Badanie narządu ruchu w rehabilitacji

Cele terapeutyczne:

- ocena stanu pacjenta (ustalenie rodzaju i stopnia dysfunkcji),

- określenie bliższego i dalszego celu usprawniania,

- dobór form, środków i metod usprawniania oraz przeprowadzania ćwiczeń,

- okresowa kontrola pacjenta,

- modyfikacja bliższego i dalszego celu usprawniania w zależności od wyniku badania okresowego, z uwzględnieniem nowego celu,

- prowadzenie dokumentacji usprawniania.

Osie ciała: x - poprzeczna (z lewo na prawo),

y - podłużna (z dołu do góry),

z - strzałkowa (z przodu do tyłu).

Osie ustawione są pod kątem prostym do siebie i wyznaczają płaszczyzny: czołową (strona brzuszna / grzbietowa), strzałkową (str. lewa / prawa) i poziomą (góra / dół).

Schemat badania narządu ruchu:

1. analiza stosunków anatomicznych i czynnościowych ciała jako całości, a także ich porównanie w zakresie odchyleń od norm fizjologicznych,

2. badanie dla potrzeb kinezyterapii ma służyć: potwierdzeniu diagnozy, dostarczeniu danych do programu rehabilitacji, ocenie wyników podjętej terapii oraz prognozowaniu dalszych jej etapów.

Badania podmiotowe - wywiad - zawiera:

1. dane personalne,

2. dane środowiskowe (warunki rodzinne, bytowania i pracy),

3. informacje o chorobie obecnej pacjenta, przebytych chorobach oraz przyczynę zgłoszenia się do badania,

4. dotychczasowe leczenie.

Sposób wypowiedzi chorego może nam dać ocenę jego inteligencji i stanu psychicznego.

Badanie przedmiotowe - oglądanie, badanie dotykiem, opukiwanie; badanie ogólne zaczynamy od obserwacji wyglądu chorego - jego postawy, chodu i zachowania się od momentu wejścia do pokoju. W czasie rozbierania obserwujemy proste czynności życiowe i czy chory ma z tym trudności. Badamy chorego w pozycji stojącej, siedzącej, leżącej i w czasie chodu.

Badanie przedmiotowe polega na:

1. oglądaniu (postawa ciała, typ budowy ciała, sprawność kinestetyczna, sposób poruszania się),

2. badaniu dotykiem (opukiwanie powierzchni stawowych oraz ciepłota tkanek miękkich),

3. badaniu siły mięśniowej (testy funkcjonalne),

4. badaniu zakresu ruchów w stawach (pomiary kątowe w stawach, pomiary liniowe, ruchomość kręgosłupa).

Badanie przedmiotowe jest badaniem statycznym (proporcje, symetria, asymetria, pomiary liniowe długości względnych i bezwzględnych oraz całkowitych i odcinkowych kończyn, obwody poszczególnych kończyn).

Oglądając chorego oceniamy jego wygląd ogólny:

- wyraz twarzy, głowy,

- typ budowy ciała,

- postawę,

- stan odżywiania,

- widoczne zniekształcenia ciała,

- zabarwienie skóry, wykwity, przebarwienia, rozstępy skórne,

- barki (czy są na tej samej linii), linię sutków,

- kształt, wysklepienie, symetrie klatki piersiowej, przebieg żeber, ustawienie łopatek, obojczyków , tor oddychania i ruchomość klatki piersiowej,

- kolce biodrowe przednie i tylne, symetria linii pośladkowej,

- symetria dołów kolanowych,

- z boku: ocena odchylenia tułowia i kręgosłupa w obu kierunkach (przód / tył)

Metody oceny postawy ciała:

1. wzrokowa - analiza poszczególnych elementów postawy, pozwala na określenie ułożenia poszczególnych odcinków ciała; otrzymuje się analityczny opis elementów składowych postawy oraz wymienia się ich lokalizację, wielkość i charakter. Stosowane są 2 rozwiązania: opis postawy wg przyjętego schematu - metoda opisowa oraz punktowanie tzw. punktami „karnymi” ocenianych elementów postawy - metoda punktowa (najczęstsza m. Tadeusza Kasperczyka, prosta i dostępna w zastosowaniu, polega na bezpośredniej obserwacji).

2. sylwetkowa - metoda właściwej oceny wzrokowej, metoda Wolańskiego; 3 rodzaje postaw, biorąc pod uwagę przednio-tylne krzywizny kręgosłupa, 3 typy postaw z 3 stopniami nasilenia wad: K - kifotyczny, L - lordotyczny, R - równoważny. Wady postawy w płaszczyźnie strzłkowej: a - plecy okrągłe, b - plecy wklęsłe, c - plecy wklęsło-okrągłe, d - plecy płaskie.

Badanie dotykiem - badamy całą ręką lub opuszkami palców w sposób delikatny, nie powodując bólu:

1. oceniamy ciepłotę skóry,

2. obszary bólowe

3. obecność wysięku stawowego,

4. wrażliwość tkanek na ucisk,

5. zgrubienia tkankowe, błon maziowych, pochewek ścięgnistych,

6. napięcie mięśniowe,

7. tętno.

Badanie palpacyjne umożliwia rozpoznanie najdelikatniejszych zaburzeń czynności ruchowych pod względem jakościowym i ilościowym oraz objawów odruchowych, tj. zmiana konsystencji, mięśni, więzadeł, tkanki i skóry.

Pomiary długości i obwodów kończyn

Służą do oceny proporcji kończyny względem siebie, a także w stosunku do strony przeciwnej. Należy uwzględnić zawsze te same punkty orientacyjne. Pomiar obwodów służy do oceny masy mięśniowej jednej kończyny w porównaniu do drugiej.

1. pomiary orientacyjne

2. pomiary linijne długości kończyny

3. pomiary obwodów kończyny górnej

4. pomiary obwodów kończyny dolnej

Pomiary linijne:

- pomiar długości względnej kończyny górnej - mierzymy od wyrostka barkowego łopatki do opuszki 3go palca przy kończynie swobodnie zwieszonej wzdłuż tułowia i wyprostowanej w stawie łokciowym; przy braku 3go palca mierzymy do wyrostka rylcowatego kości promieniowej;

- pomiar długości względnej kończyny dolnej - mierzymy od kolca biodrowego przedniego górnego do kostki wewnętrznej / zewnętrznej; u osób otyłych odległość od pępka do kostki wewnętrznej / zewnętrznej; w pozycji leżącej, nogi złączone;

Długość bezwzględna anatomiczna - mierzymy poszczególne odcinki ciała.

Kończyna górna:

1. ramię - od wyrostka barkowego łopatki do nadkłykcia bocznego kości ramiennej;

2. przedramię - wyrostek łokciowy do główki kości łokciowej;

3. dłoń - od fałdu nadgarstkowego do 3 palca.

Kończyna dolna:

1. udo - krętarz większy kości udowej do szczeliny zewnętrznej stawu biodrowego;

2. podudzie - szczelina wew. st. kolanowego do kostki przyśrodkowej;

3. stopa - od końca pięty do 1 lub 2 palca (który jest dłuższy).

Pomiary obwodów kończyn.

Kończyna górna

R1 od przedniej krawędzi dołu pachowego do przykręgosłupowej powierzchni łopatki.

Kończyna dolna

P1, P2; U1, U2; K: G1,G2.

Badanie dodatkowe uwzględnia:

- ocenę rozwoju pacjenta fizyczny i morfologiczny, stopień odżywiania, wydolność ogólnoustrojową;

- zdjęcia rtg, elektromiografię, tomografię komputerową, rezonans magnetyczny.

System Mora: pedoskop - budowa stóp; posturometr - w przestrzeni trójwymiarowej.

Ocena chodu.

Profesjonalna bieżnia przeznaczona do rehabilitacji ortopedycznej i neurologicznej pozwala na ocenę chodu pacjenta (długość, szybkość, tempo).

Platforma Accu Gati - do oceny równowagi.

System analizy chodu SMART.

PodoBaby - wielogabarytowy komputerowy pedoskop.

Ocena ruchomości kręgosłupa:

1. zgięcie, wyprost,

2. zgięcie na boki,

3. rotacja w zgięciu / wyproście,

4. boczne zgięcie kręgosłupa,

5. rotacja tułowia,

6. wyprost kręgosłupa: w pozycji stojącej, leżącej, na brzuchu,

7. test Adamsa - pochylenie do przodu i widać garb; typowe przy skoliozie.

Objaw Schobera - służy do oceny zakresu zgięcia w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Osoba badająca zaznacza na skórze pacjenta znajdującego się w pozycji stojącej położenie dwóch punktów:

- wyrostka kolczystego piątego kręgu lędźwiowego (L5) oraz

- punktu położonego 10 cm powyżej pierwszego (należy odmierzyć od 1 punktu odcinek 10 cm wzdłuż kręgosłupa w kierunku dogłowowym i zaznaczyć jego drugi koniec).

Następnie pacjent wykonuje skłon do przodu. W tej pozycji badający ponownie mierzy odległość pomiędzy zaznaczonymi wcześniej punktami. Przy prawidłowej ruchomości odległość ta powinna ulec zwiększeniu o ok. 4,5 cm (tj. ~4,5 cm).

Objaw Otta - służy do oceny zakresu zgięcia w odcinku piersiowym kręgosłupa. Osoba badająca zaznacza na skórze pacjenta znajdującego się w pozycji stojącej położenie dwóch punktów:

- wyrostka kolczystego siódmego kręgu szyjnego (C7) oraz

- punktu położonego 30 cm poniżej pierwszego (należy odmierzyć od 1 punktu odcinek 30 cm wzdłuż kręgosłupa i zaznaczyć jego drugi koniec).

Następnie pacjent wykonuje skłon do przodu. W tej pozycji badający ponownie mierzy odległość pomiędzy zaznaczonymi wcześniej punktami. Przy prawidłowej ruchomości odległość ta powinna ulec zwiększeniu o ok. 3 cm (tj. ~33 cm).

Objaw Trendelenburga - opadanie miednicy podczas stania na jednej nodze. Występuje m.in. w zwichnięciu stawu biodrowego i w niewydolności mięśnia pośladkowego średniego. Podczas stania na jednej nodze, miednica opada po stronie przeciwnej (po stronie wolnej).

Test ścienny Degi - badanie służące do wykrywania przykurczu stawu barkowego.

Badanemu poleca się przyjęcie pozycji siadu ugiętego tyłem (plecy przywierają do ściany), a następnie podniesienie ramion w górę. Jeśli nie jest on w stanie dotknąć płaszczyzny ściany, to kąt zawarty między ramionami i ścianą określa stopień przykurczu.

Test jest ważny w diagnostyce skoliozy, ponieważ przykurcz stawu barkowego, podobnie jak stawu biodrowego i mięśni kulszowo-goleniowych należy do najczęstszych przykurczów rzutujących na kształt kręgosłupa.

Test Laseque'a - badanie służące do wykrywania przykurczu mięśni kulszowo-goleniowych. Badany siedzi, jedną kończynę zgina w stawie biodrowym i kolanowym, a następnie przyciąga ją ręką do tułowia. Drugą ręką próbuje dotknąć do palców drugiej, wyprostowanej nogi. Niezdolność do dotknięcia palców stopy oraz ból z tyłu uda świadczą o przykurczu mięśni kulszowo-goleniowych.

Objaw Tinela-Hoffmana - objaw neurologiczny, wywołuje się go opukując pień badanego nerwu obwodowego. Nerw pozbawiony osłonki mielinowej przy opukiwaniu daje reakcję drętwienia. Przesuwanie się tej reakcji na obwód obserwowane przy kolejnych badaniach pacjenta świadczy o postępie mielinizacji nerwu, a więc o jego regeneracji. Jest dodatni w zespole cieśni nadgarstka.

Testy czynnościowe w rehabilitacji

Medycyna manualna zajmuje się;

- diagnozowaniem zaburzeń czynnościowych, różnicuje zmiany morfologiczne i czynności,

- leczeniem zdiagnozowanych zaburzeń,

- profilaktyką nawrotów w/w zaburzeń,

- szeroko pojętą profilaktyką choroby przeciążeniowej.

Rodzaje zaburzeń czynnościowych:

1. stereotypów ruchowych,

2. równowagi napięć mięśniowych,

3. stereotypu oddechowego,

4. zablokowania czynnościowe stawów międzywyrostkowych kręgosłupa i stawów obwodowych,

5. reflektoryczne zaburzenia czynnościowe tkanek miękkich,

6. zaburzenia napięcia więzadeł,

7. nadmierna ruchomość stawów,

8. zespoły kręgosłupowo - narządowe i narządowo - kręgosłupowe,

9. zablokowania tkanek wewnątrzdyskowych.

Prawidłowy stereotyp ruchowy - sposób wykonania określonego ruchu lub czynności z największą precyzją, szybkością i bezpieczeństwem, przy jak najmniejszym wydatku energetycznym.

Technika badania czynnościowego obejmuje:

- ocenę postawy,

- badanie zakresu ruchów odcinkowych,

- badanie zakresu ruchów czynnych i biernych w stawach, w segmentach kręgosłupa,

- badanie napięcia i przesuwalności tkanek,

- badanie sfer hiper- i hipoalgezji,

- specyficzne testy prowokacyjne.

W obrębie tkanek miękkich szukamy:

1. bolesnego napięcia włókien mięśniowych: PMB (punkty maksymalnej bolesności - reakcja niewspółmierna do bodźca) oraz PS (punkty spustowe - boli miejsce odległe, np więzadła miednicy - podudzie, pięta),

2. okostnowych punktów maksymalnej bolesności w miejscu przyczepów ścięgien do kości („łokieć tenisisty, zapalenie „gęsiej stopki”),

3. bolesnego napięcia więzadeł z więzadłowymi PMB i PS,

4. skórnych i powięziowych stref napięcia i bolesności.

Badanie mięśni.

Podział wg Jandy:

1. mięśnie fazowe - zbudowane z większości włókien szybko reagujących, męczących się szybko, wypoczywających wolno; odpowiedzialne za wykonywanie najszybszego i najdokładniejszego świadomego ruchu; w przypadku dysfunkcji tendencja do osłabienia, rozciągnięcia,

2. mięśnie posturalne - zbudowane głównie z włókien wolno reagujących, męczą się wolniej, wypoczywają szybciej; odpowiedzialne za czynności świadome lub podświadome; w przypadku przeciążenia, stresu tendencja do nadmiernego napięcia, skracania przykurczy.

Testy mięśniowe: - oglądanie,

- testy rozciągliwości,

- badanie palpacyjne.

Oceniamy:

1. zaburzenia napięcia,

2. bolesne napięcie poszczególnych włókien i pęczków mięśniowych,

3. PMB, PS,

4. zaburzenia symetrii i napięć.

Mięśnie stabilizujące miednicę - naprężacz powięzi szerokiej, pośladkowy średni i mały.

Badanie stawu biodrowego - ocena:

- równowagi mięśniowej,

- gry stawowej i oporu końcowego,

- wzorca torebkowego.

Wzorzec torebkowy - kolejność ograniczenia ruchomości w różnych kierunkach następująca w każdym stawie z określoną prawidłowością.

Staw biodrowy: rotacja wewnętrzna - prostowanie - odwodzenie - rotacja zewnętrzna.

Staw barkowy: rotacja zewnętrzna - prostowanie - rotacja wewnętrzna.

Kręgosłup - testy funkcjonalne.

Kompleks anatomiczno - czynnościowy: kręgosłup właściwy, mięśnie, rdzeń.

Punkty orientacyjne kręgosłupa:

Płaszczyzna czołowa:

1. linia łącząca górne powierzchnie krętarzy kości udowych trzon S3 - S4

2. linia łącząca kolce biodrowe tyle górne trzon S1

3. linia łącząca grzebienie miednicy L4

4. połowy wysokości kolców biodrowych tylnych górnych - grzebień miednicy L5

5. dolne łuki żeber L1 - L2

6. dolne kąty łopatek Th7

7. grzebienie łopatek Th3

8. „strzała” przez staw mostkowo - obojczykowy Th1

9. wyrostek kolczysty, który nie chowa się przy retrofleksji (przechyleniu do tyłu) C7

Bóle kręgosłupa - przyczyny:

1. morfologiczne - uszkodzenia, wady budowy, choroby;

2. przeciążeniowe - funkcjonalne (odwracalne zaburzenia czynności stawów, mięśni, więzadeł, itp.), zwyrodnieniowe (skutki długotrwałych przeciążeń - wypukliny, itp.).

Segment ruchowy: 2 kręgi, krążek międzykręgowy, tkanki otaczające.

Objaw Lasequ'a - unoszenie kończyn dolnych wyprostowanych w st kolanowym, ból wzdłuż n. kulszowego przy uniesieniu do 45 - 60 st. - objaw + dyskopatia na poziomie L5, S1

1. korzeniowy, 2. miogenny, 3. psychogenny, 4. artrogenny.

Choroba przeciążeniowa - etiologia:

1. obciążenia fizyczne,

2. powszechne typowo statyczne czynności zawodowe,

3. siedząco - leżący sposób spędzania wolnego czasu,

4. przeciążenia dnia codziennego,

5. przewlekły stres i jego kumulacja,

6. wydłużanie czasu życia - starzenie się tkanek.

Kolejność zmian:

1. mięśnie okołokręgosłupowe,

2. tkanki miękkie biernie stabilizujące kręgosłup,

3. części kostne.

Kręgosłup lędźwiowy:

1. oglądanie,

2. ocena ruchów czynnych,

3. badanie odruchowego podrażnienia segmentarnego:

- ocena fałdu Kiblera,

- ocena przesuwalności powięzi lędźwiowej

- ocena PMB, mięśni wskaźnikowych.

Kręgosłup szyjny:

1. oglądnie,

2. ocena ruchomości czynnej: zgięcie do przodu wyprost zgięcie boczne wyprost.

Uszkodzenie ośrodków nerwu czuciowego

Wzmożone napięcie mięśniowe:

spastyczność - powstaje w wyniku wzmożonej aktywności ukł gamma w obrębie motoneuronów gamma 1 (o włóknach grubszych, wywołuje szybki skurcz części kurczliwej włókien długich wrzeciona),

sztywność - powstaje w wyniku pobudzenia ukł gamma

Czynniki obniżające napięcie mięśniowe:

1. biochemiczne:

zabiegi ruchowo bierne:

- ułożenie głowy, tułowia i kończyn (antygrawitacyjne),

- stymulacja eksteroreceptywna (masaż, szczotkowania),

- stymulacja proprioreceptywna,

zabiegi ruchowo czynne:

- ćw oporowe,

- ćw taneczno - muzyczne,

2. fizyczne:

- ciepło - zabiegi wodne, okłady parafinowe, zabiegi cieplne z wykorzystaniem energii świetlnej i elektrycznej,

- zimno - lód, powietrze, gazy, zimna woda,

3. chemiczne:

- środki farmakologiczne - rozluźniające, psychotropowe, toksyna otulinowa,

- środki działające miejscowo - alkoholizacja, fenolizacja, infiltracja nowokainowa.

Zabiegi chirurgiczne:

1. operacje na obwodowym ukł nerwowym: - przecięcie korzeni czuciowych rdzenia,

- podawanie podogonowo alkoholu lub roztworu fenolu,

2. operacje na rdzeniu kręgowym

3. operacje na ukł mięśniowym: - wydłużanie ścięgnien,

-

Niedowład - zmniejszenie siły lub ograniczenie zakresu ruchu; powstaje najczęściej na skutek zmian organicznych ośrodkowych, obwodowych lub dotyczących samego mięśnia. Niekiedy maże być następstwem zaburzeń psychicznych. Wyróżniamy niedowład spastyczny i wiotki.

Zaburzenia neuronu obwodowego:

Objawy uszkodzenia:

1. porażenie lub niedowład unerwionych mięśni,

2. upośledzenie czucia na tym obszarze,

3. zanik troficzny mięśni,

4. obniżenie lub zniesienie odruchów właściwych dla danego nerwu,

5. zaburzenia przewodnictwa nerwowego,

6. zaburzenia naczyniowe,

7. bóle, parestezje.

Zaburzenia leczenia usprawniającego:

Rehabilitacja we wczesnym okresie uszkodzenia - zabiegi zapobiegające zanikom mięśniowym i przykurczom oraz przyspieszające regenerację włókien mięśniowych.

Zapewnienie odnerwionym mięśniom:

- stałej temp 37 - 38 st C przez 16 - 18 h/dobę,

- dostatecznego ukrwienia (masaże, kinezyterapia),

- utrzymanie fizjologicznej długości przez ustabilizowanie w odpowiednich szynach,

- stosowanie ćw biernych, bierno - czynnych, wspomaganych.

Zabiegi fizjoterapeutyczne: światłolecznictwo i magnetoterapia.

Zaburzenia koordynacji ruchowej spotyka się najczęściej w chorobach móżdżku i uszkodzeniach dróg czuciowych rdzenia (ataksja tylno powrózkowa rdzenia).

Usprawnianie chorych z zaburzeniami koordynacji.

Zaburzenia równowagi: - ćw śledzenia ruchu wzrokiem,

- ćw statyczne ciała,

- rytmiczna stabilizacja,

- ćw równoważne:

prawidłowe rozkładanie masy ciała w pozycji siedzącej, stojącej i w czasie chodu, ćw oporowe z podnoszeniem ciężaru z różnych pozycji, utrzymanie równowagi po wysiłku w różnych pozycjach, ćw złożonych zadań ruchowych.

Ataksja rdzeniowo - móżdżkowa - grupa chorób genetycznych o podobnych objawach (zaburzenia koordynacji ruchowej spowodowane zmianami w obrębie móżdżku), jednak spowodowanych mutacjami w różnych genach.

Ból jest nieprzyjemnym zmysłowym i emocjonalnym odczuciem towarzyszącym istniejącemu lub potencjalnemu uszkodzeniu tkanki bądź łączonym z takim uszkodzeniem. Jest przeżyciem indywidualnie odczuwalnym. Tylko człowiek przytomny odczuwa ból.

Ból ostry - fizjologiczny; pojawia się nagle i trwa tak długo, jak długo działa bodziec go wywołujący.

Ból przewlekły - patologiczny; jest objawem uszkodzenia tkanek lub choroby.

Klasyfikacja bólu:

1. receptorowy - wynik działania bodźca na receptory bólu;

1. powierzchowny - dotyczy skóry, błon śluzowych, rogówki oka;

2. głęboki - wyst w schorzeniach narządów głębiej położonych;

3. trzewny - rozlany, trudny do zlokalizowania, ma char bólu tępego, dot receptorów w naczyniach;

4. mięśniowy - podrażnienie receptorów substancjami chemicznymi;

5. kostny i stawowy.

2. przewodzący - pozareceptorowy.

Najczęstsze rodzaje bólu w chorobach UN:

Korzeniowy - ucisk korzeni grzbietowych w kanale kręgowym, na charakter odcinkowy, promieniuje wzdłuż przebiegu nerwu, o znacznym nasileniu.

Nerwoból - ma charakter rwący i świdrujący, wyst w polu nerwu obwodowego, napady bólowe trwają kilka sekund i powracają co kilkanaście; wyzwalany jest przez przypadkowe podrażnienie okolicy „spustowej”, najczęściej bóle nerwu trójdzielnego.

Kauzalgia - pękające, bardzo przykre w odczuciu bóle o falistym przebiegu; wywołują je przypadkowe bodźce zewnętrzne; wyst w następstwie częściowego uszkodzenia nerwu, towarzyszom im zmiany troficzne w obrębie paznokci i skóry; najskuteczniejsze w leczeniu są blokady.

Ból fantomowy - odczuwany prze chorego w miejscu amputowanych kończyn.

Ból talaminowy - napady silnego, rozlanego, bólu, któremu towarzyszą zaburzenia koordynacji i hiperkinezy; wyst po uszkodzeniu wzgórza, w leczeniu głownie zbiegi chirurgiczne.

Leczenie bólu : - farmakologiczne,

- termoterapia,

- elektrostymulacja,

- akupunktura,

- kinezyterapia.

Następstwa unieruchomienia:

- wyst zwiększona utratawapnia i demineralizacja kości,

- po 30 h unieruchomienia następuje zmniejszenie masy kostnej,

- osłabienie siły mięśniowej 1 - 1,5 % na dzień,

- duże grupy mięśniowe mają większe skłonności do zaniku niż małe,

- dwukrotnie więcej czasu potrzeba na odbudowę utraconej siły mięśniowej w stosunku do czasu w jakim proces ten nastąpił.

Rehabilitacja w ortopedii: wady postawy, urazy, jałowe martwice kości, wady rozwojowe.

Rehabilitacja dziecka po urazie:

1. kinezyterapia: ćw oddechowe, ułożeniowe (unoszenie, opuszczanie kończyny), czynne stawów wolnych, izometryczne;

2. fizykoterapia: zabiegi cieplne, jontoforezy, prądy diadynamiczne i interferencyjne, magnetoterapia, laser.

Wady wrodzone kończyn:

1. braki poprzeczne - brak kończyny całkowity lub do pewnego poziomu,

2. braki podłużne - pozostałe.

Określając braki określamy rodzaj ubytku, stronę (prawa / lewa), wyst braku kończyny lub brakującej części.

Opieka rehabilitacyjna:

1. zabezpieczenie pewnych odcinków ciała przed dalszymi zniekształceniami;

2. poprawa zakresu ruchu, wzmocnienie siły mięśniowej, doskonalenie koordynacji;

3. nauka korzystania z niepełnosprawnej kończyny;

4. ćwiczenie prawidłowej postawy;

5. nauka samoobsługi;

6. przygotowanie do protezowania kończyn; protezowanie.

Amputacje:

1. zabezpieczenie kikuta przed przykurczami i wadliwymi uszkodzeniami;

2. utrzymywanie pełnej ruchomości;

3. ustabilizowanie objętości kikuta;

4. wzmacnianie siły mięśniowej;

5. hartowanie kikuta.

Usprawnianie przed zaprotezowaniem kończyny górnej:

1. ćw wzmacniające obręcz kończyny górnej,

2. ćw korekcji postawy,

3. ćw zestrojów ruchowych,

4. wyuczenie umiejętności padania i samoobsługi.

Usprawnianie przed zaprotezowaniem kończyny dolnej:

1. ćw czynne kikuta po amputacji w obrębie uda,

2. zapobieganie przykurczom zgięciowym i odwodzeniowym,

3. ćw równoważne,

4. nauka chodzenia o kulach i samoobsługi.

Zastosowanie aparatury diagnostyczno - pomiarowej

elektrodiagnostyka

- jest dziedziną obejmującą metody badania pobudliwości nerwów i mięśni przy użyciu prądu stałego i prądów impulsowych;

- celem elektrodiagnostyki jest wykazanie zmian pobudliwości zachodzących w układzie nerwowym i mięśniowym w stanach chorobowych

metody elektrodiagnostyki

- jakościowe, polegające na obserwacji siły skurczu mięśnia w odpowiedzi na określony impuls elektryczny;

- ilościowe, oparte na ilościowym określeniu wielkości fizycznych, które stanowią miarę pobudliwości mięśnia

otrzymane wyniki pozwalają ustalić czy proces chorobowy:

- toczy się w nerwie czy w mięśniu;

- określić stopień uszkodzenia ukł. nerwowo-mięśniowego;

- wnioskować o rokowaniu;

- pomagają w drodze właściwego leczenia

metody jakościowe

- reakcje ukł. nerwowo-mięśniowego na prąd stały;

- prąd w czasie przepływu nie powoduje skurczu mięśnia ponieważ nie zachodzi zmiana jego natężenia;

- skurcz mięśnia występuje podczas zamykania i otwierania obwodu elektrycznego;

- prąd stały odgrywa ważna rolę w ogólnej ocenie pobudliwości mięśnia lub nerwu ( wzmożona-5mA, obniżona-20mA)

Galwanotonus

- polega na wystąpieniu pod wpływem impulsu prądu stałego skurczu tężcowego mięśnia, który utrzymuje się podczas przerwy w przepływie prądu

- co wskazuje na nadmierną pobudliwość mięśnia i występuje w :

- ostrych stanach zapalnych nerwów ruchowych,

- tężyczce

- skurcz leniwy ( skurcz robaczkowy) świadczy o uszkodzeniu obwodowego nerwu ruchowego

ocena jakościowa wpływu prądu stałego na nerw lub mięsień:

- opiera się na określeniu wartości natężenia prądu, świadczącej o pobudliwości;

- stwierdzeniu czy skurcz mięśnia występuje zgodnie z prawem skurczu;;

- obserwacja charakteru i nasilenia skurczu mięśnia

reakcja układu nerwowo-mięśniowego na prąd faradyczny:

- asymetryczny prąd indukcyjny o częstotliwości od 50 do 100 Hz;

- wywołuje tężcowy skurcz mięśnia, trwający przez cały czas jego przepływu, ponieważ impulsy działają na mięsień w krótkich odstępach czasu uniemożliwiając jego rozkurcz

- brak reakcji na prąd faradyczny świadczy o ciężkim uszkodzeniu mięśnia

odczyn zwyrodnienia

- powstaje w wyniku zmian zachodzących w mięśniu na skutek jego odnerwienia;

- występuje po kilku lub kilkunastu dniach od chwili uszkodzenia nerwu;

- badanie polega na pobudzeniu mięśnia do skurczu prądem stałym przerywanym lub prądem faradycznym w sposób pośredni (przez nerw) lub bezpośredni

metody ilościowe zaliczamy:

- chronaksometrię

- wykreślenie krzywej i/t;

- określenie współczynnika akomodacji

chronaksometria

- metoda polegająca na oznaczeniu chronaksji tkanki pobudliwej

- miara pobudliwości tkanki, wyrażająca się najkrótszym czasem impulsu prądu stałego o natężeniu równym podwójnej reobazie, który powoduje reakcję tkanki;

- reobaza - miara pobudliwości tkanki odpowiada najmniejszej wartości natężenia impulsu prostokątnego o czasie trwania 1000 milisekund, który powoduje reakcje tkanki;

- jest odwrotnie proporcjonalna do pobudliwości duże wartości reobazy mała pobudliwość

krzywa i/t

- uzyskujemy przez naniesienie w układzie współrzędnych wartości czasu i natężenia wywołującego minimalny skurcz mięśnia;

- służy do oceny pobudliwości mięśnia

współczynnik akomodacji

- podstawą do określenia współczynnika akomodacji są różnice obserwowane w reakcji mięśnia na impulsy prostokątne i trójkątne

- jest to stosunek wartości progowej akomodacji do reobazy

- wartość progowa akomodacji - najmniejsza wartość natężenia impulsu trójkątnego o czasie trwania 1000 milisekund konieczna do wywołania minimalnego skurczu;

- określa zdolność przystosowania (akomodacji) mięśnia do wolno narastającego natężenia w impulsie trójkątnym

elektrodiagnostyka

- do podstawowych badań z zakresu elektrofizjologi pozwalających zdiagnozować uszkodzenia i choroby układu zarówno mięśniowego i nerwowego zaliczamy: elektromiografię ( EMG) oraz elektroneurografię (ENG)

- ocena jakościowa i ilościowa wyniku badania pozwala na różnicowanie:

- miejsca

- wielkości

- uszkodzenia

- charakteru procesu (ostry, przewlekły)

w przebiegu chorób nerwowo-mięśniowych i w przypadku urazów mechanicznych

elektromiografia

- bodziec nerwowy pobudzający włókna mięśniowe powodujące powstawanie w nich potencjału czynnościowego. Elektromiografia jest rejestracją graficzną wywołanych potencjałów czynnościowych jednostek ruchowych. Badanie EMG możemy przeprowadzić w dwojaki sposób:

- używając elektrod powierzchniowych, pozwalających ocenić ogólną czynność bioelektryczną mięśnia jako całości (tzw. elektromiografia globalna)

- stosując elektrody igłowe umożliwiające zbadanie charakterystyki pojedynczych potencjałów jednostki ruchowej ( tzw. elektromiografia elementarna);

- ocenie podlega elektromiogram otrzymany w momencie spoczynku mięśnia (tzw. czynność spoczynkowa) oraz w trakcie jego maksymalnego skurczu ( tzw. czynność wysiłkowa maksymalna)

Występująca aktywność spoczynkowa, jest zjawiskiem patologicznym, w warunkach fizjologicznych nie obserwuje się czynności bioelektrycznej w mięśniu (cisza elektryczna).

- w przypadku badania z wykorzystaniem elektrod igłowych wykonuje się kilkanaście wkłuć (pierwsze prostopadłe na brzuścu mięśnia). Rejestrowane na monitorze wyładowania mogą być dodatkowo przetworzone na sygnał akustyczny

- po wykonaniu badania analizujemy wynik

- z kolei elektromiogram globalny głównie analizowany jest na podstawie dwóch parametrów:

1. Średniej wartości amplitudy - mierzonej w uV;

2. Częstotliwości mierzonej w Hz

- Dla każdego mięśnia istnieją ogólnie przyjęte wartości amplitudy uznawane za normę.

- Analogicznie jest w przypadku częstotliwości, gdzie jest wartość przy maksymalnym wysiłku, uznawana za prawidłową, znajduje się w przedziale 60-90 Hz . zapis patologiczny tzw. prosty to taki, którego częstotliwość nie przekracza 30 Hz.

- w badaniu EMG globalnym rejestrowane są sumaryczne potencjały czynnościowe jednostek ruchowych w warunkach maksymalnego wysiłku, które odprowadzane są z wybranych mięśni [m. czołowy (frontalis), m. dźwigacz skrzydła nosa (lewator alae nasi), m. okrężny ust (orbikularis oris)]. Pacjent proszony jest kolejno o: zmarszczenie czoła, zmarszczenie nosa, zrobienie „dzióbka”

Elektroneurografia

- jest metodą diagnostyczną umożliwiającą ocenę czynności nerwów obwodowych (włókien ruchowych i czuciowych) na podstawie ich stopnia pobudliwości, zdolności i prędkości przewodzenia impulsów. Pozwala na zlokalizowanie, wyznaczenie wielkości, różnicowanie charakteru zmian (aksonalne, demienilizacyjne) oraz określenie dynamiki procesu chorobowego w badanym nerwie.

Ocena funkcji ruchowej nerwu opiera się na wyznaczeniu prędkości przewodnictwa nerwowego, amplitudy wywołanego potencjału mięśniowego (fala M) po przeskórnej symulacji pnia nerwu prostokątnym bodźcem ponad maksymalnym; prędkość przewodzenia w nerwie obwodowym wyznaczona jest na podstawie następujących parametrów:

- latencji [t (ms)] - czas przewodzenia, czas upływający od momentu zadziałania bodźca stymulującego (widocznego w rejestracji jako artefakt)do pojawienia się odpowiedzi,

- odległości między elektrodą stymulującą a odbiorczą (d) mierzonej przy uwzględnieniu anatomicznego przebiegu nerwu.

Zależna jest proporcjonalnie min. od:

- temperatury 2,40m/s na 1 C

- średnicy włókien nerwowych

- liczby włókien zmilinizowanych

Przebieg badania : w badaniu ENG rejestruje się falę M potencja łu wywołanego, po stymulacji obustronnej n. twarzowego w okolicy kąta żuchwy pojedynczym bodźcem prostokątnym o zróżnicowanym natężeniu (do 60 mA) następnie szacuje się wartość amplitudy potencjału wywołanego, latencję oraz oblicza się prędkość przewodzenia włókien nerwowych.

Sprzęt pomiarowy

- nowoczesna rehabilitacja wymaga pełnej i obiektywnej dokumentacji oceny oraz prowadzonej terapii pacjentów. O ile jest to łatwe w prostych pomiarach takich jak: zakres ruchu stawów kończyn, obwodów, siły izometrycznej, objętości odcinków ciała, o tyle niezwykle trudno jest za pomocą prostych urządzeń zmierzyć i określić czynności złożone takie jak np. chód, koordynację, ustawienie i róch wybranych segmentów kręgosłupa. Takie pomiary pozwalają nie tylko ocenić aktualny stan pacjenta ale dają też wymierny obraz skuteczności prowadzonej terapii

- analiza ruchu - zestawy do analizy ruchu z wykorzystaniem systemu optycznego, zestawy do analizy ruchu kończyn dolnych i kręgosłupa, platformy balansowe, systemy odciążające, zestawy do diagnostyki izokinetycznej

- antropometria - goniometry do pomiaru zakresu ruchu, dynamometry do pomiaru siły mięśniowej, zestawy do oceny sylwetki, pedoskopy, skoliometry, zestawy do oceny czucia i inne

platforma balastowa

- prowadzona ocena odwzorowywana jest przez wiele parametrów takich jak:

- rzut środka nacisku stóp na podłoże ( punkt i jego droga)

- oscylację środka ciężkości w różnych kierunkach ( przód-tył, w boki) przedstawiany w formie graficznej (spektrogram)

- wskaźnik romberga

- uniwersalne oprogramowanie platformy umożliwia trening możliwości pacjenta:

- podążania rzutem środka ciężkości za celem wychylającym się w pł. czołowej lub strzałkowej tzw. test wahadła;

- czasu reakcji i zdolność do szybkiego do szybkiego transferu środka nacisku stóp w dowolny punkt znajdujący się w lub poza polem podporu

- oprogramowanie pozwala na pełną archiwizację i porównywanie uzyskanych wyników

w rehabilitacji ortopedycznej jednym z najbardziej istotnych parametrów, który wymaga oceny przed rozpoczęciem oraz w trakcie usprawniania to moment siły generowany przez daną grupę mięśniową w ujęciu dynamicznym,

urządzenie przeznaczone do oceny i rehabilitacji różnych stawów daje możliwość wykonania różnych ćwiczeń. Ponadto możliwa jest ocena ruchu kończyny dolnej.

oprogramowanie pozwala ocenić następujące parametry:

- prędkość ruchu

- momenty sił,

- zakres ruchu

- wielkość generowanej siły

- obciążenie w trakcie ćwiczeń

Użytkownik ma możliwość regulacji parametrów.

Bieżnia

- profesjonalna bieżnia przeznaczona do rehabilitacji ortopedycznej i neurologicznej, łatwa w obsłudze z systemem detekcji i oprogramowaniem pozwalającym na ocenę chodu pacjenta ( długość, szerokość chodu, tempo)

- na podstawie dokonanej oceny, istnieje możliwość wprowadzenia parametrów chodu, które pacjent ma powtarzać w trakcie terapii, co ma ułatwić ćwiczenie w prawidłowych wzorcach, stymulować równowagę i koordynację oraz rozwijać wytrzymałość i siłę odpowiednich grup mięśniowych

Dynamometr

- przeznaczony do pomiaru siły skurczu izometrycznego mięśni dłoni

- przeznaczony do pomiaru zakresu siły ścisku u pacjentów z urazami dłoni

- możliwość pomiaru siły do 100 kg

- wskazówka na skali pokazuje najwyższą wartość pomiaru do następnego zerowania

- możliwość regulacji rozstawu ramion dociskowych

- może współpracować z komputerem , dzięki zastosowanemu oprogramowaniu, możliwe jest pełne dokumentowanie pomiarów. Ponadto przygotowane programy pozwalają nie tylko na ocenę , lecz również wykonywanie różnych ćwiczeń

Pedoskop to proste narzędzie służące ocenie stanu wysklepienia stopy zarówno odciążeniu jak i obciążeniu. Stanowisko składa się ze stopnia z przezroczystą płytką z pleksi z naniesioną siatką metryczną , lustra odzwierciedlającego odbicie stopy, systemu podświetlenia odbicia.

W najprostszej wersji urządzenia badający ocenia stopę i wzrokowo badając jej odbicie w lustrze umieszczonym pod płytą na której stoi badany. W wersji opcjonalnej istnieje zamocowania kamery współpracującej z komputerem celem archiwizowania uzyskanego obrazu odbicia stopy. Ponadto możliwe jest wyposażenie w uchwyty dla pacjenta oraz siatkę posturograficzną do oceny sylwetki badanego.

Mukowiscydoza jako problem rehabilitacyjny

Mukowiscydoza - dziedzicznie wrodzone schorzenie gruczołów wydzielania wewnętrznego.

Nieprawidłowa czynność gruczołów śluzowych wytwarzających nadmiernie lepką i bogatą w mikroproteiny wydzielinę upośledzenie drożności przewodów przewlekłe stany zapalne narządów okresowy niedrożności przewodów śluzowych, torbiele, rozstrzenie.

Nadmierna zawartość elektrolitów - Na, K, Cl - w gruczołach potowych, śluzowych, łzowych.

Najczęstsza choroba warunkowana genetycznie - 1:2500.

Mutacja genu CFTR - delecja F 508.

Objawy choroby:

1. wiek niemowlęcy (najczęściej):

wczesnoniemowlęctwo:

- ostre zapalenia płuc,

- nawracające przewlekłe zapalenia oskrzeli,

- przewlekłe biegunki,

- niedobór masy ciała,

- zespół wątrobowy z marskością wątroba,

- zespół obrzękowy (hipoproteinemia),

późnoniemowlęctwo i okres przedszkolny:

- przewlekłe i nawracające biegunki niedobór masy ciała, wysokości, wyniszczenie,

- poranna duszność i napady kaszlu gromadzenie się w nocy gęstej wydzieliny w oskrzelach

2. okres szkolny i młodzieńczy:

- zespół płucny: nawracające zakażenia ukł oddechowego, przewlekłe zmiany zapalne miąższu płucnego, rozszerzenie ścian oskrzeli, zwłóknienie płuc, niedodma obturacyjna, serce płucne,

- objawy niewydolności oddechowej,

3. osoby dorosłe (wyjątkowo).

Obraz radiologiczny:

- rozdęcie płuc z czasem przechodzące w rozedmę,

- niedodma (ostro ograniczone zaciemnienie),

- zmiany zapalne,

- włóknienie płuc - pasmowate, siatkowate zagęszczenia.

Zmiany RTG a czynności płuc:

- gęsta wydzielina czopująca oskrzeliki,

- wzrost oporu w drogach oddechowych,

- rozdęcia,

- zwiększenie przestrzeni martwej,

- upośledzenie wymiany gazowej,

- nieprawidłowa wentylacja,

- skurcz naczyń płucnych,

- cor pulmonale (serce płucne).

Rehabilitacja w chorobach układu oddechowego

Choroby układu oddechowego:

1. infekcyjne: - stany zapalne

- gruźlica

- grypa

- angina

2. nowotworowe.

3. zawodowe: - azbestoza

- pylica płuc

4. inne: - alergia oddechowa

- astma oskrzelowa

- katar sienny

- przewlekła obturacyjna choroba płuc

Mięśnie wdechowe: - mm. międzyżebrowe zewnętrzne

- pochyłe szyi

- najszerszy grzbietu

- MOST

Kinezyterapia:

1. ćw oddechowe

2. ćw rozluźniające

3. ćw usprawniające

4. ćw kondycyjne

5. korekcja postawy

6. trening postępowania w czasie nasilającej się duszności

Metody rehabilitacji oddechowej:

- gimnastyka oddechowa uwzględniająca czynnik ruchu (kinezyterapia oddechowa)

- leżenie ułożeniowe

- korygowanie nieprawidłowości w torze oddechowym

- korygowanie nieprawidłowości postawy

- gimnastyka ogólnousprawniająca z elementami ćw oddechowych

- metody pomocnicze

Gimnastyka oddechowa uwzględniająca czynnik ruchu - ćw wywołujące skurcz odpowiednich mięśni oddechowych. Uzyskujemy:

1. poprawę ruchomości oddechowej przepony

2. zwiększenie jednostronnej lub obustronnej ruchomości mm międzyżebrowych

3. zwiększenie siły skurczu mm brzucha poprawa wydechu

4. wzmocnienie mięśni pomocniczych

Ćwiczenia oddechowe - przepona:

- najważniejsze są ćw przepony, głównego m wdechowego, który w prawidłowych warunkach powinien umożliwiać wdech ok. 60% powietrza,

- przepona oddziela jamę brzuszną od jamy klatki piersiowej wpuklając się w nią kopulasto; podczas wechu przepona kurczy się i spłaszcza; to zwiększa objętość klatki piersiowej i obniża w niej ciśnienie, co powoduje wciągnięcie powietrza do płuc,

- przy spokojnym wdechu przepona obniża się o ok. 2 cm, przy głębokim o 10 cm,

- jeśli wzmocni się osłabioną przeponę i zwiększy jej amplitudę ruchu o 1 cm oraz uelastyczni klatkę piersiową (o 1 cm na obwodzie), to objętość powietrza wdychanego zwiększa się o pół litra,

- wdech powodowany jest przez rozluźnienie przepony i napięcie mięśni brzucha.

Zadania rehabilitacji oddechowej:

1. utrzymanie wydolności ukł oddechowego przez poprawę mechanizmu oddychania i usprawnienie krążenia,

2. wspomaganie leczenia farmakologiczno - chirurgicznego,

3. poprawienie stanu ogólnego chorego poprzez natlenienie, poprawa kondycji,

4. przywrócenie prawidłowego mechanizmu oddychania, na ile pozwala stan pacjenta.

Metody wspomagające: - inhalacje,

- światłolecznictwo,

- elektroterapia,

- ultradźwięki

- masaż leczniczy.

Piersiowy typ oddychania - podczas wdechu poszerzają się górne obszary klatki piersiowej, następuje uniesienie ramion i łopatek, w dalszej fazie - podciągnięcie brzucha. Tor taki nie jest prawidłowy.

Brzuszny typ oddychania - podczas wdechu rozszerzają się dolne partie płuc, część górna klatki piersiowej nie pracuje, brzuch wypychany na zewnątrz. Tor nieprawidłowy.

Piersiowo - brzuszny typ oddychania - równomierne rozszerzenie klatki piersiowej wspomagane niewielką pracą przepony. Optymalny tor oddychania.

Postacie zaburzeń wentylacji płuc:

1. ograniczająca (restrykcyjna):

- zmniejszona zdolność rozszerzania płuc,

- prawidłowa drożność oskrzeli,

- zmiany włókniste (marskość płuca, śródmiąższowe zwłóknienie),

- nacieki zapalne, rozległe zrosty opłucnej, duża ilość płynu w jamie opłucnej, odma opłucnej

- choroby i dysfunkcje mięśni oddechowych,

- choroby ograniczające ruchy klatki piersiowej, zniekształcenia klatki piersiowej, duża otyłość,

2. zaporowa (obturacyjna):

- następstwo dużych oporów w oskrzelach i zmniejszonej sprężystości tkanki płucnej,

- obrzęk błony śluzowej oskrzeli, wydzielina w ich świetle lub skurcz mięśniówki,

- zniekształcenia oskrzeli,

- przewlekłe zapalenie oskrzeli, astma, rozedma płuc,

3. mieszana:

- rozstrzenie oskrzeli w obszarze zwłókniałej tkanki płucnej.

Astma oskrzelowa - napady duszności na skutek skurczu dróg oddechowych, spowodowane nadwrażliwością dróg oddechowych na czynniki alergiczne i niealergiczne.

Astma alergiczna: alergeny (pyłki drzew, kwiatów, traw, roztoczy, itp.).

Astma niealergiczna: infekcja, wysiłek fizyczny, podrażnienie fizyczno - chemiczne (zimne powietrze, kurz).

W astmie oskrzelowej często dochodzi do zakażeń dróg oddechowych, co powoduje dodatkowe zwężenie oskrzeli i zatykanie ich wydzieliną; trzeba szybko i skutecznie pozbywać się wydzieliny zalegającej w oskrzelach. Można robić to poprzez specjalne aparaty lub odpowiednie pozycje złożeniowe. Żeby wybrać odpowiednią pozycję, trzeba wiedzieć w których płatach płuc zalega wydzielina.

Chorzy na astmę powinni dbać o swoją kondycję fizyczną, najkorzystniejsze jest ćwiczenie interwałowe (wysiłek - odpoczynek - wysiłek). Reakcją oskrzeli na wysiłek jest rozkurcz, a potem skurcz. Gdy skurcz ustępuje, każdy kolejny wysiłek powoduje słabszą reakcję oskrzeli.

Nasilenie duszności: płytki, szybki oddech; wytwarza się nieprawidłowy rozkład ciśnień, który powoduje, że najmniejsze pęcherzyki zaczynają działać podobnie jak wentyle w pompkach - otwierają się przy wdechu, zamykają przy wydechu. Należy zwiększyć ciśnienie w oskrzelach wydychając powietrze przez usta złożone jak do gwizdania lub zdmuchnięcia świecy.

Ważna jest też pozycja przyjmowana przez chorych w czasie nasilającej się duszności. Taka pozycja oddechowa powoduje właściwe ustawienie klatki piers we wszystkich płaszczyznach i rozluźnienie mięśni brzucha, karku, szyi, obręczy barkowej.

Pozycje ułatwiające oddech: uniesienie łopatek ułatwia wznoszenie się żeber przy wdechu; stabilizacja kości ramiennej i łopatki umożliwia wzniesienie żeber przez mięsień piersiowy mniejszy i większy oraz mięśnie najszerszy grzbietu i zębaty przedni; zgięcie do przodu tułowia ułatwia opadanie przepony przy wdechu.

W czasie napadu duszności:

a. przyjąć właściwą pozycję,

b. oddychać „przeponą” i wydychać powietrze ustami zwężonymi jak do gwizdania,

c. wydechy powinny być możliwie spokojne, bez forsowania, co ułatwia kontrolowanie oddechu.

Poprawa wentylacji płuc.

Ćwiczenia pogłębiające wydech mają na celu nauczenie chorego oddychania dolnożebrowego i przeponowego, które prowadzi się w pozycji półleżącej na plecach z ugiętymi kończynami dolnymi w stawach biodrowych i kolanowych. Pozycja ta umożliwia spokojny wdech, a rozluźnienie mięśni brzucha pozwala na swobodny ruch dolnego odcinka klatki piersiowej. Nie należy stosować nadmuchiwania baloników lub gumowych kółek, gdyż powoduje to wzrost ciśnienia śródpęcherzykowego.

Korygowanie nieprawidłowości w oddychaniu.

Uzyskujemy:

1. zwiększenie ruchomości klatki piersiowej w stosunku do tłoczni brzusznej,

2. nauka świadomego oddechu dolnymi partiami klatki piersiowej,

3. regulowanie stosunku wdechu do wydechu (pogłębianie wydechu),

4. nauka efektywnego kaszlu.

Techniki kaszlu:

powstrzymanie odruchu kaszlu: krótko wstrzymać oddech, powoli i płytko oddychać,

delikatne usuwanie wydzieliny: lekki wydech przed kaszlem, pokasływanie zamiast kaszlu, kaszel z zamkniętymi ustami,

Huffing - kaszel bez zamykania krtani - niepełny wydech przez nos, 4-5 szybkie, krótkie wydechy.

Aparaty pomocnicze:

- Flatter - pacjent wydycha przez gwizdek z ciężką metalową kulką, która przez krótkie przerywanie strumienia powietrza powoduje opadanie ciśnienia,

- wiatraczki,

- bańki mydlane,

- instrumenty dęte.

Korygowanie nieprawidłowości postawy uzyskujemy poprzez:

1. prawidłowe ułożenie chorego po zabiegu,

2. ćwiczenia korekcyjne,

3. ćwiczenia mięśni posturalnych,

Rozstrzenie oskrzeli stanowią stałe i nieodwracalne rozstrzenia światła oskrzeli podsegmentowych lub segmentowych ze współistniejącym zniszczeniem rusztowania chrzęstno - mięśniowo - włóknistego.

Rozstrzenie dzieli się na:

- cylindryczne,

- wrzecionowate,

- workowate.

Zapalenie oskrzeli: ostre lub przewlekłe, zmiany osłuchowe, kaszel, gorączka, ogólne osłabienie, bóle w klatce piersiowej, czasami duszność; ostra postać może przejść w postać przewlekłą.

Kinezyterapia w zapaleniu oskrzeli.

W okresie ostrym nie wykonujemy kinezyterapii, w okresie przewlekłym stosujemy usprawnianie kinezyterapeutyczne.

a. dążenie do odkrztusznia i wydalania zalegającego śluzu,

b. poprawienie wentylacji płuc poprzez pogłębienie fazy wydechu,

c. poprawa ruchomości klatki piersiowej,

d. odciążenie pracy serca, w przypadku powikłań oddechowo - krążeniowych, ćwiczenia ogólnousprawniające.

Pozycje drenażowe - powinniśmy stosować kilka razy w ciągu dnia. Zaczynamy od pół minuty (np. w pozycji Trendelenburga, tzn. ułożenie głową w dół pod kątem 120-180), przedłużamy nawet do pół godziny. Należy ułożyć pacjenta tak, by drenażowane oskrzele było skierowane prostopadle do podłoża, ujściem w dół. Wtedy przy próbie wydechu przez zwężone usta często dochodzi do kaszlu i wykrztuszenia wydzieliny.

Wykrztuszanie można wspomóc stosując inhalacje nawilżające i rozrzedzające wydzielinę. Pomaga też wypicie większej ilości płynów, a także większa wilgotność i temperatura w pomieszczeniu, w którym wykonujemy drenaż. Stosować można też technikę dodatniego ciśnienia wydechowego albo rozbijania wydzieliny drganiami metalowej kulki (Flutter) powodującymi rezonans powietrza w oskrzelach.

Wydalanie śluzu z oskrzeli osiąga się przez ułożenie chorego w odpowiedniej pozycji, zależnie od segmentu, w którym następuje zaleganie. Ułożenie powinno umożliwiać spływ wydzieliny z oskrzeli pod wpływem siły ciężkości. Również: oklepywanie, wstrząsanie, wibracje klatki piers.

Leczenie ułożeniowe. Uzyskujemy:

- wybiórcze ćw mięśnia przepony,

- zwiększenie zakresu ruchu oddechowego i siły skurczu przepony,

- zwiększenie siły mięśni międzyżebrowych jedno- lub obustronne,

- eliminacja lub znaczne ograniczenie ruchów oddechowych odcinka klatki piers,

- prawidłowy odpływ wydzieliny z oskrzeli (drenaż),

- zapobieganie zrostom tk. opłucnowej i płucnej oraz wadom postawy po zabiegach torakochirurgicznych.

Zapalenie płuc spowodowane może być:

1. infekcją miąższu płucnego (wirusy, bakterie, grzyby),

2. czynnikami fizycznymi (promieniowanie, ciało obce),

3. schorzeniami krążenia.

Zabiegi fizjoterapeutyczne:

- ćw jak najwcześniej w pozycji siedzącej lub leżącej,

- u pacjentów obłożnie chorych częste zmiany pozycji,

- ćw pogłębiające oddech: długi wydech, przedłużona przerwa między wdechem a wydechem; pacjent powtarza ćw co godzinę.

Wysiękowe zapalenie opłucnej - ostre lub przewlekłe zapalenie błony łącznotkankowej wyściełającej wnętrze jamy opłucnej i pokrywającej płuca. Suche zapalenie opłucnej może być skutkiem procesu zapalnego w płucu, urazu ściany klatki piers, choroby w obrębie jamy brzusznej pod przeponą, która szerzy się miejscowo i może objąć opłucną. Wysiękowe zapalenie płuc może być skutkiem przejścia gruźlicy czy innej infekcji płucnej na opłucną, towarzyszyć zawałowi serca lub płuca, towarzyszyć nowotworowi rozwijającemu się w opłucnej.

Zabiegi fizjoterapeutyczne: leczenie ułożeniowe, gimnastyka oddechowa.

Pozwala na zapobieganie powstawania zrostów, usuwanie powstałych zrostów, wyrównanie strat czynnościowych powodujących zrosty.

Leczenie ułożeniowe:

- układanie pacjenta na boku zdrowym, klatka piers po str chorej jest rozciągnięta, przestrzenie międzyżebrowe ulegają rozszerzeniu. Podłożenie wałka pod bok, na którym leży pacjent;

- układanie pacjenta na boku zdrowym z rotacją klatki piersiowej: ku przodowi (pogłębianie przykręgosłupowego odcinka zatoki żebrowo - przeponowej) lub ku tyłowi (pogłębianie przymostkowego odcina zatoki).

Gimnastyka oddechowa:

1. rozpoczynamy dopiero po zniknięciu wysięku w opłucnej,

2. ćw oddechowe jednej połowy przepony,

3. ćw oddechowe całej przepony,

4. ćw oddychania dolnożebrowego,

5. ćw ogólnousprawniające.

Metody rehabilitacji w chorobach przewlekłych tkanki łącznej

u dzieci

1. Dostępne metody rehabilitacji.

2. Program - ustala się na podstawie oceny sprawności funkcjonalnej każdego stawu:

a. pomiar zakresu ruchu w sposób bierny;

b. ocena całej postawy ciała;

c. analiza chodu.

3. Zasady: - pozyskaj zaufanie pacjenta,

- oceń uszkodzenia funkcjonalne,

- ustal kolejne etapy.

4. Etapy terapii:

a. relaksacja mięśni, likwidacja bólu,

b. zwiększanie zakresu ruchu,

c. reintegracja fizjologicznego wzorca ruchu.

Zaopatrzenie ortopedyczne:

- szynowanie, ortezy,

- obuwie ortopedyczne,

- wkładki wyrównujące skrócenie kończyn dolnych,

- kule łokciowe, pachowe,

- rowerki trójkołowe.

Fizykoterapia:

1. laseroterapia - efekty lecznicze, działanie:

1. przeciwbólowe, - obrzękowe, - zapalne,

2. regenerujące,

3. odpornościowo - stymulujące,

4. polepszające mikrokrążenie.

Przeciwwskazania: bezwzględne choroba nowotworowa, czynna gruźlica

względne zaburzenia wydzielania gruczołów dokrewnych, arytmia, ostra niewydolność krążenia, ciężkie zakażenia wirusowe i grzybicze, wysoka gorączka, nadwrażliwość na światło, leki światłoczułe, padaczka (okolice głowy).

2. światło spolaryzowane - lampy Bioptron,

3. elektroterapia: - jontoforeza podawanie leków pod wpływem prądu, np. do stawów,

- prądy interferncyjne - działanie przeciwbólowe, pobudzanie do skurczu m szkieletowych, rozszerzenie naczyń krwionośnych, wpływ na autonomiczny ukł nerwowy.

4. krioterapia:

miejscowa - przeciwwskazania: ch serca i ukł krążenia, ch płuc i nerek, zaburzenia czucia, ch nowotworowa, krioglobulinemia, ch Raynauda, pokrzywka;

ogólna - bodźcowe i stymulujące zastosowanie w kriokomorze krańcowo niskich temp w krótkim czasie.

5. magnetoterapia;

6. magnetostymulacja.

Hydroterapia: - aparat do masażu perełkowego,

- tank.

Terapia zajęciowa: - piłeczki rehabilitacyjne,

- kostka do ćw manualnych rąk.

Balneoterapia: podstawowa metoda leczenia w leczeniu uzdrowiskowym.

Program edukacyjny dla rodziców i dzieci: nieprzerwana terapia w domu, przeszkolenie rodziców i dzieci starszych, zapoznanie z zasadami działania ortez i szyn, opanowanie reguł odciążenia.

Skutki unieruchomienia

Zalecenie przed II wojną światową: okresy przebywania w łóżku:

- 2 tyg po porodzie,

- 3 tyg po operacji przepukliny,

- 4 - 6 tyg po zawale.

Kliniczne skutki unieruchomienia w pozycji leżącej:

układ krążenia: - zmniejszenie ilości krwi krążącej,

- obniżenie pojemności wyrzutowej serca,

- gorsze ukrwienie tkanek i zaburzenia ich trofiki,

- zab regulacji naczynioruchowej,

- zawroty głowy, osłabienie, łatwa męczliwość,

- tachykardia spoczynkowa i wysiłkowa,

>>> niewydolność ukł krążenia,

układ mięśniowy, naczyniowy:

- zastój krwi,

- zmniejszenie objętości osocza i płynów śródkomórkowych, pozakomórkowych, pozanaczyniowych,

>>> zagęszczenie i wzrost lepkości krwi,

>>> hypowolemia, zwolniony przepływ krwi, zwiększenie krzepliwości,

>>> zakrzepica żylna >>> zator płuc, mózgu,

układ oddechowy:

- zmiana toru oddychania,

- zmniejszenie ruchomości klatki piers,

- pogorszenie wentylacji >>> niedodma,

- zaburzenia wymiany gazowej i zmniejszenie zdolności pochłaniania tlenu (nawet o 20-25%) >>>niedotlenienie organizmu,

- zaleganie wydzieliny, trudności z odkrztuszaniem >>> zapalenia płuc,

zaburzenia metaboliczne:

- ujemny bilans azotowo - białkowy,

- zaniki mięśniowe, osłabienie działania pompy mięśniowej,

- zaburzenia trofiki tkankowej, odleżyny,

- zmniejszenie beztłuszczowej masy tkankowej,

- zaburzenia termoregulacji,

- upośledzenie odporności swoistej i nieswoistej,

ujemny bilans wapniowo - fosforowy: spowodowany wzrostem wydalania Ca i P z moczem oraz wzrostem stężenia Ca we krwi:

>>> osteoporoza, patologiczne złamania,

>>> kamica dróg moczowych,

>>> skostnienie okołostawowe,

- zaburzenia pracy serca,

- zmniejszenie masy i siły mięśniowej,

- kwasica metaboliczna (obniżenie pH krwi),

zaburzenia hormonalne:

- zaburzenia ukł adrenergicznego >>> wzrost ciśnienia i zapotrzebowania na tlen,

- wzrost stężenia glikokortykosterydów, aldosteronu, hormonów tarczycy,

- obniżenie poziomu insuliny >>> wzrost stężenia glukozy i upośledzenie jej tolerancji,

układ nerwowy: - zmiany reakcji reflektorycznych,

- zaburzenia równowagi i koordynacji ruchowej,

- obniżenie wydolności fizycznej,

- zaburzenia psychiczne: obniżenie nastroju, labilność emocjonalna, depresja.

Zalety pionizacji u dzieci z MPDz.

Birkhead i wspólnicy stwierdzili, że 8 h/db pozostawania w spokojnej pozycji siedzącej lub 3 h/db w pozycji stojącej w okresie biernego unieruchomienia w łóżku było najkrótszym okresem potrzebnym do uniknięcia pogorszenia tolerancji ortostatycznej.

Zalety sensomotoryczne:

1. umożliwia realizację linii środkowej ciała,

2. zmniejsza ilość reakcji stowarzyszonych,

3. normalizuje napięcie mięśniowe i poprawia czucie proprioreceptywne,

4. wyzwala prawidłową stymulację błędnika i przez to poprawia somatognozję, czucie równowagi statycznej i dynamicznej;

Zalety psychologiczne:

1. szersza percepcja wzrokowo - słuchowa,

2. możliwość doskonalenia koordynacji oko - ręka i poprawy funkcji manipulacyjnej rąk,

3. poprawa kontroli głowy, co umożliwia prawidłową pracę języka, rozwój mowy,

4. możliwość prowadzenia rozmowy „twarzą w twarz” terapeuty i pacjenta,

5. mobilizacja dziecka do działania;

Zalety anatomiczne:

1. zapobieganie powstawania przykurczów kończyn dolnych poprzez zachowanie prawidłowej długości mięśni i więzadeł, odżywienia chrząstki stawowej

2. zapobieganie progresji skoliozy neurogennej,

3. zapobieganie powstawaniu biodra szpotawego będącego przyczyną podwichnięcia lub zwichnięcia stawu biodrowego;

Zalety fizjologiczne:

1. zmniejszenie zaniku kości poprzez zwiększanie tzw. stresu mechanicznego tj. obciążenia kości w osi długiej,

2. uaktywnienie pompy mięśniowo - szkieletowej >>> zmniejszanie zastojów żylnych,

3. przeciwdziałanie zanikom mięśniowym,

4. poprawa wentylacji płuc, przywrócenie prawidłowego toru oddychania,

5. zwiększenie pojemności życiowej wdechowej i wydechowej płuc,

6. zapobieganie powikłaniom związanym z zaleganiem wydzieliny oskrzelowej,

7. poprawa pracy ukł sercowo - naczyniowego,

8. prawidłowe odżywienie tkanki łącznej,

9. normalizacja pracy układu moczowego - zapobieganie refluksowi moczu, kamicy nerkowej

10. regulacja czynności motorycznej jelit, zapobieganie zaparciom;

Zalety funkcjonalne:

1. samodzielne spożywanie posiłków,

2. nauka pisania, malowania, obsługi komputera,

3. umiejętność wykonywania czynności dnia codziennego,

4. szerszy zakres możliwych do wykonania ćwiczeń.

Wnioski:

1. istnieje bezwzględna konieczność stosowania pionizacji na każdym etapie pracy fizjoterapeutycznej, oczywiście w zależności od wieku,

2. przeciwwskazaniem do biernej pionizacji może być długotrwała niechęć dziecka do takiej formy przyjęcia postawy pionowej.

Odleżyny

Grupy ryzyka:

1. urazy rdzenia kręgowego (aż 80%),

2. mózgowe porażenie dziecięce,

3. dystrofie mięśniowe,

4. stwardnienie rozsiane,

5. schorzenia geriatryczne,

6. nowotwory.

Ocena zagrożenia powstawania odleżyn: skala punktowa Waterlow.

Punktacja: od 10 do 15 ryzyko, od 15 do 20 duże ryzyko, pow. 20 bardzo duże ryzyko.

Odleżyna (decubitis) - miejscowa martwica tkanek przylegająca do wypukłych części układu kostnego. Powstaje na skutek ucisku miejscowego upośledzającego przepływ krwi.

Jak powstaje odleżyna?

ucisk na tkanki

zatrzymanie przepływu krwi, zamknięcie światła włośniczek

niedokrwienie tkanek - kom brakuje tlenu i składników odżywczych; zatrzymane odprowadzanie produktów przemiany materii martwica tkanek odleżyna.

Wygląd:

I stopień - rumień, blednące zaczerwienienie skóry, skóra nie jest uszkodzona;

II stopień - powierzchniowa nadżerka, nie blednące, powiększające się zaczerwienienie, tkanka twarda w dotyku, może występować otarcie, przerwanie naskórka;

III stopień - uszkodzenie głębokie, dochodzi do martwicy z odsłonięciem głębszych warstw skóry począwszy od naskórka poprzez skórę właściwą i tkankę podskórną, widoczne głębokie ubytki tkanki, rana otoczona jest rumieniem i obrzękiem;

IV stopień - uszkodzenie dochodzi do kości, martwica z odczynem zapalnym kości wraz z odczynowym zapaleniem stawów, widoczna obumarła tkanka;

V stopień - stan ogólnego zakażenia sepsa, bardzo zaawansowana martwica powięźi, mięśni, kości i stawów.

Przyczyny:

1. główne: - czas,

- siły mechaniczne: statyczne i dynamiczne siły reakcji, tarcie między tkanką a podłożem, przemieszczanie się tkanek względem siebie;

2. towarzyszące:

- wewnętrzne: ogólny stan zdrowia, niedowłady i porażenia, zniesienie czucia bólu, schorzenia, stan odżywienia, zawilgocenie skóry, urazy naskórka, czynniki naczyniowe, używki;

- zewnętrzne: temperatura otoczenia, ubranie, obuwie, pościel, zaopatrzenie ortopedyczne, środki opatrunkowe, leki przeciwbólowe, uspokajające.

Wielokrotnie powtarzany, nawet niewielki ucisk, niewystarczający do spowodowania martwicy tkanki, doprowadza ostatecznie do jej uszkodzenia. Powtarzające się okresy ucisku stają się przyczyną zmian zapalnych w tkankach, prowadząc w efekcie do martwicy i wytworzenia odleżyn.

Postępowanie w wypadku wystąpienia odleżyn:

- kontakt ze specjalistą,

- oczyszczanie zachowawcze (enzymatyczne, chemiczne, mechaniczne za pomocą środków opatrunkowych),

- oczyszczanie chirurgiczne.

Cechy dobrego opatrunku:

1. zapewnia wilgotne środowisko dla gojenia się rany,

2. umożliwia wymianę gazową,

3. nie przepuszcza bakterii i płynów z zewnątrz,

4. ma właściwości oczyszczające - pomaga w usuwaniu tkanki nekrotycznej,

5. absorbuje nadmiar wydzieliny w ranie,

6. zapewnia termoizolację - utrzymuje odpowiednią temperaturę,

7. jest nietoksyczny i niealergizujący,

8. zapobiega rozprzestrzenianiu się nieprzyjemnych zapachów,

9. zapobiega powstawaniu niekorzystnych sił między ciałem pacjenta a podłożem (np. tarciu),

10. nie przylega do rany,

11. wypełnia głębokie rany, zapobiega powstawaniu przetok.

Rodzaje opatrunków:

- błony półprzepuszczalne,

- hydrożele, hydrokoloidy,

- dekstranomery,

- opatrunki algininowe, poliuretanowe.

Zapobieganie:

1. zabiegi pielęgnacyjne skóry,

2. zaopatrzenie ortopedyczne i środki pomocnicze - systemy przeciwodleżynowe (np. materace),

3. właściwa dieta,

4. zmiany pozycji,

5. dbałość o pokrycie łóżka, siedziska wózka, bieliznę, ubiór wierzchni i pościel,

6. czynności pobudzające krążenie w tkankach.

Podział systemów p/odleżynowych:

Statyczne: - granulowane,

- gąbkowe (piankowe),

- żelowe,

- piankowo - żelowe,

- wodne,

- wypełnione włóknem krzemowym,

- pneumatyczne.

Dynamiczne: - zmiennociśnieniowe proste,

- zmiennociśnieniowe z czujnikami.

Dobry system p/odleżynowy:

1. zapobiega nadmiernemu uciskowi poszczególnych części ciała,

2. amortyzuje siły dynamiczne działające krótkotrwale, lecz z dużym natężeniem podczas zmiany pozycji, jazdy na wózku, napięcia spastycznego,

3. zmniejsza siły poprzeczne tnące (przesuwanie się tk względem siebie) i tarcie skóra / podłoże,

4. zmniejsza spoczynkowe bóle mięśni, daje poczucie komfortu,

5. zapewnia stabilną i skorygowaną pozycję siedzącą (poduszki),

6. zapewnia prawidłowy przepływ powietrza,

7. jest lekki, łatwy w czyszczeniu i dezynfekcji oraz konserwacji i naprawie, niepalny, trwały.

Dieta: różnorodna, bogata w składniki odżywcze,

zapewniająca prawidłową masę ciała.

Łóżko / pościel: - z tkanin miękkich, naturalnych, czysta, sucha i gładka,

- zabezpieczanie przez zabrudzeniami - materiały półprzepuszczalne.

Siedzisko wózka - pokrowiec poduszki ułatwiający przesuwanie, nie powodujący tarć, zawsze suchy i czysty.

Odzież i bielizna - wygodna, dobrze dopasowana, zabezpiecza przed urazami, nie stwarza dodatkowych oporów i utrudnień, z materiałów naturalnych.

Buty - chroniące kostki, zabezpieczające przed wilgocią i chłodem, o rozmiar większe.

Szczególnie należy uważać przy przesiadaniu, ostrych krawędziach, twardym podłożu, braku poduszki p/odleżynowej, oparzeniach, odmrożeniach.

Światłolecznictwo

1. Promieniowanie podczerwone IR - widmo promieniowania elektromagnetycznego o długości fali 770 - 15000 nm, emitowane przez ogrzane ciała. Długość fali zależy od temp ciała ogrzanego - im wyższa, tym krótsza fala.

2. Promieniowanie widzialne - długość fali elektromagnetycznej 400 - 760 nm.

3. Promieniowanie nadfioletowe - długość fali 100 - 400 nm, do celów leczniczych: 200 - 380 nm.

Promieniowanie IR:

1. krótkofalowe - 770 - 1500 nm wnika na ok. 30 mm w głąb, pochłonięcie do 10 mm,

2. długofalowe - 4 -15 tys. nm osiąga głębokość 0,5 - 3 mm.

Prawo Grotthusa - Drapera: skutki biologiczne powoduje tylko energia promieniowania pochłoniętego.

Ciepło spowodowane promieniowaniem IR powoduje:

- rozszerzenie naczyń włosowatych skóry, zwiększony przepływ krwi tętniczej,

- reakcje ze strony naczyń położonych głębiej zgodnie z prawem Dastre'a - Morata.

- zmniejszenie napięci mięśni,

- podwyższenie progu odczuwania bólu,

- wzmożenie przemiany materii,

- pobudzenie receptorów cieplnych skóry, a w następstwie tego, na drodze odruchowej, narządów głębiej położonych.

Prawo Dastre'a - Morata: bodźce termiczne (ciepło, zimno) działając na duże powierzchnie skóry powodują przeciwne do naczyń skóry zachowanie się dużych, głębiej położonych, naczyń klatki piersiowej i jamy brzusznej. Naczynia nerek, śledziony i mózgu wykazują odczyn taki sam, jak naczynia skóry.

Odczyn miejscowy - ustępujący po zakończeniu zabiegu rumień cieplny, nierównomierne plamiste zaczerwienienie.

Odczyn ogólny - jeśli doprowadzi do przegrzania, powoduje: wzmożone wydzielanie potu - wody, soli mineralnych, przyspieszenie akcji serca, spadek tlenu we krwi tętniczej, a wzrost w żylnej.

Terapeutyczne promienniki:

1. emitujące wyłącznie promieniowanie IR, tzw. naświetlane generatory: lampy statywowe, przenośnie - tzw. stołowe,

2. lampy terapeutyczne emitujące promieniowanie IR oraz promieniowanie widzialne: np. lampa Sollux.

Promieniowanie IR - wskazania:

- przewlekłe i podostre zapalenia stawów,

- zapalenia tkanek okołostawowych,

- nerwobóle, zespoły bólowe,

- stany po bakteryjnym zapaleniu skóry i tkanek miękkich,

- przygotowanie do masażu, kinezyterapii, jonoforezy.

Promieniowanie IR - przeciwwskazania:

- niewydolność krążeniowa,

- czynna gruźlica płuc,

- skłonność do krwawień,

- zaburzenia krwawienia dystalnych części kończyn,

- stany gorączkowe,

- ostre stany zapalne skóry i tkanek miękkich,

- stany wyniszczenia.

Promieniowanie nadfioletowe UV.

Długość fali: 100 - 400 nm, A: 400 - 315, B: 315 - 280, C: 280 - 200 nm.

Przenikanie w głąb tkanek ludzkich: 2 mm.

1. Rumień fotochemiczny - odczyn w postaci jednolitego zaczerwienienia skóry (rozszerzenie naczyń krwionośnych); okres utajnienia 1 - 6 h, okres narastania rumienia 6 - 24 h, okres ustępowania rumienia - do kilku dni.

2. Tworzenie pigmentu - gromadzenie melaniny (pigmentu) w warstwie podstawnej naskórka; promelanina (aminokwas - tyrozyna) DOPA (3,4-dihydroksyfenyloalanina) melanina.

3. Wytwarzanie związków przeciwkrzywiczych - cholekalcyferol (skóra), 25-hydroksycholekalcyferol (wątroba), 1,25-dihydroskycholekalcyferol (nerki) - postać aktywna.

4. Działanie bakteriobójcze - zmiany w strukturze białek i hamowanie procesów życiowych komórki bakteryjnej - maczugowce błonicy, prątki gruźlicy, gronkowce, pałeczki duru brzusznego, pałeczki okrężnicy.

Wpływ na organizm ludzki:

- poprawa ukrwienia i elastyczności skóry,

- zmniejszenie podatności skóry na zakażenia,

- szybszy wzrost kom naskórka,

- zwiększenie liczby białych krwinek w miejscu naświetlania leczenie trudno gojących się ran, owrzodzeń, odleżyn,

- wzrost aktywności wodorosiarczków powoduje pobudzenie reakcji oksydoredukcyjnych wielu hormonów, witamin, enzymów działanie pobudzające na organizm ludzki.

Terapia z zastosowaniem promieniowania UV: - dermatologia - leczenie łuszczycy,

- bakteriobójcze lampy kwarcowe - wyjaławianie powietrza, cieczy, ciał stałych, zastosowanie w medycynie, farmacji, przemyśle.

Metodyka - ustalanie dawki metodą testu biologicznego (subiektywna ocena rumienia).

Dawka progowa (biodoza) - czas naświetlania danym źródłem promieni UV z danej odległości potrzebny do wywołania minimalnego progowego odczynu rumieniowego. Czas, w którym naświetlano bez dostrzegalnego odczynu rumieniowego pole sąsiadujące z polem wykazującym dostrzegalny odczyn rumieniowy.

Przeciwwskazania:

1. nowotwory złośliwe,

2. czynna gruźlica płuc,

3. choroby gorączkowe,

4. nadwrażliwość na światło,

5. cukrzyca,

6. choroby tarczycy,

7. skłonność do krwawień,

8. miażdżyca z nadciśnieniem, niewydolność krążenia,

9. obniżone ciśnienie krwi,

10. padaczka,

11. zakażenia ogniskowe.

Ciepłolecznictwo

To dostarczanie do ustroju energii głównie drogą przewodzenia (ciała stałe - tkanki) i przenoszenia (gazy i ciecze).

Ciepło - energia bezładnego ruchu cząsteczek oraz energii wzajemnego oddziaływania cząsteczek i atomów.

Termoregulacja - regulacja:

- chemiczna - system przemiany materii ustroju,

- fizyczna - przewodzenie i promieniowanie w temp 18 - 22 st C; wydzielanie potu, parowanie w wysokich temp.

Receptory termiczne skóry: zimna - 250 tys., ciepła - 30 tys.

Wpływ ciepła na organizm zgodnie z prawem Dastre'a - Morata:

Odczyn miejscowy:

1. miejscowe rozszerzenie naczyń krwionośnych i limfatycznych - zwiększony przepływ krwi, terapia stanów zapalnych,

2. działanie przeciwbólowe,

3. zmniejszenie napięcia mięśniowego.

Odczyn ogólny:

1. przegrzanie utrata wody i soli mineralnych, wzrost tętna, przyspieszenie oddechu, zmniejszenie napięcia mięśniowego,

2. zawartość tlenu w krwi tętniczej maleje, w krwi żylnej wzrasta.

Zabiegi ciepłolecznicze:

- łaźnia sucha szafkowa / rzymska,

- sauna (zmienna wilgotność, obniżone ciśnienie parcjalne tlenu, zmiany natężenia pola elektrycznego).

Sauna - wskazania:

- zwiększenie wydolności organizmu, relaks,

- przewlekłe choroby reumatyczne,

- choroba zwyrodnieniowa stawów,

- stany pourazowe,

- stany zapalne przewlekłe narządów rodnych,

- nadciśnienie tętnicze I i I/II okresu wg WHO.

Sauna - przeciwwskazania:

- ostre i przewlekłe stany zapalne,

- ostre choroby gorączkowe, początek przeziębienia,

- skłonność do krwawień,

- gruźlica, choroby nerek, wątroby, niedokrwistości,

- ciąża powikłana,

- padaczka, stany psychotyczne,

- choroby ukł krążenia: choroba wieńcowa, zawały, miażdżyca, zakrzepowe zapalenie żył,

- jaskra,

- zaburzenia ukł wydzielania wewnętrznego.

Parafina - węglowodór nienasycony, temp topnienia 43 - 54 st C, temp wrzenia 250 st C, duża pojemność cieplna, małe przewodnictwo (wolno oddaje ciepło); działanie lecznicze:

1. nasilenie procesów przemiany tkankowej,

2. usprawnienie krążenia w naczyniach włosowatych,

3. nasilenie procesów utleniania tkankowego, resorpcji i wydalania z tkanek toksycznych produktów procesów zapalnych.

Parafina - wskazania: szczególnie stany zapalne stawów i tkanek miękkich kończyn + inne wskazania dla stosowania ciepła.

Magnetoterapia

Pole magnetyczne - to postać materii, w której na poruszającą się cząsteczkę działa ono z siłą zależną od iloczynu ładunku cząstki i jej prędkości. Istnieje wokół magnesu lub dowolnego przewodnika z prądem, niezależnie od materiału przewodnika oraz rodzaju jego przewodnictwa.

Pojedynczy przewodnik kołowy wytwarza stosunkowo słabe pole magnetyczne. Efekt ten można powiększyć stosując układ przewodników kołowych połączonych w szereg.

Magnetyzm - zjawiska i właściwości materii związane z oddziaływaniem pola magnetycznego.

Moment magnetyczny - warunkuje istnienie magnetyzmu. W magnetyzmie atomowym wyróżniamy własny moment magnetyczny elektronów zwany momentem spinowym oraz moment magnetyczny wytworzony przez ruch orbitalny elektronów w powłokach elektronowych atomu. Moment magnetyczny atomu lub cząsteczki jest sumą momentów magnetycznych wytworzonych przez jego/jej elektrony. Istnieje magnetyzm jądrowy, uwarunkowany własnymi momentami magnetycznymi wchodzącymi w skład jądra (nukleonami).

Indukcja magnetyczna - podstawowa cecha opisująca pole magnetyczne. Równa jest sile, z jaką pole magnetyczne działa na jednostkę długości przewodnika umieszczonego prostopadle do kierunku pola magnetycznego i przez który przepływa prąd elektryczny o natężeniu jednostkowym.

Miara siły (gęstości) prądu wyrażona jest w Teslach / Gaussach: 1 Tesla = 10000 Gaussów. Słabe pole magnetyczne ma siłę do 100 Gaussów, silne osiąga 1000 Gaussów.

Zjawisko elektromagnetyzmu znane jest od XIX wieku i głosi, że każdy ładunek elektryczny znajdujący się w ruchu jest jednocześnie w polu elektrycznym i magnetycznym. W polu elektrycznym działają siły wokół ładunków dodatnich i ujemnych, w polu magnetycznym siły działają wokół biegunów magnesów. Pole magnetyczne może być stałe lub zmienne.

Pole elektromagnetyczne - życie na ziemi przebiega w obecności naturalnych i sztucznych pól elektromagnetycznych. Źródłem magnetyzmu ziemskiego są powstające wewnątrz ziemi pola elektryczne. Magnetyzm ziemski jest bardzo mały w porównaniu z wytwarzanym sztucznie i wynosi 0,5 Gaussa. Urządzenia elektryczne gospodarstwa domowego wytwarzają pole elektromagnetyczne o częstotliwości 50 Hz i sile ok. 50 Gaussów.

Właściwości magnetyczne ciał:

1. w ciałach diamagnetycznych: pole magn powstałe po namagnesowaniu ma przeciwny kierunek niż pole zewnętrzne; są to niektóre gazy, woda i roztwory wodne elektrolitów, szkło;

2. w ciałach paramagnetycznych: własne pole magnetyczne powstałe po namagnesowaniu ma kierunek taki sam jak pole zewnętrzne; powietrze, wiele gazów, większość metali;

3. ciała ferromagnetyczne: wykazują ogromną zdolność do namagnesowania; żelazo, nikiel, kobalt.

Działanie biologiczne pola magnetycznego:

1. przenikanie przez wszystkie struktury ustroju,

2. pod wpływem pola magn zmiennego tworzy się w tkankach przepływ prądów o zmiennych obwodach, zwanych prądami wirowymi; są one indukowane w tkankach i płynach ustrojowych zawierających dużo nośników elektrycznych (jonów),

3. siły Lorentza powodują zmiany orientacji jonów dodatnich i ujemnych, które są przemieszczane w odwrotnych kierunkach; w stałym polu magn jony gromadzą się na błonach komórkowych, powodują zmianę ich polaryzacji; w zmiennym polu zachodzi ich oscylacja w rytm zmiany pola,

4. zmienne pole magn powoduje zmiany właściwości wody: wzrost szybkości krystalizacji, wzrost stężenia rozpuszczalnych gazów, woda uzyskuje działanie bakteriobójcze; zmiany te utrzymują się 30 h po zabiegu,

5. pole magn wywiera wpływ na struktury rdzenia kręgowego, kory nadnerczy, jajników, hormonów płciowych, struktur mózgu,

6. zwiększają przepuszczalność błon komórkowych,

7. pulsujące pole magnetyczne powoduje zmianę wnikania do kom jonów wapnia, zwiększenie absorpcji białek i transportu jonów przez błony kom, stymulację tworzenia PGE i działania cyklazy adenylowej.

Wpływ na człowieka poprzez:

- wzbudzenie atomów i cząsteczek, duże zmiany na poziomie atomowym,

- zwiększenie aktywności cząsteczek, wzbudzenie metabolizmu kom,

- rozszerzanie naczyń krwionośnych, zmniejszenie krzepliwości krwi oraz zdolności płytek krwi do zlepiania się i zwiększenie wychwycenia tlenu.

Szkodliwość pola magnetycznego - osoby pracujące przy magnetycznym rezonansie jądrowym są narażone na działanie pola magn wielkości 150 tys. miliTesli. Nie stwierdzono jego niekorzystnego wpływu na organizm ludzki. Podczas badań szczególną uwagę zwracano na zmiany nowotworowe. Podczas pomiarów ziemskiego pola magn zaobserwowano, iż 100 - 200 lat temu miało ono o wiele większe natężenie niż obecnie. Z tego powodu naukowcy zastanawiają się czy choroby cywilizacyjne nie są skutkiem obniżenia poziomu naturalnego pola magn.

Wskazania:

1. stany pourazowe (złamania, zwichnięcia, zerwanie ścięgien, więzadeł, torebki stawowej, krwiaki),

2. choroby zwyrodnieniowe stawów, osteoporoza,

3. zaburzenia obwodowego ukł krążenia,

4. choroby dermatologiczne (trudno gojące się rany, owrzodzenia, zmiany troficzne),

5. zaburzenia neurologiczne, stany poudarowe, naczyniowe bóle głowy,

6. choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze.

Przeciwwskazania:

1. cukrzyca młodocianych,

2. choroba nowotworowa, ciąża,

3. ciężkie choroby serca i ukł krążenia, rozrusznik serca,

4. gruźlica, nadczynność tarczycy,

5. choroby przewodu pokarmowego z zagrożeniem krwawienia,

6. ostre choroby infekcyjne,

7. padaczka,

8. po zabiegach neurochirurgicznych,

9. po naświetlaniach promieniami Roentgena.

Metal w ciele nie stanowi przeciwwskazania do wykonania zabiegu.

Metodyka magnetoterapii - stosuje się pole w zakresie od 0,1 do 1 - 2 Tesli, częstotliwość od 1 do 150 - 200 Hz; najczęściej impulsowe pole magn, ok. 50 Hz; do wytwarzania stałego pola używa się magnesów o sile 100 - 500 - 800 Gaussów; natężenie nie przekraczające 10 mT. Czas zabiegu nie jest ograniczony, od 5 do 30 min, w seriach 5 - 15 zabiegów.

Częstotliwość: w ostrych stanach niskie wartości (1 - 2 Hz), w podostrych średnie wartości (5 - 10 Hz), w przewlekłych stanach wyższe wartości (20 - 50 Hz).

Natężenie: w procesach ostrych niskie wartości (3 mT), w podostrych średnie wartości (do 5 mT), w przewlekłych wyższe wartości (powyżej 5 mT).

Magnetostymulacja: terapia polami magn o niskich wartościach. Wielkość indukcji pola magnetycznego jest zbliżona do indukcji pola ziemskiego (ok. 100 mT), częstotliwość - od kilku do kilku tysięcy Hz.

Działanie biologiczne: nie jest jeszcze w pełni wyjaśnione, jego efekty przypisuje się działającym w tkance siłom Lorentza, które powodują zwiększenie przepuszczalności błon półprzepuszczalnych, wzrost energii drgań jonów i błon, wpływają na elektroosmotyczne procesy fizjologiczne.

Badania wykazały, że magnetostymulacja ma działanie:

- przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwobrzękowe,

- zwiększa utylizację tlenu,

- stabilizuje oddychanie kom,

- zwiększa w istotny sposób przepływ krwi w naczyniach (tzw. mikrokrążenie),

- przyspiesza proces gojenia się ran,

- korzystnie wpływa na procesy zwyrodnieniowe ukł kosto - stawowego,

- ma działanie tonizujące i uspokajające.

Przeciwwskazania: ciąża, czynna choroba nowotworowa.

Wpływ prądu na organizm ludzki

Elektroterapia - leczenie objawowe za pomocą specjalnych rodzajów prądów. Celem jest:

1. zmniejszenie bólu,

2. poprawa ukrwienia,

3. zmniejszenie napięcia mięśni szkieletowych,

4. przyspieszone wchłanianie obrzęków.

Prądy stosowane w elektrolecznictwie:

- małej częstotliwości (0 - 1000 Hz), także prąd galwaniczny,

- średniej częstotliwości (1000 - 10 000 Hz): prądy zmienne, interferencyjne, modulowane prądy średniej częst.,

- wielkiej częstotliwości (500 kHz - 5 000 MHz): fale krótkie, decymetrowe, mikrofale.

Prąd stały (galwaniczny) - stała siła i kierunek przepływu, jego parametry to natężenie i kierunek, przepływając przez nerwy i mięśnie nie pobudza ich. Stosowany do galwanizacji, jonoforezy, kąpieli elektryczno - wodnych.

W tkankach prąd płynie najkrótszą drogą o najmniejszym oporze, przewodnictwo tkanek zależy od zawartości wody i stężenia w niej elektrolitów.

W tkankach dobre przewodnictwo wykazują: krew, mocz, limfa, płyn mózgowo - rdzeniowy, mięśnie.

Złe przewodnictwo wykazują: tkanka tłuszczowa, nerwy, ścięgna, torebki stawowe, kości.

Nie przewodzą: warstwa rogowa suchej skóry, paznokcie, włosy.

Opór skóry jest mniejszy, gdy skóra jest wilgotna, ogrzana, w miejscach uszkodzenia.

Przepływ prądu stałego:

1. podłużny - pokonuje mniejszy opór, płynie wzdłuż naczyń krwionośnych, mięśni, nerwów, omija kości i tkankę tłuszczową, działa powierzchownie;

2. poprzeczny - pokonuje większy opór, przepływa przez warstwy tkanek, działa na tkanki głębiej położone.

Działanie biologiczne:

1. zmiana przepuszczalności błon granicznych w obrębie różnych tkanek,

2. zwiększają się procesy dyfuzji, osmozy,

3. wzrasta przemiana materii w tkankach,

4. wyrównuje stężenie jonów po obu stronach błony półprzepuszczalnej,

5. dochodzi do poprawy funkcji odżywczych tkanek troficznych.

Wskazania: - choroby zwyrodnieniowe stawów,

- zmiany zapalne ścięgien i więzadeł,

- nerwobóle, rwa kulszowa,

- krwiaki, stłuczenia,

- niedowłady.

Jontoforeza - wykorzystanie prądu stałego do przezskórnej aplikacji leków w postaci jonów.

Zmiany miejscowe pod wpływem prądu stałego:

- pod elektrodami najpierw dochodzi do krótkotrwałego zwężenia, a następnie rozszerzenia naczyń krwionośnych, tzw. rumień galwaniczny;

- rozszerzają się naczynia głębiej położonych mięśni,

- odżywienie tkanek, przyspieszenie regeneracji.

Przeciwwskazania:

1. ropne stany zapalne skóry i tkanek miękkich,

2. zmiany zapalne na skórze,

3. stany gorączkowe,

4. porażenia spastyczne,

5. miejscowe zaburzenia czucia,

6. nowotwory łagodne i złośliwe,

7. skaza krwotoczna,

8. nietolerancja prądu,

9. rozrusznik serca,

10. metale w tkankach,

11. zakrzepy.

Prądy impulsowe małej częstotliwości - składają się z ciągów impulsów elektrycznych o różnym kształcie, których parametry mogą być dokładnie określone. Każdy z nich może wywołać określoną reakcję mięśni i nerwów. Powstają na podłożu odpowiednio przerywanego prądu stałego.

Rodzaje prądów impulsowych małej częstotliwości:

1. prąd jednokierunkowy - niezmienny kierunek przepływu, zmienne natężenie;

2. prąd dwukierunkowy - zmienny kierunek przepływu i natężenie, zmienność biegunów zależna od częstotliwości;

3. symetryczne dwubiegunowe prądy impulsowe - jony oscylują tam i z powrotem bez rzeczywistych przesunięć ładunków elektrycznych, nie powoduje elektrolizy;

4. niesymetryczne dwubiegunowe prądy impulsowe - oscylacje jonów po jednej stronie błony komórkowej są większe niż po drugiej, wywołują elektrolizę;

5. wysokonapięciowe,

6. faradyczne,

7. neofaradyczne,

8. diadynamiczne - powstają w wyniku prostowania prądu zmiennego o częstotliwości 50 Hz; rodzaje: MF, DF, CP, LP, RS.

Działanie biologiczne prądów diadynamicznych:

1. MF i CP - pobudzające mięśnie do skurczu tężcowego,

2. DF, CP, LP - wyraźne działanie przeciwbólowe,

3. DF - uspokajająco na układ współczulny,

4. CP - silnie znieczulająco,

5. LP - długotrwale znieczulająco,

6. MF - wzmacnia tkankę.

Wskazania: - choroby reumatyczne,

- ostre choroby pourazowe,

- atrofia spowodowana unieruchomieniem,

- przewlekłe choroby i następstwa urazów narządu ruchu z towarzyszącym rozlanym bólem.

Elektrostymulacja - jest to zabieg leczniczy polegający na wywołaniu skurczu mięśnia za pomocą prądów impulsowych lub drażnienia zakończeń nerwów czuciowych w skórze. Skurcz mięśnia można wywołać drażniąc prądem bezpośrednio mięsień albo pośrednio nerw zaopatrujący mięsień. Pod wpływem bodźca kurczy się wiele jednostek motorycznych mięśnia. W miarę zwiększania siły bodźca zwiększa się ilość reagujących jednostek motorycznych, nie więcej niż 60 - 70%.

Działanie: normalnie unerwiony mięsień - najpierw pobudzone zostają włókna nerwowe ruchowe, potem mięśniowe; miesień odnerwiony - pobudzamy włókna mięśniowe.

Wskazania: - uszkodzenie więzadeł stawu kolanowego,

- rehabilitacja po rekonstrukcji st kolanowego,

- w przykurczach mięśni,

- po złamaniu kończyn.

Prądy impulsowe średniej częstotliwości - prądy interferencyjne powstające w tkankach - prądy Nemea. Powstają w wyniku nakładania się dwóch prądów sinusoidalnych średniej częstotliwości, nieznacznie różniące się częstotliwością. W tkankach powstaje modulacja amplitudy, w jej wyniku powstają impulsy małej częstotliwości. Prądy te nie powstają pod elektrodami, ale wewnątrz tkanek.

Wady prądów interferencyjnych - trudno określić miejsce, w którym nastąpi nakładanie się stosowanych prądów. Ubocznie powstaje „prąd sprzężenia”, który wiąże się z nieprzyjemnymi wrażeniami czuciowymi pacjenta; duży obszar działania zabiegu.

Prądy wysokiej częstotliwości - wykorzystuje się fale krótkie, ultrakrótkie i mikrofale. Wytwarzają one pola elektromagnetyczne. W zależności od zastosowanej amplitudy i częstotliwości steruje się głębokością działania ciepła (diatermia).

Działanie biologiczne:

1. ciepło powstaje na poziomie molekularnym,

2. rozszerza naczynie krwionośne,

3. poprawia ukrwienie i trofikę tkanek,

4. działa tonizująco na OUN,

5. zmniejsza przewodnictwo w nerwach,

6. działa przeciwbólowo,

7. wywołuje przekrwienie mięśni i wywołuje ich rozluźnienie,

8. przyspiesza przemianę materii.

Działanie energii krótkofalowej w postaci impulsowej - działanie termiczne jest łagodniejsze, w odpowiednich dawkach może być stosowane w ostrych chorobach zapalnych i pourazowych, przyspiesza działanie krwiaków i wysięków, we krwi obwodowej zwiększa się liczba leukocytów.

Wskazania: - wszystkie choroby wymagające ciepła pod powierzchnią skóry,

- reumatoidalne zapalenie stawów,

- tendopatie, przykurcze mięśni,

- przewlekłe choroby jamy ustnej,

- choroby kobiece.

Przeciwwskazania: - zaburzenia czucia,

- elementy metalowe w ciele,

- pacjenci z rozrusznikiem serca,

- u dzieci w okresie wzrostu,

- ostre stany chorobowe,

- nowotwory, ciąża,

- nie stosować w obrębie pod- i śródbrzusza.

Mikrofale - to metoda pola elektromagnetycznego o częstotliwości mikrofalowej; ogrzewa jedynie powierzchnię ciała.

Fale decymetrowe - to fale elektromagnetyczne, działają głębiej niż mikrofale, dobrze absorbowane w tkankach zawierających wodę. Wskazane do leczenia narządów wewnętrznych, większych stawów, warstw mięśni.

Balneoterapia

Balneologia - nauka, główny dział medycyny uzdrowiskowej, zajmująca się badaniem właściwości leczniczych wód podziemnych i borowin oraz zastosowaniem ich w lecznictwie, zwłaszcza w terapii chorób przewlekłych.

Leczenie uzdrowiskowe jest integralną częścią systemu ochrony zdrowia, zorganizowaną formą udzielania świadczeń zdrowotnych przy wykorzystaniu naturalnych surowców leczniczych w chorobach przewlekłych. Prowadzone jest w uzdrowiskach.

Balneologia to samodzielna dziedzina wiedzy medycznej wykorzystująca do leczenia, profilaktyki, rehabilitacji i częściowo diagnostyki naturalne surowce lecznicze, tj. wody mineralne, gazy lecznicze, peloidy, walory klimatyczne. Obecnie naturalne metody lecznicze przeżywają renesans.

Cechą balneoterapii jest to, że uzyskane wyniki lecznicze są trwalsze. Wynika to z odmiennego mechanizmu działania metod naturalnych w porównaniu z farmakoterapią. Zabiegi balneoterapeutyczne pobudzają mechanizmy adaptacyjne, uruchamiają rezerwy czynnościowe organizmu, powodują usprawnienie funkcjonowania jednocześnie wielu ukł fizjologicznych.

Cele balneoterapii:

1. leczenie chorób przewlekłych,

2. prowadzenie rehabilitacji uzdrowiskowej i profilaktyki,

3. prowadzenie edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia.

Istota działania uzdrowiskowych metod leczniczych - mają charakter bodźców leczniczych, w organizmie powstają reakcje adaptacyjne i kompensacyjne, które mają działanie trenujące i usprawniające funkcjonowanie wielu ukł fizjologicznych.

W czasie leczenia uzdrowiskowego powstaje odczyn uzdrowiskowy o różnym nasileniu, którego objawy można zaobserwować w około 2 tygodniu stosowania zabiegów balneologicznych. Odczyn ten oznacza, że organizm reaguje intensywnie na zastosowane leczenie.

Cechą specyficzną metod leczniczych uzdrowiskowych jest to, że wymagają seryjności i rozłożenia w czasie. Efekty lecznicze też występują dopiero po odpowiednio długim czasie. Leczenie uzdrowiskowe pozwala na zredukowanie, a czasem nawet odstawienie leków. Chorzy rekrutują się z różnych dziedzin medycyny ja chorób wewnętrznych, kardiologii, cukrzycy, ginekologii, dermatologii, ortopedii, neurologii, reumatologii.

Standardowe procedury uzdrowiskowe:

1. balneoterapia z użyciem wód mineralnych,

2. zabiegi balneologiczne z użyciem borowin,

3. balneoterapia z użyciem gazów leczniczych,

4. klimatoterapia,

5. hydroterapia,

6. światłolecznictwo,

7. ultrasonoterapia,

8. elektrolecznictwo,

9. masaże,

10. kinezyterapia,

11. diety,

12. psychoterapia,

13. edukacja zdrowotna i psychoedukacja.

Cele leczenia uzdrowiskowego: oddziaływanie zdrowotne na cały organizm oraz na poszczególne objawy chorobowe.

Ogólnoustrojowe - systemowe działanie lecznicze wyraża się:

1. usprawnieniem funkcjonowania mechanizmów regulacyjnych narządów i ukł fizjologicznych,

2. zwiększeniem wydolności fizycznej,

3. zrównoważeniem sprawności działania autonomicznego ukł nerwowego,

4. zwiększeniem odporności nieswoistej,

5. zrównoważeniem i usprawnieniem procesów sensomotorycznych.

Do większości metod leczniczych stosowane są surowce naturalne: wody mineralne lecznicze, peloidy, gazy.

Wody lecznicze - naturalne wody podziemne posiadające udowodnione właściwości lecznicze i cechujące się stałym składem chemicznym oraz naturalną czystością mikrobiologiczną.

Wody zaliczane do mineralnych muszą zawierać co najmniej 1000 mg składników mineralnych w litrze. O właściwościach leczniczych decyduje rodzaj i stężenie składników mineralnych. Najczęstsze i najważniejsze: wody chlorkowo - sodowe, wodorowęglanowe, siarczko - siarkowodorowe.

Peloidoterpia - wykorzystuje borowinę.

Gazy lecznicze - naturalnie występują w formie rozpuszczonej w wodzie lub w formie gazowej. Wykorzystywane głównie: dwutlenek węgla, siarkowodór, radon, tlen, ozon, powietrze.

Klimatoterapia - wykorzystuje walory środowiska przyrodniczego środowiska dla celów leczniczych i profilaktycznych. W zakres zabiegów klimatoterapeutycznych wchodzą: kąpiele powietrzne i słoneczne, zabiegi ruchowe na otwartym powietrzu, naturalne inhalacje oraz talassoterapia (wykorzystuje naturalne właściwości klimatu morskiego).

Edukacja zdrowotna - jest częścią składową każdego programu zdrowotnego. Obejmuje kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych, porzucenie nałogów, zwiększenie aktywności fizycznej. Ma na celu zmniejszenie zachorowalności na choroby cywilizacyjne oraz śmiertelności w innych chorobach.

Zakłady leczenia uzdrowiskowego: - szpital uzdrowiskowy,

- sanatorium uzdrowiskowe,

- zakład przyrodoleczniczy,

- poradnia zdrojowa.

Augustów złoża borowiny, źródła mineralne.

Busko Zdrój najstarsze zdrojowisko, źródła mineralne, borowina, muł. Leczy się tam: reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, choroby zwyrodnieniowe stawów kręgosłupa, dyskopatie, stany pooperacyjne i pourazowe stawów i kręgosłupa. Stosuje się solankę siarczkową, borowinę leczniczą, solankę jodobromową, wspomagane przez zabiegi z kinezyterapii, hydroterapii, różne masaże.

Wodolecznictwo

Vincent Priessnitz - jeden z twórców hydroterapii (wodolecznictwa). W wieku 16 lat wpadł pod załadowany wóz, który połamał mu żebra. Obserwując przyrodę i na podstawie własnych przemyśleń doszedł do wniosku, że zabiegi fizykoterapeutyczne z użyciem zimnej wody mają znaczenie lecznicze i mogą mu pomóc. Po skutecznym wyleczeniu własnych dolegliwości od 1820 zaczął propagować kurację z użyciem zimnej wody polegającą na: okładach, brodzeniu po kolana, polewaniu części ciała, gwałtownym chlustaniu z cebrów (drewnianych wiader) na pacjenta, kąpielach lub zraszaniu całego ciała. Zabiegi te połączone były ze spacerami w górzystym terenie oraz tzw. kąpielami powietrznymi.

Sebastian Kneipp - bawarski ksiądz katolicki; jeden z najbardziej znanych na świecie zwolenników hydroterapii, ziołolecznictwa oraz racjonalnego sposobu odżywiania się, z silnym zwróceniem uwagi na osobowość chorego. Choć obecnie medycyna naukowa z rezerwą odnosi się do dorobku Sebastiana Kneippa, to bezprzecznie jemu zawdzięczamy wprowadzenie do codziennego życia najprostszych zabiegów higienicznych (codzienne mycie się, spacery) oraz zasad zdrowego odżywiania.

Wpływ bodźców termicznych zależy od:

- natężenia (różnica między temperaturą wody a temperaturą ustroju),

- okoliczności fizycznych towarzyszących zabiegowi,

- możliwości termoregulacyjnych organizmu,

- czasu trwania zabiegu,

- zmiany natężenia bodźca w czasie,

- powierzchni działania bodźca,

- właściwości fizycznych środowiska.

Skala odczuwania przez człowieka temp wody: woda zimna 8 - 20 st. C

woda chłodna 21 - 27

woda letnia 28 - 33

woda ciepła 34 - 37

woda gorąca 38 - 42

Strefa komfortu cieplnego - zakres temperatur, w którym nie odczuwa się ani ciepła, ani zimna.

Cieplny punkt obojętny skóry - w środowisku wodnym 34 - 36 st. C, dla powietrza 20 st. C; dobre przewodnictwo cieplne wody, większe niż powietrza.

Utrata ciepła jest ok. 250 x większa w wodzie niż w powietrzu (w tej samej umiarkowanej temp).

Właściwości fizyczne wody:

- ciśnienie hydrostatyczne (statyczne) - ciśnienie panujące w dowolnym punkcie wody nieruchomej, podlegającej przyciągani ziemskiemu; wzrasta wraz z głębokością zanurzenia i gęstością. Prowadzi do zmniejszenia obwodu zanurzonych części ciała oraz przesunięcia krwi żylnej do klatki piersiowej;

- ciśnienie hydrodynamiczne - odpowiedź energii kinetycznej jedności objętości poruszającej się wody; ma zasadnicze znaczenie np. w natryskach, kąpieli wirowej, masażu podwodnym;

- ciśnienie całkowite - suma ciśnień hydrostatycznego i hydrodynamicznego;

- wypór wody - siła wyporu zależy od objętości wypartej przez dane ciało wody; gdy ruch wykonuje się wolno - czynnik odciążający, przy szybkich ruchach - czynnik obciążający związany z lepkością wody;

- siły spójności van der Waalsa.

Wpływ:

1. prawidłowy odczyn skóry na krótkotrwałe zimno: I faza - zblednięcie (skurcz naczyń krwionośnych), II faza - zaróżowienie,

2. nieprawidłowy odczyn: bladość, zasinienie, dreszcze, gęsia skórka, przyspieszenie tętna, złe samopoczucie.

Odczyn ustroju na bodźce termiczne zależy od:

- powierzchni ciała,

- wieku,

- płci (dzieci, kobiety, osoby starsze są bardziej wrażliwe),

- stosunku powierzchni ciała do objętości (osoby tęższe gorzej znoszą zabiegi ciepłe, szczupłe - zimne),

- rytmy biologiczne - termoregulacyjne (3 - 15 - faza rozgrzewania ustroju, 15 - 3 - faza ochładzania).

Zasady postępowania:

1. ocena wrażliwości chorego na bodźce termiczne,

2. polecenie opróżnienia pęcherza moczowego, oddania stolca,

3. zasada stopniowego nasilania bodźców termicznych i mechanicznych,

4. kontrola tętna,

5. po każdym zabiegu ciepłym lub gorącym zaleca się krótki zabieg zimny, aby zapobiec utracie ciepła przez rozszerzone naczynia,

6. zabiegi gorące w pomieszczeniu o temp 22 - 24 st. C, zimne 25 - 27 st. C.

Wybrane zabiegi hydroterapeutyczne:

- kąpiele (ciepłe, letnie, etc., kinezyterapeutyczne, o temp wzrastającej, parowe, wirowe),

- półkąpiele (ciepłe, gorące),

- natryski (stałe, ruchome),

- polewania, zmywania,

- okłady, kompresy,

- nacierania,

- masaże podwodne.

Wskazania:

1. nerwobóle,

2. różne postacie gośćca stawowego i tkanek miękkich,

3. choroby dróg oddechowych,

4. zaburzenia układu obwodowego,

5. nerwice, stan wyczerpania psychicznego.

Przeciwwskazania:

1. niewydolność krążeniowa, choroba nadciśnieniowa,

2. choroba wieńcowa,

3. stany padaczkowe,

4. stany wyniszczenia,

5. zapalenie nerwów i nerwobóle w ostrym stadium choroby,

6. zaawansowana nerwica serca.

Bicz szkocki - zabieg wodoleczniczy, w którym zasadniczy wpływ wywiera ciśnienie i zmienna temperatura uderzającego w ciało strumienia wody. Stosuje się go m.in. w zaburzeniach ukrwienia obwodowego, nerwobólach oraz w leczeniu nerwic. Bicz szkocki jest także pomocny w rozbijaniu tkanki tłuszczowej.

Pierwsza pomoc w wypadku utonięcia:

1. przystąpienie do udzielenia pomocy,

2. zalecenie osobom trzecim wezwanie lekarza,

3. wyciągniecie chorego z wody,

4. ułożenie chorego na boku i uniesienie klatki piersiowej tak, aby głowa znajdowała się poniżej barku,

5. dwu- lub trzykrotne uderzenie chorego w okolicę międzyłopatkową,

6. sztuczne oddychanie (usta - usta, usta - nos, etc.),

7. pośredni masaż serca - kontynuacja do chwili przybycia karetki.

Ultradźwięki

To drgania mechaniczne o częstotliwości ponad granicą słyszalności; wykorzystywane UD o częstotliwościach np. 800, 1000, 2400 kHz.

UD to fala podłużna, na której przebiegu działają siły ściskające (w miejscu zagęszczenia cząsteczek) oraz rozciągające (rozrzedzenia). Długość fali zależy od częstotliwości i prędkości rozchodzenia się w ośrodku.

Wahania ciśnień występujące w tkankach pod wpływem ultradźwięków powodują mikromasaż tkanek.

Pole dźwiękowe - część ośrodkowa, w której występuje zjawisko fal dźwiękowych. W tkankach ludzkich jest niejednorodne i zawiera minima i maxima natężenia. W tkankach fala UD zostaje pochłonięta, odbita lub ugięta.

Moc akustyczna - całkowita energia wyemitowana przez źródło dźwięku.

Współczynnik absorpcji - zdolność ośrodka do pochłaniania energii UD.

Tkanki ludzkie:

- duża „dźwiękochłonność” - tkanka nerwowa,

- mała - tkanka mięśniowa,

- najmniejsza - tkanka tłuszczowa.

Głębokość połówkowa - natężenie spada do połowy; przy 800 kHz - głębokość połówkowa wynosi ok. 3 cm, nadźwiękowienie głębokie; przy 2400 kHz - nadźwiękowienie powierzchowne; przy 3000 kHz - głębokość połówkowa wynosi ok. 1 cm.

Działanie biologiczne ultradźwięków:

1. miejscowe: - mechaniczne (mikromasaż)- spowodowane wahaniem ciśnień,

- cieplne - najsilniejsze w pobliżu granicy niejednorodnych tkanek,

- fizykochemiczne: przyspieszenie rozpadu białek,

przemiana zolu w żel,

zwiększenie przewodności elektrycznej,

reakcje chemiczne - utlenianie,

rozpad wody na wodór i czynny rodnik hydroksylowy;

2. ogólne: - zwiększenie przepuszczalności błon komórkowych,

- usprawnienie oddychania tkankowego i pobudzenie przemiany materii komórek,

- zmiany w strukturze koloidów tkankowych - uwodnienie,

- zmiany jonowe,

- zmiany odczynu w kierunku zasadowym.

Efekty lecznicze:

1. przeciwbólowe,

2. zmniejszenie napięci mięśni,

3. tworzenie związków aktywnych biologicznie, wpływ na enzymy ustrojowe,

4. rozszerzenie naczyń krwionośnych,

5. hamowanie układu współczulnego,

6. hamowanie procesów zapalnych,

7. przyspieszenie wchłaniania tkankowego.

Dawkowanie:

zgodnie z prawem Arndta - Schlutza: słabe bodźce pobudzają, silne hamują, najsilniejsze niszczą tkankę;

dawki słabe 0,05 - 0,5 W/cm2

dawki średnie 0,5 - 1,5 W/cm2

dawki mocne 1,5 - 2,5 W/cm2

w ostrych i podostrych stanach chorobowych dawki słabe

w stanach przewlekłych dawki średnie

Metodyka:

Sposób dynamiczny - ruchoma głowica, 3 - 10 min, sposób stacjonarny - w okolicy przykręgosłupowej i splotów nerwowych, max 2 min. Zabiegi co drugi dzień, pełny cykl to 12 - 15 zabiegów, potem 3 - 4 miesiące przerwy.

Wskazania:

1. zespoły bólowe kręgosłupa, zespól rwy kulszowej,

2. choroby zwyrodnieniowe stawów,

3. zespół bolesnego ramienia, łokcia,

4. ostroga kości piętowej,

5. nerwobóle, bóle pooperacyjne,

6. szczękościsk,

7. owrzodzenie goleni,

8. blizny.

Przeciwwskazania:

1. nowotwory, czynna gruźlica, ciąża,

2. niewydolność krążeniowa, skazy krwotoczne,

3. rozrusznik serca, zaburzenia rytmu,

4. zaburzenia ukrwienia obwodowego,

5. zakrzepowe zapalenie żył,

6. ostre procesy zapalne, stany gorączkowe,

7. ciężki stan ogólny, wyniszczenie,

8. niezakończony wzrost kości,

9. niejasne nerwobóle,

10. nerwica wegetatywna,

11. stany po terapii rtg,

12. ciała metalowe w tkankach.

Nie wolno stosować powyżej C3, należy unikać okolic trzewioczaszki, narządów wewnętrznych jamy brzusznej i klatki piersiowej, gonad; ostrożnie u osób z zaawansowaną miażdżycą oraz zaburzeniami czucia powierzchownego.

Krioterapia

Historia leczenia zimnem:

początki - starożytni Egipcjanie; Hipokrates zalecał hipotermię dla zmniejszenia obrzęku, krwawienia, bólu;

chirurg napoleoński Lorrey zaobserwował, że kończyny żołnierzy mogły być amputowane z mniejszym bólem przy obłożeniu śniegiem czy lodem;

pierwsza kriokomora - Toshiro Yamanchie w 1978 r.

w Polsce - w 1983 dzięki pracy prof. Zagrobelnego.

Krioterapia - leczenie zimnem. Wyróżnia się krioterapię miejscową i ogólną.

Krioterapia miejscowa polega na przyłożeniu przy pomocy specjalnego aplikatura bardzo niskiej temperatury, która dostarczana jest do miejsca zmienionego chorobowo. Zabieg zamrażania i rozmrażania powtarza się w jednym cyklu kilkakrotnie. Doprowadza to do zamarzania komórek, pękania błon biologicznych i w konsekwencji do destrukcji tkanki.

Krioterapia miejscowa - zastosowanie:

1. zmian skórnych łagodnych i złośliwych,

2. zmian powstałych na błonach śluzowych,

3. destrukcji zmian łagodnych i nowotworowych w obrębie jamy brzusznej, zwłaszcza wątroby.

Urządzenia krioterapeutyczne: - KRIOPOL R - ciekły azot, -160 st C,

- CRYO 5 - zimne powietrze, temp -43 st C,

- CRYO T - dwutlenek węgla,

- CRYOFLOW 700 - zimne powietrze, -35 st C.

Krioterapia ogólnoustrojowa - odbywa się w komorze niskich temperatur, w której działa schłodzone ciepłym azotem w wymienniku ciepła powietrze. Uzyskiwane temperatury to -110 do -160 st C. Zabieg nie może trwać dłużej niż 3 min.

Opis zabiegu w komorze jednoosobowej:

1. pomiar ciśnienia przed zabiegiem,

2. do komory nie można wejść z wilgotną skórą - grozi to odmrożeniami, należy dokładnie wytrzeć ciało ręcznikiem,

3. odpowiedni strój: bielizna bawełniana lub strój kąpielowy oraz skarpetki, rękawiczki, drewniane buty,

4. konstrukcja kabiny pozwala na przerwanie zabiegu w każdej chwili.

Zabieg nie jest bolesny, odczuwa się jedynie lekkie pieczenie skóry. Podczas zabiegu należy się poruszać i unikać pocierania skóry w jakikolwiek sposób.

Wpływ ciepła i zimna na narząd ruchu:

	Ciepło	Zimno
Układ naczyń	Rozkurcz naczyń	Skurcz naczyń
Tkanka łączna	Zwiększenie elastyczności	Zmniejszenie elastyczności
Mięśnie	Odruchowe rozluźnienie	Rozluźnienie pod wpływem zmniejszenia aktywności wrzecion mięśniowych
Metabolizm komórkowy	Zwiększenie metabolizmu	Zmniejszenie metabolizmu
Płyn stawowy	Zmniejszenie lepkości	Zwiększenie lepkości
Zapalenie	Nasilenie / hamowanie	Hamowanie

Temperatura kriogeniczna uruchamia termoregulację sterowaną przez podwzgórze za pomocą ukł nerwowego wegetatywnego i ukł dokrewnego, której rezultatem jest nie tylko stabilność wszystkich funkcji ustroju, ale i ciepłostabilność krwi.

Krioterapia nie zmniejsza temp krwi wewnątrz czaszki, klatki piersiowej i jamy brzusznej z ich narządami. Obniża temperaturę tułowia o 1 - 3 st C i kończyn dolnych nawet o kilkanaście stopni. Natychmiast po zabiegu oziębiane miejsca są ogrzewaną ciepłą krwią napływającą do nich. Jest to odruch i podstawowy mechanizm termoregulacji po zabiegach krioterapii. Odruch ten utrzymuje się od 3 do 6 h po zabiegu.

Czynne przekrwienie - jest jednym z najcenniejszych efektów krioterapii; decyduje o szybkim gojeniu się urazów, zapaleń; ma działanie przeciw obrzękowe, zależne od poprawy przepływu chłonki. W obrębie miejsc aparatu mięśniowo - szkieletowego powoduje lepszą przemianę materii i szybką eliminację szkodliwych produktów przemiany materii (obniża się ilość mleczanów i histaminy), co decyduje o szybszym gojeniu się urazów i ustępowaniu zmian zapalnych.

Pobudzenie krańcowym zimnem receptorów czucia powoduje subiektywną bezbolesność, pacjenci przestają odczuwać bóle. Efekt ten trwa godzinami, a przy powtarzanych zabiegach bezbolesność utrzymuje się przez dłuższy okres. Mechanizmem tego znieczulenia jest blokowanie przepływu impulsów bólowych w rdzeniu kręgowym; nie docierają one do kory mózgowej. Uruchomiony zostaje też endogenny układ opioidowy, produkowana jest beta - endorfina. Brak bólu pozwala na 3 - 4 krotne zwiększenie intensywności kinezyterapii.

Poprawa wyglądu skóry jest zauważalna po 8 - 10 seansach. Rośnie też wydzielanie adrenaliny i kortyzolu, co usprawnia pracę mózgu i koncentrację, pacjent czuje się wewnętrznie uspokojony i odprężony. Zwiększa się wydzielanie testosteronu.

W komorze kriogenicznej następuje obkurczenie, a następnie rozszerzenie naczyń krwionośnych - natleniona krew przepływa 4 razy szybciej przez naczynia, co poprawia pracę narządów, do których dociera. Wydajniej pracują nerki i rozluźniają się mięśnie.

Krioterapia ogólna polega na poddaniu całego ciała przez krótki czas - max 3 min - działaniu bardzo niskich temperatur. Powodować ma to reakcję na zimno, która jest korzystna w leczeniu wielu chorób. Pod wpływem zimna organizm na nowo tworzy mapę zagrożeń, infekcji i stanów zapalnych, i znów zaczyna produkować przeciwciała; tym samym na nowo zostaje pobudzona naturalna ochrona immunologiczna organizmu.

Kriosauna - kabina jednoosobowa wyposażona w podnoszoną podłogę, która dopasowana jest do wzrostu każdego pacjenta indywidualnie, tak aby był zanurzony w kriokąpieli do ramion. Temp ok. -160 st C, czas 90 s. Zabiegi (10 - 14) powinny być poprzedzone ćwiczeniami fizycznymi. Źródłem zimna jest skroplony ciekły azot.

Wskazania do krioterapii ogólnoustrojowej z użyciem kriosauny:

1. zwalczanie odruchowej i ośrodkowej spastyczności mięśni w procesie rehabilitacji neurologicznej,

2. ostre i zestarzałe urazy sportowe i pooperacyjne,

3. odnowa biologiczna,

4. przemęczenie psychiczne i fizyczne,

5. uprawianie sportu wyczynowego,

6. wspomaga walkę z nadwagą i cellulitem.

Wskazania do krioterapii:

1. zapalenia stawów (reumatoidalne, młodzieńcze przewlekłe, łuszczycowe, zesztywniające st kręgosłupa),

2. zmiany zapalne stawów o podłożu metabolicznym (dna moczanowa),

3. przewlekłe zapalenie kręgosłupa szyjnego,

4. zespół bolesnego barku, uszkodzenie łąkotki,

5. zapalenie okołostawowe ścięgien, torebki stawowej, mięśni,

6. zespół fibromialgii (ch reumatyczne tk miękkich),

7. zwichnięcie i skręcenie urazowe stawów,

8. zwalczanie przewlekłego i patologicznego bólu,

9. zwalczanie odruchowej i ośrodkowej spastyczności mięśni w procesie rehabilitacji neurologicznej,

10. naderwanie ścięgien i mięśni, ostre i zestarzałe urazy sportowe i pooperacyjne.

Odnowa biologiczna: - spowolnienie procesów starzenia,

- regulacja procesów przemiany materii,

- niwelacja przemęczenia fizycznego i psychicznego.

Przeciwwskazania:

1. krioglobulinemia - występowanie w osoczu patologicznych białek (immunoglobulin, zwanych krioglobulinami), rozpuszczalnych w temperaturze 37°C, wytrącających się w temperaturach poniżej 5°C. Krioglobulinemia może występować samoistnie (głównie u kobiet w średnim wieku) lub towarzyszyć innym chorobom.

2. niewydolność ukł krążenia,

3. ropno - zgorzelinowe zmiany na skórze, uszkodzenia skóry,

4. neuropatie ukł współczulnego,

5. niedoczynność tarczycy,

6. uczulenie na zimno - pokrzywka,

7. znaczna niedokrwistość,

8. stosowanie niektórych leków,

9. wyniszczenie, wychłodzenie organizmu,

10. przecieki żylno - tętnicze w płucach, przebyte zakrzepy żylne i zatory tętnic obwodowych,

11. różnego pochodzenia ostre schorzenia dróg oddechowych,

12. miejscowe zaburzenia ukrwienia,

13. zaawansowana miażdżyca, nadciśnienie tętnicze znacznego stopnia, zaburzenia rytmu serca,

14. choroba nowotworowa,

15. choroba Raynauda - powoduje symetryczne napadowe skurcze naczyń krwionośnych: tętniczych i włosowatych, a następnie rozkurczu naczyń włosowatych, przede wszystkim palców rąk, spowodowane zaburzeniami unerwienia przez układ sympatyczny; objawy: mrowienie w opuszkach palców, a następnie w całych palcach i dłoniach. Skóra blednie, czucie się obniża ("martwe palce"). Po ustąpieniu napadu utrzymuje się bolesna przeczulica. Na skórze pojawiają się białe, czerwone lub sine placki. Choroba występuje głównie u kobiet;

16. objaw Raynauda napadowy skurcz tętnic w obrębie rąk, rzadziej stóp. Powstający pod wpływem zimna, emocji lub bez uchwytnej przyczyny. Podział: pierwotny (choroba Raynauda) - idiomatyczny, wtórny (zespół Raynauda) - w przebiegu innych chorób

17. obecność miejscowych odmrożeń,

18. klaustrofobia.

6

---