Przygotowała: Karola k_karolina@op.pl
|
Teoria fizjoterapii
Anatomia, fizjologia, fizjopatologia, dysfunkcja, regeneracja, kompensacja, reedukacja, adaptacja, zaburzenia czynności mięśni i zaburzenia kostnienia
Zabiegi fizykalne:
- zabiegi przygotowujące do ćwiczeń
- zabiegi zwiększające skuteczność ćwiczeń i działające nie zależnie
- wpływ czynników fizykalnych na ustrój człowieka ogólny i miejscowy
1) def. rehabilitacji( wg WHO)
impairment - uszkodzenie - jakakolwiek utrata lub nieprawidłowość strukturalna lub funkcjonalna o charakterze psychologicznym, fizjologicznym lub anatomicznym
disability- niepełnosprawność -jakiekolwiek ograniczenie lun brak( wynikający z uszkodzenia) zdolności do wykazywania aktywności w rozumieniu lub zakresie uznanym za normalny dla istoty ludzkiej
handicap - zależność, upośledzenie, inwalidztwo - niedogodność dla danego osobnika wynikająca z uszkodzenia i niepełnosprawności, która ogranicza lub uniemożliwia mu spełnienie dotychczasowych normalnych roli ( zależnie od wieku, czynników społecznych, kulturowych
Inwalidztwo- stan organizmu charakteryzujący się ograniczeniem sprawności
- rewalidacja
- resocjalizacja
-readaptacja
Rehabilitacja - habilitas- zręczność, sprawność
re - zwrotność
Proces medyczno- społeczny, który dąży do zapewnienia osobom niepełnosprawnym (14 % społeczeństwa)godziwego życia w poczuciu pożyteczności społecznej i bezpieczeństwa społecznego oraz zadowolenia.
2) rehabilitacja zespołowa( kompleksowa)
- lecznicza
- psychologiczna
- zawodowa
- społeczna
3) zespół rehabilitacyjny (team)
- lekarz
- magister rehabilitacji ( fizjoterapii)
- technik fizjoterapii ( licencjowani fizjoterapeuci)
- terapia zajęciowa (ergoterapia)
- psycholog ( diagnostyka: badania osobowości, zaburzenia, psychoterapeuta)
- logopeda (nerologopeda, afazja- zaburzenie mowy - nauka mowy, reedukacja mowy)
- asystent socjalny( sprawy socjalne, zapomogi, ZUS)
- instruktor rehabilitacji zawodowej
- technik ortopeda
- pedagog socjalny
- pielęgniarka - bardzo ważna rola w procesie rehabilitacji
4) adaptacja niepełnosprawności
- przez chorego
- przez rodzinę
- przez środowisko
- przez społeczeństwo
5) bariery
- z postaw
- architektoniczne
w mieszkaniu
urbanistyczne
komunikacyjne
- legislacyjne - nieprawidłowe rozwiązania prawne
6) polska koncepcja rehabilitacji
- powszechność ( każdy ma prawo)
- kompleksowość( zajęcie całym pacjentem, różne metody)
- wczesność( rehabilitacja powinna zacząć się jak najszybciej)
- ciągłość
7) Rehabilitacja/fizjoterapia: fizykoterapia i kinezyterapia
Działy fizjoterapii:
- światłolecznictwo
- ciepłolecznictwo
- elektrolecznictwo
- hydroterapia
- mechanoterapia- masaż
- ultradźwięki
Fizjoterapia (physis-natura, therapy- leczenie)- stosowanie czynników fizykalnych( naturalnych) dla celów rehabilitacji leczniczej
Fizykoterapia- wykorzystanie czynników fizycznych dla celów leczniczych
Działy fizykoterapii:
- elektroterapia
- światłolecznictwo
- ultradźwięki
- krioterapia- leczenie zimnem -100 stopni C
- magnetoterapia
- laseroterapia
- termoterapia - ciepłolecznictwo
Kinezyterapia( kinesis - ruch)- gimnastyka lecznicza - leczenie ruchem
1) Neurologia odtwórcza (reparative neurologie, restorative neurology) - nauka zajmująca się odtworzeniem
2) Plastyczność mózgu- anatomiczny i czynnościowy proces przywracania funkcji mózgu po jego uszkodzeniu
3) Naprawianie uszkodzeń OUN ( ośrodkowego układu nerwowego)- trzy strategie:
a) przywracanie funkcji - teoria nadmiarowości- redundancji, mózg nigdy nie jest w pełni wykorzystywany
b) ponowne kształtowanie funkcji- teoria strategii alternatywnych- próbujemy coś wykonać inaczej
c) Kompensacja - wykorzystanie wszystkich niezaburzonych elementów - teoria działania zastępczego
4) Mechanizmy naprawcze:
Strukturalne
- synteza białek
- strukturalna modyfikacja neuronów
- stała zamiana w neuromodulatorach
- zmiany w receptorach mózgowych
- zmiany w neuroprzekaźnikach ( receptorach)
Funkcjonalne
- tworzenie się nowych połączeń w OUN
- pobudzanie bocznicowania neuronów (strauting)
- wzmożony wzrost aksonów
5) Zabiegi fizykalne
a) zabiegi przygotowujące do ćwiczeń:
- działanie przeciwbólowe( zabiegi cieplne, masowanie kostkami lodu, elektroterapia)
- działanie rozluźniające (masaż podwodny, zabiegi cieplne)
- działanie poprawiające krążenie ( zabiegi cieplne, masaż)
- działanie poprawiające wentylacje płuc( inhalacje, ćwiczenia oddechowe)
b) zabiegi zastępujące ćwiczenia( wpływające na czynności mięśni)
c) zabiegi zwiększające skuteczność ćwiczeń lub zabiegi działające niezależnie ( np. elektrogim - elektrostymulacja):
- działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe
- wpływające na gospodarkę mineralną
- zwiększające odporność ( lampa kwarcowa, kąpiele naprzemienne)
- działające hartujące( kąpiele - bicze wodne, kąpiele naprzemienne, szczotkowania)
- działające ogólnie ( hydroterapia, komora krioskopowa, sauna fińska)
- niektóre zabiegi z poprzednich grup
6) Wpływ czynników fizykalnych na ustrój człowieka
- zjawisko elektrochemiczne
- zjawisko elektrokinetyczne
- czynniki termiczne( ciepło( egzogenne- zew. i endogenne - wew.) i zimno)
- czynniki fotochemiczne
- czynniki elektrochemiczne
- czynniki elektrokinetyczne
- czynniki mechaniczne i kinetyczne
- czynniki o działaniu złożonym
Mechanizm działania czynników fizykalnych zależy od:
- ilości energii
- czasu działania energii
- właściwości tkanki
Odczyn może być :
miejscowy
- na ciepło :
- rozszerzenie naczyń krwionośnych i limfatycznych
- zwiększenie przepływu krwi
- działanie przeciwbólowe
- zmniejszenie napięcia mięśniowego
ogólny
- na ciepło
- przegrzanie organizmu
- wydzielanie potu
- przyspieszenie tętna
- spadek zawartości tlenu we krwi tętniczej
- wzrost zawartości tlenu we krwi żylnej
- przyspieszenie oddechu
- zmniejszenie napięcia mięśniowego
- działanie uspokajające
Energia - nośnik czynnika fizykalnego - czynnik fizykalny - bodziec - wyzwala odpowiedz tkankową - odczyn - efekt leczniczy - tkanka
Np.: energia elektromagnetyczna - fala ultrafioletowa A o długości fali 315 - 400 nm, czynnik fotochemiczny - bodziec - uaktywnienie zawartej w skórze prowitaminy D3- odczyn - działanie przeciwzakrzepowe - efekt leczniczy
7) Wpływ czynników fizycznych na organizm człowieka
- miejscowy
- ogólny
- układ krążenia- wzrost częstości tętna, wzrost objętości minimalnej serca, podwyższenie ciśnienia tętniczego
- układ oddechowy - wzrost wentylacji płuc
- układ kostno- stawowy - odtworzenie beleczek kostnych, -co 3 tygodnie osteoblasty i osteoklasty)
- układ nerwowy -miejscowo- przyspieszenie tempa reakcji, ogólny- poprawa koordynacji
- aparat ruchu -przyrost masy mięśniowej
Zjawiska fizyczne:
- Promieniowanie -radiacja
- Przenoszenie - konwekcja - przez powietrze lub wodę
- Przewodzenie - kondukcja - przez przewód
- pochłanianie - absorpcja
Anatomiczne i fizjologiczne podstawy fizjoterapii
Skóra:
1) Warstwy skóry
- naskórek
- skóra właściwa
- tkanka podskórna
2) Funkcje skóry
- ochronna
- pośrednictwo między organizmem a środowiskiem zewnętrznym - receptory - wrażliwe na dotyk i ucisk, wrażliwe na ciepło i zimno- zjawisko termoregulacji - podnosi lub obniża temperaturę ciała, wrażliwe na ból
Szkielet:
1) Podporowa funkcja szkieletu
- stabilność ciała i równowaga
- ekonomia wydatku energetycznego
- dogodna pozycja wyjściowa dla ruchu
- nie zaburzenie funkcji narządów wewnętrznych
- wydolność statyczno- dynamiczna
- wymogi estetyczne i psychologiczne
2) ruchowa funkcja szkieletu
połączenia ścisłe
- więzozrosty (synarthroses)
- chrzęstozrosty (syndesmoses)
- kościozrosty (synostoses)
połączenia ruchome - stawy
- stawy rzeczywiste
- półstawy
- mechaniczne i anatomiczne:
- proste (paliczki - zgięcia i wyprost)
- złożone ( staw ramienny i biodrowy)
Włókienka mięśniowe:
wolnokurczliwe -posturalne ( szkieletowe), powoli się męczą, wolna pobudliwość, czerwone, duża liczba wrzecionek występuje, unerwienie - motoneurony alfa 2
szybkokurczliwe -ruchowe ( zapewniają ruch), szybka męczliwość, szybka pobudliwość, białe, liczba wrzecionek umiarkowana., unerwienie - motoneurony - alfa 1
1) Skurcze mięśni
- pojedyncze
- tężcowe
- zupełne
- niezupełne
- izotoniczne ( skurcz mięśnia z jego skracaniem)
- izometryczne ( nie powoduje zmiany długości mięśnia
- izokinetyczne (stały ruch ze stała szybkością, zapewnia przyrost mięśnia bez wykonania ruchu)
2) Podział mięśni
- antagonistyczne- triceps, prostownik
- agoistyczne - biceps , zginacz
- stabilizujące- umożliwiają ruchy innym mięśniom, m. pośladkowe
- synergistyczne- m. ramienno - promieniowy ( wspomaga biceps)
3)Typy włókien nerwowych
I a - szybkie, z zakończeń pierścieniowo- spiralnych włókien mięśniowych
I b - szybkie, z zakończeń narządów Golgiego w ścięgnach
II - średnie, z zakończeń bukietowatych wrzecion mięśniowych i zakończeń wrażliwych na ból
III - średnie, z zakończeń wrażliwych na temperaturę i ból
IV -wolne, z zakończeń wrażliwych na ból
Obniżenie temperatury tkanek:
Obniżenie te temperatury tkanek
Uśmierzenie bólu - zimno
Zwolnienie odruchów ścięgnistych hamowanie procesu zapalnego
Okresowy skurcz naczyń
Okresowe rozszerzenie naczyń zwolnienie przemiany materii
Cofanie się obrzęków
Poprawa funkcji stawów
Wzrost napięcia mięsni ( krótkotrwałe działanie zimna)
Zmniejszenie napięcia mięśni( długotrwałe działanie zimna)
Leczenie zimnem- krioterapia
- Konwekcja ( przepływ zimnego powietrza ponad skórą)
- Odparowywanie( rozpylanie - np. chlorek etylu)
- Kondukcja - sterowanie ciał stałych, płynów, gazów o temperaturze niższej nic ciepłota ciała- azot - 160stopni C
1) Okłady z użyciem plastikowych worków( używalność do ok 100 razy)
- wypełnionych kostkami lodu ( temp. ok. O º C)
- z żelem silikonowym( przed zamrożeniem jest plastyczny)temperatura do -12º C
2) Masaż lodem
- kostkami lodu
- granulkami ( „ fango”)
3) Kąpiele w śniegu „ice slush”- kończy się tym obecność w saunie fińskiej
4) Okłady z oziębionych ręczników „ ice towels”
5) krioterapia kompresyjna - RMP ( podciśnienie, nadciśnienie - skuteczne na obrzęki) naprzemian oziębienie i masaż w mankiecie ciśnieniowym
6) Rozpylanie oziębiające „stretch and spray”- chlorkiem etylu
7) Gazowe kąpiele kriostymulujące
Lokalne ( -100 º-178ºC) ok. 3 min.
Ogólne (-100º- 160ºC)zazwyczaj -100 - ciekły azot - para
Komory krioskopowe
Zjawisko elektrochemiczne - elektroliza- wykorzystywane w jonoforezie
- jony (+) np. Na+, dąży do katody ( -)
- jony (-) np. Cl-, dąży do anody ( +)
Zjawisko elektrokinetyczne - elektroforeza
- kataforeza ( przemieszczanie się jonów ku katodzie)
- anaforeza( przemieszczanie się jonów ku anodzie)
Elektroosmoza - ruch fazy rozpraszającej układu koloidowego w stosunku do fazy rozproszonej przez błonę półprzepuszczalną
Elektroterapia :
a) prąd stały
Galwanizacja- wykorzystanie prądu stałego
w zależności od ułożenia elektrod:
- podłużna
- poprzeczna(po dwóch stronach przedramienia
ze względu na czynną elektrodę: elektroda czynna lub bierna( do niej płynie prąd)
- katodowa
- anodowa
Elektrody płaskie ( kwadratowe lub prostokątne)
specjalne
dyskowe
wałeczkowe
półmaska( elektroda Bergoniego)
Przepływ prądu między elektrodami zależy od:
- rozmiaru elektrod
- ich wzajemnego ustawienia względem siebie
- przewodnictwa tkanek
- odległości między elektrodami
Gęstość prądu =natężenie prądu / powierzchnie przepływu ( mniejsze elektrody większe prawdopodobieństwo poparzenia)
J= 1/s
Dawki natężenia prądu stałego:
- słaba 0,01 - 0,1 mA/ cm2
- średnia 0,1-0,3 mA/ cm2
- mocna 0,3- 0,5 mA/ cm2
liczba zabiegów 1 - 20 razy, czas trwania zabiegu: 10-30 min( 15 - 20 min)
Wskazania:
- nerwobóle
- zespoły bólowe kręgosłupa
- porażenia wiotkie ( obniżenie napięcia mięśnia)
- zaburzenia krążenia obwodowego
Przeciwwskazania:
- stany zapalne skóry
- stany zapalne tkanek miękkich
- zmiany skórne
- spastyczność ( zwiększenie napięcia mięśniowego)
- gorączka
- ciąża
Jonoforeza - wprowadzenie siłami pola elektrycznego jonów działających leczniczo
- katodowa
- anodowa
Roztwory leków używane do jonoforezy ( elektrolizy)
- jodek potasu stężenie: 1-2 % z katody
- chlorek wapnia 1-2 % z anody - przy złamaniach
- lignokaina 1-2 % z anody - przy bólach
- solu - medrol 1mg/1ml z katody - przeciwbólowe
- hydrokortyzon 1mg/1 ml z katody - przy zapaleniu, przeciwbólowe
Kąpiel elektryczno - wodna komorowa:
- dwukomorowa
- czterokomorowa
wstępująca ( pobudza, podnosi ciśnienie krwi)- prąd płynie z kończyn dolnych do górnych( kończy w komorach)
zstępująca - uspokaja , obniża ciśnienie krwi, dla ludzi z nadciśnieniem tętniczym, nadpobudliwych, z kończyn górnych do dolnych
natężenie : 10- 30 mA
temperatura wody: 34-39 ºC
czas trwania: 5-15 min
częstotliwość: 2-3 razy w tygodniu
Elektroterapia:
a) prądy interferencyjne ( prądy Nemeca)
- prądy średniej częstotliwości
- wynik interferencji dwóch prądów przemiennych średniej częstotliwości o przebiegu sinusoidalnym ( 4 elektrody, prądy spotykają się w miejscu, które leczymy), w lecznictwie 3900- 4000 Hz, 4000 - 4100 Hz
- prąd interferencyjny o stałej częstotliwości regulowanej ręcznie w zakresie 0-100 Hz
- prąd interferencyjny o częstotliwości zmieniającej się rytmicznie - automatycznie w zakresie
0- 10 Hz
25-50 Hz
50-100 Hz
90-100 Hz
0-100 Hz
- interdynamik - aparaty służące aplikacji tych prądów
b) prądy Traeberta - prąd ultrabodźcowy - masaż prądem
- przebieg tego prądu jest jednobiegunowy prostokątny
- czas trwania bodźca 2 ms
- czas trwania przerwy 5 ms
- częstotliwość 143 Hz
- natężenie dawka czuciowa ponadprogowa ( pacjent czuje ból)
- czas trwania zabiegu 8 - 15 min
- seria 3 - 6 - 10 zabiegów
- wywołuje drażnienie mięśniowe powodujące rozluźnienie mięśni
- szybko powoduje przyzwyczajanie
- zbyt duże natężenie może doprowadzić do poparzeń skóry
c) prądy Kotza - rosyjska symulacja
- ma to służyć zwiększeniu masy i siły mięśniowej
- stymulacja elektroneuromięśniowa (ENMS)
- przerywany prąd zmienny
- częstotliwość nośna 2500 Hz zmodulowana do 50 Hz
- impulsy wybuchowe ( „burst”)
- czas trwania impulsu 10 ms ( z tego 0,2 ms na drażnienie nerwu)
- przerwa po skurczu 50 s
d) TENS ( Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation- przezskórna elektryczna stymulacja nerwów
- metoda objawowej stymulacji przeciwbólowej zazwyczaj prądami małej częstotliwości i zazwyczaj przy użyciu małych stymulatorów
Prądy Stochastyczne:
- ze zmienną częstotliwością
- z przypadkowo zmieniającymi się przerwami między kolejnymi impulsami ( 0,5 ms, 1 ms, 2 ms)
- ze zmieniającym się czasem trwania bodźca
Rodzaje TENS:
Konwencjonalna
- prąd wysokiej częstotliwości 40 - 150 Hz
- krótkie impulsy 50 µs
- natężenie małe (czuciowo progowe) 250-030 mA
- czas trwania zabiegu 30-6 min dziennie
Podobna do akupunktury
- prąd małej częstotliwości 2Hz
- czas trwania impulsu 0,2 ms
- natężenie w salwach duże do 100 mA
- przebiegi
prostokątne
jedno- lub dwubiegunowe
za pomocą małych elektrod drażni się:
- punkty spustowe ( trigger points)
- punkty motoryczne
- punkty bólowe
Burst - wybuchowa
- serie bliźniaczych impulsów o dużym natężeniu, częstotliwości 40-150 Hz
Krótkie intensywne
- impulsy 0,2 ms
- częstotliwość ok. 100 Hz
- natężenie maksymalne tolerowane (ból w trakcie zabiegu potem działanie przeciwbólowe)
O zmodulowanych parametrach
- zmodulowane długości, częstotliwość, amplituda impulsu
- modulacja stała lub przypadkowo zmienna
e) Fonoforeza ( zastosowanie ultradźwięków w celu wzmocnienia wchłaniania się leku przez skórę)
- tylko leki przepuszczające ultradźwięki
- po przygotowaniu skóry ( ogrzanie, ogolenie)
- natężenie termiczne ( 1,5 W/ cm2 i więcej)
- po zabiegu pozostawić lek na skórze pod opatrunkiem
- kortykosteroidy (hydrokortyzon, kortyzon)
- salicyjany ( kw. salicylowy, salicynian trolaniny, aspiryna)
- leki znieczulające lignokaina
- NLPZ - leki przeciwzapalne - pochodne diclofenacu
- inne
f) prądy diadynamiczne / Bernarda
- mała częstotliwość
- powstają w wyniku prostowania prądu sinusoidalnego zmiennego o częstotliwości 50 Hz
1) Prąd DF( diphane fexe)
- nałożenie na jednopołówkowo wyprostowany prąd sinusoidalnie zmienny drugiego takiego samego prądu przesuniętego w fazie o 180 º częstotliwość 100 Hz
2) Prąd MF(monophase fixe)
- jednopołówkowo wyprostowany prąd sinusoidalnie zmienny o częstotliwości 50 Hz(czas trwania impulsów i przerw = 10 ms)
3) Prąd CP (courant module en courles periodes)
-powstaje w wyniku okresowej zmiany prądów DF i MF w czasie 1 s
4) Prąd LP(courant module en longes periodes)
- powstaje w wyniku nałożenia na prąd MF analogicznego prądu modulowanego w amplitudzie i przesuniętego w fazie o 180º
5) Prąd RS (rytm synkopowy- przerywany MF)
6) Prąd MM ( monofaza modulowana)
Światłolecznictwo - ( zalicza się tu także laseroterapie i helioterapie - terapie słońcem)dział fizykoterapii, w którym wykorzystuje się 3 rodzaje promieniowania :
Podczerwone - niewidzialne, umiejscowione w widmie promieniowania elektromagnetycznego między czerwienią widma światła widzialnego a krótkimi falami radiowymi emitowanymi przez rozgrzane ciało długość fali - 770-15000 nm ( wykorzystywane w lecznictwie )
Widzialne - między promieniowaniem podczerwonym a promieniowaniem nadfioletowym, długość fali 400- 760 nm
Nadfioletowe - Okłady parafinowe zabiegi cieplne działają głęboko i bardzo silnie ( nie można stosować u osób powyżej 70 roku życia lub z osteoporoza), niewidzialne , umiejscowione bezpośrednio za obszarem fioletu widma widzialnego , długość fali 380 - 200 nm - wykorzystywane w lecznictwie
Teoria kwantowa Plancka:
- promieniowanie rozchodzi się w postaci oddzielnych porcji energii - kwantów , zwanych fotonami
- fotony - cząsteczki o charakterze pola elektromagnetycznego obdarzone określoną masą i energią
Promieniowanie padając na granice między dwoma ośrodkami ulega:
- załamaniu
- odbiciu
- rozproszeniu
- ugięciu( dyfrakcji)
- pochłonięciu ( prawo Grothusa -Dropera)
Promieniowanie podczerwone (IR- infra red)
- krótkofalowe ( bliskie) 770-1500 nm
- średniofalowe 1500-4000 nm
- długofalowe( dalekie) 4000-15000 nm
Wnikanie w głąb tkanek zależy od jej grubości:( im krótsza fala tym głębiej wnika)
- krótkofalowe 10-30 mm
- długofalowe 0,5 - 3 mm
Wpływ promieniowania podczerwonego na ustrój:
- rozszerzenie naczyń włosowatych
- zwiększony przepływ krwi tętniczej
- reakcja naczyń położonych głębiej
- zmniejszenie napięcia mięśniowego
- działanie przeciwbólowe
- pobudzanie receptorów cieplnych skóry
Odczyn miejscowy: rumień cieplny:
- w trakcie naświetlania
- zaczerwienienie nierówne (plamiste)
- zanika po zakończeniu naświetlania
Lampy i urządzenia emitujące promienie podczerwone - promienniki
Lampa Solux
- statywowa
- przenośna
- filtr czerwony - głębokie i mocne nagrzewanie
- filtr niebieski - mniejszy efekt cieplny, duży efekt przeciwbólowy
Lampa Minina
Budka polano
Świetlanka solar
Promieniowanie nadfioletowe (UV- ultra fiolet)
- obszar A długości fali 400 - 315 nm
- obszar B długości fali 315 - 280 nm
- obszar C długości fali 280 - 200 nm
Im krótsza fala tym większa częstotliwość i energia
Przenikanie promieniowania fali UV przez różne ośrodki:
- szkło kwarcowe od 180 nm
- powietrze od 185 nm
- szkło okienne od 320 nm
- filtr Wooda - stosowany w diagnostyce 313-405 nm
- szkło Chence- Crookesa : pochłania promieniowanie UV ( stosowane w okularach ochronnych)
Promieniowanie nadfioletowe - właściwości fotochemiczne wywołuje:
- rumień fotochemiczny
- tworzenie pigmentu
- wytworzenie witaminy D
- fotouczulenie
Rumień - odczyn skóry na działanie promieni UV wyrażający się zaczerwieniem skóry( rozszerzenie naczyń krwionośnych) najsilniejszy na promieniowanie o fali 297 - 250 nm
Ewolucja rumienia
- okres utajenia ( 1- 6 h)
- okres narastania ( 6 - 24 h)
- okres ustępowania ( do kilku dni)
Intensywność rumienia fotochemicznego zależy od:
- długości fali promieniowania nadfioletowego
- intensywności emisji źródła promieniowania
- odległości skóry od źródła promieniowania ( na początku 1m)
- wrażliwości skóry
- wrażliwości osobniczej
- wpływ leków i niektórych związków chemicznych
Tworzenie pigmentu:
- fala ultrafioletowa o długości 290- 330 nm ( po działaniu takiej fali)
- melanoblasty ( powstają pod wpływem działania tej fali )
- promelanina
- tyrozyna( aminokwas)
- tyrozynaza (enzym powodujący powstanie dwuhydroksyfenyloalaniny)
- dwuhydroksyfenyloalanina
- melanina
Wytworzenie związków przeciwkrzywiczych:
- fala ultrafioletowa A o długości 320- 400 nm
- czynnik fotochemiczny - bodziec
- wywołuje uaktywnienie zawartej w skórze prowitaminy D3- odczyn
- działanie przeciwkrzywicze - efekt leczniczy
Wpływ promieni nadfioletowych na organizm człowieka:
- przemiana materii
- przemiana mineralna
- gruczoły wydzielania wewnętrznego
- układ oddechowy
- układ krążenia
- krew i ukł. krwionośny
Mechanoterapia:
Ultradźwięki - drgania mechaniczne o czestotliwości przekraczającej granice słyszalności ucha ludzkiego ( powyżej 20 000 Hz)
Zastosowanie w lecznictwie : 800 kHz - np. do zbijania kamieni nerkowych
1000 kHz
2400 kHz
Wytwarzane przez przetworniki ultradźwiękowe wytwarzają fale ultradźwiękowe ( fala podłużna)
Prędkość rozchodzenia się fali ultradźwiękowej zależy od:
zdolności ośrodka do przenoszenia drgań
- powietrze( temp. 0 stopni C) 331,45 m/s
- woda ( 25 stopni C) 1497 m/s
- tkanka tłuszczowa 1450 m/s
- tkanka miękka 4000 m/s
- żelazo 5850 m/s
głębokości oddziaływania fali (UD zależy od częstotliwości drgań)
- działanie terapeutyczne UD o częstotliwości 800 kHz
- sięga do głębokości ok. 6 cm od powierzchni skóry
- UD 3 mHz ( 3000 kHz) - 2 cm
Obliczanie dawki UD
- moc 10 W emitowana przez przetwornik o powierzchni 10 cm2 =1W/cm2
- moc 10 W emitowana przez przetwornik o powierzchni 2cm2 = 5W/cm2
Dawki:
- niskie - słabe 0,05 - 0,5 W/cm2
- średnie 0,5 - 1,5 W/ cm2
- duże - mocne 1,5 - 2 W/cm2 stosowane do fonoforezy ale rzadko
Laseroterapia - teoria laserowa / biostymulacja laserowa
LASER - Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation
Laser- urządzenie, w którym uzyskuje się wzmocnienie lub generację promieniowania elektromagnetycznego przy pomocy emisji wymuszonej
Historia lasera:
1917 - Einstein - teoria promieniowania laserowego
1960 - konstrukcja pierwszego lasera
1969 - pierwsze zastosowanie nieinwazyjne w lecznictwie
1976 - laseropunktura ( akupresura + laseroterapia)
Teoria Maiman- pierwszy laser rubinowy
Zwang i Peabody - leczenie odklejeń siatkówki
Leon Goldman - usunięcie zmian naczyniakowatych
- pierwsze lasery dla instytutów wojskowych, w technice, przemyśle, i następnie tkanki miękkie
- promieniowanie laserowe nie rozdrabnia się
Kryteria podziału laserów stosowanych w medycynie:
a) długość fali (UV, obszar widzialny, IR)
- w zakresie UV < 400 nm
- w zakresie światła widzialnego 400-780 nm
- w zakresie IR > 780 nm
w medycynie 157- 340 nm
b) rodzaj ośrodka czynnego(stały, ciekły, gazowy, półprzewodnikowy)
c) modulacje pracy(impulsowa, ciągła)
d) moc
- wysokoenergetyczne (chirurgiczne) - do przecinania lub niszczenia tkanek - laser dwutlenkowęglowy( moc wyjściowa 10- 100 W)
- średnioenergetyczne ( terapia fotodynamiczna) w nowotworach, częściowe zniszczenie tkanki nowotworowej( moc wyjściowa od kilku do 10 W)
- niskoenergetyczna( stymulacyjne) półprzewodnikowe, helowo- neonowe( moc wyjściowa 10-100W)
Low Level Laser Therapy - leczenie światłem laserowym niskiej mocy
Oddziaływanie promieni elektromagnetycznych z materią:
- adsorpcja
- emisja spontaniczna
- emisja wymuszona
Właściwości promieniowania laserowego:
- monochromatyczność( jednobarwność - monoenergetyczność)
- koherencja ( spójność, uporządkowanie)
- skolimowanie ( równoległość, wiązki małe rozproszenie , duży zasięg)
- intensywność ( cała moc zawarta w wąskiej wiązce promieni)
Właściwości optyczne tkanek:
- odbicie
- ugięcie ( dyfrakcja)
- rozproszenie
- absorpcja
- emisja
- polaryzacja
Mechanizm działania analgetycznego promieniowania laserowego:
- obniżenie przewodnictwa we włóknach czuciowych poprzez ich hiperpolaryzację
- zmiany w zakresie przewodnictwa w synapsach serotoninergicznych i cholinergicznych
- pobudzenie wydzielania beta-endorfin we włóknach nerwowych i OUN( endo - wew. - organizm sam je produkuje)
Oddziaływanie promieniowania laserowego małej mocy:
- na poziomie tkanki
- na poziomie komórki
- na poziomie subkomórkowym
Działanie biologiczne promieniowania laserowego:
- odbicie od powierzchni zabiegowej 40-50 %
- rozproszenie
absorpcja
transmisja - wnikanie (głębokość transmisji promieniowania laserowego od kilku mm do kilku cm)
Techniki naświetlania:
bezkontaktowa
- punktowa
- powierzchniowa
- przemiatanie („ skanowanie”) stałe bądź przenośne
kontaktowa
- przemiatanie
- technika z uciskiem
- „dziobanie” ( z uciskiem pulsacyjnym)
Klasy laserów pod względem bezpieczeństwa:
Klasa 1 -całkowicie bezpieczne
Klasa 2 - ochrona oczu uzyskiwana przez odruch mrugania
Klasa 3 a - patrzenie w wiązkę lasera przez przyrządy optyczne może być niebezpieczne
Klasa 3 b - patrzenie w wiązkę w pobliżu urządzenia zawsze niebezpieczne, patrzenie w odbite promienie niezogniskowane nie jest niebezpieczne
Klasa 4 - mogą powodować urazy bezpośrednie i odbicia potencjalne zagrożenie pożarowe
Przepisy BHP:
- pomieszczenia ( pacjent + terapeuta)
- ochrona ludzi ( okulary ochronne)
Norma PN-91/T-06700 „ Bezpieczeństwo przy promieniowaniu emitowanym przez urządzenia laserowe”
Wskazania:
- zwalczanie bólu - choroby kręgosłupa, bóle stawów, nerwobóle, zwyrodnienia, przykurcze stawowe
Przeciwwskazania:
- ogólne : gorączka, nowotwór, gruźlica czynna( stan ogólny pacjenta)
- miejscowe : zmiany skórne - ropa, odleżyny, odparzenia, technika kontaktowa nie wolno!
Magnetoterapia
Pole magnetyczne -w zależności od zachowania w czasie
Pole elektryczne ( elektrostatyczne) - nie zmienia się w czasie
Pole magnetostatyczne( magnetyczne) - nie zmienia się w czasie
Pole elektromagnetyczne - zmiana w czasie
Prawo Maxwella (1873)
I wokół zmiennego pola magnetycznego wytwarza się zmienne wirowe pole magnetyczne
II wokół zmiennego pola magnetycznego wytwarza się zmienne pole elektryczne
Wielkości charakteryzujące pole elektromagnetyczne (indukcja - Tesla - jednostka)
- natężenie pola elektrycznego (E)
- natężenie pola magnetycznego (H)
- częstość zmian parametrów pola
- prędkość rozchodzenia się zmian pola
źródło |
częstotliwość |
indukcja |
pole magnetyczne ziemi |
stałe |
30-70µT |
urządzenie gosp. dom. |
50/60Hz |
0,1-30µT |
linie przesyłowe energii elektrycznej |
stałe 50 / 60 Hz |
10-25 µT 10-100µT |
urządzenie transportowe |
stałe |
2-100 mT |
MRI(magnetyczny rezonans jądrowy) |
stałe |
0,15-1,5 T |
aparaty do magnetoterapii |
1-75 Hz |
1-30mT |
urządzenia telekomunikacyjne |
10-100 kHz |
1-50µT |
identyfikatory osobiste |
6-1000 kHz |
0,1mT |
Biologiczne efekty działania zmiennego pola magnetycznego:
- intensyfikacja procesu utylizacji tlenu
- intensyfikacja oddychania tkankowego
- działanie wazodilatacyjne - rozszerzenia naczyń krwionośnych
- działanie angiogenetyczne - tworzenie nowych naczyń krwionośnych
- przyspieszenie procesów tworzenia zrostów kostnych
- nasilanie procesów regeneracji tkanek miękkich
- działanie przeciwbólowe - analgetyczne
- działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe
Przeciwwskazania do stosowania magnetoterapii:
- ciąża
- czynna choroba nowotworowa
- czynna gruźlica
- cukrzyca młodzieńcza
- nadczynność tarczycy
- krwawienie z przewodu pokarmowego
- ciężkie infekcje
- inflanty elektroniczne ( rozruszniki serca i stymulatory neurologiczne)
Magnetostymulacja:
Aparaty do magnetoterapii 1-75 Hz 1-30mT
Aparaty do magnetostymulacji(MRS 2000, VIOFOR JPS) 5-3000Hz 1-130 µT
Pole magnetyczne Ziemi stałe 30-70µT
Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna(Tornscranial Magnetic Stimulation(TMS)
- nieinwazyjna procedura diagnostyczna ( potencjały wywołane ) i terapeutyczna
- wykorzystują pole magnetyczne o dużej indukcji - rzędu 2T i krótkim przepływie 100- 200µs
- stymulacja sięga do 20 mm od powierzchni czaszki
- stosowanie m. in. w stwardnieniu rozsianym, padaczce, depresji, chorobie Parkinsona
- ocena uwagi:
pamięci
ruchu
wzroku
słuchu
mowy
Kinezyterapia:
1) ćwiczenia czynne ( ćw. zwiększające siłę i oporowe)
2) ćwiczenia bierne ( właściwe i redresyjne- tam gdzie powstały przykurcze stosujemy)
- autoredresyjne - pacjent sam pokonuje przykurcz przez rozciąganie -
- gdy za nocno - wylewy, krwiaki
- właściwe - lekarz rozciąga pacjenta mającego ruchome stawy
3) Leczenie ułożeniowe- schorzenia układu oddechowego, Poch/ pozycja Brussa, Trendelenburga, przeciwbólowe, Perschl - trójzgięcie delordolyzacja, na chorym lub zdrowym boku
4) Wyciągi
- Ćw. kształtujące poszczególne cechy sprawności - przywrócenie gibkości
- Ćw. kształtujące postawę ciała
- Ćw. rozluźniające
- Ćw. odruchowe
- Ćw. synergistyczne
Ćwiczenia czynne:
- kształtują i zwiększają siłę - oporowe wspomagane przyrządami obciążającymi ( atlasy, gumy Theraband - pasy)
a) izometryczne - zwiększające siłę
- nie zmienia się długość mięśnia, czas skurczu 5 - 10 sek.., zmiana napięcia mięśniowego,
- gumy( pasy)o różnym oporze, podobnie działają do ekspanderów, sprężyn, z pasami można też ćwiczyć w wodzie
- zwykłe ( należy ćwiczyć codziennie)
- krótkie ( 5-10 sek. Przerwy między ćwiczeniami, 5 x w tygodniu, dochodzi do 30setów - skurczy dziennie, 33 - 66 % oporu mięśnia)
b) izotoniczne - zmienia się długość a nie napięcie mięśnia
- ruch płynny
- trening oporowy
Mc Queen - 40 dźwignięć = 4 sety * 10 dźwignięć, maksymalne obciążenie, 3 razy w tygodniu, przerwa 2 min, to odmiana hipertroficzna,
Trening z progresywnie wzrastającym obciążeniem - Delorna i Wotkinsa( 2 min przerwy, ćwiczymy 7 dni w tygodniu, 3 sety: 1 set 50% maksymalnego ciężaru, 2 set 70%, 3 set- 100%)
Program Oksfordzki - (5 razy w tygodniu) spada obciążenie, 10 setów, odmiana z obciążeniem progresywnie malejącym, 1 set: maksymalne obciążenie w każdym kolejnym -0,5 kg
Fotel oporowy - na m. czworogłowy (ciężar na łydki, wyprost w stawie kolanowym, dźwiganie w osi stawu kolanowego)
Ćwiczenia ułożeniowe :metoda Botatów
- NDT - dla dzieci z porażeniem(udarem mózgu), dorośli po udarze mózgu
- ćwiczenia drenażowe - stosujemy gdy płyn zalega w płucach- pacjent zgaduje się w takiej pozycji, że płuco z płynem u góry
- przy niedostatecznym krążeniu kończyn dolnych - metoda Bergera- w pozycji leżącej - 6 min seansu( 2 min stopa w górę, potem w dół i płasko)
- w wadach postawy i skoliozach ( długotrwałe lub inne). Musi leżeć na wypukłości
- pozycja Trendelenburga- głowa w dół, nogi poniżej, stosowane też w radiologii, gdy obniżona jest sprawność mięśnia pośladkowego
- pozycje antalgiczne - przeciwbólowe- pacjent znajduje sobie pozycje w której nie czuje bólu
Ćwiczenia bierne:
- po niedowładach kończyn rehabilitacje rozpoczyna się od ćwiczeń biernych, które pomagają wprowadzić, przygotować pacjenta.
- ważny jest odpowiedni chwyt
- ćw. autoredresyjne - najbezpieczniejsze, pacjent sam ćwiczy jedna kończynę za pomocą drugiej
Wyciągi:
- krótkotrwałe
- długotrwałe
- po złamaniach kończyn, ortopedia, traumatologia
- 20 - 30 stopni - pętla Glissona- wyciąg kręgów szyjnych
- Perschl - wyciąg kręgów lędźwiowych i krzyżowych
- w wodzie krzesełkowy
A) Ćwiczenia kształtujące
- gibkość - na drodze eliminowania przeszkód - długość i elastyczność mięśni w stawach
- koordynacja ruchowa i równowaga- ćwiczenia różnego rodzaju
- ćwiczenia kształtujące koordynację ruchową
- ćwiczenia Frankla- najbardziej znane, stwardnienie rozsiane , Parkinson, uszkodzenia móżdżku
- doskonalenie reakcji obronnych - popychamy pacjenta by się bronił przed upadkiem i potrafił wstać - trudne u osób po amputacji
B) Ćw., kształtujące siłę i wytrzymałość
- izotoniczne
- izokinetyczne
- izometryczne
C) Ćw. kształtujące postawy ciała - korekcyjne
- skoliozy
- niedowład (asymetria napięcia mięśni kończyn)
- na pograniczu wychowania fizycznego i rehabilitacji
D) Ćw. rozluźniające
- trening autogenny - Schultza - metoda relaksacyjna - relaks muzyczny - głos spikera - rodzaj autosugestii - zupełna cisza , skupienie, półmrok, można w domu
E) Ćw. odruchowe
- sposób aktywizowania mięsni, które same nie mogą być aktywne ( są bierne)
- często wartość profilaktyczna przy początkowych fazach rehabilitacji
F) Ćw. synergistyczne
- wykorzystanie współruchów fizjologicznych lub patologicznych (z tej samej lub przeciwnej strony)
a) synergizmy względne - nabyte( np. zgięcia ramienia, wzrost napięcia mięśnia drugiej kończyny
b) synergizmy bezwzględne - wrodzone ( np. zginając stopę napina się mięsień czworogłowy uda)
- ćw. synkinistyczne
- ćw. kontralateralne
- ćw. psylateralne
Ćwiczenia oddechowe
- lepsze utlenianie krwi - lepsza praca mięśni
- choroby układu oddechowego, po udarze mózgu, zapobieganie zapaleniu płuc
- szybki głęboki wdech, długi głęboki wydech
Ćw. czynno - bierne
Ćw. bierno - czynne
Ćw. ogólnie usprawniające
Ćw. zwiększające ruchomość stawów
Ćw. kondycyjne
- trening interwałowy ( też przy treningu sportowym)
- metoda Delorna
- przy problemach ukł. krwionośnego
1) reedukacja nerwowo- mięśniowa
- ponowne odzyskiwanie utraconych możliwości motorycznych
- metoda lastrowania - stosuje się plaster na pofałdowania skórne - cel - korekcja mechaniczna stawów( rozluźnienie)
- przywracanie chłonki
- działanie przeciwbólowe
- na ogoloną skórę
- nie stosuje się pilastrowania okrężnego
- na wysokości urazu nie mogą się krzyżować
- opatrunek - wygodny- komfortowy
- chodzi o „ skrócenie” przyczepów mięśniowych
- metodę wymyslił Tomaszewski
- metoda FAY
prymitywne wzorce ruchowe (homologiczny wzorzec ruchowy)
wzorzec homolateralny- amfibia- równoczesne ruchy kończyn jednoimiennych P lub L
wzorzec heterolateralny - reptilia - równoczesne ruchy kończyn przeciwnych- przeciwskręt tułowia Rp i Rl
ćwiczenia leżenie przodem
techniki ułatwiające przeciwdziałanie spastyczności: podrygiwanie
- metoda Rood
rozluźnienie antagonistów
spinanie agonistów
poziom:
1) mobilność
2) stabilność
3) mobilność nałożona na stabilność
4) zręczność / wprawa
Sekwencje rozwojowe:
Okres I - związane z aktywnością mięśni mobilizujących z niskim progiem pobudliwości, wrażliwe na bodźce
Okres II - związany z aktywnością mięśni stabilizujących z wysokim progiem pobudliwości
Okres III - okres rozwoju funkcji mięśni mobilizujących na postawie stabilizujących
Okres IV - okres rozwoju mięśni mobilizujących niezależnie od stabilizujących - rozwój zręczności (dexterity)
Podział mięśni:
a) mobilizujące
- zginacze
- przywodziciele
b) stabilizujące
- prostowniki
- odwodziciele
Uaktywnienie stabilizatorów
- szybkie szczotkowanie
- bodźce dotykowe przez ćwiczeniem
- okłady z lodem (3-5 sek.)
- nacisk na prostowniki
- docisk stawowy
Ćw. stabilizatorów
- ćw. w podporach
- ćw. wyprostu i rotacji zew. ramienia
- ćw. ręki („przedłużenie ramienia dźwigni”)
- pozycja czworonożna spastyczności
Drażnienie zmysłów( głównie u dzieci)
- wykorzystanie odruchów z kłębka szyjnego
- drażnienie bodźcami węchowymi
- drażnienie bodźcami smakowymi
2) Terapia SI (sensoryczno - integracyjna)
- integracja sensoryczna wg. Eyres
- OUN może odbierać i odpowiadać na bodźce - u dzieci nad i niedowrazliwych
- sprzęt terapeutyczny ma zachęcić dziecko do aktywności
suche baseny, huśtawki, hamaki
szczoteczki- nadwrażliwość od miękkich do twardych
huśtawka obrotowa- zaburzenie błędnika
test kalifornijski
3) Stymulacja sensomotoryczna(SMS)
- stymulacja według Jandy i Babrowa
- kompleksowa
- facylitacja- ułatwienie
- punkt wyjścia do ćwiczeń: badanie równowagi pacjenta i jego stanu zdrowia
4) biologiczne sprzężenie zwrotne - widzimy efekt działania, np. na monitorze widać, że udało się napiąć mięsień
W rehabilitacji obowiązują dwie strategie postepowania:
1) terapia oparta na objawach+
- ang. facilitation
- impairment based approach - urazy narządu ruchu, nie w urazach neurologicznych
2) terapia oparta na zadaniach
- task oriented
- disability - focused approach - podstawowe ćw. koordynacyjne, zwiększające zdolność do wysiłku, np. trening na bieżni( trening interwałowy, u osób z przewlekłymi chorobami niedowłady, stwardnienie rozsiane)
Ćwiczenia aerobowe (tlenowe)
- taki rodzaj aktywności, która przyspiesza oddech i bicie serca, do mięsni i narządów ciała dociera więcej utlenowanej krwi
- serce i płuca - współpracują przy dostarczaniu tlenu do organizmu, zmuszają płuca i serce do zwiększenia pracy, wzmacniają je poprawiając ich kondycje, np. spacerowanie, praca w ogródku, sprzątanie na podwórku, chodzenie po górach, jeżdżenie na rowerze, pływanie, jogging, tenis pojedynczy, koszykówka, jazda na biegówkach
- Typowy okres ćwiczeń 20 - 60 min
- w momencie rozpoczęcia ćwiczeń metabolizm gwałtownie wzrasta o ok. 20 razy względem spoczynku- jest to bardzo korzystna zmiana, jeśli powtarzana jest w sposób regularny, zdolność mięśni do wytworzenia tej energii zależy od stałej dostawy wodoru
- 3 godziny w tygodniu na tych ćwiczeniach wzmacnia serce
- następuje wzrost wydolności serca i zdolności mięśni do wytworzenia tlenu
- inne korzyści: spadek ryzyka zawału serca, spadek rozwoju choroby wieńcowej, poprawa profilu cholesterolu, poprzez wywierany nacisk na kości, pomoc w utrzymaniu i wzroście siły kostnej, zwiększenie klasy związków chemicznych w mózgu(tzw. neurotransmiterów), które mogą spowolnić utratę pamięci krótkotrwałej, poprawa zdolności w wykonywaniu więcej niż jednego zadania za jednym razem, wzrost wytrzymałości w 1/3 i więcej, poprawa przepływu krwi do kończyn i innych narządów
- jedno z najskuteczniejszych narzędzi w spadku ciśnienia krwi oraz wzroście ilości tkanki tłuszczowej w organizmie
- codziennie: łagodzenie stresu, napięcia, zapobieganie depresji, pochodzenia endogennego
Ćw. anaerobowe
- wykonywanie krótkotrwałego, energetycznego wysiłku, który zwiększa siłę mięśniową, a nie poprawia krążenie ani oddychanie, np. bieg na krótki dystans, podnoszenie ciężarów, zdolność do wykonywania danej pracy nie zależnie od dostępu tlenu z powietrza- opiera się na energii zgromadzonej w mięśniach - jest to zapas ograniczony- krótki czas trwania ćwiczenia
- większość ćwiczeń to kombinacja ćwiczeń tlenowych i beztlenowych
- udział każdego z nich zależy od tego, jak ciężki jest to wysiłek
- przy ćwiczeniach beztlenowych po ok. 90 s. zaczyna brakować tlenu - palenie w płucach
- przy wysiłku tlenowym moment, gdy zaczyna brakować wodoru i przechodzi się na wykorzystywanie zapasów - próg beztlenowy
-przy słabej formie ciało nie radzi sobie z dostarczaniem H do mięśni
- różnice pomiędzy zapotrzebowaniem na tlen, a możliwościami organizmu w zakresie dostarczania H są wypełniane przez procesy beztlenowe, aż do wyczerpania ich źródeł
- w miarę jak wydolność rośnie - organizm jest w stanie pokonać większy dystans w krótszym czasie wciąż zapewniając tlen swoim mięśniom- skromne zapasy energetyczne nie są uszczuplane
- ćw. beztlenowe pomagają w osiągnięciu lepszych wyników w sporcie, ale nie zapewniają korzyści zdrowotnych w późniejszym okresie
Ćwiczenia oporowe - siłowe:
- wzrost siły, wzrost masy mięśniowej, wzrost wytrzymałości kości, wzrost metabolizmu organizmu
- pomagają poprawić wygląd ciała
- zmuszenie mięsni do wzrostu pracy, nadmierne obciążenie pobudza wzrost drobnych białek wewnątrz każdego mięśnia, które grają ważną rolę w możliwościach mięśnia di wytworzenia siły
- różne metody : wolne obciążenie, maszyny obciążające, gimnastyka zdrowotna(masa własnego ciała jako siły oporowe), rurka oporowa( zakładanie gumek elastycznych)
- najlepiej sprawdzony sposób rozwijania siły - podnoszenie ciężarów w trzech turach: po 8 - 12 powtórzeń
- program ćwiczeń siłowych: ( specjalny sprzęt) - skupienie się na konkretnych grupach mięśni
1-3 tur danego ćw. ( tura: 8 -15 powtórzeń, tura:1 min., sesja t =30 min)
2-3 razy w tygodniu: wzrost siły i wielości mięśni( przyspieszone reakcje chemiczne w komórkach mięśniowych)
największe zmiany kilka pierwszych miesięcy regularnych ćw.
- poprawa stanu ukł. sercowo - naczyniowego- wzrost poziomu lipoprotein HDL
- im większa masa mięśniowa wzrost poziomu metabolizmu, wzrost spalanych kalorii
- obciążenie kości i mięśni - wzrost masy mineralnej kości, zapobiega osteoporozie, walka ze stopniowym zanikaniem mięśni, które zachodzi z wiekiem
Ćw. izometryczne
-mięśnie kurczą się, stawy nieruchome
- opieranie się o nieruchoma powierzchnie
- rozwijanie całkowitej siły mięśnia
- w rehabilitacji - często - wyodrębnienie określonego słabszego miejsca, a następnie zastosowanie ćw. wzmacniające pod odpowiednim kątem zgięcia stawu
- nie do trenowania jakiejś dziedziny sportu
- to trening: szybko i wygodnie wzmacnia mięśnie bez potrzeby użycia specjalnego sprzętu, przy wzroście ryzyka urazu
Ćw. izotoniczne
- w czasie wykonywania ćw. rytmiczne wydłużanie i kurczenie się mięśni w obrębie aktywnej części ciała, np. przysiady, pompki, podciągania, podnoszenie lekkich ciężarów lun hantli
Ćw. izokinetyczne
- wykonywanie na specjalnej maszynie( kontroluje szybkość kurczenia się mięśni w danym zakresie ruchu)
- maszyny : Cybext and BiodexT - sprzęt ten nie jest dostępny dla większości ludzi
Leczenie ułożeniowe
- stosujemy by nie doprowadzić do przykurczu
- zapobieganie odleżynom ( do 2 -3 h zmieniamy ułożenie, smarujemy tłustą maścią by nie doprowadzić do otarć)
- niedowład połowiczny
- stosujemy różne wałeczki
pacjent leży na chorym boku
pacjent leży na plecach
- z ręką przy głowie - zapobiegamy rotacji wew.- przygotowanie do nauki chodzenia
- z ręka przy boku
pacjent leży na zdrowym boku - najlepsza pozycja w zapobieganiu przykurczu barku
Kinezyterapia w hemiplegii:
- gimnastyka poranna, ćwiczenia ogólnokondycyjne, ogólnorozwojowe, ćw. oddechowe, ćw. bierne i czynne, ćw. poprawiające funkcje kończyny górnej, nauka chodzenia, indywidualne lub w grupie, ćw. bloczkowe, ćw. odciążające, trening rowerowy, ćw. wodne ( rozluźnienie mięśni i stawów w stanach bolesnych)
Kompleksowa rehabilitacja w hemiplegii
- kąpiele solankowe
- masaże podwodne
- fizykoterapia
- funkcjonalne elektrostymulacja (FES)
- terapia ciepłem
- krioterapia
- pneumatyczny masaż podciśnieniowy
- muzykoterapia
- terapia zajęciowa(nauka czynności życia codziennego)
- psychoterapia indywidualna
Metody kinezyterapii w hemiplegii:
Metoda Kobata - PNF - proprioreceptywne torowanie nerwowo - mięśniowe- obniżenie pobudliwości drażnionego miejsca przez sumowanie pobudzenia podprogowego w obrębie synaps
Metoda Bobath( stosowanie u dzieci i dorosłych NDF terapia neurorozwojowa
Zasadnicze sprzężenie zwrotne ( bio feedback-EMG)
Funkcjonalna elektrostymulacja FES
Metoda proprioreceptywna:
- opracowano Centrum Rehabilitacji Fundacji Kaisera w Kalifornii przez czeskiego neurrofizjologa Hermana Kobatha i fizjoterapeutę D.E.Voss w 1946, póżniej sporo jej rozwoju wnieśli Viela
- używana jest także nazwa „ metoda wzorców”
- wywodzi się ona z spostrzeżenia, że ruchy stosowane w kinezyterapii najczęściej nie pokrywają się z naturalną codzienna pracą mięśni,
- zauważono ,że ruchy wykonywane w pracy i życiu codziennym mają charakter diagonalny i spiralny, nie odbywają się tylko w jednej płaszczyźnie
- podstawą metody są złożone wzorce ruchowe
-opracowane wzorce dla kończyny górnej, dolnej i głowy
-istotnymi elementami ćwiczeń są: pozycja wyjściowa, kierunek ruchu, rozciągnięcie mięśnia, ciąg , nacisk, wzmocnienie aktywności mięśnia z wykorzystaniem mechanizmów odruchowych, opór, chwyt, kolejność pracy mięśni
- jako techniki torowania proprioreceptywnego stosuje się opór bezpośredni, powtarzane skurcze, zwroty( zmiana kierunku ruchu na przeciwny i rytmiczna stabilizacja + techniki rozluźniające jako kolejne metody
Metoda Bobath
- wykorzystuje ona ocenę stopnia dojrzałości ośrodkowego układu nerwowego (OUN) do wczesnego wykrywania zaburzeń ruchowych
- metoda opiera się na zgodności ćw. z naturalnym rozwojem ruchowym człowieka, poprzez zmianę patologicznych wzorców postawy( hamowanie ) można wpłynąć na przywrócenie prawidłowego napięcia mięśni i uzyskać zróżnicowane ruchy czynne( torowanie )
- hamowanie oparte jest na zmianie ułożenia punktów kluczowych głównych( głowa, szyja, obręcz barkowa i biodrowa) i punktów kluczowych pomocniczych( nadgarstek, stopa, palce)
W zależności od stanu pacjenta wydziela się 4 etapy ćwiczeń:
I okresie - wczesnym- bezpośrednim po zachorowaniu, kiedy niedowłady i porażenia mają jeszcze charakter wiotki, szczególna uwagę zwraca się na właściwe ułożenie pacjenta w łóżku i układ ciała w różnych pozycjach. Stosuje się zmiany pozycji, co 2 h, kinezyterapia w tym okresie obejmuje ćw. zmian pozycji ciała w łóżku, przygotowanie do siadania i stania i chodzenia, usprawnianie kończyny górnej, praca nad kontrolą kończyny dolnej, ćw. równowagi
II okresie - usprawniania chorego po udarze, kiedy zaczyna się już pojawiać spastyczność, zmierza się do ćw. na siedząco, w pozycji pionowej, przechodząc stopniowo do ćw. chodu
III okresie - tu uwagę koncentruje się na lokomocji i funkcji kończyny dolnej
IV okresie - doskonalenie funkcji ręki
Parkinsonizm - ćwiczenia koordynacyjno- równoważne wg. H.S. Frenkla ( stwardnienie rozsiane, uszkodzenia układu pozapiramidowego, uszkodzenie móżdżku)
Pozycje : leżąca
siedząca
pionowa
1) Nauka chodzenia i siadania: tempo na trzy
- cofnięcie stóp
- pochylenie tułowia- wyprost kończyn dolnych i powstanie
2) Nauka chodzenia
- krok odstawczo - dostawczy
- chód naprzemienny
- chodzenie bokiem
- chodzenie do przodu
- chodzenie do tyłu
- chodzenie po schodach
tempo na trzy : odstawianie nogi
obciążenie
dostawianie drugiej nogi
Chodzenie po chodniku śladami:
- półkroki
- ćwierćkroki
- trzy czwarte
- całe kroki
3) Nauka zwrotów: tempo na trzy: po chodniku z zaznaczonymi śladami
4) Nauka współruchów kończyn górnych
5) Chodzenie z jednoczesnym posługiwaniem się kończynami górnymi
noszenie przedmiotów
usuwanie przeszkód z drogi
Ćwiczenia bierne:
a) ćwiczenia redresyjne
b) postizometryczna relaksacja mięśni
- powodują obniżenie napięcia
- wyrabiają napięcie mięśni
- potrzebne w wypadku zwiększenia napięcia emocjonalnego i mięśniowego
- element odnowy biologicznej
- dzielimy na :
Gimnastyczne( bierne lub czynne np. osiowe podtrzymywanie kończyny i wibracje kończyny)
Relaksacyjno- koncentrujące ( trening autogenny)
- pomieszczenie ogrzane, łagodne oświetlenie, cisza, głos miękki
- przed można zastosować ciepłolecznictwo
- wg. Jackobsona - stopniowe rozluźnianie
- długo program ćwiczeń (1h)
- wielokrotne powtarzanie określonego ćwiczenia
Schultz psychoterapia - trening autogenny
- rozluźnienie całego ciała do bezwładu
- zwolnienie tętna i częstości oddechu
- wygodna, nieruchoma pozycja
- medytacja
- yoga
- ćwiczenia oddechowe
Terapia manualna:
- zwiększają ruchomość stawową
- przy pomocy rąk
Elementy terapii manualnej:
Mobilizacja -ślizgowe przesuwanie powierzchni stawowych, z udziałem pacjenta lub z czynnym udziałem, powtarzanie ruchów ślizgowych bądź obrotowych, przy 1 stopniowej ograniczonej ruchomości, także narządów wewnętrznych
Manipulacja -bardzo szybki rękoczyn polegający na pchnięciu 1 odcinka ciała, a 2 odcinek jest ustabilizowany, odbywa się to na bardzo małym dystansie , podczas wydechu, przy 2 stopniowym ograniczeniu ruchomości
Trakcja - ręczne wyciąganie w stawach, dzielimy na trzy stopnie
Ćwiczenia bierne:
- ćw. Redresyjne
- postizometryczna relaksacja mięsni wg. Mitchela - powolne rozciąganie, stabilizacja, próba ruchów powrotnych , wdech, rozluźnienie, wydech
- stretching
- mobilizacja
- manipulacja
- trakcja
Metoda Cyriaxa - wyjście do wielu technik manualnych - deep fiction - masaz poprzeczny
Metoda Menella( metoda ślizgu stawowego) - przywracanie prawidłowej ruchomości stawowej, gra teorii ślizgu stawowego
Metoda Kaltenborna_Evjenth`a(OMT)
Metoda Mailtanda
Metoda Mickenziego
Metoda Travell Simons
Metoda Kraniosakralna Sutherlanda
CIT - metoda wymuszania ruchu
- stosunkowo nowa metoda kinezyterapii opierająca się na wymuszaniu posługiwania się kończyną niedowładną poprzez unieruchomienie kończyny zdrowej- u chorych z niedowładem połowicznym
- prof. E. Traub- przeprowadził eksperyment na małpach człekokształtnych
- pozbawili czucia jedna łapę- nie używała małpa tej łapy - zjawisko nieużytkowania - stała się 3 nożna, ale mniej sprawna
- Metoda CIT jest rodzajem terapii behawioralnej - ma ona na celu zwalczenie niekorzystnego zjawiska obserwowanego po odnerwieniu kończyny, zwanego „wyuczonym nieużyciem”
- unieruchamia się kończynę zdrową na 4 - 9 h dziennie przez okres 2 - 3 tygodni- zwykle uzyskuje się to przy pomocy specjalnej łuski wykonanej z tworzyw termo- utwardzalnych, unieruchamiającej nadgarstek i palce
- można też przymocować kończynę do tułowia przy pomocy opaski elastycznej, lub zastosować temblak lub chustę trójkątną lub nałożyć na rękę rękawicę jednopalczastą
- ćwiczenie: głównie elementy podstawowych czynności życia codziennego, rozszerzonych czynności życia codziennego, terapia zajęciowa
- np. gra w szachy, ćw. z wyłącznikiem, ćw. z kłębkiem wełny, ćw. z tablicą z pineskami, spożywanie posiłków, otwieranie i zamykanie szafki
Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne :
1) ćw. rozwijające świadomość osoby
2) ćw. kształtujące świadomość schematu ciała
3) ćw. kształtujące świadomość przestrzeni
4) ćw. oparte na relacji „Z”
5) ćw. rozwijające relacje „ przeciwko”
6) ćw. oparte na relacji „razem”
7) zabawy z kocem
8) zabawy z chustą
9) zabawy na początek spotkania
10) zabawy w pozycji stojącej
11) zabawy w pozycji siedzącej
12) zabawy w pozycji lezącej
13) zabawy w odrywanie ról
14) zabawy z chustą i piłką
15) zabawy z „tunelem”
16) zabawy na zakoszenie spotkania
Chwyty: hakowy(ciężarek), cylindryczny(szklanka), dłoniowy(długopis), szczypcowy (kartka)
Ocena funkcji k. górnej:
testy zręcznościowe:
test tablicy z kołkami - test Purdue
test 9 kołków i 9 otworów (9 HOLE - PEG - TEST)
9 HOLE - PEG - TEST
- włożenie i wyjęcie z otworów prostych drewnianych kołków- średnicy 9 mm i długości 32 mm
- mierzony jest czas w sekundach potrzebny do wykonania osobno do każdej ręki
Test Jebseba i Taylora:
- ocenia się pisanie i odwracanie kartek, zdolność do pochwycenia małych przedmiotów codziennego użytku, wykonuje się stymulowaną próbę spożywania posiłku
- próba rysowania ratek, uchwytu dużego, lekkiego przedmiotu np. karton i dużego ciężkiego przedmiotu
Test świńskiego ogona:
- badany musi przeciągną c na czas umocowane na drewnianej rączce miedziane kółko o średnicy 3 cm wzdłuż pofalowanego na kształt świńskiego ogona miedzianego drutu
Test Ręki Frenchav (Frenchav arm test- FAT)
- używanie obu rąk do otwarcia słoika dżemem
- używanie obu rąk do przeciągnięcia linii prostej
- użycie ręki w celu podniesienia i postawienia na miejsce cylindra o średnicy 2 cali = 5 cm
- użycie ręki w celu podniesienia i postawienia z powrotem cylindra o średnicy 0,5 cala =1,25cm
- użycie ręki w celu wypicia wody ze szklanki
- użycie ręki w celu uczesania się
- użycie ręki w celu otwarcia i zamknięcia wieszaka na ubranie