1.Źródła zobowiązań (wskazanie i krótka charakterystyka)-

a)źródła prawa zobowiązań -tylko prawo powszechnie obowiązujące może regulować stosunki zobowiązaniowe- Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia i akty prawa miejscowego. Prawo zwyczajowe może regulować stosunki cywilnoprawne w zakresie nie kolidującym z prawem powszechnie obowiązującym.

b)źródła powstania stosunków zobowiązaniowych- powstaje w wyniku ziszczenia się zdarzeń prawnych a w szczególności czynności prawnych (zwłaszcza umowy, ale także jednostronne czynności prawne, czyny niedozwolone oraz bezpodstawne wzbogacenie)

2.Wyjaśnij pojęcia: zobowiązanie, dług, odpowiedzialność-

a) zobowiązanie- rodzaj stosunku cywilnoprawnego składający się z : podmiotów(wierzyciel, dłużnik), ich praw i obowiązków(składających się na treść stosunku) oraz przedmiotu(świadczenia).

b) dług-(korelat wierzytelności) zespół obowiązków dłużnika mających na celu zaspokojenie interesu wierzyciela(wierzytelności) Powinien być wykonany zgodnie z treścią zobowiązania i odpowiadając jego celowi zgodnie z zasadami współżycia społ.

c) wierzytelność- uprawnienia wierzyciela względem dłużnika (prawo podmiotowe)

3.Odpowiedzialność -pojęcie; rodzaje odpowiedzialności, ograniczenia odpowiedzialności osobistej-

odpowiedzialność - ujemne następstwa prawne przewidziane dla jakiegoś podmiotu w związku ze ziszczeniem się pewnych zdarzeń kwalifikowanych negatywnie przez system prawny. Niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika -Odpowiedzialność za dług- ujemne konsekwencje przewidziane przez prawo za niewykonanie zobowiązania. System prawny przewiduje rozmaite sposoby przymusowego zaspokojenia interesu wierzyciela.(sankcje)

Rodzaje: a)odpowiedzialność osobista (majątkowa) - przymus zmierzający do zaspokojenia interesów wierzyciela realizują go organy państwowe na podstawie orzeczenia sądowego lub innego organu w którym jest wypowiedziany nakaz spełnienia określonego świadczenia przez dłużnika za swój dług. Egzekucja ta kieruje się do majątku osoby odpowiedzialnej- przymusowe odebranie pieniędzy lub przedmiotów od dłużnika. Odpowiada on całym swoim majątkiem jaki posiada w chwili egzekucji.

b) odpowiedzialność osobista ograniczona -

1)dłużnik odpowiada określoną częścią swojego majątku wyodrębnioną według wskazanych w ustawie kryteriów, jeżeli nie wystarczy na pokrycie wierzytelności to nie może zostać zaspokojona;

2) to wskazanie maksymalnej wartości jaka może być uzyskana z majątku osoby odpowiedzialnej. Wartości tej można jednak dochodzić w przeciwieństwie do pierwszego ograniczenia z całego majątku dłużnika.

c)odpowiedzialność rzeczowa- wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swojej wierzytelności z wartości jaką stanowi indywidualnie oznaczona rzecz. Odpowiedzialność ponosi każdoczesny właściciel rzeczy, którym nie musi być dłużnik. Odpowiedzialność tego typu powstaje w szczególności w razie obciążenia rzeczy hipoteką, zastawem lub prawem dożywocia.

Uprawnienie wierzyciela ma charakter bezwzględny. Zabezpiecza wierzyciela przed niekorzystnymi zmianami majątku dłużnika. d)zobowiązania niezupełne (naturalne)- polegają na tym że dłużnik nie ponosi odpowiedzialności za swój dług. Należą do nich:

1) zobowiązania, w których roszczenie wierzyciela uległo przedawnieniu

2) zobowiązania które wynikają z gry lub zakładu z wyłączeniem jednak gier i zakładów zarządzonych lub zatwierdzonych przez właściwe organy państwowe oraz z gier zakazanych albo nierzetelnych

Jeżeli jednak dłużnik wykona świadczenie to nie może żądać zwrotu spełnionego świadczenia. Cechy: niezaskarżalność i brak obowiązku zwrotu świadczenia wykonanego. Są należne ale wynikające z niewiążącego stosunku prawnego.

4.Jakie relacje zachodzą między długiem a odpowiedzialnością-

Dług polega na powinności spełnienia określonego świadczenia na rzecz wierzyciela. Natomiast odpowiedzialność to dopuszczalność zastosowania przymusu (sankcji) realizowanego przez organy państwowe. Odpowiedzialność odszkodowawcza jest objęta pojęciem długu. Stanowi dla dłużnika świadczenie bardziej uciążliwe w porównaniu ze świadczeniem pierwotnym.

5.Zobowiązania naturalne (istota, wyraz normatywny w KC - przykłady)

zobowiązania niezupełne (naturalne)- polegają na tym że dłużnik nie ponosi odpowiedzialności za swój dług. Należą do nich:

1) zobowiązania, w których roszczenie wierzyciela uległo przedawnieniu

2) zobowiązania które wynikają z gry lub zakładu z wyłączeniem jednak gier i zakładów zarządzonych lub zatwierdzonych przez właściwe organy państwowe oraz z gier zakazanych albo nierzetelnych

Jeżeli jednak dłużnik wykona świadczenie to nie może żądać zwrotu spełnionego świadczenia. Cechy: niezaskarżalność i brak obowiązku zwrotu świadczenia wykonanego. Są należne ale wynikające z niewiążącego stosunku prawnego.

6.Elementy stosunku zob. (podmioty, przedmiot, treść; przedmiot zobowiązania a przedmiot świadczenia)

Zobowiązanie składa się z : podmiotów ich praw i obowiązków(treść) oraz przedmiotu (świadczenia).

1) podmioty: a)podmiot uprzywilejowany (uprawniony) - wierzyciel b)podmiot zobowiązany - dłużnik

2) treść zobowiązania: uprawnienia wierzyciela / obowiązki dłużnika (Wierzytelność)- uprawnienia wierzyciela względem dłużnika (prawo podmiotowe) służy podmiotowi do zaspokojenia jego interesów.

3)przedmiot zobowiązania- świadczenie, czyli zachowanie się dłużnika określone treścią zobowiązania, którego spełnienia może domagać się wierzyciel, może polegać na działaniu albo zaniechaniu.

4)przedmiot świadczenia- dobra materialne lub niematerialne np. gdy zobowiązanie dłużnika polega na przeniesieniu własności i wydaniu rzeczy

7.Względny charakter więzi prawnej a rozszerzona skuteczność wierzytelności

Wierzytelność jest prawem podmiotowym względnym, jest kierowana przeciwko indywidualnie oznaczonej osobie jaką jest dłużnik i tylko przez niego może zostać naruszona. Ochrona interesów wierzyciela uzasadnia czasem rozszerzenie skuteczności jego wierzytelności poza ścisły stosunek względny łączący go z pierwotnym dłużnikiem. Rozszerzenie co do osób które stoją poza pierwotnym węzłem zobowiązaniowym a które jednak efektywnie mogą zaspokoić wierzyciela. System prawny przewiduje następujące instytucje służące owej poszerzonej ochronie wierzyciela:

1)Skarga pauliańska- „ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika”-

Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. W następstwie tego pokrzywdzony wierzyciel może bezpośrednio żądać zaspokojenia od osoby trzeciej. Do skorzystania przez wierzycieli ze skargi pauliańskiej konieczne jest spełnienie trzech podstawowych warunków:

a)pokrzywdzenie wierzycieli, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową,

b)działanie dłużnika z zamiarem i świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,

c)wiedza lub możliwość - przy zachowaniu należytej staranności - dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią

2) Bezskuteczność względna- podobna konstrukcja względnej nieskuteczności czynności prawnej. W razie zawarcia umowy, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli strony o jej roszczeniu wiedziały albo jeżeli umowa była nieodpłatna. Uznania umowy za bezskuteczną nie można żądać po upływie roku od jej zawarcia.

3)Relizacja poszerzonej ochrony na podstawie przepisów o czynnach niedozwolonych- osoba trzecia bezprawnie i w sposób zawiniony uniemożliwi dłużnikowi wykonanie zobowiązania. Roszczenie wierzyciela zmierza w tym przypadku do naprawienia wykrządzonej mu przez osobe trzecią szkody.

4)Zobowiązania realne- wzmocnienie ochrony wierzyciela nie przez rozszerzenie kręgu osób od których wierzyciel może domagać się spełnienia świadczenia ale przez wyznaczenie osoby dłużnika przez określenie jego sytuacji wobec danej rzeczy (odpowiedzialność rzeczowa) dłużnik zmienia się wtedy gdy następuje zmiana osoby uprawnionej do danej rzeczy. (Powstają tylko w przypadkach określonych w ustawie. )

8.Pojęcie i rodzaje świadczenia

Świadczenie, czyli zachowanie się dłużnika określone treścią zobowiązania, którego spełnienia może domagać się wierzyciel, może polegać na działaniu albo zaniechaniu(danie czegoś lub zaniechanie działań dotychczas realizowanych)

Rodzaje świadczeń:

1)jednorazowe- może być wykonane w skutek jednorazowego zachowania się dłużnika np. zwrot pożyczki. Przy określaniu ich treści nie trzeba się odwoływać do czynnika czasu. Dokonuje się w pewnym odcinku czasu ale nie wpływa to na treść.

2)ciągłe- określone, stałe zachowanie się dłużnika w czasie trwania zobowiązania np. świadczenie pracy, usług, zaniechanie. Element czasu odgrywa ważną rolę, nie da się wyróżnić powtarzających się, odrębnych czynności które można byłoby potraktować jako samodzielne.

3)okresowe- występuje tu wiele świadczeń jednorazowych w określonych odstępach czasu np. czynsz najmu. Ma to znaczenie przy przedawnieniu roszczeń 3 lata. Np. czynsz najmu, świadczenie rentowne. Konieczny jest element czasu. Różni się od jednorazowego rozłożonego na raty bowiem jednorazowe niezależnie na ile rat zostanie rozłożone to całkowita wartość nie ulegnie zmianie.

4)oznaczone indywidualnie- gdy przedmiot są to rzeczy oznaczone co do tożsamości.

5)oznaczone rodzajowo - gdy przedmiotem są rzeczy oznaczone co do gatunku.

6)Świadczenia podzielne - wtedy jeżeli może być spełnione częściami bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości.

7)Świadczenie niepodzielne- nie można spełnić go częściami np. kupno zwierzęcia

8)Świadczenie przemienne - wykonanie zobowiązania następuje poprzez spełnienie jednego z kilku alternatywnych świadczeń

9)Świadczenie pieniężne -przedmiotem świadczenia jest określona wartość ekonomiczna pod postacią sumy pieniężnej

9.Wielość wierzycieli i dłużników-

Po stronie długu lub wierzytelności może występować więcej niż jeden podmiot i to od początku powstania zobowiązania jak i wskutek zdarzeń późniejszych np. dziedziczenie w czasie toku trwania zobowiązania. Trzy instytucje regulujące wspomniane zagadnienie :

1)zobowiązania solidarne- powstają wyłącznie kiedy przepisy tak stanowią.

2) zobowiązania niepodzielne- prawo przysługuje więcej niż jednej stronie

3)zobowiązania podzielne -mamy do czynienia z jednym prawem przysługującym wielu podmiotom, przy czym każdy z tych podmiotów ma udział w tym prawie w częściach ułamkowych.

10.Solidarność bierna, solidarność czynna

1.Solidarność dłużników (bierna)- Cechy: 1) wierzycielowi przysługuje wierzytelność o spełnienie jednego świadczenia, gdy zostanie ono w całości i w sposób należyty spełnione lub jeżeli wierzyciel w inny sposób zostanie zaspokojony (np. przez potrącenie)-zobowiązanie wygasa 2) po stronie długu występuje kilka podmiotów 3) wierzyciel może żądać w całości lub w części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna. Zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych dłużników. Ta solidarność wzmacnia pozycję wierzyciela ponieważ stanowi jego zabezpieczenie i ułatwia mu realizację wierzytelności. Stosunek zobowiązaniowy może powstać także gdy każdy z dłużników jest zobowiązany w sposób odmienny. Poza tym zróżnicowanie treści poszczególnych obowiązków może wyrażać się np. w odmienności czasu, miejsca i sposobu spełnienia świadczenia, wysokości świadczenia w zastrzeżeniu terminu i warunku. Nie może polegać jednak na różnym przedmiocie świadczenia. Działania i zaniechania jednego z dłużników solidarnych nie mogą szkodzić pozostałym. (371) (zwłoka dłużnika, przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia, uznanie długu nie wpływają na sytuację pozostałych) Solidarność bierna powstaje tylko wtedy gdy wynika to ze szczególnej podstawy prawnej:

1) odpowiednie postanowienie najczęściej zawarte w umowie stron (Gdy strony tak postanowią w umowie)

2) określony typ umowy - gdy kilka osób zaciągnęło zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia np. Współwłaściciele domu zawarli umowę o remont domu z rzemieślnikiem nie zastrzegając w niej że wyłączają swoją odpowiedzialność solidarną.

3) w przypadku ziszczenia się określonych zdarzeń prawnych innych niż umowy -na mocy ustawy (ex lege) np. art.441- kilka osób ponosi odpowiedzialność za skodę spowodowaną czynem niedozwolonym

Roszczenia regresowe -Jeżeli jeden lub niektórzy z dłużników przyczynili się do zaspokojenia wierzyciela w części większej niżby na to wskazywał wiążący ich stosunek wewnętrzny każdy z nich może żądać zwrotu odpowiedniej części od tych dłużników którzy nie świadczyli w ogóle albo zaspokoili wierzycieli w części mniejszej niżby to wynikało z podziału.

2.Solidarność wierzycieli (czynna) -Po stronie wierzytelności występuje kilka podmiotów ale dłużnik zobowiązany jest tylko do jednego świadczenia które może spełnić do rąk któregokolwiek z wierzycieli solidarnych. Dopiero gdy wierzyciel wystąpi przeciwko dłużnikowi z powództwem dłużnik zobowiązany jest spełnić świadczenie do jego rąk. Zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli solidarnych umarza dług także wobec pozostałych wierzycieli. Solidarność czynna może powstać wyłącznie z mocy czynności prawnej a nie ex lege. Dopuszczalne jest aby wspólny dłużnik zobowiązany był w sposób odmienny względem każdego z wierzycieli. Między współwierzycielami obowiązuje zasada wzajemnej reprezentacji na ich korzyść wobec dłużnika. Natomiast zdarzenia pogarszające położenie jednego z wierzycieli solidarnych nie wpływa na położenie prawne pozostałych wierzycieli. Między tymi samymi wierzycielami i dłużnikami może równocześnie istnieć zarówno solidarność bierna jak i czynna.

11.Pojęcie umowy (tzw. ogólne typy umów, zawarcie umowy, treść, forma, granice swobody)

Umowy zobowiązaniowe- ich treścią jest zobowiązanie jednej lub więcej stron do świadczenia(przeniesienie, obciążenie, ograniczenie, zniesienie) i z reguły umowa zarazem wywołuje te właśnie następstwa prawne stając się czynnością o podwójnym skutku zobowiązująco- rozporządzającym. Należy odróżnić od umów rozporządzających które nie zobowiązują do świadczenia lecz bezpośrednio wywołują skutki prawne np. zwolnienie z długu.

Rodzaje umów :

1)Umowy adhezyjne - określone kategorie umów, ochrona podmiotu słabszego, są zawierane poprzez przystąpienie do wzorca ustalonego przez stronę silniejszą, a nie w ramach konsensusu Np. przedsiębiorca -oferta- konsument

2)Umowy wzajemne-umowy jednostronnie i dwustronnie zobowiązujące- umowa zobowiązaniowa jest zawsze zgodnym oświadczeniem woli dwóch stron. Nie istnieje coś takiego jak jednostronna umowa zobowiązaniowa. Z umowy zobowiązaniowej może wynikać obowiązek świadczenia ciążący na jednej albo obu lub więcej stronach. Przykładem jednostronnie zob: darowizna, dwustronnie zob: najem,

a) umowy wzajemne -rodzaj umów dwustronnie zobowiązujących, pełnią podstawową rolę w obrocie gospodarczym i poza nim poprzez sprzedaż, zamiane, najem , darowizne itd. Umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. Przyjmuje się iż umowa jest wtedy wzajemna gdy według oceny stron świadczenia ich są względem siebie równowartościowe. Umowy te co ważniejsze charakteryzuje więź polegająca na zależności świadczenia jednej strony od świadczeni drugiej- do ut des- daję abyś dał. Strony mogą ustanowić dowolne świadczenia byle by umowa mieściła się w ramach odpłatnych czynności prawnych.(Uzyskanie korzyści majątkowej)Umowy nieodpłatne są niewzajemne np. sprzedamy samochód za 1 zł to jest to czynność na tyle symboliczna iż nieodpłatna. Umowami wzajemnymi mogą być zarówno umowy nazwane- typowe(sprzedaż, darowizna, zamiana, dostawa itd.) jak i nienazwane- nietypowe- Np. X daje mieszkanie w zamian za prace Y-ka przez czas określony (nie jest to typowa wymiana i jest nienazwana bo nie jest na pewno kupna-sprzedaży)

Umowy nazwane (rodzaje):

*Umowy w których essentialia negotti (elementy przedmiotowo istotne) obejmują wzajemne sprzężenie świadczeń; w tych przypadkach określony typ umowy z mocy samej definicji należy do klasy umów wzajemnych. Np. sprzedaż, najem.

*Umowy w których essentialia negotti wykluczają obowiązek świadczenia drugiej strony np. darowizna, umowy tego rodzaju nie mogą mieć charakteru wzajemnego ponieważ są jednostronnie zobowiązującymi.

*Umowy w których essentialia negotti nie rozstrzygają tej kwestii dopuszczając nadanie im kształtu zarówno umów jednostronnie jak i dwustronnie zobowiązujących np. Zlecenie, przechowanie

*Umowy których essentialia negotti wskazują na dwustronny obowiązek świadczenia, lecz niewzajemny charakter umów- nawet gdyby przybierały one postać umowy odpłatnej- oprocentowana podwyżka

3)Umowy realne- Dojście do skutku umowy realnej wymaga nie tylko złożenia zgodnego oświadczenia woli stron ale także wręczenia rzeczy. Sposób złożenia oświadczenia woli nie jest tu istotny. Można do nich stosować umowy przedwstępne.

4)Umowy kauzalne i abstrakcyjne -Umowy Kauzalne(przyczynowe) Ważność czynności kauzalnych zależy od istnienia odpowiedniej podstawy prawnej świadczenia, dlaczego nastąpiło określone przysporzenie. Umowy Abstrakcyjne(oderwane) w czynnościach abstrakcyjnych okoliczność ta nie wpływa na ważność zobowiązania, a w konsekwencji ochrona dłużnika jest ograniczona. weksel, czek

5)Umowy losowe-Ze struktury niektórych umów wynika że istnienie świadczenia zależą od przypadku np. Gra i zakład, umowa ubezpieczenia

Treść, forma umów zobowiązaniowych: Swoboda umów- kompetencja do kształtowania przez podmioty wiążących je stosunków prawnych w drodze dwu lub wielostronnych oświadczeń woli. W jej zakresie wyróżnia się swobodę kształtowania treści umów oraz swobodę zawierania umów. Zasada swobody umów Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Pole swobody umów ograniczają poza ustawami i zasadami współ. Społ. przepisy o niemożliwości świadczenia. (GRANICE SWOBODY) Cel czynności prawnej ma doniosłość prawną. W razie sprzeczności umowy z normą względnie wiążącą norma ta nie znajduje zastosowania. Strony nie są związane ustanowionymi w KC lub ustawach typami umów (sprzedaż, darowizna itd.)

Zawarcie umowy - następuje poprzez przystąpienie do umowy, oferty, w wyniku aukcji lub przetargu.

12.Umowy a osoba trzecia (umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej, umowa o spełnienie świadczenia przez osobę trzecią, umowa o zwolnienie dłużnika z obowiązku świadczenia)

Umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej -Pactum in favorem tertii - Zazwyczaj nie jest to samodzielna umowa (jej przedmiotem nie jest tylko świadczenie na rzecz osoby trzeciej), lecz raczej konstrukcja, którą strony posłużyły się przy kreowaniu stosunku zobowiązaniowego, stanowiąca jeden z jego elementów. Polega na tym, że w umowie zastrzeżonej, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej. Osoba ta może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia. Np. Polisa ubezpieczeniowa na życie na rzecz dzieci. Ze względu na osobę trzecią wierzyciela nazywa się zastrzegającym a dłużnika -przyrzekającym. Dzięki tej konstrukcji można zaspokoić jednym świadczeniem dwóch dłużników.

Umowa o świadczenie przez osobę trzecią - polega na tym, że jeżeli X w umowie z Y zastrzeże, że osoba trzecia (Z) zaciągnie określone zobowiązanie albo spełni określone świadczenie, ten kto takie przyrzeczenie uczynił (X) odpowiedzialny jest za szkodę, którą druga strona ponosi przez to, że osoba trzecia (Z) odmawia zaciągnięcia zobowiązania albo nie spełnia świadczenia. Umowa obliguje wyłącznie przyrzekającego wobec wierzyciela.

Umowa o zwolnieniu dłużnika od obowiązku świadczenia - Jeżeli osoba trzecia zobowiązała się przez umowę z dłużnikiem zwolnić go od obowiązku świadczenia na rzecz jego wierzyciela. Jest ona odpowiedzialna względem dłużnika za to, przyobiecał że wierzyciel nie będzie od niego żądał spełnienia świadczenia. Wierzyciel nadal ma swoją wierzytelność wobec dłużnika ale osoba trzecia ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą przed dłużnikiem. Zobowiązanie może dotyczyć zdarzenia przyszłego. Jeżeli my jesteśmy sprawcą szkody komunikacyjnej i poszkodowany dochodzi naprawienia szkody tylko od nas, powinnyśmy złożyć wniosek o przyznanie naszego zakładu ubezpieczeń w ramach polisy OC.

13.Zasada swobody umów (sensu largo i sensu stricto); ograniczenia swobody stron w kształtowaniu treści i celu umowy

Zasada swobody umów ; Swoboda umów- kompetencja do kształtowania przez podmioty wiążących je stosunków prawnych w drodze dwu lub wielostronnych oświadczeń woli.

1)swoboda kształtowania treści umów (sensu…)

2) swobodę zawierania umów. (sensu..)

Ad 1)Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Pole swobody umów ograniczają poza ustawami i zasadami współ. Społ. przepisy o niemożliwości świadczenia. (GRANICE SWOBODY) Cel czynności prawnej ma doniosłość prawną. W razie sprzeczności umowy z normą względnie wiążącą norma ta nie znajduje zastosowania. Strony nie są związane ustanowionymi w KC lub ustawach typami umów (sprzedaż, darowizna itd.)

Ad 2) Zasada swobody podejmowania decyzji o zawarciu umowy. Nie można generalnie pozbawić podmiotów swobody decydowania o zawarciu umowy. Ograniczenia swobody zawierania umów mogą przybierać różną postać prawną. Ograniczenia doboru kontrahenta- wskazanie z kim daną umowę można wyłącznie zawrzeć (jest to wprowadzone dla ochrony osób fizycznych) np. pewne rodzaje działalności gospodarczych o zwiększonym ryzyku mogą podejmować wyłącznie określone osoby prawne. Obowiązek kontraktowania - ograniczenie swobody umów poprzez obowiązek ich zawarcia. System prawny nakłada obowiązek zawierania umów na podmioty które wyłącznie dostarczają określone dobra lub świadczą usługi o istotnym dla wszystkich znaczeniu np. prawo energetyczne, ubezpieczenia, prawo pocztowe, prawo telekomunikacyjne

14. Wzorce umowne (pojęcie, związanie wzorcem); niedozwolone postanowienia umowne i szczególna ochrona konsumenta,

Wzorzec umowny - wszelkie jednostronnie przygotowane z góry przed zawarciem umowy gotowe klauzule umów. Mógł go przygotować a nawet stosować ktoś inny wystarczy że wzorzec taki strona chce stosować przy zawieraniu przez siebie określonych umów. Wzorce mogą zawierać tylko tego rodzaju postanowienia umowne które są powtarzalne w umowach dla których je przeznaczono. Nie są potrzebne szczególne upoważnienia ustawowe do wydawania wzorców. Wzorzec nie jest częścią umowy i nie wymaga zgody kontrahenta. Wiąże drugą stronę jeżeli został dostarczony przed zawarciem umowy. Nie jest to konieczne o ile wzorzec obowiązuje w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo a druga strona mogła się z łatwością dowiedzieć o jego treści. np. wywieszenie w autobusie lub na dworcu. Powinien być sformułowany w sposób jasny i zrozumiały.

Konflikt wzorców-tylko między przedsiębiorcami stosującymi różne ustalone przez siebie wzorce, jeżeli strony zawarły umowę, w takiej sytuacji wiążą je tylko takie postanowienia, które nie są ze sobą sprzeczne.

15.Dodatkowe zastrzeżenia umowne (kara umowna, zadatek, umowne prawo odstąpienia, odstępne)

Zastrzeżenia umowne wraz z warunkiem i terminem należy zaliczyć do accidentalia negotii. Dotyczą tylko umów. Zastrzeżenia te wpływają na stopień związania stron stosunkiem zobowiązaniowym oraz na wykonanie lub niewykonanie zobowiązania.

1) Zadatek- suma pieniężna lub rzecz dana przy zawarciu umowy, w przypadku wykonania umowy zadatek zalicza się na rzecz świadczenia kontrahenta, który go dał. Strona, która nie wykona swojego zobowiązania traci zadatek, jeśli sama go dała, albo obowiązana jest go zwrócić w dwukrotnej wysokości. Zadatek jest skuteczny jeżeli zostanie wręczony przed, w trakcie lub po zawarciu umowy. Zadatkiem może być określona suma wyrażona w pieniądzu jak również rzecz ruchoma. Wysokość zadatku nie powinna przekraczać wartości przyszłego zobowiązania. Zadatek różni się od zaliczki tym, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron, druga strona wzbogaca się o wysokość zadatku; natomiast zaliczka jest po prostu zwracana, bez dodatkowych konsekwencji. Zadatek staje się nim tylko wtedy, gdy zostanie to jasno określone w umowie - bez takiego określenia będzie to zaliczka. Jeśli właściwa umowa nie zostanie zawarta z winy obu stron lub z przyczyn niezależnych, to zadatek ulega zwrotowi

2)Umowne prawo do odstąpienia- zastrzeżenie umowne pozwalające stronie lub stronom odstąpić od umowy w ciągu oznaczonego terminu bez podawania przyczyny. Umowę taką uważa się za niezawartą- następuje zniesienie skutków prawnych z mocą wsteczną (ex tunc). Strony są zobowiązane zwrócić sobie wszystko co sobie świadczyły.

3)Odstępne- umowne prawo odstąpienia- Strony uzależniają prawo do odstąpienia od umowy od zapłaty określonej sumy pieniężnej co łagodzi osłabienie umowy wynikające z prawa do odstąpienia. Oświadczenie o odstąpieniu jest skuteczne tylko wtedy gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą odstępnego.

4) Kara umowna - (nazywana też odszkodowaniem umownym) Jest to klauzula, którą strony mogą umieścić w umowie gdzie strony mogą postanowić, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi poprzez zapłatę określonej sumy pieniężnej. Kara umowna zastępuje odszkodowanie przewidziane w razie niedopełnienia zobowiązania. Dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej. Należy się w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (nie należy się gdy szkoda powstała z przypadku) Należy się wierzycielowi w ustalonej wcześniej wysokości bez względu na rzeczywistą wysokość poniesionej szkody. Jej zastrzeżenie w umowie jest o tyle korzystne dla wierzyciela że nie musi on wykazywać istnienia szkody ani jej wysokości. Jednak w przypadku gdyby zastrzeżona kara umowna była mniejsza niż rzeczywista szkoda a wierzyciel nie zastrzegł w umowie prawa do żądania odszkodowania przenoszącego wysokość kary umownej, nie może on żądać takiego odszkodowania. Dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej w dwóch przypadkach: a) gdy wykonał już swoje zobowiązanie w znacznej części; b) gdy kara umowna jest rażąco wysoka.

16.Odstąpienie a wypowiedzenie

Zarówno odstąpienie jak i wypowiedzenie umowy stanowią dwa różne sposoby zakończenia stosunku zobowiązaniowego pomiędzy jego stronami.

Odstąpienie od umowy jest jednostronnym oświadczeniem woli o charakterze kształtującym prawo, powinno być złożone drugiej osobie. W jego następstwie wygasa stosunek prawny z reguły ze skutkiem ex tunc tj od momentu zawarcia umowy. Strony powinny zwrócić sobie wszystko co do tej pory świadczyły.

Wypowiedzenie skutkuje przerwaniem stosunku prawnego bez obowiązku zwrotu dotychczasowo uiszczonych świadczeń. pojęcie wypowiedzenia odnosi się głównie do zobowiązań o charakterze ciągłym. Zobowiązanie bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie braku takich terminów niezwłoczne po wypowiedzeniu. Wypowiedzenie wywołuje skutek ex nunc, w przeciwieństwie do odstąpienia, które skutki swe wywołuje ex tunc, czyli od momentu powstania zobowiązania. Wypowiedzenie stosunku prawnego wywołuje skutek na przyszłość, a odstąpienie od umowy wywołuje skutek od chwili jej zawarcia. Oznacza to, że w przypadku odstąpienia od umowy mamy do czynienia z sytuacją, w której zawartą umowę uważamy za niebyłą, jakby nigdy nie została zawarta. Natomiast w przypadku wypowiedzenia umowy, stosunek zobowiązaniowy wygasa na przyszłość. Celem odstąpienia jest przywrócenie prawnego i faktycznego stanu stron sprzed zawarcia umowy. Wypowiedzenie pozwala na pozostawienie w stanie nienaruszonym stosunku prawnego istniejącego między stronami w przeszłości, a więc nie powoduje zobowiązania stron do zwrotu spełnionych świadczeń.

17.Umowa przedwstępna (pojęcie, termin, skutek słabszy, skutek silniejszy)

Przedmiotem umowy przedwstępnej jest zobowiązanie się stron, iż w przyszłości zawrą one oznaczoną umowę właściwą np. umowę sprzedaży. Użyteczność umowy przedwstępnej pojawia się w sytuacjach kiedy niezwłoczne zawarcie umowy definitywnej jest z jakiś powodów niemożliwe lub niedogodne dla stron, lecz chcą one zapewnić sobie zawarcie takiej umowy w przyszłości. Umowa przedwstępna powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. Powinna więc ona być precyzyjnie określona, tak by w przyszłości nie było wątpliwości co treści umowy właściwej. Może mieć charakter jednostronnie lub dwustronnie zobowiązujący. W umowie przedwstępnej należy zamieścić essentialia negotii (składniki przedmiotowo istotne) umowy właściwej. A więc, np. jeżeli przedmiotem umowy przedwstępnej jest umowa sprzedaży nieruchomości, należy w umowie przedwstępnej określić takie składniki jak przedmiot sprzedaży (prawo własności) oraz cenę, sposób i termin wydania nieruchomości. Termin: Oznaczenie terminu zawarcia umowy przyrzeczonej nie stanowi przesłanki ważności umowy przedwstępnej. Określony w umowie przedwstępnej termin zawarcia umowy przyrzeczonej jest terminem wykonania zobowiązania. Gdy umowa przedwstępna nie określa terminu zawarcia umowy właściwej strona uprawniona do żądania zawarcia umowy może w ciągu jednego roku wyznaczyć odpowiedni termin zawarcia umowy. Jeżeli obie strony są uprawnione i każda z nich wyznaczy inny termin to wiążący jest termin osoby która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie. Termin roczny ma charakter zawity i po jego upływie zobowiązanie z umowy przedwstępnej wygasa. Skutki niezawarcia umowy przedwstępnej: Jeżeli strona bezpodstawnie uchyla się od zawarcia umowy przyrzeczonej to wywołuje to następstwa prawne : a) Skutek słabszy- wyraża się w obowiązku naprawienia szkody jaką osoba uprawniona poniosła przez to że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Chodzi tu o odszkodowanie w granicach tzw. Negatywnego interesu umownego.

b) Skutek silniejszy- polega na obowiązku zawarcia umowy przyrzeczonej. Uprawniony może żądać od strony zobowiązanej aby złożyła oświadczenie woli określonej treści stanowiące konieczny element dojścia do skutku umowy przyrzeczonej. Jeżeli nie złoży takiego oświadczenia to prawomocne orzeczenie sądu zastępuje to oświadczenie. Skutek ten jest dopuszczalny tylko gdy umowa przedwstępna spełnia dodatkowe przesłanki: gdy czyni zadość wymaganiom od których zależy ważność umowy przyrzeczonej. Odnosi się to zwłaszcza do formy szczególnej przewidzianej pod rygorem nieważności dla umowy przyrzeczonej . Np. kiedy strony zawrą umowę przedwstępną o przeniesienie własności nieruchomości w zwykłej formie pisemnej a nie w formie aktu notarialnego to uprawniony nie może żądać zawarcia umowy wł, musi poprzestać na roszczeniu odszkodowawczym.

18.Cupla in contrahendo str.138

Cupla in contrahendo- „wina w kontraktowaniu” oznacza odpowiedzialność jednej ze stron za niewypełnienie zobowiązań, które zostało spowodowane przyczynami poprzedzającymi zawarcie danej umowy. Odpowiedzialność ta dotyczy zasadniczo tego, że nie doszło do zawarcia określonej umowy mimo, że strona odpowiedzialna za niezawarcie umowy stwarzała wrażenie, iż chce przystąpić do umowy (obiecywała podpisanie umowy). Odpowiedzialność na zasadzie winy w kontraktowaniu ograniczona jest zasadniczo do kosztów związanych z prowadzonymi negocjacjami (koszty prawnika, ekspertyz potrzebnych do zawarcia umowy, przygotowania ofert, itp. Kontrahenci w trakcie negocjacji muszą zachowywać się lojalnie wobec drugiej strony i w związku z tym obie strony winny przekazywać sobie prawdziwe informacje co do możliwości wykonania wszystkich postanowień negocjowanej umowy oraz oferować to, co są w stanie faktycznie wykonać. Prawdziwe informacje od kontrahenta oraz możliwa do wykonania oferta będzie wpływać na decyzję osoby prowadzącej negocjacje czy finalnie przystąpić do umowy czy też z niej zrezygnować. Tego wymagają zasady współżycia społecznego. Składanie zapewnień i ich następnie niewykonanie prowadzić będzie do zrekompensowania straty przez nierzetelnego kontrahenta, nawet jeśli umowa nie została zawarta.

19.Zasady wykonania zobowiązania (ogólne i szczegółowe - charakterystyka)

Wykonanie zobowiązania następuje przez pełne spełnienie świadczenia czyli pełne zaspokojenie interesu wierzyciela określonego w treści stosunku. Kwalifikacja prawna wykonania zobowiązania jest kwestią sporną. Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z treścią i w sposób odpowiadający celowi społeczno-gospodarczemu, zasadom współżycia społ, i zgodnie ze przyjętym zwyczajem. Według tych kryteriów ustala się wzorzec należytego wykonania zobowiązania. Największą rolę odgrywa jednak treść zobowiązania która określa zdarzenie kreujące stosunek zobowiązaniowy, oraz odnoszące się do danego stosunku normy prawne. Także wierzyciel powinien współdziałać z dłużnikiem przy wykonaniu zobowiązania. Brak współpracy uchyla odpowiedzialność dłużnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania z tego powodu.

Zasady, które należy spełnić: 1. zasada wykonywania zobowiązań zgodnie z celem społ-gosp oraz zasadami współżycia społecznego, 2. zasada współdziałania stron po wykonywaniu zobowiązań, 3. zasada realnego wykonania zobowiązania, 4. zasada należytej staranności

20.Ogólne zasady wykonania zobowiązania - POWYŻEJ

21.Zasada pacta sund servanda i zasada realnego wykonania zobowiązania

Zasada pacta Sund servanda- zasada wyrażająca się w tym, że osoba, która zawarła w sposób ważny umowę, musi ją wykonać. Doznaje ograniczeń na skutek działania klauzuli rebus sic stantibus.

Realnym wykonywaniem zobowiązania jest wykonanie go przez dłużnika w taki sposób, w jaki został określony w treści stosunku zobowiązaniowego (umowie).

22.Zasada dotycząca obowiązku współdziałania wierzyciela przy wykonaniu zobowiązania i konsekwencje naruszenia tego obowiązku

Wierzyciel powinien współdziałać z dłużnikiem przy wykonaniu zobowiązania. Postać tego współdziałania określa treść świadczenia. Np. Odmowa pozowania do portretu uniemożliwia malarzowi wykonania świadczenia. Brak współpracy uchyla odpowiedzialność dłużnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania z tego powodu. Dłużnik nie może wymusić powinnego zachowania wierzyciela ponieważ wykonuje zobowiązanie w jego interesie.

23.Zasada dotycząca obowiązku działania z należytą starannością (art. 472 w zw. Z art. 355 KC)

Należyta staranność polega na działaniu, które świadczy o tym, że ktoś zrobił wszystko, aby wykonać swoje zadanie jak najlepiej Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju. Dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności. Każde zobowiązanie powinno być wykonane jak najstaranniej, z wykorzystaniem niezbędnej wiedzy, umiejętności, doświadczenia. W konsekwencji, jeśli firma wykonuje określone zlecenie, musi je zrealizować tak, jak wymaga tego charakter prowadzonej przez tę firmę działalności - Należytą starannością dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnianiu zawodowego charakteru tej działalności.

24.Szczegółowe zasady wykonania zobowiązania (kto, komu, gdzie, kiedy, jak) str 306

1)Podmioty wykonania zobowiązania- *osoby wykonujące : Zobowiązanie niekoniecznie wymaga osobistego spełnienia świadczenia przez dłużnika, wierzyciel może żądać osobistego wykonania świadczenia tylko gdy: a) wynika tak z treści czynności prawnej np. zawartego w umowie zastrzeżenia ze X osobiście wymaluje mieszkanie Y. b) wynika tak z ustawy c) wynika tak z właściwości świadczenia. Poza tymi przypadkami zobowiązanie może wykonać ktokolwiek byle by działał chociaż za wiedzą dłużnika. Świadczenia pieniężne mogą być wykonane przez osobę trzecią nawet bez wiedzy dłużnika.

*osoby przyjmujące : Poza wierzycielem do osób uprawnionych do przyjęcia świadczenia należą jedynie osoby upoważnione przez wierzyciela do odbioru świadczenia. Osoba upoważniona powinna mieć zdolność do czynności prawnych.

2) Przedmiot wykonania zobowiązania-

A)Rzeczy oznaczone co do gatunku - Jeżeli dłużnik jest zobowiązany do świadczenia rzeczy oznaczonych co do gatunku, a ich jakość nie została oznaczona ani przez czynność prawną lub właściwe przepisy, ani nie wynika z okoliczności, dłużnik powinien świadczyć rzeczy średniej jakości.

B)Część świadczenia- Przy niepodzielnych świadczeniach, częściowe świadczenie nie może być wykonane. Jeżeli świadczenie jest podzielne a wymagalny jest cały dług, wierzyciel nie może odmówić przyjęcia części świadczenia, chyba że naruszałoby jego uzasadniony interes, co wierzyciel powinien udowodnić. Jeżeli wierzyciel nie ma obowiązku przyjęcia świadczenia i zaofiarowanej mu części nie przyjął, dłużnik popada w zwłokę co do całości świadczenia.

C)Kilka świadczeń (zarachowanie zapłaty)- Jeżeli dłużnik zobowiązany jest do kilku jednorazowych świadczeń, a świadczy w rozmiarze niewystarczającym na zaspokojenie wszystkich, może on wskazać, które zobowiązanie chce wykonać. To co przypada na poczet danego długu, wierzyciel może zaliczyć na związane z tym długiem zaległe należności uboczne (odsetki) lub zalegające świadczenia główne. Gdyby dłużnik nie skorzystał z tego uprawnienia, inicjatywa w tym względzie przechodzi na wierzyciela. Może on wskazać w pokwitowaniu, na jakie zobowiązanie świadczenie ma być zaliczone. Jest to skuteczne dopiero wtedy, gdy dłużnik przyjął to pokwitowanie ( w sposób dorozumiany wyraził zgodę na propozycję wierzyciela). Jeżeli w żaden ze wspomnianych sposobów nie nastąpiło świadczenia na poczet określonego zobowiązania ma zastosowanie względnie wiążąca norma, wg której spełnione świadczenie zalicza się na poczet długu wymagalnego, a jeżeli jest kilka długów wymagalnych, to na poczet najdawniej wymagalnego.

3) Miejsce spełnienia świadczenia- Długi mogą być odbiorcze albo oddawcze w zależności od tego, czy wierzyciel powinien zgłosić się u dłużnika po odbiór świadczenia czy dłużnik powinien je dostarczyć wierzycielowi. W razie braku innych postanowień umowy lub przepisów szczególnych, świadczenia, które mają być spełnione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie wierzyciela, mają charakter długów oddawczych. Świadczenia spełniane w miejscu zamieszkania lub w siedzibie dłużnika zalicza się do długów odbiorczych (świadczenie powinien odebrać wierzyciel).Miejsce spełnienia świadczenia określa treść zobowiązania lub jego właściwość. Świadczenia pieniężne powinny być pełnione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia, przy czym jeżeli zobowiązanie ma związek z przedsiębiorstwem wierzyciela, o miejsca spełnienia świadczenia rozstrzyga siedziba przedsiębiorstwa. W odniesieniu do świadczeń niepieniężnych właściwe jest miejsce zamieszkania lub siedziby dłużnika.

4)Termin spełnienia świadczenia- O terminie decyduje treść lub właściwość zobowiązania. Gdy na tej podstawie nie da się ustalić terminu świadczenia wtedy świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Decyzja w tym względzie należy do wierzyciela. Realizuje on ją przez złożenie oświadczenia dłużnikowi, w którym wzywa go do spełnienia świadczenia. Wierzycielowi przysługuje uprawnienie do określenia terminów, ale także wielkości poszczególnych części świadczeń, jeżeli strony zastrzegły w umowie , że spełnienie świadczenia następować będzie częściami ale nie ustaliły wielkości ani terminów. Uprawnienie wierzyciela ograniczone jest trzema przesłankami:

a) oświadczenie wierzyciela ma być złożone w czasie właściwym czyli z właściwym wyprzedzeniem

b) uwzględniać powinno możliwości dłużnika

c) wierzyciel powinien rozważyć także sposób spełnienia świadczenia aby było ono możliwe.

w wyjątkowych sytuacjach, gdy interes wierzyciela jest zagrożony, może on żądać spełnienia świadczenia nawet przed nadejściem terminu zastrzeżonego w treści zobowiązania. Terminy mogą być zastrzeżone na korzyść dłużnika, wierzyciela, albo obu stron. W przypadkach gdy termin spełnienia świadczenia oznaczony został w treści czynności prawnej, a nie określono w niej na czyją korzyść został zastrzeżony- termin ten został zastrzeżony na korzyść dłużnika.

Wymagalność- Jeżeli dłużnik nie spełnił świadczenia, to z upływem tego terminu:

a) dłużnik opóźnia się ze świadczeniem albo popada w zwłokę, o ile opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność

b) wierzyciel może dochodzić spełnienia świadczenia na drodze sądowej, gdyż jego roszczenie stało się wymagalne- zaczął biec termin przedawnienia roszczenia.

Termin wymagalności przypada w dniu następującym po terminie spełnienia świadczenia

25.Czy dłużnik ma obowiązek osobistego wykonania zobowiązania (zasada, wyjątki)

Podmioty wykonania zobowiązania- *osoby wykonujące : Zobowiązanie niekoniecznie wymaga osobistego spełnienia świadczenia przez dłużnika, wierzyciel może żądać osobistego wykonania świadczenia tylko gdy: a) wynika tak z treści czynności prawnej np. zawartego w umowie zastrzeżenia ze X osobiście wymaluje mieszkanie Y. b) wynika tak z ustawy c) wynika tak z właściwości świadczenia. Poza tymi przypadkami zobowiązanie może wykonać ktokolwiek byle by działał chociaż za wiedzą dłużnika. Świadczenia pieniężne mogą być wykonane przez osobę trzecią nawet bez wiedzy dłużnika.

*osoby przyjmujące : Poza wierzycielem do osób uprawnionych do przyjęcia świadczenia należą jedynie osoby upoważnione przez wierzyciela do odbioru świadczenia. Osoba upoważniona powinna mieć zdolność do czynności prawnych.

26.Kto jest osobą zobowiązaną do spełnienia świadczenia, a kto uprawnioną do jego przyjęcia (zasada, wyjątki) POWYŻEJ (PYT.24, 25)

27.Miejsce i czas wykonania zobowiązania (zasada, wyjątki) POWYŻEJ (PYT. 24)

28.Umowy wzajemne (pojęcie, uzasadnienie dla wyodrębnienia tego pojęcia znajdujące wyraz w regulacji szczególnej)

Umowy jednostronnie i dwustronnie zobowiązujące

Umowa zobowiązaniowa jest zgodnym oświadczeniem woli co najmniej 2 stron. Z umowy zobowiązaniowej może wynikać obowiązek świadczenia ciążący na jednej albo na obu stronach. Na tej podstawie dzieli się klasę umów zobowiązaniowych na jednostronnie i dwustronnie zobowiązujące

Umowy wzajemne- Są szczególnym rodzajem umów dwustronnie zobowiązujących. Pełnią one podstawową rolę w obrocie gospodarczym i poza nim. Transfer dóbr i usług dokonywany jest najczęściej drogą takich umów, jak sprzedaży, zamiany najmu ect. Obie strony zobowiązują się w taki sam sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. Umowa wtedy jest wzajemna, gdy wg oceny stron świadczenia ich są względem siebie równowartościowe. Świadczenia niekoniecznie muszą mieć ten sam walor ekonomiczny ustalony wg kryteriów obiektywnych. Umowy te charakteryzuje więź polegająca na zależności świadczenia jednej strony od świadczenia 2 strony. Więź tę ustanawiają strony w umowie wzajemnej. Strony mogą na podstawie zasady swobody umów ustanowić, jako wzajemne dowolne świadczenie, byleby umowa mieściła się w ramach odpłatnych czynności prawnych charakteryzujących się tym, że każda ze stron otrzymuje jakąś korzyść majątkową.

Zakres zastosowania : Umowami wzajemnymi mogą być zarówno umowy nazwane jak i nienazwane. Rodzaje umów nazwanych:

a)umowy których essentialia negotii (elementy przedmiotowo istotne) obejmują wzajemne sprzężenie świadczeń

b)umowy których essentialia negotii wykluczają obowiązek świadczenia drugiej strony

c)umowy których essentialia negotii nie rozstrzygają tej kwestii dopuszczając nadanie im kształtu zarówno umów jednostronnie jak i dwustronnie zobowiązujących

d)umowy których essentialia negotii wskazują na dwustronny obowiązek świadczenia, lecz niewzajemny charakter umów

Konsekwencje : Nieważność zobowiązania jednej strony powoduje nieważność zobowiązania się drugiej strony, jako kazualnie uzależnionego od świadczenia wzajemnego. Nieważność części czynności prawnej powoduje nieważność całej, jeżeli bez postanowień dotkniętych nieważnością czynności nie zostałaby dokonana. Struktura zobowiązań wzajemnych ma doniosłe znaczenie do określenia sposobu ich wykonania oraz skutków ich niewykonania.

29.Ingerencja sądu w treść zobowiązania - wyzysk ? modyfikacje przez sąd umowy zawartej dla wyzysku?

30.Wyzysk

Przesłanki : Względy moralne każą kontrolować treść umowy w razie wyzysku ograniczając swobodę kontraktową stron. Umowa jest wadliwa jeśli zostaną spełnione przesłanki: A) przesłanka obiektywna - znajduje wyraz w kwalifikowanej dysproporcji świadczeń stron. Dzieje się tak gdy jedna strona w zamian za swoje świadczenie przyjmuje którego wartość majątkowa oceniana obiektywnie jest rażąco wysoka w stosunku do wartości świadczenia wzajemnego. Przepisy o wyzysku odnoszą się wyłącznie do umów wzajemnych. B) przesłanka subiektywna- polega na tym, że strona która zastrzega lub przyjmuje świadczenie niewspółmiernie wysokie wyzyskuje dla osiągnięcia tego celu przymusowe położenie niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony. Skutki prawne: Umowa zawarta dla wyzysku nie jest bezwzględnie nieważna. Pokrzywdzony może żądać albo zmniejszenia swojego świadczenia albo zwiększenia świadczenia wzajemnego. Dopiero kiedy te modyfikacje były by niemożliwe pokrzywdzony może żądać unieważnienia umowy. Te uprawnienia mogą być realizowane w drodze sądowej i dopiero orzeczenie sądu powoduje modyfikację lub unieważnienie. Uprawnienia te wygasają po upływie dwóch lat od zawarcia umowy. Wyzysk należy uznać za wadliwość treści czynności prawnej a nie wadę oświadczenia woli.

31.Wpływ nadzwyczajnej zmiany okoliczności (clausula rebus sic stantibus) na zobowiązanie (przesłanki, zakres ingerencji sądu)

Clausula rebus sic stantibus, w swej istocie łagodząca ogólną zasadę prawa cywilnego, iż umów należy dotrzymywać, przewiduje zmianę stosunków społeczno- gospodarczych jaka miała miejsce pomiędzy powstaniem a wykonaniem zobowiązania. Stwarza ona możliwość modyfikowania świadczenia w przypadkach gdy w skutek zmiany stosunków społeczno- gospodarczych wykonanie zobowiązania według pierwotnej treści było by niesłuszne ponieważ wyrządzałoby niezawinioną szkodę jednej ze stron lub przysparzałoby nieuzasadnione korzyści drugiej.

Zakres stosowania: Znajduje ona zastosowanie do cywilnoprawnych zobowiązań powstających z umów.

Przesłanki: Muszą zostać spełnione kumulatywnie trzy przesłanki: 1) nastąpi nadzwyczajna zmiana stosunków 2) zmiana ta pociąga za sobą nadmierną trudność w spełnieniu świadczenia lub grozi jednej ze stron rażącą stratą 3) strony nie przewidywały wpływu nadzwyczajnej zmiany na zobowiązanie.

Ad1. Tylko jeśli zmiana ma charakter nadzwyczajny- może mieć tło przyrodnicze np. powódź, nieurodzaj, surowa zima; tło społeczne- np. wojna, strajki, gwałtowna zmiana ustroju politycznego, rozruchy. Ponadto hiperinflacja, kryzys gospodarczy.

Ad.2 Nadzwyczajna zmiana stosunków musi wpłynąć na indywidualną sytuację strony stosunku i pociąga za sobą nadmierną trudność w spełnieniu świadczenia lub grozi jednej ze stron rażącą stratą.

Ad.3 Chodzi tu nie o przewidywanie zmiany stosunków ale o jej wpływ na indywidualną sytuację podmiotów.

Decyzje sądu: Jeżeli spełnią się przesłanki sądowi przysługuje kompetencja do ingerowania w stosunek zobowiązaniowy przez wydanie następujących orzeczeń: a)oznaczenie sposobu wykonania zobowiązania w szczególności zmiana czasu miejsca i środków jakimi zobowiązanie ma być wykonane b) oznaczenie wysokości świadczenia, jeżeli zmiana zagraża interesowi wierzyciela to podwyższenie wysokości świadczenia, jeżeli dłużnikowi to obniżenie wysokości świadczenia c) rozwiązanie umowy

Sąd wydaje wspomniane orzeczenia wyłącznie na żądanie strony stosunku. Sąd powinien rozważyć interesy stron i kierować się zasadami współżycia społ. Dopiero w ostateczności sąd orzeka rozwiązanie umowy.

32.Waloryzacja sądowa (przesłanki, zakres ingerencji sądu) str69

Sąd może waloryzować zobowiązania pieniężne, jeżeli spełnione zostaną określone przesłanki. Dokonuje się ona z mocy konstytucyjnego orzeczenia sądu, które jest zdarzeniem cywilnoprawnym, ponieważ zmienia się treść stosunku zobowiązaniowego. Przesłanki: Sąd uzyskuje kompetencję do wydania orzeczenia waloryzacyjnego, jeżeli spełnią się 2 przesłanki:

a) nastąpi istotna zamiana siły nabywczej pieniądza- o tym czy zmiana siły nabywczej ma charakter istotny decyduje sąd. Liczą się tylko zmiany siły nabywczej pieniądza, jakie pojawiły się po powstaniu zobowiązania. Chodzi o zmiany dokonujące się podczas trwania stosunku zobowiązaniowego. Jeżeli wierzyciel przyjmuje sumę nominalną zastrzegając równocześnie, że traktuje ją jako częściowe wykonanie zobowiązania, wówczas dopuszczalna jest waloryzacja, ponieważ nie nastąpiło wygaśnięcie zobowiązania. Jeżeli przyjmie ją bez takiego zastrzeżenia, należy uznać, że zobowiązanie wygasło i nie ulega waloryzacji. Waloryzacji sądowej podlegają jedynie zobowiązania pieniężne, do których odnosi się zasada nominalizmu. Waloryzacja sądowa obejmuje zobowiązania wynikające z czynności prawnych i innych zdarzeń.

b) Żądanie strony stosunku zobowiązaniowego skierowane do sądu- sąd nie może orzekać z urzędu. Z żądaniem nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pieniężne pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.

Zakres kompetencji sądu- Jeżeli zrealizują się wspomniane przesłanki, sąd może zmienić treść zobowiązania. Zmiany te mogą dotyczyć: a) wysokości świadczenia b) sposobu jego spełnienia. Sąd ma kompetencję do orzeczenia zarówno jednej z wymienionych wyżej zmian treści zobowiązania jak i obu łącznie. Sąd musi mieć na względzie: a) interesy obu stron b) zasady współżycia społecznego. Chodzi tu o sprawiedliwe rozłożenie konsekwencji ekonomicznych istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza na obie strony i to przy uwzględnieniu ich indywidualnej sytuacji. Wybór miernika waloryzacji pozostawiony został uznaniu sądu. Jeżeli jednak szczególny przepis prawa określa sposób waloryzacji świadczeń, wówczas niedopuszczalna jest waloryzacja sądowa wg innych mierników niż wskazane przez ustawodawcę. Z zasady swobody umów wynika, że same strony mogą zawrzeć umowę modyfikującą treść zobowiązania ze względu na znaczna zmianę siły nabywczej pieniądza. Sens sądowej waloryzacji polega na tym, że zmiana treści świadczenia może nastąpić na żądanie jednej strony, wbrew woli drugiej.

33.Clausula rebus sic stantibus a niemożliwość świadczenia,

Clausula rebus sic stantibus- POWYŻEJ (PYT 31)

Niemożliwość świadczenia- okoliczność uniemożliwiająca wykonanie każdemu (nie tylko konkretnemu dłużnikowi) świadczenia. PRZYCZYNY niemożliwości :

A) za niemożliwe należy uznać świadczenia polegające na działaniach niewykonalnych w świetle praw natury. (Jeszcze do niedawna za przykład podawano lot człowieka na księżyc)

B)Jeżeli świadczenie jest realizowane przez czynność konwencjonalną to wyznaczone w zob. działania muszą respektować reguły konstruujące tą czynność, jeżeli dłużnik podjął się wykonania zobowiązania niezgodnie z tymi regułami to należy takie zobowiązanie uznać za niemożliwe np. zobowiązanie do strzelenia gola w grze piłki nożnej ręką (niemożliwy jest gol z ręki) albo zobowiązanie do zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości bez zachowania formy aktu notarialnego

C) Niemożliwe jest świadczenie uniemożliwione przez zjawiska społeczne które komukolwiek uniemożliwiają wykonanie działania np. wojny, rozruchy, strajk powszechny

D) Przeszkody uniemożliwiające wykonanie świadczenia powinny mieć charakter trwały a nie przejściowy powodujący opóźnienie wykonania zobowiązania.

E) Niemożliwość gospodarcza lub ekonomiczna np. dostarczenie partii zboża znajdującego się na zatopionym statku gdzie koszt wydobycia byłby niewspółmiernie wysoki do wartości zboża.

Skutki niemożliwości świadczenia: Przewiduje się różne skutki prawne w zależności od a) czasu w jakim doszło do zdarzenia uniemożliwiającego wykonanie świadczenia b) odpowiedzialności dłużnika za to zdarzenie

1.Jeżeli zobowiązanie jest niemożliwe do spełnienia od samego początku to zobowiązanie w ogóle nie powstanie- nieważność (Niemożliwość pierwotna)

2.Jeżeli zdarzenie uniemożliwiające wykonanie zobowiązania powstało po zawiązaniu stosunku zobowiązaniowego (Niemożliwość następcza) pociąga to za sobą inne skutki prawne: a)Jeżeli świadczenie stało się niemożliwe skutkiem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, zobowiązanie wygasa b)Jeżeli rzecz będąca przedmiotem świadczenia została zbyta, utracona lub uszkodzona, dłużnik obowiązany jest wydać wszystko, co uzyskał w zamian za tę rzecz albo jako naprawienie szkody (Zdarzenie uniemożliwiające wykonanie jest objęte odpowiedzialnością dłużnika za to zdarzenie to dłużnik jest zobowiązany do naprawienia wierzycielowi szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania)

Zobowiązania wzajemne- 1)Kiedy brak jest odpowiedzialności dłużnika za zdarzenie przy zobowiązaniu wzajemnym to zobowiązanie wygasa a jeżeli strona świadczenie spełniła to może żądać zwrotu świadczenia wg przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, natomiast kiedy jedno ze świadczeń wzajemnych stało się częściowo niemożliwe następuje redukcja świadczenia drugiej strony lub prawo do odstąpienia od umowy. 2) Kiedy dłużnik odpowiada za zdarzenie to wierzycielowi przysługują dwa uprawnienia a) może on żądać odszkodowania lub surogatów b) może on odstąpić od umowy i przysługuje mu roszczenie o naprawienie szkody niewykonania zobowiązania przez dłużnika, przy uwzględnieniu że sam nie spełnił świadczenia.

Gospodarczą niemożliwość wykonania świadczenia określa przepis rebus sic stantibus-> możliwość modyfikowania świadczenia w przypadku gdy w skutek zmiany stosunków społeczno- gospodarczych wykonanie zobowiązania według pierwotnej treści było by niesłuszne ponieważ wyrządzałoby niezawinioną szkodę jednej ze stron lub przysparzałoby nieuzasadnione korzyści drugiej.

38.Niemożliwość świadczenia (pierwotna, następcza, tzw. gospodarcza)- POWYŻEJ (PYT.33)

39.Następcza niemożliwość spełnienia świadczenia (pojęcie, przyczyny, skutki z uwzględnieniem odmienności przy zobowiązaniach wzajemnych) - POWYŻEJ (PYT.33)

40.Następcza niemożliwość - niewykonanie bądź nienależyte wykonanie zobowiązania, art. 471 KC (przesłanki i ciężar dowodu) POWYŻEJ (PYT.33)

34.Akcja pauliańska (actio pauliana); ochrona wierzyciela przed niewypłacalnością dłużnika

Skarga pauliańska- „ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika”- Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. W następstwie tego pokrzywdzony wierzyciel może bezpośrednio żądać zaspokojenia od osoby trzeciej. Do skorzystania przez wierzycieli ze skargi pauliańskiej konieczne jest spełnienie trzech podstawowych warunków:

a)pokrzywdzenie wierzycieli, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową,

b)działanie dłużnika z zamiarem i świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,

c)wiedza lub możliwość - przy zachowaniu należytej staranności - dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią

35.Reżimy odpowiedzialności, przesłanki i zasady odpowiedzialności odszkodowawczej (kontraktowej i deliktowej oraz gwarancyjno -repartycyjnej),

Przesłanki: zdarzenie, z którym prawo wiąże czyjąś odpowiedzialność, szkoda oraz związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą.

Rodzaje odpowiedzialności jest to wskazany przez system prawny zespół reguł określających odpowiedzialność odszkodowawczą. Wyróżnia się odpowiedzialność: a) deliktową b) kontraktową

Odpowiedzialność deliktowa:(Odpowiedzialność za czyny niedozwolone -delikty) Przez czyn niedozwolony rozumie się takie zdarzenie, w następstwie którego osoba trzecia ponosi szkodę. Odpowiedzialny za wyrządzenie tej szkody jest zobowiązany przez przepisy prawa do jej naprawienia. Obowiązek ten powstaje z mocy prawa już w momencie powstania szkody. Czyny niedozwolone obok umów stanowią podstawowe źródło zobowiązań. Różnica polega na tym, że odpowiedzialność deliktowa (ex delictu) jest świadczeniem pierwotnym, podczas gdy odpowiedzialność kontraktowa (ex contracto) jest świadczeniem następczym powstałym w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, którego podstawą jest umowa (kontrakt).

Odpowiedzialność kontraktowa: Wynika z niewykonania lub nienależytego wykonania przez dłużnika obowiązku (zobowiązania), który powstał na podstawie czynności prawnej. Tak jak w przypadku każdej odpowiedzialności cywilnej, jej przesłankami są: zdarzenie, z którym prawo wiąże czyjąś odpowiedzialność, szkoda (przy czym chodzi tu wyłącznie o szkodę majątkową, jaką poniósł sam poszkodowany) oraz związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą. Dłużnik odpowiada zarówno za stratę, jak i za utracone korzyści. Za stratę uważa się wartość świadczenia utraconego przez wierzyciela (przy niewykonaniu zobowiązania) lub zmniejszoną wartość umówionego świadczenia (przy nienależytym wykonaniu zobowiązania).

Zasady odpowiedzialności- Reguły, które decydują, komu należy przypisać odpowiedzialność za zdarzenie powodujące szkodę.

a) Winy b) Ryzyka c) Słuszności d) Gwarancyjno- repatriacyjna

Ad A. Zasada winy- opiera się na założeniu, że ten, kto swoim zawinionym czynem (także zaniechaniem) wyrządził komuś szkodę, powinien ponosić konsekwencje swojego zachowania i wyrównać poszkodowanemu doznaną przez niego szkodę.

Ad. B. Zasada ryzyka- opiera się na założeniu, że ten, kto eksploatuje pewne niebezpieczne dla otoczenia urządzenia lub posługuje się dla realizacji swoich interesów podległymi mu osobami, powinien ponosić odpowiedzialność za szkody stąd wynikłe dla innych osób, chociażby on sam winy nie ponosił. Odpowiedzialność ta sięga do granic siły wyższej.

Dwie koncepcje: a) subiektywna- Za siłę wyższą uważa się zjawiska, którymi nie można zapobiec przy dołożeniu nawet nadzwyczajnej staranności b) obiektywna- Za kryterium wyróżniające uznaje kwalifikację samego zdarzenia. Siła wyższa jako zjawisko zewnętrzne, a zarazem gwałtowne i nieoczekiwane. Sąd Najwyższy uznał, że siłą wyższą jest:

a) Zewnętrzne- mające swe źródło poza urządzeniem, z którego funkcjonowaniem związana jest odpowiedzialność odszkodowawcza

b) Niemożliwe do przewidzenia- nikły stopień prawdopodobieństwa jego pojawienia się w określonej sytuacji w świetle obiektywnej oceny wydarzeń

c) Niemożliwe do zapobieżenia

Ad. C. Zasada słuszności- polega na przypisaniu odpowiedzialności odszkodowawczej podmiotowi ze względu na szczególnie silne motywy etyczne wskazane w zasadach współżycia społecznego

Ad. D. Zasada gwarancyjno- repatriacyjna- uzasadnieniem dla tej odpowiedzialności jest współuczestnictwo potencjalnych sprawców szkód lub osób nimi zagrożonych w tworzeniu ogólnego funduszu, z którego wypłaca się odpowiednie odszkodowania. W przypadku ubezpieczeń funduszem tym zarządza zakład ubezpieczeń.

36.Zbieg odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej,

Zbieg odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej- Ustawodawca nie wyłącza sytuacji, w której jeden i ten sam fakt wyrządzenia szkody, między tymi samymi osobami, będzie stanowił zarówno czyn niedozwolony jak i naruszenie zobowiązania umownego np. złodziej pracownik, kradnie z zakładu pracy lub umyślnie coś uszkadza. Z jednej strony popełnia delikt bo nikomu nie wolno zawłaszczać czyjejś własności czy umyślnie niszczyć czyjejś własności, z drugiej strony skoro to jest pracownik to on ma obowiązek umowny ze stosunku pracy, łączącego go z pracodawcą. Zastosowanie znajduje wówczas art. 443 k.c., który daje poszkodowanemu swobodę wyboru, z jakiego reżimu odpowiedzialności odszkodowawczej skorzystać. Przepis mówi: „okoliczność, że działanie lub zaniechanie, z którego szkoda wynikła, stanowiło niewykonanie lub nienależyte wykonanie istniejącego uprzednio zobowiązania, nie wyłącza roszczenia o naprawienie szkody z tytułu czynu niedozwolonego, chyba że z treści istniejącego uprzednio zobowiązania wynika co innego.” np. umowa stron wyłączy zbieg, wyłączając możliwość powoływania się na odpowiedzialność deliktową. Są sytuacje, że do zbiegu nie dochodzi lub jest ograniczony na podstawie szczególnych przepisów ustawy lub postanowień umownych.

37.Porównanie reżimu odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej,

Kodeks cywilny wyróżnia dwa reżimy odpowiedzialności : kontraktowy, gdy strony są związane stosunkiem zobowiązaniowym, a odpowiedzialność jest ponoszona wskutek niewykonania bądź też nienależytego wykonania zobowiązania oraz deliktowy, gdy odpowiedzialność za szkodę nie wynika z istniejącego między stronami stosunku obligacyjnego, lecz z ujemnie ocenianych zachowań danego podmiotu bądź zdarzeń, których zaistnienie dopiero rodzi obowiązek naprawienia szkody.

41.Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej (nieruchome i ruchome)

Tak jak w przypadku każdej odpowiedzialności cywilnej, jej przesłankami są: zdarzenie, z którym prawo wiąże czyjąś odpowiedzialność, szkoda (przy czym chodzi tu wyłącznie o szkodę majątkową, jaką poniósł sam poszkodowany) oraz związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą. Dłużnik odpowiada zarówno za stratę, jak i za utracone korzyści.

42.Szkoda (pojęcie, rodzaje) i sposób jej naprawienia

Szkoda- Odnosi się do wszelkich uszczerbków w dobrach lub interesach prawnie chronionych, których poszkodowany doznał wbrew swojej woli. Charakter taki mają w szczególności nakłady lub wydatki oraz pomniejszenie majątku, w wyniku dokonania czynności prawnej rozporządzającej lub zobowiązującej. Szkoda obejmuje zarówno szkodę majątkową, jak i niemajątkową. Uszczerbek typu niemajątkowego określono mianem krzywdy, a suma pieniężna przeznaczona na złagodzenie tej krzywdy zadośćuczynieniem. Wyróżnia się:

a) szkodę na osobie- zarówno krzywda jak i szkoda majątkowa (np. koszty leczenia)

b) szkoda na mieniu- tylko w postaci szkody majątkowej

Rodzaje szkody majątkowej

a) strata- polega na zmniejszeniu majątku poszkodowanego wskutek zdarzenia, z którym związana jest czyjaś odpowiedzialność, np. zniszczenie czyjegoś samochodu używanego na potrzeby osobiste

b) utracone korzyści- majątek poszkodowanego nie wzrósł taj jakby to się stało, gdyby nie nastąpiło zdarzenie, z którym złączona jest czyjaś odpowiedzialność

Należy uwzględnić wspomniane rodzaje szkód majątkowych- wszędzie tam gdzie pojawi się odpowiedzialność odszkodowawcza. Dla ustalenia istnienia oraz wielkości szkody majątkowej trzeba porównać rzeczywisty stan majątku poszkodowanego po zdarzeniu sprawczym ze stanem hipotetycznym.

Metoda dyferencyjna (różnicowa)- Przeprowadzenie tego testu może doprowadzić do następujących wyników:

a) stan rzeczywisty jest taki sam lub wyższy od stanu hipotetycznego majątku (nie ma szkody)

b) stan rzeczywisty jest niższy od stanu hipotetycznego majątku, a zarazem niższy od stanu sprzed powstania zdarzenia sprawczego (poszkodowany poniósł szkodę w postaci straty)

c) stan rzeczywisty jest niższy od stanu hipotetycznego majątku, ale równy stanowi sprzed powstania zdarzenia sprawczego. ( poszkodowany poniósł szkodo w postaci utraconych korzyści)

d) stan rzeczywisty jest niższy od stanu hipotetycznego majątku, przy czym różnica ta jest większa niżby wynikało to z porównania stanu rzeczywistego ze stanem sprzed powstania zdarzenia sprawczego. (strata i utrata korzyści)

Obiektywna metoda ustalania szkody- oblicza się ją wg rynkowej wartości rzeczy lub usług nie uwzględniając utraconych korzyści.

Zaliczenie uzyskanych korzyści - Zaliczenie uzyskanych korzyści na poczet szkody. Przy ocenie szkody należy brać pod uwagę ewentualne korzystne następstwa, jakie wywołało zdarzenie powodujące szkodę.

Podstawową przesłanką stosowania kompensacji jest tożsamość zdarzenia, którego następstwem jest szkoda jak i odniesiona korzyść. Zaliczone mogą być takie korzyści, które pozostają w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem wywołującym szkodę.

Ujemny interes umowny - Szkoda powstała w granicach ujemnego interesu umownego- określenie to funkcjonuje w przypadku powstania szkody w związku z niedojściem zamierzonej umowy do skutku. Szkoda w granicach ujemnego interesu umownego obejmuje szkodę jaką strona poniosła, ufając, że zamierzona umowa dojdzie do skutku, a nie następstwa jej wykonania. Odszkodowanie z tego tytułu powinno uwzględniać co by strona miała, gdyby umowa została wykonana. Odszkodowanie powinno objąć koszty jakie poszkodowany poniósł licząc na zawarcie umowy. Odszkodowanie nie może być wyższe od szkody ustalonej w granicach pozytywnego interesu umownego. Szkoda w granicach pozytywnego interesu umownego- obejmuje szkodę powstałą w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania zawartej już umowy.

Ciężar dowodu - Ciężar udowodnienia szkody spoczywa na poszkodowanym. Gdy ścisłe udowodnienie wysokości szkody jest niemożliwe lub utrudnione sąd może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę wg swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy

43.Związek przyczynowy (pojęcie, jego normatywny wyraz w KC)

Związek przyczynowy, to jedna z przesłanek odpowiedzialności, obok bezprawności (działania lub zaniechania niezgodnego z prawem) i szkody (materialnej lub niematerialnej). Jest to związek pomiędzy dwoma stanami rzeczy w świecie zewnętrznym, w których jeden to przyczyna, a drugi to skutek. Jest to związek pomiędzy zachowaniem się człowieka, bądź innym zdarzeniem będącym podstawą odpowiedzialności, a wynikłą z tego szkodą.

Doniosłość prawną ma jednak tylko tzw. adekwatny związek przyczynowy. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Sens zwrotu ograniczającego odpowiedzialność tylko do normalnych następstw wyjaśnia właśnie teoria adekwatnego związku przyczynowego. Zgodnie z nią, aby wykazać adekwatny związek przyczynowy należy przejść dwa etapy rozumowania.

1)wykazanie czy określony skutek w ogóle pozostaje w relacji przyczynowej do zdarzenia pierwotnego. Ustala się, czy fakt B (szkoda) pojawiłby się, gdyby nie było faktu A. Jeżeli stwierdzi się, że fakt B wystąpiłby również wtedy, gdyby nie było faktu A - znaczy to, że między tymi faktami nie ma związku przyczynowego, fakt B nie jest skutkiem faktu A.

Jeżeli fakty pozostają ze sobą w związku przyczynowo-skutkowym, należy odpowiedzieć, czy związek ten jest związkiem adekwatnym, wyrażonym słowami normalne następstwa.

44.Odpowiedzialność kontraktowa na zasadzie ryzyka

Odpowiedzialność kontraktowa oparta została na zasadzie winy, już samo podjęcie się przez dłużnika wykonania określonego świadczenia, które przerasta jego możliwości i kwalifikacje nosi znamiona winy. Wyjątkowo dłużnik może odpowiadać nie tylko za własne działania lub zaniechania (swoją winę), ale także za inne osoby, z pomocą których wykonuje zobowiązanie, albo które wykonują je samodzielnie w całości lub części z jego polecenia, jak również za swoich przedstawicieli ustawowych. Dłużnik odpowiada za działania i zaniechania tych osób jak za własne, gdy można im przypisać winę polegającą na niezachowaniu należytej staranności. Taka odpowiedzialność dłużnika opiera się na zasadzie ryzyka, choć jej przesłanką jest wina innej osoby.

45.Zobowiązania wzajemne, ich wykonanie i skutki niewykonania

Umowy wzajemne- Są szczególnym rodzajem umów dwustronnie zobowiązujących. Pełnią one podstawową rolę w obrocie gospodarczym i poza nim. Transfer dóbr i usług dokonywany jest najczęściej drogą takich umów, jak sprzedaży, zamiany najmu ect. Obie strony zobowiązują się w taki sam sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. Umowa wtedy jest wzajemna, gdy wg oceny stron świadczenia ich są względem siebie równowartościowe. Świadczenia niekoniecznie muszą mieć ten sam walor ekonomiczny ustalony wg kryteriów obiektywnych. Umowy te charakteryzuje więź polegająca na zależności świadczenia jednej strony od świadczenia 2 strony. Więź tę ustanawiają strony w umowie wzajemnej. Strony mogą na podstawie zasady swobody umów ustanowić, jako wzajemne dowolne świadczenie, byleby umowa mieściła się w ramach odpłatnych czynności prawnych charakteryzujących się tym, że każda ze stron otrzymuje jakąś korzyść majątkową.

Wykonanie i skutki niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych- Umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. Świadczenia będące przedmiotem zobowiązań z umów wzajemnych (świadczenia wzajemne) powinny być spełnione jednocześnie, chyba że z umowy, z ustawy albo z orzeczenia sądu wynika, iż jedna ze stron obowiązana jest do wcześniejszego świadczenia. Jeżeli świadczenia wzajemne powinny być spełnione jednocześnie, każda ze stron może powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia, dopóki druga strona nie zaofiaruje świadczenia wzajemnego. Jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność strona zobowiązana, druga strona może, według swego wyboru, albo żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania, albo od umowy odstąpić. W razie częściowej niemożliwości świadczenia jednej ze stron druga strona może od umowy odstąpić, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez tę stronę cel umowy, wiadomy stronie, której świadczenie stało się częściowo niemożliwe. Strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy; może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które żadna ze stron odpowiedzialności nie ponosi, strona, która miała to świadczenie spełnić, nie może żądać świadczenia wzajemnego, a w wypadku, gdy je już otrzymała, obowiązana jest do zwrotu według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Jeżeli świadczenie jednej ze stron stało się niemożliwe tylko częściowo, strona ta traci prawo do odpowiedniej części świadczenia wzajemnego. Jednakże druga strona może od umowy odstąpić, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez tę stronę cel umowy, wiadomy stronie, której świadczenie stało się częściowo niemożliwe.

46.Opóźnienie i zwłoka i (pojęcie, skutki)

ZWŁOKA DŁUŻNIKA

Niedotrzymanie przez dłużnika terminu spełnienia świadczenia. Sytuacja, gdy świadczenie wprawdzie jest możliwe do spełnienia, ale nie zostało w terminie wykonane.

Niedotrzymanie terminu spełnienia świadczenia może nastąpić wskutek okoliczności:

a) za które dłużnik ponosi odpowiedzialność- za winę własną lub osób wskazanych - przybiera postać zwłoki

b) za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności- jest to zwykłe opóźnienie

Ad. A : Następstwa zwłoki a) wierzyciel może domagać się od dłużnika spełniania świadczenia

b) Wierzyciel może domagać się naprawienia wynikłej dla niego stąd szkody. Jeżeli domaga się on spełnienia świadczenia, to odszkodowanie należy mu się tylko za szkodę wynikłą z nieterminowego wykonania zobowiązania. Jeżeli w skutek zwłoki świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie lub w przeważającym stopniu znaczenie, to może go nie przyjąć i żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.- odszkodowanie przybiera wtedy postać wartości niespełnionego świadczenia. Ogólne reguły odpowiedzialności odszkodowawczej dłużnika ulegają obostrzeniu, jeżeli w czasie trwania zwłoki rzecz oznaczona co do tożsamości, będąca przedmiotem świadczenia, została utracona lub uszkodzona. Z odpowiedzialności zwalnia dłużnika tylko dowód, że utrata lub uszkodzenie rzeczy nastąpiłoby także wtedy, gdyby świadczenie zostało spełnione w czasie właściwym. np. popada w zwłokę z wydaniem konia który padł. Dłużnik odpowiada także za przypadek i tylko gdy udowodni brak związku przyczynowego między zwłoką a utratą nie ponosi odpowiedzialności.

c) wierzycielowi przysługuje uprawnienie do wykonania zastępczego w razie niewykonania w trzech sytuacjach:

- gdy przedmiotem świadczenia są rzeczy oznaczone co do gatunku, wierzyciel może nabyć na koszt dłużnika taką samą ilość rzeczy tego samego rodzaju albo może żądać od dłużnika ich wartości

- gdy świadczenie polega na czynieniu tego rodzaju, że nie wymaga ono osobistego działania dłużnika, wierzyciel może żądać upoważnienia przez sąd do wykonania należnej czynności na koszt dłużnika

- gdy świadczenie polega na zaniechaniu, wierzyciel może żądać upoważnienia sądu do usunięcia na koszt dłużnika wszystkiego, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił.

Ad. B Wierzyciel może zgodnie z ogólnymi zasadami domagać się wykonania zobowiązania, lecz nie ma z tego tytułu roszczeń odszkodowawczych. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, obowiązany jest zapłacić wierzycielowi odsetki za czas opóźnienia, chociażby wierzyciel nie poniósł żadnej z tego powodu szkody.

Wierzyciel może domagać się odsetek ustawowych, a wyższych tylko wtedy, gdy zostały one przez strony ustalone.

ZWŁOKA WIERZYCIELA

Wierzyciel dopuszcza się zwłoki, gdy bez uzasadnionego powodu gdy:

a) albo uchyla się od przyjęcia zaofiarowanego faktycznie, a nie tylko słownie świadczenia

b) albo odmawia dokonania czynności, bez której świadczenie nie może być spełnione

c) albo oświadcza dłużnikowi, że świadczenia nie przyjmuje

Do uzasadnionych powodów wspomnianych zachowań wierzyciela należą wszelkie postacie niewłaściwego wykonania zobowiązania przez dłużnika (mogą to być okoliczności niezwiązane z osobą wierzyciela)

Skutki: Zwłoka wierzyciela nie zwalnia dłużnika z obowiązku spełnienia świadczenia i nie powoduje tym samym zgaśnięcia zobowiązania. Interes dłużnika doznaje ochrony w trojaki sposób:

a) może on złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego

b) może żądać od wierzyciela naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki

c) niespełnienie w terminie świadczenia wskutek zwłoki wierzyciela powoduje uchylenie dla dłużnika konsekwencji nie tylko związanych ze zwłoką , ale nawet z opóźnieniem dłużnika.

W umowach wzajemnych zwłoka wierzyciela obezwładnia przysługujące mu uprawnienie powstrzymania się ze spełnieniem własnego świadczenia wzajemnego

47.Zwłoka dłużnika i zwłoka wierzyciela - POWYŻEJ PYT. 46

48.Odpowiedzialność deliktowa (przesłanki, zasady odpowiedzialności) POWYŻEJ PYT. 35

49.Szkoda na osobie

Szkoda na osobie obejmuje uszczerbki wynikające z uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia, pozbawienia życia, a także naruszenia innych dóbr osobistych człowieka. Uszczerbki te mogą przybierać postać zarówno szkody majątkowej jak i niemajątkowej (krzywdy). Szkody na osobie związane są w szczególny sposób z człowiekiem- także jeszcze nienarodzonym. Z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkody doznanych przez urodzeniem. Roszczenia zmierzające do naprawienia tych szkód, nie mogą być zbywalne. Zasada ta nie odnosi się do roszczeń już wymagalnych, które zostały uznane na piśmie albo przyznane prawomocnym orzeczeniem. W przypadkach takich orzeczenie traci swoją szczególną osobistą cechę przekształcając się w roszczenie pieniężne. Odszkodowanie przysługuje osobie bezpośrednio poszkodowanej czynem.

Majątkowa szkoda na osobie -Naprawienie majątkowej szkody na osobie uregulowane zostało w odniesieniu do dwóch typów przypadków:

a) uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia- polega na naruszeniu integralności fizycznej człowieka. Rozstrój zdrowia wyraża się w zakłóceniu funkcjonowania jego organizmu.

Poszkodowanemu przysługuje

- odszkodowanie na pokrycie wszelkich wynikłych z tego powodu kosztów w szczególności kosztów leczenia- koszty transportu chorego, dojazd osób bliskich, koszty opieki lekarskiej i pielęgnacji łącznie ze specjalnym odżywianiem, koszty nabycia aparatury usprawniającej inwalidów, koszty przyuczenia do nowego zawodu

- renta na wyrównanie szkód stałych- roszczenie o rentę przysługuje poszkodowanemu w razie:

• całkowitej lub częściowej utraty przez niego zdolności do pracy zarobkowej

• zwiększenia się jego potrzeb-

• zmniejszenia się jego widoków powodzenia na przyszłość

W razie częściowej utraty zdolności do pracy- wysokość należnej renty powinna odpowiadać różnicy między zarobkami jakie poszkodowany przypuszczalnie osiągnąłby w okresie objętym rentą, gdyby nie doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, a zarobkami jakie rzeczywiście może w tym czasie osiągnąć.

W razie całkowitej utraty zdolności do pracy- renta powinna być ustalona w wysokości równej wszystkim prawdopodobnym zarobkom poszkodowanego, jakie by on uzyskał, gdyby nie wyrządzono mu szkody. Osoba, która nie miała zdolności zarobkowej nie może otrzymać renty. Z ważnych powodów i na żądanie poszkodowanego sąd może mu przyznać zamiast renty lub jej części odszkodowanie jednorazowe.

b) śmierci człowieka

- renta dla osób pośrednio poszkodowanych- Od uprawnionej grupy osób należą:

• osoby, wobec których ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny (renta obligatoryjna)

• inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego

- stosownego odszkodowania dla najbliższych- na rzecz najbliższych członków rodziny zmarłego, nie tylko małżonka, dzieci, rodziców, ale i pasierba, ojczyma, macochy, wnuków jeżeli konkretny układ stosunków wskazuje na bliskość tych więzów rodzinnych. Mogą oni żądać stosownego odszkodowania w postaci jednorazowego świadczenia. Odszkodowanie to ma kompensować różne uszczerbki majątkowe związane z pogorszeniem sytuacji życiowej, jakie wywołuje śmierć najbliższego.

- Zwrotu kosztów leczenia i pogrzebu- do kosztów pogrzebu zalicza się wydatki na skromny nagrobek, odpowiadający miejscowym zwyczajom.

Niemajątkowa szkoda na osobie - Krzywda polega na cierpieniach fizycznych lub psychicznych. Nie może być ona w sposób adekwatny wyrównana za pomocą świadczeń pieniężnych, natomiast świadczenia te mogą łagodzić ujemne przeżycia pokrzywdzonego, przez dostarczenie mu środków majątkowych , które pozwolą zaspokoić w szerszej mierze jego potrzeby lub spełnić pragnienia.

Ogólne roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne - Pieniężne zadośćuczynienie za doznaną krzywdę sąd może przyznać poszkodowanemu w razie naruszenia wszelkich dóbr osobistych. Zadośćuczynienia pieniężnego może żądać każdy, kto bezpośrednio został pokrzywdzony (osoba fizyczna) przeciwko osobie fizycznej jak i prawnej. Pokrzywdzonemu służy roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne w razie spełnienia się ustawą określonych przesłanek odpowiedzialności deliktowej. Wysokość zadośćuczynienia zależy od wielkości doznanej krzywdy. Zadośćuczynienie pieniężne przyznaje się wyłącznie w postaci jednorazowego świadczenia. Poszkodowany może żądać od sprawcy naruszenia dobra osobistego zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez siebie cel społeczny. Roszczenia te nie przysługują poszkodowanemu łącznie.

50.Szkoda a krzywda; odszkodowanie a zadośćuczynienie POWYŻEJ PYT.49

51.Zasady odpowiedzialności deliktowej

52.Odpowiedzialność deliktowa na zasadzie winy

Odpowiedzialność na zasadzie winy, inaczej odpowiedzialność na zasadach ogólnych, jest podstawowym rodzajem odpowiedzialności cywilnej wynikającej z popełnienia czynu niedozwolonego. Czynem niedozwolonym, inaczej zwanym deliktem są zdarzenia powodujące szkodę u osoby trzeciej. Szkoda ta może mieć postać majątkową lub niemajątkową. Przepisy kodeksu cywilnego nakładają na sprawcę szkody obowiązek jej naprawienia, jeśli zdarzenie nastąpiło z jego winy. Podstawą odpowiedzialności na zasadzie winy jest: szkoda, zachowanie sprawcy oraz związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem sprawcy a powstaniem szkody. Prawo cywilne wyróżnia szkody na osobie oraz na mieniu. Istnieją dwie postacie winy. Pierwszą z nich jest wina umyślna- sprawca czynu niedozwolonego chce wyrządzić drugiemu szkodę lub świadomie godzi się na spowodowanie. Drugą postacią jest wina nieumyślna, czyli niedbalstwo. Polega ono na niedołożeniu należytej staranności w sytuacjach, kiedy jest ona wymagana w stosunkach określonego rodzaju. Prawo cywilne przewiduje krąg osób, którym w ogóle nie można przypisać winy. Należą tutaj osoby niepoczytalne oraz małoletni poniżej 13 roku życia

53.Odpowiedzialność deliktowa na zasadzie ryzyka

Jedną z zasad odpowiedzialności odszkodowawczej w prawie cywilnym jest zasada ryzyka. Obok niej występuje zasada winy, jako najczęściej spotykana podstawa odpowiedzialności, oraz zasada słuszności. Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka jest ściśle związana z używaniem niebezpiecznych urządzeń, wykorzystywanie sił przyrody lub posługiwaniem się innymi osobami. Jeśli w następstwie tych działań powstanie szkoda, ustawa nakłada obowiązek odszkodowawczy na osobę, która posługiwała się tymi sprzętami lub osobami, choćby sama nie ponosiła winy. Jest to zatem najsurowszy rodzaj odpowiedzialności uregulowany przez prawo cywilne. Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka ma zastosowanie w przypadkach wymienionych w ustawie. Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka polega na tym, że sprawcy przypisuje się winę niejako z góry. Może się on jednakże zwolnić z tej odpowiedzialności, jeśli udowodni, że szkoda powstała bez jego winy.

54.Odpowiedzialność na zasadzie słuszności

W przypadku gdy ani zasada winy ani ryzyka nie może mieć zastosowania, odpowiedzialność odszkodowawczą przypisuje się w oparciu o zasady moralne oraz zasady współżycia społecznego. Jednakże w praktyce zasada ta ma rzadkie zastosowanie, najczęściej występuje jako odpowiedzialność posiłkowa np. przy odpowiedzialności na zasadzie winy.

Pierwszym przykładem jest odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy zgodnym z prawem wykonywaniu władzy publicznej. Kolejnym przykładem odpowiedzialności na zasadzie słuszności jest sytuacja, w której sprawcą szkody jest małoletni lub osoba niepoczytalna, a nie można pociągnąć do odpowiedzialności osób zobowiązanych do nadzoru z uwagi na ich brak lub niemożność zaspokojenia przez nich szkody. Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka ma także zastosowanie do szkody wyrządzonej przez zwierzę.

55.Odpowiedzialność za czyn własny (art. 415, 416 KC)

Odpowiedzialność za własne czyny oparta jest na zasadzie winy. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia przy czym za zawinione może być uznane jedynie takie zachowanie człowieka, które jest jednocześnie bezprawne. Bezprawność pojmuje się w prawie cywilnym szeroko, a mianowicie jako niezgodność zachowania się sprawcy z porządkiem prawnym.

Wyłączenia: Obowiązujące prawo przewiduje bardzo różnorodne wyłączenia bezprawności działania. Trzeba więc poprzestać na wymienieniu jedynie najważniejszych ich typów:

a)Obrona konieczna polega na odparciu bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby.

W przeciwieństwie do prawa karnego, prawo cywilne nie zawiera szczególnych postanowień dotyczących przekroczenia granic obrony koniecznej.

b)Stan wyższej konieczności również znamionuje bezpośrednie zagrożenie dla dowolnego dobra jakiejkolwiek osoby. Jednakże źródłem tego zagrożenia nie jest zamach, a więc bezprawne działanie człowiek, lecz jakaś rzecz lub zwierzę (np. rzucający się na człowieka pies).

Do uchylenia tej odpowiedzialności konieczne jest ponadto, aby:

1) Osoba sama nie wywołała niebezpieczeństwa;

2) Niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec;

3) Ratowane dobro było oczywiście ważniejsze niż dobro zagrożone.

4)Zgoda poszkodowanego na działanie ingerujące w sferę jego dóbr uchyla bezprawność tych działań.

Wykonywanie własnych praw podmiotowych wyłącz bezprawność tych działań i zwalnia z odpowiedzialności za nie. Np. właściciel gruntu nie może powoływać się na szkodę wynikającą z faktu, że użytkownik jego gruntu lub uprawniony z tytułu służebności gruntowej pozbawia go korzyści, jakie mógłby osiągnąć gospodarząc sam na gruncie. Bezprawność czynu stanowi jego klasyfikację przedmiotową. Natomiast wina jest pojęciem odnoszącym się do sfery zjawisk psychicznych sprawcy i dlatego określa się ją mianem podmiotowej strony czynu. Przez winę rozumie się naganną decyzję człowieka odnoszącą się do podjętego przez niego bezprawnego czynu (także zaniechania).

Szkoda może być wyrządzona nie tylko przez jednego sprawcę, ale także przez kilku działających w porozumieniu lub nawet bez porozumienia. W przypadkach takich wszyscy ponoszą odpowiedzialność, i to solidarną, za wyrządzoną wspólnie szkodę, jeżeli, oczywiście, czyny ich były zawinione. Ciężar dowodu okoliczności w całości spoczywa na poszkodowanym.

56..Odpowiedzialność za czyny cudze

I. Odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru- Zawiniony czyn człowieka może również polegać na tym, że nie dopełnił on ciążącego na nim obowiązku nadzoru nad inną osobą, która w następstwie tego wyrządziła komuś szkodę. Czyn podopiecznego musi być bezprawny.

Odpowiedzialność sprawującego nadzór- Z odpowiedzialnością sprawującego nadzór mamy do czynienia, gdy nie dopełnił on ciążącego na nim obowiązku nadzoru nad inną osobą, która w związku z powyższym wyrządziła komuś szkodę. Osoba zobowiązana do nadzoru odpowiada więc za własne zachowanie, przy czym bezpośrednią przyczyną szkody jest czyn cudzy (czyn osoby nadzorowanej). Odpowiedzialność tą ponosi każdy, kto zobowiązany jest (z mocy ustawy lub z mocy umowy) do nadzoru nad osobą, która nie ponosi winy za swoje działania z powodu wieku (małoletni) albo stanu psychicznego (osoba niepoczytalna), a także każdy, kto bez obowiązku umownego lub ustawowego sprawuje stałą pieczę nad taką osobą. Odpowiedzialność sprawującego nadzór oparta została na winie. W związku z tym ustanowiono dwa domniemania prawne, które mają ułatwić poszkodowanemu dochodzenie odszkodowania. Są to: domniemanie winy w nadzorze i domniemanie związku przyczynowego między zawinionym zachowaniem się osoby zobowiązanej do nadzoru a wyrządzoną przez podopiecznego osobie trzeciej szkodą.

Odpowiedzialność sprawcy -Odpowiedzialność, za czyn cudzy, osób zobowiązanych do nadzoru nie zapewni poszkodowanemu naprawienia szkody w następujących trzech przypadkach:

1) jeżeli obalone zostanie domniemanie winy w nadzorze lub domniemanie związku przyczynowego;

2) jeżeli ściągnięcie wierzytelności (odszkodowanie) od osoby odpowiedzialnej z tytułu winy w nadzorze jest niemożliwe lub bardzo utrudnione;

3) jeżeli brak jest osób zobowiązanych do nadzoru.

W takich przypadkach przewidzianą na zasadzie słuszności odpowiedzialność bezpośredniego sprawcy, któremu z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie można przypisać winy.

II. Odpowiedzialność osób powierzających wykonanie czynności innej osobie

Mówimy o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez samodzielnego wykonawcę oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez podwładnego. Przy obu tych rodzajach odpowiedzialności osoba powierzająca czynność ponosi odpowiedzialność za cudzy czyn, jeśli w wyniku tego czynu powstała dla osoby trzeciej szkoda.

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez samodzielnego wykonawcę - Ustawodawca obciąża powierzającego odpowiedzialnością jedynie za dokonanie właściwego wyboru wykonawcy. Odpowiedzialność powierzającego czynność oparta jest na winie w wyborze, przy czym konstruuje domniemanie tej winy. Należy starannie odróżnić, czy wykonawca wyrządził osobie trzeciej szkodę jedynie przy okazji wykonania powierzonej czynności - za co powierzający nie odpowiada np. przy okazji dokonywaniu remontu okradzione zostaje mieszkanie sąsiada. - czy w funkcjonalnym związku z powierzeniem czynności (przy wykonywaniu), co jest objęte jego odpowiedzialnością.

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez podwładnego- zwierzchnik odpowiada za szkody wyrządzone osobom trzecim przez swojego podwładnego z jego winy przy wykonywaniu przez niego powierzonych mu czynności. Podwładny przy wykonywaniu powierzonej czynności podlega kierownictwu zwierzchnika i ma obowiązek stosowania się do jego wskazówek. Z tą odpowiedzialnością najczęściej będziemy mieli więc do czynienia w stosunku pracy - odpowiedzialność pracodawcy za szkody wyrządzone przez pracowników. Jeżeli podwładnemu, który wyrządził szkodę, nie można przypisać winy, zwierzchnik nie odpowiada na zasadzie ryzyka, poszkodowany zaś może dochodzić od niego odszkodowania na zasadzie winy w wyborze. Z reguły jednak zwierzchnik i wykonawca ponoszą odpowiedzialność solidarnie.

57.Odpowiedzialność za zwierzęta i rzeczy

a) Odpowiedzialność za zwierzęta- odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta ponosi ten, kto je chowa lub nimi się posługuje. Zwierze chowa ten kto przez dłuższy czas sprawuje nad nimi pieczę. Chodzi tu więc o zwierzęta domowe oraz dzikie, które przebywają pod pieczą człowieka, np. w ogrodach zoologicznych, cyrkach albo w fermach hodowlanych. Chowający zwierzę niekoniecznie musi być jego właścicielem. Wspomnianą odpowiedzialność ponoszą także osoby, które nie chowają zwierzęcia, lecz dorywczo posługują się nimi dla własnego celu. Przepisy nie odnoszą się do zwierząt żyjących w stanie wolnym. Odpowiedzialność za niektóre gatunki żyjące w stanie wolnym reguluje ustawa- Prawo łowieckie. Przewiduje ona, że dzierżawcy lub zarządcy obwodów łowieckich odpowiadają za szkody wyrządzone przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny w uprawach i płodach rolnych, natomiast Skarb Państwa odpowiada za wszelkie szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne objęte całoroczną ochroną. Odpowiada on także za niektóre straty wyrządzone przez żubry, wilki i rysie, niedźwiedzie i bobry.

Odpowiedzialność opiera się na zasadzie domniemanej winy w nadzorze osoby, która chowa zwierzę lub się nim posługuje. Odpowiedzialność ta ogranicza się tylko do szkód jakie wynikły z naturalnego zachowania zwierzęcia, dlatego utrzymujący zwierzę nie ponosi odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez samego poszkodowanego. Jeżeli osobie, która zwierzę chowa lub się nim posługuje nie można przypisać winy, ale jej odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę jest uzasadniona ze względów moralnych, wówczas istnieje możliwość obciążenia tej osoby obowiązkiem naprawienia szkody na zasadzie słuszności np. szkoda powstała w wyniku nieszczęśliwego wypadku pomimo starannego nadzoru nad zwierzęciem. Samopomoc- Jeżeli cudze zwierzę wyrządza szkodę na gruncie, wówczas posiadacz gruntu może zająć to zwierzę, w celu zabezpieczenia roszczeń o naprawienie szkody.

b) Odpowiedzialność za wyrzucenie, spadnięcie lub wylanie przedmiotu- Ten, kto zajmuje pomieszczenie, odpowiada za szkodę wyrządzoną w następstwie wyrzucenia, wylania lub spadnięcia z tego pomieszczenia jakiegokolwiek przedmiotu. Jeżeli pomieszczenie zajmuje łącznie kilka osób, ich odpowiedzialność jest solidarna. Powstaje ona wtedy gdy z pomieszczenia zostało cokolwiek wyrzucone, spadło lub zostało wylane a następstwem jest szkoda na mieniu innej osoby. Zajmujący pomieszczenie ponosi surową odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Od odpowiedzialności tej zajmujący pomieszczenie może się uwolnić tylko wtedy, gdy za przyczynę odpowiada:

1) siła wyższa np. wstrząs podziemny strącił doniczkę

2) wyłączna wina poszkodowanego np. złodziej wspinał się po drobinie którą strącił sobie na głowę doniczkę

3)wyłączna wina osoby trzeciej, za którą zajmujący pomieszczenie nie ponosi odpowiedzialności i której działaniu nie mógł pomóc. Np. jak wyżej tylko doniczka spadła na głowę przechodnia

c) Odpowiedzialność za zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części - Za szkodę wyrządzoną przez zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części odpowiedzialny jest samoistny posiadacz budowli. Przez budowlę należy rozumieć urządzenie skonstruowane przez człowieka i związane z gruntem, nie tylko budynki ale też mosty, tamy, latarnie uliczne, pomniki. Odpowiedzialność ciąży na samoistnym posiadaczu budowli który włada nią jak właściciel - czyli nie jest to dzierżawca, zastawnik

Samoistny posiadacz odpowiada za szkody na zasadzie ryzyka, ograniczonej do dwóch zdarzeń:

1) braku utrzymania budowli w należytym stanie;

2) wad w budowie.

Natomiast samoistny posiadacz nie ponosi odpowiedzialności, jeżeli zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części było następstwem innych od wskazanych wyżej zdarzeń. W szczególności : wypadek spowodował sam poszkodowany, osoba trzecia lub jakieś wydarzenie mające cechy siły wyższej.

58.Odpowiedzialność za wykonywanie władzy publicznej

Odpowiedzialność organów władzy publicznej

Art. 417 KC określając podmioty prawa cywilnego ponosząc odpowiedzialność odszkodowawczą za działania lub zaniechania wymienia:

1) osoby prawne wykonujące z mocy prawa władzę publiczną, a w szczególności: Skarb Państwa oraz jednostki samorządu terytorialnego ,

2) osoby prawne, którym zlecono wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej, na podstawie porozumienia, w szczególności: jednostki samorządu terytorialnego.

Przepisy przewidują, że Skarb Państwa oraz jednostki samorządu terytorialnego ponoszą odpowiedzialność odszkodowawczą za własne, a nie za cudze działanie. Pomiędzy osobą prawną wykonującą władzę publiczną a bezpośrednim sprawcą mogą zachodzić bardzo różne powiązania uzasadniające przypisane tej właśnie osobie prawnej odpowiedzialności odszkodowawczej. Istotne jest jedynie, aby bezpośredni sprawca występował w roli wykonawcy władzy publicznej.

Przyjęta konstrukcja własnej odpowiedzialności podmiotów za szkody wyrządzone przy wykonywani władzy publicznej nie wymaga identyfikacji bezpośredniego sprawcy szkody, tj. ustalenia osoby fizycznej, realizującej tą funkcję. Wystarczy dowód, że szkoda niewątpliwie powstała wskutek działania jakiejś, nawet niezidentyfikowanej, osoby wykonującej władzę publiczną. Podmioty wykonujące władzę publiczną odpowiadają za swoje działania albo zaniechania, gdy zachowania te są niezgodne z prawem.

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wydaniem aktu normatywnego

Przepis odpowiedzialność z wyrządzeniem szkody przez wydanie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

Żądanie naprawienia szkody uzależnione zostało od uprzedniego stwierdzenia tej niezgodności we właściwym postępowaniu. Chodzi o stwierdzenie niezgodności aktów normatywnych z niższego rzędu z aktami hierarchicznie wyżej usytuowanymi. Dopiero więc po stwierdzeniu tej niezgodności poszkodowany może dochodzić przed sądem powszechnym, w drodze postępowania cywilnego, naprawienia poniesionej szkody. Pozwanym powinien być podmiot, który wyda zakwestionowaną normę prawną. Jeżeli chodzi o prawo miejscowe to jest nim właściwa jednostka samorządu terytorialnego, natomiast za wydanie normy stanowionej przez organy państwowe odpowiada Skarb Państwa.

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wydaniem orzeczenia lub decyzji

Przepis wiąże odpowiedzialność odszkodowawczą z wyrządzeniem szkody przez wydanie niezgodnego z prawem prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji. Uzależnia także dochodzenie odszkodowania od przedsądu.

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną niewydaniem orzeczenia lub decyzji

Odpowiedzialność odszkodowawcza organu powołanego do stosowania prawa może obejmować tylko takie sytuacje, gdy organ ten był obowiązany do dokonania takiej czynności.

Przepis reguluje skutki prawne wyrządzenia szkody spowodowanej niewydaniem orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa. Chodzi więc o szkodę spowodowaną przewlekłością postępowania sądowego lub administracyjnego. Również w tym przypadku konieczną przesłanką żądania odszkodowania jest stwierdzenie we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem przewlekłości postępowania zarówno sądowego, jak i administracyjnego. Jednakże końcowy fragment cytowanego przepisu wskazuje zarazem na możliwość uchylenia ej przesłanki z mocy ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki; ustawy przewlekłym jest postępowanie, które trwa dłużej niż jest to konieczne do rozstrzygania lub załatwiania sprawy. Skarżący się na tej podstawie może już w toku postępowania żądać swoistego zadośćuczynienia od Skarbu Państwa lub komornika - w wysokości do 10000 zł

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną niewydaniem aktu normatywnego

Także w przypadku tej szkody, odpowiedzialność odszkodowawcza organu powołanego do stosowania prawa obejmuje tylko takie sytuacje, gdy organ ten był zarazem obowiązany do dokonania takiej czynności. Przepis konkretyzuje przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej za zaniechania legislacyjne. Przede wszystkim wskazuje, że obowiązek wydania aktu normatywnego powinny nakazywać przepisy konstytucyjne.

O zaniechaniu legislacyjnym można mówić tylko wtedy, gdy z przepisu prawa wynika w jakim terminie organ władzy publicznej ma wydać nakazaną ustawę lub rozporządzenie albo akt prawa miejscowego. W normie upoważniającej określony organ do wydania rozporządzenia ów termin jest zwykle określony. Jeżeli brak takiego postanowienia, należy przyjąć, że organ jest obowiązany wydać rozporządzenie niezwłocznie.

Dla dochodzenia odszkodowania za zaniechania legislacyjne nie przewiduje przedsądu. Naprawienie szkody stwierdza sąd rozpoznający sprawę.

Naprawienie szkody na zasadzie słuszności

KC sięga po odpowiedzialność na zasadzie słuszności, gdy chodzi o łagodzenie szczególnie dotkliwych następstw wyrządzonej szkody, których usunięcie na podstawie przepisów ogólnych nie jest możliwe.

Przepis art. 4172 KC przewiduje naprawienie szkody, która jest następstwem wykonywania władzy publicznej w sposób zgodny z prawem, w sytuacji jednak, gdy byłoby niesłuszne, aby skutki wyrządzenia szkody obciążały wyłącznie poszkodowanego. Taką właśnie odpowiedzialność kwalifikuje się w nauce jako opartą na zasadzie słuszności.

59.Odpowiedzialność za osoby nad którymi sprawuje się nadzór- POWYŻEJ PYT. 56

60.Odpowiedzialność za osoby, którym powierzono wykonanie czynności (art. 429) - POWYŻEJ PYT. 56

60.Odpowiedzialność zwierzchnika za podwładnego (art. 430 KC)- POWYŻEJ PYT. 56

61.Odpowiedzialność w związku z ruchem pojazdów mechanicznych (art. 436)

Posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody odpowiada za szkody wyrządzone przez ruch tych pojazdów. Przepis odnosi się do posiadaczy czyli nie tylko do właścicieli. Do mechanicznych środków komunikacji zaliczamy : tramwaje, autobusy, samochody, pociągi, motocykle, statki, motorówki, samoloty itd. Natomiast nie pojazdy poruszane za pomocą siły mięśni ludzkich, zwierząt lub bezpośrednio samej siły przyrody :rowery, wozy konne, żaglówki, łodzie wiosłowe. Uznaje się, że pojazd jest w ruchu wtedy, gdy pracuje silnik lub mechaniczny środek komunikacji przemieszcza się w przestrzeni własnym napędem albo nawet siłą bezwładności. W dwóch szczególnych sytuacjach, a mianowicie w razie zderzenia się mechanicznych środków komunikacji oraz w razie przewozu z grzeczności, uchylona zostaje z mocy art. 436 2 KC surowa, oparta na zasadzie ryzyka, odpowiedzialność zarówno posiadaczy tych pojazdów jak i przedsiębiorstw określonych, które posługują się nimi. W sytuacjach tych odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę określają ogólne przepisy deliktowe, a więc przede wszystkim art. 415 KC.

62.Odpowiedzialność za prowadzenie przedsiębiorstwa wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody (art. 435 KC)

Odpowiedzialność związana z użyciem sił przyrody -Intensywny rozwój techniki doprowadził do stosowania w przemyśle i transporcie urządzeń oraz mechanizmów, które powodują powstanie poważnych zagrożeń dla otoczenia. Odpowiedzialność za te szkody oparta jest na zasadzie ryzyka. Uznano przy tym za właściwe, by odpowiedzialność tę ponosiły osoby, które władają wspomnianymi środkami technicznymi i wykorzystują je w swoim interesie. Przepisy te odrębnie określają dwie grupy podmiotów ponoszących wspomnianą, zaostrzoną odpowiedzialność:

1) prowadzący przedsiębiorstwo -odpowiedzialność ciąży na każdym, kto prowadzi na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiony w ruch za pomocą sił przyrody. Do zastosowania tego przepisu nie wystarczy, by przedsiębiorstwo lub zakład bezpośrednio wykorzystywał elementarne siły przyrody. Np. energię słoneczną. Chodzi tu o procesy polegające na przetwarzaniu energii elementarnej na pracę lub inne postacie energii, co wymaga użycia maszyn lub innych urządzeń przetwarzających. Ponadto konieczne jest, aby działalność przedsiębiorstwa opierała się na funkcjonowaniu wspomnianych maszyn i urządzeń. (nie należą do tego gospodarstwa rolne.) Analogiczną odpowiedzialność ponoszą osoby prowadzące na własny rachunek przedsiębiorstwa lub zakłady, które wprawdzie nie są wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody, ale które wytwarzają środki wybuchowe lub posługują się takimi środkami.

2) posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody odpowiada za szkody wyrządzone przez ruch tych pojazdów. Przepis odnosi się do posiadaczy czyli nie tylko do właścicieli. Do mechanicznych środków komunikacji zaliczamy : tramwaje, autobusy, samochody, pociągi, motocykle, statki, motorówki, samoloty itd. Natomiast nie pojazdy poruszane za pomocą siły mięśni ludzkich, zwierząt lub bezpośrednio samej siły przyrody :rowery, wozy konne, żaglówki, łodzie wiosłowe. Uznaje się, że pojazd jest w ruchu wtedy, gdy pracuje silnik lub mechaniczny środek komunikacji przemieszcza się w przestrzeni własnym napędem albo nawet siłą bezwładności. W dwóch szczególnych sytuacjach, a mianowicie w razie zderzenia się mechanicznych środków komunikacji oraz w razie przewozu z grzeczności, uchylona zostaje z mocy art. 436 2 KC surowa, oparta na zasadzie ryzyka, odpowiedzialność zarówno posiadaczy tych pojazdów jak i przedsiębiorstw określonych, które posługują się nimi. W sytuacjach tych odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę określają ogólne przepisy deliktowe, a więc przede wszystkim art. 415 KC.

63.Przesłanki egzoneracyjne (wymień) i ich znaczenie

Okoliczności egzoneracyjne są takie same i obejmują:

1) siłę wyższą;

2) szkoda nastąpiła wyłącznie z winy poszkodowanego-nie okazał należytej troski o swe własne interesy, nie dołożył staranności

3) szkoda nastąpiła wyłącznie z winy osoby trzeciej-

W ramach odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych prawo nie tylko nakłada obowiązek naprawienia już wyrządzonej szkody, ale zobowiązuje również do jej zapobieżenia.

64.Egzoneracja a ekskulpacja w kontekście zasad odpowiedzialności

65.Odpowiedzialność za produkt

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny

Przez produkt należy rozumieć rzecz ruchomą, choćby została ona połączona z inną rzeczą, a także zwierzęta i energię elektryczną. Produkt niebezpieczny to taki produkt, który ma cechy niezapewniające bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać uwzględniając normalne jego użycie. Przede wszystkim podmiotem odpowiedzialnym za szkodę wyrządzoną produktem niebezpiecznym jest jego producent, ale tylko taki, który wytwarza go w zakresie swojej działalności gospodarczej. Chodzi tu jednak nie tylko o wytwórcę produktu finalnego, ale również o wytwórcę materiału, surowca albo części składowej produktu, chyba że przyczyną szkody była wadliwa konstrukcja produktu lub wskazówki producenta finalnego Jednakże odpowiedzialność producenta powstaje dopiero z chwilą wprowadzenia produktu do obrotu i to w zakresie jego działalności gospodarczej. Poza producentem za szkody wyrządzone produktem niebezpiecznym odpowiadają osoby, które przez umieszczenie na produkcie swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego podają się za producenta. Tak samo odpowiadają również importerzy produktów zagranicznych. Kolejna grupa osób odpowiedzialnych to profesjonalni zbywcy produktów niebezpiecznych. Odpowiadają oni tylko wtedy, gdy nie wiadomo kto jest producentem ani importerem. Podmiotem uprawnionym jest każdy, kto poniósł szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. Ochroną objęci są nie tylko nabywcy produktu niebezpiecznego, ale także inne osoby, które znalazły się w zasięgu oddziaływania niebezpiecznych właściwości produktu. Odpowiedzialność opiera się na zasadzie ryzyka. Opiera się ona na założeniu, że ten, kto z działalności gospodarczej odnosi korzyści, powinien ponosić także ryzyko niebezpieczeństw z tym związanych dla innych i odpowiadać za szkody stąd wynikłe, mimo iż są one przez niego niezawinione.

66.Bezpodstawne wzbogacenie (przesłanki i skutki, nienależne świadczenie, zakres obowiązku zwrotu)

Bezpodstawne wzbogacenie to uzyskanie kosztem innej osoby korzyści majątkowej bez należytego usprawiedliwienia prawnego. Jest to odrębne źródło zobowiązania, które rodzi obowiązek zwrotu nienależnego przysporzenia.

Przesłanki :

1)przesunięcie majątkowe- przejście jakiejś korzyści z majątku jednej osoby (zubożenie) do majątku drugiej osoby(wzbogacenie) 2)związek/zależność między wzbogaceniem a zubożeniem;

3)wzbogacenie następuje bez podstawy prawnej

4)korzyść musi mieć wartość majątkową;

Wzbogacenie-polega na uzyskaniu korzyści majątkowej w dowolnej postaci. Może to być nabycie praw lub powiększenie ich zakresu, zwolnienie z długu, polega nie tylko na zwiększeniu aktywów ale także na zmniejszeniu pasywów.

Zubożenie - musi przybrać postać majątkową. Może polegać na nieodpłatnym świadczeniu usług przez zubożonego, lub na naruszeniu przysługujących mu praw.

Związek między wzbogaceniem a zubożeniem- Związek polega na tym że korzyść ma być osiągnięta kosztem innej osoby. Do takich działań należą w szczególności : 1) działanie zubożonego np. przelew za kupony przedmiot miał być w wysokości 200 zł a prze pomyłkę wysłaliśmy 500 zł 2)działanie wzbogaconego np. budowa na własnym gruncie z cudzych materiałów 3)działanie osoby trzeciej np. zapłata cudzego długu 4)zdarzenie nie będące działaniem ludzkim np. nurt rzeki przesuwa część gruntu między sąsiadami. Bezpodstawność wzbogacenia- musi nastąpić bez podstawy prawnej - podstawą prawną jest czynność prawna, przepis ustawy, orzeczenie sądu lub decyzja administracyjna;

Nienależne świadczenie- szczególny przypadek bezpodstawnego wzbogacenia - Wzbogacony uzyskuje korzyść przez w następstwie działania zubożonego podjętego przez niego w celu wykonania zobowiązania i zaspokojenia wierzyciela. Bezpodstawność polega na tym że wzbogaconemu nie należy się korzyść jako jego świadczenie.

Zubożonemu przysługuje roszczenie o zwrot w następujących przypadkach: 1) brak zobowiązania- świadczący nie był w ogóle zobowiązany lub świadczył ponad swoje zobowiązanie 2) odpadnięcie podstawy prawnej świadczenia -np. w razie uchylenia się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia woli 3)nieosiągnięcie celu świadczenia - zubożony świadczy w przekonaniu że później zostanie osiągnięty zamierzony cel co jednak nie nastąpiło 4) nieważność czynności prawnej- należy przez to rozumieć bezwzględną nieważność .

Roszczenie o wydanie wzbogacenia: Jeżeli zostaną spełnione te przesłanki zubożony może żądać zwrotu korzyści majątkowych jaką uzyskał wzbogacony. Zubożony nie może żadać więcej niż wynosi jego zubożenie. Zwrot powinien nastąpić w naturze, jeżeli przedmiot został zbyty lub utracony to powinien oddać wszystko co uzyskał w zamian. Jeżeli jednak nie jest możliwy zwrot w naturze to wzbogacony powinien zwrócić wartość korzyści w pieniądzach. Zakres obowiązku zwrotu: Obowiązek wydania korzyści wygasa jeżeli wzbogacony zużył ją lub utracił w taki sposób że nie jest już wzbogacony. Np. jeżeli za pieniądze nienależnego świadczenia odbył zagraniczną wycieczkę !! wyjątek stanowi że jeżeli powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu to obowiązany jest do zwrotu.(KIEDY MA ŚWIADOMOŚĆ NIENALEŻNEGO ŚWIADCZENIA)

Wzbogacenie niepodlegające zwrotowi :1)świadomość braku zobowiązania 2)zgodność świadczenia z zasadami współżycia społ

3)zadośćuczynienie przedawnionemu roszczeniu oraz roszczeniu z gier i zakładów 4)spełnienie niewymagalnego świadczenia

67.Przyczyny wygaśnięcia zobowiązań

1.Spełnienie świadczenia- dłużnik spełnia zobowiązanie Celem zobowiązania jest zaspokojenie interesu wierzyciela. Może to być poprzez wykonanie zobowiązania zgodnie z treścią a także w razie naprawienia szkody wyrządzonej w skutek niewykonania pierwotnego świadczenia. Są także inne stany które powodują zaspokojenie interesu wierzyciela:

2.Świadczenie w miejsce wykonania czyli świadczenie przemienne - spełnienie za zgodą wierzyciela innego świadczenia od pierwotnie ustalonego(umowa co do zmiany świadczenia i faktyczne wykonanie nowego świadczenia)

3.Odnowienie-umowa między dłużnikiem i wierzycielem gdzie postanawiają że dotychczasowe świadczenie zostanie umorzone w związku z powstaniem nowego stosunku zobowiązaniowego. W celu umorzenia zobowiązania dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie albo nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej. Odnowienie przypomina świadczenie w miejsce wykonania. Różnicą jest tutaj fakt, że umorzenie zobowiązania następuje przez zaciągnięcie nowego zobowiązania (a nie przez spełnienie świadczenia).

4.Potrącenie - jeżeli dwie strony są względem siebie zarówno dłużnikami jak i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym. W skutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się do wysokości wierzytelności niższej. Niższa ulega umorzeniu w całości a wyższa częściowo. Potrącenie jest składane przez złożenie jednostronnego oświadczenia woli. Wyłączenia możliwości potrącenia: 1) wierzytelność o dostarczenie środków utrzymania - renta, alimenty (nie można ich potrącić na poczet innej wierzytelności) 2)wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych 3) inne wierzytelności wyłączone przez przepisy szczególne 4)wierzytelności nie podlegające zajęciu w postępowaniu egzekucyjnym

5.Złożenie świadczenia do depozytu sądowego- gdy są podstawy do złożenia: dłużnik nie wie kto jest wierzycielem, nie zna jego adresu, zwłoka wierzyciela, wierzyciel odmawia przyjęcia świadczenia- dłużnik może złożyć świadczenie do depozytu sądowego, skuteczne złożenie powoduje wygaśnięcie zobowiązania. Przedmiot powinien odpowiadać treści zobowiązania. Dłużnik ma obowiązek poinformowania wierzyciela o złożeniu świadczenia do depozytu sądowego.

Wygaśnięcie zobowiązania bez zaspokojenia wierzyciela :

Warunek rozwiązujący lub termin końcowy, przedawnienie, śmierć dłużnika lub wierzyciela przy zobowiązaniu osobistym, połączenie w jednej osobie dłużnika i wierzyciela (np. przez dziedziczenie), niemożliwość świadczenia, rozwiązanie umowy przez sąd a także :

6.Zwolnienie z długu- jest to umowa na mocy, której wierzyciel oświadcza, że zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik wyraża na to zgodę. Strony mogą się umówić że zwolnienie z długu będzie odpłatne. W raz z jej zawarciem dług gaśnie.

7.Rozwiązanie stosunku prawnego- rozwiązanie umowy pierwotnej przez zawiązanie późniejszej umowy rozwiązującej.

68.Potrącenie (kompensacja)

Potrącenie - jeżeli dwie strony są względem siebie zarówno dłużnikami jak i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym. W skutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się do wysokości wierzytelności niższej. Niższa ulega umorzeniu w całości a wyższa częściowo. Potrącenie jest składane przez złożenie jednostronnego oświadczenia woli. Wyłączenia możliwości potrącenia: 1) wierzytelność o dostarczenie środków utrzymania - renta, alimenty (nie można ich potrącić na poczet innej wierzytelności) 2)wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych 3) inne wierzytelności wyłączone przez przepisy szczególne 4)wierzytelności nie podlegające zajęciu w postępowaniu egzekucyjnym

69.Odnowienie (nowacja)

Odnowienie- umowa między dłużnikiem i wierzycielem gdzie postanawiają że dotychczasowe świadczenie zostanie umorzone w związku z powstaniem nowego stosunku zobowiązaniowego. W celu umorzenia zobowiązania dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie albo nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej. Odnowienie przypomina świadczenie w miejsce wykonania. Różnicą jest tutaj fakt, że umorzenie zobowiązania następuje przez zaciągnięcie nowego zobowiązania (a nie przez spełnienie świadczenia). W skutek odnowienia wygasa dotychczasowe zobowiązanie ale również związane z nim prawa asesoryjne zastaw i hipoteka.

70.Złożenie do depozytu sądowego

Złożenie świadczenia do depozytu sądowego- gdy są podstawy do złożenia: dłużnik nie wie kto jest wierzycielem, nie zna jego adresu, zwłoka wierzyciela, wierzyciel odmawia przyjęcia świadczenia- dłużnik może złożyć świadczenie do depozytu sądowego, skuteczne złożenie powoduje wygaśnięcie zobowiązania. Przedmiot powinien odpowiadać treści zobowiązania. Dłużnik ma obowiązek poinformowania wierzyciela o złożeniu świadczenia do depozytu sądowego.

71.Zwolnienie z długu

Zwolnienie z długu- jest to umowa na mocy, której wierzyciel oświadcza, że zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik wyraża na to zgodę. Strony mogą się umówić że zwolnienie z długu będzie odpłatne. W raz z jej zawarciem dług gaśnie.

72.Zmiany podmiotowe: przelew wierzytelności, zmiana dłużnika, kumulatywne przystąpienie do długu

73.Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika, - Akcja pauliańska POWYŻEJ PYT.34

74.Umowy o przeniesienie prawa : sprzedaż, zamiana, darowizna, a także dożywocie (przedmiot tych umów i ich charakter prawny)

75.Szczególne rodzaje sprzedaży

76.Reżimy umowy sprzedaży

77.Rękojmia za wady a niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową

78.Umowy o używanie rzeczy: najem, dzierżawa, leasing (przedmiot tych umów i ich charakter prawny)

79.Umowy o świadczenie usług: zlecenie, agencja, komis, spedycja (przedmiot tych umów i ich charakter prawny), a także negotiorum gestio (prowadzenie cudzych spraw jako źródło zobowiązania)

80.Poręczenie i umowa gwarancyjna (art. 391KC)

81.Umowy nienazwane (charakterystyka, przykłady)

---