Streszczczenia wykładów MFiB, AWF, Fizyko, Medycyna Fizykalna


BALNEOTERAPIA

Balneologia, Balneoterapia wywodzą się od łacińskiego słowa balneum czyli kąpiel oraz od logia czyli nauka i terapia leczenie. W balneoterapii stosuje się naturalne tworzywa lecznicze do których zalicza się wody mineralne i swoiste uznane za lecznicze, peloidy z których najważniejsze to borowiny i muły oraz gazowe składniki wód i powietrza.

Bodźce fizjologiczne

Bodźce fizjologiczne stosowane w balneologii działają po przez kumulowanie wybranych nieswoistych bodźców w wymiernym czasie, określonej dawce i odpowiednim ilościowo cyklu.

Organizm reaguje uruchomieniem odpowiednich mechanizmów adaptacyjnych i uruchomienia rezerw ustrojowych, które powinny spowodować poprawę sprawność mechanizmów regulacyjnych organizmu. Zastosowany bodziec musi być na tyle silny i obejmować taki obszar ciała aby był w stanie wywołać reakcje miejscowe i ogólnoustrojowe, przeciwdziałające tworzącemu się zakłóceniu homeostazy.

Homeostaza

Homeostaza jest taką właściwością organizmu, która powoduje utrzymanie względnie stałego środowiska wewnętrznego ustroju wbrew działaniu czynników środowiska zewnętrznego. Prawidłowy stan homeostazy charakteryzuje się względną stałością wszystkich parametrów fizjologicznych, które jednak ciągle ulegają wychyleniu wokół określonych dopuszczalnych wielkości a czym wychylenia te są mniejsze tym lepszy jest stan homeostazy.

Adaptacja

Adaptacja (przystosowanie lub dostosowanie, odporność, hartowanie, klimatyzacja, habituacja czyli przyzwyczajenie) jest to zdolność kształtowania przez organizm równowagi między siłą działania bodźców środowiska a możliwością utrzymania poprawnej homeostazy, która warunkuje prawidłowy stan zdrowia.

Habituacja

Odczyn uzdrowiskowy

Odczyn uzdrowiskowy (kąpielowy, balneologiczny) występuje o różnym natężeniu u wszystkich chorych w czasie kuracji uzdrowiskowej i jest następstwem bodźcowania organizmu wieloma zróżnicowanymi czynnikami, działającymi w czasie pobytu w uzdrowisku. Przyjmuje się, że jest on odmianą ogólnego odczynu adaptacyjnego organizmu wynikającego ze zmieniony warunków środowiska, a polega na przejściu organizmu do nowego poziomu metabolicznego z przewagą odczynów regeneracyjnych.

I faza pełno objawowa trwa 1 tydzień jest okresem adaptacji do środowiska;

II faza przejściowa trwająca następny 1 tydzień jest adaptacją do stosowanych bodźców leczniczych;

III faza słabo objawowa trwająca przez dalszy ciąg kuracji oraz w krótkim okresie po jej zakończeniu jest okresem równowagi między organizmem i stosowanymi bodźcami i jest najefektywniejszym okresem leczenia.

1. Odczyn wygórowany charakteryzuje się najczęściej wystąpieniem znacznego stopnia zaburzeń układu krążeniowo-oddechowego oraz gwałtownego nasilenia objawów choroby podstawowej. Należy przerwać zabiegi.

2. Odczyn wzmożony objawia się u większości, przejściowym krótkotrwałym wzrostem ciśnienia i tętna, okresową dusznością, bólami i kołataniem serca oraz zaostrzeniem objawów choroby podstawowej. Należy przerwać lub ograniczyć zabiegi.

  1. Odczyn umiarkowany charakteryzuje się przejściowymi wahaniami ciśnienia tętniczego i tętna, okresowymi bólami mięśniowo-stawowymi, osłabieniem, sennością.

4. Odczyn łagodny występuje przeważnie bezpośrednio po zabiegach, dając uczucie zmęczenia, przegrzania, a nieco później zwiększonego napięcia mięśniowego i przejściowe różnorodne pobolewania ciała.

5. Odczyn poronny występuje zazwyczaj gdy po zabiegach następuje większy wysiłek fizyczny, który jest gorzej znoszony niż w warunkach normalnych, jednocześnie ma miejsce większa męczliwość nawet przy niewielkich wysiłkach, pocenie się, zwiększona diureza.

Odczyn umiarkowany i łagodny uznawany jest za miernik korzystnego przebiegu kuracji, ponieważ jest czynnikiem mobilizującym organizm do zwalczenia toczących się procesów chorobowych.

Odczyn Wygórowany i wzmożony jest wysoce niekorzystny a w skrajnych przypadkach wręcz niebezpieczny dla zdrowia i życia. Wymaga natychmiastowego wyłączenia leczenia uzdrowiskowego, niejednokrotnie wymaga leczenia farmakologicznego w sanatorium lub w cięższych przypadkach w szpitalu.

Celem wyeliminowania występowania odczynu wygórowanego i wzmożonego należy :

  1. bezwzględnie przestrzegać wskazań i przeciwwskazań do leczenia uzdrowiskowego;

  1. dawkować rodzaj i ilość zabiegów leczniczych stosownie do ostrości toczącego się procesu chorobowego, wydolności ogólnej i wieku;

  1. w okresie pierwszych 3-4 dni nie należy zlecać pełnej gamy zabiegów leczniczych;

  1. w okresie pierwszych 3-4 dni należy zalecać ograniczenie wysiłków fizycznych;

  1. prowadzić wzmożoną obserwację chorych w pierwszym tygodniu leczenia.

ORGANIZACJA LECZNICTWA UZDROWISKOWEGO

W uzdrowiskach wyróżnia się następujące zakłady i urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego

  1. Uzdrowiskowe zakłady przyrodolecznicze

  1. Szpitale uzdrowiskowe

  2. Sanatoria uzdrowiskowe

  3. Urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego

1. Kąpiele wannowe

2. Hydroterapia

3. Kąpiele i zawijania peloidowe

4. Baseny z wodą mineralną lub swoistą

5. Inhalatoria

6. Gimnastyka lecznicza

7. Fizykoterapia

8. Masaż leczniczy

9. Wypoczywalnie zbiorowe lub indywidualne

10. Gabinet lekarski i pielęgniarski

  1. Pijalnie wód mineralnych i swoistych

  1. Baseny kąpielowe sportowo-rekreacyjne

  2. Urządzone odcinki wybrzeża morskiego i plaże

  3. Urządzone odcinki brzegów jezior i rzek

  4. Solaria i urządzone miejsca do kąpieli powietrznej lub werandowania

  5. Obiekty leczniczo-sportowe do terapii ruchowej.

PRZECIWWSKAZANIA BEZWZGLĘDNE

DO LECZENIA UZDROWISKOWEGO

Przeciwwskazania bezwzględne obejmują zespoły lub jednostki chorobowe, które nie mogą być zakwalifikowane do leczenia uzdrowiskowego i mają charakter kliniczny oraz epidemiologiczno-higieniczny.

Najistotniejsze znaczenie przeciwwskazań polega na ochronie chorych przed negatywnymi skutkami działania bodźcowego tworzyw leczniczych i klimatu oraz przed rozprzestrzenianiem się chorób zakaźnych i pasożytniczych oraz zachowań uciążliwych dla otoczenia. Podane poniżej przeciwwskazania bezwzględne są uszeregowane alfabetycznie i nie uwzględniają leczenia klimatycznego.

PRZECIWWSKAZANIA BEZWZGLĘDNE

1.

Alkoholizm i narkomania

2.

Brak zrostu kostnego, chorzy w opatrunkach gipsowych, złamania powolne, stawy rzekome

3.

Choroby w ostrym okresie, zwłaszcza układu krążenia i ośrodkowego układu nerwowego, czynna choroba wrzodowa i dwunastnicy

4.

Choroby psychiczne, psychonerwice, nerwice z natręctwami i lękami sytuacyjnymi, mongolizm, zaniki pamięci

5.

Choroby układowe wyniszczające oraz inne schorzenia o ciężkim stanie ogólnym. Chorzy zniedołężniali z poważną lub całkowitą niezdolnością do samoobsługi

6.

Choroby układu krążenia : migotanie przedsionków, liczne skurcze przedwczesne ponad 5/min, częstoskurcz napadowy komorowy, blok trójpęczkowy pęczka Hisa niezupełny, bloki przedsionkowo-komorowe II0 i III0

7.

Choroby z bezwzględnymi wskazaniami do leczenia operacyjnego

8.

Choroby zakaźne i nosicielstwo chorób zakaźnych oraz choroby pasożytnicze

9.

Ciąża i okres karmienia

10.

Cukrzyca w okresie kwasicy lub z daleko posuniętymi zmianami naczyniowymi, zaawansowane powikłania cukrzycowe

11.

Czynna gruźlica płuc i innych narządów

12.

Moczenie nocne przewlekłe, konieczność cewnikowania pęcherza moczowego, sztuczny odbyt, przetoki, odleżyny, owrzodzenia

13.

Nadciśnienie tętnicze, ciśnienie skurczowe ponad 190 i rozkurczowe 110 mm Hg, złośliwe nadciśnienie tętnicze

14.

Nadczynności i niedoczynności tarczycy, oraz niewydolności kory nadnerczy, wymagające intensywnej farmakoterapii

15.

Niedokrwistość bez względu na przyczynę oraz inne ciężkie choroby krwi

16.

Niewydolność krążenia, oddychania, wątroby, nerek i innych narządów, pełno objawowa, upośledzająca podstawowe funkcje ustroju

17.

Nowotwory złośliwe oraz stany po leczeniu operacyjnym, energią promienistą i chemioterapią przed upływem 5 letniej obserwacji. Stany przedrakowe i nowotwory niezłośliwe upośledzające podstawowe funkcje ustroju

18.

Ropień płuc i opłucnej, bąblowiec, promienica, ogniska zapalne o odczynie ogólnoustrojowym

19.

Ropne infekcyjne zmiany na skórze

20.

Starczy wiek z uwzględnieniem w pierwszej kolejności wieku biologicznego a następnie wieku metrykalnego powyżej około 80 roku życia

21.

Ślepota, głuchota, poważne zaburzenia mowy bez opieki przewodnika

22.

Tętniak serca lub tętnic

23.

Wszawica, robaczyca (dzieci)

24.

Żółtaczka niezależnie od pochodzenia

WŁAŚCIWOŚCI FIZYKO-CHEMICZNE

WODY

Woda jest główną substancją warunkującą życie, ponieważ podstawową jej czynnością jest rozpuszczanie i transport wszystkiego co jest niezbędne do funkcjonowania każdego organizmu. Zawartość wody w organizmie dorosłego człowieka wynosi przeciętnie około 60-70% ogólnej masy ciała. Z ogólnej ilości wody w organizmie na tkankę mięśniową przypada około 41%, skórę 15%, kościec 15%, tkankę tłuszczową 10%, krew 8%, wątrobę 2%, mózg 2%, a reszta na pozostałe tkanki. Utrata 15% wody jest przeważnie śmiertelna.

Rodzaje wody

Wody słodkie

Wody mineralna

Do celów pitnych najbardziej nadają się wody ultra słodkie i słodki oraz niektóre akratopegi W Polsce dopuszcza się do celów pitnych wodę o mineralizacji do 0,8 g/l i twardości do 7,1 mwal/l.

Podstawowe właściwości wody

Twardość ocenia się na podstawie zawartości jonów wapnia (Ca2+) i magnezu (Mg2+). Obecnie w Polsce obowiązuje norma wyrażona w miligramorównoważnikach (mwal/l) jonu Ca2+ i Mg2+ w 1 litrze wody.

Smak i zapach wody najlepiej badać w temperaturze około 20*C, wynik określa się organoleptycznie w 6 stopniowej skali. Odczuwalność smaku zależy od wrażliwości kubków smakowych, od jakości i ilości rozpuszczonych substancji i temperatury. Wzrost temperatury wody podwyższa odczucia smakowe, natomiast obecność dwutlenku węgla w ilości powyżej 100 mg/l zmniejsza. Badanie zapachu wymaga badania „na zimno” do 20*C oraz „na gorąco” w temperaturze 60*C.

WODY WODOROWĘGLANOWE

Wodne kąpiele kwasowęglowe

Zaczerwienienie skóry (temperatura wody 32-340C )

lekkie przy zawartości CO2 wodzie 350 mg/dcm3,

silne 400 mg/dcm3,

rumień 550 mg/dcm3;

Ukrwienie skóry po kąpieli może wzrosnąć o 600%;

Wydzielanie się CO2 z wody naturalnej, w odkrytej wannie o zawartości 1700 mg/dcm3 CO2 , temp. 32-340C na lustrem wody znajduje się około 3,5% CO2, na wysokości ust kąpiącego się 2%, a osoby obsługującej 0,1-0,2%.

Wydzielanie się CO2 z wody wykonanej sztucznie (saturowana) jest o 2-6 razy większe.

Kąpiel kwasowęglowa

Wskazania do stosowania kąpieli wodnych

  1. Nadciśnienie okres I i II wg WHO.

  1. Choroby naczyń obwodowych na tle miażdżyc, stanów zapalnych i cukrzycy.

  2. Czynnościowe zaburzenia krążenia tętniczego.

  1. Zaburzenia krążenia włośniczkowego w skórze.

  2. Czynnościowe choroby serca.

  3. Choroby zwyrodnieniowe stawów

  4. Zespoły bólowe w pozastawowych częściach narządu ruchu.

  5. Choroba wibracyjna.

  6. Nerwice wegetatywne i psychowegetatywne.

Suche kąpiele kwasowęglowe

Wskazania do stosowania kąpieli suchych

1.Owrzodzenia żylakowate podudzi.

2.Zmiany troficzne skóry.

3.Wskazania jak przy kąpielach wodnych.

Przeciwwskazania do stosowania kąpieli wodnych i suchych

  1. Przeciwwskazania ogólne obowiązujące w danym uzdrowisku.

WODY CHLORKOWE

Działanie miejscowe

Działanie ogólne

Wskazania

1. Choroby zwyrodnieniowe kręgosłupa i stawów z towarzyszącym zespołem bólowym.

2. Choroby pourazowe narządu ruchu.

3. Schorzenia i uszkodzenia obwodowego i centralnego układu nerwowego.

4. Zaburzenia krążenia obwodowego.

5. Stany po zakrzepach.

6. Nadciśnienie I stopnia.

7. Choroby skóry, zwłaszcza łuszczyca, świerzbiączka i alergie skórne.

8. Przewlekłe choroby narządu rodnego.

9. Nerwice.

1. Choroby reumatyczne z wyłączeniem okresu ostrego i podostrego.

2. Anemie.

3. Zaburzenia przemiany materii.

4. Opóźnienie rozwoju fizycznego.

5. Stany rekonwalescencji.

Przeciwwskazania

1. Niewydolność krążenia.

2. Niewydolność nerek (przy kuracji pitnej)

3. Choroby naczyń wieńcowych z dusznicą bolesną.

4. Wady zastawkowe serca.

5. Nadczynność tarczycy.

6. Niewydolność jajników.

  1. Zaburzenia rozwojowe narządów rozrodczych.

WODY SIARCZANOWE

Działanie ogólne

Wskazania

1. Choroby zwyrodnieniowo-wytwórcze kręgosłupa i stawów z ograniczoną ruchomością.

2. Choroby pourazowe narządu ruchu.

3. Schorzenia i uszkodzenia pourazowe obwodowego i centralnego układu nerwowego.

4. Choroby chrząstek stawowych.

5. Zaburzenia krążenia obwodowego.

6. Owrzodzenia podudzi.

7. Nadciśnienie tętnicze I i II stopnia.

8. Przewlekłe choroby narządu rodnego.

9. Łuszczyca, trądzik, wyprysk, dermatozy zawodowe.

10. Przewlekłe zatrucia metalami ciężkimi.

Przeciwwskazania

1. Hipotonia (niskie ciśnienie tętnicze).

2. Nadwrażliwość na związki siarki.

WODY RADONOWE (Rn222)

Działanie radonu

Wskazania

1. Choroby zwyrodnieniowo-wytwórcze kręgosłupa i stawów z ograniczoną ruchomością.

2. Choroby pourazowe narządu ruchu.

  1. Schorzenia i uszkodzenia pourazowe obwodowego i centralnego układu nerwowego.

  1. Choroby tarcz międzykręgowych.

5. Zaburzenia krążenia obwodowego.

6. Owrzodzenia podudzi.

7. Nadciśnienie tętnicze I i II stopnia.

  1. Przewlekłe choroby narządu rodnego.

  1. Niepłodność męska.

10. Łuszczyca, trądzik, wyprysk, dermatozy zawodowe.

11. Przewlekłe zatrucia metalami ciężkimi.

Przeciwwskazania

  1. Młody wiek.

  2. Ciążą i okres karmienia.

  3. Choroby nowotworowe.

  4. Choroby przerostowe układu krwiotwórczego i chłonnego.

  5. Zawodowe narażenie na promieniowanie jonizujące.

PELOIDY TORFOWE

Peloidy są naturalnymi tworzywami organiczno-mineralnymi, które powstały w wyniku procesów geologicznych z udziałem wody i mikroorganizmów.

  1. Peloidy torfowe (borowiny) dzieli się w zależności od warunków ich powstawania oraz składu mineralnego są to :

1. torfy wysokie

  1. torfy przejściowe

  2. torfy niskie

4. muły borowinowe

Składniki organiczne borowin

Składniki nieorganiczne borowin

W lecznictwie stosuje się borowinę naturalną i pastę borowinową

Borowina naturalna

Wskazania

  1. Choroby zwyrodnieniowo-wytwórcze kręgosłupa i stawów.

  1. Choroby pourazowe narządów ruchu.

  2. Przykurcze stawów.

  3. Choroby reumatyczne mięśni.

  4. Neuralgie obręczy biodrowej i barkowej oraz inne przewlekłe nerwobóle.

  5. Niektóre choroby ginekologiczne (wg wskazań ginekologa).

  6. Wysięki w okresie zejściowym.

  1. W przewlekłym zapaleniu pęcherzyka żółciowego, kamicy żółciowe i nerkowej bez napadów bólowych, w przewlekłym zapaleniu wątroby i nieżycie żołądka zaleca się pastę borowinową.

Przeciwwskazania w stosowaniu borowiny naturalnej

  1. Wszystkie ostre i podostre stany zapalne.

  1. Niewydolność krążeniowa i oddechowa, nawet niewielkiego stopnia.

  2. Nadciśnienie i niskie ciśnienie krwi.

  3. Niedokrwistość.

  4. Choroby naczyń krwionośnych zwłaszcza miażdżyca i zakrzepowe zapalenie żył.

  5. Choroby nerek i pęcherza moczowego.

  6. Cukrzyca.

  7. Podwyższona temperatura ciała bez względu na przyczynę.

  8. Skłonność do krwawień i wybroczyn.

  9. Zaburzenia troficzne i zapalne skóry.

  10. Zaburzenia czucia.

Przeciwwskazania przy zastosowaniu pasty borowinowej głównie zależą od zastosowanej temperatury i stanu skóry.

KURACJA PITNA

Wyniki kuracji pitnej zależne są od

Rodzaje kuracji pitnej

  1. Kuracja standardowa

Należy stosować dawkę podstawową lub średnią nie przekraczając 1400 ml dziennie. Pierwszą porcję należy wypijać około godz. 700 wynoszącą 50% dawki dziennej, o godz. 1200 20% dawki i o godz.1700 pozostałą część wynoszącą 30 % dawki dziennej.

2. Kuracja wspomagająca

Kuracja wspomagająca ma zastosowanie gdy zachodzi potrzeba zwiększenia działania farmakologicznego kąpieli leczniczych lub innych zabiegów balneologicznych. Wymagana jest dawka podstawowa lub inna wynikająca z przeliczenia, potrzebna do osiągnięcia w organizmie odpowiedniego stężenia danego składnika. 60% dawki dziennej należy wypijać o godz. 700 i o godz. 1700 40%.

  1. Kuracja frakcjonowana

Należy stosować u osób z zaburzeniami krążenia oraz układu moczowego i trawiennego a zachodzi konieczność stosowania kuracji pitnej. Znosi bowiem efekt krótkotrwałego i nadmiernego wchłaniania wody, który może być u tych chorych nie wskazany lub szkodliwy. Kurację należy stosować w 6 porcjach, pobierając dziennie dawkę podstawową. I porcja o godz. 700-20% dawki, II 900-15%, III 1200-15%, IV 1500-15%, V 1700-20%, VI 2100-15%. Tą formę kuracji należy również stosować przy niedoborach elektrolitów stosując odpowiednio wyższą dawkę, pod kontrolą poziomu elektrolitów.

  1. Kuracja oszczędzająca

Kuracja oszczędzająca ma zastosowanie u osób w podeszłym wieku, z przewlekłymi schorzeniami układu trawiennego i moczowego, zakłóceniami diurezy nocnej, przerostem prostaty itp. Oraz we wczesnym okresie rekonwalescencji po zabiegach operacyjnych jak i leczeniu zachowawczym. Należy stosować dawkę małą w 2 porcjach. Pierwsza o godz. 700-70% dawki (lub 50%), druga porcja o 1200-30% (lub 50%).

  1. Kuracja moczopędna zwykła

Dla uzyskania wyraźnego ale krótkotrwałego efektu moczopędnego należy stosować dawkę dużą o godz. 700-80% dawki dziennej i o godz.1700-20%.

  1. Kuracja moczopędna intensywna

Zazwyczaj powinna być stosowana, kiedy zachodzi potrzeba intensywnego przepłukania układu moczowego i może być ponawiana co 3-4 dni, zaś w pozostałych dniach odpowiednio mniejsza. Należy stosować dawkę maksymalną nie przekraczając 3500ml w 6 równych porcji w ciągu doby. Ta forma kuracji może być uciążliwa bo obok wypijania stosunkowo dużej ilości wody musi być pita również i w nocy aby nie dopuszczać do nocnego zagęszczania moczu.

  1. Kuracja moczopędna uderzeniowa

W wybranych przypadkach kamicy nerkowej może być stosowana kuracja uderzeniowa, polegająca na zastosowaniu dawki maksymalnej do 3500 ml, wypijanej w godzinach rannych w okresie 2-3 godz. Kuracja może być stosowana 1-2 raz w tygodni pod nadzorem lub po konsultacji z urologiem. W pozostałych natomiast dniach należy stosować dawkę umiarkowaną dającą efekt moczopędny.

  1. Kuracja specjalistyczna

Kuracja pitna jest jedyną lub podstawową formą leczenia w uzdrowisku, wymagająca szczególnych wskazań i stosownie do tego odrębnego dawkowania.

HYDROTERAPIA

Termoregulacja

Termoregulacja polega na zrównoważonym dostosowaniu wymiany ciepła między organizmem a otoczeniem oraz na równomiernym utrzymaniu bilansu cieplnego organizmu zapewniającego stałą temperaturę wnętrza, która wiąże się z odpowiednim wytwarzaniem ciepła przez ustrój.

Regulacja temperatury ciała odbywa się na drodze chemicznej i fizycznej przy wydatnym udziale mechanizmów nerwowych działających na zasadzie sprzężenia zwrotnego oraz mechanizmów humoralnych.

Odczuwanie rzeczywistej temperatury, uzależnione jest od rozmieszczenia na skórze termoreceptorów, które jest zależne od kilkakrotnie większej ilości receptorów zimna niż ciepła oraz od przewodnictwa cieplnego danego tworzywa.

Rozmieszczenie na skórze termoreceptorów jest nierównomierne pod względem lokalizacji oraz ilości i powoduje, że największą wrażliwość na zmianę temperatury wykazują opuszki palców, klatka piersiowa, przednia powierzchnia kończyn górnych oraz skóra brzucha.

Bodźcem progowym dla receptorów zimna jest zmiana temperatury w przedziale od 10 do 41*C, zaś dla receptorów ciepła od 20 do 45*C. Na skórze znajdują się również mechanoreceptory i receptory bólowe, które reagują na zmianę temperatury ale ponad dziesięciokrotnie słabiej.

Receptory bólowe ulegają pobudzeniu po oziębieniu skóry poniżej 10*C lub jej gwałtownemu ogrzaniu powyżej 45*C.

Działanie wody o niskiej temperaturze

Działanie wody o niskiej temperaturze powoduje, że organizm ludzki dąży do zachowania równowagi cieplnej głównie po przez

Procesy regulacyjne są dwu fazowe

  1. zblednięciem skóry w wyniku zwężenia naczyń krwionośnych w obrębie skóry, które zachodzi na skutek pobudzenia układu współczulnego, jednocześnie zaczynają działać czynniki ograniczające utratę ciepła i zwiększające wytwarzanie ciepła,

  1. hamowaniem pocenia się, które ogranicza w znacznym stopniu utratę ciepła,

  1. wytwarzaniem ciepła po przez skurcze mięśni, które objawiają się dreszczami dającymi bardzo duże ilości ciepła oraz włączeniem się mechanizmów pobudzających przemianę materii,

  1. następuje podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi oraz przyspieszenie i pogłębienie oddechu.

  1. pojawia się narastające zaczerwienienie skóry oraz zmniejszenie uczucia chłodu, które są następstwem rozszerzenia się tętnic obwodowych, zachodzących pod wpływem pobudzenia części przywspółczulnej układu autonomicznego,

  2. następuje obniżenie ciśnienia tętniczego krwi i wyrównanie funkcji oddechowej o ile wychłodzenie nie trwa zbyt długo,

  3. przy ochłodzeniu całego ciała krew płynąca do kończyn nie jest kierowana do warstw powierzchownych ale do głębiej leżących tętnic, które znajdują się w bliskim sąsiedztwie głębokich żył i tu zachodzi przenoszenie części ciepła, które pozostaje w organizmie, dzięki czemu temperatura obwodowych części kończyn jest niska i wymiana ciepła z otoczeniem staje się mała,

  4. występowanie fal rozszerzenia i zwężenia naczyń (fale Lewisa) głównie w zakresie skórnych anastomoz tętniczo-żylnych z pominięciem kapilarów, które występują przy dłuższym oziębianiu ograniczonego obszaru ciała np. rąk i stóp,

4.1. anastomozy tętniczo-żylne znajdują się w skórze w dużych ilościach a szczególnie w opuszkach palców rąk i nóg oraz w płatku ucha i stanowią specyficzne urządzanie do szybkiej wymiany ciepła między organizmem a otoczeniem. Przepływ ten uzależniony jest od temperatury wewnętrznej ciała i czym temperatura wewnętrzna jest większa tym fale rozszerzenia naczyń są wtedy dłuższe, większe i szybciej występują, a przy wychłodzeni wnętrza ciała, proces ten znacznie słabnie,

    1. brak lub znaczne ograniczenie anastomoz tętniczo-żylnych np. w obrębie skóry głowy powoduje dużą utrata ciepła po przez ten obszar, który sięga do 10% ogólnej ilości ciepła wytwarzanego w spoczynku przez organizm,

Działanie wody o ciepłej i gorącej temperaturze

Umiarkowanie ciepła woda powoduje wzrost ukrwienia skóry i tkanek bezpośrednio pod nią leżących, wyrażające się jasnym zaczerwienieniem skóry, która po dłuższym działaniu tej temperatury przyjmuje odcień lekko siny sygnalizując, że przekrwienie czynne przechodzi w przekrwienie bierne.

Gorąca woda nagle zastosowana, może w pierwszym momencie spowodować krótkotrwałe zblednięcie skóry z następowym szybkim jej zaczerwienieniem.

Ciepła i gorąca woda powoduje obniżenie ciśnienia krwi i przyspieszenie czynność serca, w wyniku wypełnienia krwią rozszerzonych na obwodzie naczyń krwionośnych oraz powoduje zmniejszenie krwi w rdzennej części ciała, a przy dłuższym trwaniu przegrzania doprowadza do niekorzystnego procesu jakim jest zmniejszenie wypełnienia krwią komór serca.

Temperatura zabiegów wodnych

8-200C - zimne

20-270C - chłodne

28-330C -letnie

34-370C - ciepłe

38-440C - gorące

PRZEGRZEWANIA CAŁKOWITE

Wskazania do przegrzewań całkowitych

  1. Odnowa biologiczna.

  2. Choroby zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa.

  3. Gościec mięśnowo-ścięgnisty.

  4. Stany pourazowe.

  5. Neuralgie.

Przeciwwskazania do przegrzewań całkowitych

  1. Przeciwwskazania bezwzględne mające zastosowanie w balneologii.

  2. Obniżona wydolności układu krążeniowo-oddechowego.

  3. Choroba nadciśnieniowa.

  4. Miażdżyca.

  5. Zaawansowana cukrzyca.

  6. Miesiączka.

  7. Podeszły wiek.

  8. Podwyższona temperatura ciała.

PARAFINOTERAPIA

Wskazania do przegrzewań miejscowych

  1. 1. Choroby zwyrodnieniowe stawów.

  2. Gościec mięśnowo-ścięgnisty.

  3. Stany pourazowe.

  4. Neuralgie

  5. Zespoły bólowe.

  6. Przykurcze mięśniowe.

  7. Przygotowanie do niektórych ćwiczeń leczniczych.

Przeciwwskazania do przegrzewań miejscowych

  1. Zmiany troficzne skóry, świeże wynaczynienia, ubytki skóry oraz ropne schorzenia skóry.

  2. Miażdżyca.

  3. Żylaki.

  4. Hemofila.

  5. Choroby nowotworowe.

  6. Zespół Sudecka.

  7. Osteoporoza.

KLIMATOTERAPIA

Klimatologia zajmuje się jednym z ważniejszych długofalowych procesów środowiska przyrodniczego, jakim jest klimat, który jest kształtowany przez zespół elementów meteorologicznych, czynników geograficznych i kosmicznych.

Jednostki klimatyczne

Mikroklimat jest rodzajem klimatu zawartego w małej skali i dotyczy najczęściej małej przestrzeni takiej jak pojedyncze pomieszczenie, stanowisko pracy, poletko doświadczalne, mikroklimat korony drzewa, kępy roślin czy legowiska zwierzęcia.

Topoklimat jest to najczęściej klimat miejsca lub obiektu, który samodzielnie nie funkcjonuje lub obiektu samodzielnego, lecz o małych wymiarach przestrzennych.

Mezoklimat (klimat lokalny) dotyczy samoistnych jednostek geograficznych, takich jak : dolina, kompleksy leśne, jeziora.

Makroklimat obejmuje duże jednostki geograficzne i dotyczy niejednokrotnie kilku regionów, które mają wielkoprzestrzenny, a jednak zbliżony charakter klimatyczny.

Geoklimat odpowiada znacznej części kontynentu, bądź oceanu.

Klimat planetarny odpowiada całej lub znacznej części powierzchni ziemi.

REGIONY KLIMATYCZNE POLSKI

W Polsce w lecznictwie uzdrowiskowym najbardziej przyjął się podział na 3 regiony klimatyczne oparty na położeniu geograficznym.

Klimat nadmorski i morski - charakteryzuje się dużą zmiennością sezonową w ciągu roku i zwiększonym ruchem powietrza, z częstym występowaniem wiatru o średniej i dużej szybkości oraz dużej wilgotność, która powoduje wzrost wielkości ochładzającej powietrza.

Klimat nizinny - obejmuje przeważający obszar Polski i jest przyjmowany jako punkt odniesienia dla innych regionów klimatycznych. Ze względu na zajmowany obszar charakteryzuje się dużą zmiennością pogody. Ta zmienność pogody uzależniona jest głównie od napływu mas powietrza z nad Oceanu Atlantyckiego jak i kontynentalnego ze wschodu. Powoduje to występowanie wyraźnego zróżnicowania przestrzennego krańcowych obszarów tego regionu.

Klimat górski i podgórski - charakteryzuje się największą zmiennością klimatyczną, która wynika z różnorodności przestrzennej, wpływającej na duże zróżnicowanie klimatyczne. Specyficzną cechą klimatu górskiego jest zmienność niektórych parametrów meteorologicznych. W górach na każde 100m wzniesienia n.p.m. ulega zmniejszeniu ciśnienie powietrza o 8 mm Hg, temperatura powietrza obniża się o około 0,6°C, zaś natężenie promieniowania wzrasta początkowo o około 2-4%, a w partiach wysokogórskich o 1%.

W okresie powojennym jako pierwszy regiony klimatyczne w Polsce określił w 1949 roku Eugeniusz Mikołaj Romer. Według jego klasyfikacji Polska została podzielona na 7 regionów, które dzieliły się na 43 dzielnice.

Dla celów leczniczych znacznie przydatniejsza jest stworzona w 1991 roku klasyfikacja bioklimatu Polski według T. Kozłowskiej-Szczęsnej. Według tej klasyfikacji Polska podzielona jest na 6 regionów i 4 podregiony bioklimatyczne. Klasyfikacja ta uwzględnia podstawowe różnice klimatyczne, jakie występują między uzdrowiskami położonymi na krańcach wschodnich, południowych i południowo-zachodnich.

BODŹCOWANIE BIOKLIMATU

Bioklimat słabo bodźcowy

Bioklimat średnio bodźcowy

Bioklimat mocno bodźcowy

Klimatoterapia ma swój ważny udział w kompleksowym nieswoistym leczeniu uzdrowiskowym poprzez oddziaływanie zespołu bodźców klimatycznych. W zespole bodźców klimatycznych wyróżnia się następujące bodźce:

Bodźce fotochemiczne - źródłem jest promieniowanie słoneczne nadfioletowe, podczerwone (cieplne) i widzialne, daje najintensywniejszy efekt biologiczny. Światło określa rytm biologiczny wszystkich organizmów w zależności od dziennych i sezonowych zmian wysokości słońca nad horyzontem

Bodźce termiczne - przez wspólne działanie temperatury, wilgotności i ruchu powietrza a także promieniowania cieplnego, wymuszają w organizmie procesy zabezpieczające do utrzymania prawidłowego bilansu cieplnego.

Bodźce chemiczne - oddziaływują poprzez ciśnienie cząsteczkowe tlenu zależne od wysokości nad poziomem morza, aerozolu atmosferycznego, zmian składu powietrza oraz efektu jonizacji powietrza

Bodźce neurotropowe - źródłem bodźców neurotropowych są krótkotrwałe, gwałtowne zmiany pogody, powodujące zmienność stanów emocjonalnych. Również pora dnia lub roku wpływa na nastrój psychiczny. Przykładem tego jest częste zjawisko, występujące w okresie przed zachodem słońca, objawiające się uczuciem smutku, przygnębienia, które ustępują po podjęciu intensywnych zajęć lub zapalenia silnego światła.

KLIMATYCZNY ODCZYN UZDROWISKOWY

Odczyn uzdrowiskowy występuje najczęściej około 2-3 dnia pobytu w uzdrowisku i osiąga najwyższe nasilenie koło 7 dnia. Następnie stopniowo się zmniejsza około 14 dnia pobytu i po tym okresie jest już najczęściej słabo lub bardzo słabo wyrażony i przez większość kuracjuszy nie odczuwalny. Przebieg odczynu uzdrowiskowego ma charakter fazowy:

I faza pełnoobjawowa - trwa przeciętnie 1 tydzień.

II faza przejściowa - trwa również 1 tydzień.

III faza słabo objawowa - trwa przez dalszy ciąg kuracji oraz w krótkim okresie po jej zakończeniu. W czasie III fazy uzyskuje się najlepsze wyniki leczenia.

Aklimatyzacja - jest całokształtem odwracalnych procesów fizjologicznych i zmian morfologicznych, będących wyrazem procesu przystosowawczego do nowych dla danego organizmu warunków klimatycznych. Właściwa aklimatyzacja trwającym od 2 do 5 dni. Deaklimatyzacja trwa około 2-5 dni i najczęściej objawia się zaburzeniami snu pod postacią albo nadmiernej senności z jednoczesnym uczuciem znużenia i spowolnienia ruchowego, względnie objawia się niewielkim pobudzeniem i bezsennością.

Adaptacja - zachodzi w wyniku bodźcowania. Jest procesem bardzo złożonym, mającym charakter regulacji wyższego rzędu, który kształtuje się w wyniku wielu różnokierunkowych procesów miejscowych i ogólnoustrojowych. W klimatologii uznaje się, że adaptacja jest stałym przystosowaniem do warunków klimatycznych i w większości ma charakter genetyczny. Indywidualna adaptacja, która powstaje przez wiele miesięcy lub lat i nabywa charakteru trwałego, nazywana jest adaptacją lub aklamacją.

TERENOTERAPIA

Przy pierwszym badaniu lekarz powinien zakwalifikować pacjenta do odpowiedniej sprawnościowej grupy tereno-terapeutycznej i wpisać tą grupę w karcie zabiegowej pacjenta (w przepisie leczniczym), pod którym powinien być podpis i pieczątka lekarza leczącego. Wyróżniamy pięć grup terano-terapeutycznych:

1. GTT

Sprawność - pełna wydolność układu krążeniowo- oddechowego i narządu ruchu, wiek do około 65 lat.

Zalecenia - wysiłki fizyczne bez ograniczeń.

2. GTT

Sprawność - okresowa duszność wysiłkowa po znacznych obciążeniach (długotrwałe chodzenie po równym terenie lub szybkie wejście po schodach na drugą kondygnację), okresowa bolesność stawów i kręgosłupa bez ograniczenia ruchomości i obrzęków, bóle wysiłkowe, okresowe osłabienie, umiarkowana otyłość.

Zalecenia - wycieczki piesze w czasie 2-4 godziny, z 2-4 przerwami wypoczynkowymi, wycieczki autokarowe w dni bez zabiegów o zasięgu 150-180 km (w jedną stronę), maksymalnie do 8 godzin łącznie ze zwiedzaniem, spacerami etc.

3. GTT

Sprawność - przemijająca niewydolność krążenia niewielkiego stopnia, nadciśnienie tętnicze nieprzekraczające 160/100 mm Hg, niedokrwienie mięśnia sercowego, chorzy z rozrusznikiem serca, rozedma płuc, znaczne ograniczenie ruchomości w jednym stawie kończyny dolnej, umiarkowane zaniki mięśniowe, duże ograniczenia ruchów w drobnych stawach, wczesne stany po urazach narządu ruchu bez potrzeby zakładania opatrunków, umiarkowane i sporadyczne bóle dyskopatyczne.

Zalecenia - wycieczki piesze w czasie 1-2 godziny z 3-4 przerwami wypoczynkowymi z wyłączeniem tras ze stromiznami, wycieczki autokarowe w dni bez zabiegów o zasięgu 80-100 km (w jedną stronę) o ogólnym czasie trwania 4-5 godzin łącznie ze zwiedzaniem, spacerami etc.

4. GTT

Sprawność - niewydolność krążenia w okresie wydolności, nadciśnienie tętnicze w granicach 190/110 mm Hg, umiarkowane ograniczenie czynności życiowych przy pełnej samoobsłudze, chorzy chodzący o 2 kulach, wielostawowe deformacje z ograniczeniem ruchomości, duże zaniki mięśniowe.

Zalecenia - tyko na specjalnych trasach w obrębie szpitala lub sanatorium uzdrowiskowego pod stałym nadzorem personelu medycznego, krótkie spacery i wycieczki w obszarze uzdrowiska, lub transportem przystosowanym dla inwalidów, całkowite wyłączenie wycieczek autokarowych.

5. GTT

Sprawność - duża niewydolność narządu krążeniowo- oddechowego i narządu ruchu.

Zalecenia - spacery na terenie przyległym do szpitala uzdrowiskowego pod nadzorem i z pomocą personelu medycznego wg zaleceń lekarskich.

LITERATURA

Jankowiak J. : Balneologia kliniczna. PZWL, Warszawa 1971

Jankowiak J. : Biometeorologia człowieka PZWL, Warszawa 1976

Jaskólski A.: podstawy fizjologii wysiłku fizycznego z zarysem fizjologii człowieka. Wydawnictwo AWF we Wrocławiu, Wrocław 2002

Kochański J. W. : Lecznictwo uzdrowiskowe. Wyższa Szkoła Fizjoterapii z siedzibą we Wrocławiu, Wrocław 2008

Kochański J. W. :Balneologia i hydroterapia. Wydawnictwo AWF we Wrocławiu, Wrocław 2002

Kozłowska-Szczęsna T., Błażejczyk K., Krawczyk B. : Bioklimatologia człowieka PAN Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Warszawa 1997

Kozłowski S.: Granice przystosowania, Wiedza Powszechna Warszawa 1986, Wydanie I

Seyda B.: Dzieje medycyny w zarysie, PZWL Warszawa 1977, Wydanie III

Straburzyński G., Straburzyńska-Lupa A. : Medycyna fizykalna PZWL, Warszawa 1997

Kozłowska-Szczęsna T., Błażejczyk K., Krawczyk B., Milanówka D., Bioklimat uzdrowisk polskich i możliwości jego wykorzystania w lecznictwie, PAN Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, 2002

Paczyński B., Płochniewski Z., Wody mineralne i lecznicze Polski, Państwowy Instytut Geologiczny, 1996

Kozłowski S., Nazar K., Wprowadzenie do fizjologii klinicznej, PZWL,1999

Sinclair M., Modern Hydrotherapy for the Massage Therapist, Lippincott Williams & Wilkins, 2008

Balneologia Polska - Kwartalnik Polskiego Towarzystwa Balneologii i Medycyny Fizykalnej

0x01 graphic
0x01 graphic

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Test fizyko, medycyna fizykalna
Streszczczenia wykładów MFiB
Test fizyko, medycyna fizykalna
Medycyna fizykalna i balneoklimatologia, Fizykoterapia
TEST ZALICZENIOWY Z PRZEDMIOTU MEDYCYNA FIZYKALNA, testy(pytania) awf katowice
Fizykoterapia- ściąga, Medycyna fizykalna
referat na fizyko ZZSK RZS, Medycyna Fizykalna i Balneoklimatoologia
Wykłady-balneoklimatologia, fizjoterapia osw, balneoloklimatologia & medycyna fizykalna, wykłady (Ka
POST¦POWNIE FIZYKOTERAPEUTYCZNE W WYBRANYCH CHOROBACH WEWN¦TRZNYCH, Medycyna Fizykalna i Balneoklima
Magnetoterapia - Medycyna fizykalna, Fizykoterapia(1)
Medycyna fizykalna i balneoklimatologia-wykłady całość, Medycyna fizykalna i balneoklimatologia (wyk
WYKŁAD 8- c.d.7 i Zakażenia szpitalne, GUMed, Medycyna, Mikrobiologia, Mikrobiologia, III KOLOKWIUM
Anatomia, Anatomia, Streszczenia wykładów
Laseroterapia w medycynie fizykalnej, Fizjoterapia
marketing do egzaminu streszczenie wykładów
wykład 2 i 3 2o1o, AWF

więcej podobnych podstron