały dodane 2 przepisy przyznające osobom obronę przed bezpośrednim bezprawnym zamachem skierowanym przeciwko cudzemu (nienależącemu do osoby odpierającej zamach) dobru prawnemu, ochronę identyczną z ochroną przewidzianą w przepisach k.k. dla funkcjonariuszy publicznych.

Bezpieczeństwo publiczne

? Rozszerzając ochronę prawną, ustawodawca docenił osoby, które nie będąc prawnie do tego zobowiązane, występują w obronie prawa i narażają się na agresywną reakcję przestępcy, reagują na chuligańskie czy też innego rodzaju przestępcze zachowania.

? Zmiany te nie modyfikują istoty ani granic obrony koniecznej.

? Jest to wyłącznie wzmocnienie ochrony osób, które podejmują działania nie we własnej obronie, lecz działają na korzyść innej osoby lub podmiotu zbiorowego

? Przesłankami przyznania szczególnej ochrony osobie odpierającej zamach na cudze dobro prawne jest wymóg, aby działała ona w warunkach obrony koniecznej.

Bezpieczeństwo publiczne

? Zgodnie z przesłankami art. 25 par. 1 k.k. zachowanie musi być motywowane chęcią odparcia bezprawnego zamachu, a jej zachowanie w sensie obiektywnym musi być działaniem na rzecz ochrony bezpieczeństwa lub porządku publicznego.

? Ta ostatnia przesłanka będzie spełniona również w tych przypadkach, gdy osoba odpierająca bezprawny zamach w momencie przeciwstawienia się temu zamachowi nie będzie uświadamiać sobie, że jej zachowanie jest zachowaniem na rzecz ochrony bezpieczeństwa lub porządku publicznego, lecz oceniane obiektywnie walor taki będzie posiadać.

Bezpieczeństwo publiczne

? Jeśli sprawca uderzy taką osobę będzie odpowiadał na podstawie art. 222 par.1 k.k. przewidującego za naruszenie nietykalności funkcjonariusza publicznego grzywnę, karę ograniczenia wolności albo karę pozbawienia wolności do lat 3.

? czyny przeciwko osobom broniącym cudzych dóbr takie będą przestępstwami ściganymi w trybie publicznoskargowym, nie zaś z oskarżenia prywatnego.

? prokurator, powziąwszy wiedzę o użyciu przez sprawcę bezprawnego zamachu siły wobec osoby działającej w obronie koniecznej interwencyjnej, będzie miał obowiązek wszczęcia i przeprowadzenia postępowania o ten czyn.

Bezpieczeństwo publiczne

? Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców jest jednym z podstawowych zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego.

? Poszczególne szczeble samorządu terytorialnego w znaczny sposób różnią się od siebie w zakresie zadań i kompetencji w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego

? Samorządowi wojewódzkiemu przypisano jedynie ogólną odpowiedzialność za sprawy związane z wykonywaniem zadań dotyczących bezpieczeństwa publicznego.

Bezpieczeństwo publiczne

? Zakres działania samorządów powiatowych obejmuje porządek publiczny, bezpieczeństwo obywateli, ochronę przeciwpowodziową, przeciwpożarową i zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska,

? zadania samorządów gminnych ograniczają się do wykonywania zadań z zakresu porządku publicznego i ochrony przeciwpowodziowej.

Bezpieczeństwo publiczne

Współpraca z policją

Na poziomie lokalnym gmina i powiat odpowiadają za taką współpracę.

Zadania policji -inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi.

Oprócz działań bezpośrednio wspierających służby działające na rzecz bezpieczeństwa publicznego (np. finansowanie dodatkowych patroli, zakup radiowozów, powołanie straży gminnej) samorządy mogą oddziaływać za pomocą realizowanych inwestycji (np. modernizacja oświetlenia miejsc publicznych).

Bezpieczeństwo publiczne

Samorządy powiatowy i gminny wykonują ustawowo również zadania bezpośrednio związane z ochroną bezpieczeństwa i porządku publicznego.

ZADANIA GMINY

Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, w tym porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli oraz ochrona przeciwpożarowa i przeciwpowodziowa, należy do zadań własnych gminy -art. 4 ust. 1 pkt 15 ustawy z 5 czerwca 1990 r. o samorządzie gminnym

? Zapewnienie bezpieczeństwa to również działania, które pośrednio wpływają na bezpieczeństwo

Bezpieczeństwo publiczne

? To również zadania z zakresu ograniczania pośrednich przyczyn stanowiących podłoże przestępczości oraz patologii społecznych, np. działania w obszarze edukacji, wychowania, ochrony zdrowia, rozwoju gospodarczego, przeciwdziałania bezrobociu, narkomanii, alkoholizmowi i przemocy w rodzinach.

? Gmina ma wpływ na bezpieczeństwo poprzez wydawanie aktów prawa miejscowego o charakterze porządkowym, które mogą przewidywać za ich naruszenie sankcję w postaci kary grzywny. Przepisy porządkowe są ustanawiane przez radę gminy w drodze uchwały.

Bezpieczeństwo publiczne

? W przypadkach niecierpiących zwłoki również wójt może wydać zarządzenie (burmistrz, prezydent miasta).

? Ustawodawca sformułował wymóg, że zarządzenie musi zostać zatwierdzone na najbliższej sesji rady gminy. Traci ono moc w razie odmowy zatwierdzenia. W takiej sytuacji organ stanowiący jest zobowiązany do określenia terminu utraty jego mocy obowiązującej.

? Analogiczne uprawnienie posiada również odpowiednio rada powiatu i zarząd.

Bezpieczeństwo publiczne

? Organy samorządu mogą wpływać na działalność różnych rządowych służb i inspekcji.

? Rada gminy, jako organ uchwałodawczy, uzyskała uprawnienie do rozpatrywania informacji o stanie bezpieczeństwa na terenie gminy i ewentualnego wskazywania niezbędnych kierunków działań odpowiednich służb w dziedzinach: ochrony środowiska, bezpieczeństwa sanitarnego, bezpieczeństwa i porządku publicznego.

? wójt (burmistrz, prezydent miasta) w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia społeczności lokalnej może wydawać polecenia służbom i inspekcjom w zakresie bezpieczeństwa lokalnego.

Bezpieczeństwo publiczne

? Uprawnienie wójta do wydawania tych poleceń odnosi się do sytuacji związanych z powstaniem bezpośrednich zagrożeń: środowiska sanitarnego, sanitarno-weterynaryjnego, pożarowego, bezpieczeństwa i porządku publicznego. Polecenia te mogą zobowiązywać do podjęcia działań zmierzających do usunięcia powstałego zagrożenia. Nie mogą dotyczyć wykonania konkretnych czynności służbowych ani określać sposobu wykonania zadania.

? Na szczególną uwagę zasługują uprawnienia do żądania od komendanta policji podjęcia działań na rzecz przywrócenia stanu zgodnego z porządkiem prawnym lub podjęcia działań zapobiegających naruszaniu prawa, a także zmierzających do usunięcia zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Bezpieczeństwo publiczne

? żądanie takie nie może dotyczyć czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych oraz czynności z zakresu ścigania wykroczeń.

? Nie może także dotyczyć wykonania konkretnej czynności służbowej ani określać sposobu realizacji (wykonania) zadania

Bezpieczeństwo publiczne

inne kompetencje władz samorządu gminnego wobec innych organów państwowych odpowiedzialnych za sprawy utrzymania i ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego:

? pośredni wpływ na działalność sądów powszechnych przez wybór ławników, dysponowanie wieloma kompetencjami wobec policji, ze szczególnym uwzględnieniem prawa do domagania się od organów policji przywrócenia stanu zgodnego z prawem lub podjęcia działań zapobiegających naruszeniu prawa, wnioskowanie o wspólne podjęcie działań na rzecz ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego (art. 11 ustawy o policji)

Bezpieczeństwo publiczne

? zapoznawanie się z rocznymi sprawozdaniami i informacjami na temat stanu porządku i bezpieczeństwa (art. 10 ustawy o Policji),

? żądanie nadzwyczajnych sprawozdań o stanie porządku i bezpieczeństwa w gminie w razie zagrożenia bezpieczeństwa publicznego lub niebezpieczeństwa zakłócenia porządku publicznego oraz rozpatrywanie przez radę informacji o stanie bezpieczeństwa na terenie gminy i ewentualne wskazywanie niezbędnych kierunków działania w tym zakresie.

Bezpieczeństwo publiczne

? Wójt (burmistrz, prezydent miasta), sprawując władzę w gminie, ponosi odpowiedzialność za prawidłowe i skuteczne wykonywanie funkcji państwa, przede wszystkim w sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, spokoju i porządku publicznego, przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych, takich jak klęska żywiołowa, zaburzenia społeczne, kryzys wewnętrzny.

? Ważnym dla bezpieczeństwa uprawnieniem samorządów gminnych jest powoływanie straży miejskich (gminnych). Formację tę powołuje rada gminy po zasięgnięciu opinii komendanta wojewódzkiego policji właściwego terytorialnie.

Bezpieczeństwo publiczne

? Straże gminne to rozwiązanie stosowane w wielu krajach, straż taka posiada bardziej ograniczone kompetencje niż policja państwowa

? W Polsce mamy straż miejską i gminną

? Podstawą ich działania jest ustawa o strażach gminnych z 1997 roku

? Nadzór wojewody nad działalnością straży gminnych (miejskich) sprawowany jest przy pomocy komendanta wojewódzkiego (stołecznego) policji działającego w imieniu wojewody.

Bezpieczeństwo publiczne

? Gminy sąsiadujące ze sobą na obszarze jednego województwa mogą zawrzeć porozumienie o utworzeniu wspólnej straży.

? Istnieje przy tym obowiązek ustalenia terytorialnego zasięgu działania straży, sposobu jej finansowania przez zainteresowane gminy, jak też wyznaczenia rady gminy, która nada straży regulamin i której straż będzie podlegać

Bezpieczeństwo publiczne

ZADANIA POWIATÓW

? mają za zadanie organizować działania w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego na administrowanym terenie, a także koordynować współdziałanie podległych im gmin.

? Do zadań wykonywanych przez powiat należą również zadania powiatowych służb, inspekcji i straży, które mimo że znajdują się w pionie administracji rządowej, są realizowane pod zwierzchnictwem starosty. W celu realizacji zadań starosty w zakresie zwierzchnictwa nad powiatowymi służbami, inspekcjami i strażami oraz zadań w zakresie porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli tworzone są komisje bezpieczeństwa i porządku.

Bezpieczeństwo publiczne

? Ich działalność umożliwia tworzenie systemu bezpieczeństwa na poziomie lokalnym oraz ułatwia współpracę podmiotów w tym zakresie.

Do zadań komisji należą:

? ocena zagrożeń porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli na terenie powiatu;

? opiniowanie pracy policji i innych powiatowych służb, inspekcji i straży, a także jednostek organizacyjnych wykonujących na terenie powiatu zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli;

Bezpieczeństwo publiczne

? przygotowywanie projektu powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli;

? opiniowanie projektów innych programów współdziałania policji i innych powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych wykonujących na terenie powiatu zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli;

? opiniowanie projektu budżetu powiatu w zakresie porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli;

Bezpieczeństwo publiczne

? opiniowanie projektów aktów prawa miejscowego i innych dokumentów w sprawach związanych z wykonywaniem zadań w zakresie porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli;

? opiniowanie, zleconych przez starostę, innych niż wymienione zagadnień dotyczących porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli.

Te zadania komisji to zadania opiniodawcze i oceniające.

W pracach komisji może brać udział prokurator okręgowy oraz inni powołani przez starostę przedstawiciele powiatowych służb, inspekcji i straży oraz pracownicy innych organów administracji publicznej wykonujący zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa

Bezpieczeństwo publiczne

? Ustawodawca przewidział tylko jedno zadanie, które ma inny charakter.

? Jest nim przygotowanie projektu powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz ochrony bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego. Przy jego przygotowaniu oraz wykonywaniu innych zadań komisja może współpracować z samorządami gmin z terenu powiatu, a także ze stowarzyszeniami, z fundacjami, kościołami i związkami wyznaniowymi oraz innymi organizacjami i instytucjami.

Bezpieczeństwo publiczne

? Ważnym uprawnieniem jest możliwość nadania staroście - przewodniczącemu komisji bezpieczeństwa i porządku, który w celu wykonania zadań może żądać od policji oraz powiatowych służb, inspekcji i straży, a także powiatowych i gminnych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, dokumentów i informacji o ich pracy, z wyjątkiem akt personalnych pracowników i funkcjonariuszy, materiałów operacyjno-rozpoznawczych lub dochodzeniowo-śledczych oraz akt w indywidualnych sprawach administracyjnych.

Bezpieczeństwo publiczne

Zarządzanie kryzysowe

Zgodnie z art. 2 ustawy z 26 kwietnia 2007 r. zarządzanie kryzysowe to działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej. Krajowy System Zarządzania Kryzysowego budowany jest w trzech poziomach: centralnym, wojewódzkim i lokalnym (gmina, powiat).

Bezpieczeństwo publiczne

Najszerszy zakres zadań związanych z ochroną ludności jest realizowany na terenie gminy.

Organem właściwym w sprawach zarządzania w tej jednostce samorządowej jest wójt (burmistrz, prezydent miasta).

Do jego zadań w szczególności należą:

? kierowanie działaniami związanymi z monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagrożeń na terenie gminy;

? realizacja zadań z zakresu planowania cywilnego, w tym wykonywanie zaleceń do gminnego planu reagowania kryzysowego oraz opracowywanie i przedkładanie staroście do zatwierdzenia gminnego planu reagowania kryzysowego,

Bezpieczeństwo publiczne

? zarządzanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń, ćwiczeń i treningów z zakresu reagowania na potencjalne zagrożenia;

? wykonywanie przedsięwzięć wynikających z planu operacyjnego funkcjonowania gmin i gmin o statusie miasta;

? przeciwdziałanie skutkom zdarzeń o charakterze terrorystycznym;

? realizacja zadań z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej.

Bezpieczeństwo publiczne

? Infrastruktura krytyczna - pojęcie funkcjonuje od kilkudziesięciu lat ale zagadnienie to jest obecne odkąd mówimy o jakiejkolwiek cywilizacji czyli już czasy starożytności

? Np. w starożytnym Egipcie spichlerze, urządzenia irygacyjne nad Nilem, dla Fenicjan były to porty i instalacje portowe

? Sprawność infrastruktury krytycznej jest uzależniona od jakości transportu, służb medycznych, dostaw energii, zaopatrywania w podstawowe produkty żywnościowe, wodę

? Rozwój infrastruktury krytycznej uwarunkowana jest rozwojem nowoczesnych technologii

Bezpieczeństwo publiczne

? Np. brak dostawy energii dla dużej aglomeracji miejskiej przez kilka godzin -anarchizacja zachowań społecznych

13 lipca 1977 w Nowym Jorku, kiedy piorun uderzył w jedną z podstacji energetycznych przy rzece Hudson. Wyzwoliło to łańcuch wydarzeń, które w efekcie poskutkowały wyłączeniem prądu w całej metropolii - w niektórych częściach miasta nawet na ponad 24 godziny. Nowy Jork był wtedy na krawędzi bankructwa z powodu finansowego kryzysu. Gdy zgasły światła, w mieście rozpoczęła się fala rozruchów i kradzieży - to jedna z najbardziej niechlubnych kart w historii miasta.

Bezpieczeństwo publiczne

? Podczas wielkiego zaćmienia Nowego Jorku aż 1616 sklepów zostało okradzionych lub zniszczonych. Wybuchło ponad tysiąc pożarów. Aresztowano 3776 osób - to największe masowe aresztowanie w historii Nowego Jorku. Aż zabrakło cel do zamykania ludzi... Straty wyceniono na ok. 300 milionów USD.

Bezpieczeństwo publiczne

? Zakłócenia w funkcjonowaniu infrastruktury krytycznej mogą utrudnić albo wręcz uniemożliwić państwu wykonywanie jego podstawowych funkcji, zadań

? Przykładem jest sytuacja w Iraku po 2003 roku, gdzie w wyniku działań zbrojnych doszło do zniszczenia infrastruktury krytycznej np. brak dostawy prądu i wody nawet przez kilka lat, miało to wpływ na zachowania społeczne i stopień bezpieczeństwa w tych miastach

Bezpieczeństwo publiczne

? Należy pamiętać, że infrastruktura krytyczna musi być chroniona, terroryści bardzo często niszczą tego typu urządzenia wiedząc, ze to doprowadzi do zachwiania sprawności pewnych służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo ludzi

? Czyli nie tylko ustawa o zarządzaniu kryzysowym jest tu istotna to również inna akty prawne, które wskazują na sposoby ochrony tej infrastruktury

? Kto decyduje , która infrastruktura jest IK - Rządowe Centrum Bezpieczeństwa we współpracy z ministrami i organami centralnymi odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo państwa

Bezpieczeństwo publiczne

? Te inne przepisy to z zakresu telekomunikacji, wytwarzanie i obrót paliwami, wytwarzanie i obrót energia elektryczną, ochrona osób i mienia

Bezpieczeństwo publiczne

? Organem pomocniczym wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w zapewnieniu wykonywania zadań zarządzania kryzysowego jest gminny zespół zarządzania kryzysowego. Zgodnie z przyjętymi rozwiązaniami prawnymi wójt (burmistrz, prezydent miasta) zapewnia na obszarze gminy (miasta) realizację następujących zadań:

? pełnienie całodobowego dyżuru w celu zapewnienia przepływu informacji na potrzeby zarządzania kryzysowego,

? współdziałanie z centrami zarządzania kryzysowego organów administracji publicznej,

Bezpieczeństwo publiczne

? nadzór nad funkcjonowaniem systemu wykrywania i alarmowania oraz systemu wczesnego ostrzegania,

? współpracę z podmiotami realizującymi monitoring środowiska,

? współdziałanie z podmiotami prowadzącymi akcje ratownicze, poszukiwawcze i humanitarne.

Bezpieczeństwo publiczne

? Przykładem doskonałego zarządzania kryzysowego jest system funkcjonujący w Japonii,

? Tamtejsze prawo budowlane należy do najbardziej restrykcyjnych na świecie. Państwo prowadzi stałe szkolenia ludności, które przygotowują na najsilniejsze wstrząsy. Każdy mieszkaniec jest zobowiązany do zabezpieczenia wymaganej przez prawo ilości wody i żywności na wypadek kataklizmu.

? 1 września każdego roku wszyscy Japończycy trenują scenariusz ćwiczeń, w którym powtarzane są procedury na wypadek wstrząsów. Jednym z elementów szkolenia jest komora symulująca wstrząsy o sile ponad 7 stopni w skali Richtera.

Bezpieczeństwo publiczne

? Gmina w sferze ochrony porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej działa w formach ustalonych przez ustawę, takich jak:

? możliwość rozstrzygania spraw z zakresu porządku publicznego w drodze referendum gminnego

? ustalanie przez radę gminy kierunków działania wójta służących utrzymaniu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej

Bezpieczeństwo publiczne

? opracowanie przez wójta planu operacyjnego ochrony przed powodzią oraz ogłaszanie i odwoływanie pogotowia i alarmu przeciwpowodziowego

? zarządzanie przez wójta, burmistrza i prezydenta miasta ewakuacji z obszarów bezpośrednio zagrożonych, jeżeli w inny sposób nie można usunąć bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia ludzi lub dla mienia,

Bezpieczeństwo publiczne

? wydawanie indywidualnych decyzji administracyjnych przez organ wykonawczy gminy, co może dotyczyć również spraw mających na celu utrzymanie lub ochronę porządku publicznego

? uchwalanie przez radę przepisów prawnych mających znaczenie dla wprowadzania i utrzymania stanu porządku publicznego,

? powołanie związku komunalnego, zawarcie porozumienia międzygminnego lub stowarzyszenia gmin, jeżeli przez to sprawy porządku publicznego lub ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej miałyby być lepiej prowadzone lub zabezpieczane

Bezpieczeństwo publiczne

Do zadań straży gminnych:

? ochroną spokoju i porządku w miejscach publicznych,

? czuwaniem nad porządkiem i kontrolą ruchu drogowego w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym,

? współdziałaniem z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli, pomocą w usuwaniu awarii technicznych i skutków klęsk żywiołowych oraz innych miejscowych zagrożeń,

? zabezpieczaniem miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarzenia albo miejsc zagrożonych podobnym zdarzeniem przed dostępem osób postronnych lub zniszczeniem śladów i dowodów do momentu przybycia właściwych służb, a także ustaleniem - w miarę możliwości - świadków zdarzenia,

Bezpieczeństwo publiczne

? ochroną obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej,

? współdziałaniem z organizatorami i innymi służbami w ochronie porządku podczas zgromadzeń i imprez publicznych,

? doprowadzaniem osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania, jeżeli swoim zachowaniem dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich zdrowiu lub życiu albo zagrażają życiu i zdrowiu innych osób,

? informowaniem społeczności lokalnej o stanie i rodzajach zagrożeń [Slajdy 478 -511 -Gazeta Prawna 17.12.2010 Gmina musi zapewnić bezpieczeństwo i porządek publiczny]

Administracja spraw zagranicznych

Zadania i kompetencje Ministra Spraw Zagranicznych RP

1. Wynikające z rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 2009 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Spraw Zagranicznych:

? kierowanie działami administracji rządowej: sprawy zagraniczne oraz członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej;

? dysponowanie częścią 45 budżetu państwa.

Administracja spraw zagranicznych

2. Wynikające z ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej:

1) w dziale sprawy zagraniczne:

? utrzymywanie stosunków Rzeczypospolitej Polskiej z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi;

? reprezentowanie i ochrona interesów Rzeczypospolitej Polskiej za granicą,

Administracja spraw zagranicznych

? koordynowanie polityki zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej, w tym działalności organów administracji rządowej oraz podległych im jednostek przez:

a) coroczne opracowywanie, uzgadnianie i wnoszenie do rozpatrzenia przez Radę Ministrów dokumentu rządowego określającego kierunki i cele polskiej polityki zagranicznej oraz promocji interesów Rzeczypospolitej Polskiej na następny rok, a także opracowywanie i przedkładanie Radzie Ministrów wieloletnich strategii w zakresie spraw zagranicznych,

Administracja spraw zagranicznych

b) opiniowanie pod względem zgodności z tym dokumentem i przedkładanie Prezesowi Rady Ministrów opinii na temat rocznych i wieloletnich planów współpracy zagranicznej ministrów,

Koordynacja spraw zagranicznych - 1996 Komitet Integracji Europejskiej, 2010 - Komitet do Spraw Europejskich, może on podejmować samodzielnie rozstrzygnięcia w niektórych zagadnieniach lub brać udział w uzgadnianiu projektów dokumentów rządowych związanych z sprawami europejskimi

Administracja spraw zagranicznych

c) współuczestniczenie w istotnych dla interesów Rzeczypospolitej Polskiej relacjach międzynarodowych;

? reprezentowanie i ochrona interesów polskich obywateli oraz polskich osób prawnych za granicą, a także współpraca z Polakami zamieszkałymi za granicą, w tym wspieranie polskich instytucji kulturalnych i oświatowych za granicą;

Administracja spraw zagranicznych

? sprawy z zakresu międzynarodowej współpracy na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej;

? kształtowanie międzynarodowego wizerunku Rzeczypospolitej Polskiej;

? sprawy z zakresu dyplomacji publicznej i kulturalnej, a także wspierania działań promujących polską gospodarkę, kulturę, język, turystykę, technikę i naukę realizowanych w ramach innych działań;

? przedstawianie Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej informacji o zadaniach polskiej polityki zagranicznej;

? ustalanie organizacji i kierowanie działalnością placówek zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej oraz koordynowanie działań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa placówek.

Administracja spraw zagranicznych

2) w dziale członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej:

? w zakresie udziału organów administracji rządowej w pracach organów UE, a w szczególności opracowywanie strategii polityki RP w ramach UE oraz inicjowanie i opracowywanie dokumentów rządowych związanych z udziałem w pracach organów Unii Europejskiej lub opiniowanie ich pod względem zgodności z tą strategią;

? w zakresie działalności informacyjnej i edukacyjnej służącej rozpowszechnianiu wiedzy o integracji europejskiej i zasadach funkcjonowania UE oraz polityce Rady Ministrów w tej dziedzinie;

Administracja spraw zagranicznych

? w zakresie zgodności polskiego systemu prawa z prawem UE oraz ochroną interesów Rzeczypospolitej Polskiej w postępowaniach przed organami sądowymi Unii Europejskiej i Trybunałem Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), w szczególności:

a) koordynowanie procesu wdrażania prawa Unii Europejskiej do polskiego systemu prawa,

b) przedstawianie Radzie Ministrów opinii o zgodności z prawem UE rządowych projektów aktów prawa powszechnie obowiązującego oraz projektów umów międzynarodowych,

Administracja spraw zagranicznych

c) opiniowanie projektów ustaw co do ich zgodności z prawem Unii Europejskiej,

d) zapewnienie, z zastrzeżeniem przepisów odrębnych, reprezentacji RP w postępowaniach przed organami sądowymi UE i Trybunałem Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);

? przygotowanie organów administracji rządowej do wykonywania zadań wynikających z członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w UE;

? zatrudniania obywateli polskich w instytucjach i agendach UE.

Administracja spraw zagranicznych

? 3. Wynikające z ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów:

? uczestnictwo, na zasadach określonych w Konstytucji, w ustalaniu polityki państwa, ponosząc za treść i realizację działań Rządu odpowiedzialność w trybie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach;

? inicjowanie i opracowywanie polityki Rządu w zakresie swojej właściwości, a także przedkładanie inicjatyw, projektów założeń projektów ustaw i projektów aktów normatywnych na posiedzenia Rady Ministrów, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach;

? realizacja polityki Rady Ministrów; 

Administracja spraw zagranicznych

? reprezentowanie Rządu przed Sejmem RP na zasadach określonych w ustawie;

? udział w posiedzeniach Rady Ministrów;

? kierowanie, nadzór i kontrola działalności podporządkowanych organów, urzędów i jednostek [www.msz.gov.pl]

Regulacja spraw socjalnych

Zabezpieczenie społeczne

ogół społeczeństwa poprzez swoją organizację (państwo) obowiązany jest do zapewnienia bytu wszystkim, którzy nie mogą nie ze swojej winy, zapewnić go sobie przez własną pracę. Zabezpieczenie społeczne jest jednym z zadań państwa.

Elementy zabezpieczenia społecznego:

? Zaopatrzenie społeczne

? Ubezpieczenie społeczne

? Pomoc społeczna

Regulacja spraw socjalnych

? Zaopatrzenie społeczne - oparte na zasadzie zaspokajania niezbędnych potrzeb, obejmuje ono wszystkich obywateli kraju, bez względu na to czy są zatrudnieni czy nie. Administracją zaopatrzenia społecznego zajmuje się państwo, z pomocą władz lokalnych, które mają łatwiejszy dostęp do danych na temat pojedynczych jednostek potrzebujących. Środki pochodzą z budżetu państwa oraz samorządów terytorialnych. Wysokość świadczeń jest jasno określona w ustawach.

Regulacja spraw socjalnych

? Pomoc społeczna- stanowi środek uzupełniający w zakresie ubezpieczenia społecznego. Świadczenia z tego tytułu mają na celu umożliwienie osobom i ich rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać wykorzystując własne środki, możliwości. Cechuje się indywidualizacją w zakresie potrzeb i dostosowania świadczeń. Przyznanie następuje czasem po wywiadzie środowiskowym lub po spełnieniu określonych kryteriów.

Regulacja spraw socjalnych

? ubezpieczenie społeczne

Ten rodzaj ubezpieczenia polega na zasadzie wzajemności. To znaczy, że prawa zarówno osób ubezpieczonych, jak i ubezpieczających czy ubezpieczycieli, określane są przez nadrzędne prawa publiczne i nadzorowane przez państwo. Środki, które są odkładane na koncie, przez opłacanie składek. Ten rodzaj ubezpieczenia obejmuje jedynie osoby, które są aktywne zawodowo.

Regulacja spraw socjalnych

Prawa i wolności socjalne w Konstytucji to:

1) prawo do ochrony własności i prawo dziedziczenia;

2) swoboda działalności gospodarczej;

3) wolność wyboru zawodu i miejsca pracy, zakaz pracy przymusowej, obowiązek prowadzenia przez państwo polityki zmierzającej do pełnego, produktywnego zatrudnienia, zasada ochrony pracy przez państwo i jego nadzoru nad warunkami jej wykonywania, ustawowe określenie minimalnego wynagrodzenia;

4) ochrona warunków pracy oraz ustawowe określenie dni wolnych od pracy, płatnego urlopu, maksymalnych norm czasu pracy;

Regulacja spraw socjalnych

5) prawo do nauki: bezpłatne nauczanie w szkołach publicznych z możliwością ustawowego wprowadzenia opłat za naukę w publicznych szkołach wyższych, wolność nauczania i tworzenia szkół niepublicznych, autonomia wyższych uczelni;

6) prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy w zakresie i formach określonych przez ustawy;

7) prawo do opieki zdrowotnej świadczonej przez publiczną służbę zdrowia - na zasadach określonych ustawą; obowiązek władz publicznych zapewnienia opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom w podeszłym wieku i niepełnosprawnym;

Regulacja spraw socjalnych

8) obowiązek państwa zapewnienia prawnej ochrony rodziny i praw dziecka;

9) obowiązek państwa tworzenia warunków bezpieczeństwa ekologicznego i obowiązek ochrony środowiska przez władze publiczne;

10) obowiązek władz publicznych prowadzenia polityki sprzyjającej zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych obywateli;

Regulacja spraw socjalnych

? Zarówno TK jak i SN słabo ocenia pozycję konstytucyjną praw socjalnych, nie mieszczą w sobie konkretnych uprawnień dla jednostki. Nie rodzą więc żadnych roszczeń w stosunku do organów władzy publicznej ! związanych z podejmowaniem konkretnych działań służących realizacji danego prawa. Prawa socjalne zwykło się uważać za rodzaj postulatu skierowanego do władz publicznych.

? Różne model polityki socjalnej w Europie

? Państwo nadopiekuńcze jest również złym modelem, państwo, które zapewnia duży wachlarz świadczeń socjalnych musi mieć na to środki finansowe…skąd ?...podatki

Regulacja spraw socjalnych

? Przykład: USA lata 60te, seria programów socjalnych "Wielkie społeczeństwo,

Badania przeprowadzone w 30 lat po uruchomieniu tych programów pozwoliły ujawnić, że zaledwie 28 proc. środków wyasygnowanych przez państwo trafiło do adresatów, tzn. do ubogich, według przyjętych tam kryteriów. 72 proc. tych środków zostało przechwycone przez aparaty biurokratyczne, które tymi programami administrowały i cały czas się rozrastały

? Potwierdzona jest zależność, w państwie nadopiekuńczym aparat administracji rozrasta się ale nie idzie za tym poprawa najbiedniejszych

Regulacja spraw socjalnych

? Działania państwa nadopiekuńczego prowadzą do braku samodzielności ekonomicznej obywateli

? Społeczeństwa państw opiekuńczych starzeją się, kiedyś dzieci były „swoistą inwestycją”, dziś jakość starości nie jest uzależniona od ilości dzieci czy ich wychowania a raczej od płaconej składki ubezpieczenia

? Skandynawski model państwa opiekuńczego, Finlandia krajem gdzie najlepiej się żyje, obywatele są szczęśliwi - niestety tam tez kłopoty finansowe jak prawie we wszystkich krajach Europy

Regulacja spraw zdrowia

Konstytucja RP art. 6

1.Każdy ma prawo do ochrony zdrowia”.

2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.

3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.

4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.

5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.

Regulacja spraw zdrowia

? prawo do ochrony zdrowia, jako prawo podmiotowe, wynika z godności człowieka, a władza państwowa winna chronić przestrzegania tego prawa.

? Prawo to przysługuje „każdemu” czyli komu ? Rozumiemy to w jak najszerszym ujęciu ale czy odnosi się to również do dziecka poczętego NASCITURUS

Regulacja spraw zdrowia

? Prawa socjalne to prawa, których podstawowym zadaniem jest zabezpieczenie podstawowych potrzeb bytowych każdej jednostki ludzkiej, zagwarantowanie pewnego minimum egzystencji.

? Uznając prawo do ochrony zdrowia wyłącznie za prawo o charakterze socjalnym, należałoby ograniczyć zakres gwarancji wynikających z niego jedynie do zapewnienia dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej czy też ukształtowania odpowiednich dla zdrowia materialnych warunków życia wolnych od zagrożeń dla zdrowia.

Regulacja spraw zdrowia

? Jaki jest więc zakres obowiązków władzy w zakresie zapewnienia ochrony zdrowia?

? Nie wszystkie działania z zakresu ochrony zdrowia polegają na konieczności udzielania jakichś świadczeń o charakterze materialnym czy też usług. Część działań związanych z ochroną zdrowia to działania polegające na stwarzaniu odpowiednich warunków dla życia jednostki, tzn. takich warunków, które byłyby wolne od zagrożeń dla zdrowia.

? Działania nakierowane na ochronę zdrowia mogą także polegać np. na penalizacji zachowań wymierzonych przeciwko zdrowiu.

Regulacja spraw zdrowia

? W tym kontekście prawo do ochrony zdrowia traci jedynie socjalny charakter i powinno być postrzegane jako klasyczne prawo osobiste, czyli prawo rodzące po stronie jednostki roszczenie w stosunku do władz publicznych o zagwarantowanie możliwie najwyższego poziomu ochrony zdrowia we wszystkich aspektach.

? Zarówno ustawa o zawodzie lekarza, jak i ustawa o zakładach opieki zdrowotnej, nakazuje lekarzom, pielęgniarkom oraz zoz udzielenie pomocy/świadczenia zdrowotnego każdemu, kto tego potrzebuje (zagrożenie życia, uszczerbek zdrowia)

Regulacja spraw zdrowia

? Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 grudnia 2002 r. (sygn. akt I CKN 1386/00) uznał, że (..) prawo każdego człowieka do ochrony zdrowia i równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych jest jednym z fundamentalnych praw, zagwarantowanych w art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., a poprzednio w art. 70 ust. 1 Konstytucji z 1952 r

Regulacja spraw zdrowia

Ustawa z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia

Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, ustawa określa:

? zasady wykonywania działalności medycznej

? rodzaje podmiotów wykonujących działalność leczniczą

? zasady funkcjonowania podmiotów wykonujących działalność leczniczą

? normy czasu pracy pracowników służby zdrowia

Regulacja spraw zdrowia

? Dziś pojawia się pytanie w wielu krajach Czy państwo powinno gwarantować prawo do opieki zdrowotnej ?

? Czy to jest w ogóle prawo ?

nie ma takiego prawa, jak prawo do opieki zdrowotnej, a jeśli już nawet istnieje moralny obowiązek pomocy słabszym i znajdującym się w potrzebie, to jest to obowiązek ważny dla ludzi nie dla instytucji. Choremu powinni pomagać więc: w pierwszej kolejności jego rodzina, potem przyjaciele, w końcu zaś ludzie dobrej woli. Można też twierdzić, że zdrowie każdego obywatela jest wartością dla wspólnoty. Powinniśmy być ze sobą solidarni i pomagać jeden drugiemu, a pomoc tę organizować poprzez instytucje społeczne czy państwowe

Regulacja spraw zdrowia

? Właściwie obecnie mamy zaprzeczenie sformułowania konstytucyjnego, ze każdemu człowiekowi przysługuje prawo do opieki zdrowotnej bo jeśli ustawodawca określa w jaki sposób podzielić istniejące środki?

? Które ze świadczeń zdrowotnych mają być gwarantowane, a które trzeba opłacić z własnej kieszeni?

? Kogo traktować priorytetowo i jaki sposób ustalać priorytety? Czy powinno się leczyć przede wszystkim te choroby, które są najbardziej powszechne, czy te, które dotykają jakichś szczególnych grup: na przykład dzieci, kobiety w ciąży?

Regulacja spraw zdrowia

? Do kogo jest więc skierowany imperatyw zawarty w art. 68 Konstytucji do władz publicznych czy do nas obywateli ?

Administracyjno-prawna sytuacja osób fizycznych

Obywatelstwo,

Zmiana imion i nazwisk,

Akta stanu cywilnego,

Ewidencja ludności, paszporty, dowody osobiste,

Ordery, odznaczenia i odznaki.

Obywatelstwo

? Problematykę obywatelstwa ciężko przypisać konkretnym dziedzinom prawa, gdyż leży ona na pograniczu prawa międzynarodowego i administracyjnego

? Pierwszą polską regulacją prawną dotyczącą polskiego obywatelstwa była ustawa o obywatelstwie Państwa Polskiego z 20.01. 1920 r. Przepisy tej ustawy definiowały zakres osobowy obywateli odrodzonego Państwa Polskiego po 123 latach niewoli.

? Zagadnienia nabycia obywatelstwa polskiego i jego utraty reguluje ustawa z dnia 15 lutego 1962 roku o obywatelstwie polskim, wielokrotnie nowelizowana

Obywatelstwo

? W 2009 roku ówczesny Prezydent RP Lech Kaczyński zaskarżył do TK nową ustawę o obywatelstwie polskim, która rozszerzała możliwość uznawania cudzoziemców za obywateli polskich przez wojewodów

? Kaczyński argumentował, że w myśl konstytucji to prezydent nadaje obywatelstwo polskie, a dotychczasowe przepisy umożliwiają wojewodom uznanie cudzoziemca za obywatela polskiego tylko w 2 przypadkach - gdy cudzoziemiec jest bezpaństwowcem i mieszka legalnie w Polsce co najmniej 5 lat lub poślubił Polkę lub Polaka, a małżeństwo trwa co najmniej 3 lata.

Obywatelstwo

? Zaskarżona ustawa rozszerzała liczbę tych przypadków.

? Wojewoda mógłby uznać za obywatela polskiego cudzoziemca, który

-mieszka w Polsce od co najmniej 2 lat na podstawie zezwolenia;

-jeśli jest bezpaństwowcem, lub ma status uchodźcy;

-od co najmniej 3 lat jest w związku małżeńskim z Polką lub Polakiem,

-lub też zezwolenie na osiedlenie się uzyskał "w związku z polskim pochodzeniem".

Obywatelstwo

? Wojewoda mógłby także uznać za obywatela polskiego dziecko, którego jedno z rodziców ma obywatelstwo polskie, a także osoby przebywające w Polsce nieprzerwanie od co najmniej 3 lat na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, które mają tytuł prawny do zajmowanego lokalu i stabilne dochody oraz osoby, które przebywają w Polsce "nieprzerwanie i legalnie" od co najmniej 10 lat.

Obywatelstwo

? TK stwierdził, ze nadanie obywatelstwa przez prezydenta i wojewodę to dwie różne procedury, decyzja prezydenta jest uznaniowa

? Rozstrzygnięcie prezydenta ma charakter uznaniowy, bowiem ustawa nie uzależnia nadania obywatelstwa od spełnienia jakichkolwiek przesłanek, ani nie przewiduje możliwości odwołania się od decyzji podjętej przez prezydenta.

Obywatelstwo

? Według TK uznanie za obywatela polskiego jest natomiast dokonywane w drodze decyzji administracyjnej, podejmowanej przez wojewodę na wniosek cudzoziemca, w przypadkach wskazanych w ustawie.

? "Decyzja ta nie ma charakteru uznaniowego, lecz związany, gdyż wojewoda jest obowiązany ją podjąć, jeżeli cudzoziemiec spełnia wymienione w powołanej ustawie warunki, potwierdzające jego faktyczne związki z Polską"

Obywatelstwo

? Odmowa może nastąpić tylko, gdy nabycie obywatelstwa powodowałoby zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, co stanowi jedyne kryterium ocenne przewidziane przy uznaniu za obywatela.

? Ustawa wprowadza też możliwość przywrócenia obywatelstwa polskiego

? Nowa ustawa lada moment trafi do podpisanie przez prezydenta Komorowskiego

Obywatelstwo

? SPOSOBY NABYCIA OBYWATELSTWA POLSKIEGO: 

Urodzenie z rodziców, z których co najmniej jedno posiada obywatelstwo polskie - Zasada krwi/ Ius Sanguinis

Dziecko nabywa obywatelstwo polskie przez urodzenie z rodziców, z których co najmniej jedno posiada obywatelstwo polskie, bez względu na miejsce urodzenia dziecka w Polsce czy za granicą. (Art. 4 pkt 1 i 2 ustawy o obywatelstwie polskim).

Obywatelstwo

? Zagadnienie obywatelstwa dzieci urodzonych z rodziców o różnym obywatelstwie tj. polskim i obcym, zostało uregulowane w ten sposób, że dziecko takich rodziców nabywa przez urodzenie obywatelstwo polskie, bez względu na miejsce urodzenia w Polsce czy za granicą.

? Jednakże rodzice w oświadczeniu złożonym zgodnie przed właściwym organem (konsul dla osób zamieszkałych za granicą lub starosta - dla osób zamieszkałych w Polsce) w ciągu 3 m od dnia urodzenia się dziecka, mogą wybrać dla niego obywatelstwo państwa obcego, którego obywatelem jest jedno z rodziców, jeżeli według prawa tego państwa dziecko nabywa jego obywatelstwo.

Obywatelstwo

? Urodzenie lub znalezienie dziecka na terytorium Polski - Zasada ziemi/ Ius Soli

Zasada ta ma zastosowanie, gdy dziecko urodzi się lub zostanie znalezione na terytorium RP, a oboje rodzice są nieznani lub obywatelstwo ich jest nieokreślone, bądź nie mają żadnego obywatelstwa (Art. 5 ustawy o obywatelstwie polskim). Dziecko takie z mocy prawa nabywa obywatelstwo polskie.

Innym sposobem nabycia obywatelstwa jest jego uzyskanie na podstawie decyzji właściwego organu władzy, tj. w drodze nadania obywatelstwa polskiego przez Prezydenta RP. (Art. 8) lub w drodze uznania za obywatela polskiego przez wojewodę. (Art. 9).

Obywatelstwo

? Nadanie przez Prezydenta RP

cudzoziemcowi można na jego wniosek nadać obywatelstwo polskie, jeżeli zamieszkuje w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego WE lub posiadając prawo stałego pobytu na terytorium RP co najmniej 5 lat.

Obywatelstwo

? W przypadkach szczególnie uzasadnionych, można nadać cudzoziemcowi na jego wniosek obywatelstwo polskie, chociażby nie odpowiadał on warunkom ustawowym. Każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie.

? Nadanie obywatelstwa polskiego obojgu rodzicom rozciąga się na dzieci pozostające pod ich władzą rodzicielską.

? W przypadku ukończenia przez dziecko 16 roku życia, następuje to jedynie za jego zgodą.

Obywatelstwo

? O nadaniu obywatelstwa polskiego orzeka Prezydent RP.

? Podanie o nadanie obywatelstwa polskiego osoby zamieszkałe w Polsce wnoszą za pośrednictwem wojewody właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej, a zamieszkałe za granicą - za pośrednictwem właściwego konsula.

Obywatelstwo

Cudzoziemiec ubiegający się o nadanie obywatelstwa polskiego składa następujące dokumenty:

? własnoręcznie, w języku polskim, wypełniony wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego.

? poświadczoną urzędowo kopię ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość i obywatelstwo wnioskodawcy,

? poświadczoną urzędowo kopię karty pobytu, jeżeli została mu wydana (pobyt co najmniej 5 letni)

? odpis aktu urodzenia,

? odpis aktu małżeństwa lub inny dokument określający stan cywilny,

? własnoręcznie, w języku polskim, napisany i podpisany życiorys,

Obywatelstwo

? oświadczenie o ubieganiu się o nadanie obywatelstwa polskiego w przeszłości,

? oświadczenie o znajomości przepisów dotyczących aktualnie posiadanego obywatelstwa,

? dokument stwierdzający brak obywatelstwa polskiego lub zwolnienie bądź zrzeczenie się obywatelstwa polskiego w przypadku, gdy wnioskodawca lub jego wstępni to obywatelstwo posiadali, albo ich poświadczone kopie,

? aktualną fotografię formatu paszportowego.

Obywatelstwo

? Dokumenty wydane w języku obcym należy złożyć wraz z jego tłumaczeniem na język polski, sporządzonym przez tłumacza przysięgłego lub przez konsula RP.

? Odpisy: aktu urodzenia oraz małżeństwa, lub inny dokument określający stan cywilny, zainteresowana osoba powinna złożyć w oryginałach.

? Natomiast cudzoziemcy zamieszkali w Polsce na podstawie właściwego zezwolenia przedkładają odpisy aktów stanu cywilnego wydane przez polski urząd stanu cywilnego.

Obywatelstwo

? Uznanie bezpaństwowca za obywatela polskiego

w drodze uznania za obywatela polskiego może być uznana za obywatela polskiego osoba o nieokreślonym obywatelstwie lub nie mająca żadnego obywatelstwa (bezpaństwowiec), jeżeli zamieszkuje w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE na terytorium RP co najmniej 5 lat. Uznanie następuje na wniosek osoby zainteresowanej i rozciąga się na dzieci uznanego, jeżeli zamieszkują one w Polsce, a jeżeli dziecko ukończyło 16 lat następuje to jedynie za jego zgodą. O uznaniu orzeka wojewoda właściwy ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy. Organem II instancji jest Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Obywatelstwo

? Uproszczony sposób nabycia obywatelstwa polskiego przez cudzoziemca, pozostającego w związku małżeńskim z obywatelem polskim

cudzoziemiec, zarówno mężczyzna jak i kobieta, który pozostaje co najmniej 3 lata w związku małżeńskim zawartym z osobą posiadającą obywatelstwo polskie i zamieszkuje w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE lub posiadając prawo stałego pobytu, może złożyć oświadczenie o woli nabycie obywatelstwa polskiego przed właściwym miejscowo wojewodą. Przyjęcie złożonego przez cudzoziemca oświadczenia następuje w drodze decyzji wojewody (od 01.07.2001r. ) i powoduje nabycie obywatelstwa polskiego.

Obywatelstwo

? Obydwa te warunki muszą być spełnione łącznie, tzn. cudzoziemiec musi posiadać wymagane zezwolenie i pozostawać co najmniej 3 lata w związku małżeńskim zawartym z obywatelem polskim.

? Oświadczenie może być złożone przez uprawnionego cudzoziemca tylko w ciągu 6 miesięcy od dnia uzyskania zezwolenia na osiedlenie się lub 3 lat i 6 miesięcy od dnia zawarcia związku małżeńskiego z obywatelem polskim.

? Organem właściwym w tych sprawach jest wojewoda. Organem II instancji jest Minister Spraw Wewnętrznych.

Obywatelstwo

? Odzyskanie obywatelstwa polskiego utraconego w dzieciństwie

Do tego sposobu uzyskania obywatelstwa polskiego zaliczyć należy nabycie obywatelstwa polskiego na podstawie Art. 6 ust. 3 ustawy o obywatelstwie polskim, który stanowi, że obywatelstwo polskie nabywa dziecko, które utraciło obywatelstwo polskie na skutek oświadczenia woli rodziców o mieszanym obywatelstwie polskim i obcym o wyborze dla dziecka obywatelstwa obcego, złożonego w ciągu 3 miesięcy od urodzenia się dziecka.

Obywatelstwo

? Dziecko takie po ukończeniu 16 lat, a przed upływem 6 miesięcy od ukończenia 18 roku życia, może złożyć przed wojewodą lub konsulem (w zależności od miejsca zamieszkania) oświadczenie o woli nabycia obywatelstwa polskiego.

? Wydanie przez właściwy organ, którym jest wojewoda lub konsul (o właściwości decyduje miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej) decyzji pozytywnej skutkuje nabyciem obywatelstwa polskiego.

Obywatelstwo

? Odzyskanie obywatelstwa polskiego utraconego na skutek małżeństwa z cudzoziemcem - reintegracja

W trybie reintegracji, tj. na podstawie przepisu Art. 11 ustawy o obywatelstwie polskim osoba, która utraciła obywatelstwo polskie przez nabycie obywatelstwa obcego wskutek zawarcia małżeństwa z cudzoziemcem lub w związku z zawarciem takiego małżeństwa, odzyskuje obywatelstwo polskie, jeżeli po ustaniu tego małżeństwa lub jego unieważnieniu złoży oświadczenie o odzyskanie obywatelstwa przed wojewodą lub konsulem (o właściwości decyduje miejsce zamieszkania składającego oświadczenie o woli nabycia obywatelstwa polskiego) i organ ten wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia.

Obywatelstwo

? Taki sposób nabycia obywatelstwa może być uzależnione przez właściwy organ od przedłożenia dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa obcego.

Obywatelstwo

UTRATA OBYWATELSTWA POLSKIEGO

? Zagadnienie utraty obywatelstwa polskiego reguluje art. 34 ust. 2 Konstytucji RP oraz ustawa o obywatelstwie polskim. Konstytucja stanowi, że "obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba, że sam się go zrzeknie".

? Zgodnie z Art. 13 ustawy o obywatelstwie polskim obywatel polski traci obywatelstwo polskie na swój wniosek po uzyskaniu zgody Prezydenta RP na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego.

Obywatelstwo

? Zgoda na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego udzielona rodzicom rozciąga się na dzieci pozostające pod ich władzą rodzicielską.

? W przypadku ukończenia przez dziecko 16 lat następuje to jedynie za jego zgodą.

? Wniosek o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego osoby zamieszkałe w Polsce wnoszą do Prezydenta za pośrednictwem wojewody, a osoby zamieszkałe za granicą - za pośrednictwem konsula.

Szczegółowy tryb postępowania w sprawach o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego oraz wzory zaświadczeń i wniosków określa rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 14 marca 2000 r

Obywatelstwo

Obywatel polski ubiegający się o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego obowiązany jest złożyć:

? wypełniony wniosek o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego.

? oświadczenie o zrzeczeniu się obywatelstwa polskiego,

? dokument stwierdzający posiadanie obywatelstwa innego państwa lub przyrzeczenie jego nadania, wydany przez właściwy organ państwa, którego jest obywatelem lub o którego obywatelstwo występuje,

? oświadczenie, że nie toczy się przeciwko niemu postępowanie sądowe,

Obywatelstwo

? poświadczoną urzędowo kopię ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość i obywatelstwo wnioskodawcy,

? własnoręcznie napisany i podpisany życiorys,

? odpis aktu urodzenia wydany przez polski urząd stanu cywilnego,

? odpis aktu małżeństwa wydany przez polski urząd stanu cywilnego lub inny dokument określający stan cywilny,

? aktualną fotografię formatu paszportowego.

Obywatelstwo

Repatriacja

? Repatriacja czyli powrót do Ojczyzny osób pochodzenia polskiego jest jednym ze sposobów nabycia polskiego obywatelstwa. Prawo to przysługuje wyłącznie osobom, które nie posiadają polskiego obywatelstwa, a pragną przesiedlić się na stałe do Rzeczypospolitej Polskiej.

Rząd RP traktuje prowadzenie akcji repatriacyjnej jako spełnienie moralnego obowiązku wynagrodzenia historycznych krzywd rodakom pochodzącym głównie z terenów azjatyckiej części byłego ZSRR. Ustawa o repatriacji ma umożliwić powrót do kraju tym osobom, bądź ich przodkom, które na skutek deportacji, zesłań i innych prześladowań narodowościowych i politycznych nie mogły się w Polsce nigdy osiedlić.

? Reaktywacja sądownictwa administracyjnego lata 70/80 XX w.

? 2004 rok przebudowa systemu sądownictwa administracyjnego

? Pozycja ustrojowa sądów administracyjnych wyznaczona w art. 175 i 184 Konstytucji RP, sądy administracyjne, na czele z NSA, sprawują wymiar sprawiedliwości w RP, obok Sądu Najwyższego, sądów powszechnych i sądów wojskowych, poprzez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej.

Sądownictwo administracyjne

? Szczegółowe zadania i organizacja sądownictwa administracyjnego zostały określone w przepisach ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych.

? Wprowadzono nimi, począwszy od dnia 1 stycznia 2004 r., dwa szczeble sądownictwa administracyjnego: sądy administracyjne I instancji, którymi są wojewódzkie sądy administracyjne oraz sąd II instancji, którym jest Naczelny Sąd Administracyjny.

? W ten sposób zrealizowana została na gruncie sądownictwa administracyjnego zasada dwuinstancyjności, wynikająca z art. 176 ust. 1 Konstytucji RP.  

Sądownictwo administracyjne

? USTAWA z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych

? Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej.

? Jest to kontrola pod względem zgodności z prawem

? Sądami administracyjnymi są Naczelny Sąd Administracyjny oraz wojewódzkie sądy administracyjne.

Sądownictwo administracyjne

? Sprawy należące do właściwości sądów administracyjnych rozpoznają, w pierwszej instancji, wojewódzkie sądy administracyjne.

? NSA sprawuje nadzór nad działalnością wojewódzkich sądów administracyjnych w zakresie orzekania w trybie określonym ustawami, a w szczególności rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń tych sądów i podejmuje uchwały wyjaśniające zagadnienia prawne oraz rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy innych ustaw.

Sądownictwo administracyjne

? Sędziowie sądów administracyjnych w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

? Sędziów sądów administracyjnych do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim powołuje Prezydent RP, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

? Sądem dyscyplinarnym w sprawach dyscyplinarnych sędziów sądów administracyjnych jest NSA.

? Rzecznikiem dyscyplinarnym w tych sprawach jest Rzecznik Dyscyplinarny Naczelnego Sądu Administracyjnego.

? Prezes NSA ustala zasady biurowości w sądach administracyjnych.

Sądownictwo administracyjne

? Zwierzchni nadzór nad działalnością administracyjną sądów administracyjnych sprawuje Prezes NSA.

? Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego może delegować, na czas określony, sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego, za jego zgodą, do pełnienia obowiązków sędziego w Naczelnym Sądzie Administracyjnym

? Minister Sprawiedliwości, na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, może delegować, na czas określony, sędziego sądu apelacyjnego lub sędziego sądu okręgowego, za jego zgodą, do pełnienia obowiązków sędziego w sądzie administracyjnym.

Sądownictwo administracyjne

? Prezes NSA informuje Prezydenta RP i Krajową Radę Sądownictwa o działalności sądów administracyjnych.

? Prezes NSA informuje Prezesa Rady Ministrów o problemach funkcjonowania administracji publicznej wynikających ze spraw rozpatrywanych przez sądy administracyjne.

Sądownictwo administracyjne

Wojewódzkie sądy administracyjne

Wojewódzki sąd administracyjny tworzy się dla jednego województwa lub dla większej liczby województw.

? Prezydent RP, na wniosek Prezesa NSA, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi wojewódzkie sądy administracyjne oraz ustala ich siedziby i obszar właściwości, a także może tworzyć, poza siedzibą sądu, i znosić wydziały zamiejscowe tych sądów.

? Wojewódzki sąd administracyjny dzieli się na wydziały, które tworzy i znosi Prezes NSA.

? wydziały orzecznicze tworzone na podst kryteriów rzeczowo-problemowych określających przedmiot spraw sądowoadministracyjnych.

Liczba wydziałów orzeczniczych w wsa zależy od wpływu spraw określonego rodzaju oraz liczby sędziów.

Sądownictwo administracyjne

Organami wojewódzkiego sądu administracyjnego są:

? prezes sądu,

? zgromadzenie ogólne sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego (wybór sędziów, opiniowanie sprawozdania prezesa)

? kolegium wojewódzkiego sądu administracyjnego (podział czynności i określenie zasad podziału spraw pomiędzy sędziów)

Sądownictwo administracyjne

? Prezes wojewódzkiego sądu administracyjnego kieruje sądem i reprezentuje go na zewnątrz, pełni czynności administracji sądowej

? Prezes wojewódzkiego sądu administracyjnego w zakresie administracji sądowej jest organem podległym Prezesowi NSA.

? Prezesa i wiceprezesa sądu w wojewódzkim sądzie administracyjnym powołuje Prezes NSA spośród sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego lub NSA, po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego tego sądu i Kolegium NSA.

? Prezes i wiceprezes sądu w wojewódzkim sądzie administracyjnym są powoływani na okres 5 lat, najwyżej na dwie kolejne kadencje.

Sądownictwo administracyjne

? Jeżeli opinia nie zostanie wydana w terminie 2 miesięcy od przedstawienia kandydata właściwemu zgromadzeniu ogólnemu, Prezes NSA może powołać prezesa wojewódzkiego sądu administracyjnego bez opinii.

? W przypadku wydania przez zgromadzenie ogólne negatywnej opinii o kandydacie, Prezes NSA może go powołać po uzyskaniu pozytywnej opinii Kolegium NSA.

? Negatywna opinia Kolegium NSA jest dla Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego wiążąca.

Sądownictwo administracyjne

? Prezes NSA, prezes wojewódzkiego sądu administracyjnego oraz inne osoby powołane do kierowania i nadzoru nad działalnością administracyjną mają prawo wglądu w czynności właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego, mogą być obecni na rozprawie toczącej się z wyłączeniem jawności, mogą żądać wyjaśnień oraz usunięcia uchybień.

? Prezes NSA oraz prezes wojewódzkiego sądu administracyjnego mogą uchylać zarządzenia administracyjne niezgodne z prawem.

? W ramach czynności nadzoru nad działalnością administracyjną wojewódzkich sądów administracyjnych, Prezes NSA może zarządzić przeprowadzenie wizytacji sądu lub lustracji w sądzie.

Sądownictwo administracyjne

? W przypadku stwierdzenia uchybienia w zakresie sprawności postępowania sądowego, Prezes NSA oraz prezes wojewódzkiego sądu administracyjnego mogą zwrócić na nie uwagę i żądać usunięcia skutków uchybienia.

? Czynności te nie mogą wkraczać w dziedzinę, w której sędziowie są niezawiśli

Sądownictwo administracyjne

Naczelny Sąd Administracyjny

W skład NSA wchodzą: Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, wiceprezesi oraz sędziowie.

? Organami NSA są:

-Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego

-Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA i

-Kolegium NSA.

? Prezydent RP, na wniosek Zgromadzenia Ogólnego Sędziów NSA, ustala, w drodze rozporządzenia, liczbę stanowisk sędziowskich w Naczelnym Sądzie Administracyjnym, w tym liczbę wiceprezesów tego Sądu.

? Na czele NSA stoi Prezes NSA, który kieruje jego pracami i reprezentuje na zewnątrz.

Sądownictwo administracyjne

? Prezes NSA ma prawo wglądu w czynności NSA, może być obecny na rozprawie toczącej się z wyłączeniem jawności, może żądać wyjaśnień i usunięcia uchybień.

? W przypadku stwierdzenia uchybienia w zakresie sprawności postępowania sądowego, Prezes NSA może zwrócić na nie uwagę i żądać usunięcia skutków uchybienia.

? Prezes NSA może wystąpić o podjęcie przez NSA uchwały wyjaśniającej przepisy prawne, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych.

Sądownictwo administracyjne

? Wiceprezesi Naczelnego Sądu Administracyjnego są zastępcami Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego w zakresie określonym przez Prezesa.

? Prezes NSA może zlecić poszczególne czynności z zakresu administracji sądowej sędziom oraz upoważnić ich do załatwiania określonych spraw w jego imieniu.

Naczelny Sąd Administracyjny dzieli się na:

? Izbę Finansową,

? Izbę Gospodarczą i

? Izbę Ogólnoadministracyjną.

? W NSA działa Kancelaria Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Biuro Orzecznictwa.

Sądownictwo administracyjne

? Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego wydaje zbiór urzędowy orzeczeń sądów administracyjnych.

? Regulamin wewnętrznego urzędowania Naczelnego Sądu Administracyjnego uchwala Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego. Regulamin podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

Sądownictwo administracyjne

? Prezesa NSA powołuje Prezydent RP na 6 kadencję spośród dwóch kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA.

? Kandydatów na stanowisko Prezesa NSA wybiera Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA spośród sędziów NSA, którzy w głosowaniu tajnym uzyskali kolejno największą liczbę głosów.

? Wybór powinien być dokonany nie później niż 3 miesiące przed upływem kadencji urzędującego Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego.

? W przypadku opróżnienia stanowiska w trakcie kadencji, wyboru kandydatów dokonuje się w terminie 1 miesiąca

Sądownictwo administracyjne

? Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawy dyscyplinarne sędziów sądów administracyjnych

? Do orzekania w sprawach dyscyplinarnych uprawnieni są wszyscy sędziowie Naczelnego Sądu Administracyjnego z wyjątkiem Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego !, wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Rzecznika Dyscyplinarnego Naczelnego Sądu Administracyjnego i jego zastępcy.

---