WYKŁAD 05.10.2010R.

POJĘCIE I STRUKTURA SYSTEMU FINANSOWEGO

Przedsiębiorstwa funkcjonują w gospodarce zmonetaryzowanej (pieniężnej) dlatego muszą prowadzić gospodarkę finansową.

Gospodarka finansowa

Polega na gromadzeniu i wydatkowaniu pieniądza.

W ramach tej gospodarki wyodrębnia się tzw. sferę realną i sferę finansową. Obie te sfery przenikają się, są istotne, jedna bez drugiej nie może się rozwijać. Gdy nasze potrzeby są duże i zróżnicowane, to tym lepiej to wpływa na sferę finansową. Gdy potrzeby się kurczą, tym sfera realna i finansowa gorzej się rozwijają. Takie same zależności zachodzą dla przedsiębiorstw stanowiących filar sfery realnej.

Sfera finansowa

W sferze finansowej miliardy różnych podmiotów w każdej sekundzie inkasuje i wydaje jakieś pieniądze. Pieniądz w gospodarce nieustannie przepływa - przepływ strumieni pieniądza odbywa się w różnych kierunkach. Przedmiotem stosunków między przedsiębiorstwami będzie m.in. uiszczenie opłat za prąd, zainkasowanie odszkodowania za zalany dom, wykupienie ubezpieczenia przed powodzią.

Pieniądz oplata gospodarkę różnymi strumieniami, które są ”krwioobiegiem” gospodarki, który roznosi siłę nabywczą gospodarki. Strumienie te pędzą z różną szybkością, w różnych kierunkach i z bardzo różnych tytułów. W tym wypadku muszą obowiązywać pewne reguły przebiegu, które nazywane są systemem finansowym.

System finansowy

System finansowy

1. Jest to zespół powiązanych reguł i instytucji, umożliwiający dokonywanie przepływów pieniężnych między podmiotami posługującymi się pieniądzem.

2. Jest to ogół zasad i instytucji stworzonych przez obowiązujące w danym państwie i czasie prawo finansowe. (Edmund Pietrzak)

3. Stanowi mechanizm, dzięki któremu świadczy się usługi pozwalające na krążenie siły nabywczej w gospodarce. (prof. Polański)

System finansowy istnieje z kilku różnych powodów, którymi są jego funkcje, czyli wiązki zadań, które ten system pełni. Do podstawowych funkcji zalicza się:

1. funkcję monetarną

2. funkcję kapitałową

3. funkcję redystrybucji

Funkcja monetarna

Polega na kreacji pieniądza. Podstawową instytucją kreacji pieniądza jest bank centralny. Pieniądz może występować w formie gotówkowej i bezgotówkowej. Pieniądz w formie bezgotówkowej wprowadzany jest poprzez inne banki. W ramach tej funkcji rozważane muszą być pewne reguły, które określać będą zasady cyrkulacji pieniądza w przestrzeni, czasie i między poszczególnymi sektorami (pieniądz jako środek płatniczy - miernik wartości). W ramach tej funkcji uważać trzeba na zasady nietracenia wartości pieniądza, trzeba przewidywać reguły siły nabywczej pieniądza.

Sektor finansów publicznych nie umie się sam utrzymać więc żeruje na innych.

Pieniądz obecnie ma większą wartość niż w przyszłości.

Funkcja kapitałowa

Polega na stworzeniu przez system możliwości przepływu czasowo wolnych środków pieniężnych od podmiotów dysponujących nimi w danym momencie, tzn. podmiotów nadwyżkowych do podmiotów, które w tym samym momencie nie mają środków pieniężnych a bardzo ich potrzebują (podmioty deficytowe).

Funkcja redystrybucyjna

Polega na tworzeniu możliwości gromadzenia zasobów pieniądza publicznego z relatywnie wysokich dochodów, przychodów, majątku gospodarstw domowych i przedsiębiorstw oraz przekazywania ich gospodarstwom domowym a czasami przedsiębiorcom o relatywnie niskich dochodach, przychodach bądź majątku. Dzięki tej funkcji zmniejsza się rozpiętość w zdolności nabywczej, a w związku z tym w konsumpcji gospodarstw domowych.

Każda z tych funkcji może być w różny sposób uregulowana, w związku z tym na świecie i w Polsce funkcjonują zróżnicowane systemy finansowe. Pewne ich elementy usiłuje się, w ramach instytucji ponadpaństwowych, wystandaryzować, np. taka częściowa standaryzacja odbywa się w ramach UE. Dotyczy ona m.in. systemu podatkowego, który jest wielkim mechanizmem redystrybucyjny. Najbardziej wystandaryzowanym w ramach UE jest podatek VAT, ponieważ pewna część wpływów z podatku VAT zasila budżet unijny.

Segmenty systemu finansowego

W ramach systemu finansowego wyróżnia się dwa wielkie segmenty: rynkowy system finansowy i publiczny system finansowy. To rozróżnienie wynika z faktu, że usługi/funkcje realizowane przez system finansowy na rzecz podmiotów sfery realnej są świadczone albo za pośrednictwem mechanizmów rynkowych albo w trybie publicznym, czyli nierynkowym.

Rynkowy system finansowy

Funkcjonuje w oparciu o stosunki finansowe nawiązywane na rynku finansowym (np. kupno polisy ubezpieczeniowej). W ramach tego segmentu w relacje rynkowe wchodzi się w sposób dobrowolny, świadomy, w oparciu o różnego typu umowy cywilne lub handlowe.

Publiczny/nierynkowy/nieprywatny system finansowy

W ramach tego segmentu w posiadanie pieniądza można wejść poprzez napisanie podania o zasiłek, pomoc społeczną (nie musi tu nastąpić sprzedaż). Przepływ pieniądza nie ma tutaj charakteru dobrowolnego, nie ma tu mowy o umowach handlowych czy cywilnych, ponieważ system ten gromadzi środki na zasadzie obciążeń obligatoryjnych, czyli przez wymuszanie składek na ubezpieczenia społeczne, emerytalne, zdrowotne.

Rozwój systemu finansowego jest na tyle korzystny dla gospodarki na ile sprzyja rozwojowi sfery realnej. Nie może być on nigdy celem samym w sobie. Stąd wniosek, że zdobywanie pieniędzy nie może być celem samym w sobie. Pieniądz i system finansowy jest bardzo skomplikowanym narzędziem rozwoju człowieka, rodziny i całego rodzaju ludzkiego.

System finansowy/pieniądz powstał w drodze ewolucji, gdyż doceniono fakt, że zapewnia on wyższą efektywność potrzeb podmiotów sfery realnej, ponieważ pozwala na redukcje kosztów transakcyjnych.

WYKŁAD 12.10.2010R.

PORÓWNANIE RYNKOWEGO I PUBLICZNEGO SYSTEMU FINANSOWEGO

I CECHA RÓŻNICUJĄCA
Pierwszą cechą różnicującą te dwa systemy są ich składowe.

Rynkowy system finansowy składa się z:

1. instrumentów finansowych,

2. rynków finansowych,

3. instytucji finansowych,

4. zasad, w oparciu o które działają trzy pierwsze ogniwa.

Publiczny system finansowy składa się z:

1. instytucji budżetowych,

2. instrumentów fiskalnych,

3. publicznych instrumentów finansowych,

4. instytucji fiskalnych.

Składowe rynkowego systemu finansowego

Instrumenty finansowe

Na istotę tych instrumentów można spojrzeć z ekonomicznego bądź czysto formalnego punktu widzenia.

W sensie ekonomicznym instrumenty finansowe są swego rodzaju obietnicami, przyrzeczeniami. Podmioty deficytowe przyrzekają/obiecują podmiotom nadwyżkowym, że jeśli w pełni udostępnią im środki finansowe, zainwestują w te środki, pożyczą im te środki to w ustalonych terminach zostaną im one zwrócone wraz z pewnym wynagrodzeniem.

Przykłady instrumentów finansowych w sensie ekonomicznym:

1. Kredyt - obietnica złożona przez kredytobiorcę, że ten w określonym terminie zwróci ten kredyt wraz z wynagrodzeniem, tzn. wraz z jego oprocentowaniem i prowizjami dla banku.

2. Obligacja - w istocie swej oznacza przyrzeczenie obligatariusza, czyli emitenta obligacji, że ten w określonym terminie wykupi tą obligację wraz z wynagrodzeniem, tzn. po cenie wyższej niż tą obligację sprzedał i ewentualnie z pewnym dodatkowym świadczeniem rzeczowym, którym może być przykładowo prawo do zakupu obligacji nowej serii lub prawo do pierwszeństwa w nabyciu określonych towarów czy usług.

3. Akcja - przyrzeczenie spółki akcyjnej, że zainwestowana w nią kwota zostanie pomnożona i przekazana inwestorowi w formie dywidendy i/lub wyższej ceny w przypadku sprzedaży tej akcji przez akcjonariusza.

W sensie czysto formalnym instrumenty finansowe to zobowiązania, roszczenia dotyczące majątku jednych podmiotów w stosunku do drugich. Dla emitentów instrumentów finansowych są one zobowiązaniami, np. emitując obligację emitent zobowiązuje się do jej wykupu. Dla posiadaczy takiego zobowiązania instrument finansowy staje się składnikiem jego majątku. Instrument finansowy jest generalnie składnikiem pasywów emitenta i składnikiem aktywów jego posiadacza. Wyjątek od tej generalnej zasady pojawia się w przypadku banków z tego powodu, że banki udzielając kredytu nie sięgają po swoje zasoby, ale po zasoby cudze, czyli zasoby depozytariuszy.

Rynek finansowy

To rynek, a którym dokonuje się operacji, transakcji instrumentami finansowymi. Wyróżnia się:

1. rynek kredytowy,

2. rynek pożyczkowy,

3. rynek akcji,

4. rynek weksli,

5. rynek wierzytelności,

6. rynek bonów itp.

Instytucje finansowe

Z języka łacińskiego oznacza urządzenie/budowlę/zasadę/porządek.

Instytucje finansowe to urządzenia/podmioty, które specjalizują się w przyjmowaniu na siebie zobowiązań finansowych i w nabywaniu takich zobowiązań od innych podmiotów. Głównym, najczęściej jedynym, przedmiotem ich działalności jest utrzymywanie, często emitowanie i obrót instrumentami finansowymi. Instrumenty finansowe stanowią zatem dominującą pozycję w ich bilansach i to zarówno po stronie aktywów, jak i pasywów.

Najbardziej typową instytucją finansową (pośrednikiem finansowym) jest bank. Bank przyjmuje na siebie zobowiązania wobec depozytariuszy, że zwróci im depozyt jeśli tego zażądają. Równocześnie nabywa on zobowiązania od kredytobiorców, że ci zwrócą kredyt. W bilansach banków dominują depozyty i kredyty. Banki najbardziej zarabiają na kredytach. Jeśli się nie nauczą zarabiać na czymś innym, każdy kryzys będzie uderzał nie tylko w gospodarkę, ale i w banki.

Inna instytucją finansową jest firma factoringowa. Przyjmuje ona na siebie zobowiązanie wobec faktoranta, że postawi mu do dyspozycji środki pieniężne przed terminem płatności za sprzedany towary i usługi. Równocześnie przechodzi na tą firmę zobowiązanie odbiorcy towarów i usług, że ten w określonym czasie ureguluje należności.

Zasady/reguły na jakich działają wcześniejsze 3 ogniwa

Reguły - czyli regulacje, przepisy prawa.

Np. przepisy prawa ustalają zasady dotyczące tego, kto może założyć bank, jakie musi spełnić warunki, jakie usługi może świadczyć bank.

Składowe publicznego systemu finansowego

Instytucje budżetowe

W tym przypadku słowo instytucja ma charakter przedmiotowy - jako pewna reguła postępowania.

Instytucją budżetową jest reguła, zasady zarządzania, zatwierdzania, realizowania i kontrolowania budżetów publicznych, tzn. budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Instrumenty fiskalne

To prawno-ekonomiczne konstrukcje umożliwiające gromadzenie i rozdysponowywanie funduszy publicznych. Najbardziej typowymi instrumentami fiskalnymi gromadzenia funduszy publicznych są podatki, opłaty i składki z tytułu ubezpieczeń społecznych, Najbardziej typowymi instrumentami fiskalnymi z wydatków funduszy publicznych są dotacje i subwencje udzielane w ramach pomocy publicznej.

Publiczne instrumenty finansowe

Są przyrzeczeniami/obietnicami składanymi przez ministra finansów, poprzez emisję obligacji czy bonów skarbowych. Np. obligacje komunalne emitują jednostki samorządu terytorialnego.

Instrumenty te pojawiają się też w systemie publicznym, ponieważ państwo jest też podmiotem gospodarczym i może korzystać z dobrodziejstw rynku.

Instytucje fiskalne

Podmioty tworzące finansową strukturę organizacyjną państwa. Najbardziej klasyczną instytucją fiskalną są:

1. aparat skarbowy, a więc izby i urzędy skarbowe zajmujące się przede wszystkim ściąganiem podatków,

2. ZUS przejmujący część składek emerytalno-rentowych w ramach ubezpieczenia społecznego

3. NFZ przejmujący składki z tytułu ubezpieczeń zdrowotnych.

II CECHA RÓŻNICUJĄCA

Drugim czynnikiem odróżniającym te dwa systemy jest dominujący rodzaj własności, do którego kierowane są rozstrzygnięcia każdego z tych podsystemów.

W ramach reżimu prawnego systemu rynkowego dominującym rodzajem własności jest własności prywatna. W ramach reżimu systemu publicznego jest to własność publiczna. Ma to oczywisty wpływ na kształt obu podsektorów, ponieważ podmioty prywatne organizują się na zasadzie powiązań poziomych i te powiązania przybierają postać dobrowolnych umów handlowych.

III CEHCA RÓŻNICUJĄCA

Jest to charakter regulowanych strumieni pieniężnych i podmiot mający zasadniczy wpływ na wykonywanie uniwersalnych funkcji systemu finansowego: funkcja monetarna, kapitałowa, redystrybucyjna.

Funkcja monetarna

Funkcję monetarną wypełniają zarówno podmioty rynkowego systemu finansowego, jak i publicznego. Pieniądz gotówkowy emituje bank centralny. Bank centralny - system publiczny, banki komercyjne - system rynkowy.

Funkcja kapitałowa

Funkcję tą dokonują podmioty sektora prywatnego. Jest ona realizowana za pośrednictwem mechanizmu rynkowego.

Funkcja redystrybucyjna

Funkcję tą realizują głównie podmioty sektora publicznego.

W rynkowym systemie finansowym siła nabywcza podmiotów rozdzielana jest za pomocą rynku, a w publicznym systemie finansowym odbywa się to za pomocą redystrybucji.

WYKŁAD 26.10.2010R.

RODZAJE RYNKÓW FINANSOWYCH

Rynki finansowe

To rynki, na których dochodzi do obrotu instrumentami finansowymi. Rynki te dzieli się na wiele segmentów.

Podstawowe kryteria segmentacji rynków finansowych

1. Rodzaj instrumentu finansowego.

2. Czy w trakcie transakcji doszło do powstania instrumentu finansowego, czy też w drodze transakcji finansowej nastąpiło przeniesienie tytułu własności do tego instrumentu finansowego.

3. Płynność instrumentów finansowych.

4. Czas transakcji finansowej.

5. Rozmiar transakcji finansowej.

6. Waluta transakcji (instrumentu finansowego).

7. Odstęp czasu między momentem zawarcia transakcji a momentem jej realizacji.

ad.1. Rodzaj instrumentu finansowego

Przedmiotem obrotu na rynkach finansowych mogą być różne instrumenty finansowe, takie jak:

1. kredyt,

2. pożyczka,

3. weksel,

4. obligacja,

5. akcja,

6. jednostka uczestnictwa w funduszu,

7. bon itp.

Rynek tych prostych instrumentów finansowych można dalej dzielić, np. w obszarze rynku kredytowego w obrębie rynków inwestycyjnych o kredytach hipotecznych. Również w obszarze rynku obligacji można mówić o rynku obligacji skarbowych ( emitowane przez Ministra Finansów), o rynku obligacji komercyjnych (emitowane przez przedsiębiorstwa) i o rynku obligacji komunalnych ( emitowanych przez JST).

W ostatnich 20 latach na rynku finansowym pojawiła się tendencja do wprowadzania instrumentów hybrydowych. Są to takie instrumenty, których konstrukcje składają się z różnych instrumentów klasycznych. Np. złożenie klasycznej lokaty terminowej z inwestycją w otwarty fundusz inwestycyjny; ubezpieczenie na życie z funduszem inwestycyjnym; produkty strukturyzowane.

Produkt strukturyzowany

Produkt ten ma skomplikowaną budowę w porównaniu z innymi produktami hybrydowymi. Nakierowany jest on głównie na ochronę kapitału. W instrument ten wbudowane są tzw. instrumenty pochodne, które mogą być notowane na giełdzie papierów wartościowych.

ad.2. Czy w trakcie transakcji doszło do powstania instrumentu finansowego, czy też w drodze transakcji finansowej nastąpiło przeniesienie tytułu własności do tego instrumentu finansowego.

Kryterium to pozwala wyodrębnić pierwotny i wtórny rynek finansowy.

Rynek pierwotny

Jest to rynek emisyjny, na którym ma miejsce pierwsza operacja dotycząca instrumentu finansowego. Ta pierwsza transakcja jest momentem powstania zobowiązania/roszczenia i kreacji instrumentów finansowych. Jednym z najważniejszych instrumentów rynku pierwotnego jest pierwsza oferta publiczna.

Pierwsza oferta publiczna

W sensie prawnym jest debiutem akcji danej spółki na rynku pierwotnym/emisyjnym w obrocie publicznym. Obrót publiczny to taki obrót, który zaadresowany jest do co najmniej 100 osób lub do nieoznaczonego adresata poprzez media. Podobną kategorią jest obrót wtórny, który polega na wprowadzeniu akcji danej spółki do obrotu giełdowego. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie spółki akcyjne są notowane na giełdzie.

Np. wystawienie weksla, które jest momentem jego emisji - powstaje rynek pierwotny; własność weksla może być przeniesiona za pomocą indosu i w tym momencie następuje rynek wtórny (weksel jest w obiegu).

Rynek wtórny

To rynek kolejnych transakcji, których przedmiotem jest dany instrument finansowy. Zapewnia on tzw. zbywalność/płynność instrumentów finansowych, które są na ogół poszukiwane.

ad.3. Płynność instrumentów finansowych.

Kryterium to dzieli rynek finansowy na tzw. rynek otwarty powszechnych transakcji finansowych i rynek transakcji zindywidualizowanych. Nie wszystkie instrumenty finansowe mają cechy płynności/zbywalności. Jeżeli instrument finansowy nie posiada takiej cechy oznacza to, że nie powstanie tutaj rynek wtórny. Cechę taką posiada np. weksel. Klasycznym instrumentem finansowym, który nie ma cechy zbywalności jest kredyt. Jest to umowa, na mocy której bank, jako kredytodawca, daje do dyspozycji kredytobiorcy określoną kwotę pieniężną na określony cel i termin.

Rozróżnienie instrumentów mających cechę zbywalności

1. papiery wartościowe,

2. instrumenty nie będące papierami wartościowymi (jest to zbiór otwarty):

• instrumenty rynku finansowego,

• tytuły uczestnictwa w instytucji zbiorowego inwestowania

ad.4. Czas/zapadalność/wykup transakcji finansowej.

Kryterium to dzieli rynek na rynek pieniężny i rynek kapitałowy.

Rynek pieniężny

To rynek, na którym obraca się krótkoterminowymi instrumentami finansowymi - do 1 roku. SA to bony, weksle, lokaty a vista/bieżące itp. Zadaniem tego rynku jest pokrycie krótkotrwałego deficytu poszczególnych jednostek gospodarczych i gospodarstw domowych. Krótkoterminowe deficyty powodują przyczyny czysto techniczne.

Rynek pieniężny można podzielić na:

1. rynek międzybankowy - na którym funkcjonują tylko i wyłącznie banki; pożyczają one sobie pieniądze na bardzo krótkie terminy (nawet na kilka godzin), aby podtrzymać płynność finansową; rynek ten rozwija się dzięki zaufaniu między bankami. Jest to największy rynek na świecie;

2. rynek pozabankowy.

Rynek kapitałowy

To rynek, na którym obraca się instrumentami finansowymi średnio- i długoterminowymi. Rynek ten zaspakaja popyt na kapitał rozwojowy. Przykładowymi instrumentami tego rynku są akcje i obligacje.

Rynek kapitałowy może być zorganizowany w różny sposób i charakteryzować się różnym stopniem tej organizacji. Najbardziej zorganizowanym/uregulowanym rynkiem jest rynek giełdowy.

Giełda papierów wartościowych/instrumentów finansowych charakteryzuje się:

1. przejrzystością (transparentnością) - która odnosi się do tego, kto może pojawić się na rynku giełdowym oraz w jaki sposób na tym rynku można zawierać transakcje; ważne jest aby nikt na giełdzie nie miał pozycji uprzywilejowanej;

2. rzetelnością - odnosi się do uregulowania rozliczeń transakcji, a informacja powinna być wiarygodna, obligatoryjna i odpowiednio zabezpieczona;

3. płynnością.

Giełda prowadzi 3 podstawowe linie biznesowe

1. Związana jest z tym, że wprowadza do obrotu papiery wartościowe i prowadzi notowania; z tego tytułu pobiera wynagrodzenia;

2. Związana jest z obrotami;

3. Polega na tym, że giełda handluje informacjami i licencjami indeksów giełdowych.

Pierwsza giełda na świecie - NYSE EURONEX; Giełda Warszawska - 10 miejsce;
Prezes giełdy - Ludwik Sobolewski .

WYKŁAD 09.11.2010R.

KRYTERIA SEGMENTACJI RYNKU FINANSOWEGO
INSTRUMENTY POCHODNE

Kryteria segmentacji rynku finansowego

1. kryterium transakcji,

2. kryterium waluty,

3. kryterium zasięgu,

4. kryterium odstępu czasu między momentem zawarcia transakcji a momentem jej realizacji.

Kryterium transakcji

W ramach tego kryterium następuje podział rynku na:

1. rynek detaliczny - odnosi się do transakcji masowych, niskokwotowych. Na rynku tym pojawiają się drobni klienci, osoby fizyczne;

2. rynek hurtowy - mamy z nim do czynienia, gdy stronami stają się instytucje finansowe, zwłaszcza banki dokonujące transakcji na rynku międzybankowym oraz duże spółki dokonujące emisji papierów wartościowych.

Kryterium waluty

Dzieli rynek na:

1. rynek krajowy,

2. rynek zagraniczny.

Ceną waluty jest kurs walutowy!

Rynek walutowy

Cechą tego rynku jest jego silna konkurencja w kilku centrach finansowych. Takimi centrami są rynki finansowe np. w Wielkiej Brytanii, USA, Japonii, Chinach, Niemczech, Austrii, Francji i Kanadzie.

W globalnych obrotach walutowych wciąż znaczącą przewagę ma dolar amerykański. W związku z tym wszelkie dane o USD w bardzo silny sposób oddziałują na gospodarkę światową. USA w ostatnich tygodniach przyjęły kurs na świadome obniżenie waluty. Drugą pozycję w obrocie walutowym zajmuje EURO.

Kryterium zasięgu

Dzieli rynek na:

1. rynek lokalny,

2. rynek regionalny,

3. rynek globalny.

Kryterium odstępu w czasie między momentem zawarcia transakcji a momentem jej realizacji

To kryterium dzieli rynek na:

1. rynek natychmiastowy (kasowy, spot) - na rynku tym przyjmuje się, że elementy transakcji niemal zlewają się ze sobą, co oznacza, że następuje to możliwie najszybciej; najczęściej wymagana w świecie finansów praktyka spot market wymaga dostawy instrumentu finansowego i rozliczenia transakcji w ciągu dwóch dni od zawarcia umowy;

2. rynek terminowy - w umowach terminowych następuje celowe rozdzielenie w czasie momentu zawarcia umowy od momentu rozliczenia całej transakcji; zawarcie umowy określa się dla jej nabywcy terminem otwarcia pozycji długiej, co oznacza możliwość pozyskania w aktywach odpowiedniego instrumentu w przyszłości, tzw. w momencie zamknięcia umowy, czyli w momencie jej rozliczenia; dla sprzedawcy moment otwarcia nazywany jest otwarciem pozycji krótkiej, co oznacza przyjęcie zobowiązania do dostawcy instrumentu w przyszłości; kontrakty u nabywcy mają charakter tzw. należności pozabilansowej, natomiast sprzedawca kontraktu ma zobowiązanie pozabilansowe; kontrakty terminowe zawiera się przede wszystkim w celu zmniejszenia ryzyka zmian warunków rynkowych w przyszłości; mówiąc o zmianach mamy na myśli zmiany cen towarów, surowców, kursów walutowych, stóp procentowych itp.; powstanie rynku terminowego i specyficznych dla niego instrumentów sięga w daleką przeszłość; na rynku tym handluje się instrumentami pochodnymi.

Pierwsze wzmianki poświadczające wykorzystywanie instrumentów pochodnych można znaleźć w rozdziale 29 Księgi Rodzaju. Mowa jest tam o opcjach, czyli szczególnych prawach do osiągnięcia, nabycia, przyjęcia czegoś. Kolejnym etapem w rozwoju instrumentów pochodnych były kontrakty i opcje w XVII w. na cebulki tulipanowe. W Holandii wystawiano tzw. opcje na cebulki, czyli prawa do nabycia lub sprzedaży tych cebulek w przyszłości po z góry określonej cenie. Między XVII a XX w. nie było nowości na rynku terminowym. Obecnie rynek ten jest najdynamiczniej rozwijającym się segmentem rynku finansowego.

Elementy transakcji

1. zawarcie umowy,

2. dostawa przedmiotu wymiany,

3. rozliczenie transakcji.

INSTRUMENTY POCHODNE

Instrumenty pochodne

• to instrumenty rynkowe, których wartość zależy od innego instrumentu, zwanego instrumentem bazowym;

• to walory, których cena uzależniona jest od wartości aktywów pierwotnych;

• to prawo majątkowe, którego cena zależy bezpośrednio bądź pośrednio od ceny rynkowej innego instrumentu.

Obrót instrumentami pochodnymi stał się na tyle poważny, że pojawiły się określenia legislacyjne.

UoR

Pochodne instrumenty finansowe powodują powstanie praw i obowiązków, które skutkują przeniesieniem między stronami umowy dotyczącej danego instrumentu szeroko rozumianego ryzyka finansowego.

MSR 32
Instrument pochodny to instrument finansowy:

• którego wartość zmienia się wraz ze zmianą określonej stopy procentowej, ceny towaru, kursu wymiany waluty obcej, indeksu ceny lub stóp klasyfikacji kredytowej;

• który nie wymaga żadnej inwestycji początkowej netto lub wymaga niewielkiej inwestycji netto w porównaniu z innymi rodzajami umów reagujących na zmiany warunków rynkowych;

• którego rozliczenie nastąpi w przyszłości.

Kryteria klasyfikacji instrumentów pochodnych

1. rodzaj instrumentu bazowego,

2. sposób organizacji handlu instrumentami pochodnymi,

3. sposób rozliczenia transakcji, których przedmiotem jest instrument pochodny,

4. rodzaj relacji między kupującym a sprzedającym instrument pochodny.

ad.1. Rodzaje instrumentu bazowego

• walutowe,

• na stopę procentową,

• akcyjne,

• indeksowe,

• kredytowe,

• ubezpieczeniowe (katastrofalne) - instrumentem bazowym jest tutaj indeks obrazujący poziom strat,

• pogodowe - oparte na indeksach obrazujących przebieg zjawisk pogodowych (takie indeksy kupują uprzywilejowane spółki związane z budownictwem),

• towarowe - dla których zestawienie bazowym są ceny towarów i surowców.

ad.2. Sposób organizacji handlu instrumentami pochodnymi

Wyróżnia się:

• instrumenty giełdowe,

• instrumenty pozagiełdowe (OTC).

ad.3. Sposób rozliczenia transakcji, których przedmiotem jest instrument pochodny

Są to:

• rozliczenia poprzez fizyczną dostawę instrumentu bazowego,

• instrumenty rozliczone różnicowo.

ad.4. Rodzaj relacji między kupującym a sprzedającym instrument pochodny

Wyróżnia się:

• relacje symetryczne - np. kontrakty (derywaty),

• relacje niesymetryczne - np. opcje.

WYKŁAD 16.11.2010R.

INSTRUMENTY POCHODNE

Rynek terminowy

Charakteryzuje się tym, że w umowach/transakcjach zawieranych na tych rynkach cenę, po której coś kupujemy/sprzedajemy znamy już w momencie zawierania umowy. Jest to ważne, bo dzięki temu odbiorca zna swoje przyszłe zobowiązania, a nabywca zna swoje przyszłe należności. Fachowo określa się to terminem otwierania pozycji długiej bądź otwierania pozycji krótkiej.

Pozycję długą otwiera nabywca kontraktu terminowego.

Pozycje krótką otwiera sprzedawca kontraktu terminowego.

Przedmiotem obrotu na rynku terminowym są tzw. instrumenty pochodne, czyli derywaty. Do najczęściej spotykanych instrumentów pochodnych zalicza się:

1. kontrakty forward,

2. kontrakty future,

3. opcje,

4. sway.

Kontrakt forward

Jest umową między dwoma partnerami, w której jedna ze stron zobowiązuje się kupić określony instrument finansowy, najczęściej są to waluty obce i papiery wartościowe o stałym oprocentowaniu, po cenie ustalonej w momencie zawarcia transakcji w danym okresie w przyszłości. Druga strona natomiast zobowiązuje się ten instrument sprzedać.

Instrumenty w ramach forward, zabezpieczające przed wzrostem bądź spadkiem stóp procentowych, określane są jako forward odsetkowy, w literaturze FRA.

Instrumenty w ramach forward, zabezpieczające przed wzrostem bądź spadkiem kursu walutowego nazywamy - forward walutowy.

Forward odsetkowy

W ramach forwardu odsetkowego strony przystępujące do umowy określają takie dane jak:

• stopę procentową kontraktu FRA,

• stopę procentową, na podstawie której będzie rozliczana transakcja, np. stopa LIBOR (stopa procentowa na rynku międzybankowym),

• nominalna wartość kapitału,

• przedział czasowy, w którym będzie obowiązywała umowa,

• termin, w którym nastąpi wzajemna wypłata różnicy w oprocentowaniu.

Przykład Forward odsetkowy/FRA

Przedsiębiorstwo spodziewa się za 8 miesięcy spłaty należności od swojego kontrahenta w wysokości 10.000.000 euro. Już wie, że tą kwotę ulokuje na 3-miesięczny depozyt. Zarząd przedsiębiorstwa obawia się, że w tym okresie może dojść do spadku stopy oprocentowania depozytów. Jeżeli to się stanie, będą uzyskane mniejsze korzyści depozytowe. Chcąc się ochronić przed spadkiem oprocentowania zawiera z bankiem umowę forwardu odsetkowego na 10.000.000 euro z terminem rozpoczęcia za 8 miesięcy i czasem trwania 3 miesięcy. Uzgadnia odsetki depozytu z bankiem - 5%. Mija 8 miesięcy i przewidywania zarządu przedsiębiorstwa się potwierdzają. 3 miesięczny EURIBOR spada do poziomu 4,5% w skali roku. Bank musi wypłacić przedsiębiorstwu różnicę w oprocentowaniu w wysokości 10.000.000 * 0,5*(3/12) = 12.500 euro. Zarząd przedsiębiorstwa dzięki możliwości zawarcia kontraktu uchronił się przed spadkiem oprocentowania depozytów. Gdyby za 8 miesięcy przewidywania zarządu by się nie sprawdziły i wtedy LIBOR wyniósł by 5,5%, to wtedy przedsiębiorstwo miałoby oddać taką samą kwotę bankowi (12.500 euro).

Zalety kontraktu forward

1. Jest to kontrakt niewystandaryzowany, więc łatwo go można dostosować do indywidualnych potrzeb stron umowy. Chodzi tu zwłaszcza o wielkość nominalnego kapitału i o przedział czasowy tego zwrotu spadku stóp procentowych bądź kursów walutowych.

2. Zawarcie tego kontraktu nie wiąże się z żadnymi dodatkowymi kosztami.

3. Kontrakty te stwarzają możliwości w miarę pewnej kalkulacji kosztów i dochodów związanych z kontraktem.

Kontrakty forward zawierane są głównie na rynku międzybankowym oraz między bankami a klientami - przedsiębiorstwami, czasami osobami fizycznymi. Ich zadaniem jest transfer ryzyka zmiany stóp procentowych czy kursów walutowych między układającymi się stronami. Zysk jednej strony umowy jest automatycznie stratą drugiej strony. Instrumenty kontraktu forward są instrumentami symetrycznymi, czyli równomiernie rozkładają prawa i obowiązki stron kontraktu.

Kontrakt future

To umowa kupna lub sprzedaży standardowej ilości instrumentu finansowego wg z góry ustalonej ceny w ustalonym standardowym terminie przyszłości. Słowo standardowy powoduje, że transakcja ze zindywidualizowanej między partnerami przekształca się w transakcję upublicznioną/masową czyli w transakcję future na giełdzie.

W umowach futures określa się:

• wystandaryzowany termin realizacji kontraktu (np. ma być to trzeci piątek marca, czerwca, września, grudnia bieżącego lub następnego roku),

• liczbę kontraktów o określonej wystandaryzowanej wielkości.

Przedmiotem kontraktu futures mogą być:

• instrumenty związane z odsetkami czyli futures odsetkowe,

• instrumenty walutowe czyli futures walutowe,

• indeksy akcji czyli futures na indeksy akcji.

Część instrumentów finansowych, na które zawierane są transakcje może być przedmiotem dostawy fizycznej. Indeks akcji nie ma postaci fizycznej, jest to tylko konstrukcja czysto abstrakcyjna. Indeks jest spisem.

Transakcje terminowe mogą mieć charakter rzeczywisty i pojawiają się tzw. transakcje nierzeczywiste, gdy instrument bazowy nie ma postaci fizycznej.

Na giełdach transakcji futures ponad 90% kontraktów nie jest realizowanych w fizycznej postaci lecz są skompensowane przez zawarcie transakcji przeciwnej do pierwotnej. Dlatego na giełdzie mają miejsce codzienne rozrachunki pieniężne realizowane przez specjalną izbę rozliczeniową między tymi, którzy kupują a tymi, którzy sprzedają kontrakty. Obce strony muszą mieć na specjalnych rachunkach w swoich biurach maklerskich depozyty, stanowiące niewielki procent wartości całego kontraktu. Jeśli cena (indeks) wzrasta to zwiększane jest saldo strony długiej, natomiast zmniejszane saldo strony, która zajęła pozycję krótką. Jeśli cena spadła, wówczas zwiększane jest saldo strony krótkiej, a zmniejszane strony długiej. Gdy saldo którejkolwiek ze stron spadnie poniżej pewnego dopuszczalnego poziomu, to ta strona kontraktu musi je uzupełnić do poziomu początkowego.

Przykład Kontrakt future

Kontrakt wystawiony na 10.000 euro z terminem wygaśnięcia we wrześniu. Na początku kwietnia jedna ze stron - inwestor A - zajął pozycję krótką w tym kontrakcie, a inwestor B pozycję długą. Cena kontraktu pierwszego dnia (w dniu zajęcia przeciwstawnych pozycji przez obie strony) wynosiła 4zł/euro. A zatem wartość kontraktu wynosiła 40.000zł. Otwarcie pozycji jest równoznaczne z otwarciem rachunków i wpłaceniem na nie depozytów zabezpieczających w domach maklerskich. Zakładamy, że ten depozyt powinien wynosi 5% wartości kontraktu, co daje 2000zł. W kolejnych 7 dniach roboczych, wliczając w to dzień zawarcia kontraktu, cena tego kontraktu zmieniała się i wynosiła:

• 1 dzień: 4,00zł

• 2 dzień: 4,02zł

• 3 dzień: 4,03zł

• 4 dzień: 4,04zł

• 5 dzień: 3,99zł

• 6 dzień 3,96zł

• 7 dzień: 3,94zł

W 7 dniu inwestor A zajął pozycję długą składając zenie kupna w tym kontrakcie. Inwestor przyjął pozycję kupna zlecając sprzedaż. Poprzez zajęcie przeciwnych pozycji doszło do unicestwienia kontraktu (likwidacja). W pierwszym dniu na otwartych rachunkach znalazł się depozyt (gdy 4zł/euro). W drugim dniu roboczym cena wzrosła o 0,02zł/euro. Ten wzrost można zinterpretować jako uzyskanie dochodu przez kupującego kontrakt. Dochód ten wynosi 0,02zł za 1 euro czyli 200zł. Jest to oczywista strata sprzedającego kontrakt. Oznacza to transfer środków z rachunku strony A na rachunek strony B. W czwartym dniu to co pozostało na rachunku inwestora A przekroczyło poziom wymagalnego depozytu i inwestor musi ten depozyt uzupełnić o dodatkową kwotę. Zaczyna teraz zyskiwać inwestor A, a saldo na rachunku inwestora C się zmniejsza do tego stopnia, że w 7 dniu musi on dopłacić kwotę do depozytu. Inwestor A ostatecznie zyskał, a inwestor B poniósł stratę po zakończeniu rachunku transakcji.

Różnice między kontraktem forward i futures

Kontrakt futures	Kontrakt forward
Obrót tymi kontraktami odbywa się na giełdzie	Obrót tymi kontraktami odbywa się na tynku pozagiełdowym
Rozliczenia między kontraktami odbywają się przy pomocy izby rozliczeniowej	Rozliczenia odbywają się między stronami
Kontrakty rozliczane są codziennie przy jednoczesnym utrzymywaniu depozytu	Rozliczenie następuje na koniec i w momencie wygaśnięcia kontraktu
Następuje standaryzacja i upublicznienie obrotu	Kontrakty zależne są od wynegocjowanych warunków
Mają charakter nierzeczywisty	Mają charakter rzeczywisty
Jeżeli jest rzeczywistym kontraktem to dostawa realizowana jest w ciągu kilku dni	Dostawa na konkretny dzień

Kontrakty futures w Warszawie

• na WIG 20 - 20 spółek o największej wartości,

• na kurs dolara,

• na kurs euro,

• na kurs 6 spółek obu PKO B.P. i S.A.,

• Telekomunikacja Polska.

WYKŁAD 23.11.2010R.

INSTRUMENTY POCHODNE

Opcja

To umowa między kupującym a sprzedającym, w wyniku której kupujący opcje ma prawo do zakupu lub sprzedaży dowolnego instrumentu finansowego, np. papieru wartościowego o stałym oprocentowaniu, waluty, akcji lub indeksu po z góry ustalonej cenie w ustalonym czasie. Za nabycie tego prawa kupujący płaci sprzedawcy opcji określoną cenę, czyli tzw. premię. Premia jest swoistym wynagrodzeniem/zapłatą za ponoszone ryzyko przez sprzedającego.

Wyróżnia się dwa rodzaje opcji:

1. opcje kupna dające kupującemu prawo do zakupu określonego instrumentu wg z góry określonych warunków; sprzedawca opcji zobowiązuje się sprzedać instrument finansowy; jest wykonywana gdy cena instrumentu bazowego, na który opcja została wystawiona, jest wyższa niż cena wykonana;

2. opcje sprzedaży dające kupującemu prawo do sprzedaży określonego instrumentu finansowego wg z góry określonych warunków, sprzedawca opcji zobowiązuje się do kupna instrumentu finansowego; jest wykonywana gdy cena instrumentu bazowego, na który opcja została wystawiona, jest niższa niż cena wykonana.

Opcje stwarzają różne rodzaje obowiązków oraz różne ryzyka dla obu stron.

Wyszczególnienie	Kupujący opcję kupna(sprzedaży)	Wystawca opcji kupna (sprzedaży)
Prawa	Prawo do zakupu (sprzedaży) przedmiotu transakcji (liczba, termin, cena).	Prawo otrzymania premii
Obowiązki	Wypłacenie premii	W przypadku wykorzystania opcji obowiązek dostarczenia (nabycia) przedmiotu transakcji
Szansa	Nieograniczona	Ograniczona do wysokości premii
Ryzyko	Ograniczone do wysokości premii	nieograniczone

Opcje są instrumentami niesymetrycznymi, bo nierówne są prawa i obowiązki, szanse i ryzyko stron umowy opcji.

Opcje znajdują się zarówno w obrocie giełdowym, jak i pozagiełdowym. W obrocie pozagiełdowym najbardziej powszechne są opcje walutowe i opcje na stopy procentowe. Na giełdzie papierów wartościowych w Warszawie obraca się opcjami na WIG20, czyli indeks giełdowy skupiający 20 spółek o największej kapitalizacji.

Opcje były bardzo powszechne w Polsce w przeszłości.

Przykład

Przedsiębiorstwo oczekuje wzrostu kursu euro do złotych polskich. Nabywca kupuje w banku pcję na euro dającą mu prawo kupna 10.000.000 euro za 6 miesięcy po kursie 4,20zł/euro. Ta kwota (10.000.000 euro) będzie mu potrzebna za 6 miesięcy do spłaty zobowiązania. Opcja kosztuje 500.000zł. Kurs walutowy w momencie zakupu opcji/prawa do nabycia wynosi 4,10zł/euro.

Sytuacja 1

Kurs euro do złotych polskich w dniu wykonania opcji spada i wynosi 4,00zł/euro. Przedsiębiorstwo nie zrealizuje wówczas przysługującego mu prawa, ponieważ nie jest to opłacalne. Jednak poniesie stratę w wysokości uiszczonej premii 500.000zł. Strata na zakupie opcji zostanie częściowo zrekompensowana zyskiem uzyskanym w skutek pojawienia się dodatniej różnych kursowej z tytułu zobowiązania po niższym kursie. Ponieważ zobowiązanie wynosiło 10.000.000zł wówczas zysk z tytułu spadku kursy wynosił 1.000.000zł. Wynik na całej operacji powinien być skorygowany o wysokość premii.

Sytuacja 2

Kurs euro do złotych polskich w dniu wykonania opcji wzrósł i wynosi 4,30zł/euro. Opcja zostanie wykorzystana i zmniejszy straty spowodowane ujemnymi różnicami kursowymi. Strata ta wyniesie 2.000.000zł. Gdyby przedsiębiorstwo nie zrealizowało tej opcji, wtedy zarejestruje stratę 1.000.000zł. Strata ta będzie musiała być skorygowana o poniesioną premię. Strata ta wyniesie 500.000zł. Kupno opcji nie uchroniło od straty, ale pozwoliło tą stratę zminimalizować.

Swap

To umowa między dwoma stronami, w której te strony zamieniają się przepływami pieniężnymi, należnościami lub zobowiązaniami zgodnie z ustaloną wcześniej formułą.

Przykład

Przedsiębiorstwo potrzebuje 10.000.000$ „na już” o stałej stopie procentowej. Kredyt o stałej stopie procentowej jest dostępny przy oprocentowaniu 8,5% w skali rocznej. Natomiast kredyt o zmiennym oprocentowaniu jest możliwy za LIBOR + 1%. Bank cieszący się większym niż przedsiębiorstwo zaufaniem może otrzymać kredyt o stałym oprocentowaniu 7%, a przy zmiennym oprocentowaniu za LIBOR + 0,375%. Z tego wynika, że bank może się taniej refinansować, choć przewaga banku jest mniejsza przy zmiennym oprocentowaniu. Jeśli obie strony się porozumieją i zawrą umowę swapową, to mogą zarobić na operacji. Zawarto więc umowę o stałej stopie procentowej 7,15% w zamian za LIBOR.

Wyszczególnienie	Kredyt o stopie procentowej
		zmiennej	stałej
Przedsiębiorstwo	LIBOR + 1% marży	8,5%
Bank	LIBOR + 0,375% marży	7%
Różnica	0,675%	1,5%

Wyszczególnienie	Przedsiębiorstwo	Bank
Płacone odsetki - o stałej stopie - o zmiennej stopie	7,15% (swap) LIBOR + 1%	7% (kredyt) LIBOR (swap)
Otrzymane odsetki - o stałej stopie - o zmiennej stopie	LIBOR (swap) -	7,15% (swap) -
Łączne koszty	8,15%	LIBOR - 0,15%
Koszty bez swapu	8,5%	LIBOR - 0,375%
Korzyści ze swapu	0,35%	0,525%

Istotne jest aby między partnerami była różnica w refinansowaniu się, czyli jeden ma większe możliwości tego refinansowania by z nadwyżki pokryć cenę swapu.

Reasumując instrumenty pochodne zrodziła konieczność ochrony przed ryzykiem zmiany cen instrumentów bazowych na rynku. Później jednak zaczęto te instrumenty wykorzystywać także w funkcji spekulacyjnej.

WYKŁAD 30.11.2010R.

POŚREDNICTWO FINANSOWE I POŚREDNICY FINANSOWI

Teorie uzasadniające celowość istnienia pośredników

1. objaśniające istnienie pośredników ich zdolnością do transformacji nominałów i terminów,

2. objaśniające istnienie pośredników ich zdolnością do bardziej efektywnego monitoringu sposobów użycia pieniądza,

3. objaśniające istnienie pośredników ich większą efektywnością funkcjonowania koalicji indywidualnych wierzycieli lub dłużników.

Na gruncie pierwszej teorii pośrednicy istnieją po to aby zapewnić nić powiązań finansowych między produktami, których oczekują podmioty nadwyżkowe, a tymi, których oczekują podmioty deficytowe (inwestorzy). Podmioty nadwyżkowe indywidualnie dysponują stosunkowo małymi kwotami.

Na gruncie drugiej teorii traktuje się pośrednictwo finansowe jako tzw. delegowany monitoring, który jest bardziej skuteczny niż ten indywidualny.

Trzecia teoria powołuje się na efektywność koalicji wierzycieli/dłużników wykorzystujących specjalizację i efekty skali dla zawierania transakcji.

Różne ujęcia pośredników finansowych

• Definiuje ich jaki podmioty ekonomiczne, których działalność ułatwia i czyni efektywnym bezpośrednie zawieranie umów finansowych między dawcami a biorcami środków pieniężnych nie występujących jednocześnie jako strony tych umów.

• Podmioty ekonomiczne, które specjalizują się przyjmowaniu na siebie zobowiązań finansowych oraz nabywaniu takich zobowiązań od innych podmiotów (inwestycje finansowe).

Trybunał Wspólnot Europejskich uważa, że pośrednictwo finansowe to działalność polegająca na pośredniczeniu, która obejmuje m.in. wskazanie klientowi okazji do zawarcia umowy, kontaktowanie się z instytucjami finansowymi, a w szczególności negocjowanie w imieniu i na rzecz klienta warunków świadczeń wzajemnych. Celem jest uczynienie wszystkiego, co niezbędne aby obie strony zawarły umowę, przy czym pośrednik nie ma żadnego interesu w zakresie treści tej umowy. W związku z tym na działalność pośredników finansowych składa się zazwyczaj doradzanie klientom w zakresie ich sytuacji finansowej oraz wyborze stosownego instrumentu finansowego, jak i doprowadzenie, w razie potrzeby, do zawarcia przez nich umowy z instytucją finansową.

Prowizja od klienta jest wynagrodzeniem dla pośrednika. Klient nic nie płaci pośrednikowi. Bierze to na siebie instytucja finansowa.

Rodzaje pośredników finansowych (instytucji finansowych)

1. Pośrednicy aktywni - tworzą nowe instrumenty finansowe i są to::

• banki,

• firmy ubezpieczeniowe,

• fundusze inwestycyjne,

• fundusze emerytalne.

1. Pasywni pośrednicy - nie tworzą nowych instrumentów finansowych, jedynie nimi obracają. Są to:

• kantory walutowe,

• domy maklerskie,

• firmy asset managament,

• firmy factoringowe,

• firmy forfaitingowe,

• firmy leasingowe.

Kantory walutowe

Podstawy prawne znajdują się w prawie dewizowym. Mogą być one prowadzone przez osoby fizyczne, jak i podmioty prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które zostały wpisane w specjalnym rejestrze prowadzonym przez NBP. Usługę wymiany waluty mogą prowadzą w ramach swoich czynności banki. Jest to pośrednik prawny bo nie emituje/kreuje pieniądza.

Domy maklerskie

Podstawy prawne zawarte są w ustawie o obrocie instrumentami finansowymi. Na gruncie prawa znane są firmami inwestycyjnymi. Usługi jakie mogą świadczyć domy maklerskie to:

1. Uczestniczą w publicznej emisji akcji spółek akcyjnych i wprowadzeniu ich do obrotu giełdowego.

2. Na wtórnym rynku pełnią funkcje brokerskie i dealerskie.

3. Pełnią funkcje animatora rynku lub emitenta.

4. Zarządzają portfelem instrumentów finansowych klientów (funkcja asset managament).

5. Świadczą usługi doradztwa inwestycyjnego w zakresie obrotu instrumentami maklerskimi, tzn. dopuszczonymi do obrotu zagranicznego.

6. Świadczą usługi doradztwa finansowego dla przedsiębiorstw.

ad.1. Publiczna emisja akcji spółek akcyjnych

W ramach tej usługi domy maklerskie doradzają w zakresie wielkości emisji i struktury tej emisji w seriach. Doradzają również w zakresie ustalania ceny emisyjnej. Uczestniczą w opracowaniu tzw. memorantu informacyjnego i prospektu emisyjnego. Zajmują się również subskrypcją, czyli techniczną stroną wprowadzania akcji do obiegu.

ad.2. Pełnienie funkcji brokerskich i dealerskich

W ramach funkcji brokerskich dom maklerski, na podstawie decyzji/zlecenia klienta, dokonuje zakupu bądź sprzedaży instrumentów finansowych oraz, w sensie technicznym, obsługuje operacje - wykonuje funkcje płatnika.

Usługa dealerska polega na tym, że dom maklerski kupuje lub sprzedaje instrumenty finansowe, papiery wartościowe na własnych rachunek, licząc na zysk.

ad.3. Pełnienie funkcji animatora rynku lub emitenta

Funkcja animacji polega na dbaniu o płatność danego rynku lub płynność konkretnego emitenta na tym rynku.

ad.4. Pełnienie funkcji asset managament

Osoby fizyczne i podmioty w swoim portfelu posiadają różnego rodzaju instrumenty finansowe, np. depozyty, kredyty itp., i nie chcą się nimi zajmować na co dzień. Dlatego wykupują sobie taką usługę - asset managament.

ad.5. Doradztwo inwestycyjne

Instrumenty maklerskie to instrumenty obracane na rynku zagranicznym, uregulowanym, często wymagającym pośrednictwa maklerskiego.

ad.6. Doradztwo finansowe

Doradztwo inwestycyjne polegające na ocenie efektywności projektu inwestycyjnego i przeprowadzeniu jego analizy.

Domy maklerskie mogą prowadzić działalność w formie:

• spółki akcyjnej,

• spółki komandytowej (warunek),

• spółki komandytowo-akcyjnej (warunek),

• spółki z o.o.,

• spółki jawnej (warunek),

• spółki partnerskiej (warunek).

Warunek

Spółka, w której komplementariuszami są wyłącznie osoby mające uprawnienia maklerskie lub doradcy inwestycyjnego w liczbie co najmniej 2.

Firmy asset managament

Usługa polegająca na zarządzaniu aktywami finansowymi na zlecenie inwestorów. Zarządzanie to polega na odpłatnym podejmowaniu i realizowaniu, na rachunek klientów, decyzji inwestycyjnych dotyczących środków płatniczych lub instrumentów finansowych.

Firmy factoringowe

Definicja ottowska z 1988r. - usługi te świadczone są poprzez stosunki umowne. Umowa ta należy do umów niezaznaczonych, tzn. że nie została doprecyzowana w prawie polskim.

Umowa factoringowa to taka, która jest zawarta między dwoma stronami: dostawcą (faktoranetem) i faktorem. W następstwie zawartej umowy:

dostawca ceduje na faktora należności wynikające z umów sprzedaży zawartych z odbiorcami;

faktor wykonuje co najmniej 2 z 4 następujących czynności:

finansuje bezsporne i niewymagalne należności,

prowadzi sprawozdawczość i konta dłużników,

egzekwuje należności,

przyjmuje ryzyko wypłacalności odbiorcy.

Odbiorcy zostają zawiadomieni o cesji należności.

Firmy forfaitingowe

To umowa nieoznaczona w prawie polskim. Umowa ta polega na tym samym co factoringowa, z tym że firma forfaitingowe przyjmuje należności ściśle określone. Ma ona większe znaczenie na rynku międzynarodowym w: obrotach, dostawach, należnościach zagranicznych.

Firmy leasingowe

Umowę definiuje Kodeks Cywilny. Przez umowę tą finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy, na warunkach określonych w tej umowie, i oddać do użytkowania albo do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzenie z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego.

WYKŁĄD 07.12.2010R.

POŚREDNICY AKTYWNI

Pośrednicy aktywni dzielą się na 3 grupy:

1. instytucje depozytowe - największym reprezentantem są banki, które zmonopolizowały usługę polegającą na przyjmowaniu depozytów,

2. instytucje oszczędności umownych - największym reprezentantem są otwarte fundusze emerytalne,

3. instytucje zbiorowego inwestowania - największym reprezentantem są towarzystwa inwestycyjne i zarządzane przez nie fundusze inwestycyjne wielu najrozmaitszych typów.

Banki

Są najstarszymi, największymi i najważniejszymi aktywnymi pośrednikami finansowymi, chociaż mają swoich konkurentów. Podstawę prawną funkcjonowania banków w Polsce stanowi Prawo Bankowe.

Wybrane definicje banków

Banki są instytucjami, których bieżąca działalność polega na udzielaniu kredytów i przejmowaniu depozytów od klientów.

Banki są podmiotami dokonującymi akumulacji i dystrybucji kapitału pieniężnego, a także pośrednikami, którzy dzięki transformacji wartości, terminu i ryzyka doprowadzają do wzajemnego uzgadniania struktur podaży i popytu na pieniądz.

Banki to instytucje służące do transformacji terminów i ryzyka przy udzielaniu kredytów i przyjmowaniu wkładów.

Definicja legalna banku (wg Prawa Bankowego)

Bank to osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwolenia uprawniającego do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem sroki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Procedura tworzenia banku w Polsce

Wniosek do KNF	Zezwolenie	Warunki zezwolenia
określenie nazwy o siedziby wnioskodawcy, zakres wnioskowanych czynności bankowych, dane dotyczące założycieli i osób przewidzianych do objęcia w banku stanowisk członków zarządu, proponowany kapitał założycielski (min. 5 mln euro), projekt statutu, program działalności i plan finansowy banku na okres min. 3 lat.	firma banku i siedziba, nazwa (nazwiska) założycieli i obejmowane przez nich akcje, wysokość kapitału założycielskiego, działalność, do której wykonywania bank jest upoważniony, zatwierdzenie projektu statutu banku, warunki, po spełnieniu których KNF zezwoli na rozpoczęcie przez bank działalności.	jest należycie przygotowanym organizacyjnie do rozpoczęcia działalności, zgromadziła w całości kapitał założycielski, dysponuje warunkami do przechowywania środków, spełnia inne warunki określone w decyzji o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.

Banki mogą funkcjonować w dwóch formach organizacyjno-prawnych:

1. jako spółki akcyjne (SA)

2. jako spółdzielnie (BS)

(jednoosobowa spółka skarbu państwa)

Konglomerat finansowy tworzy grupa podmiotów spełniająca łącznie następujące warunki:

1. co najmniej jeden z podmiotów w grupie jest podmiotem regulowanym, przy czy:

• jest podmiotem dominującym wobec podmiotu sektora finansowego lub podmiotu powiązanego z podmiotem z sektora finansowego poprzez znaczący udział kapitałowy, umowę o zarządzanie lub inną umowę o podobnym charakterze,

• nie jest podmiotem dominującym w stosunku do podmiotu sektora finansowego lub podmiotu z nim powiązanego, a grupa prowadzi działalności głównie w sektorze finansowym.

co najmniej jeden z podmiotów w grupie należy do sektora ubezpieczeniowego i co najmniej jeden należy do sektora bankowego lub do sektora usług inwestycyjnych,

skonsolidowana działalność podmiotów grupy należących do sektora ubezpieczeniowego oraz skonsolidowana działalność podmiotów należących do sektora bankowego i sektora inwestycyjnego są znaczne.

Znaczący udział kapitałowy oznacza co najmniej 20% kapitału lub 20% głosów w organie stanowiącym danego podmiotu.

Określenie „głównie w sektorze finansowym” oznacza, że udział sumy bilansowej podmiotów sektora finansowego w odniesieniu do sumy bilansowej całej grupy przekracza 40%.

Działalność grupy w poszczególnych sektorach jest znacząca jeżeli:

• średnia arytmetyczna ze wskaźnika struktury tego sektora i wskaźnika wypłacalności tego sektora wynosi 10%,

• suma bilansowa najmniej istotnego sektora w grupie wynosi równowartość 6 mld euro.

Czynności bankowe

Czynności bankowe dzieli się na sensu stricte i sensu largo (nazywane bankowymi, o ile są wykonywane przez banki).

Czynności sensu stricte

• przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,

• prowadzenie innych rachunków bankowych,

• udzielanie kredytów,

• udzielanie i poręczanie gwarancji bankowych oraz akredytywy,

• emitowania papierów wartościowych (bankowych),

• przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,

• wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego,

• wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banków w odrębnych ustawach.

Czynności sensu largo

• udzielanie pożyczek pieniężnych,

• operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty,

• wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,

• terminowe operacje finansowe,

• nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,

• przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejmowych,

• prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych.

• udzielanie i potwierdzanie poręczeń.

Ponadto banki mogą

• obejmować lub nabywać akcje, prawa z akcji, jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych,

• zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych,

• dokonywać obrotu papierami wartościowymi,

• nabywać i zbywać nieruchomości,

• świadczyć usługi konsultacyjno-doradcze w sprawach finansowych,

• dokonywać, na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem, zamiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika.

OUTSOURCING: outsider - resorce - using

Outsourcing

To przedsięwzięcie polegające na wydzielaniu ze struktury przedsiębiorstwa macierzystego realizowanych przez nie funkcji i przekazywaniu ich do realizacji innym podmiotom gospodarczym. Istotą offshoringu jest transfer za granicę wybranych funkcji usługowych przedsiębiorstwa.

Modele offshoringu

1. własna firma banku zlokalizowana zagranicą,

2. spółka banku i zewnętrznego usługodawcy (joint - venture),

3. usługi zlecane zagranicznemu usługodawcy,

4. usługi zlecane krajowemu zleceniodawcy, który je podzleca zagranicznemu usługodawcy.

Główne przyczyny outsourcingu

elastyczności działania (24%),

jakość usług (24%),

uwolnienie zasobów (24%),

ekonomia skali (29%),

skupienie się na działaniach kluczowych (58%),

dostęp do nowych technologii/poprawa zarządzania (60%),

redukcja kosztów (89%).

Co może bank przekazać przedsiębiorcy w ramach outsourcingu

1. W drodze pisemnej umowy bank może powierzyć wykonywanie w imieniu i na rzecz banku pośrednictwa w zakresie czynności polegających na:

• zawieranie i zmiany umów kredytu konsumenckiego,

• zawieranie i zmiany umów dotyczących ustanowienia prawnego zabezpieczenia kredytu,

• zawieranie i zmiany umów o kartę płatniczą, w której stroną jest konsument,

• obsługa czeków związanych z prowadzeniem rachunków przez dany banko,

• zawieranie i zmianę rachunków bankowych według wzoru zatwierdzonego przez bank,

• przyjmowanie wkładów,

• dokonywanie wypłat,

• przyjmowanie dyspozycji dotyczących rachunku bankowego.

Czynności faktyczne związane z działalnością bankową.

Zagrożenia związane z outsourcingiem bankowym

1. Ryzyko operacyjne związane z możliwością wypływu pewnych informacji na zewnątrz.

2. Ryzyko strategiczne związane z utratą pewnych umiejętności oraz zmniejszeniem elastyczności reagowania na zmiany w otoczeniu i w zachowaniu się klientów.

3. Utrata informacji o znaczeniu strategicznym.

4. pogorszenie jakości usług związku z niezrozumieniem przez zewnętrznego usługodawcę specyfiki działalności bankowej.

WYKŁAD 14.12.2010R.

UBEZPIECZENIA GOSPODARCZE

Nie należy kojarzyć ubezpieczeń gospodarczych ze społecznymi, które są podsektorem sektora publicznego. Ubezpieczenia społeczne mają charakter powszechny i obligatoryjny.

Ubezpieczenia gospodarcze

Mają charakter dobrowolny i zawierane są w drodze umów cywilno-prawnych. Należą do instytucji oszczędności umownych i do pośredników niemonetarnych, bo nie kreują pieniądza.

Definiuje się je jako możliwość zastąpienia dużej albo nie pełnej straty małą ale pewną składką ubezpieczeniową. Składka jest ceną uwolnienia się od niepewności dużej straty.

Jest to system ochronny przed szkodami, w którym wyraża się zgodę na wypłacenie pewnych sum w zamian za gwarancję, że w zamian za powstanie tych szkód zostaną one zrekompensowane.

Są aktywnymi pośrednikami finansowymi, bo tworzą własne instrumenty (np. polisy). Pośrednikami finansowymi są tu: broker i agent.

Ubezpieczenia gospodarcze odgrywają obecnie ogromną rolę

1. Sprzyjają właściwemu zarządzaniu ryzykiem we wszystkich podmiotach gospodarstw domowych, przedsiębiorstwach i instytucjach.

2. Pozwalają na stabilizację konsumpcji w okresie całego życia człowieka.

3. Umożliwiają ograniczenie kapitału niezbędnego przedsiębiorcom do prowadzenia działalności, bo nie musi on tworzyć wysokich rezerw na nieprzewidziane zdarzenia.

4. Ułatwiają przedsiębiorcom dostęp do kapitału jako inwestorzy instytucjonalni.

Zarządzanie ryzykiem ma na celu transfer ryzyka do ubezpieczeń społecznych. Ustawa z dnia 22 maja 2003r. o działalności ubezpieczeniowej, Dz.U. z 2003r. Nr 11 poz. 66 z późn. zmianami.

Działalność ubezpieczeniowa

Może być prowadzona w formie organizacyjno-prawnej, spółki akcyjnej bądź Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych (TUW).

Najważniejsze cechy TUW-ów

1. Uzyskują one osobowość prawną poprzez wpis do specjalnego rejestru sądowego przeznaczonego tylko dla nich, nie podlegają wpisowi do rejestru handlowego.

2. Ubezpieczają swoich członków na zasadzie wzajemności - każdy ubezpieczony staję się z reguły członkiem towarzystwa.

3. Nie są związkiem kapitałów, lecz związkiem osób.

4. Ich celem jest osiąganie zysków (choć ich działalność musi być rentowna), lecz wspólne pokrywanie powstałych pośród członków okresowych szkód losowych.

5. Wypracowane nadwyżki z działalności ubezpieczeniowej wracają do ubezpieczonych.

6. Członkowie towarzystwa odpowiadają za jego straty.

7. Do umów ubezpieczenia zawieranych z towarzystwem przez podmioty będące jego członkiem nie stosuje się przepisów o zamówieniach publicznych.

Czynności wykonywane przez firmy ubezpieczeniowe dzieli się na 3 grupy

1. czynności stricte ubezpieczeniowe,

2. czynności, które są czynnościami ubezpieczeniowymi jeśli są wykonywane przez firmy ubezpieczeniowe,

3. czynności, które może wykonywać firma ubezpieczeniowa.

Czynności ubezpieczeniowe

1. Pierwszej grupy:

• składanie oświadczeń woli w sprawach o wypłatę odszkodowań,

• ustalanie składek i prowizji ubezpieczeniowych,

• ustanawianie zabezpieczeń rzeczowych i osobowych związanych z polisami,

• ocena ryzyka ubezpieczeniowego,

• przejmowanie i zbywanie przedmiotów i praw nabytych w związku z dokonanymi zabezpieczeniami,

• prowadzenie kontroli przestrzegania przez ubezpieczonych warunków umowy,

• prowadzenie postępowań regresowych i windykacyjny,

• lokowanie środków na rynku finansowym,

• zatwierdzanie umów ubezpieczenia, reasekuracji gwarancji ubezpieczeniowych lub zlecenie zawierania tych umów pośrednikom.

2. Drugiej grupy:

• ustalanie przyczyn i okoliczności zdarzeń losowych,

• ustalanie wysokości szkód oraz rozmiaru odszkodowań z umów ubezpieczenia oraz gwarancji ubezpieczeniowych,

• ustalanie wartości przedmiotu ubezpieczenia,

• zapobieganie powstawaniu szkód lub zmniejszenie skutków wypadków ubezpieczeniowych lub finansowanie tych działań z funduszu prewencyjnego.

Firmy ubezpieczeniowe mogą prowadzić działalność w dziale I lub w dziale II (wymagana jest licencja dla prowadzenia działalności).

Rodzaje ryzyka objęte ubezpieczeniami

Dział I - Ubezpieczenia na życie

• ubezpieczenie na życie,

• ubezpieczenie posagowe, zaopatrzenia dzieci,

• ubezpieczenie na życie, jeśli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,

• ubezpieczenie rentowe,

• ubezpieczenie wypadkowe i chorobowe, jeśli są uzupełnieniem ubezpieczeń wcześniej wymienionych.

Dział II - Pozostałe ubezpieczenia osobowe i ubezpieczenia majątkowe

• ubezpieczenie wypadku

• ubezpieczenie choroby,

• ubezpieczenie casco,

• ubezpieczenie przedmiotów w transporcie,

• ubezpieczenie szkód spowodowanych żywiołami,

• ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej,

• ubezpieczenie kredytu,

• ubezpieczenie różnych ryzyk finansowych,

• ubezpieczenie ochrony prawnej,

• gwarancja ubezpieczeniowa,

• ubezpieczenie świadczenia pomocy na korzyść osób, które popadły w trudności w czasie podróży lub podczas nieobecności w miejscu zamieszkania.

Nie można w ramach jednej firmy prowadzić równocześnie tych obu działów. Dlatego PZU podzielono na PZU i PZU życie.

WYKŁAD 21.12.2010R

UBEZPIECZENIA GOSPODARCZE C.D.
INSTYTUCJE ZBIOROWEGO INWESTOWANIA

Za ryzyka dobrze ubezpieczone należy uznać te, które spełniają poniższe warunki

1. Dany typ powinien dotyczyć dużej grupy podmiotów o charakterze jednorazowym.

2. Ryzyko uznaje się za dobrze ubezpieczone jeśli zaistniałej sracie towarzyszyć będzie możliwość jej pomiaru i wyróżnienie w formie pieniężnej, np. trudne do ubezpieczenia są straty spowodowane katastrofą elektrowni jądrowej.

3. Realizacja ryzyka musi być przypadkowa, niezależna od woli i działań ubezpieczonego/uposażonego.

4. Skutki realizacji ryzyka nie mogą mieć charakteru katastrofy.

Istnieje grupa ubezpieczeń gospodarczych, którym towarzyszy przymus. Przykładem są

• ubezpieczenie OC (odpowiedzialności cywilnej) pojazdów mechanicznych w związku ze szkodami powstałymi przy ich użytkowaniu,

• ubezpieczenie OC rolników prowadzących gospodarstwa rolne,

• ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych,

• ubezpieczenie OC notariuszy, doradców prawnych, adwokatów, lekarzy posiadających praktykę prywatną, opieki zdrowotnej, osób prowadzących doradztwo inwestycyjne, zakładów opieki zdrowotne, organizatorów imprez masowych,

• ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków zawodników klubów sportowych.

W sektorze ubezpieczeń działają podmioty, których działalność została wyłączona spod rygorów ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Są to podmioty oferujące ubezpieczenia, o ile:

• czas trwania kontraktu nie przekracza 5 lat i równocześnie wysokość rocznej składki nie przekracza w przeliczeniu na euro 500 euro,

• umowa o produkt nie jest umową ubezpieczenia na życie,

• zawarcie tej umowy nie wymaga szerokiej wiedzy o ubezpieczeniach gospodarczych,

• dotyczy ona ryzyka związanego ze zniszczeniem, utratą, uszkodzeniem produktów w czasie transportu czy narażeniem zdrowia podróżnych w czasie podróży.

INSTYTUCJE ZBIOROWEGO INWESTOWANIA

Klasycznym podmiotem instytucji zbiorowego inwestowania są fundusze inwestycyjne. Zbiorowość inwestowania wyraża się w tym, że zbierają oni bardzo drobne kwoty od licznej rzeszy inwestorów a następnie lokują je na rynku finansowym. Dzięki istnieniu funduszy inwestycyjnych następuje zwiększona dywersyfikacja ryzyka inwestycyjnego.

Istnieje możliwość zwiększenia zakresu portfela inwestycyjnego, bo równocześnie fundusz może szukać okazji na rynku pieniężnym i kapitałowym, publicznym, giełdowym i prywatnym.

Fundusze inwestycyjne

Fundusze inwestycyjne weszły na rynek polski po 1990r., gdy pojawił się fundusz powierniczy PIONIER. Cechą charakterystyczną fundusze powierniczego jest to, że nie ma on osobowości prawnej. Funkcjonujące obecnie fundusze mają osobowość prawną.

Funduszami inwestycyjnymi zarządzają Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych. Są to przedsiębiorstwa licencjonowane, muszą posiadać zgodę KNF na funkcjonowanie. Każde towarzystwo może zarządzać więcej niż jednym funduszem.

Dużo funduszy inwestycyjnych jest oddzielona od aktywów towarzystwa. Towarzystwa za zarządzanie pobierają opłatę. Wartość funduszy zarządzanych przez konkretne towarzystwo maleje, a rentowność towarzystwa wzrasta. Odwrotna sytuacja także jest możliwa.

Produkty funduszy inwestycyjnych zależą od rodzajów funduszy inwestycyjnych.

Na gruncie prawnym fundusze inwestycyjne dzielą się na:

• fundusze otwarte,

• fundusze specjalistyczne otwarte,

• fundusze zamknięte,

• inne fundusze, np. fundusze sekurytyzacyjne.

Fundusz otwarty „fio”

Dystrybuuje jednostki uczestnictwa. Ich cechą jest to, że są niepodzielne, czyli można je rozmienić i podlegają dziedziczeniu. Jednostki może kupić każdy. Jednostka ma zmienna w czasie wartość w zależności od sytuacji rynkowej. Jednostki rozprowadza fundusz inwestycyjny i jest on zobowiązany do odkupienia tej jednostki.

Fundusz ten musi być funduszem bardzo płynnym, ponieważ w każdej chwili uczestnik funduszu może zażądać wykupu. W związku z tym fundusz może inwestować zebrane środki pieniężne przede wszystkim w płynne papiery wartościowe mogące być w każdej chwili sprzedane, np. papiery notowane na giełdzie i obracane na rynku publicznym. Jednak stworzone zostały klasy dopuszczalnych inwestycji przez ustawodawcę.

Specjalistyczny fundusz otwarty „sfio”

Różni się od funduszu otwartego tym, że jego uczestnikami mogą być albo podmioty ściśle określone w statucie, albo te, które spełniają warunki określone w statucie funduszu. Emitują jednostki uczestnictwa i je wykupują.

Fundusz zamknięty „fis”

Emituje certyfikaty inwestycyjne, które mogą mieć charakter publiczny lub niepubliczny. Publiczne certyfikaty są emitowane wyłącznie na rynku publicznym i w związku z tym są papierami na okaziciela. Niepubliczne certyfikaty emitowane są na rynku prywatnym i mogą mieć charakter imienny. Certyfikaty są niepodzielne, ale nie jest z nimi związany obowiązek wykupu przez fundusz, który je wyemitował. Mają one określony termin zapadalności i do tego terminu znajdują się one w obrocie. W związku z tym fundusz nie musi się tak bardzo przejmować płynnością. Ustawodawca poszerzył możliwości inwestycyjne funduszu. Może on inwestować w papiery wartościowe, w waluty, w wierzytelności z wyjątkiem wobec osób fizycznych, w udziału w spółkach z o.o., w instrumenty pochodne i towarowe instrumenty pochodne. Fundusze zamknięte są bardziej rentowne niż otwarte.

Fundusze parasolowe

W ramach jednego funduszu są wydzielane subfundusze, które maja różną politykę inwestycyjną. Przejście z jednego subfunduszu do drugiego nie wiąże się z koniecznością opłacania podatku od zysków kapitałowych (19%).

WYKŁAD 04.01.2011R.

FUNDUSZE HEDGINGOWE
VENTURE CAPITAL

Fundusze hedgingowe

• to aktywnie zarządzane fundusze inwestycyjne, przeznaczone dla małej liczby dużych inwestorów, którzy poszukują atrakcyjnych absolutnych stóp zwrotu,

• to każda niezarejestrowana oficjalnie działalność inwestycyjna skierowana do doświadczonych inwestorów.

• Zwane są funduszami legalnymi lub wysokiej dźwigni finansowej.

Charakterystyczne cechy funduszu hedgingowego

• aktywne zarządzanie, poszukiwanie atrakcyjnych absolutnych stóp zwrotu,

• zastosowanie dźwigni finansowej,

• wykorzystanie instrumentów pochodnych,

• wykorzystanie szerokiego wachlarzu strategii inwestycyjnych,

• mała liczba dużych inwestorów,

• procentowy udział w zyskach menedżerów zarządzających funduszem.

Aktywne zarządzanie

Fundusze hedgingowe operują na wszystkich dostępnych rynkach finansowych: pieniężnym, kapitałowym, towarowym (zwłaszcza kruszcowym), krajowym, zagranicznym, globalnym. Inwestują w szeroki portfel dostępnych aktywów.

Poszukiwanie atrakcyjnych absolutnych stóp zwrotu

Stanowi to różnicę w stosunku do funduszy inwestycyjnych. Fundusze hedgingowe orientują się na maksymalną stopę zysku.

Zastosowanie dźwigni finansowej

W celu powiększenia możliwości inwestycyjnych ponad to co funduszom udało się zebrać od inwestorów, zaciągają kredyty i pożyczki. Czyli dopożycza się środki ze źródeł zwrotnych.

Mała liczba dużych inwestorów

Duży inwestor to taki, który skłonny jest zainwestować od kilku do kilkudziesięciu milionów $.

Procentowy udział w zyskach menedżerów zarządzających funduszem

Fundusze są zarządzane autorsko. Gigantycznymi środkami zarządza dwóch do trzech menedżerów, którzy nie dostają wynagrodzeń. Ocenieni są w jakimś procencie zysku osiąganego z udanych inwestycji.

Działalność funduszy hedgingowych wywiera pozytywny wpływ na rynki finansowe gdyż:

• przyczyniają się one do wzrostu płynności rynku finansowego, ponieważ bardzo często zajmują odmienne pozycje w stosunku do tych, które zajmują pozostali uczestnicy rynku,

• eliminują niedoskonałości cenowe na rynku, ponieważ nie podążają za trendem rynkowym,

• amortyzują wstrząsy rynkowe, ponieważ preferują długi horyzont inwestowania.

Przykłady poważnych bankructw funduszy

• w 1988r. upadł założony przez Scholesa i Merona LTCM, który zainwestował w rosyjskie obligacje ponad 20-krotność swojego kapitału rzeczywistego.

• w 2006r. upadł Amaranth Advisors, gdyż zarządzający - Brian Hunter założył, że po huraganie Karina zdrożeje gaz.

Zasoby funduszy hedgingowych aktualnie sięgają 5% aktywów światowych funduszy inwestycyjnych.

Venture capital

To kapitał udziałowy wnoszony przez ograniczony okres czasu przez inwestorów zewnętrznych do małych i średnich przedsiębiorstw dysponujących innowacyjnym produktem, metodą produkcji bądź usługą, które nie zostały jeszcze zweryfikowane przez rynek, a więc stanowią wysokie ryzyko niepowodzenia inwestycji. Jednocześnie w przypadku sukcesu przedsięwzięcia wspomaganego w zarządzaniu przez inwestorów zapewniają znaczny przyrost wartości zainwestowanego kapitału, który jest realizowany przez sprzedaż udziałów.

Rodzaje funduszy venture capital

• publiczne (państwowe, samorządowe, państwowo-samorządowe),

• niepubliczne (założone przez osoby indywidualne, przedsiębiorstwa, instytucje finansowe).

Fundusze venture capital mogą być:

• lokalne,

• regionalne,

• krajowe,

• międzynarodowe.

Etapy nawiązywania współpracy z venture capital

• wytwór venture capital,

• wstępne zaproszenie do negocjacji - ocena biznesplanu,

• due diligence - badania z należytą dokładnością,

• ostateczne negocjacje

• podpisanie umowy,

• wyjście z inwestycji.

Sposoby wyjścia z inwestycji

• sprzedaż udziału pozostałym właścicielom lub kierownictwu firmy,

• wprowadzenie akcji przedsiębiorstwa do obrotu publicznego (na giełdę),

• sprzedaż inwestorowi strategicznemu (branżowemu),

• sprzedaż inwestorowi finansowemu,

• umorzenie akcji, upadłości bądź likwidacja przedsiębiorstwa.

Korzyści współpracy z venture capital

• pozyskanie know how,

• fundusz jest partnerem, który na równi z pozostałymi właścicielami dba o wzrost wartości firmy,

• przedsiębiorcy mają zapewnioną dyskrecję, jeśli chodzi o plany strategiczne,

• pozyskanie funduszy zwiększających kapitał zakładowy pozwala na zaciąganie większych zobowiązań.

17

---