PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ

Podstawowymi elementami rynku są popyt, podaż i cena.

Popyt - dla przeciętnego człowieka popyt to zapotrzebowanie to po prostu to, czego ludzie chcą. Z punktu widzenia ekonomicznego popyt to złożona odwrotna relacja między ceną dobra i usługi a ich ilością, którą konsumenci są w stanie nabyć w danym odcinku czasu przy założeniu, że wszystkie inne elementy charakteryzujące sytuację rynkową pozostają bez zmian. … a ilością towaru. Popyt dzielimy na: popyt produkcyjny, czyli zapotrzebowanie na dobra i usługi oraz popyt konsumpcyjny, czyli zapotrzebowanie na produkty służące do zaspokojenia potrzeb ludzkich. Krzywa popytu opada w prawo, jest więc malejącą funkcją ceny.

Główne czynniki, które wpływają na popyt określamy mianem determinant popytu. Po pierwsze od strony konsumenta na popyt wpływają:

1. Wielkość dochodu konsumenta

2. Wzrost dochodów ludności na ogół wywołuje wzrost popytu na produkty o wyższych wartościach użytkowych i spadek popytu na produkty gorsze. Wg tego kryterium możemy podzielić dobra na dobra normalne, to takie, na które przy stałym poziomie jego ceny wzrasta popyt konsumenta wraz ze wzrostem jego dochodów. I dobra podrzędne, to takie, na które przy stałym poziomie jego ceny spada popyt konsumenta wraz ze wzrostem jego dochodów.

3. Potrzeby, wymagania i gusty konsumenta, które decydują przede wszystkim o strukturze popytu

4. Liczba konsumentów

5. Struktura demograficzna - określa cenę określonych produktów

6. Efekty naśladownictwa, demonstracji

Po drugie od strony producenta:

1. Wielkość i struktura zaoferowanych do sprzedaży produktów

2. Cechy produktów, wartość użytkowa

3. Reklama, sprzedaż na raty, dowóz do domu

Niekiedy występują nietypowe krzywe popytu zwane paradoksami. Wyróżniamy następujące paradoksy:

1. Paradoks Giffena - dotyczy dóbr niższego rzędu i polega na wzroście cen przy jednoczesnym wzroście zakupów.

2. Paradoks Feblena - dotyczy dóbr luksusowych gdy ludzie kupują z myślą o zaimponowaniu, pokazaniu się (szpanowaniu!)

3. Paradoks spekulacyjny - polega na tym, że ludzie kupują z myślą, że towar później podrożeje

Podaż - po drugiej stronie rynku występują producenci. Przeciętny człowiek myśli o podaży jako pewnej ilości dobra, którą producenci są skłonni sprzedać. Ale dla ekonomisty podaż oznacza złożoną relację między ilością dobra, którą producenci są skłonni oferować w danym odcinku czasu, a ceną przy założeniu, że inna zjawiska na rynku nie ulegną zmianie. Relacja ta ma charakter dodatni. Oznacza ona, że gdy cena określonego dobra rośnie, producenci są zwykle skłonni oferować większą ilość towarów i odwrotnie. Podaż to konkretna ilość dóbr i usług zaoferowanych do sprzedaży przez producenta w danym czasie przy określonej cenie. Podobnie jak popyt podaż dzieli się na: podaż dóbr i usług konsumpcyjnych, podaż dóbr i usług produkcyjnych. Podobnie jak popyt, podaż można również przedstawić w postaci tabelarycznej lub za pomocą wykresu

Podaż rośnie dlatego, że wzrost cen oznacza wzrost opłacalności produkcji, co jest bodźcem do zwiększenia produkcji, umożliwiając jednocześnie zatrudnienie dodatkowych czynników produkcji. Cokolwiek wpływa na koszty produkcji, wpływa na podaż i położenie krzywej podaży. Czynniki wpływające na podaż określamy mianem determinant podaży. Należą do nich:

1. Ceny czynników produkcji tzn. surowców, materiałów, maszyn, urządzeń i wysokość płac

2. Czas, jaki upływa od chwili zgłoszenia przez dany rynek zapotrzebowania na dany produkt do momentu przekazania go do sprzedaży

3. Warunki finansowo - kredytowe

4. Warunki zaopatrzenia wytwórczego - czyli możliwość zdobycia nowych maszyn, urządzeń i technologii

5. Zdolność przewidywania cen przez wytwórców

Równowaga rynkowa

Wzajemne oddziaływanie popytu i podaży tworzy procesy rynkowe, a więc z jednej strony nadwyżkę rynkową, a z drugiej strony niedobór rynkowy. Nadwyżka rynkowa jest to ilość podaży rynkowej o jaką jej wielkość przewyższa wielkość popytu przy danej cenie produktu i w danym czasie [wykres krzywych popytu D i podaży S]. Punkt przecięcia krzywej popytu i podaży E jest punktem równowagi rynkowej, w którym wielkość podaży równa się wielkości popytu w danym czasie i przy danej cenie nazywamy ceną równowagi rynkowej. Nazywa się ona również ceną czyszczącą rynek, ponieważ likwiduje nadwyżki popytu i podaży. Oprócz nadwyżek rynkowych na rynku mogą wystąpić również niedobory. Niedobór rynkowy jest odzwierciedleniem tej wielkości popytu rynkowego, która nie ma pokrycia w podaży rynkowej przy danej cenie i w danym czasie. Niedobór podobnie jak nadwyżkę niweluje konkurencja

Funkcje ceny jako elementu rynku

Ceną nazywamy cokolwiek, z czego dany podmiot musi zrezygnować w zamian za jednostkę zakupionego, otrzymanego albo spożytego dobra i usługi. Można ogólnie stwierdzić, że cena to pieniężny wyraz wartości towaru. Cena pełni następujące funkcje:

1. Cena wyraża wartość wymienną wszystkich towarów i usług i informuje o alternatywach wyboru. Informuje producentów o opłacalności produkcji i informuje konsumentów ile z dochodu mogą wydać na zakup danego dobra

2. Cena jest czynnikiem równowagi popytu i podaży. Oznacza, że wzrost ceny ogranicza popyt, a zwiększa podaż i odwrotnie.

3. Cena pełni funkcję alokacyjną - informuje producentów o opłacalności produkcji, a ceny czynników produkcji informują o kosztach produkcji. W ten sposób ceny powodują, że zasoby produkcyjne znajdują zastosowanie tam, gdzie mogą przynieść największe oferty.

4. Cena pełni funkcję restrykcyjną - informuje o możliwościach wyboru, oznacza, że wzrost cen dóbr konsumpcyjnych powoduje mniej dochodów gospodarstw domowych, a zwiększenie dochodów producentów tych artykułów.

Bilans przedsiębiorstwa obrazuje stan i strukturę posiadanych przez przedsiębiorstwo aktywów (majątku), oraz wskazuje na źródła ich finansowania - pasywa.

Bilans w odróżnieniu od rachunku zysków i strat ma charakter statyczny - odzwierciedla stan majątku na dany moment i jest sporządzany na podstawie aktualnych w dniu jego sporządzenia danych z systemu księgowego firmy. Z reguły bilans tworzony jest na koniec danego roku obrachunkowego i właśnie dla tego konkretnego dnia ustalane są wszystkie pozycje bilansowe (jest to tzw. moment bilansowy). Ważną cechą informacji zawartych w bilansie przedsiębiorstwa jest ich kompletność oraz pełne udokumentowanie.

Elementy

Bilans przedsiębiorstwa podzielony jest na składniki o zbliżonej treści ekonomicznej, wycenione w tej samej walucie (zazwyczaj w walucie kraju, w którym mieści się siedziba przedsiębiorstwa). Jednak sam sposób ich wyceny i prezentacji może być odmienny dla różnych przedsiębiorstw ponieważ podmioty gospodarcze mogą stosować różne metodologie sporządzania bilansu.

Po stronie aktywów (w standardowym zapisie po lewej stronie) bilans zawiera aktywa trwałe (składniki rzeczowe, składniki finansowe, składniki niematerialne) i aktywa bieżące, zaś po stronie pasywów (ujętych po prawej stronie zapisu) zobowiązania bieżące, zobowiązania długoterminowe oraz kapitały własne. Bilans przedsiębiorstwa musi być zrównoważony, tj. sumy aktywów i pasywów muszą być sobie zawsze równe co jest podstawową cechą bilansu i nazywane jest `'równowagą bilansową''.

Dane zawarte w bilansie są podstawą do obliczania różnych wskaźników, charakteryzujących stopień płynności, wspomagania, aktywności i zyskowności (rentowności) przedsiębiorstwa (M. Nasiłowski 1998, s. 156). Ich analiza jest szeroko stosowaną metodą analizy funkcjonowania przedsiębiorstwa, pomiaru jego efektywności i oceny kondycji finansowej (M. Nasiłowski 1998, s.158).

Zasady sporządzania

Bilans jest to dwustronne zestawienie:

• wartości zasobów majątkowych, czyli aktywów

• źródeł finansowania aktywów, czyli pasywów.

Zasoby jednostki, podzielone są na dwie grupy: aktywa trwałe oraz aktywa obrotowe. Natomiast składnikami pasywów są: kapitał własny i zobowiązania. W bilansie szczegółowo wyróżnione są składniki tych grup.

Cechą metody bilansowej jest usystematyzowane poszukiwanie i ustalanie równowagi między mierzalnymi cechami wyznaczonych środków, takich jak zasoby danej jednostki.

Bilans sporządzany jest na określony dzień i w określonej formie, jaką jest tabela. Wzór tego dokumentu opublikowany jest w załącznikach do ustawy o rachunkowości. Znajdują się w nich informacje, jakie powinien zawierać bilans sporządzany przez: banki, zakłady ubezpieczeń oraz pozostałe jednostki.

Aby był prawidłowo sporządzony, musi spełniać pewne wymogi formalne. Konieczne jest precyzyjne oznaczenie podmiotu, dla którego bilans jest sporządzany, a także data, czyli dzień bilansowy, na który jest sporządzany bilans.

Niezbędne jest oznaczenie jednostki, w jakiej wyrażone są dane liczbowe oraz wyszczególnienie nazw i wartości grup aktywów i pasywów, aby bilans był przejrzysty i czytelny. Obligatoryjne jest używanie języka polskiego oraz wyrażanie wartości pieniężnych w walucie polskiej.

Muszą być wykazywane sumy pośrednie grup aktywów i pasywów oraz sumy ogólne aktywów i pasywów, które zgodnie z zasadą równowagi bilansowej muszą być sobie równe.

Na końcu bilansu musi widnieć podpis osoby prowadzącej księgi rachunkowe oraz podpis kierownika jednostki wykonującej taką działalność. Musi być także data sporządzenia bilansu.

Termin sporządzania

Bilans sporządzany jest na koniec każdego roku obrotowego, którym może być zarówno rok kalendarzowy jak i kolejnych dwanaście miesięcy kalendarzowych. Co określone jest w statucie lub umowie na podstawie, której jednostka powstała.

Bilans przedstawia stan aktywów i pasywów na koniec bieżącego a także poprzedniego roku obrotowego. W wyjątkowych sytuacjach, jak likwidacja jednostki, przestawia się wartość aktywów i pasywów z dniem likwidacji.

Specyfika działającej jednostki determinuje szczegółowość pozycji widniejących w bilansie. Dozwolone jest również sporządzanie uproszczonej formy bilansu, gdy jednostka spełnia pewne warunki, co do ilości średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty, wartości aktywów oraz wartości przychodów.

Należy zaznaczyć, iż bilans jest częścią sprawozdania finansowego i stanowi główne źródło informacji o sytuacji finansowej jednostki.

Rodzaje

Bilanse tworzone przez przedsiębiorstwa mogą różnić się zarówno okolicznościami ich sporządzenia jak i samym przeznaczeniem. I tak możemy wyróżnić bilanse publikacyjne, uproszczone, sprawozdawcze, a ze względu na okoliczności utworzenia: jednostkowe, skumulowane (tworzone przez podmiot dominujący w grupie kapitałowej), bilanse otwarcia i zamknięcia (obrazujące kolejno stan na otwarcie i zamknięcie roku rozrachunkowego), krótkookresowe (za okres krótszy niż rok rozrachunkowy, np. miesiąc) czy likwidacyjne.

Środki gospodarcze stanowią więc majątek firmy w ujęciu rzeczowym inaczej zwany aktywami. Próbując uściślić pojęcie środków gospodarczych, można powiedzieć, że są to składniki majątkowe, którymi przedsiębiorstwo dysponuje i zarządza. W celu uporządkowania środków gospodarczych, w wielu krajach, w tym także w Polsce, przyjęto ich podział wg kryterium płynności. Aktywa, w ujęciu rzeczowym, według tego kryterium, można podzielić na aktywa trwałe i aktywa obrotowe. 
 

aktywa
aktywa TRWAŁE	I. Wartości niematerialne   i prawne	Koszty zakończonych prac rozwojowych Wartość firmy Inne wartości niematerialne i prawne
		II. Rzeczowe aktywa Trwałe	Środki trwałe Środki trwałe w budowie Zaliczki na środki trwałe w budowie
		III. Długoterminowe Należność
		IV. Długoterminowe Inwestycje	Udziały i akcje Długoterminowe papiery wartościowe Długoterminowe pożyczki
		V. Długoterminowe Rozliczenia Międzyokresowe
	aktywa OBROTOWE	I. Zapasy	Materiały Półprodukty i produkty w toku Produkty gotowe Towary
		II. Należności Krótkoterminowe	Należności z tytułu dostaw i usług Należności z tytułu podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz innych świadczeń Inne należności Należności dochodzone na drodze sądowej
		III. Inwestycje Krótkoterminowe	Krótkoterminowe aktywa finansowe (akcje udziały, udzielone pożyczki) Środki pieniężne i inne aktywa pieniężne (gotówka w kasie i na rachunku bankowym, czeki obce)
		IV. Inne Rozliczenia Międzyokresowe
		V. Inne Rozliczenia Międzyokresowe

Wartości niematerialne i prawne (WNiP)- przewidywany okres ich ekonomicznej użyteczności wynosi więcej niż jeden rok. Należą do nich: prawa autorskie, koncesje licencje, prawa do projektów, wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów zdobniczych, know-how, wartość firmy, koszty zakończonych prac rozwojowych (koszty te są poniesione jeszcze przed rozpoczęciem produkcji lub wdrożeniem technologii).

 Wartość firmy - pojawia się gdy nabywca przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części skłonny jest zapłacić za nie więcej niż wynosi suma wartości rynkowych przejmowanych składników majątkowych. W zamian otrzymuje abstrakcyjną wartość zwaną renoma firmy (pozycja na rynku, dobra lokalizacja, marka, wyspecjalizowana kadra, stałe rynki zbytu).

Goodwill - dodatnia wartość firmy - stanowi różnica między ceną nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części a niższą od niej wartością rynkową składników przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanych części.

Przeciwieństwem dodatniej wartości firmy jest jej wartość ujemna czyli badwill.

Środki trwałe - składniki majątkowe o przewidywanym okresie użyteczności dłuższym niż jeden rok. Należą do nich:

• Nieruchomości - grunty, prawo wieczystego użytkowania gruntu, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, budynki, budowle, lokale w budynkach,

• Maszyny i urządzenia

• Środki transportu

• Inwentarz żywy

• Inne przedmioty trwałego użytku

Środki trwałe w budowie - są to koszty poniesione w związku z nie zakończoną budową, montażem lub przekazaniem do używania nowego środka trwałego. Do środków trwałych w budowie są również zaliczane koszty poniesione w celu ulepszenia lub modernizacji istniejącego już środka trwałego.

Inwestycje długoterminowe - są to składniki nabyte w celu uzyskania korzyści ekonomicznych: Należą do nich udziały, akcje, długoterminowe papiery wartościowe, długoterminowe pożyczki udzielone (lokaty). Korzyści z nich płynące mają postać przychodów w formie odsetek lub dywidend. Do inwestycji długoterminowych należą również nieruchomości oraz WNiP nabyte w celu osiągnięcia korzyści.

NALEŻNOŚCI- sumy należne wierzycielowi od innych dłużników głównie; za sprzedaż produktów,  robót i towarów.

Należności długoterminowe - należności, których zapłata nastąpi najwcześniej po upływie roku od dnia bilansowego.

Materiały są to składniki niezbędne przy prowadzeniu działalności, które są nabywane przez jednostkę lub wytwarzane we własnym zakresie. Do materiałów zaliczymy zarówno surowce wchodzące w skład produkowanych wyrobów gotowych lub świadczonych usług, ale także wszelkiego rodzaju paliwa, opakowania, materiały biurowe, itp. Charakterystyczną cechą materiałów jest fakt, że zazwyczaj zużywają się one w ciągu jednego cyklu produkcyjnego, przenosząc całą swoją wartość na wytworzone produkty.  

Półprodukty i produkty w toku różnią się od siebie stopniem zaawansowania w produkcji. Do półproduktów zazwyczaj zaliczamy nie zakończone jeszcze wyroby, które przeszły jednak pewien zamknięty etap cyklu technologicznego. W związku z tym nadają się do magazynowania, a nawet mogą być sprzedawane innym jednostkom. W przypadku prowadzenia działalności usługowej do produktów w toku będziemy także zaliczać nie wykonane jeszcze w pełni usługi.  

Wyroby gotowe to efekt końcowy prowadzonej działalności wytwórczej. Produkty te przeszły już kontrolę techniczną i są przeznaczone do sprzedaży.  

Towary są to składniki nabyte przez jednostkę w celu dalszej odsprzedaży.  

Czasami sprawia trudność klasyfikacja danego składnika do materiałów bądź towarów. Warto pamiętać, że towary w przedsiębiorstwie nie podlegają żadnym procesom, w wyniku których by zmieniały swoje właściwości fizyczne. Mogą być natomiast konfekcjonowane na zasadzie łączenia lub dzielenia.

Należności krótkoterminowe - kwoty pieniężne należne jednostce gospodarczej z tytułu wyświadczonych usług lub dostaw od innych podmiotów, których okres zapłaty nie przekracza 12 miesięcy.

Środki pieniężne - gotówka w kasie lub na rachunkach bankowych, czeki i weksle obce płatne w ciągu trzech miesięcy od daty wystawienia.

Krótkoterminowe papiery wartościowe - są nabyte w celu dalszej odsprzedaży, nie mają one charakteru lokaty tylko są przeznaczone do obrotu (udziały, akcje, obligacje).

     Zatem,

     AKTYWA = AKTYWA TRWAŁE  + AKTYWA OBROTOWE

     

PASYWA - to inaczej źródła finansowania lub majątek finansowy, który może mieć charakter majątku własnego lub obcego.

Charakteryzując środki gospodarcze sklasyfikowano majątek firmy pod kątem jego składników, czyli w ujęciu rzeczowym. Należy zwrócić uwagę, że każdy składnik środków gospodarczych musi posiadać źródło finansowania. Źródła finansowania środków gospodarczych, nazywane inaczej kapitałami, można podzielić na źródła własne i obce.

Finansowa struktura majątku czyli źródła jego pochodzenia (finansowania) odpowiada na pytanie, kto przyczynił się do stworzenia aktywów rzeczowych i jakie z tego tytułu przysługują mu prawa.  

KAPITAŁ WŁASNY	I. Kapitał podstawowy
		II. Kapitał zapasowy
		III. Kapitał rezerwowy
		IV. Wynik finansowy nie podzielony z lat ubiegłych
		V. Wynik finansowy roku obrotowego
		VI. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna)
	ZOBOWIĄZANIA	I. Rezerwy na zobowiązania	Rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne Pozostałe rezerwy
		II. Zobowiązania długoterminowe	Kredyty i pożyczki Zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych Inne zobowiązania finansowe inne zobowiązania
		III. Zobowiązania krótkoterminowe	Kredyty i pożyczki Zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych Inne zobowiązania finansowe Zobowiązania z tytułu dostaw i usług Zaliczki otrzymane na dostawy Zobowiązania wekslowe Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń Inne zobowiązania
		IV. Rozliczenia międzyokresowe

 

Kapitał własny określa wartość środków gospodarczych, które zostały oddane firmie do prowadzenia działalności na czas nieokreślony. Kapitał własny dzieli się na kapitały lub fundusze powierzone oraz samofinansowania.

Kapitały (fundusze) powierzone odzwierciedlają wartość składników rzeczowych lub pieniężnych wniesionych do jednostki przez założycieli. W zależności od formy organizacyjno - prawnej jednostki przyjmuje on różne nazwy. I tak w przypadku:

• Spółdzielni - mamy do czynienia z funduszem udziałowym, którego wielkość określa wartość wniesionych udziałów;

• Przedsiębiorstwa państwowego - mamy fundusz założycielski, który jest odzwierciedleniem wielkości majątku narodowego, wydzielonego na potrzeby jednostki;

• Spółki akcyjnej - mówimy o kapitale akcyjnym, który jest równoważny wartości nominalnej wyemitowanych akcji;

• Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - mamy kapitał udziałowy, określający równowartość wniesionego przez udziałowców majątku;

• Spółki cywilnej, jawnej, komandytowej, partnerskiej oraz osoby fizycznej - mówimy o kapitale wspólników lub właściciela.

Obok kapitałów (funduszy) powierzonych jednostka dysponuje jeszcze kapitałami (funduszami) samofinansowania, które jak sama nazwa wskazuje, pochodzą z różnych źródeł własnych przedsiębiorstwa. W wyniku prowadzenia działalności jednostka wypracowuje zysk, którego część lub całość może być przeznaczana na fundusze samofinansowania.

Podobnie jak w przypadku kapitałów (funduszy) powierzonych, fundusze samofinansowania przybierają różne nazwy, w zależności od formy organizacyjnej jednostki. W spółdzielni nosi on nazwę funduszu zasobowego, w przedsiębiorstwie państwowym - funduszu przedsiębiorstwa. Spółka akcyjna i z ograniczoną odpowiedzialnością w ramach kapitałów samofinansowania tworzą kapitał zapasowy i rezerwowy. Natomiast w przypadku spółek: jawnej cywilnej, partnerskiej, komandytowej oraz osób fizycznych prowadzących samodzielnie działalność gospodarczą kapitały samofinansowania nie występują.

Chociaż posiadanie kapitałów własnych jest niezbędne przy prowadzeniu działalności gospodarczej, to jednak rzadko się zdarza, by były one jedynym źródłem finansowania aktywów przedsiębiorstwa. Drugie, bardzo ważne źródło finansowania stanowi kapitał obcy. Jego charakterystyczną cechą jest fakt, że odzwierciedla on równowartość środków gospodarczych oddanych jednostce, a równocześnie jest wymagalny w określonym terminie.   

Kapitał obcy jest nazywany zobowiązaniami, gdyż firma jest zobowiązana do zwrotu jego równowartości, na ogół wraz z korzyścią dla wierzyciela, po upływie określonego okresu czasu.

W skład zobowiązań wchodzą:

• kredyty i pożyczki, które zaciąga się w celu zaspokojenia długotrwałych potrzeb, na przykład związanych z budową środków trwałych o dużej wartości początkowej (kredyty, pożyczki długoterminowe) lub też w celu zaspokojenia bieżących potrzeb, między innymi związanych z przejściowymi problemami z wypłacalnością (kredyty, pożyczki krótkoterminowe);

• zobowiązania wobec budżetu z tytułu ceł bądź podatków, które zostały naliczone, ale jeszcze nie zapłacone;

• zobowiązania z tytułu ubezpieczeń społecznych;

• zobowiązania wobec pracowników z tytułu wynagrodzeń, które dotyczą wynagrodzeń naliczonych, lecz nie wypłaconych, bądź też wynagrodzeń nie podjętych w terminie;

• zobowiązania wobec dostawców za otrzymane materiały, towary, wykonane usługi;

• inne zobowiązania.

 W trakcie prowadzenia działalności gospodarczej wielkość kapitałów własnych i obcych oraz ich struktura podlega ciągłym zmianom. Nie wolno więc kojarzyć lub przyporządkowywać określonego rodzaju kapitału do odpowiadających mu środków gospodarczych. Taka zależność nie istnieje. Wielkość kapitału to nic innego jak udział wyrażony wartościowo (lub procentowo) w całości aktywów przedsiębiorstwa oraz wynikające z niego prawa.

Dotychczas rozpatrywaliśmy majątek jednostki gospodarczej jako aktywa oraz pasywa. Można by było na tej podstawie wysnuć mylne wnioski, iż firma dysponuje dwoma odrębnymi majątkami, podczas gdy w rzeczywistości jest mowa o jednym majątku, tylko w dwóch różnych ujęciach, tj. rzeczowym (aktywa) i finansowym (pasywa). W ujęciu rzeczowym przedstawiamy strukturę środków gospodarczych jakimi dysponuje jednostka, natomiast w ujęciu finansowym rozpatrujemy źródła pochodzenia majątku. W związku z tym, pomiędzy majątkiem rzeczowym i finansowym istnieje następująca zależność:   

MAJĄTEK RZECZOWY (AKTYWA) = MAJĄTEK FINANSOWY (PASYWA)

Równanie to wynika z faktu rozpatrywania tego samego majątku w tym samym czasie z dwóch różnych, przeciwstawnych punktów widzenia, tj. kryterium przedmiotu majątku (rzeczowego) i kryterium podmiotów majątku (finansowego).   

AKTYWA TRWAŁE + AKTYWA OBROTOWE = KAPITAŁ WŁASNY + KAPITAŁ OBCY 

Powyższe równanie nazywamy równaniem bilansowym, ponieważ zachodzi w nim równość (bilansowanie się) kwot występujących po stronie lewej i prawej. Suma wszystkich środków gospodarczych jednostki musi być równa sumie źródeł ich finansowania. Nie ma innej możliwości.    
 Przykład  

AKTYWA firmy wynoszą 110 000, a kapitał obcy 40 000. Ile wynosi kapitał własny jednostki?   

Rozwiązanie:   

Korzystamy z równania bilansowego:   

AKTYWA = kapitał własny + zobowiązania  

stąd podstawiając do równania dane otrzymujemy:   

110 000 = kapitał własny + 40 000, zatem   

kapitał własny = 70 000

Kolejność pozycji w bilansie nie jest przypadkowa. Aktywa są porządkowane według zasady wzrastającej płynności, rozumianej jako szybkość zamiany danego składnika na pieniądze. Oznacza to, że na początku umieszcza się składniki trudno zbywalne (najczęściej długotrwale zaangażowane w działalność jednostki), następnie stopień płynności wzrasta (np. towary, wyroby gotowe), na składnikach płynnych kończąc (np. środki pieniężne). Jeżeli chodzi o pasywa, to są one porządkowane według zasady rosnącej wymagalności. Na początku umieścimy więc kapitał oddany do użytkowania firmie bezterminowo, poprzez zobowiązania długoterminowe (np. kredyty inwestycyjne), a na końcu znajdą się zobowiązania krótkoterminowe (np. zobowiązania z tytułu wynagrodzeń). Ponadto pozycje bilansowe zawierają kwoty sumaryczne, tzn., że są sumą jednorodnych składników majątkowych określonego rodzaju. Przykładowo w pozycji kredytów umieścimy sumę wszystkich niespłaconych kredytów bankowych zaciągniętych przez jednostkę, bez względu na ich przeznaczenie oraz bank, który tych kredytów udzielił.

Każdy prawidłowo sporządzony bilans powinien zawierać następujące elementy:

• nazwę jednostki sporządzającej bilans;

• datę, na którą sporządzono bilans, tzw. dzień (moment) bilansowy;

• wyszczególnienie pozycji aktywów i pasywów (zgodnie ze wzorem zawartym w załącznikach do ustawy o rachunkowości), wraz z podaniem ich kwoty;

• sumę bilansową (suma aktywów = suma pasywów), której zgodność jest jednym z mierników poprawności sporządzenia bilansu;

• datę sporządzenia bilansu;

• podpis osoby sporządzającej bilans oraz kierownika jednostki.

 Bilans w jednostce gospodarczej pełni dwie funkcje;

• jest dokumentem księgowym,

• jest sprawozdaniem finansowym.

 Jako dokument księgowy, sporządzany jest zgodnie z ustawą o rachunkowości na koniec roku obrotowego, który na ogół pokrywa się z rokiem kalendarzowym. W takim przypadku dniem bilansowym jest dzień 31 grudnia. Zdarza się jednak, że jednostka może jako rok obrotowy przyjąć kolejne 12 miesięcy nie pokrywające się z rokiem kalendarzowym. W praktyce spotkamy się również ze sporządzeniem bilansu za okres dłuższy niż 12 miesięcy. Ma to miejsce wówczas, gdy jednostka gospodarcza rozpoczyna działalność w drugiej połowie roku przyjętego przez nią za obrotowy. Może wtedy bilans sporządzany za ten okres połączyć z bilansem sporządzanym za rok następny.   

Bilans sporządzany na koniec roku obrotowego nazywany jest bilansem zamknięcia. Jeżeli przedsiębiorstwo kontynuuje działalność w roku następnym, bilans zamknięcia jest równocześnie bilansem otwarcia kolejnego roku obrotowego. Ponadto bilans sporządza się obowiązkowo w przypadku rozpoczęcia działalności, bez względu na datę oraz na moment zakończenia dotychczasowej działalności (np. likwidacja, łączenie się jednostek organizacyjnych, podział itp.).

Bilans jest również sprawozdaniem finansowym, którego głównym zadaniem jest dostarczanie informacji na temat sytuacji majątkowej firmy odbiorcom zewnętrznym. Do kręgu zainteresowanych należeć będą banki, dostawcy, odbiorcy, urzędy skarbowe, wierzyciele, urzędy statystyczne. W takim przypadku częstotliwość sporządzania bilansu dostosowuje się do zgłaszanych potrzeb i można go sporządzać za okresy krótsze niż rok.   

Warto dodać, że aby bilans mógł spełniać wyżej wymienione funkcje, musi być sporządzony według ściśle określonych zasad, wynikających z przepisów prawnych. Do podstawowych z nich zaliczamy:

• sporządzenie według właściwego wzoru zawartego w załącznikach do ustawy o rachunkowości;

• sporządzenie na określony moment zwany dniem bilansowym;

• wyszczególnienie pozycji aktywów i pasywów oraz wyrażenie ich w wartościach pieniężnych;

• poszczególne pozycje aktywów i pasywów są wynikiem łączenia elementów o zbliżonej treści ekonomicznej i finansowej;

• w pozycjach bilansowych wykazuje się tylko te składniki, które jednostka posiadała w momencie sporządzania bilansu oraz źródła ich finansowania;

• umieszczenie składników aktywów i pasywów w określonej kolejności, to znaczy zgodnie z zasadami wzrastającej płynności i wymagalności;

• zachowanie zasady ciągłości, co oznacza, że bilans zamknięcia jest równocześnie bilansem otwarcia.

     OPERACJE GOSPODARCZE

Bilans jest zestawieniem środków gospodarczych i źródeł ich finansowania, sporządzonym na ściśle określony moment zwany momentem bilansowym lub dniem bilansowym. Prowadzenie działalności gospodarczej przez jednostkę byłoby niemożliwe bez zaangażowania jej składników majątkowych. W związku z tym bezustannie będzie podlegała zmianie nie tylko struktura bilansu, ale również ogólna suma bilansowa. Wszystkie zdarzenia, które wywołują zmiany w aktywach lub pasywach przedsiębiorstwa podlegają ścisłej ewidencji i nazywane są operacjami gospodarczymi. Oprócz operacji gospodarczych funkcjonuje jeszcze pojęcie zdarzeń gospodarczych, które w przeciwieństwie do operacji, nie wywołują skutków majątkowych. W konsekwencji nie wpływają w żaden sposób na bilans, a zatem nie są ewidencjonowane.

Operacje gospodarcze - to wszelkie zdarzenia gospodarcze poparte dowodami księgowymi.

W praktyce rozróżnia się cztery główne typy operacji gospodarczych, związane ze sposobem wpływania na bilans. Są to:

1. operacje gospodarcze wywołujące zmiany wyłącznie po stronie aktywów - nie wpływają one na zmianę sumy bilansowej, a jedynie na strukturę aktywów bilansu;

2. operacje gospodarcze wywołujące zmiany wyłącznie po stronie pasywów - nie wpływają one na zmianę sumy bilansowej, a jedynie na strukturę pasywów bilansu;

3. operacje gospodarcze wywołujące zmiany równocześnie po stronie aktywów i pasywów, zwiększające ogólną sumę bilansu;

4. operacje gospodarcze wywołujące zmiany równocześnie po stronie aktywów i pasywów, zmniejszające ogólną sumę bilansu.

Podsumowując typy operacji gospodarczych dotyczących składników bilansu można powiedzieć, że:

• jeżeli operacje gospodarcze dotyczą wyłącznie aktywów, to kwota operacji zawsze zwiększa jeden składnik, równocześnie pomniejszając drugi - równowaga zostaje zachowana,

• jeżeli operacje gospodarcze dotyczą wyłącznie pasywów, to kwota operacji zawsze zwiększa jeden składnik równocześnie pomniejszając drugi - równowaga zostaje zachowana,

• jeżeli operacja gospodarcza dotyczy równocześnie aktywów i pasywów, zwiększając sumę bilansową, wtedy kwota operacji powiększa odpowiednie pozycje aktywów i pasywów, co powoduje równoczesne zwiększenie się ogólnej sumy bilansowej aktywów i pasywów - równowaga zostaje zachowana,

• jeżeli operacja gospodarcza dotyczy równocześnie aktywów i pasywów, zmniejszając sumę bilansową, wtedy kwota operacji pomniejsza odpowiednie pozycje aktywów i pasywów przez co zmniejsza się ogólna suma bilansowa - równowaga zostaje zachowana.

Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.

Pod pojęciem bezrobotnego można rozumieć osobę niezatrudnioną, nie prowadzącą działalności gospodarczej i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia (w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy). Jest to szeroka definicja. Natomiast wąską stosują państwowe Urzędy Pracy (powiatowe lub wojewódzkie). I tak bezrobotnym w rozumieniu przepisów Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy jest osoba, która:

• ukończyła 18 rok życia (pełnoletnia),

• nie ukończyła 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn,

• aktualnie nie uczy się na żadnym szczeblu kształcenia lub nie jest skierowana na szkolenie przez PUP,

• jest zameldowana lub pozostaje w naszym kraju legalnie lub jej pobyt może zostać zalegalizowany (azyl polityczny, karta stałego lub czasowego pobytu, obywatele UE).

Stopa bezrobocia jest to iloraz bezrobotnych przez aktywnych zawodowo w danej kategorii ludności. Aktywni zawodowo definiowani są przez GUS jako osoby pracujące plus osoby poszukujące pracy plus bezrobotni plus niepełnosprawni (z możliwością zatrudnienia w niektórych zawodach). Natomiast do aktywnych zawodowo cywili nie wlicza się pracowników: wojska, policji oraz służb ochrony państwa.

Zjawisko bezrobocia
Walka z bezrobociem jest największym problemem Polaków w dzisiejszych czasach. Sposoby z nim walki dzielą się na aktywne i pasywne. Aktywne to takie gdzie ogranicza się bezrobocie, tworzy realne sposoby pomagania ludziom w zdobywaniu pracy oraz utrzymuje się istniejące już miejsca pracy. Pasywne zaś to te które maja załagodzić skutki bezrobocia przez przyznawanie rent, wcześniejszych emerytur. Czyli mające na celu zminimalizować widoczny % bezrobocia w kraju, przez zmniejszanie liczny osób aktywnych zawodowo będących na bezrobociu.

Rodzaje bezrobocia
Bezrobocie naturalne (dobrowolne) - obejmuje bezrobotnych, którzy należ do zasobu pracy, lecz za ustaloną na rynku płacę nie chcą podjąć pracy. Udział bezrobocia dobrowolnego w całości zasobów pracy to naturalna stopa bezrobocia.

Bezrobocie przymusowe - dotyczy bezrobotnych, którzy nie mogą znaleźć pracy za obowiązującą na rynku płacę.

Bezrobocie frykcyjne - zwykle bezrobocie krótkookresowe związane z mobilnością pracowników, którzy szukaj jak najlepszej pracy; jest odmian naturalnego.

Bezrobocie koniunkturalne (cykliczne / przymusowe) - wynikające ze złej koniunktury w państwie, będzie likwidowane przez państwo pasywnymi narzędziami. Takimi jak zmniejszanie podaży pracy czyli zapotrzebowania na prace przez ograniczenie wieku aktywności zawodowej, oraz zwiększenie popytu na prace czyli np.: finansowanie przez państwo dodatkowych rynków pracy (prac interwencyjnych oraz robót publicznych).

Bezrobocie strukturalne - niedopasowanie wykształcenia ludności do potrzeb na rynku pracy. Narzędzia aktywne, czyli przekwalifikowanie pracowników, dodatkowe kursy, szkolenia.

Bezrobocie technologiczne wynika z postępu technicznego i niedokształcenia bezrobotnych. Tak więc ponownie proponuje kursy doszkalające, zwiększenie liczby bezpłatnych uczelni wyższych, podwyższenie poziomu nauczania. Można również utworzyć bezpłatne biblioteki z specjalistyczną literaturą oraz dostępem do komputerów oraz internetu.

Bezrobocie sezonowe - jak sama nazwa wskazuje spowodowane końcem sezonu na określone kierunki pracy. Może być likwidowane doszkalaniem pracowników do innych zawodów na czas, w którym są oni pozbawienia możliwości wykonywania wyuczonego zawodu sezonowego.

Bezrobocie jawne - kategoria bezrobocia odnosząca się do niepracujących, a ujawniających swoją sytuację poprzez rejestrację w Urzędach Pracy. Poziom bezrobocia jawnego nie jest zgodny ze stanem faktycznym.

Bezrobocie ukryte - występuje, gdy zwiększanie liczby pracowników nie powoduje zwiększenia produkcji. Wówczas krańcowa produkcyjność pracy (zmiana produkcji w firmie związana ze zmianą zatrudnienia o jednostkę) jest równa zero.

Bezrobocie ukryte:

• Jest też nazywane agrarnym, gdyż często występuje w rolnictwie

• Występuje też w postaci wcześniejszych emerytur spowodowanych brakiem możliwości zatrudnienia osób w wieku przedemerytalnym

• Oznacza też sytuację, w której osoba pozostaje bez jakiegokolwiek zatrudnienia, jest gotowa do podjęcia pracy, ale nie szuka jej gdyż na podstawie wcześniejszych doświadczeń jest przekonana, że jej nie znajdzie

• Zjawisko braku odpowiedniej pracy dla osób wykształconych, które mają nieraz jedynie wybór pomiędzy byciem bezrobotnym lub wykonywanie pracy nieodpowiedniej do poziomu wykształcenia i specjalności. Przykładem na to jest bardzo duża ilość osób z wyższym wykształceniem wykonujących pracę fizyczną lub prostą biurową.

Aktywne narzędzia walki z bezrobociem to:

1. Tworzenie ogólnokrajowego czy wewnątrz wojewódzkiego Pośrednictwa pracy. Mogła by to być np.: internetowa baza danych w której pracodawcy i bezrobotni mogli by zgłaszać swoje oferty.

2. Pośrednictwo zawodowe. Istnieje pewna elitarna szkoła morska, która po wykształceniu swoich uczniów zabiega po oferty pracy by po określonym czasie uczniowie mogli by ją spłacić i w ten sam sposób zdobywać doświadczenie. Jest to bardzo opłacalny dla obu stron rodzaj pośrednictwa.

3. Szkolenie i przekwalifikowanie bezrobotnych czy tworzenie bezpłatnych uczelni na wysokim poziomie stworzyło by możliwość samokształcenia się bezrobotnych

4. Współfinansowanie prac interwencyjnych oraz robót ulicznych.

Pasywne narzędzia walki z bezrobociem to:

1. Zasiłki dla bezrobotnych. Trzeba jednak zachować dużą ostrożność przy ich przyznawaniu ponieważ ludzie mogą starać się wykorzystywać je jako okazje do łatwego zarobku. Powinny być przyjmowane jako wsparcie potrzebne do szybkiego powrotu do pracy.

2. Zasiłki i świadczenia przedemerytalne.

3. Obniżenie wieku emerytalnego oraz wydłużenie okresu obowiązkowej nauki dla młodzieży. Trzeba jednak pamiętać, iż w przypadku młodzieży nie jest to sposób na zmniejszenie realnego zapotrzebowania na prace lecz próba manipulacji przy ilości ludzi aktywnych zawodowo.

4. Wsparcie od państwa / UE na tworzenie nowych miejsc pracy czy przyjmowanie ludzi młodzieży/ ludzi po 50- tym roku życia do pracy.

Długoterminowe należności stanowią spodziewane wpływy korzyści ekonomicznych, które nastąpią powyżej roku, licząc od dnia bilansowego. Należy zaznaczyć, że nie ujmuje się tu należności z tytułu dostaw, usług, nawet wtedy, gdy termin ich wymagalności będzie dłuższy od 12 miesięcy licząc od dnia bilansowego. Wymienione należności w całości ujmowane są w aktywach obrotowych z podziałem na: do 12 miesięcy, powyżej 12 miesięcy. W wypadku innych należności obowiązują aktualne zasady ich ujmowania w bilansie, i tak: jeżeli będą wymagalne w ciągu 12 miesięcy ujmuje się je w aktywach obrotowych, natomiast jeżeli część lub ich całość jest wymagalna powyżej 12 miesięcy - zestawia się je w aktywach trwałych. Należy ponadto zaznaczyć, że należności długoterminowe zestawia się w podziale na:

1. Od jednostek powiązanych,

2. Od pozostałych jednostek.

Przykładem długoterminowych należności są kaucje wpłacone z tytułu leasingu lub wynajmu lokali, jeżeli odpowiednie umowy wygasają później niż rok po dniu bilansowym.

Należności krótkoterminowe, zaliczane do aktywów obrotowych, stanowią:

1. Wszystkie należności z tytułu dostaw i usług niezależnie od umownego terminu ich wymagalności (zapłaty), na przykład należności z tytułu sprzedaży ratalnej, ujmuje się jako aktywa obrotowe, mimo że okres ich wymagalności może wynosić powyżej 12 miesięcy.

2. Należności z innych tytułów niż sprzedaż (na przykład: z tytułu udzielonych pożyczek dla pracowników, należności od budżetu z tytułu nadpłaconych podatków) wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Gospodarka rynkowa opiera się na prywatnej własności, a rządzi nią prawo popytu i podaży. Jest to ważne by w pełni zrozumieć wady i zalety wynikające z gospodarki wolnorynkowej.
Rynki konkurencyjne jak sama nazwa wskazuje działają na zasadzie ciągłej rywalizacji. Powszechnie wiadomo, że sukces odniosą firmy tylko o określonych kryteriach. Najistotniejszą zaletą gospodarki rynkowej jest to, że do klientów docierają tylko najlepsze jakościowo, najbardziej dopieszczone we wszelkich szczegółach i najtańsze produkty, ponieważ to właśnie na nie jest popyt. Wchodząc do sklepu, bez względu na to, czy jesteśmy zamożni czy też nie, zależy nam by kupione przez nas towary były najlepszej i jak w najniższej cenie.
By sprzedać możliwie najtaniej należy zmniejszyć koszty produkcji do minimum. Firmy stosujące rachunek ekonomiczny są w stanie znacznie zredukować koszty wytworzenia danego produktu, co przekłada się na jego ostateczną cenę. Mając do wyboru dwie pralki o jednakowej jakości a różnych cenach, logiczne jest, że kupimy tą tańszą.
W końcu gospodarka konkurencyjna zaczęła także promować człowieka. W tej chwili ludzie inteligentni, kształcący się, kreatywni mają szanse na zrobienie kariery i dużych pieniędzy. Ta gospodarka w przeciwieństwie do gospodarki socjalistycznej pokazuje nam, że warto się rozwijać. Z kolei w ubiegłej, kiedy ochoczo powtarzano hasło „Czy się stoi, czy się leży dwa tysiące się należy.”, nie było szans ani specjalnej motywacji do wybicia się.
Czas by powiedzieć coś o drugiej stronie medalu, uważam jednak, że trudno jest mówić o „wadach” gospodarki rynkowej, wolałabym je raczej nazwać jej „skutkiem ubocznym”. Moim zdaniem najważniejszym z nich jest bezrobocie. Otóż dobrze prosperujące firmy, uwzględniające rachunek ekonomiczny zatrudniają jak najmniejszą liczbę pracowników i płacą niskie pensje. W zakładach pracy zostają tylko najlepsi i niezbędni robotnicy.
Także sam moment wprowadzenia rynku konkurencyjnego sprawił, że zamknięto wiele nierentownych (nie przynoszących zysków) zakładów pracy, które nie wytrzymały konkurencji, takich jak PGR'y, huty, kopalnie. Przez to wiele ludzi straciło pracę i często swój jedyny dochód.
Gospodarka rynkowa przyczyniła się także do dużych dysproporcji majątkowych wśród społeczeństwa. Powstała klasa bardzo biedna (najczęściej bezrobotna), klasa średnia (przeciętnie zarabiająca) i klasa bardzo bogata (zazwyczaj właściciele dużych firm i przedsiębiorstw). Ciężko jest mi opowiedzieć się tu za wadą lub zaletą, jest to po prostu jeden ze „skutków ubocznych”. Moim zdaniem taki podział jest dość naturalny ponieważ w państwie ludzie nigdy nie będą mieli wszystkiego po równo... chyba że będzie to państwo socjalistyczne.
Obecnie w Polsce powszechna jest gospodarka rynkowa i bardzo się z tego cieszę. Jestem klientem wymagającym i wybrednym, więc zależy mi na tym by produkty na które mam ochotę były najwyższej jakości oraz w przystępnej cenie, co zapewnia mi właśnie rynek konkurencyjny.

Inflacja - wzrost ogólnego poziomu cen

W praktyce inflacja na rynku konsumpcyjnym jest inna niż inflacja na rynku zaopatrzeniowym i nieco inaczej wpływa na kondycję gospodarki. Przeciwieństwem inflacji jest deflacja.

Korzystnym efektem niewielkiej inflacji może być ułatwienie renegocjacji realnej wartości niektórych cen oraz płac (zobacz też iluzja pieniądza). Inflacja często stosowana jest przez rządy państw do finansowania budżetu, dzięki wykorzystaniu zjawiska tzw. pułapki inflacyjnej.

Przyczyny inflacji

• nadmierna emisja pieniędzy (możliwa tylko w systemie pieniądza dekretowego) nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego, prowadzona poprzez:

• dodruk banknotów niemających pokrycia

• oprocentowanie pieniędzy

• działalność kredytową banków komercyjnych (tzw. "bankowa kreacja pieniądza")^[2].

• niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży

• wzrost zagregowanego popytu w gospodarce

• niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)

• przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo)

• ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.

• wadliwa struktura gospodarki

• import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)

• długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)

• monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)

• zadłużenie głównych przedsiębiorstw w danym sektorze

Skutki inflacji

Negatywne skutki inflacji to:

• Redystrybucja siły nabywczej na korzyść emitującego pieniądz fiducjarny (zwykle rządu bądź podległej mu organizacji) kosztem reszty użytkowników (np. jeśli do 100% istniejących złotówek rząd "dodrukuje" 5% (początkowe 100% staje się 95,2% nowej ilości pieniądza- inflacja 4,8%), to wartość dotychczasowo istniejących pieniędzy proporcjonalnie się pomniejszy (do 95,2%); emitujący nie tylko zyskuje 4,8%, ale i - jako wprowadzający nowy pieniądz na rynek - ostatni kupuje za niego towary, produkty bądź usługi po "starych" cenach). Stąd też inflacja nazywana bywa także "ukrytym podatkiem"^[3].

• Realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają waloryzacji; w szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe - te niekorzystne konsekwencje inflacji można w pewnym stopniu zmniejszyć dokonując odpowiednio często waloryzacji zobowiązań.

• Tzw. koszty zdartych (lub zdzieranych) zelówek - są związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu do bankomatu - wraz z rozpowszechnianiem się obrotu bezgotówkowego znaczenie tych kosztów będzie maleć.

• Tzw. koszty zmienianych jadłospisów - są to koszty związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny, co wiąże się z dodatkowymi kosztami - przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać jadłospisy.

Inne skutki inflacji

• Ponieważ siła nabywcza pieniądza maleje, konsumenci chcą się go pozbyć, zakupując dobra, których wartość nie maleje. Tym samym napędzają te sektory gospodarki, które produkują dobra trwałe (szeroko pojęte maszyny, biżuterię, złoto itp.).

• Ponieważ rosną ceny dóbr, konsumenci chętniej kupują ich tańsze zamienniki. Na przykład, gdy drożeje szynka z 10 zł/kg do 12 zł/kg, a kiełbasa z 5 zł/kg do 6 zł/kg (oba produkty po 20%), to osoby, których już nie stać na zakup szynki, kupią kiełbasę. Tym samym producenci kiełbas zwiększą dochody, a producenci szynki - zmniejszą.

• Powyższy skutek wywołuje wzrost (niekoniecznie równomierny) cen innych towarów. Jeżeli wzrasta cena benzyny (także np. przez nakładanie podatków, w tym akcyzy), rosną koszty transportu i ceny wszystkich towarów, które są transportowane. Tym samym wzrost ceny benzyny może spowodować wzrost cen chleba.

Osobnym problemem jest niepewność co do przyszłej wartości inflacji. Podnosi to ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej. Uważa się, że niepewność co do wartości inflacji jest tym większa, im wyższy jest poziom inflacji.

Najpopularniejszą miarą inflacji jest indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI). W Polsce inflacja w cenach płaconych przez konsumentów wyniosła 0,9% w roku 2003.

Prócz całorocznego indeksu wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych podawany jest także indeks dla poszczególnych miesięcy roku - np. inflacja grudzień do grudnia - procentowy wzrost poziomu cen towarów i usług w grudniu danego roku w stosunku do poziomu cen w grudniu roku poprzedniego.

Drugą miarą inflacji jest indeks cen producentów PPI. Jest to wskaźnik zmiany cen produkcji przemysłowej.

Wskaźniki ogłaszane przez prezesa GUS:

• Średnia cena sprzedaży drewna,

• Średnia krajowa cena skupu pszenicy,

• Średnia krajowa cena skupu żyta,

• Wskaźnik cen dóbr inwestycyjnych,

• Wskaźnik cen nakładów inwestycyjnych,

• Wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej,

• Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych,

• Wskaźnik cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku,

• Wskaźnik wzrostu cen towarowej produkcji rolniczej,

• Wskaźnik zmian cen skupu podstawowych produktów rolnych

Rodzaje inflacji

Według kryterium tempa:

• pełzająca - nie przekracza 5% rocznie,

• Inflacja umiarkowana (krocząca) - oscyluje w granicach 5-10% rocznie,

• galopująca - roczny wzrost cen według stopy dwu- lub trzycyfrowej,

• megainflacja - stan pośredni między inflacją galopującą i hiperinflacją,

• hiperinflacja - miesięczny wzrost cen przekracza 50%,^[4]

Składka na ubezpieczenia społeczne obowiązująca dla wynagrodzeń płatnych od dnia 01 stycznia 2008 r.

Rodzaj ubezpieczenia	Część składki finansowana przez pracownika	Część składki finansowana przez pracodawcę	Razem
Emerytalne	9,76%	9,76%	19,52%
Rentowe	1,50%	4,50%	6%
Chorobowe	2,45%	-	2,45%
Wypadkowe	-	0,90% - 3,60%^*	0,90% - 3,60%^*
Zdrowotne	9%	-	9%
Fundusz Pracy	-	2,45%	2,45%
FGŚP	-	0,10%	0,10%

Składka na ubezpieczenia społeczne obowiązująca dla wynagrodzeń płatnych od dnia 01 lipca 2007 r.

Rodzaj ubezpieczenia	Część składki finansowana przez pracownika	Część składki finansowana przez pracodawcę	Razem
Emerytalne	9,76%	9,76%	19,52%
Rentowe	3,50%	6,50%	10%
Chorobowe	2,45%	-	2,45%
Wypadkowe	-	0,90% - 3,60%^*	0,90% - 3,60%^*
Zdrowotne	9%	-	9%
Fundusz Pracy	-	2,45%	2,45%
FGŚP	-	0,10%	0,10%

Składka na ubezpieczenia społeczne obowiązująca dla wynagrodzeń płatnych do dnia 30 czerwca 2007 r.

Rodzaj ubezpieczenia	Część składki finansowana przez pracownika	Część składki finansowana przez pracodawcę	Razem
Emerytalne	9,76%	9,76%	19,52%
Rentowe	6,50%	6,50%	13%
Chorobowe	2,45%	-	2,45%
Wypadkowe	-	0,90% - 3,60%^*	0,90% - 3,60%^*
Zdrowotne	9%	-	9%
Fundusz Pracy	-	2,45%	2,45%
FGŚP	-	0,10%	0,10%

^* procent ustalany w zależności od rodzaju prowadzonej działalności i liczby ubezpieczonych pracowników

Współczynnik mieszanej elastyczności popytu

• mieszana elastyczność popytu odnosi się głównie do dóbr (usług), które są względem siebie substytucyjne (E_dx(py) > 0) lub komplementarne (E_dx(py) < 0),

• jeżeli rozważamy dobra substytucyjne, to przed współczynnikiem elastyczności stawiamy znak "+" (wzrostowi ceny dobra y towarzyszy wzrost wielkości popytu na dobro x, pod warunkiem, że jego cena zostanie niezmieniona, będzie spadać lub rosnąć wolniej niż cena dobra y), zmiany popytu na dobro (usługę) x i ceny dobra (usługi) y są jednokierunkowe,

• jeżeli rozważamy dobra komplementarne, to przed współczynnikiem elastyczności stawiamy znak "-" (wzrostowi ceny dobra y towarzyszy spadek wielkości popytu na dobro x, zarówno przy założeniu niezmienności ceny jak i bez niego), zmiany popytu na dobro (usługę) x i ceny dobra (usługi) y są różnokierunkowe.

Własna firma "krok po kroku"

Nim zaczniesz własną działalność gospodarczą, najpierw pomyśl, co tak naprawdę chcesz robić. Czy Twoje plany to tylko życiowa konieczność (bo z czegoś trzeba żyć) czy może coś więcej - hobby, pasja..? Specjaliści od rynku pracy podpowiadają: nie zawsze praca czy prowadzenie biznesu przynoszą oczekiwane profity. wtedy pozostaje tylko pasja, która pomaga przetrwać trudne chwile, przezwyciężyć kryzys i w końcu osiągnąć sukces.

A gdy już na pewno wiemy, czym chcemy zająć się w życiu zawodowym czas zrobić pierwszy krok i zarejestrować firmę. Pomoże w tym nasz poradnik:

1. Rejestracja firmy w Urzędzie Miasta
Potrzebne formularze: zgłoszenie do ewidencji. Osoby fizyczne oraz wspólnicy spółek cywilnych muszą zacząć od złożenia zgłoszenia o wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Zawierać ono musi:
- imię i nazwisko przedsiębiorcy,
- nazwę firmy (nieobowiązkowo),
- nr ewidencyjny PESEL przedsiębiorcy,
- adres zamieszkania przedsiębiorcy,
- adres siedziby firmy,
- rodzaj działalności określony zgodnie z symbolami Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD),
- miejsce/a wykonywania działalności,
- datę rozpoczęcia działalności.

Przy zgłoszeniu działalności gospodarczej należy przedstawić dokument tożsamości. Opłata za zgłoszenie do ewidencji działalności gospodarczej wynosi 100 zł. W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej, zgłoszenia do ewidencji dokonuje każdy ze wspólników z osobna - każdy też wnosi osobno opłatę. W tym przypadku, "Przedsiębiorcą" jest każdy ze wspólników spółki cywilnej z osobna - a nie spółka jako taka.

Organ ewidencyjny wydaje zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej w ciągu maksymalnie 14 dni od złożenia wniosku, ale sprawy nie wymagające prowadzenia postępowania wyjaśniającego są załatwiane w dniu dokonania zgłoszenia.

2. Numer REGON w Urzędzie Statystycznym
Potrzebne formularze: RG-1
W ciągu 14 dni od uzyskania wpisu do ewidencji działalności gospodarczej należy wystąpić do właściwego ze względu na adres zamieszkania urzędu statystycznego o dokonanie wpisu do Krajowego Rejestru Urzędowego Podmiotów Gospodarki Narodowej - nadanie numeru statystycznego REGON.
Wniosek o wpis do Krajowego Rejestru Urzędowego Podmiotów Gospodarki Narodowej wypełnia się na formularzu Wniosku RG-1, w którym należy wskazać podstawowy rodzaj planowanej działalności. Działalność ta musi być zgodna z deklaracją dokonaną przy wpisie do ewidencji działalności gospodarczej - zaświadczeniem o dokonaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców.
Do złożenia wniosku, poza wypełnionym formularzem, potrzebujesz:
- kserokopii zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej (oryginał dokumentu do wglądu),
- dowodu osobistego.
Wydanie REGONu zazwyczaj następuje tego samego lub następnego dnia, ale termin ustawowy to 14 dni - więc w najgorszym wypadku na tyle się należy przygotować. Samo wydanie wniosku jest bezpłatne. W przypadku spółki cywilnej REGON nadawany jest samej spółce, a nie każdemu ze wspólników z osobna.

3. Firmowe konto bankowe i pieczątka
Przy zakładaniu działalności gospodarczej na własny rachunek, należy pamiętać o obowiązku posiadania firmowego rachunku bankowego. Obowiązkowe jest nie tylko założenie konta firmowego, ale także powiadomienie odpowiednich organów o wszelkich zmianach dotyczących rachunku bankowego firmy w terminie najdalej 14 dni od daty ich powstania. Można wybrać dowolny bank, lecz wcześniej warto dokładnie zapoznać się z poszczególnymi ofertami i wybrać najlepszą.

Pieczątka firmowa jest natomiast niezbędna m.in. przy zakładaniu rachunku bankowego lub wystawianiu dokumentów sprzedaży. Wyrabiając pieczątkę firmową, samodzielnie określa się dane, które się na niej znajdą. Powinna ona jednak zawierać:
- oznaczenie firmy (imię i nazwisko osoby fizycznej oraz nazwę firmy),
- dane teleadresowe siedziby firmy,
- numer NIP,
- numer REGON.

Koszt: około 30-50zł.

4. Urząd Skarbowy
Zaczynamy od rejestracji NIP. W przypadku 1-osobowej działalności gospodarczej Twój NIP stanie się jednocześnie NIPem Twojej firmy. Wypełniamy odpowiedni formularz, choć numer znamy od razu.

Teraz wybieramy formę opodatkowania. Do nas należy decyzja, czy będą to:
- zasady ogólne,
- ryczałt przychodów ewidencjonowanych,
- karta podatkowa,
- 19% podatek dochodowy,
- podatek od towarów i usług (VAT).

5. Składki na ubezpieczenie społeczne w ZUS

Potrzebne formularze: ZUS ZFA, ZUS ZPA, ZUS ZUA, ZUS ZZA

Rozpoczynający działalność gospodarczą podlega obowiązkowym ubezpieczeniom:
- emerytalnemu,
- rentowemu,
- wypadkowemu,
- zdrowotnemu,
- dodatkowo opłacanie składki na Fundusz Pracy,
- dobrowolne ubezpieczenie - ubezpieczenie chorobowe.

Jeśli zatrudniamy pracowników, dodatkowo opłacamy:
- składki ZUS dla pracowników,
- składki na Fundusz Pracy,
- składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Do ZUS zgłaszamy w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej (daty rozpoczęcia działalności).

Formularze potrzebne do zgłoszenia firmy w ZUS:
- ZUS ZFA (zgłoszenie płatnika składek - osoby fizycznej) - zgłoszenie firmy,
- ZUS ZPA (zgłoszenie płatnika składek - spółki cywilnej),
- ZUS ZUA (zgłoszenie do ubezpieczenia osoby ubezpieczonej) - dotyczy sytuacji, w której poza prowadzeniem firmy podatnik nie będzie uzyskiwał dochodów w inny sposób; dotyczy również wszystkich pracowników bez względu na to, czy uzyskują dochody w inny sposób, czy nie.
- ZUS ZZA (zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego) - dotyczy sytuacji, gdy poza prowadzeniem firmy przedsiębiorca uzyskuje dochody w inny sposób, na przykład wykonuje pracę, za którą otrzymuje płacę w wysokości minimalnego wynagrodzenia lub wyższą; można je uzyskać w oddziale ZUS.

Kwoty składek na ubezpieczenie społeczne odprowadzanych przez przedsiębiorcę - stanowią procent od dochodów, ale zadeklarowany jako podstawa do obliczenia składki dochód nie może być mniejszy, niż 60% średniego wynagrodzenia krajowego (wg GUS).

Od dnia 24 sierpnia 2005 r. początkujący przedsiębiorcy mają prawo skorzystania z możliwości odprowadzania niższych składek na ubezpieczenie społeczne (ok. 250zł).

Niższe składki na ubezpieczenia społeczne będą płacić tylko te osoby, które rozpoczęły wykonywanie działalności gospodarczej po dniu wejścia w życie nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a więc po 25 sierpnia 2005r i przez ostatnie 5 lat nie prowadziły własnej działalności. Zniżka trwa tylko 2 lata, pozwala jednak na spokojne rozpoczęcie działalności bez zbytnich obciążeń.

UWAGA! Ze zniżki nie skorzystają jednak osoby, które prowadząc firmę wykonywałyby działalność dla byłego pracodawcy, na rzecz którego w roku założenia firmy lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

6. Zgłoszenie do Państwowej Inspekcji Pracy
Jeśli przedsiębiorca - pracodawca zatrudni pracownika lub pracowników, w ciągu 30 dni od daty zatrudnienia musi powiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności oraz liczbie pracowników.

Powinien także złożyć pisemną informację o środkach i procedurach przyjętych dla spełnienia wymagań wynikających z przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących danej dziedziny działalności.

Jeśli nie zatrudniasz pracowników - ten punkt już Cię nie dotyczy.

PRZYDATNE ADRESY I TELEFONY:

LOKALNE OKIENKO PRZEDSIĘBIORCZOŚCI: załatwianie spraw związanych 
z rejestracją działalności gospodarczej w Lublinie, ul. S. Leszczyńskiego 20.

Urząd Miasta Lublin: wpis do ewidencji działalności gospodarczej, zmiany we wpisie oraz zgłoszenie wykreślenia wpisu, zaświadczenia i decyzje wydawane „od ręki”, pok. 607 (VI piętro)

Urząd Statystyczny w Lublinie: nadawanie nr-u REGON, aktualizacja oraz likwidacja działalności gospodarczej, załatwiane „od ręki”.

Pierwszy i Trzeci Urząd Skarbowy w Lublinie: udzielanie informacji o formach opodatkowania, pomoc przy wypełnianiu stosownych NIP-ów, sprawdzanie ich pod względem formalnym, pok. 708 (VII piętro). Składanie NIP-ów - w siedzibach Urzędów Skarbowych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych - Oddział w Lublinie: zgłoszenie do ZUS-u noworozpoczętej działalności gospodarczej, zgłoszenie zmian i likwidacji działalności gospodarczej w siedzibie ZUS-u - Lublin, ul. T. Zana 38

http://www.lublin.eu/Wlasna_firma_krok_po_kroku_-1-281-3-346_378.html

16

---