1. Dług publiczny po 1990r. jego główne cechy.

Długiem publicznym określa się łączne finansowe zobowiązania podmiotów sektora publicznego z tytułu zróżnicowanych z ekonomicznego i prawnego punktu widzenia zdarzeń prawnofinansowych, a przede wszystkim - niedoborów powstających w wyniku finansowania nadwyżki wydatków publicznych ponad dochody publiczne skumulowane w poprzednich okresach. Zgodnie z zapisami ustawy o finansach publicznych przez państwowy dług publiczny należy rozumieć wartość nominalną zadłużenia jednostek sektora finansów publicznych, która ustalana jest po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań pomiędzy jednostkami tego sektora.

Rok	Dług skarbu państwa
		ogółem		krajowy		zagraniczny
		mld zł	% PKB	mld zł	% PKB	mld zł	% PKB
1990	53,14	94,89	6,84	12,20	46,33	82,69
1991	65,84	81,41	12,66	15,66	53,18	65,75
1992	97,94	85,20	24,22	21,07	73,72	64,13
1993	133,94	85,98	35,87	23,03	98,07	62,95
1994	152,21	71,96	55,88	26,40	96,36	45,56
1995	167,21	54,59	66,16	21,58	101,11	33,01
1996	189,05	49,05	79,61	20,64	106,00	28,41
1997	221,65	47,22	104,06	22,17	117,59	25,05
1998	237,40	43,25	121,18	22,05	116,22	21,15
1999	264,37	42,80	134,68	21,80	129,69	21,00
2000	266,82	38,40	145,98	21,29	120,83	17,11
2001	283,94	39,34	185,03	25,64	98,91	13,70
2002	327,90	45,43	219,34	30,39	108,56	15,04
2003	378,94	45,00	251,16	29,83	127,78	15,17
2004	402,86	43,63	291,66	31,59	111,20	15,17
2005	440,17	44,87	315,48	32,16	124,69	12,71
2006	478,50	45,10	352,30	33,20	126,20	11,89
2007	501,50	42,90	380,40	32,54	121,10	10,36
2008	569,90	44,80	420,20	33,03	149,70	11,77
VI 2009	608,10	-	449,20	-	159,00	-

Zadłużenie Polski na koniec 1990 r. w znacznej mierze było odziedziczone po poprzedniej epoce. Transformacja systemu finansów publicznych doprowadziła do powstania instytucji długu publicznego w Polsce. Jego poziom na koniec 1990 r. wynosił 53,17 mld zł co stanowiło 94,89% PKB. Wprawdzie również w latach 80. występowało zjawisko kumulowania się deficytu budżetowego, ale nie było ono większym problemem wobec stosowania najprostszej metody pokrywania deficytu budżetowego, jaką był nieoprocentowany kredyt bankowy i dodruk pieniądza przez bank centralny. W związku ze zmianami ustrojowymi powstała także kwestia odpowiedzialności za zadłużenie zagraniczne Polski, które stanowiło przeważającą część (prawie 95%) zobowiązań. Stosunki własnościowe istniejące w gospodarce socjalistycznej spowodowały, że za zaciągane przez banki pożyczki musiał przejąć odpowiedzialność skarb państwa.

Z danych wynika, że wraz z upływem lat zmienia się struktura długu publicznego, co polega na zwiększeniu długu krajowego w długu globalnym. Wiąże się to z dwoma przyczynami:

• redukcją ok. 1/3 polskiego zadłużenia zagranicznego,

• utrzymującymi się - począwszy od 1991 r. - deficytami budżetowymi, których kumulacja powoduje wzrost długu krajowego.

O ile w 1990 r. krajowy dług publiczny wynosił blisko 7 mld zł, o tyle już rok później nominalnie jego wielkość prawie się podwoiła, głównie za sprawą pojawienia się na polskim rynku instrumentów zaciągania długu. Wzrósł również dług krajowy jako % PKB z 12,20 % w 1990 r. do 15,66 % w 1991 r. Udział ten w latach 1992-2000 kształtuje się średnio
w wysokości około 22%. W latach 2001-2002 nastąpił szybki przyrost długu krajowego zarówno w mld zł, jak i jako % PKB. Kolejne lata to względna stabilizacja, dług kształtuje się w granicach 30-32% PKB, natomiast wyrażony w wartościach nominalnych ciągle wzrasta. W 2009 r. poziom zadłużenia publicznego zaczyna rosnąć, co jest związane z wystąpieniem kryzysu finansowego.

Zagraniczne zadłużenie skarbu państwa w latach 1992-2001 spadło z poziomu 82,69% PKB do 13,70% PKB, a w z 2002 r. znów wzrosło, co stało się zapowiedzią odwrócenia tendencji spadkowej. Zmniejszanie się zadłużenia zagranicznego do 2001 r. było skutkiem m.in. zawarcia porozumień w sprawie:

• redukcji i restrukturyzacji długów w ramach Klubu Paryskiego,

• redukcji i restrukturyzacji długów w ramach Klubu Londyńskiego,

• wzajemnego skompensowania należności Polski i Rosji.

Generalnie możemy powiedzieć, że w latach 1990-2000 nastąpił silny spadek relacji długu do PKB. Umożliwiły to takie zjawiska jak:

• Ograniczenie skali deficytów budżetowych do ok. 3% PKB

• Szybki wzrost gospodarczy

• Silne wzmocnienie się złotego, przez co obniżyła się relacja długu zagranicznego do PKB

• Redukcja zadłużenia zagranicznego Polski.

Źródło: referaty (Istota długu publicznego, dług publiczny w okresie transformacji)

1. Kształtowanie się inflacji po roku 2000.

rok	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009
inflacja	10,1%	5,5%	1,9%	0,8%	3,5%	2,1%	1,0%	2,5%	4,2%	3,5%

Źródło: GUS

W 1998r, stopa inflacji pierwszy raz osiągnęła jednocyfrową wartość - 8, 6% (liczona grudzień do grudnia). Był to poziom niższy od zakładanego celu inflacyjnego który przyjął poziom inflacji nie wyższy niż 9,5%. Zjawisko to nie było trwałe. W roku 1999 pierwszy raz od początku transformacji wskaźnik rzeczywistej inflacji przekroczył górną granicę celu inflacyjnego. W odpowiedzi na wzrost inflacji RPP zareagowała podwyżką stóp procentowych w latach 1999 i 2000. W okresie od 1998 do 2000 roczne tempo zmian podaży pieniądza obniżyło się z poziomu 25% w 1998r do 17% w roku 2000.

Rok 2001 zapoczątkował nowy etap w polityce pieniężnej NBP. W tym czasie w gospodarce polskiej i światowej miało miejsce kilka znaczących zjawisk, które doprowadziły do zmian w dotychczas prowadzonej polityce pieniężnej. Były to m.in.:

-spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego

-rosnący deficyt budżetowy

-stopniowa obniżka stóp procentowych przez RPP poczynając od 2001 roku.

Restrykcyjna polityka monetarna wpłynęła na obniżenie stopy inflacji do niecałego 1% pod koniec 2002 roku. Pomimo to polityka pieniężna była krytykowana, pojawiła się nawet groźba zmiany Ustawy o NBP i składu personalnego Rady. W latach 2001-2002 RPP ustaliła cel inflacyjny znów na zbyt wysokim poziomie w porównaniu z faktycznym stanem.

Strategia polityki pieniężnej na lata 1999-2003, przyjęta przez RPP w 1998r., zakładała iż na koniec 2003r. stopa inflacji nie przekroczy poziomu 4%. W okresie tym celem o znaczeniu strategicznym była integracja gospodarki polskiej ze strukturami UE poprzez wypełnianie tzw. kryteriów konwergencji mających charakter makroekonomiczny. Od 2004 roku, RPP tak steruje polityką pieniężną, aby poziom inflacji kształtował się jak najbliżej progu 2,5%, z przedziałem odchyleń +/- 1 punkt procentowy. Bezpośredni cel inflacyjny stał się celem ciągłym, co oznaczało, że poziom inflacji nie będzie, tak jak w latach 1999 - 2003, wyznaczany na koniec danego roku kalendarzowego, lecz został raz określony i jest ciągle realizowany.

W trzecim kwartale 2004 poziom inflacji istotnie przekroczył górną granicę odchyleń od zamierzonego celu inflacyjnego. Powodem tych zmian były:

- silny wzrost popytu związany z akcesją do UE i wzrost cen na rynku krajowym, wywołany m.in. przez zmiany legislacyjne (w polityce celnej i rolnej oraz stawek podatków pośrednich), a także zwiększenie popytu zagranicy na wybrane produkty (np. żywność)

- skoki cenowe surowców na rynkach światowych

Wysokiej inflacji towarzyszył dynamiczny wzrost wynagrodzeń i zwiększone oczekiwania inflacyjne. „Aby zapobiec utrwaleniu się inflacji na podwyższonym poziomie oraz utrzymać antyinflacyjną wiarygodność banku centralnego, zwiększono poziom stóp procentowych w sumie o 1,25%.

Taki tor działań doprowadził do stabilizacji sytuacji. Rok 2005 i 2006, nazywany „great moderation”, cechował się już jej niskim poziomem - spadek do poziomu 2,1% w 2005 r. i 1,0% rok później.

To okres (1) wygaśnięcia wstrząsów cenowych związanych z przystąpieniem Polski do UE, (2) osłabienia wzrostu gospodarczego (na co wpływ miało spowolnienie wzrostu gospodarczego u głównych odbiorców polskiego eksportu), (3) silnej aprecjacji złotego, częściowo spowodowanej efektem przystąpienia do Wspólnoty (spadek premii za ryzyko) oraz (4) napływu towarów z krajów o niskich kosztach produkcji, co przy umiarkowanym wzroście cen surowców miało dezinflacyjny charakter. RPP zdecydowała się na poluzowanie polityki pieniężnej i obniżyła stopy procentowe łącznie o 2,5 pkt. proc, co w rezultacie doprowadziło do pobudzenia aktywności gospodarczej podmiotów krajowych i zagranicznych.

Lata 2007 - I. połowa 2008 przyniosły szereg zawirowań na krajowym rynku finansowym, m. in.:

• Stopniowo rosnąca inflacja (wstrząsy na światowych rynkach surowców i podwyżki cen administrowanych) hamowana jednak aprecjacją złotego (spekulacje na walucie).

• Wzrost presji inflacyjnej (szybki wzrost gospodarczy, napięcia na rynku pracy)

Ponieważ inflacja przekroczyła górną granicę wahań, RPP rozpoczęła cykl zacieśniania polityki pieniężnej, czego skutkiem był wzrost stawki referencyjnej do poziomu 5,75%.

W listopadzie 2007 roku NBP po raz pierwszy od 2004 roku przeprowadził operacje dostrajające w celu zasilenia w płynność sektora bankowego.

Pogłębiający się w 2008 r. kryzys światowej gospodarki (w tym głównych partnerów handlowych Polski), globalna recesja, zawirowania na rynku pracy oraz ograniczony dostęp do kredytu doprowadził do spadku popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego.

W 2008 roku NBP 6 -krotnie podważył poziom stóp, by potem dwukrotnie je obniżać - w grudniu stopa referencyjna osiągnęła najniższy poziom w historii, spadając z 6% do 3,5%.

Źródło: referat: Polityka pieniężna NBP w latach 1989-2009

1. Złożoność podmiotów polityki finansowej państwa a jej skuteczność

Polityka finansowa oznacza działalność państwa, które dąży do osiągnięcia określonych celów za pomocą narzędzi pieniężnych (finansowych). Realizację tych celów utrudnia jednak problem złożoności podmiotów polityki finansowej - państwo jest podmiotem złożonym ze względu na jego funkcje ustrojowe oraz funkcje ekonomiczne. Polityka finansowa stanowi zatem wypadkową działania wielu subpodmiotów, których cele mogą być wewnętrznie sprzeczne.

Ze względu na kryterium funkcji ekonomicznych możemy podzielić politykę finansową państwa na:

• Politykę fiskalną,

• Politykę monetarną.

Rozróżnienie to opiera się na:

• Odmiennych celach operacyjnych,

• Różnych rodzajach stosowanych instrumentów,

• Wyodrębnieniu w ramach instytucji państwa podmiotów odpowiedzialnych za prowadzenie polityki finansowej,

• Zróżnicowanej odpowiedzialności podmiotów za prowadzenie tych dwóch rodzajów polityk,

• Odmiennych reakcjach podmiotów gospodarczych na narzędzia monetarne niż na fiskalne.

Pomiędzy polityką monetarną a polityką fiskalną występuje asymetria: celów, odpowiedzialności oraz narzędzi.

Polityka pieniężna musi być rozumiana jako część ogólnej polityki gospodarczej państwa, na którą się jeszcze składają polityka fiskalna, kursowa i dochodowa. Choć każdy z członów polityki gospodarczej realizuje swoje specyficzne cele, powinny się one zbiegać we wspólnych celach ostatecznych. Będąc jedynie celem pośrednim w perspektywie polityki gospodarczej jako całości, dla polityki pieniężnej cel niskiej inflacji i stabilizacji cen jest nadrzędny w jej obszarze aktywności. Z kolei cele nadrzędne innych dziedzin polityki gospodarczej są dla polityki pieniężnej drugorzędne i podlegają realizowaniu przez nią jedynie w stopniu, który nie koliduje z jej celem priorytetowym (niską, stabilną inflacją). Stabilny poziom cen jest najcenniejszym wkładem, jaki bank centralny może wnieść do polityki gospodarczej. W ramach jego osiągania wskazane jest jednak współdziałanie z rządem w realizacji całościowego programu gospodarczego rozumianego jako utrzymanie długotrwałego, stabilnego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego, wysokiej stopy zatrudnienia i na dłuższą metę korzystnego salda bilansu płatniczego. Polityka pieniężna powinna być rozumiana szerzej jako zapewnienie bezinflacyjnego wzrostu gospodarczego.

Polityka pieniężna i fiskalna stanowią główne filary polityki gospodarczej z racji ich szerokiego zakresu oddziaływania. Dlatego działania obu polityk powinny być wewnętrznie spójne i skoordynowane, a ich przeprowadzenie powinno odbywać się w sposób harmonijny i niezakłócony. Przedmiotem wciąż aktualnych kontrowersji wśród ekonomistów jest jednak problem powiązań między stabilnością monetarną a finansową. Napięcia pomiędzy resortem finansów a bankiem centralnym może np. wywołać ekspansywna polityka budżetowa, która nie sprzyja stabilizacji cen, ponieważ z reguły zwiększa inflację. Z drugiej strony silnie ekspansywna polityka pieniężna może również wywołać tendencje inflacyjne, co się przyczyni do spadku płac realnych i eskalacji żądań płacowych. Z kolei bardzo restrykcyjna polityka monetarna może pośrednio (poprzez spadek akcji kredytowej, spadek inwestycji i spadek produkcji) doprowadzić do wzrostu stopy bezrobocia.

Zdarza się, że polityka pieniężna jest poddawana naciskom wywieranym przez rząd i musi sobie radzić z innymi konkurencyjnymi celami gospodarczymi rządu, jak np. zmniejszeniem bezrobocia, zwiększaniem produkcji, poprawą bilansu płatniczego itp. Zasadniczym problemem dla władz monetarnych jest jednak nadmierny deficyt budżetowy i brak dyscypliny finansowej rządu. Współpraca obu podmiotów nie może polegać na tym, że rolą banku staje się pokrywanie potrzeb finansowych państwa. Próbą rozwiązania problemu właściwej koordynacji polityki pieniężnej i budżetowej jest regulacja dopuszczalnej wysokości deficytu budżetowego i długu publicznego oraz zwiększanie niezależności władzy monetarnej. Tym niemniej cały czas podnoszone są głosy, że niezależność banku centralnego stanowi zagrożenie dla współpracy z władzami fiskalnymi. Problemy koordynacyjne wynikają przede wszystkim z odmiennych opinii, co do efektów działań polityki fiskalnej i pieniężnej oraz odmiennych celów władz fiskalnych i pieniężnych. Także odmienne prognozy, co do prawdopodobnego stanu gospodarki przy wstrzymaniu się od jakichkolwiek interwencji stwarzają źródło rozbieżności między bankiem centralnym a władzami fiskalnymi. Niespójność w zakresie polityki gospodarczej wywołana niewłaściwą koordynacją działań fiskalnych i monetarnych obniża wiarygodność banku centralnego i właściwie całej polityki makroekonomicznej. Jednak ten właśnie czynnik ma obecnie bardzo duże znaczenie dla efektywności polityki gospodarczej i w dalszej kolejności stabilności finansowej. Wiarygodność i jej zachowanie jest tym bardziej istotne, że jej utrata wiąże się z dużymi kosztami jej odbudowania, co zazwyczaj jest bardzo długotrwałym procesem.

Centralnym pytaniem pozostaje jak konkretnie powinny wyglądać relacje między bankiem centralnym i władzami fiskalnymi. W krajach o rozwiniętym rynku finansowym sytuacja kształtuje się względnie łatwiej, gdyż koordynację powinna cechować przede wszystkim separacja celów, instrumentów oraz funkcji władz fiskalnych i monetarnych. Bank centralny powinien być niezależny i odpowiedzialny przed parlamentem za osiągnięcie pożądanego poziomu inflacji. Ważna jest również przejrzystość w działaniu banku centralnego i rządu, jak i jasność podziału obowiązków między obiema stronami. Inaczej sytuacja wygląda w krajach o płytkim rynku finansowym, do których zalicza się także Polska. W tych emerging markets zapewnienie koordynacji jest trudniejszym zadaniem, ponieważ sam rynek finansowy nie jest w stanie zapewnić właściwej równowagi gospodarczej. Z tego względu nie wystarcza tutaj jasne rozróżnienie obowiązków banku centralnego i rządu, lecz staje się konieczna aktywna koordynacja celów i procedur operacyjnych. Newralgiczną kwestią jest wówczas uzgodnienie rozmiaru i sposobu finansowania deficytu budżetowego. Wymagany jest więc nie tylko rozdział obowiązków władz fiskalnych i monetarnych, ale przede wszystkim zgodność co do całościowego kształtu polityki gospodarczej.

Ważnym aspektem, o którym trzeba pamiętać, jest również, że polityka monetarna i fiskalna działają w zupełnie odmiennych ramach czasowych, co powoduje opóźnienia i staje się istotne przy ocenie koordynacji działań. Efekty polityki pieniężnej należy rozpatrywać w krótkim okresie, a efekty polityki fiskalnej w długim. Polityka pieniężna odpowiada za bieżącą stabilizację sytuacji gospodarczej, podczas kiedy politykę fiskalną cechuje najdłuższe opóźnienie.

Źródło: wykłady Owsiaka + referat (Polityka pieniężna a fiskalna)

4. Operacje otwartego rynku w Polsce.

Operacje otwartego rynku to transakcje dokonywane z inicjatywy Banku Centralnego z bankami komercyjnymi. Obejmują one warunkową i bezwarunkową sprzedaż lub kupno papierów wartościowych lub dewiz, a także emisję własnych papierów dłużnych Banku Centralnego.

Operacje otwartego rynku równoważą popyt i podaż środków utrzymywanych przez banki komercyjne w Banku Centralnym, poprzez ograniczanie lub rozszerzanie zdolności kredytowej banku. Dzięki temu BC wpływa na poziom krótkoterminowych stóp procentowych na rynku międzybankowym.

Zachętą do zakupu rządowych papierów wartościowych jest obniżona w stosunku do wartości rynkowej cena, co zwiększa zyski banków. Zakup tych papierów zmusza banki komercyjne do ograniczenia działalności kredytowej na rzecz przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, a to wpływa na zmniejszenie podaży pieniądza i zmniejszenie presji inflacyjnej.

Obecnie operacje otwartego rynku przeprowadzane przez NBP polegają na emisji własnych papierów dłużnych (7-dniowych bonów pieniężnych), których minimalna rentowność jest równa stopie referencyjnej wyznaczonej przez Rade Polityki Pieniężnej. Dzielimy je na:

1. Dostrajające - podejmowane przypadku pojawienia się nieoczekiwanych zakłóceń w płynności banku

2. Strukturalne - służą wywoływaniu długoterminowych zmian w stanie płynności sektora bankowego

3. Podstawowe

W 2008 roku podstawowe operacje otwartego rynku prowadzone były w sposób regularny raz w tygodniu, w piątek. Rentowność bonów pieniężnych była stała i wynosiła równowartość stopy referencyjnej NBP.

W 2008 roku NBP miał możliwość przeprowadzenia operacji dostrajających. Mogły to być operacje zasilające, tj. emisja bonów pieniężnych NBP, operacje typu repo i przedterminowy wykup bonów pieniężnych NBP. W 2008 roku NBP nie przeprowadzał operacji strukturalnych.

5. Miary inflacji w Polsce.

W Polsce w celu pomiaru korzysta się zasadniczo z czterech mierników inflacji:

1. inflacji cen konsumentów,

2. inflacji cen producentów,

3. deflatora PKB,

4. mierników inflacji bazowej.

Miernik inflacji cen konsumentów określany jest mianem CPI (Consumer Price Index) lub wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych. Jest on podawany do publicznej wiadomości z miesięczną częstotliwością i stanowi najpopularniejszą miarę inflacji. Jego istotą jest pomiar zmiany cen w odniesieniu tylko do niektórych produktów lub usług wchodzących w skład tzw. „koszyka konsumpcyjnego”, który jest rokrocznie aktualizowany. Towary i usługi stanowiące elementy składowe tego koszyka ustalane są na podstawie badań budżetów gospodarstw domowych, które starają się ustalić kierunek wydatków przeciętnego konsumenta. Zawartość koszyka stanowi około 2000 różnych towarów i usług, natomiast poszczególne kategorie dóbr są ważone w ten sposób, aby odzwierciedlać ich rzeczywisty udział w wydatkach statystycznego gospodarstwa domowego.

Miernik inflacji cen producentów, czyli PPI (Producer Price Index) określa zmiany cen producentów w czasie i podawany jest co miesiąc do publicznej wiadomości, łącznie z danymi o produkcji sprzedanej przemysłu. W odróżnieniu od inflacji cen konsumentów, wskaźnik ten nie bierze pod uwagę zmian cen usług oraz dotyczy wyłącznie cen towarów w obrocie hurtowym, które zostały wyprodukowane i sprzedane przez zakłady przetwórstwa przemysłowego, sektor górnictwa oraz przedsiębiorstwa dostarczające i wytwarzające energię elektryczną, gaz i wodę. PPI mierzy ceny netto, a więc z wyłączeniem podatków pośrednich, tj. VAT i akcyzy. Uwzględnia natomiast różnego rodzaju dotacje przedmiotowe przyznawane dla poszczególnych wyrobów.

Deflator PKB informuje, jaka część przyrostu strumienia dóbr i usług w gospodarce wynika wyłącznie z efektów cenowych. Jest on wyrażony jako stosunek nominalnego i realnego PKB. Deflator jest wielkością dodatnią w sytuacji, gdy nominalny PKB przekracza wielkość realną, co oznacza że występuje w gospodarce inflacja. Natomiast, gdy miernik ten przyjmuje wartości ujemne, występuje w gospodarce zjawisko deflacji, czyli obniżanie się ogólnego poziomu cen w gospodarce. Jako miara inflacji, deflator jest najbardziej kompleksowym wskaźnikiem zmian cen, ponieważ bierze pod uwagę ceny wszystkich dóbr i usług, które wliczane są w strumień produktu narodowego brutto zgodnie z powszechnie przyjętą metodologią jego szacunków.

Inflacja bazowa, w przeciwieństwie do trzech omówionych powyżej mierników, które są regularnie opracowywane i publikowane przez Główny Urząd Statystyczny, jest obliczana przez Narodowy Bank Polski na podstawie danych o inflacji konsumentów. Stąd częstotliwość publikacji mierników bazowych odpowiada częstotliwości publikacji CPI. Miary inflacji bazowej charakteryzują się bardziej gładkim przebiegiem od inflacji konsumentów, przez co przyjmuje się, że ilustrują długookresowy trend w kształtowaniu się procesów inflacyjnych, który powstaje dzięki wyeliminowaniu wahań o charakterze sezonowym, przypadkowym oraz szoków podażowych. Najważniejsza z punktu widzenia rynków finansowych wydaje się inflacja bazowa netto, która powstaje dzięki wyeliminowaniu cen paliw oraz cen żywności z ogólnego wskaźnika CPI (te pozycje w sumie stanowią około 33% komponentów koszyka konsumpcyjnego). Wśród innych mierników bazowych znajdują się ponadto: inflacja bazowa po wyłączeniu cen kontrolowanych (wyłączenie cen podlegających różnego rodzaju regulacjom państwa; pomija około 25% komponentów koszyka inflacji cen konsumentów), inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności (stanowią one około 15% procent ogólnego wskaźnika cen), inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności i cen paliw (wyłączenie około 18% towarów i usług wchodzących w skład wskaźnika CPI) oraz 15% średnia obcięta, która eliminuje wpływ 15% cen o najmniejszej i największej dynamice. Obserwacja wskaźników bazowych pozwala odpowiedzieć na pytanie, które z głównych czynników przyczyniły się do wzrostu cen konsumentów w danym okresie czasu.

Źródło: konspekt mgr Podsiadło, który on sam zrobił na podstawie:

1. S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002.

2. R. Milewski (red.), E. Kwiatkowski (red.), Podstawy ekonomii, PWN, Warszawa 2007.

3. P. A. Samuelson, W. D. Nordhaus, Ekonomia, t. 2, PWN, Warszawa 2007.

6. Podatek jako instrument polityki fiskalnej.

Zadaniem narzędzi polityki fiskalnej jest zmniejszanie amplitudy wahań cyklu koniunkturalnego, tj. hamowanie ekspansji gospodarki w okresie jej nazbyt dużego wzrostu oraz stymulowanie aktywności gospodarczej w okresie osłabienia procesów gospodarczych. Podatki, jako główne narzędzie tej polityki, zarówno powodują obniżenie poziomu dochodów i zredukowanie wydatków prywatnych na konsumpcję indywidualną, jak i mają wpływ na poziom produkcji, inwestycji i zatrudnienia. Wydatki państwa zaś m.in. kształtują wielkość popytu globalnego. W ramach polityki fiskalnej można wyodrębnić dwie podstawowe formy, a tym samym dwie metody wykorzystania instrumentów podatkowych dla osiągania celów: aktywną oraz pasywną politykę fiskalną.

Istota tej pierwszej sprowadza się do podejmowania takich decyzji związanych ze zmianą dochodów i wydatków publicznych, które umożliwiłyby realizację określonych zadań i uzyskanie zakładanych efektów w danej sytuacji gospodarczej. Natomiast pasywna polityka fiskalna wiąże się z zastosowaniem odpowiednich instrumentów ekonomicznych, które samoczynnie reagują na zmianę koniunktury i nie wymagają podejmowania konkretnych decyzji dostosowawczych, a są wrażliwe na zmiany poziomu dochodu narodowego, stopy zatrudnienia etc.

Z tego też względu w aktywnej polityce fiskalnej, będącej interwencjonizmem państwowym, za którym stoi cały system podejmowania decyzji o zastosowaniu określonych narzędzi fiskalnych (m.in. wzrost bądź spadek wydatków publicznych, zmiany w poszczególnych podatkach) wykorzystuje się metodę dyskrecjonalnego (aktywnego) kształtowania poziomu opodatkowania podmiotów w zależności od fazy cyklu koniunktury gospodarczej. Natomiast pasywna polityka fiskalna związana jest z wykorzystaniem metody automatycznych stabilizatorów koniunktury wkomponowanych w system podatkowy.

Do automatycznych stabilizatorów zalicza się: podatek dochodowy, podatek od wartości dodanej (VAT), zasiłek dla bezrobotnych i inne formy świadczeń społecznych. Zaletą podatkowych automatycznych stabilizatorów koniunktury jest ich w miarę szybka reakcja na zmianę sytuacji dochodowej podmiotów i zmniejszanie podatności gospodarki na wstrząsy. Wadą jest to, że ich konstrukcja może nie sprawdzić się w praktyce życia gospodarczego. W odpowiedzi na tę ułomność pasywnej polityki fiskalnej, władza publiczna może zastosować bardziej aktywną (dyskrecjonalną) jej formę, jeżeli sytuacja tego wymaga. Stabilizacja gospodarki może się odbywać przez adekwatne kształtowanie poziomu wydatków albo stopy podatkowej, wpływając tym samym na poziom popytu globalnego. W przypadku, gdyby wydawał się on zbyt niski, rząd może go stymulować poprzez redukcję obciążeń podatkowych, co powinno znacznie silniej aktywizować podmioty gospodarcze, niż automatyczne stabilizatory koniunktury. W sytuacji przeciwnej, tj. nadmiernie rozgrzanej koniunktury, można wykorzystać progresję podatkową bądź nałożyć nowe podatki, aby ją skutecznie schłodzić. Ponadto państwo w ramach działań będących podatkowych może oddziaływać na skłonność do inwestowania i oszczędzania. Nadmierny fiskalizm zmniejsza skłonność podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych do oszczędzania, jednakże zwiększone wydatki państwa kreują nowy popyt, w tym popyt inwestycyjny. Wadą aktywnej metody oddziaływania na gospodarkę jest to, że zastosowanie jej instrumentów wymaga czasu i wiąże się z długotrwałym i żmudnym procesem legislacyjnym dotyczącym np. wprowadzenia nowych podatków lub zmian w już istniejących podatkach. Występować może tu tzw. efekt opóźnień, polegający na tym, że pomiędzy diagnozą stanu gospodarki a przygotowaniem określonych środków polityki ekonomicznej upływa tak wiele czasu, że w momencie, w którym narzędzi te są gotowe układ gospodarki na tyle się zmienił, iż owe narzędzia są już mało bądź wcale nieskuteczne.

7. Inflacyjne i nieinflacyjne finansowanie deficytów budżetowych na przykładzie Polski

Deficyt budżetowy, niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami).

Przekroczenie jego "bezpiecznej" granicy (5% produktu narodowego brutto) może wywołać poważne zaburzenia w gospodarce (inflacja). Inflacjogenne są duże deficyty. Deficyty umiarkowane niekoniecznie. Często towarzyszy im obniżająca się co roku stopa inflacji. Dlatego też nasuwa się wniosek, że ani samo wystąpienie umiarkowanego def. budż. ani jego wielkość nie stanowią podstawy do uruchomienia procesów inflacyjnych. Zależy to od sposobu ich finansowania.

Źródłami finansowania deficytu budżetowego mogą być:

1) Nie powodujące zaburzenia równowagi makroekonomicznej (nieinflacyjne)

-wykorzystanie rezerw budżetowych, którymi mogą być niewydatkowane sumy z lat ubiegłych. Rezerwy mają charakter bezzwrotny i wykorzystanie nie powoduje powstania zobowiązań.

-prywatyzacja nie tylko pozwala pokryć deficyt, ale również przyczynia się do rozwiązywania problemów strukturalnych gospodarki, ponieważ wiąże się najczęściej z podwyższaniem jej efektywności.

2) Mogące spowodować naruszenie równowagi makro
a) nieinflacyjne
- zaciągnięcie kredytu w bankach komercyjnych, bądź emitowanie papierów wartościowych nabywanych przez te banki -> banki przeznaczają na zakup papierów skarbowych pieniądze ze zgromadzonych przez ludność oszczędności, które mogłyby przeznaczyć na inwestycje dla przedsiębiorstw. Jest to tzw. efekt wypychania

-emitowanie skarbowych papierów wartościowych nabywanych przez podmioty niebankowe ->zmniejszają się w znacznym stopniu zdolności inwestycyjne naszych firm, ponieważ te oszczędności krajowe, które mogłyby pójść na finansowanie rozwoju gospodarczego, nowych inwestycji, zostaną pochłonięte przez budżet

-zaciągnięcie kredytu w zagranicznych instytucjach finansowych

wychodzenie na rynki międzynarodowe pozwala zachować neutralność budżetu dla oszczędności i inwestycji krajowych , jednak jest to rozwiązanie ryzykowne, ponieważ w przypadku załamania się kursu walutowego gwałtownie wzrośnie zadłużenie naszego kraju i poziom długu publicznego

b) inflacyjne

- kredyty bankowe udzielane przez Bank Centralny, -gdy kreacja pieniądza w tempie szybszym niż wzrost popytu na pieniądz -> inflacja, chyba że mamy odpowiedni wzrost realnego PKB . w Polsce, wprowadzono ustawowy zakaz finansowania deficytu budżetowego przez bank centralny
- w ostateczności dodatkowa emisja pieniądza. -> stymulowanie procesów inflacyjnych

POLSKA: do 1989 dominującą formą finansowania deficytu był kredyt w Banku Centralnym-> hiperinflacja. Z początkiem lat 90 zmniejszenie roli BC w finansowaniu def, , wzrost udziału kredytów w bankach komercyjnych. Dziś znacząca rola pożyczek publicznych, które mogą być zaciągane w formie kredytu oraz rządowych papierów wart. (obligacje skarbowe , bony )

źródło:

z forum plik s[1] str 3,4

http://mikro.univ.szczecin.pl/bp/pdf/29/12.pdf

książka S. Owsiak Finanse Publiczne rdz 19.3 zmiany w metodzie i źródłach finansowania def budż.

8. Cele NBP i stopień ich realizacji po 2000

Uchwalona w 1997 r. ustawa o NBP wprowadziła dalece posuniętą niezależność NBP. Nowe przepisy powołały do życia Radę Polityki Pieniężnej, która od 1999 realizuję strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. W przypadku tej strategii cele pośrednie nie funkcjonują. Cele pośrednie takie jak kurs walutowy czy wielkość agregatu pieniężnego zostały odrzucone.

Cel inflacyjny do 2002r. ustalano w pewnym przedziale. RPP przyjęła indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych CPI, jako podstawowy wskaźnik.

Rok 2001 zapoczątkował nowy etap w polityce pieniężnej NBP. W tym czasie w gospodarce polskiej i światowej miało miejsce kilka znaczących zjawisk, które doprowadziły do zmian w dotychczas prowadzonej polityce pieniężnej. Były to m.in.:

-spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego

-rosnący deficyt budżetowy

-stopniowa obniżka stóp procentowych przez RPP poczynając od 2001 roku.

Restrykcyjna polityka monetarna wpłynęła na obniżenie stopy inflacji pod koniec 2002 roku. Pomimo to polityka pieniężna była krytykowana, pojawiła się nawet groźba zmiany Ustawy o NBP i składu personalnego Rady. W latach 2001-2002 RPP ustaliła cel inflacyjny znów na zbyt wysokim poziomie w porównaniu z faktycznym stanem. Obrazuje to poniższa tabela.

	2001	2002
Bezpośredni cel inflacyjny	6-8%	4-6%
Inflacja faktyczna	3,6%	0,9% w IV kwartale

Strategia polityki pieniężnej na lata 1999-2003, zakładała iż na koniec 2003r. stopa inflacji nie przekroczy poziomu 4%. W okresie tym celem o znaczeniu strategicznym była integracja gospodarki polskiej ze strukturami UE poprzez wypełnianie tzw. kryteriów konwergencji mających charakter makroekonomiczny.

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej, którego podstawowym celem miało być pełne włączenie Polski w struktury gospodarcze Wspólnoty, miało przynieść solidną i stabilną gospodarkę rynkową, w której inflacja i podstawowe stopy procentowe kształtują się na niskim poziomie, a rynek charakteryzuje równowaga budżetowa i rozsądna wielkość długu publicznego.

Nowe wyzwania związane z zaistniałymi warunkami wymusiły pewną modyfikację prowadzonej do tej pory strategii polityki pieniężnej.

Wśród najważniejszych założeń strategii polityki pieniężnej po 2003 r. należy wymienić trzy najważniejsze:

1. Prowadzenie polityki pieniężnej w ramach bezpośredniego celu inflacyjnego.

NBP stawia sobie za cel stabilizowanie inflacji na niskim poziomie. Poziom inflacji mierzony jest roczną zmianą cen towarów i usług konsumpcyjnych (wskaźnik CPI) w każdym miesiącu odnoszoną do tego miesiąca w roku poprzednim. Do 2003 roku celem strategicznym polityki pieniężnej NBP było dążenie do stabilizacji wskaźnika inflacji poniżej 4%. Natomiast od 2004 roku, RPP tak steruje polityką pieniężną, aby poziom inflacji kształtował się jak najbliżej progu 2,5%, z przedziałem odchyleń +/- 1 punkt procentowy. Dzięki temu, że nie stosuje się polityki utrzymania inflacji wewnątrz przedziału wahań, hamowanie ewentualnych wstrząsów w gospodarce pociąga za sobą rzadsze i mające mniejszą skalę zmiany stóp procentowych.

Bezpośredni cel inflacyjny stał się celem ciągłym, co oznaczało, że poziom inflacji został raz określony i jest ciągle realizowany.

2. Utrzymanie systemu płynnego kursu walutowego do momentu przystąpienia Polski do ERM2.

3. Dodatkowo: Stopniowe ale systematyczne dążenie do spełnienia kryteriów konwergencji co finalnie sprowadza się do dążenia do jak najszybszego wprowadzenia euro.

Obecnie poziom inflacji w Polsce wynosi 2,4 % co oznacza, że inflacja mieści się w ustalonym paśmie wahań (2,5% +/- 1 punkt procentowy).

9. Niezależność banku centralnego na przykładzie NBP

Podstawy niezależności Narodowego Banku Polskiego w systemie organów państwa ustanowiono w konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Dotyczy to zwłaszcza postanowienia, że Narodowemu Bankowi Polskiemu przysługuje wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Oznacza to, że NBP samodzielnie podejmuje decyzje dotyczące kształtowania i realizacji polityki pieniężnej oraz innych aspektów działalności NBP.

Pojęcie niezależności można interpretować na dwóch płaszczyznach:

• goal independance - niezależność banku centralnego w zakresie formułowania celów polityki pieniężnej;

• instrument independance - niezależność o obszarze doboru i stosowania instrumentów polityki pieniężnej

Pojęcie niezależności zostało sformułowane przez Europejski Instytut Monetarny (EIM) w procesie tworzenia Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC). Europejski Instytut Monetarny opracował wykaz celów niezależności banku centralnego, dzieląc je na cztery grupy - aspekty niezależności: instytucjonalnej, osobistej (personalnej) funkcjonalnej, finansowej.

Poprzez niezależność instytucjonalną należałoby rozumieć całkowitą autonomię banku centralnego jego organów od osób trzecich, wyrażoną w gwarantowanym przez państwo zakazie wywierania wpływu na decyzje banu centralnego przez organy rządowe i pozarządowe oraz przyznanej osobowości prawnej. Autonomię banku centralnego nie należy jednak postrzegać jako całkowite odseparowanie banku centralnego. Pozostając niezależną instytucją musi on jednak współpracować z organami odpowiedzialnymi za politykę gospodarczą, również z rządem.

Personalna niezależność wiąże się ze sposobem mianowania członków organów decyzyjnych, długości ich kadencji, oraz gwarancji iż ewentualne odwołanie będzie wynikało jedynie z zaistnienia przesłanek określonych przez literę prawa.

Niezależność funkcjonalna (operacyjna) umożliwia bankowi centralnemu efektywne osiągnięcie celów i wypełnianie zadań. Poprzez autonomiczne podejmowanie decyzji w zakresie instrumentów pozostających w dyspozycji, bank centralny samodzielnie kształtuje i realizuje politykę pieniężną.

Finansowa niezależność banków centralnych to nic innego jak zdolność do samodzielnego zaopatrywania się w środki pieniężne niezbędne do realizacji powierzonych zadań.

W przypadku NBP jego niezależność została uregulowana w konstytucji RP z 1997 r. oraz w Ustawie O NBP. Na mocy Konstytucji RP NBP jest centralnym bankiem państwa i jest on odpowiedzialny za wartość polskiego pieniądza. W Ustawie o NBP cel działalności banku sprecyzowano jako utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

W Konstytucji RP zagwarantowano brak pokrywania deficytu budżetowego zobowiązaniami wobec banku centralnego.

Powołano do życia także Radę Polityki Pieniężnej i przyznano jej prawo stanowienia polityki pieniężnej i doboru instrumentów ich realizacji, a więc RPP była odtąd odpowiedzialna za kształtowanie i realizację polityki pieniężnej Polski.

Prezes NBP powoływany był przez Sejm na wniosek prezydenta na 6 - letnią kadencję, natomiast członków RPP powoływano na jedną 6 - letnią kadencję, po trzech powoływanych przez Sejm, Senat i Prezydenta.

Pełna autonomia w zakresie wyboru i stosowania instrumentów polityki monetarne ma istotne znaczenie. W ramach strategii bezpośredniego celu inflacyjnego NBP wykorzystuje stopę procentową. Jednocześnie pojawia się tutaj problem koordynacji polityki monetarnej i fiskalnej oraz potrzeby pożyczkowe państwa. W decyzjach o obniżeniu lub podwyższeniu poziomu stóp procentowych RPP musi brać pod uwagę działania rządu, zwłaszcza decyzje obszaru podatkowego i finansowania deficytu budżetowego. W wyniku wysokich potrzeb pożyczkowych, rząd naciska niejednokrotnie na obniżkę stóp procentowych. Perswazja rządu stanowiąc istotne ograniczenie niezależności banku centralnego i w konsekwencji prowadzi do wzrostu stóp procentowych, gdyż wzrasta ryzyko inwestycyjne papierów dłużnych polskiego rządu.

Istotny zakres niezależności NBP nie jest tożsamy z brakiem koordynacji polityki monetarnej z polityką gospodarczą rządu. Koniecznym warunkiem efektywnej polityki gospodarczej jest współpraca NBP i rządu zarówno w gestii ustawodawstwa jak i realizacji.

Bank centralny Polski przedstawia także do zatwierdzenia Radzie Ministrów roczne sprawozdania finansowe. W ten sposób NBP odpowiada ex post za realizację polityki monetarnej, co nie ogranicza jednocześnie jego autonomii.

10. Konstytucyjne podstawy polityki finansowej w Polsce/Zapisy konstytucyjne RP odnoszące się do polityki finansowej państwa/Podstawy prawne polityki finansowej państwa

Konstytucja rdz X fragmenty od art. 216

Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w

następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego

produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu

krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa

Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów

opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń

oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.

Organizację Skarbu Państwa oraz sposób zarządzania majątkiem Skarbu Państwa

określa ustawa.

BUDŻET

Konstytucja opisuje procedurę ustalania budżetu. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.

Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę

Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu

budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.

2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego

przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa

PODMIOTY POLITYKI FINANSOWEJ od art. 227

1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne

prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej.

Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

2. Organami NBP są: Prezes NBP,

Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd NBP.

3. Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek

Prezydenta Rzeczypospolitej na 6 lat, nie może należeć do partii politycznej,

związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić

z godnością jego urzędu.

5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes NBP

jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów,

powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm

i Senat.

6. Rada Polit. Pien. ustala corocznie założenia Polit. pien. i przedkłada

je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę

Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada P. P. w ciągu 5

miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z

wykonania założeń polityki pieniężnej.

Podstawy prawne Polit. Fin. Oprócz konstytucji opisuje także ustawa o finansach publicznych

Określa ona budowę sektora finansów publicznych, definiuje środki publiczne dochody , rozchody, wydatki budżetu oraz istotę długu publicznego. Doprecyzowuje kompetencje organów. Nakazuje jawność i przejrzystość finansów publicznych poprzez określenie obowiązków informacyjnych względem społeczeństwa

Ustawa o NBP

Określa główny cel banku którym jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy

jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

Oraz zadnania

1) organizowanie rozliczeń pieniężnych;

2) prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi;

3) prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami;

4) prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa;

5) regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie;

6) kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego;

6a) działanie na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego,

7) opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji

inwestycyjnej;

Art. 4. NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 21. W wykonaniu swoich zadań NBP współdziała z właściwymi organami państwa w

kształtowaniu i realizacji polityki gospodarczej państwa, dążąc przy tym do zapewnienia należytej

realizacji założeń polityki pieniężnej, a w szczególności:

1) przekazuje organom państwa założenia polityki pieniężnej oraz informacje dotyczące realizacji

polityki pieniężnej i sytuacji w systemie bankowym;

2) współdziała z Ministrem Finansów w opracowaniu planów finansowych państwa;

3) opiniuje projekty aktów normatywnych z zakresu polityki gospodarczej;

4) opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących działalności banków i mających znaczenie dla

systemu bankowego.

Zadania przydzielone NBP warunkują prowadzoną przezeń politykę finansową

11. Niezależność BC i jej skutki.

Bank centralny pełni kluczową rolę w realizacji polityki pieniężnej państwa oraz utrzymaniu stabilności systemu bankowego. Jego funkcje sprowadzają się do pełnienia roli : banku państwa, banku banków oraz banku emisyjnego. Aby bank centralny mógł prawidło realizować wymienione zadania, niezbędne jest przyznanie mu wysokiego stopnia niezależności, chroniącej go przed wpływem określonych czynników zakłócających realizację statutowo powierzonych uprawnień. Stopień niezależności banku centralnego jest różny w poszczególnych krajach, obserwuje się jednak tendencję do jej zwiększania. Duże wpływ na zwiększanie niezależności NBP miał proces harmonizacji polityki pieniężnej w ramach UE.

Granice niezależności NBP są wyznaczone przez Konstytucje RP oraz Ustawę o NBP.

Możemy rozpatrywać ją w 4 aspektach:

• Funkcjonalnym

• Instytucjonalnym

• Personalnym

• Finansowym

Niezależność funkcjonalna oznacza, zgodnie z Konstytucją RP, że Narodowy Bank Polski posiada takie uprawnienia i kompetencje, które pozwalają mu na samodzielne i wyłączne prowadzenie polityki pieniężnej. Konstytucja określa misję banku centralnego, suwerenność w zakresie formułowania celu oraz doboru instrumentów polityki monetarnej oraz polityki kursowej . Dotyczy to również samodzielnego wypełniania pozostałych funkcji statutowych. W praktyce oznacza to, że ani Sejm, ani rząd czy prezydent nie mają prawa narzucać bankowi centralnemu żadnych warunków czy też ograniczeń. Rada Polityki Pieniężnej składa jedynie Sejmowi coroczne sprawozdanie z wykonania polityki pieniężnej

Niezależność instytucjonalna - tak rozumiana autonomia NBP oznacza ścisłe uregulowanie współpracy banku centralnego z innymi organami państwa, tak aby bank mógł podejmować decyzje i wykonywać swoje zadania, nie podlegając przy tym rządowi czy parlamentowi. Współdziałanie polega więc na opiniowaniu aktów prawnych, przekazywaniu informacji i analiz, a także realizacji polityki walutowej.

Niezależność finansowa polega na stworzeniu przejrzystych, a przede wszystkim stałych zasad regulujących kwestie finansowe. Zasady dotyczą zapewnienia środków finansowych na funkcjonowanie banku centralnego, a następnie tworzenie i podział funduszy. Ustalenie stałych i klarownych zasad pozwala na uniezależnienie się NBP od ewentualnych prób nacisku na jego decyzje ze strony władz państwowych. Tym, co najbardziej podkreśla autonomiczną pozycję banku centralnego w tym obszarze, jest zakaz finansowania przez NBP deficytu budżetu państwa.

Niezależność personalna oznacza ścisłe określenie w regulacjach prawnych (ustawa o NBP) sposobu powoływania i odwoływania członków, zapewnienie ciągłości i nienaruszalności ich kadencji ,oraz konkretnych wymagań stawianych członkom organów NBP. Do tych wymagań zalicza się apolityczność; członkowie organów NBP mają ponadto zakaz zajmowania innych stanowisk i podejmowania działalności zarobkowej i publicznej poza pracą naukową lub dydaktyczną.

Nowelizacja konstytucji i ustawy o NBPw 1998r.a także zmiany w późniejszych okresach wprowadziły pewne zmiany mające wpływ na szeroko pojmowaną niezależność NBP tj:

• Powołanie Rady Polityki Pieniężnej, która miała prawo ustalania celów polityki pieniężnej i doboru instrumentów w ich realizacji.

• Prezes NBP ma być powoływany na wniosek prezydenta prze Sejm na 6-letnia kadencje, a członkowie RPP mieli być powoływani na jedna 6-letnią kadencje.

• Wyeliminowanie udziału przedstawiciela Rządu w posiedzeniach RPP

W ostatnim okresie wprowadzane zmiany znacznie zwiększyły niezależność NBP w stosunku do wymogów Unii Europejskiej, jednak są jeszcze pewne obszary które wymagają uściślenia.

W dyskusji o niezależności NBP pojawiają się zarówno argumenty „za” jak i „przeciw”, co wskazuje, iż ustalenie granic funkcjonowania banku centralnego jest złożonym problemem.

Argumenty ZA:

• Niezależność banku centralnego wpływa na jego odporność na naciski polityczne

• Wolny od nacisków politycznych bank centralny budzi większe zaufanie społeczeństwa

• Poczucie stabilności oraz na zwiększona skuteczność realizowanej polityki pieniężnej

• Skraca się również proces decyzyjny, co wpływa na polepszenie skuteczności działania polityki pieniężnej

• Niezależność banku centralnego może wpływać na zmniejszenie tempa wzrostu cen, gdyż w przypadku inflacji korelacja jest bardzo wysoka i ujemna

• Korelacja pomiędzy niezależnością a deficytem budżetowym jest ujemna-zakaz finansowania deficytu przez NBP powoduje, iż rząd szuka innych źródeł finansowania a wyższe koszty pozyskani funduszy skłaniają do ostrożności przy planowaniu kolejnych wydatków

Argumenty PRZECIW:

• Bank centralny poprzez swoją niezależność może stać się jakby ciałem obcym. Demokracja wyklucza istnienie organu władzy o nadzwyczajnych kompetencjach, który nie może zostać poddany demokratycznej legitymizacji.

• Polityka pieniężna stanowi element polityki gospodarczej. Nie ma możliwości, by polityka gospodarcza była skutecznie prowadzona przez dwa niezależne od siebie organy.

• Zadaniem banku centralnego jest ustalanie oraz realizacja polityki pieniężnej, co również jest wspólne dla polityki rządu, dlatego też kompetencje z tego zakresu nie mogą zostać przyporządkowane tylko i wyłącznie bankowi centralnemu

NBP jest jednym a nielicznych organów o tak dużej niezależności. Dzięki żmudnemu procesowi dostosowywania prawa polskiego o wymogów Unii Europejskiej, udało się osiągnąć znaczna niezależność NBP. Skuteczna polityka pieniężna musi być efektem kompromisu wobec gospodarki, który wymaga odpowiedniego dostosowania modeli i kształtowania polityki pieniężnej NBP, nie podważa to jednak idei niezależności banku centralnego.

12. Główne cechy polityki podatkowej w Polsce

Cechy systemu podatkowego przed 1990rokiem:

• nieadekwatny do nowych realiów gospodarki wolnorynkowej

• brak społecznej świadomości obciążeń podatkowych, a także wpływać na

• poślednią rola podatków -ograniczenie dochodów społeczeństwa poprzez politykę płacową i cenową-dramatyczne konflikty na tym tle

• skomplikowanie opodatkowania ludności (np. zbyt wiele stawek podatku)

• duża uznaniowość i brak stabilności poszczególnych obciążeń podatkowych

Ówczesny system podatkowy nie zapewniał budżetowi państwa dochodów w wystarczającej wysokości oraz nie realizował celów polityki społecznej. Należało dostosować podatki do nowej rzeczywistości, jaką była gospodarka wolnorynkowa. Decyzje o zmianach przyspieszał kryzys finansów publicznych w 1991 roku, którego istotną przyczyną był wadliwy system podatkowy. W celu ulepszenia systemu podatkowego przeprowadzono szereg reform, nazwanych „łagodną rewolucją podatkową”. W procesie budowania systemu podatkowego w Polsce zaczerpnięto z doświadczeń państw rozwiniętych o systemach demokratycznych. Zmiany te były następujące:

1. Centralne władztwo podatkowe: JST nie mają władzy by stanowić podatki Prawo podatkowe dopuszcza jednak możliwość samoopodatkowania się mieszkańców gmin pod pewnymi rygorami.

2.Koncentracja dochodów władz publicznych za pomocą kilku wiodących podatków: VAT, PIT, CIT i akcyzowego. Pewną rolę w gromadzeniu dochodów przekazano także cłom.

3. Przekazanie części podatków i opłat w gestię władz samorządowych jako jedno ze źródeł zasilania budżetów gminnych. Centralizacja władztwa podatkowego nie jest więc tożsama z centralizacją finansową. Przyjęto zasadę że w podatkach władz centralnych będą z mocy ustawy partycypować gminy a później także powiaty i województwa.

4.Oparcie systemu podatkowego na podatkach pośrednich ponieważ są bardziej pewne, łatwiejsze do skontrolowania, sprzyjają tworzeniu w gospodarce oszczędności gdyż nie naruszają wprost zysków przedsiębiorstw tworząc tym samym warunki do inwestowania. Wadą podatków pośrednich jest luźny związek z zasadą sprawiedliwości oraz możliwość ich przerzucania. Dochody podatkowe stanowią ok. 90% dochodów budżetu państwa, w tym zaś dochody z tyt. Podatków pośrednich ok. 59%(dane za rok 2008).

5. Wykorzystanie podatków do realizacji celów pozafiskalnych. Wykorzystanie do prowadzenia przez państwo polityki społecznej (progresja, ulgi, kwota wolna od podatku). Przykładowo PIT- przeciwdziała marginalizacji społecznej, ogranicza nadmierne zróżnicowanie dochodów, CIT- funkcja gospodarcza, stymuluje wzrost gospodarczy, VAT, akcyza- prospołeczne np. poprzez opodatkowanie używek w celu ograniczenia ich spożycia

6. Oparcie się na zasadach funkcjonowania systemu podatkowego w krajach UE by ułatwić późniejszą integrację

Etapy budowania systemu podatkowego w Polsce:

1. Reforma samorządowa, wprowadzenie podatków i opłat lokalnych m.in.: podatku od nieruchomości, podatku rolnego, podatku od darowizn i spadków oraz podatku od środków transportu.(1991)

2. Reforma opodatkowania dochodów. Wprowadzenie 1 stycznia 1992r. podatku dochodowego od osób fizycznych. W tym samym roku przeprowadzono też reformę podatku dochodowego od osób prawnych.

3. Wprowadzenie 5 lipca 1993 podatku od dochodów i usług oraz akcyzowego

4. Uchwalenie ordynacji podatkowej będącej zbiorem przepisów dotyczących ustalania i poboru podatków.(1 styczeń 1998)

5. Dostosowanie polskich standardów do tych obowiązujących w UE

Obecnie źródła prawa podatkowego stanowią : Konstytucja, Ordynacja Podatkowa oraz ustawy dotyczące poszczególnych podatków. Na system podatkowy w Polsce składa się 11 tytułów podatkowych:

Podatki bezpośrednie:

- podatek dochodowy od osób fizycznych,

- podatek dochodowy od osób prawnych,

- podatek od spadków i darowizn,

- podatek od czynności cywilnoprawnych,

- podatek rolny,

- podatek leśny,

- podatek od nieruchomości,

- podatek od środków transportu.

Podatki pośrednie:

- podatek od towarów i usług,

- podatek akcyzowy,

- podatek od gier.

Podatki centralne stanowią dochód wyłącznie państwa; zalicza się do nich między innymi VAT oraz akcyzę. Podatki lokalne natomiast zasilają budżety wyłącznie gmin, np. podatek od nieruchomości, rolny czy leśny. PIT oraz CIT stanowią dochody, które są dzielone między budżet państwa oraz budżety gmin

Polityka podatkowa w Polsce jest kształtowana przede wszystkim pod wpływem czynników politycznych, ekonomicznych oraz w dalszej kolejności społecznych. Polityka podatkowa wymaga rozstrzygnięcia przede wszystkim problemów podatkowych, które decydują o jej treści i kierunkach. Podstawowe cele polityki podatkowej w Polsce można ująć następująco:

• sprawność w realizacji funkcji dochodowej,

• stabilizacja i wzrost gospodarczy,

• sprawiedliwe rozłożenie ciężarów podatkowych,

• niskie koszty realizacji podatków

Istniejący system ma wciąż wiele wad i uchybień tj:

• niestabilność systemu podatkowego

• problem optymalnego opodatkowania rolnictwa

• walka z korupcja aparatu skarbowego oraz licznymi oszustwami podatkowymi

13. Instytucjonalne podstawy bezpiecznej polityki fiskalnej w Polsce

Głównym celem polityki fiskalnej jest zapewnienie państwu potrzebnych dochodów, tj. zaspokojenie popytu państwa na pieniądz. Cel fiskalny ma priorytetowe znaczenie ze względu na brak możliwości samodzielnego wytworzenia dochodów przez państwa. Drugim celem jest rozdysponowanie tych wydatków na realizację statutowych zadań władz publicznych oraz realizację pozafiskalnych celów państwa. Wśród szczegółowych celów polityki fiskalnej wyróżnia się:

• Tworzenie warunków pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych gospodarki;

• Zachęcanie do gromadzenia oszczędności poprzez optymalizację obciążeń podatkowych;

• Walka ze skutkami bezrobocia i zachęcanie do tworzenia nowych miejsc pracy;

• Korekta dużego zróżnicowania dochodów w społeczeństwie wynikającego z mechanizmu rynkowego

• Łagodzenie skutków ubocznych działalności podmiotów rynkowych ukierunkowanych wyłącznie na zysk.

Aby główne cele polityki fiskalnej mogły zostać zrealizowane i tym samym, by polityka fiskalna mogła być postrzegana za bezpieczną, konieczne są dobrze rozwinięte podstawy instytucjonalne prowadzenia polityki fiskalnej. Do podstaw tych zaliczamy:

1. Dobrze skonstruowany i rozwinięty system podatkowy - rodzaje podatków, zwłaszcza stopień stosowania podatków bezpośrednich i pośrednich, stosowanie preferencji podatkowych dla określonych podmiotów działa stymulująco bądź hamująco na aktywność podmiotów. Stosowanie skal podatkowych może łagodzić przebieg cykli koniunkturalnych. Polski podatnik ocenia obecny system podatkowy krytycznie. Dominuje opinia, że obciążenia podatkowe nie są dostosowane do zamożności obywateli oraz że rozłożenie tych obciążeń nie jest sprawiedliwe

(http://www.pbsdga.pl/x.php?x=380/Co-myslimy-o-podatkach.html).

2. Skuteczny aparat skarbowy - skuteczność aparatu skarbowego decyduje o wielkości dochodów, które będą mogły wykorzystać władze publiczne oraz o tym czy podatki będą dotyczyć wszystkich podmiotów gospodarujących i czy obciążenia podatkowe są rozłożone sprawiedliwie. W celu zniechęcenia ulegania korupcji przez pracowników aparatu skarbowego przewidziana jest odpowiedzialność karna oraz wynagrodzenia są wysokie. Pomimo to, według polskiej opinii publicznej, polski aparat skarbowy jest skorumpowany i bezwzględny, co niejednokrotnie zostało udowodnione niszczeniem przez aparat skarbowy uczciwych przedsiębiorców

(http://pl.wikipedia.org/wiki/Roman_Kluska);

3. Sprawne procedury legislacyjne - skuteczność polityki fiskalnej jest zależna od podstaw prawnych. Procedury legislacyjnie nie powinny zbyt często się zmieniać, ale jednocześnie sytuacja gospodarcza w kraju i na świecie musi być nieustannie obserwowana, aby w razie konieczności procedury dostosować do nowych warunków, by możliwa była realizacja celów fiskalnych. Zmiana polityki fiskalnej musi być przeprowadzana zgodnie z prawem. Skomplikowane procedury legislacyjne w Polsce, brak jednolitych interpretacji prawa powoduje, że dostosowanie polityki fiskalnej do nowych warunków odbywa się z dużym opóźnieniem, co zmniejsza jej skuteczność lub powoduje nieskuteczność/szkodliwość;

4. Dobrze rozwinięte instytucje publiczne - rozwinięte instytucje publiczne pozwalają na jak najlepsze wydatkowanie zgromadzonych środków publicznych i tym samym jak najlepszą realizację celów polityki fiskalnej (np. dobrze rozwinięte biura pośrednictwa pracy zwiększają skuteczność walki z bezrobociem). W przypadku polskich instytucji publicznych, o ile ocena poziomu wykształcenia kadr jest relatywnie wysoka, to już wydajność pracy, stosowanie nowych technologii czy też korupcyjność oceniane są negatywnie.

14. Metody obiektywizacji pomiaru inflacji w Polsce

Inflacja jest procesem polegającym na wzroście ilości pieniądza w obiegu, który prowadzi do podwyższonego poziomu cen.

Metody obiektywizacji pomiaru inflacji w Polsce to metody jak najwyższego sformalizowania metodologii obliczania miar inflacji w celu całkowitego wyeliminowania subiektywizmu w dokonywaniu pomiarów. W Polsce zasadniczo stosuje się cztery mierniki inflacji:

• opracowywane i publikowane przez GUS (metodologie ich obliczania są publikowane przez GUS).:

1. Miernik inflacji cen konsumentów (CPI) - wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych. Jego istotą jest pomiar zmiany ceny w odniesieniu do tzw. „koszyka konsumpcyjnego”. Elementy składowe koszyka ustala się na podstawie badań budżetów gospodarstw domowych, poszczególnym kategoriom dóbr przypisane są wagi odzwierciedlające ich rzeczywisty udział w wydatkach statystycznego gospodarstwa domowego. Przy obliczaniu wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych stosowana jest Klasyfikacja Spożycia Indywidualnego według Celu, zaadaptowana na potrzeby Zharmonizowanych Wskaźników Cen Konsumpcyjnych. GUS w swoich obliczeniach stosuje indeksy Laspeyresa

2. Miernik inflacji cen producentów (PPI) - określa zmiany cen producentów w czasie. Miernik ten nie bierze pod uwagę zmian cen usług, dotyczy on wyłącznie cen towarów w obrocie hurtowym, które zostały wyprodukowane i sprzedane przez zakłady przetwórstwa przemysłowego, sektor górnictwa oraz przedsiębiorstwa dostarczające i wytwarzające energię elektryczną, gaz i wodę. Mierzone są ceny netto, uwzględniane są dotacje przedmiotowe.

3. Deflator PKB -to procentowa relacja produktu krajowego brutto z danego okresu, w cenach bieżących, do tego samego PKB w cenach stałych, pochodzących z okresu przyjętego za bazowy (czyli stosunek nominalnego i realnego PKB). Pokazuje jaka część przyrostu strumienia dóbr i usług w gospodarce wynika wyłącznie z efektów cenowych. Bierze pod uwagę ceny wszystkich dóbr i usług wliczanych w strumień produktu narodowego brutto. Szacunek wartości PKB obrazuje końcowy rezultat działalności wszystkich podmiotów gospodarki narodowej. W szacunkach PKB stosowana jest metoda bezpośrednia, polegająca na wykorzystaniu określonych ściśle zdefiniowanych danych statystycznych.

• obliczany przez NBP (metodologie ich obliczania są publikowane przez NBP):

Miernik inflacji bazowej - miary inflacji bazowej służą do oceny średnio i długookresowego trendu wzrostu ogólnego poziomu cen. Przedstawiane tendencje zmian oczyszczone są z wahań o charakterze periodycznym, sezonowym oraz szoków podażowych, dlatego inflacja bazowa ma bardziej gładki przebieg niż inflacja konsumentów, co pozwala przyjąć, że ilustruje trend długookresowy.

Metody stosowane do jej pomiaru to: metody mechaniczne (oparte wyłącznie na wyłączeniu stałego koszyka dóbr), metody statystyczne oraz metody oparte o formalne modele teoretyczne. NBP oblicza i publikuje cztery miary inflacji bazowej, z czego trzy oblicza się przy pomocy metody mechanicznej (inflacja bazowa po wyłączeniu cen administrowanych, inflacja bazowa po wyłączeniu cen żywności i energii), jedną za pomocą metody statystycznej (15 % średnia obcięta). Metody mechaniczne polegają na wyłączeniu pewnych wskaźników cen z ogólnego wskaźnika CPI. Wada tej metody polega na tym, że wybór wyłączanej grupy jest odgórnie narzucany. Za pomocą metody statystycznej oblicza się miarę 15% średnia obcięta, która jest średnią ważoną, liczoną zgodnie z metodologią używaną do obliczania CPI, na zbiorze grup cen eliminujących wpływ 15% cen o najmniejszej i największej dynamice.

15. Niezależność instytucjonalna NBP

Poprzez niezależność instytucjonalną należałoby rozumieć całkowitą autonomię banku centralnego jego organów od osób trzecich, wyrażoną w gwarantowanym przez państwo zakazie wywierania wpływu na decyzje banku centralnego przez organy rządowe i pozarządowe oraz przyznanej osobowości prawnej.

Przed rokiem 1981 polityka banku centralnego była w całości podporządkowana ministrowi finansów, była to cecha charakterystyczna państw socjalistycznych. Przełomem należy uznać rok 1989 i uchwalenie przez Sejm 31 stycznia nową ustawę Prawo bankowe oraz Ustawę o NBP. Na mocy tychże regulacji NBP stał się bankiem centralnym, a podstawowym obszarem działania NBP było odtąd umacnianie polskiego pieniądza oraz kształtowanie i realizacja polityki pieniężnej w kraju. Niezależność NBP została następnie umocowana w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 7 kwietnia 1989 (NBP jako podmiot polityki pieniężnej i przeniesienie kompetencji pow/odwoływania z Premiera na Prezydenta.

Pomimo tych zmian niezależność NBP nadal była ograniczona, dopiero decyzja o przystąpieniu do wspólnoty UE w 1 lutego 1994 roku, zapoczątkowany został proces harmonizacji przepisów w zakresie zgodności przepisów odnoszących się do funkcjonowania banku centralnego z przepisami Unii Europejskiej. W efekcie tego uchwalona została Konstytucja RP z 6 kwietnia 1997 roku i nowa Ustawa o NBP z dnia 29 sierpnia 1997 roku, które ustanowiły niezależność NBP w obecnej postaci. Wprowadzono m.in:

• Wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej,

• Statutowy cel polityki pienieżnej: „utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym....”,

• Uregulowano stosunki pomiędzy NBP, a władzami Państwowymi.

Za i przeciw niezależności instytucjonalnej:

	Za	Przeciw
Niezależność instytucjonalna	umożliwienie bankowi centralnemu skupienie się na jednym celu;	ograniczenie koordynacji; deficyt demokracji;

Autonomię NBP nie należy jednak postrzegać, jako całkowite odseparowanie banku centralnego. Pozostając niezależną instytucją musi on jednak współpracować z organami odpowiedzialnymi za politykę gospodarczą, również z rządem.

Dodatkowo/Wyjaśnienie:

Wszystkie kraje Unii Europejskiej zapewniły konstytucyjnie całkowitą niezależność banków centralnych (jest to m.in. warunek członkostwa w UE). Oznacza to, że bank centralny ma obowiązek realizować swój statutowy cel dbałości o wartość pieniądza, a rząd i politycy nie mają prawa wpływać na jego decyzje, nawet jeśli się z nimi nie zgadzają. Takie określenie pozycji banku centralnego bierze się z przekonania, że warunkiem skuteczności jego działania jest jasne określenie celu. Ponieważ politycy pragną zyskać popularność wyborców i mogą unikać działań niepopularnych, a rząd dąży zazwyczaj do jak najszybszego wzrostu gospodarczego i spadku bezrobocia, zadaniem banku centralnego jest dbałość o to, by wzrostowi temu nie towarzyszyła nadmierna inflacja. Podejście takie bazuje na przekonaniu - wyrażanym przez współczesną ekonomię, - że na długą metę to właśnie stabilny pieniądz i niska inflacja przyczyniają się do szybkiego wzrostu PKB.

Źródła:

• Referat : Niezależność banku centralnego argumenty za i przeciw. Niezależność NBP w latach 1989 - 2004, by A. Januszek

• Forum endryu.

16. Poziom inflacji oraz czynniki kształtujące go od 2004 roku

Rok	I półrocze	II półrocze	Wskaźnik cen przy podstawie rok poprzedni  = 100
		okres poprzedni = 100
2003	100,5	101,2	100,8
2004	102,5	104,5	103,5
2005	102,9	101,3	102,1
2006	100,7	101,4	101,0
2007	102,2	102,8	102,5
2008	104,2	104,2	104,2
2009	103,5	103,4	103,5
Źródło: Dane GUS

Podstawowym zadaniem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Zgodnie z opracowaną przez Radę Polityki Pieniężnej Strategią Polityki Pieniężnej po 2003 roku, celem NBP jest ustabilizowanie inflacji na poziomie 2,5 proc. z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy.

Od początku roku 2004, po akcesji Polski do UE następował wzrost inflacji, spowodowany głównie wzrostem cen żywności i cen surowców na świecie oraz zwiększoną presją popytową związaną z oczekiwaniami wzrostu cen po wstąpieniu do UE. W lipcu 2004 roczne tempo wzrostu cen i usług konsumpcyjnych osiągnęło 4,6%, znacznie przekraczając dopuszczalny poziom wahań w przyjętej strategii polityki pieniężnej. Zwiększyły się wówczas również wszystkie miary inflacji bazowej. Wynikało to ze wzmożonego popytu zewnętrznego i wywołanego nim wzrostu cen żywności, zmian stawek VAT i akcyzy i wzrostu cen ropy naftowej. Pod koniec roku miary inflacji spadły, a oczekiwania co do niej ukształtowały się poniżej bieżącego poziomu inflacji. Było to wywołane aprecjacją złotego, spowolnieniem dynamiki płac i wysoką wydajnością pracy. W styczniu 2005 poziom inflacji był niższy od oczekiwanego, gdyż spadła dynamika wzrostu cen żywności oraz paliw. Wygasły bowiem impulsy odpowiedzialne za wzrost cen związany z wejściem do UE. W kwietniu 2005 inflacja liczona rok po roku spadła do 3 %. Był to spadek szybszy niż oczekiwano, a przyczyniła się do tego zmiana struktury wag czynników wykorzystywanych przez GUS w obliczaniu CPI. Nadal spadała dynamika cen żywności. W lipcu 2005 wskaźnik CPI (roczny) ukształtował się poniżej dolnej granicy odchyleń od celu (1,3%). Na spadek inflacji miał wpływ mniejszy niż oczekiwano wzrost rzeczywistego PKB. Nadal malała dynamika cen żywności. Umacniał się także złoty na skutek obniżenia cen towarów importowanych. Wskaźniki inflacji bazowej wskazywały wówczas na ustąpienie negatywnego wpływu wzrostu cen paliw i żywności na roczny CPI. W sierpniu i wrześniu 2005 inflacja wzrosła do 1,8% na skutek wzrostu cen paliw i napojów bezalkoholowych, gdy ich ceny spadły inflacja obniżyła się do 0,7% w grudniu (r/r). na obniżenie inflacji nadal oddziaływała aprecjacja złotego. Do obniżenia inflacji w tym okresie przyczyniły się również podwyżki stóp procentowych przez RPP w 2004 r. ( w związku z opóźnieniami mechanizmu transmisji). Obniżyły się także wszystkie wskaźniki inflacji bazowej. Począwszy od sierpnia 2006 inflacja znów wróciła do korytarza odchyleń. Wzrosły również wszystkie wskaźniki inflacji bazowej. Na ten wzrost złożyła się podwyżka cen paliw i napojów bezalkoholowych oraz pozostałych usług i towarów konsumpcyjnych. Wzrost rocznego wskaźnika został jednak ograniczony przez spadki cen paliw. Pod koniec 2006 r. inflacja znów spadła, wypadając z korytarza wahań, na skutek spadku dynamiki cen kontrolowanych, co było skutkiem obniżki cen paliw oraz odwrócenia się tendencji kształtujących ceny żywności. W marcu 2007 roczna stopa CPI ukształtowała się na poziomie celu. Wzrost ten był spowodowany przyspieszeniem wzrostu gospodarczego i zwiększeniem popytu wewnętrznego. Wzrosły również ceny w sektorze usług i jednostkowe koszty pracy w tym sektorze. Poprawa sytuacji na rynku pracy wiązała się ze wzrostem płac i wzrostem dynamiki kosztów zatrudnienia, a co za tym idzie wzrostem cen usług rynkowych. Umiarkowane tempo wzrostu cen w 2007 r. było wypadkową tendencji wpływających pozytywnie i negatywnie na poziom inflacji. Wzrost cen przyspieszał wzrost popytu krajowego i napięcia na rynku pracy, a spowalniało importowanie niskiej inflacji z zagranicy, większa konkurencja na rynku krajowym i w sektorze telekomunikacyjnym, a także stabilizacja nominalnego kursu złotego. W pierwszej połowie 2008 roku wskaźnik inflacji rocznej utrzymywał się powyżej dopuszczalnego poziomu wahań. Spowodowane to było głównie przez wzrost dynamiki cen usług związanych z użytkowaniem mieszkania oraz nośników energii, a także wzrost dynamiki cen żywności. Czynnikiem proinflacyjnym w skali globalnej był wzrost cen surowców i cen kontrolowanych, na skutek decyzji instytucji rządowych i samorządowych. Do tego zaliczyć należy napiętą sytuację na rynku pracy i powstającą przez to presję na wzrost kosztów pracy oraz zwiększony popyt krajowy. W tym okresie obserwowano także działanie czynników dezinflacyjnych, szczególnie obniżki cen towarów importowanych z krajów o niższych kosztach wytwarzania oraz aprecjację nominalnego efektywnego kursu złotego. Rosły natomiast miary inflacji bazowej. W II połowie 2008 roku pogorszenie się sytuacji gospodarczej na świecie wpłynęło na spadek cen surowców i spadek inflacji w wielu krajach. Na rynkach światowych spadły ceny produktów rolnych i spożywczych, inflację nadal obniżało importowanie tanich towarów z krajów o niskich kosztach produkcji. Pod koniec 2008 inflacja bazowa spadła. W 2009 r. inflację światową obniżał spadek popytu globalnego i cen surowców związany z pogorszeniem koniunktury. W Polsce jednak wskaźniki rosły, powodowane wzrostem cen żywności i produktów akcyzowych oraz cen regulowanych. Czynnikiem proinflacyjnym okazało się również znaczne obniżenie kursu złotego w II poł. 2008 i na początku 2009 r. Wzrosły również wskaźniki inflacji bazowej. W II połowie 2009 w Polsce oddziaływały czynniki dezinflacyjne: spadek cen paliw i gazu, co stopniowo obniżało wskaźniki (jednak utrzymywały się one w górnej granicy wahań). W styczniu 2010 inflacja roczna utrzymywała się na poziomie 3,6%. Do wzrostu wskaźnika przyczynił się dodatni efekt bazy związany z obniżką cen paliw rok wcześniej, nadal oddziaływała podwyżka cen administrowanych i akcyzy, wysoka dynamika cen żywności i napojów bezalkoholowych oraz wcześniejsza deprecjacja złotego. Inflacja bazowa się ustabilizowała. Ostatnie dostępne dane pokazały ukształtowanie się CPI blisko celu, na poziomie 2,4% w kwietniu 2010.Ostatnia aktualizacja tabeli: 21 maja 2010 r. - dane za kwiecień 2010

 

CPI

po wyłączeniu cen administrowanych

po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych

po wyłączeniu cen żywności i energii

15% średnia obcięta

 

zmiany do analogicznego miesiąca poprzedniego roku (w %)

11/2009

3,3

2,9

3,6

2,8

3,5

12/2009

3,5

3,0

3,5

2,6

3,4

01/2010

3,5

3,2

3,2

2,4

3,1

02/2010

2,9

2,7

2,9

2,2

2,8

03/2010

2,6

2,3

2,7

2,0

2,6

04/2010

2,4

2,1

2,4

1,9

2,3

 

zmiany do poprzedniego miesiąca (w %)

11/2009

0,3

0,3

0,3

0,0

0,1

12/2009

0,0

-0,1

0,5

-0,2

0,0

01/2010

0,6

0,5

0,3

0,3

0,4

02/2010

0,2

0,1

0,2

0,0

0,2

03/2010

0,3

0,3

0,3

0,2

0,2

04/2010

0,4

0,4

0,0

0,2

0,1

Źródło: dane GUS, obliczenia NBP.

Wszystkie dane pochodzą z raportów o inflacji od 2004 - 2010, dostępnych na stronach NBP (polecam wykresy tamże)

17. Centralne władztwo podatkowe a finansowanie j.s.t. w Polsce

[S. Owsiak „Finanse publiczne” s. 444-467]

Zmiana ustroju w Polsce w początku lat 90- tych wymusiła zmiany w systemie władz publicznych.

Scentralizowany system rządzenia krajem nie pozostawiał niemal żadnej swobody finansowej władzom gminnym. Budżet gmin był uzależniony od budżetu szczebla wojewódzkiego, a ten zaś od budżetu centralnego.

Podstawowym warunkiem decentralizacji finansów publicznych była reforma przywracająca samorząd terytorialny (gminy, powiaty, województwa). Ideą tej reformy było organizacyjne i finansowe oddzielenie władz centralnych od władz samorządowych.

Wielkość udziału w dochodach z podatków centralnych jest sprawą polityczną, ponieważ ich udział zależy od intencji władz centralnych.

Obecny system dochodów jednostek samorządowych ogranicza znacznie arbitralność i woluntaryzm władz centralnych.

W początkowym okresie transformacji wyłoniło się kilka kwestii:

• Czy władze samorządowe powinny mieć udział we wszystkich podatkach centralnych, czy tylko w niektórych?

• Na jakim poziomie określić stopę udziału władz samorządowych w danym podatku?

• Nie ma idealnego podatku, który zapewnił by dopływ dochodów do jednostek samorządowych na jednakowym, adekwatnym do potrzeb poziomie

W pierwszym okresie udziału władz samorządowych w dochodach z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych (15%) oraz podatku dochodowym od osób prawnych (5%) wynik budżetów gminnych był pomyślny. Miało to miejsce w okresie kryzysu finansów publicznych w roku 1991. Trudno jest ustalić w jakim stopniu obowiązujące wówczas stawki udziału gmin w podatkach dochodowych miały wpływ na kryzys finansów rządowych, jednak ta sytuacja doprowadziła do spadku udziału gmin w dochodach z podatku dochodowego do osób prawnych do 2%. W wyniku ostrej krytyki rządu ze strony przedstawicieli samorządu w 1993 r. powrócono do poprzedniego poziomu (5%).

Do dochodów własnych gmin zalicza się udziały w podatkach centralnych: podatku dochodowym od osób fizycznych, podatku dochodowym od osób prawnych.

Udział gmin w podatkach dochodowych wiązał się ze spadkiem subwencji ogólnej. Wzrost udziału w podatkach dochodowych ma na celu powiązanie sytuacji finansowej gmin z sytuacja w gospodarce (cyklem koniunkturalnym), a także wywołaniem zainteresowania władz gmin rozwojem przedsiębiorczości i wzrostem dochodów osób fizycznych oraz prawnych.

Baza dochodowa budżetu powiatu jest znacznie skromniejsza niż w przypadku budżetu gmin. Przede wszystkim budżet powiatu nie jest zasilany żadnymi wpływami podatkowymi, poza udziałem we wpływach z podatków dochodowych. Dochody własne składają się z:

• Dochodów z różnych tytułów niepodatkowych

• Udziału we wpływach z podatków dochodowych (PIT, CIT)

Dochody budżetu województwa samorządowego pochodzą z innych źródeł niż dochody gmin. Województwa samorządowe nie pobierają żadnych podatków, nie licząc udziału w podatkach dochodowych od osób fizycznych i prawnych, które zalicza się do dochodów własnych.

Udział jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków centralnych przedstawia poniższa tabela:

	Gmina	Powiat	Województwo
Udział we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych	36,72%	10,25%	1,6 %
Udział województw samorządowych we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych	6,71%	1,4%	14%

18. Czynniki kształtujące zysk NBP

Szczególna struktura bilansu NBP ma istotne konsekwencje dla zmienności wyniku finansowego. Udział aktywów walutowych przekracza 90% ogółu aktywów NBP, podczas gdy pasywa niemal w 100% są w walucie krajowej. Taka struktura bilansu wynika z faktu, iż NBP, gromadzi i zarządza rezerwami dewizowymi (aktywa walutowe) oraz emituje znaki pieniężne (pasywa w złotych).

Zysk NBP główne źródło ma z działalności operacyjnej, zwłaszcza z gospodarowania rezerwami dewizowymi państwa. Wartość tych rezerw na koniec ubiegłego roku wynosiła około 136 mld zł. 90 proc. przychodów NBP jest osiąganych z inwestowania tych rezerw które inwestowane są na zagranicznych rynkach finansowych, z założenia w bezpieczne, ale wskutek tego nisko rentowne papiery wartościowe. Z tego tytułu NBP uzyskuje jednak określony dochód. Jednak mimo to dokładnych wyników finansowych operacji NBP nie sposób przewidzieć z uwagi na niewiadomą, którą są kursy walutowe oraz wysokości stóp procentowych na międzynarodowych rynkach finansowych.

Bank centralny w Polsce posiada więcej aktywów walutowych niż zobowiązań w danej walucie obcej tzn. otwartą pozycję walutową. Jest tym samym, wystawiony na znaczne

ryzyko kursowe, a w przeciwieństwie np. do banków komercyjnych, możliwości zabezpieczenia się przed tym ryzykiem są bardzo ograniczone. Jeśli zatem złoty się wzmacnia, np. z 4,0 do 3,8 PLN za 1 EUR, wówczas przeliczona na złote wartość aktywów ulega zmniejszeniu. Ten spadek wartości złotowej aktywów zmniejszałby wynik finansowy NBP. Jednak dzięki przyjętym w NBP zasadom, negatywny wpływ aprecjacji na wynik finansowy jest eliminowany przez zmniejszenie rachunku rewaluacyjnego, który powstał głównie z dodatnich różnic kursowych z wyceny, wynikających z deprecjacji złotego w latach 1991 - 2003. Zgodnie z przyjętymi zasadami rachunkowości jego kwota zmniejsza się m.in. w sytuacji umocnienia złotego. W przeciwnym wypadku w miejsce wysokiego zysku bank centralny odnotowałby wysoką stratę. NBP tylko dlatego uniknął znacznej straty w 2004 roku, że zgodnie z przyjętymi zasadami rachunkowości w analogicznej do spadku wartości aktywów kwocie ponad 20 mld zł zmniejszył rachunek rewaluacyjny.

Gdyby nie było rachunku rewaluacyjnego na koniec 2004 roku zamiast zysku, Narodowy Bank Polski poniósłby stratę której nie pokryłby fundusz rezerwowy tworzony w tym celu czy fundusz statutowy, gdyż są zbyt niskie. W takiej sytuacji, strata 2004 roku, musiałaby zostać pokryta przyszłymi zyskami.

Na wielkość zysku NBP wpływają jednak także tzw. różnice kursowe, czyli różnice pomiędzy ceną kupna walut przez NBP - z jednej strony oraz ceny ich sprzedaży lub rynkowa wycena na dziej bilansowy - z drugiej. Uzyskane z rezerw dewizowych przychody są następnie przeliczane na złote. Przy aprecjacji złotego maleje wyrażony w złotych strumień odsetek uzyskiwanych w walutach obcych. Odwrotna zależność zachodzi przy deprecjacji złotego.

Zmienność wyniku finansowego NBP w znacznym stopniu zależy również od zmian stóp procentowych na zagranicznych rynkach finansowych. Wzrost stóp procentowych w zależności od rodzaju instrumentu finansowego oraz okresu inwestycji w różny sposób wpływa na wynik finansowy. Pozytywny efekt wzrostu stóp procentowych najszybciej uwidacznia się w przypadku lokat składanych na krótkie terminy. Natomiast w przypadku inwestycji w długookresowe obligacje, pozytywny wpływ wzrostu stóp procentowych na wynik finansowy, z tytułu lokowania rezerw dewizowych na wyższy procent, pojawia się dopiero w dłuższym okresie. W krótkim okresie wzrost stóp procentowych przekłada się na spadek cen dłużnych papierów wartościowych i w konsekwencji wywiera negatywny wpływ na wynik finansowy. Efekt ten jest tym większy im większa wartość rezerw dewizowych jest zainwestowana w długoterminowe papiery wartościowe. Wzrost zagranicznych stóp procentowych zaledwie o 10 punktów bazowych (0,1 pkt. procentowego.) może spowodować spadek wyniku finansowego NBP nawet o 200 mln zł.

Koszty działania NBP: koszty administracyjne i koszty prowadzenia polityki pieniężnej. Największą z tych dwóch pozycji, która wpływa na wynik finansowy jest poziom operacji otwartego rynku i stóp procentowych, po których te operacje są przeprowadzane działania zmierzające do ograniczenia płynności, z reguły bardzo kosztowne dla banku centralnego.

Przychody, wraz z przychodami uzyskanymi w kraju, pomniejszone o koszty działania NBP stanowią zysk ekonomiczny. począwszy od 2004 roku, pojawiły się nowe czynniki obniżające wynik finansowy NBP. W związku ze zmianą ustawy o NBP z dnia 18 grudnia 2003 roku i wprowadzeniem oprocentowania rezerwy obowiązkowej (art. 39) utrzymywanej przez banki na rachunkach w NBP, W planie uwzględniono również przewidywany spadek cen zagranicznych papierów wartościowych i w konsekwencji koszty niezrealizowane z wyceny tych papierów

19. Centralne władztwo podatkowe a finansowanie j.s.t. w Polsce.

[S. Owsiak „Finanse publiczne” s. 444-467]

Zmiana ustroju w Polsce w początku lat 90- tych wymusiła zmiany w systemie władz publicznych.

Scentralizowany system rządzenia krajem nie pozostawiał niemal żadnej swobody finansowej władzom gminnym. Budżet gmin był uzależniony od budżetu szczebla wojewódzkiego, a ten zaś od budżetu centralnego.

Podstawowym warunkiem decentralizacji finansów publicznych była reforma przywracająca samorząd terytorialny (gminy, powiaty, województwa). Ideą tej reformy było organizacyjne i finansowe oddzielenie władz centralnych od władz samorządowych.

Wielkość udziału w dochodach z podatków centralnych jest sprawą polityczną, ponieważ ich udział zależy od intencji władz centralnych.

Obecny system dochodów jednostek samorządowych ogranicza znacznie arbitralność i woluntaryzm władz centralnych.

W początkowym okresie transformacji wyłoniło się kilka kwestii:

• Czy władze samorządowe powinny mieć udział we wszystkich podatkach centralnych, czy tylko w niektórych?

• Na jakim poziomie określić stopę udziału władz samorządowych w danym podatku?

• Nie ma idealnego podatku, który zapewnił by dopływ dochodów do jednostek samorządowych na jednakowym, adekwatnym do potrzeb poziomie

W pierwszym okresie udziału władz samorządowych w dochodach z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych (15%) oraz podatku dochodowym od osób prawnych (5%) wynik budżetów gminnych był pomyślny. Miało to miejsce w okresie kryzysu finansów publicznych w roku 1991. Trudno jest ustalić w jakim stopniu obowiązujące wówczas stawki udziału gmin w podatkach dochodowych miały wpływ na kryzys finansów rządowych, jednak ta sytuacja doprowadziła do spadku udziału gmin w dochodach z podatku dochodowego do osób prawnych do 2%. W wyniku ostrej krytyki rządu ze strony przedstawicieli samorządu w 1993 r. powrócono do poprzedniego poziomu (5%).

Do dochodów własnych gmin zalicza się udziały w podatkach centralnych: podatku dochodowym od osób fizycznych, podatku dochodowym od osób prawnych.

Udział gmin w podatkach dochodowych wiązał się ze spadkiem subwencji ogólnej. Wzrost udziału w podatkach dochodowych ma na celu powiązanie sytuacji finansowej gmin z sytuacja w gospodarce (cyklem koniunkturalnym), a także wywołaniem zainteresowania władz gmin rozwojem przedsiębiorczości i wzrostem dochodów osób fizycznych oraz prawnych.

Baza dochodowa budżetu powiatu jest znacznie skromniejsza niż w przypadku budżetu gmin. Przede wszystkim budżet powiatu nie jest zasilany żadnymi wpływami podatkowymi, poza udziałem we wpływach z podatków dochodowych. Dochody własne składają się z:

• Dochodów z różnych tytułów niepodatkowych

• Udziału we wpływach z podatków dochodowych (PIT, CIT)

Dochody budżetu województwa samorządowego pochodzą z innych źródeł niż dochody gmin. Województwa samorządowe nie pobierają żadnych podatków, nie licząc udziału w podatkach dochodowych od osób fizycznych i prawnych, które zalicza się do dochodów własnych.

Udział jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatków centralnych przedstawia poniższa tabela:

	Gmina	Powiat	Województwo
Udział we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych	36,72%	10,25%	1,6 %
Udział województw samorządowych we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych	6,71%	1,4%	14%

20. Potencjalne obszary koordynacji polityki fiskalnej z monetarną.

Odpowiedni policy mix nie jest jednoznaczną kwestią i jak się okazuje nie podlega stosowaniu sztywnych reguł, lecz wymaga bieżącej elastycznej oceny osób decydujących i dostosowania do panujących warunków gospodarczych, zarówno krajowych jak i międzynarodowych

Choć każdy z członów polityki gospodarczej realizuje swoje specyficzne cele, powinny się one zbiegać we wspólnych celach ostatecznych. Będąc jedynie celem pośrednim w perspektywie polityki gospodarczej jako całości, dla polityki pieniężnej cel niskiej inflacji i stabilizacji cen jest nadrzędny w jej obszarze aktywności. Z kolei cele nadrzędne innych dziedzin polityki gospodarczej są dla polityki pieniężnej drugorzędne i podlegają realizowaniu przez nią jedynie w stopniu, który nie koliduje z jej celem priorytetowym.

W ramach osiągania celu głównego wskazane jest współdziałanie banku centralnego z rządem w realizacji całościowego programu gospodarczego rozumianego jako utrzymanie długotrwałego, stabilnego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego, wysokiej stopy zatrudnienia i na dłuższą metę korzystnego salda bilansu płatniczego. W tym sensie polityka pieniężna powinna być rozumiana szerzej jako zapewnienie bezinflacyjnego wzrostu gospodarczego.

Napięcia pomiędzy resortem finansów a bankiem centralnym może np. wywołać ekspansywna polityka budżetowa, która nie sprzyja stabilizacji cen, ponieważ z reguły zwiększa inflację. Z drugiej strony silnie ekspansywna polityka pieniężna może również wywołać tendencje inflacyjne, co się przyczyni do spadku płac realnych i eskalacji żądań płacowych.

Próbą rozwiązania problemu właściwej koordynacji polityki pieniężnej i budżetowej jest regulacja dopuszczalnej wysokości deficytu budżetowego i długu publicznego oraz zwiększanie niezależności władzy monetarnej. Stopień trudności ustalenia optymalnego policy mix skomplikował się jeszcze bardziej w warunkach funkcjonowania strefy euro, gdzie polityka pieniężna ma charakter ponadnarodowy i jest kształtowana przez Europejski Bank Centralny. Tymczasem polityka fiskalna nadal jest realizowana na szczeblu narodowym.

W przeszłości ekonomiści często traktowali politykę pieniężną i fiskalną jako oddzielne pola działania, sugerując się tym, że były one realizowane przez oddzielne podmioty za pomocą odmiennych instrumentariów. Dzisiaj jednak stara się uwzględniać pełny wachlarz interakcji między obiema politykami. Przede wszystkim zwrócono uwagę na zarządzanie budżetem państwa i stwierdzono, że przy ekspansywnej polityce fiskalnej (zwiększanie deficytu budżetowego) wcześniej czy później bank centralny będzie zmuszony sfinansować deficyt budżetowy dodatkową emisją pieniądza, co uniemożliwi mu realizację swojego celu
w postaci stabilności cen. Taka zależność implikuje konieczność wzajemnej spójności polityki fiskalnej i pieniężnej, aby zagwarantować skuteczność obu.

Także odmienne prognozy, co do prawdopodobnego stanu gospodarki przy wstrzymaniu się od jakichkolwiek interwencji stwarzają źródło rozbieżności między bankiem centralnym a władzami fiskalnymi.

Za niepożądany policy mix uważa się np. ekspansywną politykę fiskalną połączoną z restrykcyjną polityka pieniężną (wysokie stopy procentowe). Taka kombinacja ma miejsce, gdy bank centralny mimo prób zwiększania ceny pieniądza nie jest w stanie skłonić władze fiskalne do redukcji deficytu i długu publicznego.

W krajach o rozwiniętym rynku finansowym sytuacja kształtuje się względnie łatwiej, gdyż koordynację powinna cechować przede wszystkim separacja celów, instrumentów oraz funkcji władz fiskalnych i monetarnych. Bank centralny powinien być niezależny i odpowiedzialny przed parlamentem za osiągnięcie pożądanego poziomu inflacji. Ważna jest również przejrzystość w działaniu banku centralnego i rządu, jak i jasność podziału obowiązków między obiema stronami. Istotne jest też, aby rynki i społeczeństwo były odpowiednio poinformowane o zmianach w polityce gospodarczej, aby się mogły w czasie dostosować. Przy spełnieniu owych przesłanek sam rynek finansowy powinien gwarantować poprzez dostosowywanie się cen, kursów i stóp procentowych właściwą koordynację.

Cel krótkookresowy przy koordynacji polityk: władze fiskalne i monetarne będą przede wszystkim dążyć do utrzymania pożądanego poziomu inflacji oraz ograniczać deficyt.

Cel długookresowy: uniknięcie braku spójności obu polityk.

Przesłanki (problem) koordynacji polityki finansowej:

1)       Polityka finansowa ma dychotomiczny charakter, co wynika z budowy współczesnych systemów finansowych, w których następuje odgraniczenie sektora pieniężnego, mającego przywilej kreacji pieniądza, od sektora fiskalnego, który nie ma bezpośrednio wpływu na kreację pieniądza,

2)       Podział podmiotów odpowiedzialnych za obszar monetarny i obszar fiskalny oraz ich zróżnicowana odpowiedzialność,

3)       Odmienne cele operacyjne polityki finansowej,

4)       Odmienne reakcje podmiotów gospodarczych na narzędzia monetarne niż na narzędzia fiskalne. Narzędzia pieniężne działają: szybko i pośrednio; natomiast narzędzia polityki fiskalnej : wolno i bezpośrednio.

5)       Podstawowym warunkiem skutecznej polityki finansowej jest koordynacja polityki monetarnej z polityką fiskalną. Może ona być realizowana na dwóch płaszczyznach:

§         Ustalenie celów ogólnych, szczegółowych, strategicznych, operacyjnych i innych,

§         Doboru narzędzi monetarnych i narzędzi fiskalnych

http://bip.um.szczecin.pl/umszczecinbip/files/527CA4DD992848A79E9B811B4003612B/08.pdf

http://bip.um.szczecin.pl/umszczecinbip/files/527CA4DD992848A79E9B811B4003612B/08.pdf

http://www.nowasol.bipst.pl/index.php?grupa=40006

http://bip.um.szczecin.pl/umszczecinbip/files/527CA4DD992848A79E9B811B4003612B/08.pdf

Ibidem.

http://www.nowasol.bipst.pl/index.php?grupa=40006

nbp

http://bip.um.szczecin.pl/umszczecinbip/files/527CA4DD992848A79E9B811B4003612B/08.pdf

http://bip.um.szczecin.pl/umszczecinbip/files/527CA4DD992848A79E9B811B4003612B/08.pdf

http://www.nowasol.bipst.pl/index.php?grupa=40006

http://bip.um.szczecin.pl/umszczecinbip/files/527CA4DD992848A79E9B811B4003612B/08.pdf

Ibidem.

http://www.nowasol.bipst.pl/index.php?grupa=40006

9

---