GŁÓWNE STANOWISKA DOTYCZĄCE ZDETERMINOWANIA ZACHOWANIA CZŁOWIEKA

Główne czynniki

1. Sytuacjonizm - środowisko

2. Personologia - osobowość

3. Interakcjonizm - interakcja

(I) Sytuacjonizm

• nie wyjaśnia myślenia twórczego

• jest to stanowisko EGZOGENNE

• opiera się na schemacie S - R

• indywidualne różnice wyjaśnia:

1. uprzednio działającymi bodźcami

2. błędem w pomiarze

• stosuje eksperyment

Najważniejsze badania:

HARTSHORNE, MAY (1929)

Czy u dzieci występuje cecha uczciwości?

Wyniki: nie było cechy uczciwości bo oszukiwanie bądź nie oszukiwanie zależało od sytuacji

Zachowanie - nawyk - cecha

ASCH

Badanie dotyczyło wpływu grupy na postrzeganie odcinków. 36% uległo sugestii.

ZIMBARDO

Eksperyment ze strażnikami i więźniami.

Wnioski: wszyscy dobrze wcielili się w swoje role , w obu grupach sytuacja wpłynęła na zachowanie bardzo wyraźnie.

DERLEY, LATANI

Eksperyment dotyczył rozproszenia odpowiedzialności. Stworzono taka sytuacje eksperymentalną: ktoś przewracał się na ulicy. Czekał na pomoc. Raz było dużo przechodniów, a raz tylko jeden.

Gdy było dużo przechodniów to nie pomagano, a gdy jeden to pomagał.

Wnioski: pomoc osobie jest uzależniona od sytuacji.

DANE DOTYCZĄCE DZIECI WILCZYCH- dzieci wychowanych poza społeczeństwem

Indie rok 1920 znaleziono dzieci wychowywane przez wilki .

BADANIA KELLOGÓW

Wychowywano dziecko ludzkie z dzieckiem szympansim. Na początku szympans wyprzedzał dziecko ludzkie, pomimo , że było młodsze , ale po opanowaniu mowy dziecko wyprzedziło szympansa.

1. Trzeba mieć właściwości ludzkie , mózg , itp.

2. Trzeba być wychowywanym w środowisku ludzi.

BADANIE NAD PLEMIENIEM IK ( żyjące na granicy Kenii i Ugandy)

Było to plemię, które żyło z polowań. W 1934r. zakazano polowań i do tej chwili zaczęto zauważać w tym plemieniu sytuacje patologiczne ,m.in. chowanie jedzenia,, zanik religii .

Wnioski: W przypadkach skrajnych potrzeb zanikają ludzkie wartości. Podobnie rzecz się miała w obozach koncentracyjnych - w nich najlepiej czuli się psychopaci.

MARKS: byt kształtuje świadomość.

Słabe strony sytuacjonizmu: nie wyjaśnia myślenia twórczego u wybitnych ludzi

(II) Personologia

• stanowisko ENDOGENNE i twórcy teorii cech: Allport, Guilford, Cattell, Eysenck (BIG FIVE)

• w rozwoju człowieka biorą udział motywy, plany itp.

• stwierdzono, że zachowanie człowieka jest względnie stałe, bez względu na sytuację.( Jest stałe w czasie) W tej samej sytuacji ludzie zachowują się różnie

• opiera się głownie na metodzie korelacyjnej i badaniach longitudinalnych

• w życiu potocznym ludzie posługują się kategoriami cech , co prowadzi do nadmiernej generalizacji

• spotkała się z krytyka w latach 60- tych (W. Mischel: bez uwzględnienia warunków, same cechy prowadzą do błędów, posługiwania się stereotypami, fałszowania, generalizacji)

• odchodzono od teorii cech i uwzględniano inne elementy np.: motywy, cele, wartości , zadania

• po 20- stu latach psychologia cech doszła do głosu, co się przejawiło w stworzeniu teorii BIG FIVE

Mc Adams: teoria cech wyszła zwycięsko. Cechy odzwierciedlają różnice w zachowaniu i osobowości ludzi. Ekstrawertyzm i neurotyzm mają znaczna stałość. Sytuacja nie wpływa zazwyczaj silniej na zachowanie niż cechy. Te same osoby badano tymi samymi metodami w różnym czasie.

Costa, McCray: organizują badania osób dorosłych na uniwersytecie Baltimore. Badają neurotyzm, ekstrawersję i otwartość po 6 latach. Stwierdzono znaczne korelacje: Neurotyzm 0,83 Ekstrawersja 0,80 Otwartość 0,83

E. Kelley 1935 - 38 \ 79-81 New York; badano zmienność neurotyzmu i ekstrawersji po 20 latach: N 0,60 E 0,70 po 45 latach: N 0,31 E 0,27 (mniejsza stałość)

Brock: badano uczniów szkoły średniej I w wieku 30 lat. Badano samoakceptację Q-sortem oraz przystosowanie: samoakceptacja 0,27 \ przystosowanie: 0,33 (M) 0,23 (K)

Campbell: badanie inwentarzem zainteresowania zawodowego Strong'a w odstepie 30l - korelacja 0,56.

Tellman (twórca koncepcji inteligencji) .Badanie - 2 grupy wybitnie intel. dzieci, które badał ponownie po 40r.ż. - wynik: nie wszystkie były wybitne.

Wnioski: inteligentne dzieci= intelig. dorośli-> STAŁOŚĆ IQ ; wzrost IQ ( ponad 140pkt) - w wieku dojrzałym -> osiągnięcie wybitnych sukcesów/ ale zaobserwowano wyjątki , nie wszystkie osoby wybitne miały wybitne osiągnięcia / . Samą inteligencją nic nie zdziałamy.

Wudruff: stałość jednego zachowania jest większa niż zagregowanego.

Snyder, Tauhe:

1. highmonitoring (pragmatycy) - u osób tych zachowanie występuje w zależności od sytuacji; wysokie samosterowanie; zachowanie zgodne z sytuacją , dostosowanie się do niej.

2. Lowmonitoring (idealiści) - kierują się zasadami, przekonaniami.

Stałość zachowania

• Stałość zachowania jest większa u osób odchylonych od normy.

• Występuje stałość zachowania, która może być patologiczna.

1. Stałość właściwości jednostki zależy od czasu: maleje wraz z jego upływem.

2. Zależy od rodzaju cechy: Neurotyzm i Ekstrawersja są bardziej stałe niż samoocena i przystosowanie.

3. Zależy od typu osobowości: u pewnych osób są cechy bardziej stałe niż u innych.

4. Zależy od wieku: u dzieci stałość jest mniejsza niż u dorosłych.

5. Zależy od sytuacji: gdy sytuacja jest jednoznaczna to wtedy wpływ osobowości jest mały.

• Stałe cechy mają wysoki współczynnik odziedziczalności np. inteligencja 0,52, temperament.

2 prawidłowości:

Ciągłość kumulacyjna - mechanizm, który powoduje stałość.

Człowiek z punktu widzenia poprzedniej sytuacji będzie szukał przekonania i będzie dostrzegał to, co potwierdza jego przekonanie, np. urodzenie ma wpływ na wiarę i analogicznie na przekonania.

Ciągłość interakcyjna - człowiek swoim zachowaniem powoduje zachowanie innych ludzi potwierdzając tym samym swoje przekonanie.

Pa → Za → Zb

(III) INTERAKCJONIZM = współdziałanie, wymiana

Zmiana zachowania osoby A powoduje zmianę zachowania osoby B i na odwrót.

O S O S

O S

Interakcjonizm genetyczny - przedstawiciele: Endler, Edwrds, Emmons, Dierer.

TREŚĆ I ZAKRES POJĘCIA OSOBOWOŚĆ

• Lata 50-te osobowością zaczęli się interesować Allport, Catell, Guilford i Murray.

Dlaczego zaczęto interesować się osobowością?

• aby wyjaśnić względna stałość zachowania się jednostki

• aby wyjaśnić różnice w zachowaniu się różnych osób w różnych sytuacjach

• aby przewidywać zachowania ludzi

• aby zmieniać i modyfikować zachowanie, gdy zajdzie taka potrzeba

OSOBOWOŚĆ - z łac. Persona; do określenia maski, która zakładał aktor.

1. Omnibusowa teoria osobowości - osobowość to suma cech, właściwych jednostce (suma sposobów zachowania).

2. Integracyjne ujęcie osobowości - osobowość nie jest sumą, ale organizacją, systemem, całością, która rządzi się prawami innymi niż poszczególne części (Rubinsztejn: dynamiczna organizacja, struktura).

3. Hierarchiczne ujęcie osobowości - osobowość jest nie tylko organizacją, ale i strukturą, która ma różne poziomy (Mc Adamkus).

4. Różnicowe ujęcie osobowości - osobowość jest to coś, co różni jednostki od innych (cechy indywidualne, niepowtarzalne).

5. Przystosowawcza teoria osobowości - (Darwin) psychika umożliwia przystosowanie się człowieka do środowiska. Osobowość jest wynikiem przystosowania.

• świadoma aktywność jednostki: człowiek kształtuje środowisko, nie jest istota bierną.

• Cantor: badanie osób może polegać na interpretowaniu przez nich sytuacji (i ustalania celów) oraz działań zmierzających do określonego celu.

Zakres pojęcia osobowość:

1. Zakres szeroki: to jest całość psychofizyczna; to zarówno własności psychiczne i fizyczne (Allport, Nutin, Guilford) - 7 ramienna gwiazda (na każdym z ramion: postawy, zdolności, właściwości morfologiczne, fizjologia, potrzeby, temperament,………………………)

- bez właściwości fizycznych nie było by procesów psychicznych

• psychika powstaje i wyraża się za pośrednictwem ciała

• właściwości fizyczne wpływają na właściwości psychiczne tak, że ludzie różnią się od siebie (określają możliwości człowieka)

• ciało i psychika są silne ze sobą związane

• Nuttin: właściwości fizyczne, właściwości afektywne (charakter)

2. Zakres średni: wyłącza z osobowości cechy fizyczne; osobowość to całość psychiczna.

• Stern: wyodrębnia dwa rodzaje cech stanowiących osobowość:

1. określają stosunek człowieka do otoczenia określają to, do czego człowiek dąży, zmierza (wartości, ideały , dążenia , przekonania)

2. dyspozycje sprawnościowe bądź instrumentalne (jak dobrze coś się robi), wiedza, zdolności inteligencja.

Festinger, Łukaszewski: zachowanie jest organizowane przez rozbieżność

informacyjną (rozbieżność między inf. napływającą a inf. „w mózgu”).

Modele i wizje informacje

Łukaszewski: stanowisko krańcowo poznawcze lub poznawczo - motywacyjne

Reykowski: mechanizm popędowo - emocjonalny i sieć poznawcza

Rubinsztejn: zmienne kierunkowe (potrzeby, zainteresowania, postawy, zdolności, charakter, temperament)

3. Zakres wąski: włącza do pojęcia osobowości tylko cechy treściowe, pomija cechy formalne (nie włącza temperamentu i zdolności - traktuje te cechy jako różnice indywidualne).

Kelly: teoria konstruktów osobistych; osobowość to system konstruktów. Rozumieć osobowość to poznać konstrukty pozwalające przewidzieć zachowanie.

Łukaszewski: osobowość to organizacja systemów jednostki dotyczących otoczenia własnej osoby i jej czynności.

• zachowanie jest dynamiczne przez rozbieżność informacji

• wewnętrzny napływ informacji

• def. MODEL-reprezentacja normalnego stanu, np. jak jest szkoła

• def. WIZJA - stan idealny ( idealna szkoła)

Argumenty przemawiające przeciw wąskiemu zakresowi osobowości:

• Charakterystyczne jest to, że intelekt włączają do osobowości główni przedstawiciele psychologii osobowości.

• Catell: w każdym zachowaniu przejawiają się 3 elementy: dynamiczny, temperamentalny, zdolnościowy

• Bez zdolności nie można wyjaśnić intencjonalności zachowania.

• Zdolności wyznaczają poziom wykonania jednostki (nie można wyjaśnić efektów, osiągnięć, podstawowych działań).

• W rozwoju jednostki zdolności indywidualne w znacznym stopniu wpływają na kształtowanie się innych funkcji psychicznych (plany, zainteresowania, wiedza, obraz własnej osoby).

• W osobowości wszystkie funkcje działają w połączeniu.

• Zdolności zależą od najbardziej stałych własności człowieka. Rezygnacja z nich powoduje iż osobowość przestaje posiadać funkcję wyjaśniającą i predyktywną.

• Teoria C. Mitchel: zdolności dołącza do osobowości. Osobowość bez zdolności przestaje pełnić funkcję integracyjną.

Cattell , Eysenck włączają temperament do osobowości , podobnie jak teoria Big- Five; natomist teoria Maslow`a i Freud`a nie zajmują się osobowością

5 argumentów za odrębnością temperamentu i osobowości:Strelau

1. Temperament jest wynikiem ewolucji genetycznej podczas gdy osobowość jest wytworem wpływu społecznego.

2. Temperament jest zarówno charakterystyczny człowiekowi jak i zwierzęciu. Osobowość występuje tylko u człowieka.

3. Jednostka ma określone warunki temperamentalne od urodzenia, natomiast osobowość powstaje dzięki interakcji człowieka ze środowiskiem.

4. Temperament determinuje formalne cechy, a osobowość treściowe.

5. Osobowość jest łatwiej modyfikowalna niż temperament.

Poglądy M. Zuckermana , przeciwko Strelau

• Osobowość w podobnym stopniu zdeterminowana jest biologicznie i społecznie.

• Wszelkie własności temperamentalne kształtują się w wyniku interakcji zachowania dziecka z rodzicami.

• Nie jest jasne rozumienie między aspektami formalnymi i treściowymi. Cechy temperamentalne przejawiają się w różnych sytuacjach, a więc wiążą się z treścią.

• Pewne cechy osobowości nie ulegają zmianie np. anty społeczność, nałóg (takie cechy osobowości są stałe).

• Temperament jako składnik osobowości (poziom reaktywności wpływa na stopień aktywności jednostki, przejawia ona aktywny lub bierny styl zachowania).

T. motywuje do preferowania lub unikania pewnych sytuacji i zachowań.

T. trudno oddzielić od innych właściwości funkcjonowania psychicznego człowieka.

• temperament wpływa na styl uczenia się , interakcji społecznych , styl życia

• temperament trudno oddzielić od innych wartości

• temperament zabarwia wszystkie nasze właściwości i zachowania

• temperamentu nie można wyizolować

TEORIE OSOBOWOŚCI

Teoria to system praw oraz hipotez opisujących, wyjaśniających i umiejących przewidywać pewną klasę zmiennych i zmieniać zjawiska.

• system oznacza , że prawa są odpowiednio uporządkowane

• prawa i hipotezy stanowią spójnie logiczną całość

• prawa określają zależność od zjawisk wewnętrznych

Hipoteza - sąd, zdanie, które jeszcze nie zostało sprawdzone, zweryfikowane; H. - naukowa może być zweryfikowana, może wykazać prawdziwość lub fałszywość.

Gdy hipoteza zostanie potwierdzona staje się prawem lub zasadą.

Założenie to pewnego rodzaju sąd, który dalej nie jest dociekany jednak, gdy badania potwierdzą założenie to je odrzucamy.

Podział teorii

1. Ze względu na stopień ogólności:

• t. Catella, t. inteligencji, t. temperamentu, t. zainteresowanie i zdolności (obejmują całość lub składniki osobowości)

2. Ze względu na moc predyktywną ( tj. wyjaśniania i przewidywania zachowań) i eksplanacyjną:

• mocne teorie (wiele ujmują): t. behawiorystyczne (uczenie się, generalizowanie)

4. Ze względu na powstanie:

• t. indukcyjne: od stwierdzenia faktu po sady ogólne

• t. dedukcyjne: od sądów ogólnych do szczegółowych (t. Kellego)

• t. indukcyjno - dedukcyjne (Guilford, t. intelektu)

5. Ze względu na treść:

• t. struktury osobowości: jak zbudowana jest osobowość

• t. funkcji osobowości: jak funkcjonuje osobowość

• t. rozwoju osobowości: t. uczenia się, t. Adlera, t. ról społecznych

Teorie struktury osobowości

• Odpowiadają na pytanie: z jakich elementów składa się osobowość oraz w jaki sposób osobowość jest zbudowana.

Teorie cech (Allport, Guilford, Cattell, Eysenck, "Big 5").

Cecha inicjuje, ukierunkowuje zachowanie adaptacyjne, ekspresyjne (wspólne - indywidualne).

• Cecha nie jest zmienną hipotetyczną, determinuje zachowanie, chociaż zachowanie nie zawsze jest zgodne z cechą;

• Cecha nie jest tożsama z nawykiem (jest bardziej ogólna). Nawyk jest mniej ogólny;

• Cecha kształtuje się później niż nawyk;

• Jest różna od postawy. Postawa ma wyraźnie określony przedmiot;

• Postawa ma znak (pozytywny lub negatywny), cecha nie może mieć znaku;

• Postawy są ogólne oraz szczegółowe, cechy są zazwyczaj ogólne;

• B. Zawadzki: cecha nie jest zmienna obiektywnie istniejącą, jest zmienną hipotetyczną, która jest wyprowadzona z ludzkiego zachowania czyli o cesze wnioskujemy na podstawie zachowania.

• Allport :Cecha → Zachowanie;

• Z cechami wiąże się pojęcie dymensji → wymiar jako przestrzeń zawarta pomiędzy najniższą wartością cechy np. mało inteligentny a najwyższą wartością cechy np. bardzo inteligentny. Pomiędzy może występować nieograniczona ilość stopni cechy.

Koncepcja dymensji: różni ludzie różnią się pod względem poziomu cechy. Ludzi można uporządkować wg natężenia danej cechy.

Wymiar \ dymensje - stanowi wspólne cechy dla ludzi; występuje w różnym natężeniu u różnych ludzi.

Osobowość to ogół wymiarów psychicznych. Można ją opisać za pomocą typów.

Typ to pewnego rodzaju idealny wzór, prototyp, który spełnia wszystkie warunki pojęcia.

• idealny wzorzec (schizotynik), typ wyodrębniony ze względu na pewne cechy.

Koncepcja typu zakłada, że istnieje związek miedzy typami; u pewnych osób określone powiązanie między cechami przejawia się wyraźniej lub u innych osób przejawia się mniej wyraźnie (typy idealne i mierzalne).

Typy można wyodrębnić ze względu na:

• budowę fizyczną (typy konstytucjonalne)

• fizjologię (Pawłow: silny, słaby, zrównoważony, niezrównoważony)

• psychikę (Jung: ekstrawersja \ introwersja)

Czynniki: zespół cech wyodrębnionych ze względu na analizę czynnikową.

• Cattell: cechy źródłowe

• Spearman: (1925r.) wprowadził analizę czynnikową do badania inteligencji

Czynnikowa teoria osobowości R. B. Cattella

(po raz pierwszy wprowadził analizę czynnikową do badania osobowości).

• zachowanie człowieka jest funkcją osobowości i sytuacji S - O - R

• osobowość to jest to, co umożliwia przewidywanie zachowania jednostki w określonym czasie \ sytuacji

• osobowość można scharakteryzować za pomocą cech

• zachowanie jednostki w określonej sytuacji jest funkcją cech osobowości i cech sytuacji:

R = f (S1, C1 + S2, C2 + S3, C3…)

• w różnych sytuacjach niezbędne są różne cechy przy rozwiązywaniu różnych zadań \ odmienne proporcje wpływu cech osobowości i sytuacji

• w zachowaniu człowieka biorą udział trzy rodzaje cech:

{temperamantalne- psychofizyczne dyspozycje}

{dynamiczne- motywują działanie}

1. Ergi: seksualne, towarzyskie, opiekuńcze, bezpieczeństwa, głodu, dbałości o własne sprawy, źródłowe, konstytucjonalne - wrodzone, dynamiczne.

2. Sentymenty: cechy dynamiczne, środowiskowe i źródłowe. Są one nabyte przez jednostkę

i kształtują się pod wpływem czynników społeczno - kulturowych

np. tendencja do spostrzegania obiektu.

- przedmiotem sentymentów jest własna osoba, inne osoby, instytucje, zawód, kariera, sport.

3. 
   Postawy: dynamiczne, środowiskowe i powierzchniowe cechy. Te najbardziej obserwowalne, przejawiają się w zachowaniach. Stanowią tendencję do działania, zachowania się w określony sposób do określonych obiektów; mogą być wyrażane słownie, uświadamiane bądź nie (projekcja); mogą być badane za pomocą kwestionariuszy.

Ergi → Sentymenty → Postawy

Cechy temperamentalne, środowiskowe, konstytucjonalne wiążą się z formalnym aspektem informacji. Określają zachowanie niezależnie od bodźców.

Cechy uzdolnieniowe, poznawcze: jak dany podmiot wykonuje zadanie z uwzględnieniem skuteczności działania.

Zdolności:

1. Centralne - konstytucjonalne; jako ogólne parametry pracy mózgu jako całości, które wpływają na kształtowanie się wszystkich zdolności poznawczych. Cechy: szybkość pamięci, łatwość kojarzenia, inteligencja płynna.

2. Lokalne - środowiskowe, konstytucjonalne; wrodzone, nabyta organizacja pól sensorycznych

i motorycznych. Wiążą się z praca poszczególnych pól.

3. czynniki pośredniczące - instrumentalne, sprawcze, środowiskowe; nabyte nawyki, które powstają pod wpływem uczenia się. Związane z warunkami, w których żyjemy (czynnik liczbowy, rozumienie słów, wnioskowanie, dedukcja, inteligencja skrystalizowana).

Metoda indukcyjna Catella

Podział cech Cattella:

1. Cechy indywidualne: specyficzne dla danej osoby.

2. Wspólne: porównanie ludzi miedzy sobą.

1. Powierzchniowe: wyodrębniane są w oparciu o korelację miedzy zachowaniami.

2. Źródłowe: są to czynniki wyodrębniane w oparciu o analizę czynnikową

Cechy

indywidualne wspólne

powierzchniowe źródłowe

konstytucjonalne środowiskowe

Cattell wyszedł od zebranych przez Allporta terminów opisujących osobowość (4500); wyeliminował synonimy, rzadko spotykane, wieloznaczne i otrzymał ok. 2000.

Przeprowadzono badania; zastosowana metodę obserwacyjną, wprowadzono zmienne(L); zastosowano szereg kwestionariuszy (zmienne Q), gdzie podmiot sam siebie oceniał. Zastosowano zespół testów psychologicznych (zmienne T).

Na podstawie czynników korelacji i analizy czynnikowej wyodrębniono cechy powierzchniowe

i źródłowe. W skład cechy źródłowej wchodziły cechy, które potwierdziły się w analizach czynnikowych.

Cechy źródłowe oznaczono od A do O z pominięciem D, J, K oraz wprowadzono literę Q.

Utworzono 16- czynnikowy kwestionariusz dla dorosłych opisujący osobowość.

Eysenck stwierdził, że czynniki Cattella są ze sobą skorelowane. Wydzielił podstawowe (ekstrawersja, neurotyzm, psychotyzm).

16 czynników Cattella:

1. [A] +cyklotymia - szczerość, opanowanie, łatwa ekspresja, szczery w kontaktach

-schizotymia

2. [B] _­­+inteligentny - błyskotliwy

-mało inteligentny

3. [C] +siła ego - zrównoważenie emocjonalne, stałość emocji, wyrozumiałość

-niezrównoważony emocjonalnie

4. [E] +dominacja - agresywność, upór, awanturnik

-uległość

5. [F] +ekstrawersja

-introwersja

6. [G] +silny charakter - super ego, wytrwałość

-słaby

7. [H] +śmiałość - zdolny do ryzyka

-nieśmiałość

8. [I] +neurotyzm

-brak neurotyzmu

9. [L] +paranoidalne zachowanie - podejrzliwość

-brak

10. [H] +niekonwencjonalność - ekscentryczność

-konwencjonalność

11. [N] +chłodny racjonalizm

-prostota

12. [O] +skłonność do obwiniania

-spokojna ufność

13. [Q­₁] +radykalizm

-konserwatyzm

14. [Q₂] niezależność

15. [Q_3­] integracyjna osobowość

16. [Q₄] energetyczność, duże napięcie nerwowe

Na podstawie tego kwestionariusza można stworzyć psychogram. Posłużył on do badania wybitnych osób (uczeni, artyści). Stwierdza, że cechuje ich:

1. B+ C+ E+ F- G- I+ O- Q₁+ Q₂+ Q₃+

Badano związek wymiarów z religijnością. Stwierdzono różnice między osobami wysoko i nisko religijnymi. Osoby wysoko religijne różnią się od nisko religijnych: Q­₁- N- Q₂+ M-

Badania uczniów wybitnie zdolnych: B+, niższa uległość, E+ F- Q₁-, wysoka samoocena, wysoka wrażliwość.

J.H Eysenck - Dymencjonalna teoria osobowości

Stwierdził on, że na podstawie analizy czynnikowej można wyodrębnić następujące wymiary osobowości:

Osobowość można rozpatrywać w dwóch wymiarach i można nanieść dodatkowo wymiar

Ekstrawertyk: nastawiony na zewnątrz, impulsywny, aktywny, działa pod wpływem

chwili, ma wielu znajomych, lubi ruch, ryzyko, często zmienia pracę, łatwo wpada w gniew, nie można na nim polegać, optymista, asertywny, poszukujący doznań, beztroski.

Introwertyk: nastawiony do wewnątrz, aktywny intelektualnie, rezerwa wobec innych, rzadko agresywny,

kontroluje uczucia, emocje, pesymista.

Badania eksperymentalne wykazały różnice między ekstrawersją a introwersją.

Introwertyk Ekstrawertyk

uczenie się szybsze wolniejsze

reminiscencja mała duża

poziom aspiracji wyższy niższy

wytrwałość ↑ ↓

szybkość ↓ ↑

towarzyskość ↓ ↑

reakcja na stres ↑ ↓

próg uspokojenia ↑ ↓

Neurotyzm : chwiejność emocjonalna, łatwo zmienialne nastroje, skłonność do zamartwiania się, brak wiary

we własne siły, poczucie niższości, lęki, depresje, reakcje kompulsywne, praca układu limbicznego (wegetatywnego), poczucie winy, nieśmiałość.

Psychotyzm : zaburzenia procesów poznawczych, ma predyspozycje do psychoz, gorsza

koncentracja uwagi, gorsza pamięć, ruchy nieadekwatne do sytuacji, mało

adekwatny poziom aspiracji, agresywny, zimny,egocentryczny, impulsywny,

aspołeczny, twórczy, brak fizjologicznych podstaw psycotyzmu.

Introwertycy są bardziej neurotyczni, a ekstrawertycy bardziej psychopatyczni.

Psychopaci: nieczuły, hedonistyczny, emocjonalnie nie dojrzały, brak rozsądku, powierzchowny czar,

niewierni, brak im stylu, antyspołeczni, patologicznie egocentrycy, nie zdolni do większych uczuć,

nieodpowiedzialni, brak planu życiowego, żyje trywialnie, skłonność do przestępczości.

Szusłowska i Nęcka- badania studentów różnych kierunków.

- wykazano, że ukończeniu szkoły sprzyja introwersja i pewien poziom neurotyzmu.

- neurotyzm wzmaga motywację

- wysoka ekstrawersja → niepowodzenia na studiach

Inteligencja- przejawia się w bystrości, jasnym myśleniu, dobrych wynikach w nauce, sukcesach, pomysłach,jest w znacznym stopniu wrodzona (badania bliżniąt monozygotycznych).

-Eysenck zakłada,że inteligencja jest niezależna od pozostałych wymiarów, ale koreluje z nauką.

-W szkole podstawowej osoby ekstrawertywne mają lepsze wyniki, a w szkole średniej introwertywne.

-osoby introwertywne więcej czytają,

Poziom czwarty związany z postawami społecznymi.

Komuniści i faszyści - siła, wrogość, agresja, twardość, sztywność przekonań , stałość przekonań, dogmatyzm.

Poziomy osobowości

- L₄ - nawyki umysłowe, postawy społeczne.

- L₃ - nawyki, cechy zachowania, ekstrawersja,introwersja, psychotyzm, inteligencja, neurotyzm (zdeterminowane biologicznie i środowiskowo)

- L₂ - zjawiska sprawdzone empirycznie, warunkowanie, perseweracja , reminiscencja, błąd czasu, próg pobudzenia.

- L₁- konstrukty teoretyczne; pobudzenie, hamowanie.

W osobowości Eysenck wyodrębnił:

- składnik poznawczy; zdolności, inteligencja.

- składnik konatywny(?)

- składnik wolicjonalno-motywacyjny

- skł. afektywny, temperamentalny (ekstrawersja, introwersja, neurotyzm)

- skł. somatyczny (budowa ciała)

OSOBOWOŚĆ - trwała organizacja charakteru, inteligencji, temperamentu, właściwości fizycznych jednostki, która determinuje specyfikę przystosowania się do środowiska.

Ocena teorii Eysencka:

1. Pozytywna-ujęcie dymencjonalne

- czas tworzenia(okres po II wojnie światowej)

- uporządkowanie jednostek nozologiczznych

- płynne przejście między zdrowiem, a zaburzeniami

- opierał się na badaniach eksp.(twarde metody)

- wyeliminował szereg błędnych sądów (MPJ, EPJ, MMQ)

2. Negatywna:

- biologizm teorii

- pomija ambiwalentyków, zajmuje się krańcowymi przypadkami

- nie powiedział co znajduje się na końcu-brak neurotyzmu

- nie wyjaśnia cz y wysoki neurotyzm to już nerwica, czy potrzebne są inne czynniki

- nie opisał pola psychotyzm-ekstrawersja i psychotyzm-introwersja

- nie wskazuje na biologiczne podstawy psychotyzmu

- brak związku inteligencji z pozostałymi wymiarami

- zajmuje się formalną stroną osobowości, nie interesowały go cechy treściowe

- nawiązywał do Pawłowa, ale inaczej go rozumie

Badania wertfikacyjne koncepcji Eysencka :

- Zuckerman, Kuhlman, Camac (1978 ) : postanowili sprawdzić słuszność teorii Eysencka.

Zastosowali szereg metod (skale, testy) i doszli do wyodrębnienia trzech czyników.

EKSTRAWERSJA NEUROTYZM PSYCHOTYZM

towarzyskość emocjonalność impulsywność

↑ ↑ ↑ ↑ ↑

ekstr., tow. atywność neurotyzm psychotyzm agresywność

↑ ↑ ↑ ↑ ↑ ↑ ↑

ekstr. aktyw. złość lęk psych. autonomia agresyw.

konformizm

Badania potwierdziły wybór trzech gł. czynników osobowości.

- poszukiwanie doznań Eysenck wiązał z ekstrawersją, a badacze z psychotyzmem

- głównym osiągnięciem jest lepsze zrozumienie czynnika P (nonkonformizm, brak ograniczenia w

poszukiwaniu doznań, brak odpowiedzialności, impulsywność, niski poziom socjalizacji) - cechy te są char. dla psychopatii (dewiacja społ.)

- studenci szkół artystycznych i ich nauczyciele mają wyższy poziom czynnika P niż psychotycy. Sugeruje to, że inne cechy niż psychotyzm wchodzą w skład czynnika P.

- kobiety mają wyższy poziom czynnika N, a mężczyźni czynnika P.

Kobiety Meżczyżni

afiliacja (potrzeba kontakt.em.) ↑ ↓

giętkość myślenia ↓ ↑

poziom energii ↓ ↑

tendencja do odosobnienia ↓ ↑

autonomia ↓ ↑

psychotyzm ↓ ↑

podejmowanie ryzyka ↓ ↑

agresywność ↓ ↑

szukanie przygód ↓ ↑

odpowiedzialność ↑ ↓

lęk ↑ ↓

wsparcie ↑ ↓

kontrola emocji ↓ ↑

MODEL “BIG - 5” (lata 80-te): model oparty na badaniach różnych warstw społ. i środow. (samoopis, inwentarze, longitudinalne studia, obserwacja, analiza czynnikowa)

• celem było szukanie podstawowych czynników osobowości (czynnikowa teoria Cattela jako teora wyjściowa).

• 5 czynników

1. E - ekstrawersja (aktywność, agresja, ufność, asertywność)

2. A - zgodność (uprzejmość, ufność, entuzjazm, łatwe uleganie innym, mało sceptyczny, ciepły, współczucie innym)

3. C - sumienność ( dobra organizacja, pracowitość, rzetelność, odpowiedzialność, dokładność, kontrola emocji, opanowanie, produktywność, lubi gratyfikacje, wysoki poziom agresji)

4. N - neurotyzm (lęk, samoobwinianie się, napięcie, drażliwość, nieśmiałość)

5. O - otwartość (oryginalność, imaginatyczność, wrażliwość, otwarty umysł, introspekcja, myślenie niepospolite, wrażliwy esteta)

Co charakteryzuje te czynniki?

• stałość czasowa, dobry predyktor zachowania

• wysoki poziom czynn. C - wysoki predyktor powodzenia zawodowego

• czynniki N i A - zadowolenie z życia, stan zdrowia (choroba wieńcowa)

• czynn. O - zainteresowanie zawodowe

• trafność prognostyczna - daje możliwość przewidywania

• niezmienność - mogą być wyodrębnione za pomocą różnych metod

• uniwersalność - wyodrębnione niezależnie od wieku, rasy, płci

N -41%

E - 53%

A - 41% Jang, Liresley

C - 44%

O - 61%

W oparciu o model “BIG -5” utworzono kwestionariusz do badania czynników osobowości

NEO-FFJ (OCEAN).

• Ocena metody i modelu

• daje pełny, wyczerpujący i rozłączny opis czynn. osob.( brak błędów reprez. i nadreprez.)

• metoda może służyć do badań naukowych i stosowanych

• nadaje się do badań wstępnych (eksploracyjnych)

• brak mu teoretycznych podstaw (model statystyczny)

• ujęcie niefunkcjonalne i nie rozwojowe

• Porównanie OCEAN z PEN Eysencka

• próba określenia korelacji między czynnikami wyodrębnionymi przez EPP i EPQ

• czynniki A i C związane z P Eysencka

• wysoki czynn. A to: grzeczny, mało stanowczy, troszczy się o dobre samopoczucie innych

• wysoki czynn. C to : grzeczny, mało stanowczy, postępuje zgodnie z zasadami

• uzewnętrznianie lub brak przejawia się w czynn. A i C, a u Eysencka w czynn. P.

• czynn. C -zorganizowanie, samokontrola, potrzeba osiągnięć

• model NEO-FFJ pełniej opisuje osobowość niż PEN

• czynnika O nie uwzględnia model PEN - może być traktowany jako odwrotność czynn. P, lecz twórczość nie jest początkowo skorelowana z czynn. P ( O jest aspektem zdolności poznawczej )

Allport stworzył t. celu osobowości wraz z Guilford .

Eysenck doszedł do wniosku, że Cattel nie wyróżnił czynników podstawowych.

Zuckerman i Kuhlman uściślili definicję czynnika P.

Mcerae i Costa stworzyli model OCEAN oraz porównali model PEN ( A i C to subczynniki modelu, ale bez uwzględnienia wszystkich cech, nie zawiera czynnika O ) i OCEAN

• model Eysencka tworzy wyjaśnienia (sposób indukcyjny → od badań do tw. ogólnych)

Teoria konstruktów osobistych G.A. Kelly'ego (1955).

• jest tworzona w sposób dedukcyjny

• teoria poznawcza nawiązuje do koncepcji Mapy Poznawczej Tolmana

Podstawowe twierdzenia:

• człowiek zachowuje się podobnie jak uczony ( stawianie hipotez, weryfikacja),

• świat według niego istnieje realnie, ale poznajemy go za pomocą konstruktów, które ujmują to, co zawarte jest w zjawiskach (są to pewne abstrakty danej grupy zjawisk, mają charakter bipolarny (duży - mały) ),

• poznajemy i oceniamy przedmioty, bierzemy pod uwagę dwa krańce konstruktu,

• zdarzenia mogą być przez różnie osoby różnie interpretowane w zależności od konstruktów,

• konstrukty ułożone są hierarchicznie według ogólności i związku z innymi,

• konstrukty możemy opisać za pomocą cechy: przepustowości lub otwartości (łatwość włączania nowych informacji ),

• konstrukty dotyczą przedmiotów, zjawisk w tym własnej osoby,

• system konstruktów jest stabilny, ale ulegają zmianie poszczególne konstrukty,

• konstrukty określają drogi, po których przebiegają procesy poznawcze,

• konstrukty służą zapamiętywaniu myśli,

• równocześnie z percepcją przebiega projekcja - rzutuje na świat własne wizje, marzenia

• z percepcją wiąże się antycypacja ( przewidywanie ) - dzięki temu, że zdarzenia nowe zawierają cechy starych zdarzeń ( powiązanie konstruktów ze sobą ),

• antycypowanie - główna funkcja poznawcza,

• konstrukty wiążą się z uczeniem,

• gdy antycypacje się sprawdzają to konstrukty się utrwalają,

• ciągle tworzymy nowe konstrukty ( tworzenie jednych i odnawianie drugich staje się przyczyną zmiany świata,

• zmiana jednego konstruktu pociąga za sobą zmianę drugiego,

• model rzeczywistości danej jednostki ( konstrukty ) ciągle się zmienia i udoskonala,

• procesy emocjonalne są wtórne do procesów poznawczych,

• poznawcze konstrukty pozwalają przewidywać postępowanie człowieka,

• W celu badania konstruktów osob. Kelly stworzył Rep-test, który polega na tym, że osoba badana wymienia 30 postaci, a później je ze sobą porównuje ( wygenerowanie konstruktu )

• konstrukty dają możliwość analizy statystycznej i klinicznej,

• określają złożoność poznania,

• im bardziej w niezależny jednostka posługuje się konstruktami tym bardziej jest złożona poznawczo,

• egocentryzm / allocentryzm czy jednostka tworząc konstrukt bierze pod uwagę własną osobę,

• system poznawczy możemy poznać za pomocą Rep-testu i możemy określić właściwości treściowe (czego dotyczą konstrukty ),

• Kelly zaleca stosowanie rozmowy i wywiadu ,

• w złożoności poznawczej brak różnicy między dystynikami a osobnikami normalnymi

• występuje różnica między histerykami, a osobnikami normalnymi ( u histeryków jest wyższy poziom złożoności poznawczej i niższy ambiwalencji ),

• dystynicy różnią się od histeryków:

destynicy histerycy

wyższy poz. ambiwalencji pewni siebie

dużo wątpliwości wyższy poz. egocentryzmu

• różnica między osobami nerwowymi a normalnymi w zakresie abstrakcyjności konstruktów

• nie ma różnic między neurotykami a normalnymi w zakresie egocentryzmu

• Kelly stworzył osob. T , która sprowadzała się do 1 poziomu,

• Reykowski: osob. ma 2 poziomy: mechanizm popędowo - emocjonalny i sieć strukturalna

• Pawłow: 3 poziomy w osob.: 3 instancje przystosowania człowieka

• odruchy bezwarunkowe ( instynkty, popędy, emocje )

• odruchy warunkowe ( zw. z I układem sygnalizującym u człowieka i zwierząt )

• poznanie zmysłowe, reakcja na zapach i dźwięk,

• II ukł. sygnalizujący związany z korą i myśleniem abstrakcyjnym, reakcja na treść mowy u człowieka,

• Dollard i Miller wyodrębnili wrodzone popędy i reakcje oraz 2 poziomy wyuczonego zachowania:

• I poz. to bezpośrednie reakcje na bodziec ( automatycznie ),

• II poz. człowiek reaguje pośrednio przez samą reakcję wewnętrzną ( procesy pośredniczące, łańcuch reakcji i myśli ),

• Id: odruchy bezwarunkowe, wrodzone popędy i reakcje, irracjonalizm,

• Ego: racjonalne, świadomość, mowa abstrakcyjna,

• Superego: irracjonalne, odruchy bezwarunkowe, bez użycia słowa

Koncepcja poziomów osobowości ( D.P. McAdamus )

1. Cechy ogólne: niezależnie od kontekstu przejawiają się w różnych sytuacjach, repertuar tych cech przedstawia model “Big - 5”

2. Konstrukty rozwojowe i motywacyjne: motywy, wartości, dążenia, zadania, strategie, taktyki, określa je etykietą: PERSONAL CONCERNS - składniki są specyficzne dla określania miejsca, czasu, roli, char. kontekstowego, wiąże się z intencjonalnością w działaniu człowieka, określa to co człowiek robi i do czego dąży.

3. Tworzenie pojęć własnej osoby i tożsamości - istota tworzenia historii życia, ludzie mają tendencje do tworzenia własnej osoby.

Łatwo jest poznać cechy drugiej osoby, lecz najtrudniej jest poznać III poziom

Zalety:

• szerokie ujęcie osobowości,

• łączy osobowość z intencjonalną aktywnością człowieka

Wady:

• poszczególne poziomy są od siebie niezależne,

• koncepcja dosyć eklektyczna,

• niejasne rozróżnienie między poziomem II i III,

• intencjonalna aktywność wiąże się z poziomem II i III,

• kształtowanie się własnej tożsamości odbywa się przez poziom I,

Litlle: Działania wypływają poprzez “ja” i jemu służą.

• poziom III przejawia się w II ( “ja” przejawia się w działaniu )

Inna koncepcja poziomów osobowości:

1. dyspozycje popędowo - emocjonalne, temperamentalne, wrodzone,

2. nawyki,

3. świadomość,

ad. 1. Potrzeby ( fizjol. i psych. ) to zmienne hipot. mogą być wyszczególnione o siłę

↓

stan braku jednego czynnika, geneza potrzeb: potrzeby społeczne i poznawcze bez którego jednostka nie może jako wynik uczenia się - zlokalizowane w

funkcjonować prawidłowo jako PODWZGÓRZU

org. lub osob.

• Harlow przeczy temu poglądowi ( małpki druciane, pluszowe matki ) inne czynniki powodują, że człowiek potrzebuje innych potrzeb

• u małp - potrzeba poznawcza,

• u dzieci - potrzeba zainteresowania ludzką twarzą,

• Bowlby: dzieci potrzebują kontaktu uczuciowego z matką, stadium symbiozy fizjol. i emocjonalnej,

Potrzeby - najbardziej ważne właściwości człowieka ( znaczna ich część w dużym stopniu wrodzona )

• analiza zachowania zawsze prowadzi do potrzeb,

• deprywacja podstawowych potrzeb prowadzi do rozchwiania zasad społecznych i moralnych,

• Podział potrzeb: Murray

• wiscerogenne: fizjol, woda , pokarm, seks, wydalanie,

• psychogenne: ambicjonalne, władzy, oparcia, zabawy, wiedzy, afibjacji,

Z potrzebami wiążą się popędy i emocje ,

• u zwierząt potrzeby zaspokajane są za pomocą instynktów ( całość gnostycznno - popędowo - motoryczna )

• u wyższych zwierząt i człowieka instynkty się rozpadają i pozostaje składnik popędowy ( motyw o podłożu biologicznym, u człowieka nie są tylko zdeterminowane biologicznie, ale także kulturowo )

• większość popędów działa na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego ( na zasadzie homeostatycznej )

POTRZEBA →- wzbudza POPĘD -→ DZIAŁANIE -→ POTRZEBA zanika ↑ ↓

• Wg. Hull'a popędy dynamizują zachowanie, a nawyki ukierunkowują zachowanie

R = f (popędu, nawyku ),

• Woodworth: ogólny popęd to ogólna energia, która mobilizuje jednostkę do działania,

• Freud: popęd życia i śmierci,

• Zaspokajanie potrzeb → emocje pozytywne,

• Nie zaspokajanie potrzeb → emocje negatywne,

• Emocje wiążą się z pobudkami zewnętrznymi ( pobudki aktywizują potrzeby )

i potrzebami.

• Wg Darwina: emocje i przejawy ich są celowe i służą przetrwaniu jednostki i gatunku oraz przystosowaniu do środowiska (r. steniczne mają znaczenie adaptacyjne).

• emocje jako wynik rozwoju ewolucyjnego ; w niższych partiach ukł. nerwowego (ukł. limbiczny),

• emocje dotyczą przetwarzania się wielokrotnie sytuacji adaptacyjnych,

• emocje występują już u noworodków (ekspresja emocjonalna jest wrodzona),

• emocje występują u zwierząt wyższych,

• emocje w porównaniu z procesami poznawczymi są bardziej pierwotne filo- i autogenetycznie (bardziej pierwotna r. przystosowawcza),

• emocje jako lepszy mech. Przystosowawczy (są szybsze i wyprzedzają procesy poznawcze) → bezpośrednie połączenie między siatkówką oka i ukł. limbicznym,

• dyspozycje emocjonalne są wrodzone, ale także są modyfikowane przez środowisko i kulturę,

• dyspozycje temperamentalne są w większym stopniu wrodzone niż emocje,

• liczne badania wskazują na znaczną trwałość temperamentu i jego odziedziczalność.

• Strelau: biologizm temperamentu zdeterminowany jest przez blok, ukł. hormonalny, układ autonomiczny, ukł. natkowaty, pień mózgu.

• Kora mózgowa i ukł. siatkowaty → Eysenck E - J

• Układ limbiczny i kora → neurotyzm

E+N- → skłonność do e. pozytywnych

E+N+ → skłonność do e. negatywnych

Temperament przejawia się we właściwościach fal mózgowych (elektrodermalnych; symptom przewodzenia galwanicznego J ↑; E ↓

E → wysoka amplituda i mała częstotliwość (niskie pobudz.)

J → niska amplituda i duża częstotliwość (silne pobudz.)

• symptom psychogalwaniczny emocji → wychylenie psychogalwaniczne J ↑; E ↓ Psychopaci mają najniższe, gdyż nie przeżywają emocji gdy kłamią (brak norm społecznych i moralnych).

• Dyspozycje instrumentalne (wrodzone) → dyspozycje poznawcze i wykonawcze; wrodzone zdolności (zmysły, analizatory, zdolność do uczenia się).

• Badania:

1. Bliźnięta monozygotowe: inteligencja odziedziczalna w 0,88

2. Dwujajowe: korelacja 0,75

3. Korelacja między intel. rodziców i dzieci 0,52

4. Korelacja między rodzicami i dziećmi przybranymi 0,19

• stopień odziedziczalności inteligencji 0,58

• Koncepcja Hebba: inteligencja A → wrodzone potencjalne możliwości intelektualne

inteligencja B → aktualny poziom rozwoju intelektualnego jest czynnikiem int. A i cz. środ.

• Cattell: inteligencja płynna → wynik wrodzonych czynników

Inteligencja skrystalizowana → cz. wrodzone i środowiskowe

Zdolności centralne lokalne cz. pośredniczące

  ograniczające zdolności, określony

zakres możliwości jaki człowiek

może rozwinąć

• Nie wszystkie zdolności od razu się pojawiają, ujawniają się one w określonym czasie.

• Są pewne predyspozycje wrodzone, które hamowane są pod wpływem środowiska (np. r. ekspresyjne i impulsywne).

1. Gdy środowisko jest zgodne z czynnikami nabytymi → wtedy następuje kumulowanie.

2. Gdy środowisko jest niezgodne z cz. nabytymi → to następuje ich hamowanie.

• Temperament: a) dziecko silnie aktywne i środowisko ubogie w stymulacje → wtedy podwyższa się reaktywność dziecka,

b) dziecko silnie reaktywne i środowiskowo ubogie w stymulacje → wtedy następuje spadek reaktywności, rozchwianie (zaburzenia neurotyczne).

• Jednostka ulega wpływowi środowiska → przystosowuje się, hamuje tendencje wrodzone.

• Jednostka poszukuje środ. W celu uzyskania zaspokojenia, stymulacji.

• Przekształcanie środ. Zgodnie z własnymi potrzebami

• Wrodzone predyspozycje nie pozwalają człowiekowi w pełni przystosować się do środowiska.

• Różni ludzie różnią się od siebie ilością wrodzonych predyspozycji.

Ad. II Nawyki (nieświadomy poziom)

• Podmiot nie wie jak zaspokoić potrzeby dopóki nie zapozna się z przedmiotem, który służy zaspokajaniu potrzeby.

• Pierwszy kontakt z obiektem wytwarza dyspozycje w zachowaniu człowieka.

Freud: związek potrzeby z okr. obiektem

kateksja obiektu (zdolność obiektu do przyciągania).

Murray: kateksja pozytywna (pewne obiekty przyciągają)

kateksja negatywna (pewne obiekty odpychają).

Nattiu: KANALIZACJA POTRZEB: „jakaś” potrzeba zostaje „jakoś” zaspokojona, to następuje wytworzenie tendencji aby zaspokoić kolejną potrzebę w podobny sposób.

Teorie uczenia się: zaspokajanie potrzeb następuje dzięki wyuczonym odruchom warunkowym.

potrzeba → przedmiot (klasyczne)

potrzeba → czynność (instrumentalne)

• W wielu przypadkach jednostka wybiera metodę prób i błędów w celu zaspokojenia potrzeb.

• Jednostka może zaspokajać potrzeby poprzez zakodowanie.

• Jeżeli określone warunki są powtarzane, to z czasem kształtują się w nawyki → odruch warunkowy, utrwalony w sposób automatyczny (z upływem czasu wykonywany jest mniej automatycznie).

• Nawyki łączą się w zespoły:

1. Pierwotnie automatyczne → od początku nieświadome (większość nabywalnych nawyków: jedzenie, załatwianie potrzeb fizjol.)

• nigdy nie były uświadamiane

• kształtują się poza świadomością

• są najbardziej trwałe

b) Wtórnie automatyczne → powstają w późniejszym okresie; czynność najpierw wykonywana jest świadomie, a później staje się nawykiem.

• Ludzie różnią się jeśli chodzi o stopień rozwoju nawyków (os. infantylna, kultury tradycjonalistyczne i kolektywistyczne kierują się nawykami, co utrudnia rozwój społ.)

Nawyk: a) szereg odr. Wzajemnie torujących sobie przebieg

2. ukierunkowana czynność

3. dynamizuje zachowanie człowieka

b) i c) pełnią f. wektorową PRZYZWYCZAJENIA (nawyk + potrzeba wykonania czynności).

• Nałogi: pewnego rodzaju nawyki; silne negatywne przyzwyczajenie obejmujące mech. fizjologiczny i psychiczny; kształtuje się sztuczna potrzeba; utrudnia zmianę przyzwyczajenia.

• Czynniki powodujące nałóg:

• lęk,

• tendencje do polepszenia nastroju,

• ucieczka od rzeczywistości,

np.: negatywny nastrój → picie → negatywny nastrój (błędne koło)

• Przyzwyczajenia i pierwotne odruchy automatyczne powstają wbrew naszej woli.

• Nawyki są wynikiem uprzedniego dośw. (charakter konkretny - określone w każdej sytuacji.

Ad III Świadomość - może być skierowana na czas przeszły, teraźniejszy, przyszły.

• najmłodsza onto- i filogenetycznie,

• służy posługiwaniu się mową i myśleniu abstrakcyjnym,

• różni to człowieka od innych gat.,

• pozwala tworzyć cele i działania ,

• mowa daje możliwość korzystania z cudzych doświadczeń,

• pozwala jednostce przewidywać bieg zdarzeń, skutki działań,

• możemy sterować własne myśli,

• pozwala weryfikować oceny i skutki własnych działań,

• myślenie hipot.-deduk. od 11-12 r. życia Piaget,

• daje możliwość kształtowania rzeczywistości i jej przekształcania; kształtowanie własnej osoby,

• kierowanie samym sobą (panowanie nad własnymi popędami, emocjami, nawykami),

• dzięki mowie i myśleniu abstrakcyjnemu możliwe jest trafne rozpoznanie bodźców (zróżnicowanie); daje większą efektywność procesów poznawczych,

• stwarza lepsze warunki dostosowywania naszych działań do rzeczywistości.

• Świadomość jako dyspozycja → charakterystyczna dla człowieka i do tego, aby przeżywać.

• Świadomość jako proces z określonym pobudzeniem korowym.

coma silne emocje

średnia

• Wygotski: proces kształtowania się świadomości stwierdza, że najpierw myślenie związane jest z:

1. działaniem (myśl nie wyprzedza działania),

2. interioryzacją: przenoszenie mowy zew. do wew.

• Mowa wew. jest uproszczona, skrócona, ma specyficzny charakter, daje nam możliwość kierowania samym sobą (posługiwanie się symbolami).

• Nie można utożsamiać myślenia z mową wew., gdyż mowa jest narządem myślenia → w mowie przejawia się myślenie.

• Wyższy poziom kieruje niższym (świadomość kieruje nawykami i dyspozycjami wrodzonymi).

• Świadomość daje możliwość najlepszego funkcjonowania, ale my nie zawsze się nią kierujemy.

• Silne pobudzenie emocjonalne hamuje świadomość.

• Świadomość osłabiona jest w syt. zmęczenia, deprywacji potrzeb, zażycia narkotyków, w przypadku chorób psychicznych.

• Nawyki nie muszą być zaburzone w momencie silnego pobudzenia, gdyż są dobrze utrwalone.

• Zaburzona świadomość kieruje się nawykami albo popędami.

• Świadomość najbardziej zaburzona jest przy zab. psychicznych.

• Świadomość jako najbardziej subtelny mechanizm, ale zarazem najłatwiej się psuje.

• Jackson / Łuria

popędy rozwój

nawyki

zaburzenia świadomość

• Ludzie racjonalni, refleksyjni głównie kierują się świadomością.

• Ludzie nieracjonalni, psychopatyczni, impulsywni kierują się popędami.

• Psychologia klasyczna, poznawcza - człowiek kieruje się świadomością.

• Behawioryści - osobowość to nawyki, świadomość jest złudzeniem.

• Psychologia konstytucjonalna, biologiści, psychoanaliza głębi - człowiek rządzi się wrodzonymi popędami, potrzebami.

• Dotychczas omawialiśmy teorię struktury osobowości, które charakteryzują się:

• przedstawiają model osobowości i dymensji konstruktów,

• przedstawiają model stat. osobowości,

• model możliwie prosty, ale wyjaśniający max. dużo,

• tworzące się za pomocą analizy czynnikowej.

TEORIE FUNKCJONOWANIA OSOBOWOŚCI (w jaki sposób człowiek realizuje cele, plany) - JAKI JEST MECHANIZM FUNKCJONOWANIA OSOBOWOŚCI ?

• ukierunkowywują akt. Człowieka, cz. zewn. (bodźce) i wew. (to do czego człowiek dąży

• wg psych. głębi człowiek dąży do przyjemności

• człowiek dąży do zaznaczenia mocy, osiągnięć (Adler), rozwoju do samourzeczywistnienia (rozwój potencjalnych możliwości).

• Trankel: człowiek dąży do nadania sensu życia, do realizacji celów, planów, dążeń (Little, Nuttiu).

• Do funkcjonalnych teorii osobowości należą:

• psychoanalityczna teoria Freuda (role poszczególnych poziomów osob.),

• teoria przystosowania,

• teoria Adlera (dążenie do mocy),

• cybernetyczna teoria funkcjonowania człowieka,

• teoria samourzeczywistnienia,

• teoria dezintegracji,

• teoria celów, planów, dążeń (Emons / Little).

Teorie osobowości możemy podzielić na:

Homeostatyczne : zakładają, że człowiek dąży do zewn. i wew. równowagi oraz regulują się na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego.

1. Teoria przystosowania (Dollard, Miller, Cattell, Shafer, Shobren)

• Wywodzi się z teorii ewolucji Darwina → organizm przystosowuje się do środowiska poprzez własne zmiany morfologiczne i fizjologiczne.

• Koncepcja Darwina została rozwinięta przez C. Bernarde i W. Cannona.

• Pojęcie homeostazy: zdolność do utrzymania warunków wew. przy zmieniających się warunkach zewn.

2. Teoria przystosowania fizjol. i psych.

Cattell: przystosowanie zewn. → ADAPTATION biol., kulturowo-społ. (do norm społ., wart. i światopoglądu).

• Przystosowanie jest wynikiem socjalizacji, interioryzacji.

• Dobre przystosowanie to spełnienie warunków podpierających się normami.

przystosowanie wewn. → ADJUSTMENT

• Fizjol. i psych.

• Stan org. (skład krwi, utlenienia)

• Jest to wewn. mech. psych., dzięki któremu adaptacja zewn.jest możliwa

• Mech. wew. (integracja osób, brak konfliktów wew., zdolność do zaspokajania potrzeb, odporność na frustrację).

• U podstaw przystosowania leżą potrzeby i ich zaspokajanie; potrzeby wywołują napięcie, które jednostka chce zredukować.

• Potrzeby funkcjonują wg t. cyklicznej:

napięcie

potrzeba działanie instrumentalne

ulga cel

• Gdy na drodze do celu systematycznie stają przeszkody to jednostka może je usunąć, zmienić cel lub drogę, skoncentrować się na zagrożeniu, niebezpieczeństw jakie płyną z niezaspokojonej potrzeby.

• Syt. frustracji (uokrewienie?) → gdy jednostka nie może znaleźć rozwiązania. Stan psych. i fizjol. związany jest z u?; przekierowanie energii psych.

na działanie irracjonalne, wtórne.

• Przejawia się ona w agresji; agresja: werbalna, behawioralna; może być sterowana na przeszkodę (obiekt udaremniający), może być przenoszona na inną osobę lub obiekt, na siebie (samoagresja)

• W regresji: cofnięcie się do zachowania w okresie wcześniejszym (myślenie irracjonalne w okresie kryzysu).

• W fiksacji: usztywnienie r. w sytuacjach trudnych.

• W apatii: rezygnacja z wszystkiego.

• Od czego zależy poziom frustracji:

1. Od wartości celu.

2. Od liczby celów udaremnionych.

3. Od wielkości progu frustracyjnego (odporność na frustrację, temperament).

• wg tej teorii wszelkie zaburzenia - to jest nieprzystosowanie (?).

• OCENA TEORII:

• Wszystkie potrzeby działają na zasadzie homeostatycznej (są to niższe potrzeby zwierząt).

• Zachowania człowieka nie można sprowadzić tylko do przystosowania (Nuttin: człowiek przystosowuje środowisko do własnych potrzeb).

• Każde przystosowanie niekoniecznie musi być pozytywne, ale może być negatywne (każda kultura musiałaby być pozytywna).

• Jednostki które posiadają własny system wartości nie mogą być przystosowane do końca.

• Jednostka może mieć konflikty wew. ale nie ma mieć zewn.

• Człowiek dąży do optimum pobudzenia , a nie do likwidacji napięć.

• Zdrowy człowiek nie szuka napięć, ale je redukuje.

• Człowiek - istota reaktywna - przystosowuje się do świata; jest istotą mało racjonalną, świadomą, zdeterminowaną przez przeszłość; staje się człowiekiem pod wpływem środowiska.

Heterostatyczne:

• Człowiek to istota aktywna; dokonuje wyborów i przystosowuje świat do własnych potrzeb; osoba w zasadzie świadoma i racjonalna, skierowana jest na przyszłość; dąży do rozwoju; staje się człowiekiem, bo ma wrodzone ludzkie predyspozycje.

• Akceptuje odmienność motywacyjną człowieka od zwierząt.

• Powstały w wyniku krytyki teorii homeostatycznych.

• Teorie poznawcze (Kelly, Łukaszewski)

• Bunt przeciwko behawiorystom i psych. głębi.

• Stw.: człowiek jest podmiotem działania, jest racjonalny.

• Zachowanie wyznaczane jest przez inf. treści zaczrpniętych z zewn. i wew.

• Zachowanie kierowane jest przez inf.

• Int. - zgromadzone i zakodowane stanowią system poznawczy, który może być charekteryzowany w wymiarach: złożoność - prostota, zamknięcie - otwartość, sztywność - giętkość, ego- allocentryzm, opis - ocena.

System poznawczy: wiedza deklaratywna (co jest?) i proceduralna (jak jest?)

• Wiedza: to inf., które człowiek może uświadomić, aktywować, przekazać innym.

• Osobowość: to org. poznawcza, to org. systemów inf. dotyczących otoczenia i samego siebie.

• Jednostka jest układem regulującym układy w otoczeniu, jest układem samoregulującym, percepcyjnym, przechowującym, przetwarzającym, wykorzystującym inf.

wejście

percepcja Procesor

inf. ? LTM wyjście

STM przetw.

filtr VSTM inf.

selekcja

inf. działanie

jest spostrzegane

? zakodowywane

Cykl ten nie jest cyklem powtarzającym, działa na zasadzie sprzężenia zwrotnego dodatniego

• Rozbieżność między inf. napływającymi a zakodowanymi staje się bodźcem do działania.

• Człowiek tworzy modele, plany, rzeczywistość → rozbieżność między nimi pobudza do działania.

• Teorie intelektualistyczne (poznawcze):

• Wskazują na to, że głównymi procesami psych. są procesy poznawcze. Emocje i motywacje są wtórne w stosunku do p. poznawczych - ujęcie re?, gdyż sprowadza człowieka do komputera

• ? postępować dobrze

Przeciw:

• nie rozbieżność między inf., ale rozbieżność między potrzebami jest motorem do działania,

• istnieje poziom świadomy, ale człowiek nie rządzi się tylko nim, ale także popędami i nawykami, które są nieświadome.

• Teorie działaniowe (Little, Mądrzycki):

• Człowiek poznaje świat, zastanawia się nad tym, jak najlepiej przeżyć własne życie, co należy zrobić by zrealizować własne cele.

• Aktywność intencjonalna jest gł. działalnością.

• Działanie to: tworzenie, realizacja, ocena planów.

Ja

działania

wypływające z: POTRZEBY znaczenie

instrumentalne ( jak dobrze)

PLANY ŻYCIOWE style działania (w jaki sposób)

PLANY DZIAŁANIOWE realizacje ocena

Wzbogacanie dośw., własnej osoby „ja”

• Człowiek ma skłonność do widzenia w sobie przyczyn sukcesów, porażek (skłonność do przeceniania możliwości).

• Teorie bliskie heterostatycznym i rozwoju:

1. Psych. indywidualna Alfreda Adlera:

• odrzuca biologizm Freuda,

• akceptuje to, że człowiek jest istotą społeczną i dąży do rozwoju,

• odrzuca koncepcję Libido-panseksualizm Freuda,

• poczucie niższości i dążenie do mocy jest motorem do działania,

• odrzuca irracjonalizm człowieka,

• człowiek obdarzony jest twórczym myśleniem (jaźnią), dzięki której sam tworzy własną osobowość,

• człowiek sam stawia cele i je realizuje,

• ludzie nie są ofiarami losu, ale jego panami,

• dziedziczność i doświadczenie jako silny budulec do tworzenia siebie,

• ludzie zdolni są do altruizmu, humanizmu, współdziałania,

• określa optymistyczny obraz człowieka,

• na postępowanie człowieka nie wpływają fakty, ale mniemanie o nich,

• każdy człowiek ma pogląd na własne cele, osobę, stawia sobie cele, których nie można zrealizować - fikcje,

• ludzie mają podobne cele, ale inne sposoby ich realizacji,

• style kształtują się we wczesnym dzieciństwie tj. 4-5r. życia i są względnie stałe (aby zrozumieć człowieka, trzeba sięgnąć do wczesnych lat życia),

• kompensacja poczucia niższości leży u podstaw zachowania człowieka,

• poczucie niższości pogłębia się z powodu różnego rodzaju ułomności (kalectwo, złe warunki materialne, zbyt chłodne, rygorystyczne zachowanie),

• trwałe i głębokie poczucie niższości stanowi kompleks niższości (nie występuje proces uspołecznienia).

• Kompleks niższości przejawia się w przeświadczeniu o własnej wyższości, nadzwyczajnych zdolnościach, zadzieraniu nosa, chwaleniu się, chełpliwości, nastawieniu na reakcję, tendencja do poniżania innych, snobizm, męskość u kobiet, kobiecość u mężczyzn.

• P. niższości może prowadzić do negatywnych i pozytywnych zachowań:

• Negatywne: głupie popisywanie się, trudności wychowawcze, przestępczość, narkomania , alkoholizm, ucieczka od życia, ucieczka w choroby.

• Pozytywne: dążenie do rozwoju zdolności kompensacji, czyli wyrównania braków (hiperkompensacja).

• Nerwica → jest ucieczką przed trudnościami, które grożą klęską; nieświadome wykorzystanie symptomów wstrząsu.

• Asekuracja jest charakt. dla osób nieprzystosowanych do życia (np. infantylizm)

Adler stw., że największą część uspoł. zawdzięcza się kontaktom z matką (pierwowzór kontaktów społ.).

• Zbyt silny kontakt prowadzi do rozpieszczenia.

• Zbyt słaby kontakt powoduje, że dziecko traci wiarę we własne siły.

• Dla uspoł. ważne są także kontakty z ojcem.

• Brak kontaktu z rodzicami prowadzi do kompleksu.

• Ważna jest kolejność urodzenia.

• Ocena teorii:

• Przedstawia optymistyczny obraz człowieka.

• Zwraca uwagę na działanie pozytywne środowiska (nagroda, zachęta).

• Zwrócenie uwagi na ważność motywu dążenia do znaczenia.

• Sprowadza motywację do jednego popędu → poczucia niższości

Teoria dezintegracji pozytywnej K. Dąbrowskiego:

• Jednostka wszechstronnie przystosowana to jednostka podporządkowana najbardziej przeciętnym normom społecznym.

• Przystosowanie jest charakterystyczne dla osób, których intelekt jest na usługach popędu.

• Rozwój polega na budowaniu wyższych poziomów funkcjonowania (musi także następować osłabienie → dezintegracja - rozbijanie niższych poziomów jest możliwe dzięki budowaniu wyższych.

• Rozwój od popędów prymitywnych do popędów w istocie ludzkich; dążenie do twórczości, doskonalenia; od struktur niezrównoważonych do zrównoważonych; od działań pod wpływem czynników reaktywnych do bodźców wew.; od przystosowania do codziennych warunków do ich zmieniania.

• Integracja osobowości: scalanie, uporządkowanie ego wg. Barona.

• Dezintegracja wiąże się z nerwicą, patologią.

• Integracja ruchowa wyższa u zwierząt niż u ludzi.

• Aby nastąpił rozwój musi dojść do rozbicia niższych struktur oraz scalanie na wyższym poziomie.

• Dezintegracja:

1. Jednopoziomowa - zmienność nastrojów, ambiwalencja, ambitenfencja, skłonność do negatywnych nastrojów, sprzeczności, syntomia, ?, rozbicie mech. automat., brak zdolności do samodzielnego wartościowania, ustawienie schematyczne.

2. Wielopoziomowa - samodzielne wartościowanie, dostrzega to co powinno być, rozwija się myślenie refleksyjne, poczucie winy, wstydu i gniewu, kryzysy wew., napięcie.

• Różnice między a) i b):

• Mała dowolność przebiegu procesów dezintegracji w a).

• Znaczny udział świadomości i woli w b).

• Słaba tendencja do przystosowania środ. wew. w a).

• Znaczna tendencja do zmiany środ. wew. w b).

• Wstyd przed innymi w a).

• Wstyd w stosunku do własnego zachowania w b).

• Konflikty zewn. w a) i wew. w b).

WIELOPOZIOMOWA: zorganizowana, duży udział refleksji, samokontroli, autopsychoterapia, rozwój, znaczny rozwój empatii, zdolność do podejmowania zadań dla pomagania innym, autonomia (uzależnienie się od wyższych mech.), autentyzm, realizacja ideału osob.

• Procesy integracji i dezintegracji odbywają się: RÓWNOLEGLE (równocześnie obydwa procesy), NASTĘPCZO (kolejno).

• Dezintegracja patologiczna - choroby psychiczne.

• Integracja wtórna pozytywna - scalanie struktur psychicznych po przejściu poziomów A,B,C. Rozwój wyższych systemów wartościowania. Zdolność do współczucia, rozwój zdolności twórczych, społeczna odpowiedzialność.

• Integracja i dezintegracja - właściwość jednostki, właściwość rozwoju społ.; proces dezintegracji przełomowy, refunduje osobowość (burzy się stary porządek rzeczy).

• Teza, antyteza, synteza - nawiązanie do Hegla

• Rozwój wg Obuchowskiego: nadbudowa wyższych struktur nad niższymi

• Rozwój wg Dabrowskiego: zachodzi poprzez dezintegrację.

• Żeby dojść do wyższego poziomu należy zdezintegrować niższy poziom.

• Dobra choroba to nerwica - rozbicie struktur niższych.

• Osoba neurotyczna jest bliższa osobie twórczej.

• Część osób nerwowych to osoby wybitne.

• Przeciw:

• Dąbrowski za szeroko pojmuje nerwicę i za dużo jednostek twórczych włączył do tej grupy.

• Nie można wyjaśnić osobowości za pomocą osób twórczych

Osobowość i działanie

Paradygmat był redukcjonistyczny i wszystkie procesy sprowadzone do procesów poznawczych

Zespół koncepcji , idei , zasad

Łuria , Leontiew , Rubinstein , Bruner , Little

Psychologia konatywna - przykazuje że podstawową jednostką badań psychologicznych są plany, dążenia działanie człowieka

-zasadniczy procesem jest działanie

-działanie jest specyficzne dla człowieka

• ujęcie działaniowe jest nie redukcjonistyczne

• działanie związane jest z innymi procesami

• człowiek jest istotą aktywna a nie reaktywna

• dzięki działaniu zmieniamy rzeczywistości

• działanie jest sterowane wolą

• działanie różni się od zachowania reaktywnego

Murrary - działanie to znakowanie proaktywne; wychodzi z zewnątrz; zespół czynności wypływające z ja człowieka; akt uwarunkowany wew. wyznacza akt planowania , skierowane na cel, kierowana wolą aktywność różni się od znakowania reaktywnego.

Znakowanie reaktywne trwa tak długo jak bodziec

działanie trwa długo

zach. reaktywne sprowadzać się może do zmiennych efektorycznych

działanie zmienne obserwowane i subiektywne

zach. reaktywne u człowieka i zwierząt

działanie czynności chaotyczne i mimowolne brak celu

Royce , Powell: system telegeniczny zorientowany na cele , system ten tworzy cele do , których potem zmierza

DZIALANIE SKŁADA SIĘ Z: CZYNNOSCI:

-1) fizycznych

- 2) umysłowych

Procesy poznawcze umożliwiają zaplanowanie działania przewidywanie umożliwiają skutków i możemy wykorzystać uprzednie doświadczenie wiedzę

-pr. Motywacyjne pobudzają do działania

-pr emocjonalne na początkowej imkoncowej fazie działania pozytywne i negatywne

• pr. Wolicjonalne , pr. kontroli umożliwiają koncentrowanie się na celu wytrwałość w realizowaniu celu panowanie nad emocjami.

• Działanie może równolegle odbywać się z

• Operacjami mogą być wykonywane na materiale konkretnym, na reprezentacji przedmiotów ( wyobrażenia symbole)

• W działaniu można wyodrębnić aspekty;

• -kierunkowy (motywacyjny) co człowiek robi, do czego dąży warstwowe potrzeby

• -instrumentalny; jak dobrze człowiek coś robi , zdolności, inteligencja. Wiedza, umiejętności

• -stylistyczny w jaki sposób człowiek coś robi . style działania

• -podmiotowy; to jaką funkcję ja spełnia

• Wszystkie aspekty można też wyodrębnić w osobowości zachowanie głównie zalet jest przez osobowość

• Czynności działania ;cel , metody, środki skutki ,pod... działania jednostka która wykonuje określone czynności w celu zaspokojenia potrzeb.

Działanie;

1. jednopodmiotowe

2. wielopodmiotowe; -zespołowe; określenie działania może być wzk, przez 1 osobę ale wykonane przez kilka osób jest bardziej ekonomiczne

3. połączone - działanie musi być wykonane przez grupę osób

Przedmiot działania - obiekt na które działanie jest skierowane

• inny człowiek nauczanie , propaganda , reklama, terapia

• własna osoba - poprawienie własnej sylwetki

Cel - uzyskiwanie pożądanego wyniku z punktu widzenia społecznego

• dążenie do wartości osobistych

• dążenie do wartości społecznych

• dążenie do wartości osob. i społecznych

- realizacja wartości osobistych i społ.

Leontiew; polimotywowane wiele celów pobudza do działania ten sam motyw może być realizowany przez kilka dróg

Warunki działania /sytuacja w której działanie się odbywa/:

-wewnętrzne : stan fizyczny , psychiczny , zdolności , motywy , uzdolnienia

-zewnętrzne fizyczne/ temperatura otoczenia/ i społeczne / inni ludzie , działania równoczesne, rywalizacja , warunki ułatwiające działanie/

Sposoby działania

- w zależności od celu dobieramy różne formy działania (metody)

- Style działania - jest specyficzny dla jednostki

- Środki działania narzędzia, narządy

- Skutki działania :

-1) zamierzony (osiągnięty cel , wynik)

produkt materialny

..... idealny

niespodziewany, niezamierzony

a( pozytywny w wyniku działania b( Neoat..

-zmęczenie ,utrata zdrowia

-błędy rozbieżność między zamierzeniem a osiągnięciem

a( b. orientacji spostrzegane oceny syt.

b) b. Wykonania prawidłowe lub nie

-wypadki

Skutkiem błędów są wypadki

Plan działania ; określane co i w jakich warunkach w jakim celu zamierzony cel osiągnięć operacjonalizacja celu

Proces działania;

1. Planowanie - ustalenie celu operacjonalizacja (co gdzie kiedy jak)

2. Realizacje (wykonanie)

3.Ocena

Ad.1Plany w trakcie działania PLAN IN ACTION

-nie przewiduje całego procesu działania

-plany wykorzystuje równolegle z działaniem(..... zadania b. trudne, zad .zbyt łatwe

Poprzedzające działanie PREPLAN

• wypływa z potrzeb i dążeń

• rozważenie co jest najważniejsze

• ustalenie celu

D=f*(w*Ps) Decyzja zależy od wartości celu i subiektywne prawdopodobieństwo osiągnięcia celu

D=*f(w*Ps)-(w*Ps) Jeśli zyski przewyższają straty to podejmujemy działanie

GOLLWITZER:

• intencja celu ( goal intention)

• intencja wykonywania ( implementatation intetion)

Sama intencja celu daje małe prawdopodobieństwo jego realizacji , ale jeżeli jest intencja wykonawcza to jest większe prawdopodobieństwo wykonania celu

EYSENCK: intencja behawioralna i działanie behawioryzmu

• intencja zgodna z działaniem

• nie zawsze intencja prowadzi do celu ponieważ

• można odstąpić od celu ( zmiana decyzji)

• rola opinii innych osób ( presja innych)

• wykonanie celu zależy od:

• podmiotu

• przedmiotu

• sytuacji

Kiedy cel , nie może być osiągnięty za pomocą dotychczasowych schematów wtedy , gdy zadanie jest :

• złożone

• trudne

• ma charakter abstrakcyjny

Planowanie:

ekonomizacja działania ( zapobiega bezsensownemu działaniu) i racjonalizacja

• plan służy kontroli i ocenie działań + wyniki= udoskonalenie działania

• dotyczy osób indywidualnych i instytucji

• wchodzi w grę wtedy gdy cel nie może być osiągnięty za pomocą schematów dostępnych

• planowanie powoduje ekonomizację naszego zachowania , zapobiega chaotycznemu działaniu

Nie zawsze trzeba planować np. gdy:

• potrzebna jest spontaniczność

• nie ma czasu

• prosta sytuacja

• wtedy gdy plan miałby być wyrachowany

Ad.2 REALIZACJA PLANU / czynności realizacyjne/

• może odbywać się na materiale konkretnym lub abstrakcyjnym

• czynności zasadnicze ( bezpośrednie , prowadzone do celu)

• czynności pomocnicze ( zabezpieczające , kontrolne)

• czynności uboczne( przy okazji wykonywania celu)

• wykonywanie czynności może być liniowe i rozgałęzione

• aktywność jest ukierunkowana na cel przy działaniu nie spontanicznym

• czynności celowe gdy są przerwane , późniejsze do nich wraca

• działanie dzieci jest nie ukierunkowane , u człowieka dorosłego występuje potrzeba utrzymania kierunku - pokonanie przeszkód wewnętrznych ( np. zmęczenie) i zewnętrznych ( np. oporność

• wg zwolenników teorii motywacji silne motywy przebijają słabsze i pomagają w pokonaniu przeszkód i koncentracji uwagi .Z prawa Yerkesa- Dodsona motywacja powinna być średnia , trochę wyższa przy zadaniach trudnych ( zależy to od temperamentu , inteligencji i doświadczenia)

• wg KHULA

• brak zdolności do podejmowania działania ,

• brak wytrwałości i efektywności zależy też od deficytu procesu kontroli ( brak ochrony przed niespodziewanymi okolicznościami)

• KONTROLA JEST SŁABA

• orientacja na stan a nie na działanie, myślenie w trakcie działania o swoim stanie przeszłym ( porażki) teraźniejszym ( stres) i przyszłym (możliwe niepowodzenia) - osobom tym jest się trudno zmobilizować

Procesy kontroli umożliwiają skupienie się na celu , odsunięcie motywów pobocznych , konfrontowanie celu z wynikami i regulację , korektę na zasadzie sprężenia zwrotnego między planem a wynikami działania

• procesy wolicjonalne związane z siłą ego ( panowanie nad emocjami ; nie ulegnie dezorganizacji)

• w końcowym etapie realizacji :w planie występują CZYNNOŚCI KONSUMPCYJNE- spożytkowania osiągnięć ( nie po celach pośrednich , tylko końcowych) czasem nie osiągnięcie celu jest przyczyną satysfakcji , ale sama czynność ( różnica czynności nieprzyjemne i przyjemne osiągnięty cel a czynności przyjemne bez względu na wynik)

AD.3 OCENA

-porównanie celu z wynikiem, ludzie chcą wyjaśnić nieosiągnięcie celu - procesy atrybucji ( czynniki zewnętrzne - najczęściej porażki: czynniki wewnętrzne najczęściej sukcesy)

Faworyzacji własnej osoby / egocentryczny bieg

Skrywanie wyników , nie występuje u osób depresyjnych ( wszystko przypisują sobie) , rodzaj mechanizmu obronnego, siła tendencji jest większa przy zadaniach ważnych , publicznych , konkurencyjnych , gdy nie są sprawdzalne obiektywnie ( tj. wyniki sportowe, przeciwstawne jest strategia skromności)

- określenie atrybucja wpływa na samoocenę i wybór dalszych działań

potrzeby dążenia , zamiary

ustalenie i operacjonalizacja celu

czynności realizujące osiągnięcie celu

osiągnięcie celu

ocena celu

wg Gollwitzera: stwarzanie celu -> stworzenie planu-> realizacja-> ocena fazy:- 1 przeddecyzyjna

• 2 przeddziałaniowa

• 3 działaniowa

• 4 postdziałaniowa

Faza 1 i 4 ma charakter motywacyjny , a środkowe wolicjonalny - procesy emocjonalno - motywacyjne i kontrolne

• aspekty osobowości powiązane są z osobowością

• UKIERUNKOWANIE OSOBOWOŚCI to trwałe i nadrzędne tendencje motywacyjne jednostki , głównie dążenia i działania , stanowią je potrzeby , przyzwyczajenia , zainteresowania ,wartości , poglądy , plany życiowe mierzone na 3 wymiarach osobowości:

• Wrodzone popędy

• Sztuczne potrzeby

• Nałogi , zainteresowania , potrzeby

• bezpośrednią działalnością kierują plany a pośrednio potrzeby i zainteresowania

ELEMENTY OSOBOWOŚCI

• Zainteresowanie jest składnikiem motywacji poznawczej i wewnętrznej , sprzyja koncentracji uwagi i wykonywaniu zadań długofalowych, dążenie do poznania , gotowość intelektualna , powiązanie z uczuciami i emocjami pozytywnymi , ukierunkowuje procesy poznawcze ( Widzi się to czym się interesuje) , - percepcja jest wybiórcza , zgodna z zainteresowaniami , wpływa na procesy pamięci , ( duża wiedza w serze zainteresowań- zapamiętywanie mimowolne) i myślenia ( często na określone tematy , skierowanie uwagi na zainteresowania) , na działanie ( zamiłowania do działania w sferze zainteresowań np.. oglądania meczy , granie w piłkę nożną , wiąże się z zaciekawieniem ( WITWICKI : ciekawość trwała i czynna - powodowana sytuacją zewbętrzną , bodzcem, chwilą o przy zainteresowaniach samemu szuka się bodzców)

Cechy charakterystyczne zainteresowania : pojecie relatywne , normowane dotyczy kogoś lub czegoś

• przedmiot zainteresowania ( to na co zainteresowanie może być skierowane)

• zakres ( szeroki , wąski)

• siła ( częstotliwość aktów poznawczych związanych , z przedmiotem , którym się interesujemy , pokonujemy różne trudności

• trwałość - czas utrzymywania się zainteresowania

• struktura - ze względu na strukturę wyznaczmy zainteresowania:

• jednokierunkowe

• dwukierunkowe ( dwuogniskowe)- dwie sprawy niekoniecznie powiązane

• wielostronne ( zogniskowane) - poświęcenie uwagi jednej sprawie , która powiązana jest z innymi

• amorficzne ( bezkształtne) - zbliżone do zaciekawień wielostronne i płytkie

Zainteresowania a zdolności:

Zdolności (powodują )-> działanie -> efekty-> zainteresowanie

• wpływ zdolności na zainteresowania waha się od 0,16 do 0,46

zdolności

wpływ obustronny ( sprężenie zwrotne)

zainteresowania

• Zainteresowania wzbogacają wiedzę ,

• mogą być pożądanym motywem uczenia się ,

• są motywem pracy oraz dają satysfakcję z tego co robimy i

• wpływają na system wartości

- Słaby rozwój zainteresowań sprzyja różnym deformacjom ( alkoholizm , przestępstwa) -> możemy to zmienić poprzez rozpoznanie aktualnych zainteresowań

W jaki sposób mogą kształtować się zainteresowania;

• przez wzmocnienie wewnętrzne - wykonywanie czynności , która sprawia nam przyjemność

• przez wzmocnienie zewnętrzne - stosowanie różnego rodzaju pochwał i nagród ->może dawać odwrotne skutki

• zainteresowania a ich wpływ na plany życiowe( zainteresowanie nie jest jedyne czynnikiem wyboru np. . szkoły , sprzyja lepszym wynikom w nauce)

• zainteresowanie wpływa na wybór zawodu i ciągłość pracy i na sposób spędzania wolnego czasu

• wartości - czynniki ukierunkowujące zachowanie człowieka : normy społeczne-> określają postępowanie człowieka , co jest porządne z moralnością i indywidualnym punktem widzenia

Stanowią je:

• sądy preskryptywne ( nakazy)

• sądy proskryptywne ( zakazy)

ROKEACH

• wartości jako trwałe przekonanie , że określony sposób postępowania stan końcowy , osób. i społ. Jest bardziej pożądany niż przeciętny stan końcowy

Sądy :

• opisujące-> coś jest , ma właściwości takie

• oceniające-> coś jest dobre lub złe

• normatywne-> jak należy postępować

Wartości to pewnego rodzaju standardy zewnętrzne dla socjologii a wewnętrzne dla psychologii (-> zinternalizowane)

Rokeach dzieli wartości na:

1. instrumentalne - wyznaczają sposoby i środki działania

2. ostateczne - określają stany końcowe lub cele np. dostatnie życie

drugi podział wartości to

1. indywidualne

2. społeczne

Normy dotyczą tylko sposobów postępowania , a wartości pożądanych celów i sposobów postępowania

Wartości to system uporządkowań wg preferencji , wartości decydują o postępowaniu w sytuacjach konfliktowych

Funkcje wartości w życiu jednostki:

• regulują zaspokajanie potrzeb ( te same potrzeby , ale inne wartości i normy) -> w przypadku konfliktu decydują o tym co ma być zaspokajane

• mają wpływ na wybór celu i sposobu jego realizacji

• maja wpływ na ocenę własnego działania

• są podstawa samooceny

• wartości deklaratywne -są przyjmowane od innych ludzi

• - działają na zasadzie stereotypu

• wartości realizowane - te wg których naprawdę postępujemy

• - wychodzą z własnych doświadczeń i są bardziej związane z naszą osobowością

Ebstein:

• system świadomy - werbalny

• system doznawany , przed świadomy

• stwierdza on , że wartości stanowiące ten system wpływają istotnie na postępowanie człowieka

Podobna właściwości mają normy, które mają różny stopień ogólności ( zew. I wew.) i mogą być standardami społeczno - osobowościowymi

Podział norm:

1. zwyczajowe;

1. konwencyjne

2. formy zachowania

- nieprzestrzeganie ich spotyka się z różnymi sankcjami

2. moralne

1. określają to co dobre i złe

2. zaspokajanie swoich potrzeb nie przeszkadzając innym np. norma wzajemności

3. prawne

1. Z moralnych utrzymują to co moralnie słuszne

POGLĄD NA ŚWIAT:

• właściwości człowieka , która odróżnia go od zwierząt to posiadanie ogólnego i abstrakcyjnego obrazu świata

• Jaki jest świat w którym żyjemy i co można się po nim spodziewać?

• Ukształtowanie poglądu na świat jest wyznacznikiem dojrzałości społecznej i osobistej

• Pogląd : względna spójny zespól przekonań , sądów lub supozycji jednostki jej zachowania społ. , przyrody

Pogląd na świat a sądy:

1. opisujące

2. oceniające

Z a i b wyłaniane są sądy normatywne

Supozycje

• sąd albo zawiera przekonanie albo nie

• przejście między TAK a NIE

• wątpienia ( negatywne) przypuszczenia ( pozytywne)

• Jeżeli jest mały stopień pewności to mówimy o supozycji , a jak jest duży o przekonaniu

W skład poglądu na świat wchodzą sądy ogólne i wskazania dotyczące sposobu postępowania

Światopogląd - społecznie ukształtowany obraz świata

• pogląd na świat

• indywidualny wynik własnych projekcji , wychodzi z ogólnego poglądu

Projekcja własnych , dążeń , pragnień , życzeń wiąże się z myśleniem życzeniowym

Myślenie autystyczne - kierowane przez emocje:

• negatywny-> myślenie obronne

• pozyrywne -> myślenie życzeniowe

Pogląd na świat dotyczy spraw o niedostarczonej informacji , są to sprawy angażujące emocje.

Ludzie skłonni są bardziej akceptować przekonania , które wzbudzają emocje pozytywne = 0,67 ; za mniej prawdopodobne to , co mniej przyjemne 0,16.

TREŚĆ ŚWIATOPOGLĄDU:

1. jak powstał świat?

2. Jakie siły rządzą światem?

3. Czy świat jest dobrze urządzony i czy jest sprawiedliwy?

4. Czy ludzie są racjonalni czy nie ?

5. Co jest najważniejsze : jednostka czy społeczeństwo?

_ indywidualizm - człowiek ma określone prawa które go ograniczają

• kolektywizm - społeczeństwo jako najważniejsze

Cechy formalne ( treściowe) poglądu na świat:

• mała adekwatność poglądu do rzeczywistości powoduje , że posługujemy się stereotypem

• złożoność- bogactwo wiedzy , liczba kategorii którą jednostka posługuje się do opisu świata

• spójność treściowa - logiczna zgodność sądów ze sobą

- spójność afektywna - łączenie zjawisk pozytywnych z pozytywnych a negatywnych z negatywnymi ; częściej wiążą się błędy

Brak spójności - powoduje dysonans ; pobudza do poszukiwania treści ; nadmierna spójność wiąże się z zahamowaniem rozwoju

• otwartość: zdolność do asymilacji ( przyswajanie przez system inf. Pasujących do niego ) i akomodacji ( zmienianie systemu pod wpływem napływających inf.)

Adaptacja to równowaga pomiędzy asymilacja a akomodacją

• racjonalność - to taki pogląd który opiera się na faktach i przesłankach logicznych ( ekstrapolacja- przenoszenia wniosków z tego co znamy na to co czego nie znamy)

Irracjonalność - oparta na myśleniu życzeniowym , kierowana emocjami

Funkcja poglądu na świat:

• poznawcza- śluzy interpretacji i asymilacji zjawisk

• obronna- łagodzi lęki

• Puszczyński, Grineberg , Solomon- stworzyli koncepcję światopoglądu , który służy obronie przed lękiem i śmierci

• Pogląd na świat i różnego rodzaju systemy poznawcze dają poczucie bezpieczeństwa

• Stwierdzają , że pozytywna samoocena broni przed lękiem

• pogląd przyczynia się do nadania sensu życia

• Obuchowski: znalezienie sensu życia powoduje , iż człowiek może maksymalnie wykorzystać swoje potencjalne możliwości (człowiek nie działa bezsensownie)

• Bielicki: lęk przed śmiercią rodzi wiarę w życie nadprzyrodzone

• człowiek znajduje sens życia we własnej aktywności oraz innych ludzi .Podstawa sensu życia może być pogląd na świat

• brak sensu życia sprzyja chorobom nerwowym ( neogenna - związana z brakiem sensu życia)

• normatywna - z poglądu wypływają określone wartości , normy społeczne i pogląd na świat determinuje nasze zachowanie ( nie w pełni)

• stanowi podstawę identyfikacji społecznej - ludzie o pewnych poglądach czują się bliscy

• pogląd na świat jest pewnego rodzaju wartością

• pogląd jako racjonalizacja dla działań wynikających np. . z agresji

pogląd na świat jest pochodny od światopoglądu ogólnego ( społecznego) . To jak ludzie przypisują sobie pogląd nie ma większego znaczenia

• związek religijności z postępowaniem jest bardzo mały

• Zaborowski , Adaniec : posługiwanie się racjom ostateczną (n zasada aksjomat , na którym opiera się o treści deskryptywne i preskryptywne) lub własną zamiast poglądu.

• Bezpośrednia wartość wpływająca na plany to umiejętność odraczania gratyfikacji ( potrzeb)

• Aby planowanie doszło do skutku człowiek musi hamować impulsy wewnętrzne i zewnętrzne

• W.Mischel-> zajmował się odraczaniem gratyfikacji ( rezygnacja z mniejszej nagrody teraz na rzecz większej nagrody później) , stwierdził , że odrodzenie gratyfikacji w pewnej prostej formie występuje u małych dzieci np. załatwienie potrzeb fizjologicznych

• Narzucanie sobie zasad , ograniczeń , co stanowi element samokontroli swoich popędów i wiąże się to z siłą Ego

Odraczanie gratyfikacji wiąże się z :

1. przystosowaniem

2. obecnością ojca w domu

1 kraniec:

• osoby wybierające większe i odległe nagrody

• stawianie planów i celów

• motywacja

• spontaniczne zachowanie

• wzrost poziomu agresji

2 kraniec:

• osoby wybierające bezpośrednie gratyfikacje

• impulsywne

• nie pohamowane

• wzór postępowania psychopatów i przestępców

Jednym z czynników dobrego wychowania jest odraczanie gratyfikacji.

By planować przyszłość należy zahamować bezpośredniość reakcji

• orientacja na przyszłość ( mieć)

3 obszary czasowe:

• teraz ( dzieci żyją teraźniejszością)

• przeszłość ( ludzie starsi , z urazami , ci którzy coś kiedyś znaczyli)

• przyszłość ( społeczne zachodnio europejskie i amerykańskie)

Osobowość pozwala na interpretację przyszłości i reinterpretację przeszłości , a także to:

1. Przyszłościowa ( długa) perspektywa czasowa

1. Osobnik dojrzałe , dobrze funkcjonujące

2. W obecnym czasie budują przyszłość ( przygotowują się do przyszłości )

• z biegiem czasu perspektywa przeszłości i przyszłości się wydłuża proporcjonalnie ( u dzieci i starszych jest krótsza)

• przedłuża się u osób dorastających

• ma 2 aspekty:

• poznawczy - wyobrażenia o przyszłości , przewidywanych konsekwencjach, tworzenie wizji i celów)

• megapoznawcze - nie tylko wyobrażenia - mają one nas motywować i pociągać)

• motywacja wewnętrzna ( nagrody , kary - motywacja zewnętrzna)

• samo działanie dostarcza jednostek nagrody działanie jest celem samym w sobie

• powoduje , że człowiek może ukierunkować myśl na przyszłość i może odizolować się od wpływów zewnętrznych deformujących

• ciekawość

• zainteresowanie

• jesteśmy zdolni kierować dłużej określone zadanie na określony cel , dłużej zajmować się danym problemem , realizować dalekie cele

• osiąganie sukcesów

• Im Kara/ nagroda bardziej oddalona w czasie to jej wartość maleje

• Jednak nie obniża to oddziaływania na przyszłość u osób z motywacją wewnętrzną ( cel + aktualne działanie)

Badanie motywacji wewnętrznej u dzieci :

• dostawały nagrody

• nie dostawały nagród

- nagrody hamują spontaniczną tendencję do działania

Festinger i Carlsmith:

• 2 grupy badanych

• przekonanie badanych ,że badanie jest interesujące( a było bardzo nudne)

• ci , którzy dostawali pieniądze -> zadanie było mniej interesujące ( motywacja zewnętrzna hamuje wewnętrzną)

• brak pieniędzy ->zadanie interesujące

Deci i współpracownicy:

• ludzie są motywowani wewnętrznie -> spostrzegają przyczynę działania w sobie

• gdy ludzie są motywowani zewnętrznie-> przyczyna działań na zewnątrz

• w przypadku nagród i ograniczeń (przyczyny zewnętrzne )-> motywacja wewnętrzna spada

Nadmierny nadzór:

• widzimy postępowanie w przyczynach zewnętrznych

• kiedy wzrasta kompetencja wzrost motywacji wewnętrznej ; porażki ją obniżają

To czy uczniowie maja motywację wewnętrzną zależy od orientacji nauczyciela :

• na kontrole

• na autonomię ( kształtuje motywację wewnętrzną)

Kary / nagrody nie zawsze osłabiają motywację wewnętrzną:

• gdy motywacja wew. Jest nagradzana -> to mu nie przeszkadza

• idealnie :motywacja wewnętrzna i zewnętrzna w harmonii ( sprzyjają sobie)

• motywacji wewnętrznej sprzyja informacja o sukcesie ( nagrody i kary o charakterze informacyjnym)

• sytuacja wyboru wzmaga motywacja wewnętrzna

Ukierunkowanie osobowości:

• zainteresowania

• wartości

• podglądy na świat

• potrzeby

• jednak bezpośrednio ukierunkowują je plany

Plany:

• tworzone na krótki / długi okres czasu -> plany życiowe

• są elementem motywacji wewnętrznej

Pierwszy psycholog zajmujący się planami:

MURRAY:

• nie użył pojęcia planu

• używa pojęcia PROGRAMU SERII

• ludzie interesują się intensywnie np. formułowaniem partii , pisaniem książki

• przejawiają aktywność : PROAKCJĘ

• proakcja- wypływa z motywów wewnętrznych

• reakcja - wypływa z motywów zewnętrznych

• działanie - zachowanie proaktywne

• zachowanie typu

• S-R : zachowanie reaktywne

• Z-W : zachowanie proaktywne ( celowe , intencjonalne)

LITTLE:

• nawiązał do koncepcji Murray`a

• używa terminu „personal projects”- całość wyrażają cel i umieszczana w kontekście społecznym

• wskazuje na to , że cele zostały stworzone przez jednostkę są rozpięte w określonym czasie

• Metoda do badania PERSONL PROJECTS( projektów osobistych)

• Może stanowić jednostkę badaną psychologii ( lepsza niż cecha)

• Zalety:

• dostępna świadomości klienta ( wytworzona przez klienta, może być przez niego analizowanie sprawy , zainteresowań , działania , konstrukty pojęciowe)pobudzenie do wypowiedzenia się

• podobne: Konstrukt Kellego

• przeciwne CPJ ( stara metoda) - niezrozumiałe dla klienta , wzbudzają lęk -> wycofanie , arbitralność

• jednostka wrażliwa ekologicznie ( wrażliwa na kontekst sytuacyjny , w określonym czasie , jest ekologicznie reprezentatywny, tzn. jest wzięty do badania „ kawałek życia” jednostki ( skadrowanie , zamrożenie w czasie)

• bez kontekstu: mniej optymalne , trafność ekologiczna

• jednostka interpretacyjna : niezbyt mała , niezbyt duża , możliwe przejście do mniejszych i większych

• jednostka modualna nie jest sztywna

• stanowi realną próbkę codziennego zachowania

• element większej całości osobowości

• zastosowanie bezpośrednie

EMMONS:

• osobiste dążenia ( personal striving)

• to , co człowiek usiłuje altualnie robić

• może się składać z szeregu zadań ( np. dążenie do poprawienia relacji z innymi)

• trwające poprzez dłuższy okres czasu

• akcent na kierunek działania , a nie wynik

• uważa , że osobiste dążenia powinny być obiektem badań psychologii osobowości

• wyjaśniają większą wariancję „ well - being”

• 3 aspekty well= being

• cechy wyjaśniają dążenia

• pozytywne emocje 8% 19%

• negatywne emocje 20 % 37%

• ogólne samopoczucie 14 % 46 %

• należy stasować dążenia osobowościowe , nie cechy

• życiowe zadanie ( life task):

• problem uznany przez jednostkę za własny , któremu poświęca wiele czasu , organizuje aktywność

SZEWCZUK:

• plan życiowy to system celów , do których jednostka zmierza + zasady jego realizacji

• project to , co zamierzamy robić , ale też to obecnie robimy

Wszyscy wprowadzają dynamiczną jednostkę :

• sprawy zwane dla jednostki

• realizowane przez dłuższy czas

• zajmują większą część aktywności

• integrują procesy poznania , behawioralne , emocjonalne

PLAN ŻYCIOWY- sformułowany przez jednostkę celów głównych i szereg + dalsze cele+ ogólny zbiór zasad ich operacjonalizacji ( def. Mądrzycki)

Plan życiowy a plan działania

• szerszy

• większy

• składa się wiele planów działań

• cel + drogi , sposoby dojścia ( operacjonalizacja)

• plan tworzony zawsze z myślą realizowania ( znaczenie , urzeczywistnienie)

• poznawcza reprezentacja dążeń

• wewnętrzna motywacja

• zaczyna się w okresie dojrzewania

• Plan działania:

• cele życiowe

• mamy na myśli to , do czego chcemy dojść , co osiągnąć

• marzenia:

• to co przyjemne ( wartości)

• niekoniecznie musi być realizowane

• nie raz staja się planem

• dążenie :

• nie zawsze świadome

• nazwane

• zadanie : zazwyczaj zewnętrznie motywowane

Brak długotrwałego planu u osób:

• dzieci

• osoby niepełnosprawne

• uzależnionych

• ludzi będących w trudnych warunkach życia

• nie raz zadania biorą górę

TYSZKOWA

97 % osób zdalnych sformułowało plany życiowe

36

Źródłowe

Środowiskowe

Konstytucjonalne

Powierzchniowe

Z

Z

Interakcjonizm

mechaniczny

I etap

Interakcjonizm

dynamiczny

W

S

R

Reprezentacje stanu normalnego

Reprezentacje stanu idealnego

Rozbieżność aktywizuje działanie

dynamiczne

temperamentalne

uzdolnienia

dynamiczne

temperamentalne

uzdolnienia

IV wymiar to inteligencja

neurotyk

ekstrawertyk

introwertyk

brak

choleryk

melancholik

flegmatyk

sangwinik

psychotyk

pobudzenie korowe i układu siatkowatego,

hamowanie korowe,

trudniej się uczą,

trudniej socjalizują,

częściej kierują się popędem

introwersja

ekstrawersja

pobudzenie korowe,

łatwiej się uczą,

występowanie natrętnych myśli,

negatywne emocje

neurotyzm

brak

psychopaci

dystymicy

nerwice

N

-N

więźniarki

histerycy

lękliwi

zab. psychosom.

matki niezamężne

trudność w warunkowaniu,

trudność w socjalizowaniu się

(nie przyjmują zasad społecznych i moralnych)

I

E

N

-N

Historia

Fizyka (PWST)→ cechy histeryczne

Prawo → cechy psychopatyczne

Polonistyka, Biologia, ASP, WSM

I

E

Lekarze

Stomatolodzy

Matematycy

procesy

umysłowe

rozumowanie

pamięć

Pamięć

materiał

przestrzenny

werbalny

percepcja

liczbowy

szybkość

siła

liberalizm

miękkość

Są one zdeterminowane biologicznie

konserwatyzm

autorytaryzm

radykalizm

twardość umysłowa

Internetowa Baza Pomocy Studentów Psychologii - psychol

www.psychobaza.prv.pl

Odwiedź nas!

---