ŻEŃSKIE HORMONY PŁCIOWE

- Estrogeny: 17B- estradiol, estron, estriol
- Gestageny : progesteron

Biosynteza estrogenów: komórki tekalne pod wpływem LH wytwarzają dwa hormony: testosteron i androstendion -są one prekursorami dla: estradiolu i estronu, testosteron i androstendion przechodzą do wnętrza komórek ziarnistych i ulegają aromatyzacji do estrogenów pod wpływem FSH

Estrogeny - funkcja biologiczna:
- rozwój pierwszo- drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych
- wzrost błony śluzowej macicy (proliferacja endometrium) , mięśnia macicy
- czynność skurczowa macicy, perystaltyka jajowodów
- wzrost, dojrzewanie, złuszczanie nabłonka pochwy
- wydzielanie śluzu przepuszczalnego dla plemników
- wzrost tkanki nabłonkowej, łącznej i tłuszczowej w gruczole sutkowym
Estrogeny - funkcja metaboliczna:
- biosynteza tłuszczów, białek (dodatni bilans azotowy)
- wzrost syntezy fibrynogenu, plazminogenu biorących udział w krzepnięciu krwi
- wpływ na kość ( kościotworzenie)
- kumulacja wody i sodu
- rozmieszczenie tkanki tłuszczowej (kobiecy typ sylwetki)
- wpływ na stan emocjonalny i reakcje seksualne

Zastosowanie:

• leczenie zaburzeń miesiączkowania

• niedoczynność jajników

• łagodzenie zaburzeń klimakterycznych

• doustne środki antykoncepcyjne

• miejscowo w zmianach zanikowych pochwy

• leczenie raka gruczołu krokowego u mężczyzn

Gestageny - funkcja biologiczna:
- zmiany wydzielnicze w endometrium
- zmiany w błonie śluzowej po implantacji jaja płodowego
- hamuje perystaltykę jajowowodów, relaksacja mięśnia macicy
- zmiany w śluzie szyjkowym (nie przepuszcza plemników)
- wzrost tkanki gruczołowej w sutkach

Gestageny - funkcja metaboliczna:
- zmniejszenie stężenia aminokwasów
- działanie diuretyczne (blokowanie aldosteronu)
- wzrost podstawowej temperatury ciała
- działanie antyandrogenne

Cykl miesiączkowy trwa najczęściej 28 dni, w każdym cyklu miesiączkowym występują w organizmie kobiety, a szczególnie w błonie śluzowej macicy, charakterystyczne zmiany, które można podzielić na cztery fazy:

1. faza wzrostu (proliferacjina)

2. faza owulacji (jajeczkowania),

3. faza wydzielnicza (sekrecyjna),

4. faza krwawienia miesiączkowego

Faza wzrostu obejmuje odbudowę błony śluzowej jamy macicy (endometrium) po miesiączce oraz jej rozrost pod wpływem wydzielanych przez jajniki estrogenów, których stężenie we krwi stale wzrasta. Trwa ona około 10-14 dni. Faza owulacji to pęknięcie pęcherzyka Graafa i uwolnienie z niego dojrzałej komórki jajowej. Czynnikiem, który pobudza jajeczkowanie jest hormon luteinizujący - LH; stężenie tego hormonu we krwi kobiety znacznie wzrasta na kilkanaście godzin przed owulacją. Przy regularnych, 28-dniowych cyklach owulacja odbywa się w połowie cyklu, czyli około 14. dnia cyklu. W fazie wydzielniczej, pod wpływem rosnącego poziomu progesteronu wydzielanego przez przekształcony pęcherzyk Graafa - tzw. ciałko żółte (a po zajściu w ciążę przez łożysko), dochodzi do dalszych zmian w błonie śluzowej macicy. Zmiany te polegają na rozwoju gruczołów błony śluzowej, ich charakterystycznym skręceniu. Ma to na celu przygotowanie błony śluzowej macicy na przyjęcie zapłodnionego jaja, czyli zagnieżdżenia. Jeżeli nie dochodzi do zapłodnienia, to pojawia się faza krwawienia miesiączkowego (trwającego prawidłowo 3-5 dni), czyli złuszczenia i wydalenia błony śluzowej jamy macicy.

HORMONALNA TERAPIA ZASTĘPCZA

Zmiany metaboliczne związane z przekwitaniem są głównie wynikiem zmniejszenia się syntezy 17 beta-estradiolu.

Zespół klimakteryczny - zespół objawów neurowegetatywnych i psychoemocjonalnych występujących w okresie przekwitania. Do najczęstszych zaburzeń tego okresu należą objawy naczynioruchowe: "uderzenia gorąca", zlewne poty, zawroty głowy, podwyższenie temperatury ciała, obwodowe poszerzenie naczyń i kołatanie serca.

- leczenie substytucyjne - uzupełnienie istniejącego niedoboru lub braku określonego hormonu,

- leczenie miejscowe - stosowanie leków dopochwowo, przezskórnie.

Estrogeny

Naturalne i półsyntetyczne estrogeny

Estradiol

systemy transdermalne: Rp. Climara , Dermestril, Estraderm MX,  Estraderm TTS, Estradot, Estroplast, Oesclim, Systen 50

żele:  Divigel, Estreva,

tabl. powl.:  Estrofem,

estradiol + noretysteron: tbl. Activelle, Kliogest,  Novofem, , Trisequens

system transdermalny: Systen Conti, Estracomb, Estalis,

• stosowany w hormonalnej terapii zastępczej HTZ

• 17ß-estradiol jest naturalnym hormonem syntetyzowanym i uwalnianym w 95% przez komórki ziarniste jajnika, w niewielkiej ilości powstaje z estronu na drodze odwracalnej konwersji zachodzącej w tkankach docelowych; małe ilości estradiolu powstają także w wyniku aromatyzacji dehydroepiandrosteronu (DHEA) i testosteronu poza jajnikiem

• działa za pośrednictwem swoistych receptorów, a głównymi narządami docelowymi są: narządy płciowe, gruczoł sutkowy, podwzgórze i przysadka.

• stężenie hormonu w surowicy zależy od fazy cyklu

• estrogeny warunkują drugo- i trzeciorzędowe cechy płciowe u kobiet: pobudzają rozwój macicy, jajowodów, pochwy, zewnętrznych narządów płciowych

• w endometrium wywołują zmiany proliferacyjne, przyrost masy mięśnia macicy, a poprzez pobudzenie syntezy prostaglandyn zwiększają jej pobudliwość skurczową; pobudzają wydzielanie śluzu szyjkowego, w pochwie -wzrost, dojrzewanie i złuszczanie kom. nabłonka

• wpływ ogólnoustrojowy estradiolu przejawia się działaniem: kościotwórczym, pobudzającym syntezę białek w wątrobie, zmniejszającym stężenie frakcji LDL-cholesterolu, zwiększającym stężenie frakcji HDL (z wyjątkiem estradiolu stosowanego przezskórnie), i triglicerydów, zwiększa w surowicy stężenie czynnika krzepnięcia VII, wpływa na biosyntezę tłuszczów, białek, zasad purynowych i pirymidynowych, wpływa na rozmieszczenie tkanki tłuszczowej

• działa korzystnie na stan psychiczny i emocjonalny oraz libido

• może być podawany p.o., i.m., przezskórnie, dopochwowo, wchłania się z przewodu pokarmowego, skóry i błon śluzowych

• wskazania: hormonalna terapia zastępcza w przypadku: hipogonadyzmu u kobiet (pierwotny i wtórny brak miesiączki),u kobiet w okresie około- i pomenopauzalnym, osteoporozy u kobiet wywołanej niedoborem estrogenów, dopochwowo w zanikowym zapaleniu pochwy zależnym od niedoboru estrogenów

• przeciwwskazania: ciąża, niewyjaśnione krwawienia z macicy, choroby wątroby, choroby zakrzepowo-zatorowe, nowotwory macicy lub gruczołów sutkowych, ostrożnie w przypadku endometriozy

• interakcje: estradiol osłabia działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych; może nasilać lub osłabiać działanie trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych; może nasilać działanie glikokortykosteroidów; w skojarzeniu z antybiotykami makrolidowymi może dojść do ciężkiego uszkodzenia komórek wątroby; barbiturany, ryfampicyna, pochodne hydantoiny, karbamazepina, fenytoina, prymidon i inne leki indukujące enzymy mikrosomalne nasilają metabolizm estradiolu,

• działanie niepożądane: ze strony układu moczowo-płciowego: krwawienia i plamienia z dróg rodnych, wydłużenie i nasilenie miesiączek, rozrost endometrium; zaburzenia układu pokarmowego, żółtaczka, zapalenie wątroby; ze strony układu nerwowego: bóle i zawroty głowy, depresja, zaburzenia libido, niepokój, uczucie zmęczenia, migrena; ze strony skóry: reakcje alergiczne, rumień, przebarwienia skóry, świąd; ze strony układu krążenia: wzrost ciśnienia tętniczego, zaburzenia hematologiczne: nasilenie krzepliwości, zwiększenie masy ciała, nietolerancja soczewek

Estriol  Rp. Oekolp krem dopochwowy,  Rp. Ortho-Gynest krem dopochwowy, glob. dopochw. ,  Ovestin glob. dopochw.,  krem,  tabl.

• naturalny hormon wykazujący słabe działanie estrogenne powstający na skutek metabolizmu obwodowego estrogenów (estradiolu i estronu)

• w porównaniu z estradiolem działa krótko, w związku z tym wykazuje słabe działanie ośrodkowe i jest lekiem z wyboru w leczeniu miejscowym, ze względu na wybiórcze działanie na błonę śluzową pochwy, sromu, dolnego odcinka cewki moczowej i skórę (np. pomenopauzalny zanik nabłonka pochwy), przywraca prawidłową czynność nabłonka zanikającej błony śluzowej pochwy, normalizuje pH i przywraca naturalną florę, zwiększa oporność komórek nabłonka na zakażenia, łagodzi zanikowe zapalenie sromu, pochwy

• łagodzi uderzenia gorąca, bezsenność, wzmacnia naczynia krwionośne, zmniejsza ich przepuszczalność i łamliwość.

• pomenopauzalne dolegliwości ze strony dolnej części układu moczowo-płciowego, takie jak świąd, suchość pochwy, zakażenia układu moczowego, dolegliwości w trakcie oddawania moczu, nietrzymanie moczu, ogólnie w zaburzeniach okresu przekwitania: stanach podrażnienia, depresji, bezsenności, zaburzeniach neurowegetatywnych, suchości skóry

Progestageny

Progesteron  Rp. Luteina tabl. dopochw.,  tabl. podjęzykowe, Progesteronum r-r do wstrz.

• syntetycznie otrzymywany naturalny hormon ciałka żółtego, wytwarzany w jajnikach, korze nadnerczy i jądrach oraz w łożysku od 3. mies. ciąży

• wpływa pobudzająco na fazę proliferacyjną endometrium i wzmaga jego czynność sekrecyjną

• może hamować dojrzewanie pęcherzyków Graafa poprzez bezpośredni wpływ oraz za pośrednictwem przedniego płata przysadki

• wydzielany podczas ciąży ułatwia implantację jaja płodowego i utrzymanie ciąży, zmniejsza wrażliwość mięśnia macicy na substancje o działaniu kurczącym

• wpływa pobudzająco (łącznie z estradiolem) na gruczoł mlekowy, przygotowując go do laktacji

• stosowany s.l. i i.m. dopochwowo

• czynnościowe zaburzenia cyklu miesiączkowego, pierwotny i wtórny brak miesiączki, niewydolność ciałka żółtego, poronienie zagrażające lub nawykowe, hormonalna terapia zastępcza

• przeciwwskazania: nowotwory narządów rodnych, krwawienie z dróg rodnych o niewyjaśnionej etiologii, choroby wątroby,

I. Gestageny o szerokim zakresie stosowania

Medroksyprogesteron Rp. Depo-Provera zaw. do wst., Gestomikron tabl.,  Provera tabl.

estradiol + medroksyprogesteron Rp. Divina tabl., Diviseq tabl. powl., Indivina tabl.

• syntetyczna pochodna progesteronu o przedłużonym działaniu, silniejsza od niego w działaniu progestagennym i hamującym owulację,

• czynnościowe krwawienia z macicy, zaburzenia cyklu miesiączkowego, antykoncepcja hormonalna, składowa hormonalnej terapii zastępczej u kobiet z nieusuniętą macicą. leczenie raka błony śluzowej macicy i raka nerki

Noretysteron

estradiol + noretysteron tbl. Activelle, Kliogest,  Novofem, , Trisequens

system transdermalny: Systen Conti, Estracomb, Estalis,

• kwawienia, brak miesiączki, zespół napięcia przedmiesiączkowego, bolesne i nieregularne miesiączkowanie, endometrioza.

• jako składnik leków antykoncepcyjnych i w hormonalnej terapii zastępczej

Linestrenol  Rp. Orgametril tabl.

• stosowany codziennie hamuje jajeczkowanie i miesiączkowanie.

• w endometriozie, brak miesiączki, w zbyt obfitych i częstych miesiączkach, bolesnym jajeczkowaniu i miesiączkowaniu, czynnościowych krwawieniach macicznych, włóknisto-torbielowatym zwyrodnieniu gruczołów sutkowych, zespole napięcia przedmiesiączkowego

II.Gestageny o wąskim zakresie stosowania

1. stosowane w poronieniach

Hydroksyprogesteron  Rp. Kaprogest roztwór do wstrzykiwań

• niewydolność lutealna, poronienie zagrażające, czynnościowe krwawienia maciczne, przerost endometrium

2.stosowane w leczeniu nowotworów endometrium lub raka piersi

Megestrol  Rp. Megace tabl.  zaw., Megalia zaw. doustna, Megesin tabl.

• zmniejsza liczbę hormonozależnych komórek raka sutka oraz modyfikuje i znosi pobudzające działanie estrogenu na te komórki, wywiera też bezpośrednie działanie cytotoksyczne na komórki nowotworowe

• zwiększa łaknienie i masę ciała

• tabletki: paliatywne leczenie hormonozależnego raka sutka lub raka endometrium, zwłaszcza w przypadkach niekwalifikujących się do operacji lub radioterapii

• zawiesina: leczenie braku łaknienia lub utraty masy ciała będącej wynikiem choroby nowotworowej lub zespołu nabytego niedoboru odporności (AIDS).

3. stosowane w zaburzeniach miesiączkowania i leczeniu bezpłodności

Dydrogesteron Duphaston tbl.

dydrogesteron + estradiol Rp. Femoston tabl. powl. (28 tbl.)

• otrzymywany syntetycznie, nie wywołuje efektów androgenizacji ani wirylizacji, nie hamuje owulacji i nie zwiększa podstawowej temperatury ciała.

• niepłodność, poronienie zagrażające lub nawykowe, zaburzenia miesiączkowania, endometrioza, nieregularne cykle, potwierdzony niedobór endogennego progesteronu, w skojarzeniu z estrogenami w hormonalnej terapii zastępczej.

Nomegestrol  Rp. Lutenyl tabl.

• podawany między 5.-25. dniem cyklu hamuje owulację,

• u kobiet przed menopauzą zaburzenia miesiączkowania związane ze zmniejszonym wydzielaniem lub brakiem wydzielania progesteronu, zaburzenia miesiączkowania, zespół napięcia przedmiesiączkowego,

4.stosowane głównie jako środki antykoncepcyjne

Lewonorgestrel

Dezogestrel

Norgestimat

Destoden

Preparaty złożone zawierające androgeny i estrogeny

Prasteron  OTC Biosteron tabl

estradiol (walerianian estradiolu) + prasteron  Rp. Gynodian depot roztwór do wstrzyk. i.m.

• synonimami nazwy prasteron są: dehydroepiandrosteron (DHEA) i dehydroandrosteron.

• korzystnie wpływa na nastrój, popęd płciowy, zapobiega utracie masy kostnej.

• w połączeniu z walerianianem estradiolu w postaci o przedłużonym działaniu (4-6 tyg.) ma zastosowanie w leczeniu zaburzeń związanych z okresem przekwitania: zmniejsza objawy klimakteryczne, poprawia nastrój, korzystnie wpływa na libido, hamuje zmniejszenie się masy kostnej.

Leki o łącznym działaniu estrogenowym, gestagenowym i androgenowym

Tybolon Rp. Livial tabl.

• syntetyczny steroid, pochodna 19-nortestosteronu, łączący słabe działanie estrogenne, progestagenne i androgenne.

• usuwa objawy klimakteryczne, korzystnie wpływa na nastrój i libido, hamuje wydzielanie gonadotropin, hamuje rozwój zmian zanikowych pochwy, nie powoduje rozrostu błony śluzowej macicy (nie wymaga cyklicznego uzupełniania progestagenami), zapobiega rozwojowi osteoporozy.

• przeznaczony do stosowania w okresie przekwitania, w leczeniu zaburzeń okresu okołomenopauzalnego, zmniejsza objawy naczynioruchowe, zapobiega osteoporozie pomenopauzalnej.

Hormonalne leki antykoncepcyjne do stosowania ogólnego

Antykoncepcyjne preparaty hormonalne można podzielić na:
- tabletki dwuskładnikowe zawierające estrogeny i gestageny,
- tabletki zawierające wyłącznie gestageny, tzw. minipigułka,
- preparaty gestagenne w postaci iniekcji lub implantów.

Gestageny powodują zahamowanie owulacji (hamowanie LH), a składowa estrogenowa zapobiega wzrostowi pęcherzyka jajnikowego (hamowanie FSH), Oprócz tych podstawowych mechanizmów działania tabletek antykoncepcyjnych istotne znaczenie odgrywa także zmieniony charakter śluzu szyjkowego, który tworzy barierę dla plemników, zmniejszona zdolność błony śluzowej macicy do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej, obniżenie kurczliwości i perystaltyki jajowodów.

Złożone preparaty doustne są to syntetyczne związki steroidowe, zawierające ethynyloestradiol (EE) w dawce 20-50 mcg/tabletkę oraz progestageny (pochodne 19-nortestosteronu). Głównym mechanizmem działania tabletki złożonej jest efekt centralnego hamowania podwzgórzowych czynników uwalniających oraz gonadotropin przysadkowych (LH, FSH) w wyniku utrzymywania się stałych stężeń hormonów sterydowych w surowicy krwi - brak ujemnego sprzężenia zwrotnego. W jajnikach nie dojrzewają pęcherzyki Graafa i nie dochodzi do ich uwolnienia (owulacji). Dodatkowo progestagen działa na endometrium przyspieszając jego fazę sekrecyjną, śluz szyjkowy staję się bardzo zbity, gęsty, nie przepuszczalny dla plemników.

W zależności od stałości lub zmienności składu hormonalnego tabletek dzieli się doustne preparaty antykoncepcyjne na:

jednofazowe: tabl. o stałym składzie hormonów sterydowych w całym cyklu

• dwufazowe: I faza - sam ethynyloestradiol lub z niewielkim dodatkiem progestagenu II faza - ethynyloestradiol wraz z progestagenem; metoda ta sporadycznie stosowana,

• trójfazowe: o zmiennym składzie hormonalnym, przypominającym wahania fizjologiczne hormonów w trakcie prawidłowego cyklu miesięcznego:

Preparaty II generacji

	nazwa leku	zawartość ethynyloestradiolu (mg/tabl.)	progestagen	zawartość progestagenu (mg/tabl.)
Jednofazowe	Microgynon 21	0,03	lewonorgestrel	0,15
	Minisiston	0,03	lewonorgestrel	0,15
	Rigevidon	0,03	lewonorgestrel	0,15
	Restovar	0,0375	lynestrenol	0,75
	Stediril 30	0,03	lewonorgestrel	0,15
	Gravistat 125	0,05	lewonorgestrel	0,125
	Gravistat 250	0,05	lewonorgestrel	0,25
	Loveston	0,05	octan noretisteronu	0,5
Dwufazowe	Anteovin	0,05	lewonorgestrel	0,05 / 0,125
Trójfazowe	Tri Novum	0,035	octan noretisteronu	0,5 / 0,75 / 1,0
	Trinordiol	0.03 / 0,04 / 0,03	lewonorgestrel	0,05 / 0,075 / 0,125
	Triquilar	0.03 / 0,04 / 0,03	lewonorgestrel	0,05 / 0,075 / 0,125
	Tri Regol	0.03 / 0,04 / 0,03	lewonorgestrel	0,05 / 0,075 / 0,125
	Trisiston	0.03 / 0,04 / 0,03	lewonorgestrel	0,05 / 0,075 / 0,125

Preparaty III generacji

	nazwa leku	zawartość ethynyloestradiolu (mg/tabl.)	progestagen	zawartość progestagenu (mg/tabl.)
Jednofazowe	Mercilon	0,02	dezogestrel	0,15
	Marvelon	0,03	dezogestrel	0,15
	Logest	0,02	gestoden	0,075
	Femoden	0,03	gestoden	0,075
	Minulet	0,03	gestoden	0,075
	Cilest	0,035	norgestimat	0,25
Trójfazowe	Milvane	0.03 / 0,04 / 0,03	gestoden	0,05 / 0,07 / 0,10

Tabletki dwuskładnikowe zawierają albo stałą dawkę estrogenu i gestagenu, albo proporcje powyższych hormonów zmieniają się w trakcie cyklu. Dawka hormonów może się zmieniać jeden raz - tabletki dwufazowe, lub dwa razy - tabletki trójfazowe. Preparaty te, tak jak wszystkie tabletki antykoncepcyjne, znoszą fizjologiczny cykl miesiączkowy, ale próbują go naśladować poprzez zmianę dawek, głównie progestagenów.

Nie wolno rozpoczynać stosowania tych preparatów u kobiet:

• w ciąży

• z chorobami układu krążenia, choroba niedokrwienna serca

• choroba zatorowo-zakrzepowa

• ciężkie nadciśnienie tętnicze (RR > 160/100 mmHg)

• po ukończeniu 35 roku życia, jeżeli jednocześnie palą więcej niż 20 papierosów dziennie, a po 40 rż. palące ponad 10 papierosów dziennie (przyjmowanie tabletki zwiększa u palaczek ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego ponad 6-krotnie)

• czynne choroby wątroby

• z niezdiagnozowanymi krwawieniami z dróg rodnych

• chorujących na nowotwory estrogenozależne

• otyłych (BMI > 30 kg/m²)

• z porfirią

• długotrwale unieruchomionych.

Progestageny wchodzące w skład preparatów antykoncepcyjnych

Lewonorgestrel Rp. Escapelle tabl., Rp. Postinor Duo tabl. powl.

estradiol (walerianian estradiolu) + lewonorgestrel  Rp. Klimonorm tabl. drażowane

• działanie podobne do progesteronu, ale bardziej wybiórcze

• poprzez wpływ na endometrium tworzy barierę dla migracji plemników w drogach rodnych,

• antykoncepcja postkoitalna blokuje zagnieżdżenie blastocysty, wywiera wpływ na skład śluzu szyjkowego

• w skojarzeniu z etynyloestradiolem jako doustny środek antykoncepcyjny

• w skojarzeniu z 17-B-estradiolem w hormonalnej terapii zastępczej.

• samodzielnie występuje jako środek służący do antykoncepcji postkoitalnej.

• P.o. w przypadku antykoncepcji postkoitalnej należy przyjąć 1 tabletkę 0,75 mg lub 1,5 mg jak najszybciej po stosunku płciowym (maks. do 72 h); w przypadku zastosowania tabl. 0,75 mg należy po 12 h przyjąć kolejną tabl. 0,75 mg.

Dezogestrel Rp. Cerazette tabl.

• progestagen III generacji o słabej aktywności androgenowej stanowiący jedyny składnik doustnego preparatu antykoncepcyjnego lub wchodzący w skład preparatu dwuskładnikowego

• hamuje wydzielanie LH, owulację oraz zagęszcza śluz szyjki macicy, nie obserwowano wpływu na przemianę węglowodanów, gospodarkę lipidową i hemostazę

• doustna antykoncepcja hormonalna.

Preparaty zawierające stałe proporcje progestagenów i estrogenów

Działanie: Komponent progestagenny hamuje wydzielanie LH, wpływ progestagenny dominuje nad estrogennym i w związku z tym jajowody, endometrium i śluz szyjkowy pozostają pod jego wpływem, co daje dodatkowe efekty antykoncepcyjne, składnik estrogenny hamuje wydzielanie FSH i wtórnie dojrzewanie pęcherzyka dominującego w jajniku;

Wskazania: Zapobieganie ciąży.

Przeciwwskazania: Zakrzepica żylna, nadciśnienie tętnicze, ciężka dyslipidemia, choroby serca, palenie >40 papierosów dziennie, choroby wątroby, rak sutka lub narządów rodnych, niewyjaśnione krwawienie z dróg rodnych, migrena, ciąża długotrwałe unieruchomienie otyłość, porfiria,

Interakcje: zmniejsza skuteczność działania antykoncepcyjnego: barbiturany, niektóre leki przeciwpadaczkowe, ziele dziurawca, antybiotyki z grupy penicylin lub tetracyklin

Działanie niepożądane: Układ nerwowy: ból głowy, migrena, zawroty głowy, , obniżenie nastroju, osłabienie libido, Układ krążenia: nadciśnienie lub niedociśnienie tętnicze, choroby zakrzepowo -zatorowe. Układ pokarmowy: Skóra: trądzik, wysypka, wyprysk, ostuda, wypadanie włosów, świąd, nadmierne owłosienie, wirylizacja. Układ rozrodczy i piersi: ból piersi, nieregularne krwawienia, bolesne miesiączkowanie, powiększenie piersi, torbiel jajnika, zmiana masy ciała, obrzęk kończyn dolnych,

Dawkowanie: po. codziennie o stałej porze dnia przez kolejnych 21 dni, przez następnych 7 dni nie przyjmuje się tabletek i w czasie tej przerwy występuje krwawienie z odstawienia, zwykle 2.-3. dnia po przyjęciu ostatniej tabletki preparatu, przyjmowanie tabletek z następnego opakowania należy rozpocząć w 8. dniu, nawet jeśli krwawienie z odstawienia jeszcze trwa. jeżeli w ostatnim miesiącu nie stosowane były żadne hormonalne środki antykoncepcyjne, pierwszą tabletkę przyjąć w 1. dniu cyklu.

Etynyloestradiol + lewonorgestrel  Rp. Microgynon 21,  Gravistat,  Minisiston, Rigevidon,  Stediril 30,  Triquilar, Tri-Regol

połączenie hormonów w jedno-, dwu- lub trójfazowym doustnym środku antykoncepcyjnym

Etynyloestradiol + dezogestrel Rp. Marvelon tabl., Rp. Mercilon tabl.,  Novynette,  Regulon

jednofazowy

Etynyloestradiol + norgestymat  Rp. Cilest tabl. jednofazowy

Etynyloestradiol + dienogest Rp. Jeanine tabl. powl. jednofazowy

Etynyloestradiol + drospirenon  Rp. Yasmin tabl. powl.,  Yasminelle  jednofazowy

Etynyloestradiol + gestoden Femoden tabl. powl., Logest tabl. powl.,  Milvane tabl. powl., Minulet, Tri-Minulet Połączenie hormonów w jedno- lub trójfazowym doustnym środku antykoncepcyjnym

Etynyloestradiol + norelgestromin  Rp. Evra system transdermalny

Połączenie hormonów w jednofazowym przezskórnym systemie antykoncepcyjnym.

Antyestrogeny

Tamoksyfen Rp. Nolvadex tabl. powl.,

• syntetyczny, niesteroidowy związek o działaniu antyestrogenowym

• działa na zasadzie kompetycyjnego wiązania się z receptorami estrogenowymi wewnątrz komórek nowotworowych, powoduje zahamowanie syntezy i uwalniania czynników wzrostu, jak również pobudza tworzenie receptorów progesteronowych, mechanizm ten prowadzi do zahamowania podziału komórek nowotworowych

• leczenie raka sutka u kobiet przed menopauzą i po niej; jest lekiem z wyboru u chorych poddanych radykalnemu zabiegowi chirurgicznemu po 60. rż., u których stwierdzono przerzuty do węzłów chłonnych,

• ponieważ tamoksyfen indukuje owulację, zaleca się stosowanie skutecznych środków antykoncepcyjnych

---