Prawne uwarunkowania funkcjonowania funduszy strukturalnych

Dr D. Łobos-Kotowska

Egzamin- wykłady + ustawy + rozporządzenia unijne

27.09.2008 r.

Podstawy prawne polityki strukturalnej

• Traktat ustanawiający Wspólnoty Europejskie art. 158-162 (przepisy zakładają wzmocnienie poziomu spójności ekonomicznej i społecznej w ramach organizacji i służą osiągnięciu podstawowych celów działania WE). Podstawowe cele są określone w art. 2 traktatu:

- harmonijny, zrównoważony rozwój działalności gospodarczej,

- wysoki poziom zatrudnienia i ochrony socjalnej,

- równość szans,

- zrównoważony i bezinflacyjny rozwój gospodarczy,

- wysoki poziom konkurencyjności gospodarek,

- wysoki poziom jakości ochrony środowiska naturalnego,

- podnoszenie poziomu życia,

- gospodarcza i społeczna spójność i solidarność pomiędzy państwami członkowskimi

Celem jest wyrównanie poziomu społecznego, gospodarczego, ekonomicznego miedzy regionami i państwami UE.

• Rozporządzenie Rady nr 1083/2006 z 11.07.2006r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) , Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności (FS).

• Rozporządzenie Parlamentu i Rady nr 1080/2006 z 05.07.2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR)

• Rozporządzenie Parlamentu i Rady nr 1081/2006 z 05.07.2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS)

• Rozporządzenie Parlamentu i Rady nr 1084/2006 z 11.07.2006 r. ustanawiające Fundusz Spójności (FS)

• Rozporządzenie Parlamentu i Rady nr 1082/2006 z 05.07.2006 r. w sprawie Europejskiego Ugrupowania Współpracy Terytorialnej

Z instrumentami polityki strukturalnej powinny zostać skoordynowane instrumenty wspólnej polityki rolnej oraz wspólnej polityki na rzecz rybołówstwa.

• Rozporządzenie Rady nr 1698/2005 z 20.09.2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz rozwoju obszarów wiejskich.

• Rozporządzenie Rady nr 1198/2006 z 27.07.2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego

Przydatne strony internetowe:

www.funduszestrukturalne.gov.pl

www.minrol.gov.pl - rolnictwo i rybactwo

www.silesia-region.pl

Kierunki interwencji funduszy strukturalnych

Rozdział środków strukturalnych w oparciu o 3 podstawowe cele:

1. konwergencja - wspieranie rozwoju obszarów zacofanych ekonomiczno-społecznie. Wyznaczono je na podstawie produktu krajowego brutto, PKB na mieszkańca nie przekracza 75% średniego poziomu dotowanego w UE wg danych za 2002 r. (zaliczają się tutaj wszystkie regiony Polski, region odpowiada województwu). Wsparcie przejściowe - może być udzielane do końca 2013 r. Będzie udzielane państwom, które zostały poszkodowane przez obniżenie średniej przez efekt statystyczny (po rozszerzeniu). Wsparcie jest udzielane przez EFRR i EFS. Państwa w których koncentruje się cel konwergencji to również państwa w których dochód narodowy brutto (DNB) na mieszkańca jest niższy niż 90% średniej wspólnotowej. Państwa te mogą korzystać z pomocy w ramach funduszu spójności.

2. konkurencyjność regionalna i zatrudnienia - jest przyznawana dla obszarów dotkniętych zmianami w sferze przemysłu usług, rybołówstwa obszarów wiejskich wysoko zurbanizowanych, które są dotknięte regresem społeczno ekonomicznym. Pomoc obejmuje te obszary, które nie kwalifikują się do wsparcia w ramach celu I. Udział biorą EFRR i EFS.

3. europejska współpraca terytorialna- obejmuje regiony położone przy granicach lądowych i morskich, obszary współpracy transnarodowej i współpracy międzyregionalnej. Do finansowania kwalifikują się obszary wzdłuż wewnętrznych i niektórych zewnętrznych granic lądowych oraz położonych wzdłuż granic morskich. Środki są pozyskiwane tylko z EFRR.

Zasady polityki

• zasada subsydiarności (pomocniczości) - wspólnota podejmuje działania w dziedzinach, które nie należą do jej wyłącznej działalności tylko wtedy gdy cele zamierzonego działania nie mogą zostać zrealizowane w sposób wystarczający przez państwa członkowskie natomiast mogą być lepiej zrealizowane na szczeblu wspólnotowym.

• zasada koncentracji - polega na koncentracji środków finansowych pochodzących z funduszy europejskich na realizację ograniczonej liczby priorytetowych celów:

- środki z funduszy są przeznaczone na 3 konkretne cele,

- wyselekcjonowane regiony, które uzyskają wsparcie,

- koncentracja wsparcia w regionach opóźnionych w mniej zamożnych państwach.

• Zasada programowania wieloletniego - chodzi o wypracowanie wieloletnich programów rozwoju zgodnie z tzw. Partnerskim procesem decyzyjnym. Po zatwierdzeniu przez Komisję Europejską programy są wdrażane przez państwa członkowskie. Ramy czasowe - 7 lat. Obecnie 2007-2013.

• Na początku procesu programowania KE przygotowuje procedury programowania środków przez państwa członkowskie - strategiczne wytyczne wspólnoty. Mają one stanowić wytyczne dla państw członkowskich do przygotowania dokumentów programowych, zawierają najważniejsze priorytety polityki spójności. Na tej podstawie państwa członkowskie powinny przygotować w ciągu 5 miesięcy tzw. Narodowe strategiczne ramy odniesienia oraz projekty programów operacyjnych.

• Narodowe strategiczne ramy odniesienia - to średniookresowy dokument planistyczny uwzględniający wszystkie kierunki rozwoju państwa. Określa cele, priorytety i kierunki rozwoju Polski oraz system wdrażania funduszy strukturalnych w okresie programowania 2007-2013. Nadrzędnym celem tych narodowych strategicznych ram odniesienia jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, wzrost zatrudnienia oraz spójności gospodarczej i przestrzennej. Z celu głównego wynikają cele szczególne, które są realizowane za pomocą sektorowych programów operacyjnych, zarządzanych przez ministra rozwoju regionalnego i regionalnych programów operacyjnych zarządzanych przez samorządy poszczególnych województw.

Programy operacyjne:

- infrastruktura i środowisko,

- innowacyjna gospodarka,

- kapitał ludzki

- rozwój Polski wschodniej,

- pomoc techniczna,

- europejskiej współpracy terytorialnej

Programy regionalne - 16 regionalnych programów operacyjnych

• Akceptacja programów przez Komisję Europejską - nie później niż 4 miesiące od formalnego złożenia.

• Dla potrzeb krajowych sporządza się szczegółowy opis osi priorytetowych programu operacyjnego.

• Zasada partnerstwa - obowiązek uzgadniania w trakcie przechodzenie przez kolejne etapy procedury programowania, tymi partnerami są przedstawiciele władz publicznych, środowisk społecznych, gospodarczych, inwestorów, instytucji bankowych, organizacji zawodowych, wyższych uczelni. Państwo członkowskie ma pełną swobodę w doborze partnerów.

• Zasada dodatkowości - pomoc wspólnotowa ma być uzupełnieniem środków wydatkowanych przez państwo członkowskie. Państwa członkowskie powinny utrzymać swoje wydatki w dziedzinach interwencji funduszy strukturalnych co najmniej na takim poziomie jak w ostatnim okresie programowania.

28.09.2008 r.

Reforma polityki spójności

Pierwszy raz była zastosowana w planie 2007-2013. III Forum na temat spójności gospodarczej - maj 2004 r. - uczyniono pierwsze założenia do projektów rozporządzeń. Podstawowe założenia tej reformy:

1. o charakterze finansowym - utrzymanie dotychczasowego budżetu spójności, który stanowi 1/3 budżetu UE.

2. polega na koncentracji działań na 3 celach (konwergencja,…itd.)

3. ograniczenie liczby funduszy strukturalnych ( na dzień dzisiejszy EFRR i EFS), fundusz spójności nie jest funduszem strukturalnym w ścisłym tego słowa znaczeniu, natomiast został włączony do głównego nurtu programowania funduszów strukturalnych i objęty regulacją rozporządzenia 1083/2006. EFR na rzecz rozwoju obszarów wiejskich oraz EF na rzecz rybołówstwa zostały wyłączone poza politykę spójności zatem nie są to fundusze strukturalne, natomiast programy finansowane z tych funduszy powinny zostać skoordynowane z programami finansowymi z funduszy strukturalnych i funduszu spójności.

4. rezygnacja z inicjatyw wspólnotowych ( w planie 2000-2006 IQUAL, INTERREG, LIDER, URBAN) , dziś już nie ma inicjatyw wspólnotowych.

5. uproszczenie systemu wdrażania poprzez stworzenie nowych dokumentów programowych, rezygnacja z dokumentu - podstawy wsparcia wspólnoty, z uzupełniania programów, jednofunduszowe programowanie, zarządzanie i alokowanie środków na poziomie osi priorytetowych i elastyczne reguły kwalifikowalności kosztów. Programy operacyjne są finansowane z jednego funduszu z wyjątkiem wsparcia udzielanego w ramach celu I - konwergencja gdzie może ono być dwufunduszowe.

6. polega na zachowaniu podstawowych zasad.

Polskie akty prawne

Podstawy prawne prowadzenie polityki rozwoju państw.

• Ustawa z 12.05.2000 r. o zasadach wspierania rozwoju regionalnego - dotyczyła ona tylko koordynacji działań rozwojowych podejmowanych przez samorządy województw i rząd.

• Ustawa z 20.04.2004 r. o narodowym planie rozwoju - o znacznie szerszym zasięgu koordynacji ale jej obowiązywanie ograniczone zostało do perspektywy finansowej 2004-2006.

• Ustawa z 06.12.2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju - jest to pierwsza ustawa, która kompleksowo reguluje tą problematykę. Dotyczy wszystkich podmiotów i wszystkich źródeł finansowania polityki rozwoju. Rozdziały 3-5 dotyczące programów operacyjnych i wykonawczych nie mają zastosowania do programów finansowych z Europejskiego Funduszu Rolnego rozwoju obszarów wiejskich i Europejskiego Funduszu Rybołówstwa. Programy finansowane z tych funduszy są realizowane na podstawie odrębnych przepisów. Realizacja następuje w sposób odrębny. Programy realizowane z tych funduszy powinny być zgodne ze strategią rozwoju kraju, natomiast ich realizacja przebiega w sposób przewidziany w odrębnych przepisach. Jest ustawą kompetencyjną, określa podmioty prowadzące tą politykę, tryb współpracy pomiędzy nimi, zasady prowadzenia polityki strukturalnej i określenie podstawowych dokumentów programowych.

Definicja polityki rozwoju

Poprzez politykę rozwoju rozumie się zespól wzajemnie powiązanych działań podejmowanych w celu zapewnienia trwałego zrównoważonego rozwoju kraju oraz spójności społeczno-gospodarczej i terytorialnej w skali krajowej, regionalnej i lokalnej. W szczególności w zakresie: ochrony zdrowia, środowiska, rozwój kultury, miast, itd. Polityka rozwoju jest zdefiniowana przez wskazanie najważniejszych obszarów. Jest jedna polityka rozwoju na szczeblu państwa i regionu. Jest określana w strategiach rozwoju kraju, strategiach sektorowych, planach wykonawczych, a następnie konkretyzowana w programach operacyjnych krajowych i regionalnych.

Podmioty prowadzące politykę rozwoju w odniesieniu do obszaru:

- w skali kraju - RM

- w skali regionu - samorząd województwa

- w skali lokalnej - samorząd powiatu i gminy

SWW - KE

|

NSRO - kraj

|

PO - krajowe

|

RSO - region

Dokument podstawowy - Strategia Rozwoju Planu - to dokument planistyczny określający podstawy, uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju kraju w wymiarze społeczno-gospodarczym i terytorialnym. Obejmuje okres co najmniej 7 lat i podlega okresowej aktualizacji co najmniej raz na 4 lata. Dodatkowo taka aktualizacja może być przeprowadzona w każdym czasie o ile minister rozwoju regionalnego zostanie do tego zobowiązany przez RM.

1. diagnoza sytuacji społeczno-ekonomicznej,

2. prognoza trendów rozwojowych,

3. określenie celów strategicznych,

4. określenie kierunków rozwoju regionu,

5. podaje się wskaźniki realizacji,

6. ramy finansowe,

7. określenie źródeł finansowania

Tryb przygotowania strategii:

Projekt przygotowany jest przez Ministra Rozwoju Regionalnego wraz z właściwymi ministrami. Następnie Minister Rozwoju Regionalnego przedstawia projekt RM na co najmniej 12 m-cy przed upływem okresu obowiązywania przedmiotowego dokumentu. Strategia jest przyjmowana przez parlament w formie ustawy - Prezes RM przekazuje parlamentowi do 31 lipca każdego roku wykonanie projektu.

Na strategie rozwoju kraju składają się strategie rozwoju regionalnego. Jest to dokument planistyczny określający uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju w określonym zakresie (sektora)

Strategie sektorowe powinny być zgodne ze strategiami rozwoju kraju i nie mogą wykraczać poza okres obowiązywania SRK. Wyjątki mogą wynikać z umów międzynarodowych. Skład - zasadniczo jak w SRK. Tryb opracowania - projekt uzgadnia właściwy minister albo z własnej inicjatywy albo jako zobowiązanie nałożone przez RM i przedkłada go ministrowi RR do zaopiniowania pod względem zgodności z SRK. Minister RR przedstawia RM opinie w terminie 30 dni, a w przypadku negatywnej opinii RM podejmuje decyzję wg. zgodności dokumentu z SRK Jest przyjmowana w formie uchwały RM.

Programy operacyjne:

Do 2007 r. obowiązek rozdysponowania środków w oparciu o PO dot. tylko środków pochodzących z Unii. Ustawa krajowa przewiduje rozciągnięcie tego obowiązku na wszystkie środki przeznaczone na cele rozwojowe niezależnie od źródeł pochodzenia.

PO to programy wieloletnie w rozumieniu ustawy o finansach publicznych.

PO ustanawia się w celu realizacji SRK i SS (strategii sektorowej) w formie krajowych PO i regionalnych PO.

PO - to dokument przedłożony przez państwa członkowskie i przyjęty przez Komisję, określający strategie rozwoju wraz z zestawem priorytetów, które mają być osiągnięte za pomocą funduszu lub w przypadku celu „1” - dwóch funduszy.

W krajowej ustawie doprecyzowano, że PO obejmuje okres nie wykraczający poza okres obowiązywania SRK lub SS, a w przypadku gdy PO ujęty jest w planie wykonawczym, mieści się w okresie obowiązywania tego planu. Plan wykonawczy obejmuje skoordynowane tematycznie PO i obejmuje okres odpowiadający dostępności środków pochodzących ze źródeł zagranicznych.

PO określa w szczególności:

a) diagnozę sytuacji społeczno - gospodarczej (ocena wstępna przed realizacją)

b) cel główny i cele szczegółowe,

c) osie priorytetowe,

d) kierunki wydatkowania środków (w PO - to działania)

e) sposób monitorowania i ocena stopnia osiągnięcia celów,

f) plan finansowania - źródło finansowania, kwoty w podziale na priorytety i informacje o współfinansowaniu na poziomie programów i priorytetów.

Uzgadnianie krajowych PO:

1. projekt krajowego PO opracowuje właściwy minister jeżeli PO nie jest finansowany ze źródeł zagranicznych, a Minister RR - jeżeli PO jest finansowany ze środków zagranicznych,

2. program wraz opinią o zgodności ze SRK oraz planem wykonawczym zostaje przedstawiany RM

3. program krajowy przyjmuje RM w formie uchwały, a instytucja zarządzająca ogłasza w Monitorze Prawniczym komunikat o przyjęciu programu przez RM,

Regionalny PO:

1. przygotowuje Zarząd Województwa we współpracy z Ministrem RR

2. Zarząd Województwa przyjmuje program w drodze uchwały, a instytucja zarządzająca ogłasza w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym komunikat o jego przyjęciu,

3. RM na wniosek Ministra RR określa w drodze uchwały zakres i warunki dofinansowania RPO ze środków budżetu państwa lub źródeł zagranicznych.

Minister RR zawiera z Zarządem Województwa porozumienie o dofinansowaniu RPO środkami z budżetu państwa lub źródeł zagranicznych - tzw. kontrakt wojewódzki.

Kontrakt wojewódzki określa zasady współpracy pomiędzy adm. rząd. a sam. woj. przy realizacji RPO, ale dotyczyć może tylko tych programów, które będą finansowane środkami pozostającymi w dyspozycji adm. rząd.

Kontrakt wojewódzki określa minimalnie:

1. kwoty dofinansowania RPO z budżetu państwa lub z źródeł zagranicznych w podziale na priorytety,

2. warunki przekazywania środków,

3. warunki kontroli i monitoringu,

4. zakres i tryb sprawozdawczości z realizacji kontraktu,

5. warunki nadzoru nad prawidłowością rozdziału środków.

Kontrakt określa również kwotę dofinansowania części zadań realizowanych przez sam. woj. w ramach KPO oraz wkład własny j.s.t. w ramach realizacji RPO.

Zadania Ministra RR określone w kontrakcie woj. w szczególności w zakresie nadzoru, mają zostać przekazane Wojewodzie na zasadach określonych w odrębnym porozumieniu lub zarządzeniu Wojewody.

Za przygotowanie i realizację tych PO odpowiedzialność ponosi instytucja zarządzająca. Instytucją zarządzającą w przypadku:

- PO - jest Minister RR

- SPO - jest Zarząd Województwa

Inne zadania instytucji zarządzającej:

1. przygotować i czuwać nad realizacją,

2. przygotowanie szczegółowego opisu priorytetów, uszczegółowienie osi priorytetowych

3. przygotowanie kryteriów wyboru priorytetów

4. wybór projektów w oparciu o kryteria wyboru

5. zawieranie z beneficjentami projektów o dofinansowanie projektu,

6. określenie kryteriów kwalifikowalności wydatków objętych dofinansowaniem,

7. określenie poziomu dofinansowania projektu (od 30-80%)

8. określenie systemu realizacji projektów, w szczególności określenie projektów gdzie potrzebna jest opinia eksperta

9. zarządzanie środkami finansowymi,

10. dokonywanie płatności na rzecz beneficjenta

11. monitorowanie postępów programu

12. proponowanie zmian w PO

13. odzyskiwanie kwot nienależnie wypłaconych beneficjentom,

14. informacja i promocja o PO

Instytucja pośrednicząca - to tylko organ adm. publ. albo jednostka sektora fin. publ.

Instytucja zarządzająca może w drodze porozumienia powierzyć instytucji pośredniczącej część zadań związanych z realizacją PO. W szczególności może:

1. uszczegółowienie osi priorytetów,

2. przygotowanie kryteriów wyboru projektów,

3. wybór projektu,

4. zawieranie umów,

5. kontrola realizacji projektów,

6. dokonywanie płatności na rzecz beneficjenta,

7. odzyskiwanie kwot nienależnie wypłaconych,

8. informacja i promocja

Instytucja zarządzająca ponosi pełną odpowiedzialność za realizację powierzonych zadań. Instyt. zarządz. lub pośrednicz. może powierzyć realizację zadań technicznych związanych z obsługą beneficjentów innym podmiotom. Może się to stać albo na:

1. podstawie um. cyw. prawn., jeżeli jest to podmiot spoza sektora fin. publ., lub

2. w drodze porozumienia cywilnoprawnego jeżeli jest to podmiot reprezentujący SP lub j.s.t.

Systematyka projektów:

Ustawa obejmuje 3 rodzaje projektów:

1. projekty indywidualne - określone w PO, zgłoszone przez beneficjenta imiennie wskazanych w programie - program wtedy nie precyzuje samego projektu a jedynie określa zakres projektu. Lista projektów realizowanych w ramach krajowych PO jest ogłaszana przez Ministra RR w formie obwieszczenia w M.P., natomiast lista RPO ma formę uchwał Zarządu Województwa i jest ogłaszana Dz. Urz. Woj.

2. projekty systemowe - projekty polegające na dofinansowaniu realizacji przez poszczególne organy adm. publ. i inne jedn. sekt. fin. publ. Zadań publicznych określonych w odrębnych przepisach dot. tych organów, np. dofinansowanie zadań - ust. o finansowym wspieraniu inwestycji - beneficjenci są dokładnie określeni.

3. Projekty wyłaniania w drodze konkursu - projekty realizowane przez beneficjentów, którzy nie są z góry znani, w szczególności beneficjentów spoza sekt. fin. publ. (najczęstsze)

Konkurs publicznie ogłaszany - ogólna informacja o konkursie zamieszczana jest w dz. regionalnym lub ogólnopolskim, a szczegółowa na stronie internetowej instytucji ogłaszającej konkurs. Dokumentacja konkursowa jest przygotowywana przez instytucję przygotowującą konkurs. Do czasu zawarcia wszystkich umów o dofinansowanie z beneficjentem instytucja ogłaszająca konkurs nie może zmieniać na niekorzyść warunków realizacji projektu, ani nakładać na podmioty ubiegające się dodatkowych obowiązków i nie może dokonywać zmian w zasadach konkursu. Jedynie może rozszerzyć zakres podmiotów ubiegających się o dofinansowanie.

Postępowanie w sprawach przyznania środków - 2 etapy:

1. na zasadach postępowania adm. do którego nie stosuje się przepisów KPA, a przepisy ustawy krajowej, która przewiduje szczególny tryb. Na wniosek podmiotu wszczynane jest postępowanie, które kończy się przyznaniem lub odmową przyznania środków w drodze konkursu.

2. Po pozytywnym rozstrzygnięciu następuje zawarcie umowy cywilno-prawnej. Na tle realizacji tej umowy mogą powstawać spory.

Tryb zaskarżenia (szybka procedura) - podmiot który uzyskał informację o odmowie udzielenia pomocy może złożyć protest w terminie 14 dni. Jest on rozpatrywany przez instytucję wdrażającą, zarządzającą lub pośredniczącą. W przypadku negatywnego rozpatrzenia protestu wnioskodawca może w terminie 7 dni złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenia sprawy (w przypadku krajowych programów) do instytucji zarządzającej, (a w przypadku programów regionalnych) - do Ministra RR. Takie rozstrzygnięcie kończy procedurę wyboru projektu. Na rozpatrzenie protestu i ponowne rozpatrzenie sprawy ustawa przewiduje termin 1 m-ca. Nie jest przewidziana skarga na decyzję - brak kontroli sądowej.

Beneficjent - podmiot gospodarczy, podmiot lub przedsiębiorstwo publiczne lub prywatne odpowiedzialne za inicjowanie lub inicjujące i realizujące operacje. Są nimi przedsiębiorstwa publ. lub pryw. realizujące indywidualnie projekt i otrzymujące pomoc publiczną. W poprzednim stanie prawnym (rozp. 260/99) zdefiniowane było pojęcie beneficjenta bezpośredniego. Były to instytucje, firmy publ. lub pryw. odpowiedzialne za zlecenie działań W innych rozporządzeniach pojawiło się pojęcie odbiorcy ostatecznego albo końcowego - pomoc jest wypłacana indywidualnym odbiorcom, przez podmioty, które przyznają pomoc.

Monitorowanie i kontrola realizacji programów: Przepisy dot. tej kwestii znajdują się w rozp. 1083/2006 dla celu 1 i 2, natomiast dla celu 3 znajdują się w rozp. EFRR 1080/2006 r.

Dla każdego programu operacyjnego państwo członkowskie wyznacza 3 instytucje:

1. zarządzającą

2. certyfikującą

3. audytową

- są to instytucje obligatoryjne.

Ad.1 i 2 - państwo może zlecić wykonywanie części zadań instytucjom pośredniczącym przy zachowaniu przez inst. zarządzające i certyfikujące pełnej odpowiedzialności za zlecone działania.

Jedna z tych 3 instytucji może być wyznaczona do więcej niż jednego programu.

Instytucja certyfikująca to odpowiednik instytucji płatniczej w okresie 2000-2006 r. Odpowiada za certyfikacje płatności wobec KE. Są to instytucje działające w strukturze Ministerstwa RR i są niezależne funkcjonalnie od inst. zarządzających.

Do zadań instytucji należy w szczególności:

1. opracowanie o przedłożenie KE poświadczonych deklaracji wydatków i wniosków o płatności

2. poświadczenie, że 1) deklaracja wydatków jest dokładna, wynika z wiarygodnych systemów księgowych i jest oparta na zweryfikowanej dokumentacji. 2) zadeklarowane wydatki są zgodne z zasadami wspólnotowymi i krajowymi (oraz zostały poniesione w związku z operacjami wybranymi do finansowania)

3. utrzymywanie w formie elektronicznej zapisów księgowych dot. wydatków zadeklarowanych KE

4. prowadzenie ewidencji kwot podlegających procedurze odzyskiwania

Instytucja audytowa - to instytucja odpowiedzialna za zamknięcie pomocy (dawna nazwa)

W Polsce funkcję tą pełni Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej.

Zadania instytucji audytowej:

1. zapewnienie prowadzenia audytu w celu weryfikacji skuteczności zarządzania i kontroli programów operacyjnych,

2. Przedstawienie KE w terminie 9 miesięcy od zatwierdzenia programu operacyjnego strategii audytu oraz metodologii,

3. Sprawozdawczość od końca każdego roku aż do 2015 r. przedkładanie KE rocznego sprawozdania audytowego,

4. Wydaje co roku opinie na podstawie kontroli i audytu,

5. Przedkłada deklaracje częściowego zamknięcia, zawierającą ocenę zgodności z prawem i prawidłowości wydatków,

6. Przedłożenie do 31 marca 2017 r. deklaracji zamknięcia zawierającej ocenę zasadności wniosku o wypłatę salda końcowego.

Monitorowanie - służy zapewnieniu sprawnego zarządzania i realizacji narodowych strategicznych ram odniesienia i programów operacyjnych. Prowadzone jest na poziomie NSRO przez instytucję koordynującą i komitet koordynujący. Na poziomie programów operacyjnych - przez instytucję zarządzającą i komitet monitorujący pracujący pod przewodnictwem przedstawicieli instytucji zarządzającej. Komitet monitorujący PO może podjąć decyzję o powołaniu podkomitetów dla poszczególnych osi priorytetowych. Wówczas podkomitet działa pod przewodnictwem przedstawiciela instytucji pośredniczącej.

Trzeci poziom - regionalne programy operacyjne (RPO) - funkcje w zakresie monitorowania pełni instytucja zarządzająca i koordynująca program.

Ewaluacja - to ocena funkcjonowania programów. To obiektywna ocena projektu, programu lub polityki na wszystkich etapach planowania, realizacji i wydatków. Powinna ona dostarczać rzetelnych informacji, które następnie będą wykorzystane w aktualnych lub następnych okresach planowania.

Kryteria ewaluacji:

1. ocena stopnia skuteczności interwencji funduszy strukturalnych (badanie stopnia osiągnięcia celów programów czy projektów zdefiniowanych na etapie programowania. W każdym programie celom i priorytetom nadawana jest konkretna wartość poprzez wskaźnik. Porównywanie celów z ich realizacją, to jest ta skuteczność)

2. efektywność polega na porównaniu efektów programów z zaangażowanymi środkami

Rodzaje ewaluacji: (kryterium operacyjne)

1. ewaluacje strategiczne

2. ewaluacje operacyjne

Strategiczne - to ocena na poziomie celów strategicznych, trafności ogólnych kierunków interwencji wyznaczonych na etapie planowania. Jednym z jej istotnych elementów jest weryfikacja przyjętej strategii w odniesieniu do aktualnej i przewidywanej sytuacji społ. ekon.

Operacyjne - powiązane ściśle z procesem zarządzania i monitorowania programów operacyjnych. Chodzi o wsparcie instytucji odpowiedzialnej za realizację programów w zakresie osiągania założonych celów (w szczególności te ewaluacje są przeprowadzane, gdy monitorowanie programów ujawniło znaczące odchylenia od założonych pierwotnie celów, albo składane są wnioski o tzw. przegląd programu lub jego części (zmianę programu).

Ewaluacje można też podzielić ze względu na moment przeprowadzenia ewaluacji:

1. Ewaluacje przed rozpoczęciem procesu planowania (ex - ante) - chodzi o ocenę sytuacji społ. ekon. pod kątem programowania. Przepisy rozp. 1083/2006 r. dają państwom członkowskim swobodę wyboru metody przeprowadzania oceny:

1. w ramach celu 1 - ewaluacja dotyczy każdego programu z osobna lub grupy programów,

2. w ramach celu 2 - ewaluacja dotyczy każdego programu z osobna lub grupy programów albo funduszu finansującego program lub priorytety,

3. w ramach celu 3 - można dokonywać ewaluacji wraz z innymi państwami członkowskimi, uczestniczącymi w ramach projektu. Może obejmować 1 lub kilka programów. W Polsce instytucją odpowiedzialną jest ministerstwo RR.

1. Ewaluacja bieżąca (on going) - najczęściej ad-hoc, ma charakter ocen operacyjnych,

2. Ewaluacja ex-post - ewaluacja na zakończenie okresu programowania. Obejmuje wszystkie programy operacyjne realizowane w państwach członkowskich w ramach 3 celi.

Całość ewaluacji w Polsce w zakresie ewaluacji na poziomie strategii i operacji koordynuje tzw. Krajowa Jednostka Oceny.

Zarządzanie projektami:

Szczegółowa procedura aplikacyjna została określona dla poszczególnych programów oraz zatwierdzona przez instytucje zarządzające.

I etap - informacja o możliwości współfinansowania projektów ze środków unijnych. Obowiązki ciążą na instytucji zarządzającej i instytucjach pośredniczących, które są odpowiedzialne za przekazywanie informacji na temat dostępności środków i możliwości uzyskania dofinansowania.

Dysponują one formularzami środków wraz z instrukcją i listą niezbędnych dokumentów. Informują one o terminach składania wniosków i sposobie ich wypełniania.

II etap - złożenie wniosku. Składa się go w odpowiedzi na ogłoszenie w internecie lub prasie o zasięgu regionalnym lub krajowym. Są tury składania wniosków. Wniosek składa się w formie pisemnej i elektronicznej, załączniki w formie papierowej. Otrzymuje się potwierdzenie i numer zarejestrowanego wniosku (sygn.). We wniosku znajduje się informacja o programie, o priorytecie działania , informacja o beneficjencie , informacja o projekcie (rodzaj, miejsce, cel…)

4.10.2008

Wniosek zawiera też harmonogram realizacji projektu i ocenę trwałości projektu. Trwałość projektu polega na tym, że projekty finansowane z funduszy strukturalnych nie mogą podlegać znacznym modyfikacjom w ciągu 5 lat od ich zakończenia, a w przypadku małych i średnich 3 lata.

Znaczne modyfikacje to takie zmiany, które polegają na realizacji operacji, która ma wpływ na charakter projektu i warunki realizacji. Mogą powodować uzyskiwanie nieuzasadnionych korzyści przez przedsiębiorstwo lub zmiany charakteru własności infrastruktury lub prowadzić do zaprzestania działalności produkcyjnej. Jeżeli takie zmiany nastąpiły projekt nie może zachować współfinansowania z funduszu strukturalnego, a instytucja zarządzająca programem powinna poinformować o tym Komisję Europejską w sprawozdaniu rocznym.

Wkład funduszy stanowi kwotę nienależną i podlega procedurze korekty finansowej, czyli procedurze odzyskiwania tych kwot przez Komisję. Wniosek też powinien zawierać informacje na temat współfinansowania.

III etap - rozpatrzenie i ocena wniosku. Instytucja przyjmująca wnioski dokonuje oceny kompletności złożonych wniosków oraz ich oceny formalnej.

W ramach oceny formalnej sprawdza się: poprawność wypełnienia wniosku, dokonuje się wstępnej oceny kwalifikowalności kosztów, dokonuje się wstępnego sprawdzenia czy zapewnione jest współfinansowanie, oraz ogólnej zgodności z priorytetami i celami programu.

W przypadku braków formalnych wyznacza się dodatkowy termin, jeżeli brak nie zostanie usunięty wniosek nie zostanie przesłany do dalszej oceny.

W koszcie kwalifikowanym istotny jest termin poniesienia kosztu oraz zasady, których spełnienie pozwala uznać dany wydatek za koszt kwalifikowany.

Termin początkowy rozpoczyna się od przedłożenia Komisji Europejskiej spełniającego formalne warunki programu operacyjnego a jeżeli instytucja zarządzająca przedłoży program po 1 stycznia 2007 termin kwalifikowany biegnie od tej daty. Końcowa data to 31 grudzień 2015.

Zasady kwalifikowalności - są określone na poziomie państwa członkowskiego z wyjątkiem kilku zasad określonych na poziomie wspólnotowym.

I zasada. Nie podlegający zwrotowi podatek VAT można uznać za koszt kwalifikowany.

II zasada. Takie wydatki mogą być uznane za koszt kwalifikowany w maksymalnej wysokości 3% alokacji Europejskiego Funduszu Regionalnego (dot. wydatków na mieszkalnictwo)

Wsparcie musi być udzielone w ramach rozwoju miast i musi obejmować też budownictwo socjalne.

III zasada dotyczy wkładu niepieniężnego. Może być kosztem kwalifikowanym, jeżeli przewidują to zasady krajowe a wydatki są potwierdzone dokumentami księgowymi. Finansowanie z funduszy strukturalnych nie może przekroczyć całkowitej kwoty kwalifikowanych wydatków z wyłączeniem wartości tego wkładu.

Ogólna reguła - dany wydatek może zostać uznany za kwalifikowany, jeżeli został poniesiony w ramach operacji projektu realizowanego na podstawie umowy zawartej z instytucją zarządzającą.

Ponieważ rozporządzenie przewiduje przegląd programów operacyjnych może to spowodować wprowadzenie do programów nowych wydatków, stają się one kwalifikowane po przedłożeniu przez instytucję zarządzającą do Komisji Europejskiej wniosku o przegląd programu.

Wnioski są przekazywane właściwej instytucji oceniającej projekty. Instytucja ta ocenia wnioski w oparciu o kryteria przedstawione w programie i przyjęte przez komitet monitorujący.

Kryteria wyboru projektu dzielą się na trzy grupy.

1. kryteria kwalifikowalności - tj. zgodność z celami działania, strategią rozwoju kraju, strategią regionalną, zgodność z oczekiwaniami społecznymi, ekonomiczna efektywność itp. ogólne.

2. kryteria dodatkowe - kryteria związane bezpośrednio z działaniem w ramach którego ma być realizowany projekt.

3. kryteria formalne - posiadanie przez wnioskodawcę wymaganych pozwoleń, dokumentacji technicznej czy potwierdzenia finansowania krajowego.

W oparciu o tak dokonaną ocenę punktową dokonywany jest wybór projektu.

Instytucja zarządzająca i pośrednicząca publikują listę projektów, które uzyskały dofinansowanie a poszczególnych wnioskodawców informują o sposobie rozpatrzenia wniosku.

Po pozytywnym dla strony rozstrzygnięciu następuje kolejny etap, czyli zawarcie umowy o dofinansowanie . Jest to umowa cywilno-prawna, gdzie występuje równorzędność stosunku.

Umowę zawiera instytucja zarządzająca programem operacyjnym lub upoważniony podmiot (instytucja pośrednicząca najczęściej) w umowie określony jako dysponent środków. Drugą stroną umowy jest wnioskodawca. Wzór umowy określa instytucja zarządzająca i nie ma możliwości negocjacji warunków umowy.

Przedmiotem tej umowy jest dokonanie przez dysponenta refundacji kosztów poniesionych w związku z realizacją projektu zaakceptowanego przez instytucję zarządzającą. Wnioskodawca zobowiązuje się do realizacji projektu z należytą starannością, zgodnie z przepisami prawa i w sposób zapewniający terminową realizację.

Oprócz tego w umowie określa się uregulowania finansowe czyli warunki płatności w ramach umowy, terminy realizacji projektu, warunki kontroli, monitoringu, warunki rozwiązania i wygaśnięcia umowy, zasady promocji i informacji, właściwość sądu.

IV etap - wnioskowanie o wypłatę środków finansowych.

Po poniesieniu kosztu kwalifikowanego beneficjent składa wniosek o refundację kosztów.

Wniosek powinien zawierać:

- informację o wydatkach kwalifikowanych,

- źródła finansowania,

- przychód w okresie objętym wnioskiem,

- zestawienie faktur,

- raport na temat zakresu prac objętych wnioskiem,

- określenie zgodności postępu prac z umową o dofinansowanie.

W niektórych działaniach została ustalona minimalna wartość wniosku o wypłatę.

Refundacja powinna wystąpić w jak najszybszym terminie pod warunkiem dostępności środków na rachunku dysponenta.

Warunki refundacji:

1. dostarczenie dysponentowi środków prawidłowo wypełnionego wniosku o płatność wraz z kopiami faktur potwierdzonymi za zgodność z oryginałem.

2. Weryfikacja wniosku i dokumentów. W razie stwierdzenia nieprawidłowości beneficjent jest zobowiązany do ich uzupełnienia w wyznaczonym terminie.

Istnieje obowiązek monitorowania projektu, beneficjent jest zobowiązany do przekazywania sprawozdań o realizacji projektu (kwartalnie - 7 dni po zakończeniu kwartału; rocznie - w ciągu miesiąca; po zakończeniu projektu - w ciągu 6 miesięcy od jego zakończenia). Raport zawiera informacje o przebiegu realizacji projektu, wskazuje ewentualne opóźnienia i ich przyczyny, wskazuje działania do realizacji w najbliższym okresie, oraz opisuje kontrolę jeśli taka była przeprowadzona.

23.11.2008

Wkład funduszy w ogólne finansowanie inwestycji.

Obliczanie wkładu: istnieją dwa warianty:

1. Wkład funduszy oblicza się w odniesieniu do całkowitej kwoty wydatków kwalifikowanych, w tym wydatków publicznych i prywatnych,

2. Wkład funduszy oblicza się w odniesieniu do publicznych wydatków krajowych.

Definicja wydatków publicznych: - publiczny wkład w finansowanie operacji pochodzących z budżetu państwa, władz regionalnych lub lokalnych, WE, związany z funduszami strukturalnymi i FS oraz wszelkie wydatki o podobnym charakterze: czyli każdy wkład w finansowanie operacji pochodzących z budżetu podmiotów prawa publicznego lub stowarzyszeń lub związków władz regionalnych lub lokalnych lub podmiotów prawa publicznego działających zgodnie z dyrektywą 2004/18 PE i Rady z 31.03.2004 w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi.

Pułapy procentowe:

- 85%

- w przypadku Programu Europejskiej Współpracy Terytorialnej wkład EFRR może wnieść 85% wydatków kwalifikowanych jeżeli przynajmniej jedno z państw uczestniczących w programie ma poziom PKB per capita poniżej 85%..

`W rozporządzeniu zaoferowano maksymalny pułap dla finansowania całego PO a nie dla poszczególnych osi. Minimalny pułap to 20%. Wydatki, które są współfinansowane z funduszy nie mogą otrzymywać pomocy w ramach innych funduszy ale ten przepis dotyczy poszczególnych wydatków a nie całych projektów. Wprowadzono pewne ograniczenia w przypadku projektów generujących dochody (np. płatna autostrada).

Płatności z funduszy dokonywanych przez KE na rzecz instytucji płatniczych wyznaczonych przez państwo mogą przybrać formę:

1. Płatność zaliczkowa: procent płatności zaliczki jest różny dla różnych państw . Państwa mogą otrzymywać zaliczki w wysokości 7%, a wkładu funduszy w ciągu 3 lat, a FS 10,5% w ciągu 3 lat.

2. Płatności okresowe: dokonuje się dla każdego PO, oblicza się je przy zastosowaniu poziomu współfinansowania określonego w decyzji dla każdej osi priorytetowej. Takie wnioski płatności okresowe dla każdego programu powinny być zgrupowane i przedstawione KE 3 razy w ciągu roku. Ta ostatnia tura przed 31.10. KE dokonuje płatności w ciągu 2 miesięcy od zarejestrowania wniosku o płatność z zastrzeżeniem dostępności środków.

3. Płatność salda końcowego: rozporządzenie przewiduje tzw. ”częściowe zamknięcie dla operacji zakończonych tzn. takich w przypadku których działania zostały faktycznie przeprowadzone i w odniesieniu do których wydatki beneficjentów i wkład publiczny zostały poniesione.

Ostateczne zamkniecie programu i płatność salda końcowego: KE ma 5 miesięcy od daty otrzymania deklaracji zamknięcia na przekazanie swojej opinii, w braku uwag ze strony KE deklaracje uważa się za przyjętą. Wypłaty salda końcowego KE dokonuje w ciągu 45 dni od daty deklaracji zamknięcia pomocy.

Termin zamknięcia PO: przyjęto, że jest to data najwcześniejsza z 3 możliwych:

- płatność salda końcowego,

- przesłanie raty debetowej na kwoty nienależnie państwu wypłacone,

- anulowanie salda końcowego

Korekta tego salda może nastąpić w ciągu 9 miesięcy.

Instytucje, które zawieszają, wstrzymują bieg płatności:

1. Wstrzymanie biegu terminu płatności: bieg tego terminu może zostać wstrzymany przez delegowanego urzędnika KE maksymalnie na 6 miesięcy w dwóch przypadkach:

- audyt wykazał znaczące wady systemu zarządzania i kontroli,

- gdy niezbędna jest dodatkowa weryfikacja deklaracji wydatków.

2. Zawieszenie: stwierdzenie poważnych nieprawidłowości wydatków oraz istnienia w systemie zarządzania i kontroli poważnej wady wpływającej na procedurę albo naruszanie przez państwo członkowskie zobowiązań związanych z zabezpieczeniem systemu zarządzania i kontroli.

Anulowanie zobowiązania: dla państwa członkowskiego, których PKB per capita w latach 2001-2003 było poniżej 85% średniej unijnej, wprowadzono zasadę „n+3”: KE anuluje część zobowiązania budżetowego w ramach programu operacyjnego, która nie została wykorzystana na płatności zaliczkowe, okresowe lub w odniesieniu, do których nie został przesłany wniosek o płatność do końca grudnia trzeciego roku następującego po roku podjęcia zobowiązania budżetowego w ramach programu.

Procedura anulowania:

- przekazanie państwu członkowskiemu przez KE informacji na temat ryzyka zastosowania procedury

- państwo członkowskie ma 2 miesiące na ustosunkowanie się

- następuje po zmniejszeniu wkładu funduszy w dany program i dana kwotę

- wyjątki: siła wyższa, wstrzymanie biegu terminu płatności, zawieszenie płatności.

Odrębnie zostały ustalone zasady anulowania zobowiązań dla dużych projektów oraz w przypadku postępowań sądowych i odwołań adm.

PO KAPITAŁ LUDZKI

Składa się z 11 priorytetów:

- 1-6 na poziomie centralnym

- 7-10 na poziomie regionalnym

- 11- pomoc techniczna: wykorzystanie środków na techniczną obsługę PO.

Ten Po realizowany jest z EFS. Całość środków z EFS idzie na finansowanie tego PO.

Zatrudnienie i integracja społeczna.

1. Priorytety:

1. Instytucja rynku pracy: dotyczy publicznych instytucji rynku pracy ale jest miejsce także na inne. Skierowane do urzędów pracy ale nie tylko (także zajmują się niepubliczne instytucje).

2. Instytucje pomocy i integracji społecznej: środki dla instytucji a nie dla beneficjentów tych instytucji np. szkolenia dla pracowników.

3. Projekty o charakterze ogólnopolskim lub podregionalnym: charakter programu to aktywizacja zawodowa osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (np. byli więźniowie, wychowankowie Domów Dziecka), dla osób narodowości romskiej, osób niepełnosprawnych.

2. Rozwój Zasobów Ludzkich i Potencjału Adaptacyjnego Przedsiębiorstw:

1. Działania dotyczą rozwoju kadr gospodarczych

• rozwój kadr nowoczesnej gospodarki poprzez szkolenie zamknięte i otwarte, doradztwo zawodowe

• promowanie nowych form i metod organizacji pracy

• badania i analizy

2. system adaptacji kadr: podnoszenie jakości szkoleń i doradztwa, tworzenie instytucji szkoleniowych i doradczych.

3. Wysoka Jakość Systemu Oświaty.

- stworzenie systemu informacji oświatowej

- modernizacja nauczania (nauczanie na odległość)

- kształcenie „przez całe życie”

- dostosowanie kształcenia do rynku pracy

- rozwój i kształcenie kadr oświaty

4. Szkolnictwo Wyższe i Nauka

- środki na badania poziomu kształcenia

- środki na stworzenie modelu zarządzania ośrodkami nauki

- kierunki zamawiane

- podnoszenie kwalifikacji sektora badawczo- naukowego

5. Dobre Zarządzanie:

- wsparcie potencjału administracji rządowej i samorządowej

- szkolenie pracowników

- współpraca administracji rządowej i samorządowej

- szkolenie pracowników sądownictwa

6. Profilaktyka, Promocja i Poprawa Stanu Zdrowia Ludności w Wieku Produkcyjnym:

- profilaktyka promocji zdrowia

- ograniczenie występowania chorób zawodowych

- szkolenia zawodowe lekarzy, pielęgniarek

Poziom regionalny

7. Rynek pracy otwarty dla wszystkich i promocja integracji społecznej

8. Regionalne kadry gospodarki

9. Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach

10. Partnerstwo na rzecz obszarów wiejskich.

PO INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO

Celem jest zrównoważony rozwój infrastruktury technicznej ale przy równoczesnej ochronie środowiska, zdrowia, zachowania tożsamości kulturowej i spójności kulturalnej.

Istnieje 17 osi, z których jest on finansowany:

- gospodarka wodno- ściekowa

- gospodarka odpadami

- zarządzanie zasobami i ochrona środowiska

- dostosowanie przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska

- ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych

- transport przyjazny środowisku

Program ten jest finansowany z FS i EFRR.

PO ROZWÓJ POLSKI WSCHODNIEJ

Priorytety:

- nowoczesna gospodarka

- wojewódzkie ośrodki wzrostu

- infrastruktura drogowa i przejść granicznych.

PO INNOWACYJNA GOSPODARKA

Rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa.

- zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw

- wzrost konkurencyjności polskiej nauki

- tworzenie lepszych miejsc pracy

Środki z EFRR

EUROPEJSKA WSPÓLNOTA TERYTORIALNA

Środki na partnerstwo z krajami wschodnimi- 3 programy:

- z Saksonią

- z Brandenburgią

- z Magdemburgią

Z państwami członkowskimi- EFRR

Z państwami nieczłonkowskimi- Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa

07.12.2008

WSPIERANIE ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH

- EFRR na rzecz rozwoju obszarów wiejskich

- EF Gwarancji Rolnych

Przestały być funduszami strukturalnymi (bo są już nowe fundusze), powinny być jedynie skonsolidowane, skoordynowane z Polityka Spójności, powinny być komplementarne do Polityki Spójności.

Podstawy prawne w zakresie wspierania obszarów wiejskich (unijne):

- rozporządzenie Rady nr 1698/2005 z 20.09.2005 w sprawie wspierania rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich

- rozporządzenie Rady nr 1290/2005 z 21.06.2005 w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej

- krajowe podstawy prawne:

• Ustawa z 07.03.2007 o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków z EFRnRROW (to ustawa kompetencyjna, określa zadania, właściwość organów w tym zakresie i tryb przyznawania pomocy).

Programowanie:

- na poziomie unijnym przygotowywane są strategiczne wytyczne Wspólnoty w zakresie obszarów wiejskich na lata 2007-2013 (dla wszystkich państw członkowskich takie same). Na tej podstawie każde państwo członkowskie przygotowuje plan strategiczny (w Polsce- Krajowy Plan Strategiczny Polski- to dość ogólny dokument).

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013:

Reforma polityki rozwoju obszarów wiejskich jest następstwem pewnych ustaleń:

- ustalenie Rady Europejskiej z Lizbony, gdzie zwrócono uwagę na konieczność uczynienia gospodarki UE konkurencyjną, opartą na wiedzy, dbającą o jakość żywności, środowiska, dobro stanu zwierząt

- ustalenia konferencji w Salzburgu (2003): gdzie podkreślono znaczenie tzw. zrównoważonego rozwoju w aspekcie gospodarczym, środowiskowym i społecznym. Działania związane z realizacją Europejskiej Sieci Ekologicznej Obszarów Chronionych NATURA 2000

- nowa perspektywa finansowa n lata 2007-2013.

Plan rozwoju obszarów wiejskich:

Wskazuje na 3 zasadnicze zakresy problemów, odpowiadają im 4 osie priorytetowe:

1. Oś gospodarcza: wsparcie konkurencyjności sektora rolnego i leśnego. W ramach tej osi jest realizowane wsparcie produkcyjnej funkcji gospodarstwa rolnego.

Działania, środki finansowania:

• Rolnicze szkolenia zawodowe

• Ułatwianie startu młodym rolnikom

• Renty strukturalne

• Usługi doradcze dla rolników i ich organizacja

• Modernizacja gospodarstw rolnych

• Zwiększenie wartości gospodarczej lasów

• Podstawowa produkcja rolna i leśna

• Infrastruktura związana z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa

• Infrastruktura związana z dostosowaniem do standardów UE

• Odtworzenie potencjału produkcji rolnej zniszczonej w wyniku klęski żywiołowej

• Wdrożenie programów jakości żywności

• Wsparcie dla grup producentów rolnych

2. Oś środowiskowa: wspiera zrównoważone gospodarowanie zasobami gruntów rolnych i leśnych.

• Wspieranie gospodarstw na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (górskich i innych)

• Dopłaty do gruntów rolnych na obszarach NATURA 2000

• Wspieranie przedsięwzięć rolno-środowiskowych i poprawa dobrostanu zwierząt

• Zakładanie systemów rolno-leśnych na gruntach rolnych

• Inwestycje niepowiązane z produkcją rolną i leśną o charakterze środowiskowym.

3. Oś społeczna: wspieranie dywersyfikacji ekonomicznej obszarów wiejskich i podniesienie jakości życia na tych obszarach

• Przejście do działalności pozarolniczej

• Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw

• Promocja turystyki

• Zarządzanie dziedzictwem kulturowym

• Usługi na rzecz ludności gospodarki wiejskiej

• Szkolenie zawodowe dla podmiotów gospodarczych

• Szkolenia z zakresu tworzenia lokalnej strategii rozwoju

4. Oś LIDER: w celu wzmocnienia inicjatywy oddolnej wymiany najlepszych praktyk i aktywizacji społeczności obszarów wiejskich. Chodzi o stworzenie tzw. lokalnych grup działania, które zajmą się przygotowaniem lokalnych strategii rozwoju danego obszaru.

W celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju został ustalony minimalny udział środków z budżetu UE jaki każde państwo powinno przeznaczyć na poszczególne osie:

- oś 1 15%

- oś 2 25%

- oś 3 15%

- oś 4 7% dla państw, które osiągnęły najlepsze wyniki wdrażania.

EFRnRROW: do 2005 roku był EFOiGR. Był powołany w 1962 roku. Natomiast w 1964 został podzielony na dwie sekcje o zróżnicowanych zadaniach odpowiadających tradycyjnemu podziałowi wspólnej polityki rolnej na rynkową i strukturalną.

- sekcja orientacji: dla finansowania przedsięwzięć strukturalnych w rolnictwie

- sekcja gwarancji: dla finansowania interwencji na rynku rolnym.

W okresie finansowania 2007-2013 jest jedno źródło finansowania- EFRnRROW.

Ustawa z marca 2007 przewiduje dwa tryby postępowania w sprawach przyznawania pomocy:

1. Pomoc przyznawana jest po przeprowadzeniu postępowania w indywidualnej sprawie. Te postępowanie kończy się wydaniem decyzji administracyjnej. Do postępowania stosuje się KPA o ile przepisy tej ustawy nie stanowią inaczej.

Modyfikacje ustawowe maja na celu uproszczenie, przyśpieszenie i obniżenie kosztów postępowania:

- rozkład ciężaru dowodu art. 6 kc

- rezygnacja z obowiązku wyczerpującego zebrania materiału dowodowego przez organ adm.- organ ma obowiązek rozpatrzenia materiału dowodowego znajdującego się w aktach sprawy

- obowiązek zapewnienia stronom na ich żądanie czynnego udziału w każdym stadium postępowania oraz udzielania stronom niezbędnych pouczeń co do okoliczności faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków

- dwumiesięczny termin rozpatrywania odwołań od decyzji

- możliwość zmiany ostatecznej decyzji na mocy, której strona nabyła prawo jeżeli nie ograniczy to praw nabytych.

Tryb ten ma zastosowanie do działań, które w poprzednim okresie programowania były objęte planem rozwoju obszarów wiejskich, które nie wymagają środków własnych beneficjanta i nie mają charakteru inwestycyjnego.

2. Tryb cywilno- prawny: oznacza, że pomoc przyznawana jest na podstawie umowy zawieranej przez instytucję zarządzającą i beneficjenta a źródłem zobowiązań jest czynność adm.- prawna. Do takich postępowań nie stosuje się przepisów KPA z wyjątkiem przepisów dotyczących właściwości miejscowej organów, wyłączenia pracownika, doręczeń, wezwań, udostępniania akt oraz skarg i wniosków.

Mamy tu dwa wyraźnie wyodrębnione etapy:

- w początkowym etapie na wniosek podmiotu ubiegającego się o środki wszczynane jest postępowanie adm., które kończy się przyznaniem albo odmową przyznania pomocy

- drugi etap następuje po pozytywnym dla strony rozstrzygnięciu i polega na zawarciu umowy określającej warunki przyznania pomocy, natomiast wnioskodawcę, który nie spełnia warunków podmiot wdrażający informuje w formie pisemnej o odmowie przyznania pomocy.

Nie rozstrzygnięty jest charakter aktu adm. o odmowie przyznania pomocy. Odmowa ta jest w formie rozstrzygnięcia o charakterze jednostronnym, zewnętrznym, konkretnym, indywidualnym, a zatem ma wszystkie cechy decyzji adm. Z drugiej strony przewidziany tryb zaskarżenia jest taki jak dla aktów lub czynności potwierdzających istnienie pewnych praw i obowiązków.

Od odmowy przyznania pomocy nie przysługuje odwołanie (bo nie stosuje się tu KPA, a ustawa nic nie mówi na ten temat), przysługuje natomiast skarga do WSA po uprzednim wezwaniu na piśmie właściwego organu do usunięcia naruszenia prawa w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o wydaniu aktu.

Roszczenia z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania dla takich roszczeń właściwy będzie tryb cywilnoprawny. Tryb ten ma zastosowanie do działań, które w poprzednim okresie programowania były objęte sektorowym programem operacyjnym- Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego i Rozwój Obszarów Wiejskich, dotyczy działań o charakterze inwestycyjnym.

20.12.2008

Płatność w ramach systemu bezpośredniego.

Zasadnicza reforma tego systemu nastąpiła w 2003 roku.

Podstawy prawne:

- rozporządzenie RE nr 1782/2003 ustanawiające wspólne zasady dla systemu wsparcia bezpośredniego w ramach Wspólnej Polityki Rolnej

- rozporządzenie wykonawcze 795/2004 wprowadzające zasady stosowania jednolitej płatności obszarowej

- rozporządzenie nr 796/2004 ustanawiające szczególne zasady wdrażania, wzajemnej zgodności, modulacji oraz zintegrowanego systemu administracji i kontroli

- rozporządzenie nr 1973/2004 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia nr 1782/2003

W Polsce:

- ustawa kompetencyjna z 20.01.2007 o płatnościach w ramach systemu wsparcia bezpośredniego. Reguluje zadania i właściwość organów oraz tryb przyznawania płatności oraz zasady przeprowadzania kontroli.

Reforma tego systemu opiera się na 3 podstawowych założeniach/zasadach:

• Decoupling: polega na uniezależnieniu wsparcia od produkcji prowadzonej w gospodarstwie. Pomoc ma być przyznawana w postaci zryczałtowanej płatności przysługującej na gospodarstwo ustalonej na podstawie okresu referencyjnego 2000-2002.

• Cross complaince: płatności są uzależnione od przestrzegania zasad odnoszących się do tzw. dobrej praktyki rolniczej.

• Modulacja: polega na obowiązkowej redukcji płatności - 5% przeznaczonych środków, dotyczy gospodarstw które korzystają z pomocy o wartości powyżej 5 tyś €.

Państwa „15” miały możliwość wyboru opcji wdrożenia systemu jednolitej płatności (SPS), modele:

- historyczny: wybrała Francja, Belgia, Grecja, Włochy. Płatność przyznawana jest w oparciu o okres referencyjny 2000-2002.

- regionalny: nikt go na razie nie wybrał. Polega na przyznaniu producentom rolnym w danym regionie pewnej ilości uprawnień do płatności ustalonej na podstawie ilości gruntu w zagospodarowaniu rolniczym.

- historyczno- regionalny: Niemcy, Anglia. Płatność powiązana jest z okresem historycznym oraz regionem, w którym znajduje się gospodarstwo.

Uprawnienia do płatności: zależą od wybranego przez dane państwo modelu. Może być przedmiotem obrotu wraz z gruntem albo bez tego gruntu. Same uprawnienia mogą być przedmiotem obrotu zarówno między żyjącymi (Inter vivos) i na wypadek śmierci (mortis causa).

Reforma ta weszła w życie z dniem 01.01.2007.

Polska i państwa przyjęte w 2004:

Wynegocjowały w traktacie akcesyjnym dostęp do płatności. My wybraliśmy system uproszczony z tzw. dodatkowymi elementami wsparcia. Nazywa się SAPS - System Jednolitej Płatności Obszarowej. Rolnicy otrzymują z budżetu unijnego płatność do powierzchni użytkowych utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej z zachowaniem wymogów ochrony środowiska. Nie jest wymagane prowadzenie produkcji na gruntach rolnych. Przewidziano 10-letni okres przejściowy dochodzenia do pełni dopłat. Poziom płatności wzrastał co roku (2004- 25% płatności unijnych).

System uproszczonych płatności: płatności mogą być uzupełnione za zgodą Komisji do 30% wsparcia stosowanego w Unii na dzień 30.04.2004.

Rodzaje płatności:

1. Bezpośrednie: jednolita płatność obszarowa, płatność do upraw roślin energetycznych, przejściowe płatności z tytułu owoców miękkich,

• Jednolita płatność obszarowa: wynika z podzielenia rocznej koperty obszarowej przez kwalifikującą się do płatności powierzchnię gruntu w przeliczeniu na 1h wnioskowanej powierzchni w danym roku,

• Uprawa roślin energetycznych: płatność do powierzchni obsianej roślinami energetycznymi, z której produkcja przedmiotu umowy między rolnikiem a przemysłem przetwórczym lub skupującym za wyjątkiem przetwórstwa podejmowanego przez rolnika w gospodarstwie. Dodatkowo przewidziana jest krajowa pomoc w wysokości do 50% kosztów założenia takich upraw.

• Płatność przejściowa z tytułu owoców miękkich: dotyczy truskawek i malin. Dotyczy tylko obszarów przetwarzania tych produktów.

2. Uzupełniające: przysługują do upraw podstawowych. Do upraw chmielu, do upraw przeznaczonych na pasze.

3. Cukrowa: przysługuje rolnikom z mocy upraw buraków w roku 2006/2007.

4. Do pomidorów: przysługuje rolnikom, którzy w 2006/2007 dostarczali pomidory do przetwórstwa.

Pomoc krajowa: do rzepaków, do plantacji trwałych.

Procedura w sprawie przyznawania płatności:

- jest szczególnym postępowaniem adm. do którego stosuje się przepisy ustawy, a w kwestiach nieuregulowanych KPA. Modyfikacje wprowadzone przez ustawę są zasadnicze, prowadzą do uproszczenia, przyśpieszenia i obniżenia kosztów postępowania. To postępowanie w ustawodawstwie unijnym ma charakter „rutynowego” postępowania o przyznanie świadczeń.

- art. 3: jest odejście od reguł postępowania w KPA. Ciężar dowodu obciąża wnioskodawcę (osobę, która z danego faktu wywodzi skutki prawne). Istnieje obowiązek rozpatrzenia całego materiału dowodowego przez organ adm. Brak obowiązku zebrania i rozpatrzenia materiału dowodowego.

- udział w postępowaniu i niezbędne pouczenia są udzielane stronom wyłącznie na ich żądanie. W tym postępowaniu wymaga się od strony większej aktywności niż w postępowaniu na podstawie KPA.

- Zasadą jest stosowanie KPA z modyfikacjami wynikającymi z ustawy.

Agencja płatniczą jest agencja restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa z pewnymi wyjątkami na rzecz rynku rolnego. Zasadniczo organem I stopnia jest kierownik biura powiatowego agencji, a odwołanie od decyzji przysługuje do dyrektora oddziału regionalnego agencji.

- Postępowanie prowadzone jest na wniosek rolnika, który spełnia łącznie następujące przesłanki:

• Posiadał w dniu 31.05 grunty wchodzące w skład gospodarstwa o łącznej powierzchni nie mniejszej niż 1h,

• Utrzymuje wszystkie grunty w dobrej kulturze rolnej przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska przez cały rok kalendarzowy,

• Został mu dodany wymiar identyfikacyjny w trybie przepisów o Krajowym Systemie Ewidencyjnym Producentów Gospodarstw Rolnych i Wniosków.

- Uprawniony do tych płatności jest posiadacz gospodarstwa rolnego (nie właściciel, np. dzierżawca).

- Postępowanie kończy się wydaniem decyzji adm. Decyzja ta określa kwotę płatności (oprócz wymogów z art. 107 KPA) oraz ewentualnie zmniejszenie płatności. Zmniejszenie może nastąpić po złożeniu wniosku po terminie (1% od dnia), zawyżenia powierzchni gruntu, nieutrzymanie gruntu z normami. Przysługuje odwołanie do dyrektora oddziału regionalnego agencji. Decyzje takie podlegają kontroli przez sądy adm. według kryterium legalności.

W systemie SAPS płatności mają charakter adm. - prawny.

RYBOŁÓWSTWO

Podstawy prawne to rozporządzenie 1198/2006 z 27.07.2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego.

Państwa członkowskie zobowiązane są do przyjęcia krajowych planów strategicznych oraz programu operacyjnego.

Zrównoważony Rozwój Sektora Rybołówstwa i Nadbrzeżnych Obszarów Rybackich 2007-2013.

Celem tego programu jest: zapewnienie zrównoważonej eksploatacji żywych zasobów wodnych i akwakultury.

4 osie priorytetowe:

1. Środki na rzecz dostosowania floty rybackiej:

- złomowanie statków

- przekwalifikowanie statku na działalność niezwiązaną z rybactwem (np. na wycieczkowy)

- pomoc publiczna z tytułu tymczasowego zaprzestania działalności

- inwestycje na statkach rybackich

- rybactwo przybrzeżne

- rekompensaty społeczno- gospodarcze (rozpoczęcie działalności pozarybackiej itp.)

2. Akwakultura:

- rybołówstwo, przetwórstwo, obrót

- modernizacja obiektów akwakultury

- środki na rybołówstwo śródlądowe

- inwestycje w zakresie przetwórstwa i obrotu

3. Środki służące wspólnemu interesowi:

- tworzenie grup producentów

- wymiana doświadczeń

- współpraca z jednostkami badawczo-rozwojowymi

- promocja tzw. „połowów selektywnych”

- inwestycje w portach rybackich, miejscach wyładunku i przystaniach

- rozwój nowych rynków i kampanii promocyjnych.

4. Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybołówstwa:

- powstają lokalne grupy rybackie: lokalne partnerstwa publiczno- prywatne, które odpowiadają za wybór projektów, które będą finansowane. Beneficjentami są społeczności rybackie, zatrudnieni w sektorze rybackim oraz społeczności lokalnych terenów zależnych od rybołówstwa,

- wsparcie współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej, którą realizują lokalne grupy rybackie.

W tym okresie programowania nie ma polskiej ustawy kompetencyjnej w zakresie trybu, właściwości organów i procedury przyznawania płatności.

2

---