Przesłanki powstania rachunkowości

Rachunkowość wywodzi się od zapisów księgowych (rachunkowych), czyli notatek dotyczących działalności gospodarczej, tj. zjawisk gospodarczych oraz posiadanego majątku.

Pierwotną przesłanką pojawienia się zapisów rachunkowych była konieczność wspomagania pamięci ludzkiej i jej odciążenia. Konieczność ta nasilała się wraz z rozwojem życia gospodarczego, a głównie wraz z:

• wyodrębnieniem się majątkowym poszczególnych podmiotów (pojawieniem się własności prywatnej),

• rozwojem produkcji i wymiany towarowej,

• upowszechnianiem się pieniądza jako podstawowego ekwiwalentu umożliwiającego określenie wartości towaru.

Warunkami sprzyjającymi rozwojowi rachunkowości, oprócz masowości wyżej wymienionych zjawisk, były także:

rozwój wiedzy i jej upowszechnianie się (upowszechnianie się− umiejętności czytania, pisania, liczenia),

powszechne wprowadzenie cyfr− arabskich i układu dziesiętnego,

wynalezienie druku,−

postęp kulturalno− - oświatowy, a także

rozwój techniki (wynalezienie i dostępność papieru,− pióra długopisu, liczydła, maszyny liczącej itp.).

Historia rachunkowości na świecie - zarys

Z przekazów historycznych wynika, że ewidencja gospodarcza była prowadzona już w starożytności:

w Mezopotamii? (gliniane tabliczki z zapisami wpływów, wydatków, należności, zobowiązań, posiadanych bogactw)

w Egipcie (zwoje papirusu)

w Grecji i Rzymie (tabliczki woskowe)

w Chinach, Indiach, państwie Azteków.

Wzmianki o prowadzonych zapisach można też znaleźć w Starym Testamencie

Za zalążek współczesnej rachunkowości uważa się średniowieczną księgowość kupiecką, wywodzącą się głównie z miast włoskich (Wenecja, Genua, Mediolan, Florencja), której podstawowe zasady kształtowały się w okresie od XII do XIV wieku

W okresie, kiedy rolę bankierów pełnili przeważnie kupcy rachunkowość (w owych czasach rachunkowość uprawiana była głównie w przedsiębiorstwach kupieckich i bankach) koncentrowała się początkowo na ewidencji dokonywanych transakcji (nazwy dłużników, kwoty należności, terminy spłaty należności, fakty realizacji spłat należności). Wraz z rozwojem stosunków handlowo-finansowych stawała się konieczna również ewidencja wierzycieli (nazwy wierzycieli, kwoty długów, terminy spłat długów, fakty realizacji spłat długów). Pod koniec XIII wieku pojawiają się zapisy dotyczące składników majątkowych (kasa, towary itp. składniki)

Średniowieczna księgowość kupiecka miała początkowo cechy księgowości pojedynczej, dopiero w XIV wieku w miastach północnowłoskich pojawia się system księgowości podwójnej prowadzonej w dwóch księgach:

• dzienniku służącym do zapisów chronologicznych,

• księdze głównej składającej się z kont służących do zapisów systematycznych.

Od tego czasu konto jest powszechnie znanym urządzeniem księgowym, funkcjonującym według zasady podwójnego zapisu (każdą operację gospodarczą księguje się na co najmniej dwóch kontach, po przeciwnych ich stronach i w tej samej wartości).

W XV wieku pojawiają się pierwsze opracowania naukowe omawiające zasady księgowości, tj.

w 1458 roku - „O handlu i doskonałym kupcu” Benedetto Cotrugli ( druk− 1573 r.),

w 1494 roku - „ Zasady arytmetyki, geometrii, proporcji i− proporcjonalności” Luca Paccioli

To ostatnie dzieło uważane jest za pozycję o fundamentalnym znaczeniu dla rachunkowości. W jego Traktacie XI, składającym się z 36 rozdziałów, omówiony został w sposób naukowy system księgowości oraz zasady jej prowadzenia (zasady księgowości podwójnej). Księgowość podwójna potraktowana została jako przydatny w praktyce uniwersalny model matematyczny wykorzystujący zasadę równowagi, co dało początek metodzie bilansowej

W kolejnych latach księgowość zaczyna przenikać z miast włoskich do krajów Europy Zachodniej, gdzie następuje jej dalszy rozwój. Wiąże się to z:

• przesunięciem ośrodków handlu do krajów Europy Zachodniej,

• powstawaniem dużych manufaktur w krajach Europy Zachodniej - w XIV - XV - wiecznych manufakturach powstaje nowy dział rachunkowości - rachunek kosztów,

• wydaniem w 1673 roku we Francji Kodeksu Handlowego („Ordonnance de commerce”), który stał się wzorem regulacji prawnych w innych krajach europejskich. Kodeks nakładał na kupców obowiązek prowadzenia ksiąg handlowych, sporządzania co dwa lata inwentarza i bilansu oraz archiwowania dokumentów i ksiąg przez 10 lat (rozwój sprawozdawczości finansowej).

Dla XX wieku szczególnie charakterystyczny jest intensywny rozwój teorii rachunkowości, która w poprzednich wiekach nie nadążała za rozwiązaniami praktycznymi.

Początek XXI wieku to nasilające się tendencje do ujednolicania rachunkowości w skali światowej.

Historia rachunkowości na ziemiach polskich

Na ziemie polskie księgowość kupiecka zaczęła przenikać w XV wieku:

bezpośrednio z miast włoskich oraz

pośrednio z miast− niemieckich

Najsilniej księgowość kupiecka rozwijała się w Gdańsku (najstarsza zachowana w Gdańsku księga handlowa pochodzi z pierwszej połowy XV wieku). W mieście tym jako jedynym w Polsce do XVIII wieku wydawane były podręczniki z zakresu księgowości kupieckiej.

Również z XV wieku pochodzą najstarsze z zachowanych ksiąg w postaci inwentarzy dworskich, co świadczy o uprawianiu księgowości rolnej w większych majątkach ziemskich

W późniejszym okresie rachunkowość w Polsce rozwijała się pod wpływem:¬

rozwiązań zachodnioeuropejskich, zwłaszcza niemieckich (do II wojny światowej);

rozwiązań wschodnich - radzieckich (od II wojny światowej do końca lat¬ 80-tych XX wieku)

doświadczeń zagranicznych (od początku lat 90-tych XX¬ wieku) - opartych głównie na dyrektywach WE (EWG) i międzynarodowych standardach rachunkowości (MSR)

Reforma

Zmiana systemu gospodarczego w Polsce wywołała potrzebę reformowania wielu dziedzin, w tym także rachunkowości. Podstawę reform, rozpoczętych na początku lat 90 - tych XX - go wieku, stanowią ewoluujące przepisy prawa.

Cele reformy rachunkowości w Polsce:

1. stworzenie podstaw pozwalających na uzyskanie rzetelnego i wiernego obrazu kondycji jednostek i grup jednostek ze sobą powiązanych, co stanowi warunek dopływu do naszego kraju kapitału zagranicznego,

2. ujednolicenie krajowych przepisów z zakresu rachunkowości z odpowiednimi Dyrektywami WE, co warunkowało członkostwo naszego kraju w tej organizacji oraz z MSR (MSSF), o ile nie są one sprzeczne z tymi poprzednimi,

3. ujednolicenie zasad prowadzenia rachunkowości przez wszystkie podmioty do tego zobligowane, co dotyczy zwłaszcza sporządzania i badania sprawozdań finansowych oraz zapewnia porównywalność informacji,

4. stworzenie spójnego i nowoczesnego oraz przejrzystego systemu przepisów prawnych z zakresu rachunkowości, odpowiadającego wymogom nowoczesnej gospodarki (ustawa akty niższe rangą podporządkowane ustawie i niesprzeczne z nią),

5. nadanie przepisom z zakresu rachunkowości rangi ustawy dla podkreślenia znaczenia i roli rachunkowości w gospodarce rynkowej.

Etapy reformy polskiej rachunkowości:

1991 - 1994 rozporządzenie Ministra Finansów z 15.01.1991 r. w sprawie zasad prowadzenia rachunkowości ustawa z 19.10.1991 r. o badaniu i ogłaszaniu sprawozdań finansowych oraz o biegłych rewidentach i ich samorządzie - rozporządzenie nie obejmowało swym zakresem wszystkich jednostek prowadzących rachunkowość w postaci ksiąg rachunkowych, np. banków

1995 - 2001 ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości

(16 nowelizacji, które jednak nie uwzględniały nowych interpretacji Dyrektyw WE opracowanych przez Komisję Europejską oraz nowych i znowelizowanych MSR i przez to nie zmieniały w sposób istotny merytorycznych treści ustawy oraz jej praktycznej przydatności) ustawa z 13.10.1994 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie - po raz pierwszy w historii polskiej rachunkowości przepisom nadano rangę ustawy, co stworzyło podstawy do budowania systemu przepisów w tej dziedzinie

od 2002 r. ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości po nowelizacji z 09.11.2000 r. jw. nowela przyczyniła się do:

- podwyższenia stopnia harmonizacji przepisów w stosunku do Dyrektyw Wspólnoty Europejskiej i MSR

- wyeliminowania luk w dotychczasowej wersji ustawy w drodze objęcia nią nowych zagadnień o coraz większym znaczeniu (fuzje, przejęcia, leasing itp.)

- wprowadzenia nowych oraz skorygowania lub uzupełnienia dotychczasowych definicji )

Pojęcie rachunkowości

Typy definicji rachunkowości

W toku rozwoju rachunkowości nie wykształciła się jej jednoznaczna definicja. Tak więc rachunkowość definiowana jest na różne sposoby:

• jako ewidencja

• jako system informacyjny

• jako język biznesu (środek przekazywania informacji o działalności gospodarczej)

• jako system pomiaru

• jako działalność usługowa

• jako odzwierciedlenie rzeczywistych stanów i procesów

• jako ideologia (środek utrzymywania ekonomicznego porządku).

Wydaje się jednak, że dwa typy definicji rachunkowości mają najwięcej zwolenników:

definicje podkreślające rolę ewidencyjną rachunkowości (tradycyjne),

definicje kładące nacisk na rolę informacyjną rachunkowości (nowoczesne)

Tradycyjne definicje rachunkowości

Przez wiele lat definicje podkreślały głównie rolę ewidencyjną rachunkowości, co wynikało z faktu, że dyscyplina ta wywodzi się właśnie z ewidencji księgowej, czyli księgowości i przez długie lata była z nią utożsamiana.

Najpełniejszą definicję rachunkowości tego typu opracował wybitny teoretyk rachunkowości Stanisław Skrzywan. Według niego „Rachunkowość jest szczególnym rodzajem jednostkowej ewidencji gospodarczej. Stanowi ona system ciągłego w czasie ujmowania, grupowania, prezentowania i interpretowania wyrażonych w pieniądzu i bilansujących się, ogólnych i szczegółowych danych liczbowych o działalności gospodarczej i sytuacji majątkowej jednostki gospodarczej”.

Definicje tradycyjne umożliwiają wprawdzie traktowanie rachunkowości jako źródła wszechstronnej informacji ekonomicznej, ale

- ograniczają jej istotę i zakres do ewidencji (gromadzenia danych odnoszących się do stanu przeszłego - rachunkowość retrospektywana),

- akcentują jej bierny charakter,

- nie wyczerpują w pełni jej potencjalnych możliwości,

- umniejszają jej znaczenie.

Cechy świadczące o specyfice rachunkowości

O specyfice rachunkowości świadczy fakt, że stanowi ona, w odróżnieniu od innych rodzajów ewidencji gospodarczej, całościowy, zamknięty układ zasad i reguł wynikających z jej tylko właściwych sposobów postrzegania rzeczywistości gospodarczej.

Cechami szczególnymi, odróżniającymi rachunkowość od innych systemów i decydującymi o jej specyfice są:

1. głównie wartościowe opisywanie zjawisk (umożliwia to ujęcie całościowe),

2. stosowanie metody bilansowej i zasady podwójnego zapisu,

3. wykorzystywanie specyficznego urządzenia ewidencyjnego w postaci „konta”,

4. obowiązek dokumentowania zapisów,

5. weryfikacja zapisów za pomocą inwentaryzacji,

6. przestrzeganie zasad ciągłości i kompletności ewidencji,

7. znaczny stopień sformalizowania (zasady prowadzenia rachunkowości finansowej są regulowane przepisami prawnymi).

Definicje rachunkowości podkreślające jej rolę informacyjną

W wielu definicjach rachunkowości często akcentowane jest znaczenie dostarczanych przez nią informacji ekonomicznych. Za podstawowy cel rachunkowości definicje tego typu uznają wytwarzanie informacji finansowej umożliwiającej dokonanie oceny wyników i sytuacji finansowej jednostki gospodarczej.

Reprezentatywnym przykładem takich definicji jest definicja Włodzimierza Brzezina, według którego „Rachunkowość jest szczególnym systemem informacyjnym o charakterze retro- i prospektywnym, który ma monopol na ustalanie wyniku finansowego i kondycji finansowej podmiotu gospodarczego w pewnym okresie czasu”

System informacji ekonomicznej

System informacji ekonomicznej (SIE) - system, w którym dane przekształca się w informacje ekonomiczne i przesyła do zainteresowanych odbiorców

Rachunkowość stanowi podstawowy podsystem w systemie informacji ekonomicznej jednostki, w skład którego wchodzą również takie systemy, jak:

• planowanie

• ewidencja operatywna

• statystyka ekonomiczna

• analiza ekonomiczna

• kontrola.

Rachunkowość uważana jest za podstawowy podsystem SIE ze względu na specyficzną metodę rejestracji zjawisk gospodarczych - przez zastosowanie metody podwójnego zapisu każdego pojedynczego zjawiska gospodarczego gromadzi na stosowanych w niej urządzeniach księgowych (kontach) wszechstronny materiał informacyjny dotyczący różnych dziedzin działalności gospodarczej jednostki

Etapy procesu informacyjnego w rachunkowości

1. gromadzenie danych - w rachunkowości dane zawarte są w dokumentach stanowiących pisemne stwierdzenie zaistnienia zjawisk gospodarczych. Udokumentowanie zjawisk gospodarczych jest warunkiem objęcia ich procesem przetwarzania. W rachunkowości etap ten obejmuje: obserwację, pomiar, wycenę i dokumentację operacji gospodarczych

2. przetwarzanie danych - polega na dokonywaniu na danych pewnych operacji logicznych i arytmetycznych. W rachunkowości etap ten obejmuje: rejestrację i grupowanie operacji gospodarczych, rachunek kosztów, weryfikację zapisów.

3. prezentacja uzyskanych informacji - informacje w rachunkowości prezentowane są w różnorodnych zestawieniach i sprawozdaniach, których treść, układ i częstotliwość powinny być dostosowane do potrzeb odbiorców. W rachunkowości etap ten obejmuje: sprawozdawczość (ex post), analizę i planowanie (ex ante).

Przedmiot rachunkowości

Wychodząc od etymologii słowa \"rachunkowość\" oznaczającego \"zespół rachunków\", za przedmiot rachunkowości można uznać prowadzenie zespołu powiązanych ze sobą rachunków cząstkowych, które mogą być formalnie wyodrębniane, ale nie mogą funkcjonować samodzielnie. Za trzy podstawowe rachunki cząstkowe, składające się na system rachunkowości i tworzące jego strukturę przedmiotową, uważa się:

1. rachunek zasobów bilans (majątek, kapitały)

2. rachunek wyników (koszty, przychody, straty nadzwyczajne, zyski nadzwyczajne)

3. rachunek strumieni - cash flow

Reasumując i uogólniając oraz upraszczając można stwierdzić, że przedmiotem rachunkowości są

majątek rozpatrywany dwustronnie, jako aktywa i pasywa,

spełniające określone warunki zjawiska gospodarcze (strumienie, czynniki), zwane operacjami gospodarczymi.

Podmiot rachunkowości

Za podmiot rachunkowości uznaje się każdą jednostkę wyodrębnioną majątkowo, prowadzącą rachunkowość.

Wyodrębnienie majątkowe może mieć charakter:

- formalnoprawny (wyodrębnienie jest usankcjonowane prawnie, np. wpis przedsiębiorcy do odpowiedniego rejestru),

- umowny (wyodrębnienie ma charakter wyłącznie umowny, np. wydzielenie w ramach jednostki wielozakładowej zakładów prowadzących odrębną rachunkowość).

Jak z powyższego wynika, podmiotem rachunkowości może być:

• wyodrębniony w ramach struktury organizacyjnej jakiegoś przedsiębiorstwa, zakład (oddział)

• podmiot gospodarczy, który może działać w jednej z wielu form organizacyjno-prawnych:

jako osoba prawna (np. spółka akcyjna, przedsiębiorstwo państwowe,− spółdzielnia)

jako jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości− prawnej (np. spółka cywilna, osoba fizyczna)

• grupa jednostek powiązanych kapitałowo

Cel rachunkowości

„… stwarzanie podstaw liczbowych do podejmowania decyzji na różnych szczeblach zarządzania”. Wielgórska J.: Pojęcie rachunkowości - jej zadania i cele. Prawo Przedsiębiorcy 1994 nr 19, s. 24.

„… dokonanie pomiaru, wyceny i ewidencji zdarzeń gospodarczo-finansowych, przedstawienie rzetelnego obrazu sytuacji finansowej i majątkowej, ochronę majątku, dostarczenie informacji decydentom jednostki oraz odbiorcom zewnętrznym zgodnie z prawem”; Jak z powyższego wynika rachunkowość służy celom: informacyjnym, kontrolnym, rozliczeniowym, pomiaru i wyceny składników majątkowych, ewidencyjnym, bilansowym, ustalania wyniku finansowego, menedżerskim, statystycznym, fiskalnym, ubezpieczeniowym, analitycznym”. Roza - Michalski A.: Zrozumieć rachunkowość. Agencja Wydawnicza Interfart: Łódź 1998, s. 20 - 21.

„...wyliczenie i przedstawienie zysku netto”

Hendriksen E.A., van Breda M.F.: Teoria rachunkowości. PWN: Warszawa 2002, s. 143 - 144.

„... pomiar i prezentacja bogactwa w kategoriach znanych ekonomiście”

1. „ Pomiar zasobów bodących własnością konkretnych jednostek gospodarczych.

2. Odzwierciedlanie roszczeń w stosunku do tych jednostek oraz udziałów w nich.

3. Pomiar zmian w tych zasobach, roszczeniach i udziałach.

4. Wiązanie zmian z konkretnymi okresami

5. Wyrażanie powyższych miar i zmian w kategoriach pieniądza jako wspólnego mianownika.”

„System rachunkowości służy nie jakiemuś jednemu celowi, lecz tych celów jest kilka, np. prawne, społeczne, gospodarcze, ekologiczne” Gmytrasiewicz M., Karmańska A.: Rachunkowość Finansowa. Difin: Warszawa 2002, s. 13.

„… rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego”. Art. 4 ust. 1 ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości

Funkcje rachunkowości

Podstawową funkcją rachunkowości jest funkcja informacyjna, polegająca na tworzeniu zbiorów informacji o kształtowaniu się (stanie i zmianach) aktywów i pasywów oraz wyniku finansowego i dostarczaniu ich odbiorcom:

• zewnętrznym, do których należą np.:

- urzędy statystyczne

- władze centralne i lokalne

- organy skarbowe

- banki

- kontrahenci

- konkurenci

- właściciele i potencjalni inwestorzy

- pracownicy

- społeczeństwo

• wewnętrznym, czyli menedżerom na potrzeby zarządzania jednostką, niezbędnych do dokonywania racjonalnych wyborów i podejmowania decyzji

Prawidłowo realizowana funkcja informacyjna umożliwia realizację przez rachunkowość innych funkcji od niej pochodnych, bardziej szczegółowych, takich jak:

1. funkcja sprawozdawcza - polega na sporządzaniu zestawień i sprawozdań dostosowanych do potrzeb konkretnych odbiorców

2. funkcja analityczna - polega na badaniu i interpretacji informacji rachunkowych w różnych przekrojach w celu ustalenia powiązań przyczynowo-skutkowych między określonymi wielkościami, co w konsekwencji stwarza podstawy do oceny różnych aspektów prowadzonej działalności

3. funkcja optymalizacyjna - polega na tym, że rachunkowość tworzy podstawy do dokonywania wyborów decyzyjnych i kształtowania przyszłej działalności

4. funkcja kontrolna - polega na tym, że rachunkowość, stanowiąc instrument kontroli wewnętrznej, umożliwia

• bierną ochronę majątku przed nadużyciami -− przywłaszczenie, zniszczenie (np. poprzez dokumentację i ewidencję operacji gospodarczych, inwentaryzację)

• bierną ochronę wierzycieli (np. poprzez− gromadzenie danych niezbędnych do monitorowania zdolności płatniczej dłużników),

• aktywne oddziaływanie na racjonalne wykorzystanie majątku (np.− poprzez gromadzenie danych niezbędnych do oceny stopnia wykonania zadań, planów oraz ujawnienia skutków przestępczości, niedbalstwa, niegospodarności);

• funkcja dowodowa - polega na wykorzystywaniu urządzeń i dokumentów księgowych jako dowodów w ewentualnych procesach sądowych;

• funkcja atestacyjna (notarialna) - polega na tym, że informacje pochodzące z rachunkowości stanowią poświadczenie wierności odwzorowania rzeczywistego stanu jednostki;

• funkcja rozliczeniowa - polega na tym, że informacje rachunkowe stanowią podstawę do rozliczenia zarządu z efektywności zarządzania majątkiem jednostki.

• funkcja podatkowa - w oparciu o dane z ewidencji jest pobierany podatek.

Zadania rachunkowości

Upraszczając można powiedzieć, że podstawowym zadaniem rachunkowości gromadzenie danych o podmiocie rachunkowości w sposób bieżący, kompletny i prawidłowy oraz przetwarzanie ich w informacje finansowe przydatne różnym podmiotom i wykorzystywane przez nich w różnych celach.

STRUKTURA RACHUNKOWOŚCI

Trzy zasadnicze człony:

• Księgowość

• Rachunek kosztów z kalkulacją

• Sprawozdawczość finansowa

Biorąc pod uwagę funkcję rachunkowości, jej zadania i odbiorców dzieli się na:

• Finansową - urząd skarbowy, banki, przedsiębiorstwa.

• Zarządczą - informacje do celów zarządzania

ZASADY RACHUNKOWOŚCI

Ogólne zasady rachunkowości - jest to zbiór określonych obowiązujących reguł, procedur, norm, które znajdują zastosowanie w praktyce w celu dostarczaniu informacji pełnych, rzetelnych, jasnych i użytecznych w sytuacji majątkowej przedsiębiorstwa oraz jego działalności gospodarczej i osiąganych wynikach finansowych.

Do zasad uniwersalnych, podstawowych zalicza się:

• Zasada (podwójnego) dwustronnego zapisu każdej (pojedynczej) operacji gospodarczej,

• Zasada periodyzacji, czyli okresowych sprawozdań finansowych

zasady nadrzędne:

• Kontynuacji lub ciągłości działania, należy księgowość prowadzić w taki sposób jakby przedsiębiorstwo miało działać dalej

• Memoriału Operacje powinny być odnotowane pod tym okresem rozliczeniowym, w którym miały miejsce, nawet jeśli termin zapłaty przypada na inny okres rozliczeniowy (koszty poniesione w luty księgujemy w lutym)

• Zasada współmierności - Należy wiązać przychody z kosztami ich uzyskania w tym samym okresie

• Ciągłości Raz przyjęte w czasie księgowania rozwiązania nie mogą być zmieniane w kolejnych okresach rozliczeniowych. Umożliwia to porównywanie różnych okresów.

• Ostrożności (ostrożnej wyceny) musimy zachować równowagę przy wycenie majątku - Majątek i kapitał powinny być wyceniane tak, aby nie zniekształcać wyniku finansowego - zgodnie z możliwymi do uzyskania cenami sprzedaży netto.

• Przewagi treści nad formą - Istotniejsze jest wierne oddanie stanu faktycznego, niż dopasowanie do narzuconych form sprawozdania

• Istotności - Istotne dla wyniku operacje finansowe muszą być wyodrębnione w ewidencji. Jeśli natomiast ich waga jest nieznaczna, można je księgować w sposób uproszczony.

• Zasada prawdziwego i rzetelnego obrazu rachunkowości - powinna odzwierciedlać rzeczywisty i wiarygodny stan przedsiębiorstwa

Podsumowanie

Reasumując rozważania na temat istoty zadań i funkcji rachunkowości warto zwrócić uwagę na szczególne cechy rachunkowości takie jak:

1. Wszystkie zdarzenia gospodarcze będące przedmiotem ewidencji wymagają udokumentowania tj. ujęcie w formie prawidłowo sporządzonych pisemnych dowodów.

2. Rachunkowość dokonuje pomiaru zdarzeń gospodarczych i majątku posługując się w tym celu głównie miernikiem pieniężnym

3. Zdarzenia gospodarcze są ujmowane w odpowiednich urządzeniach (zwykle na kontach)

4. Ewidencja zdarzeń gosp. w systemie kont jest dokonywana przy zastosowaniu metody bilansowej

5. Rachunkowość cechuje kompletność i ciągłość ewidencji

6. Rachunkowość odznacza się dużą rzetelnością dostarczanych danych liczbowych

7. Cechą szczególną rachunkowości jest znaczny stopień jej sformalizowania znajdujący wyraz w tym, że zarówno zasady dokumentacji i sprawozdawczości są regulowane odpowiednimi aktami normatywnymi (ustawa o rachunkowości).




1. Aktywa trwałe

1. Wartości niematerialne i prawne

1. Koszty zakończonych prac rozwojowych

2. Wartość firmy

3. Inne wartości niematerialne i prawne

4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne

2. Rzeczowe aktywa trwałe

1. Środki trwałe

1. grunty (w tym prawo użytkowania wieczystego gruntu)

2. budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej

3. urządzenia techniczne i maszyny

4. środki transportu

5. inne środki trwałe

2. Środki trwałe w budowie

3. Zaliczki na środki trwałe w budowie

3. Należności długoterminowe

1. Od jednostek powiązanych

2. Od pozostałych jednostek

4. Inwestycje długoterminowe

1. Nieruchomości

2. Wartości niematerialne i prawne

3. Długoterminowe aktywa finansowe

1. w jednostkach powiązanych

• udziały lub akcje

• inne papiery wartościowe

• udzielone pożyczki

• inne długoterminowe aktywa finansowe

2. w pozostałych jednostkach

• udziały lub akcje

• inne papiery wartościowe

• udzielone pożyczki

• inne długoterminowe aktywa finansowe

4. Inne inwestycje długoterminowe

• Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

1. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego

2. Inne rozliczenia międzyokresowe

2. Aktywa obrotowe

1. Zapasy

1. Materiały

2. Półprodukty i produkty w toku

3. Produkty gotowe

4. Towary

5. Zaliczki na dostawy

2. Należności krótkoterminowe

1. Należności od jednostek powiązanych

1. z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty:

• do 12 miesięcy

• powyżej 12 miesięcy

2. inne

2. Należności od pozostałych jednostek

1. z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty:

• do 12 miesięcy

• powyżej 12 miesięcy

2. z tytułu podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz innych świadczeń

3. inne

4. dochodzone na drodze sądowej

• Inwestycje krótkoterminowe

1. Krótkoterminowe aktywa finansowe

1. w jednostkach powiązanych

• udziały lub akcje

• inne papiery wartościowe

• udzielone pożyczki

• inne krótkoterminowe aktywa finansowe

2. w pozostałych jednostkach

• udziały lub akcje

• inne papiery wartościowe

• udzielone pożyczki

• inne krótkoterminowe aktywa finansowe

• środki pieniężne i inne aktywa pieniężne

• środki pieniężne w kasie i na rachunkach

• inne środki pieniężne

• inne aktywa pieniężne

• Inne inwestycje krótkoterminowe

• Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

Aktywa razem

1. Kapitał (fundusz) własny

1. Kapitał (fundusz) podstawowy

2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna)

3. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)

4. Kapitał (fundusz) zapasowy

5. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny

6. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe

7. Zysk (strata) z lat ubiegłych

8. Zysk (strata) netto

9. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna)

3. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

1. Rezerwy na zobowiązania

1. Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego

2. Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne

• długoterminowa

• krótkoterminowa

3. Pozostałe rezerwy

• długoterminowe

• krótkoterminowe

• Zobowiązania długoterminowe

1. Wobec jednostek powiązanych

2. Wobec pozostałych jednostek

1. kredyty i pożyczki

2. z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych

3. inne zobowiązania finansowe

4. inne

• Zobowiązania krótkoterminowe

1. Wobec jednostek powiązanych

1. z tytułu dostaw i usług, o okresie wymagalności:

• do 12 miesięcy

• powyżej 12 miesięcy

2. inne

• Wobec pozostałych jednostek

1. kredyty i pożyczki

2. z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych

3. inne zobowiązania finansowe

4. z tytułu dostaw i usług, o okresie wymagalności:

• do 12 miesięcy

• powyżej 12 miesięcy

• zaliczki otrzymane na dostawy

• zobowiązania wekslowe

• z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń

• z tytułu wynagrodzeń

• inne

• Fundusze specjalne

• Rozliczenia międzyokresowe

1. Ujemna wartość firmy

2. Inne rozliczenia międzyokresowe

• długoterminowe

• krótkoterminowe

Pasywa razem




Bilans - jest, to dwustronne zestawienie majątku (aktywa) i źródeł jako pochodzenia (pasywa) sporządzone na ściśle określony dzień zwany momentem bilansowym.

Rodzaje bilansów ze względu na termin sporządzenia:

• Bilans otwarcia - bilans sporządzany na 1 stycznia

• Bilans zamknięcia - bilans sporządzany na 31 grudnia.

Każda firma musi sporządzać te 2 bilansy. Inne wg uznania.

- suma bilansów = suma aktywów i suma pasywów - sumy te powinny być sobie równe

- data sporządzenia bilansu - data, kiedy faktycznie zakończono pracę bilansową (obowiązkowe sporządzenie do końca marca).

Prawidłowo sporządzony bilans powinien spełniać określone wymogi formalne:

• Dokładne oznaczenie podmiotu (nazwa firmy), dla którego bilans jest sporządzony

• Zawierać słowo bilans w treści dowodu

• Oznaczenie dnia bilansowego - czyli daty na którą przedstawia się obraz podmiotu

• Określenie jednostek, w których wyrażone są dane liczbowe

• Wyszczególnienie nazw i wartości poszczególnych grup aktywów i pasywów

• Wartości wszystkich grup musza być wyrażone w walucie polskiej, a bilans sporządzony w języku polskim

• Wykazane sumy pośrednie aktywów i pasywów, sumy ogólne aktywów i pasywów, które muszą być sobie równe

• - podpis osoby, która sporządziła bilans (księgowa) i podpis kierownika jednostki, który ponosi odpowiedzialność za istnienie firmy. Gdy jest wieloosobowa (zarząd) to podpisują się wszyscy.

• Datę sporządzenia bilansu




1. Aktywa trwałe

1. Wartości niematerialne i prawne

2. Rzeczowe aktywa trwałe

3. Należności długoterminowe

4. Inwestycje długoterminowe

5. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

2. Aktywa obrotowe

1. Zapasy

2. Należności krótkoterminowe

3. Inwestycje krótkoterminowe

4. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

Aktywa razem

1. Kapitał (fundusz) własny

1. Kapitał (fundusz) podstawowy

2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna)

3. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)

4. Kapitał (fundusz) zapasowy

5. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny

6. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe

7. Zysk (strata) z lat ubiegłych

8. Zysk (strata) netto

9. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna)

2. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

1. Rezerwy na zobowiązania

2. Zobowiązania długoterminowe

3. Zobowiązania krótkoterminowe

4. Rozliczenia międzyokresowe

Pasywa razem




Bilans uproszczony może sporządzać jednostka, która w danym roku obrotowym spełniła co najmniej dwa z trzech warunków:

1. Średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wynosi nie więcej niż 50 osób

2. Suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość nie więcej niż 2 000 000 EURO

3. Przychody ze sprzedaży produktów i towarów oraz operacji finansowych - nie więcej niż 4 000 000 EURO

Zasady bilansowe:

Przy sporządzaniu bilansu obowiązują:

1. Zasada równowagi bilansowej, która mówi, że aktywa muszą być równe pasywom, czyli majątek musi być równy swoim źródłom pochodzenia. SA = SP

2. Zasada ciągłości bilansowej. Rozpatrywana jest w 3 aspektach:

• Ciągłość w czasie, która oznacza, że bilans sporządzony na 31 XII jest taki sam jak bilans sporządzony na 1 I następnego roku. Bilanse te różnią się jednie momentem bilansowym. BZ = BO

• Ciągłość formalna, polega na tym, że kolejne bilanse posiadają takie samo uporządkowanie po to by przykładając bilanse z kolejnych lat łatwo można było dokonać porównania. Aktywa uporządkowane wg tak zwanej zasady płynności tzn. od tych składników majątkowych, które najtrudniej zamienia się na pieniądze (budynki, budowle) po te składniki, które łatwo zamienia się na pieniądze (krótkoterminowe papiery wartościowe) lub te, które w ogóle nie trzeba zamieniać (kasa, rachunek bankowy). Płynność jest rosnąca. Pasywa uporządkowane są wg zasady wymagalności tzn. od tych źródeł, których w ogóle nie trzeba nikomu zwracać (kapitał własny) po te, których termin zwrotu jest krótki (zobowiązania krótkoterminowe). Wymagalność jest rosnąca

• Ciągłość merytoryczna, która polega na tym, że w kolejnych latach stosowne, są te same zasady wyceny dla określonych składników bilansu. Te same zasady naliczania zużycia, te same zasady sporządzania kalkulacji. Zasady, które zostały przyjęte przez firmę zawsze określone są w opracowanej przez podmiot polityce rachunkowości. Wybór, co do różnych zasad daje ustawa o rachunkowości. (Polityka rachunkowości).

Bilans jest jednocześnie:

• dowodem księgowym

• sprawozdaniem finansowym

Ujmuje on poszczególne kategorie w ujęciu statycznym tzn. przedstawia je tylko na jedną chwilę na jeden moment bilansowy. Jutro w tym bilansie może wszystko się zmienić. Zmiany te wywołują operacje gospodarcze.

Szczegółowy opis aktywów i pasywów

AKTYWA

Aktywa trwałe - te składniki majątkowe, których postać nie będzie zmieniona w ciągu 1 roku licząc od końca roku danego. (Chodzi o zamiar, a nie o to, co faktycznie się stanie).

1. Wartości niematerialne i prawne

2. Rzeczowe aktywa trwałe

3. Należności długoterminowe

4. Inwestycje długoterminowe

5. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

Aktywa obrotowe - te składniki majątkowe, które firma ma zamiar zamienić na inną postać w okresie do 1 roku zmiana postaci występuje tutaj w tak zwanym „ruchu okrężnym środków obrotowych”.

1. Zapasy

2. Należności krótkoterminowe

3. Inwestycje krótkoterminowe.

4. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

Ruch okrężny środków obrotowych




Aktywa trwałe

1. Wartości niematerialne i prawne:

- są to te zasoby, które nie posiadają postaci rzeczowej,

- ich rozprowadzanie ograniczone jest prawem.

Zaliczają się do nich: patenty, licencje, znaki towarowe, oprogramowanie komputerów, koszty poniesionych prac rozwojowych, wartość firmy.

2. Rzeczowe aktywa trwałe: posiadają postać rzeczową.

Zalicza się do nich:

1. Środki trwałe - grunty (w tym prawo użytkowania wieczystego), prawo do lokalu spółdzielczego, budynki i budowle, urządzenia techniczne, środki transportu i pozostałe środki trwałe.

Warunki, aby coś było środkiem trwałym:

• Wykorzystywany do prowadzenia działalności

• Służyć firmie dłużej niż rok

• Jest własnością firmy bądź istnieje prawdopodobieństwo, że firma pr4zejmie na własność (leasing)

• Środki trwałe w budowie - w przyszłości staną się środkami trwałymi, dziś są w trakcie budowy, rozbudowy, adaptacji, modernizacji, montażu itd. Każdy środek, który nie spełnia warunku: Nie jest kompletny i zdatny do użytkowania w momencie przyjęcia zaliczany jest do tej grupy.

• Zaliczki na poczet środków trwałych - wydane bądź przekazane pieniądze dla innego kontrahenta zgodnie z umową w zamian za środek trwały, który otrzymamy w przyszłości.

3. Należności długoterminowe:

• kwoty pieniężne, które otrzymamy w przyszłości w okresie dłuższym niż rok. Występują w firmach leasingowych.

4. Inwestycje długoterminowe - mają one 3 postacie:

1. niematerialną - to te wartości niematerialne i prawne, których firma jest właścicielem, ale nie wykorzystuje ich do prowadzenia własnej działalności. Jest właścicielem by osiągać korzyści winny sposób (korzyść z wynajęcia, wydzierżawienia; liczenie na wzrost wartości rynkowej przyszłości)

2. materialna - są to te rzeczowe aktywa, których jest właścicielem, ale nie wykorzystuje ich do prowadzenia własnej działalność. Jest właścicielem by osiągnąć korzyści w inny sposób.

3. finansowe - są to długoterminowe lokaty terminowe akcje i obligacje, które nabyło się z zamiarem przetrzymywania przez okres, co najmniej 1 roku licząc od końca roku. Udzielone, pożyczone długoterminowe, inne instrumenty finansowe przetrzymywane dłużej niż 1 rok.

5. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe - to te wydatki firmy, których firma nie może zaliczyć do kosztów danego okresu, bo wydatek dotyczy przyszłości np. opłata, za wynajęty budynek z góry na 3 lata; odsetki od zaciągniętego kredytu i pożyczek zapłacone z góry. Zgodnie z prawem do kosztów firmy można zaliczyć te wydatki, które dotyczą danego roku - te, które dotyczą przyszłości są rozliczeniami międzyokresowymi.

Aktywa obrotowe

1. Zapasy - aby mówić o zapasach musi istnieć w firmie gospodarka magazynowa: magazyn i magazynier. W tym magazynie mogą znajdować się:

• · materiały - te składniki majątkowe, które nabyto po to by je przetworzyć i by powstały z nich wyroby gotowe oraz te, które umożliwiają firmie istnienie jako całość.

• Klasyfikacja:

• podstawowe (tworzą trzon, istotę produkowanych wyrobów)

• pomocnicze (nadają wytworzonym wyrobom cechy estetyczne, użytkowe)

• uzupełniające (te, które pozwalają istnieć firmie jako całość - materiały biurowe, opakowania, części zamienne)

• Półprodukty i produkty w toku

• półprodukt - materiał w pewnej fazie obróbki. Jeżeli tworzy on jakiś element produkowanych wyrobów jest on samodzielny, znajduje się w magazynie.

• produkt w toku - materiał ten znajduje się na stanowisku roboczym, na taśmie produkcyjnej np. piwo w basenach.

• Produkty gotowe = wyroby gotowe - charakteryzują się tym, że od początku do końca wytworzono je w firmie, przeszły cały cykl produkcyjny, kontrolę końcową, znajdują się w magazynie i czekają na sprzedaż.

• Towary - charakteryzują się tym, że nie wytworzono ich w firmie, która je posiada. Zostały one kupione po to by sprzedać je dalej (w detalu i hurcie)

• Zaliczki na dostawy - wydane bądź przekazane pieniądze dla innego kontrahenta zgodnie z umową w zamian za otrzymane materiały, który otrzymamy w przyszłości.

2. Należności krótkoterminowe - te kwoty pieniężne, które otrzymamy od innych w okresie krótszym niż 1 rok biorąc pod uwagę, od kogo mamy należność.
   Można wyróżnić:

• Należności od odbiorców - powstają, dlatego, że moment sprzedaży dla odbiorcy nie zawsze pokrywa się z momentem otrzymania pieniędzy. Ustawowy termin na zapłatę po wysłanej fakturze/otrzymanej fakturze to 7 dni.

• Należności publiczno-prawne - są to kwoty, które otrzymamy od urzędu skarbowego, ZUS-u (organy publiczne), a wynikają one z nadpłaconych podatków lub ubezpieczeń społecznych.

• Należności od pracowników - wynikają one z pobranych przez pracowników zaliczek i nierozliczonych do tej pory.

• Pozostałe należności - od pozostałych osób, które występują rzadko w kontaktach z daną firmą (od PZU, od właściciela innej firmy).

• Należności dochodzone na drodze sądowej - to te, co do, których zobowiązany do ich zapłaty ma wątpliwości (nie chce płacić, odmawia) wniesiony pozew sądowy przeciwko tej osobie oznacza należności dochodzone na drodze sądowej.

3. Inwestycje krótkoterminowe - ich zadaniem jest osiąganie korzyści w okresie do 1 roku.
   Można wyróżnić:

• Krótkoterminowe papiery wartościowe (akcje, obligacje, bony skarbowe, bony pieniężne, bony komercyjne, weksle), których okres realizacji jest dłuższy niż 3 miesiące, ale krótsze niż rok.

• Środki pieniężne na rachunkach bankowych - firma może posiadać wiele rachunków bankowych, lecz jeden - bieżący jest obowiązkowy. Obowiązek ten wynika z ustawy prawo działalności gospodarczej. Tam napisane, że:

• Firma firmie, gotówką za otrzymaną fakturę może zapłacić tylko do kwoty 3000 Euro. Jeżeli faktura opiewa na wyższą kwotę to resztę należy zapłacić przelewem.

• Jeżeli firmy współpracowały ze sobą w poprzednim miesiącu i współpraca te przekroczyła kwotę należności/zobowiązania w wysokości 10000 Euro to gotówką za otrzymaną fakturę w miesiącu następnym można zapłacić tylko do kwoty 1000 Euro.

• Środki pieniężne w kasie - firma nie ma obowiązku posiadania kasy, lecz jak ją posiada musi spełniać warunek prezesa NBP.

• Inne środki pieniężne - są to czeki i weksle otrzymane od kontrahentów, których termin wykupu (realizacji) jest nie dłuższy niż 3 miesiące.

4. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe - to te wydatki firmy, których firma nie może zaliczyć do kosztów danego okresu, bo wydatek dotyczy przyszłości np. opłata, za wynajęty budynek z góry do 1 roku; odsetki od zaciągniętego kredytu i pożyczek.

PASYWA - ŹRÓDŁA POCHODZENIA MAJĄTKU

Informują one o tym skąd wziął się majątek w danej firmie (kto wyposażył firmę w posiadany majątek). Mogą one być:

• własne - nie podlegają zwrotowi, bezterminowo wnoszone,

• obce - podlegają zwrotowi.

Źródła pochodzenia nazywamy:

• kapitałami - gdy mowa o spółkach

• funduszami - gdy mowa o spółdzielni, przedsiębiorstwie państwowym.

Kapitały (fundusze) własne odzwierciedlają tą równowartość majątku, którą do firmy wnieśli jej właściciele, bądź tą, której firma dorobiła się sama pozostawiając z roku na rok część zysków.

Kapitały (fundusze) obce odzwierciedlają tę równowartość majątku, którą do firmy wnieśli kontrahenci i którą należy im zwrócić w przyszłości.

Kapitały (fundusze) własne:

I. Kapitał (fundusz) podstawowy.

II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (-) wielkość ujemna.

III. Udziały (akcje) własne (-).

IV. Kapitał (fundusz) zapasowy.

V. Kapitał z aktualizacji wyceny.

VI. Pozostałe kapitały rezerwowe.

VII. Wynik finansowy za rok ubiegły.

VIII. Wynik finansowy roku bieżącego.

Zobowiązania i rezerwy na za zobowiązania

I. Rezerwy.

II. Zobowiązania długoterminowe.

III. Zobowiązania krótkoterminowe.

IV. Rozliczenia międzyokresowe.

Kapitały (fundusze) własne

1. Kapitał (fundusz) podstawowy - odzwierciedlają tą równowartość majątku, którą do firmy wnieśli jej właściciele. Różnie nazywa się on w różnych formach własności:

• · W spółce akcyjnej - kapitał zakładowy (100 000zł)

• · W sp. z o.o. - kapitał zakładowy (5 000zł)

• · W przedsiębiorstwie państwowym - fundusz założycielski

• · W spółdzielni - fundusz udziałowy

• Należne wpłaty na kapitał podstawowy - odzwierciedlają tą równowartość majątku, którą właściciele zadeklarowali wnieść do firmy i którą uiszczą w terminie późniejszym.

• Udziały (akcje) własne - są to te papiery własne firmy, które nie zostały sprzedane w publicznej ofercie bądź te, które firma zabrała swoim akcjonariuszom za ich długi wobec spółki i zamierza je sprzedać w przyszłości innym chętnym bądź też umorzyć.

• Kapitał (fundusz) zapasowy - odzwierciedlają tą równowartość majątku, którą firma dorobiła się sama pozostawiając w miej z roku na rok część wypracowanych zysków.

• w spółce akcyjnej istnieje obowiązek tworzenia tego kapitału poprzez przekazywanie, co najmniej 8% wypracowanych zysków corocznie do momentu, gdy wysokość tego kapitału będzie równe 1/3 kapitału zakładowego (później dobrowolnie).

• w sp. z o.o. nie jest on obowiązkowy.

• w przedsiębiorstwie państwowym i spółdzielni nazywa się o n odpowiednio fundusz przedsiębiorstwa i fundusz zasobowy - tworzy się go obowiązkowo, ale nie ma ograniczeń, co do wysokości.

• Kapitał z aktualizacji wyceny - odzwierciedlają tą równowartość majątku, która powstała w wyniku urzędowego przeszacowania.

• Pozostałe kapitały rezerwowe - tworzone są z inicjatywy firmy, zazwyczaj na ściśle określony cel(nie są obowiązkowe), np.: na przyszłe inwestycje, na nagrody dla pracowników, itd.

• Wynik finansowy za rok ubiegły - ten wynik finansowy, który został wypracowany w latach 2001, 2000 i wcześniejsze a co, do którego nie zapadła decyzja o podziale. Właściciele mogą w każdej chwili zebrać się i dokonać podziału, wypłacając np. dywidendy.
  Pozostawienie przez nich tej kategorii jest korzystne, bo gdyby przeznaczyli wynik na zwiększenie kapitału zapasowego to nigdy już nie mogą zebrać się, dokonać podziału i wypłacić sobie dywidendy. Korzyść: - zysk pozostaje w firmie i przynosi korzyści do dnia podziału.

8. Wynik finansowy roku bieżącego - to ten wynik finansowy, który został wypracowany w roku 2002 i który będzie dzielony w roku 2003. Walne zgromadzenie po zatwierdzeniu sprawozdań podejmuje decyzję o podziale (najczęściej odbywa się to w maju). Przeznacza wypracowany zysk na dywidendy, zwiększenie kapitału zapasowego i rezerwowego nagrody z zysku (tzw. trzynastki) dla pracowników, darowizny. Za część, która nie została objęta podziałem przenoszona jest jako wynik finansowy z roku ubiegłego.

Zobowiązania i rezerwy na za zobowiązania

1. Rezerwy - są tworzone na te zobowiązania, co do których nie jest znany termin zapłaty bądź też kwota zapłaty, ale wiadomo, ze zobowiązanie takie będzie miało miejsce w przypadku udzielenia poręczenia osobie, która nie ma zdolności do spłaty zaciągniętych długów; na odszkodowanie dla pracowników zwalnianych w ramach reorganizacji.

2. Zobowiązania długoterminowe - jest to kwota pieniężna, którą trzeba oddać innym w przyszłości, np.: zobowiązanie z tytułu wyemitowanych obligacji; kredyt inwestycyjny; inne zobowiązania długoterminowe. Zobowiązanie długoterminowe oznacza, że termin regulacji nastąpi w okresie dłuższym niż 1 rok licząc od końca roku danego.

3. Zobowiązania krótkoterminowe - termin regulacji do roku czasu. Przykład: zobowiązanie wobec dostawcy za dostarczone materiały towary, gdzie termin zapłaty jest późniejszy niż dostawa; zobowiązanie wobec urzędu skarbowego z tytułu naliczonych, ale nie jeszcze niezapłaconych podatków.

• Zaliczkę na podatek dochodowy od prowadzonej działalności jak i tę, którą potrąca się pracownikowi z jego pensji pracodawca musi odprowadzić do 20 następnego miesiąca za dany miesiąc - VAT za dany miesiąc odprowadza się do 25 następnego miesiąca (VAT-7).

• Zobowiązanie wobec ZUS-u, składka do ZUS-u jest co miesiąc przekazywana. W budżetówce musi być przekazana do 5 dnia następnego miesiąca.

• Pracodawca, gdy nie ma pracowników - do 10 dnia następnego miesiąca.

• Pracodawca + pracownik do 15 dnia następnego miesiąca.

• Zobowiązanie wobec pracownika z tytułu naliczonych (około 20-25), ale jeszcze nie wypłaconych pensji pracownikom (wypłata określona jest zawsze w regulaminie wynagradzań, bądź wprost w umowie).

• Zobowiązania z tytułu zaciągniętych pożyczek, kredyt wystawionych weksli własnych

• Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych - firma, która zatrudnia > 20 pracowników ma obowiązek tworzenia ZFŚS (może go nie być, gdy jest układ zbiorowy pracy - pracownicy i pracodawca oświadczają. Że rezygnują z funduszu). Pracodawca musi otworzyć w banku rachunek ZFŚS i na ten rachunek w ciągu roku przekazać kwotę wynikającą z wyliczenia. (37,5% ∙ liczba etatów planowana ∙ średnie wynagrodzenie wydawane przez GUS (w lutym) w roku poprzednim lub w II półroczu roku poprzedniego, gdy to jest większe niż całoroczne). Aby US honorował wyliczoną kwotę jako koszt firmy należy terminowo przekazać tę kwotę na rachunek. 75% z wyliczenia do końca maja, 25% z wyliczenia do końca września.

• Pieniądze z funduszu są pieniędzmi pracowników - pracodawca nie może ich brać na kupno materiałów i wypłatę wynagrodzeń. Pieniądze te przeznaczone są na działalność socjalną firmy - w każdej firmie jest regularnie ZFŚS. Np.: na wczasy pod gruszą, choinki, packi, talony, kącik socjalny, sprzęt rehabilitacyjny poszkodowanym przez los, pożyczka remontowa.

4. Rozliczenia międzyokresowe - są to te pieniądze, które firma pobrała od innych na poczet sprzedaży, a których nie można zaliczyć do przychodów, bo dotyczą one przyszłości. Inaczej mówiąc są to pobrane przez firmę pożyczki na poczet przyszłej sprzedaży. Gdy występuje miesiąc, w którym dokonana będzie sprzedaż to zaliczka ta przestanie być rozliczeniem między okresowym, a stanie się normalnym przychodem. Dotyczą: dostaw niefakturowanych, np. gdy naszej firmie dostarczono energię elektryczną, ale nie otrzymaliśmy jeszcze faktury lub rachunku potwierdzającego tę dostawę. W takiej sytuacji dokonuje się rozliczenia międzyokresowego biernego. Na dostawy niezafakturowane do końca okresu sprawozd. powinny być wystawione własne dowody wewnętrzne. Po otrzymaniu faktury, bierne rozliczenia międzyokresowe stają się zobowiązaniami (bo to my jesteśmy coś winni) Rrezerw na przyszłe zobowiązania, np. rezerw na naprawy gwarancyjne lub z tytułu rękojmi za sprzedane produkty długotrwałego użytku (przykładowo: firma sprzedaje pralki i wie, że część w ramach reklamacji będzie musiała naprawić - wie, że poniesie koszty, więc tworzy na nie rezerwę). Chodzi tu zatem o prawdopodobne koszty, których kwota lub data powstania zobowiązania z ich tytułu nie są pewne.

OPERACJE GOSPODARCZE

Operacje gospodarcze - to takie zdarzenie, które spełnia równocześnie następujące warunki:

• Musi dotyczyć danego przedsiębiorstwa lub w nim zachodzić

• Musi być wyrażone wartościowo - w złotówkach

• Musi spowodować 2 zmiany bądź to w składnikach aktywów, bądź to w składnikach pasywów, bądź to w składnikach aktywów i pasywów jednocześnie

• Musi istnieć dowód księgowy, który potwierdza, że operacja miała miejsce.

Typy operacji gospodarczych:

W zależności, gdzie występują zmiany, w jakich składnikach bilansu wyróżniamy:

• operacje aktywne - są to takie, gdzie jeden składnik aktywów rośnie o daną kwotę, a inny składnik aktywów maleje o tę samą kwotę.

∑A = ∑P → ∑A + Z - Z = ∑P

Operacja nie zmienia sumy bilansowej, ale zmienia strukturę aktywów. Np.: za gotówkę z kasy zakupiono materiały, za które zapłacono 55zł

AKTYWA	Sp	Zmiany	Sk	PASYWA	Sp	Zmiany	Sk
Środki trwałe	300	-	300	Kapitał zasadniczy	450	-	450
Materiały	200	+55	255	Zobowiązania wobec dostawców	70	-	70
Bieżący rachunek bankowy	90	-	90	Krótkoterminowe kredyty bankowe	130	-	130
Kasa	60	-55	5
Razem aktywa	650	-	650	Razem pasywa	650	-	650

• operacja pasywna - polega na tym, że 1 składnik pasywów rośnie o daną kwotę, a inny maleje o tę samą kwotę.

∑A = ∑P → ∑A = ∑P+ Z - Z

Operacja nie zmienia sumy bilansowej, ale zmienia strukturę pasywów. NP.: zaciągnięto kredyt bankowy, Którym spłacono zobowiązania wobec dostawców w kwocie 70 zł.

AKTYWA	Sp	Zmiany	Sk	PASYWA	Sp	Zmiany	Sk
Środki trwałe	300	-	300	Kapitał zasadniczy	450	-	450
Materiały	200	-	200	Zobowiązania wobec dostawców	70	-70	-
Bieżący rachunek bankowy	90	-	90	Krótkoterminowe kredyty bankowe	130	+70	200
Kasa	60	-	60
Razem aktywa	650	-	650	Razem pasywa	650	-	650

aktywno-pasywna - polega na tym, że zmieniają się zarówno aktywa jak i pasywa, przy czym biorąc pod uwagę kierunek zmian wyróżniamy:

• Aktywno-pasywne zwiększające sumę bilansową - rośnie 1 składnik aktywów i rośnie 1 składnik pasywów o tę samą kwotę.

∑A + Z = ∑P + Z

Operacja zmienia sumy bilansowej, strukturę pasywów i aktywów. Np.: przyjęto do magazynu materiały wartości 40zł, za które zapłata nastąpi w terminie późniejszym

AKTYWA	Sp	Zmiany	Sk	PASYWA	Sp	Zmiany	Sk
Środki trwałe	300	-	300	Kapitał zasadniczy	450	-	450
Materiały	200	+40	240	Zobowiązania wobec dostawców	70	+40	110
Bieżący rachunek bankowy	90	-	90	Krótkoterminowe kredyty bankowe	130	-	130
Kasa	60	-	60
Razem aktywa	650	+40	690	Razem pasywa	650	+40	690

• Aktywno-pasywne zmniejszające sumę bilansową - maleje 1 składnik aktywów i maleje 1 składnik pasywów o tę samą kwotę.

∑A - Z = ∑P - Z

Operacja zmienia sumy bilansowej, strukturę pasywów i aktywów. Np.: poleceniem przelewu z rachunku bankowego uregulowano zobowiązania wobec dostawców na kwotę 30zł.

AKTYWA	Sp	Zmiany	Sk	PASYWA	Sp	Zmiany	Sk
Środki trwałe	300	-	300	Kapitał zasadniczy	450	-	450
Materiały	200	-	200	Zobowiązania wobec dostawców	70	-30	40
Bieżący rachunek bankowy	90	-30	60	Krótkoterminowe kredyty bankowe	130	-	130
Kasa	60	-	60
Razem aktywa	650	-30	620	Razem pasywa	650	-30	620

KONTO KSIĘGOWE

Konto księgowe - urządzenie służące do rejestracji operacji gospodarczych.

Rejestracja operacji w tabeli zmian jest czasami nie możliwa, bo w firmach występuje w trakcie dnia tysiące takich operacji dodatkowo rejestracja w tabeli jest narażona na popełnienie błędów (ciągłe dodawanie i odejmowanie kwot).

Formy kont:

- drabinkowe (książeczka oszczędnościowa)

- folio układ rubryk dwustronnych dwustronicowych

Data	Dowód	Treść	Wn	Data	Dowód	Treść	Ma
1.04	Pz 15	Zakup	125	4.04	Rw 34	Zużycie	46
7.04	Pz 16	Zakup	49	24.04	Wz 3	Sprzedaż	112
13.04	Pz 17	Zakup	470

- pagina bądź dwustronnych jednostronicowych

Lp.	Data	Dowód	Treść	Wn	Ma
1.	1.04	Pz 15	Dostawa mater.	125,60
2.	7.04	Pz 16	Zakup mater.	100,25
3.	12.04	Wz 38	Sprzedaż mater.		52,10

- teowe (w dydaktyce)




Elementy konta:

1. Nazwa konta księgowego - nazwa pochodzi od tych kategorii, które znajdują się w bilansie (np.: materiały, kredyty, należności od odbiorców). W firmie nazwa konta określana jest nie tylko słownie, ale również cyfrowo. Każda firma sama określa oznaczenie cyfrowe nazwy, lecz dane grupy kont muszą spełniać jeden warunek - pierwsza cyfra jest narzucona obligatoryjnie i jest taka sama dla wszystkich firm w Polsce dla danej grupy kont. Zespoły, które narzucają obowiązek dla pierwszej cyfry:

· 0 - majątek/aktywa trwałe

· 1 - środki pieniężne, rachunki bankowe

· 2 - należności i zobowiązania

· 3 - materiały i towary

· 4 - koszty wg rodzaju i ich rozliczenia

· 5 - koszty wg typów działalności i ich rozliczeń

· 6 - produkty pracy i rozliczenia międzyokresowe

· 7 - koszt wytworzenie sprzedany wyrobów, przychody ze sprzedaży, pozostałe koszty i przychody operacyjne, zyski i straty nadzwyczajne

· 8 - kapitały (F), wynik finansowy.

O tym, jakie w firmie stosowane są konta do rejestracji operacji gospodarczych informuje zakładowy plan kont - to wykaz wszystkich nazw kont stosowanych w danej firmie. Firma musi go opracować przed rozpoczęciem prowadzenia rachunkowości.

2. Konto posiada 2 strony przeznaczone do rejestracji operacji gospodarczych:

· Stronę debet - WINIEN i stronę kredyt - MA. Na stronach tych rejestrowane są operacje gospodarcze. Jako I - wsza operacja występuje tutaj odzwierciedlenie wartości danego składnika, którą posiadamy. I - wszy zapis na koncie może pochodzić z bilansu otwarcia (BO) z innego bilansu niż z bilansu na 1 stycznia (SP), bądź też może być prowadzony poprzez operację gospodarczą, która spowodowała pojawienie się danej kategorii dotychczas nie występującej strony służy do rejestracji zwiększeń i zmniejszeń danego składnika przy czym, która strona do czego to zależy od rodzaju konta.

W prawdziwej księgowości zamiast numeru operacji piszemy:

• - liczbę porządkową

• - datę zapisu

• - numer i rodzaj dowodu księgowego

• - krótka treść co się stało

• - kwota

3. Obroty konta - to suma wszystkich operacji zarejestrowanych po każdej ze stron konta. A ponieważ konto ma 2 strony, więc występują obroty debetowe i obroty kredytowe.

Zapisy księgowe na stronie Wn - Obciążenie konta, ciężar konta, księgowanie na stronie Wn, debetowanie konta

Zapisy na stronie Ma - Uznaniem konta, zapisaniem na dobro konta, księgowaniem na stronie Ma konta, kredytowaniem konta.

4. Stan końcowy konta = saldo konta - informuje ono ile wartościowo pozostało danego składnika po przeprowadzonych operacjach gospodarczych. Saldo to różnica między obrotami, która wpisywana jest po tej stronie konta gdzie obrót jest mniejszy. Nazwa salda pochodzi od strony przeciwnej niż jest ono wpisane, bądź też od nazwy większego obrotu (bo to większy obrót pozostaje po zróżnicowaniu).

5. Sumy kontrolne ustalane po to by sprawdzić poprawność wcześniejszego działania matematycznego. Suma kontrolna to suma obrotu i salda (gdy występują). Po każdej ze stron konta, sumy kontrolne po stronie Dt i Ct muszą być sobie równe.

Ponieważ w bilansie mamy aktywa i pasywa w związku z tym wyróżniamy 2 rodzaje kont bilansowych:

- konta aktywne




- konta pasywne




Różnice:

1. Nazwa konta aktywnego pochodzi od tych kategorii, które występują w bilansie po stronie aktywów (należności, kasa, towary, wartości niematerialne i prawne).

2. Nazwa konta pasywnego pochodzi od tych kategorii, które występują w bilansie po stronie pasywów (zobowiązania, kredyt bankowy, wynik finansowy)

3. Pierwsza wartość przeniesiona z bilansu na konto aktywne wpisywane jest po stronie Dt. Natomiast pierwsza wartość przeniesiona z bilansu na konto pasywne wpisywane jest po stronie Ct.

4. Na koncie aktywnym operacje zwiększające dany składnik wpisywane są po stronie Dt. Operacje zmniejszające wpisywane skąpo stronie Ct. Na koncie pasywnym odwrotnie.

5. Na koncie aktywnym obroty debetowe są ≥ niż kredytowe. Na koncie pasywnym obroty kredytowe są ≥ niż debetowe. Obroty są równe, gdy wszystko co było w kasie zostało wypłacone.

6. Na koncie aktywnym stan końcowy jest debetowy lub nie występuje. Na koncie pasywnym stan końcowy jest kredytowy lub nie występuje.




Ponieważ każda operacja powoduje, co najmniej 2 zmiany w związku z tym operacja ta rejestrowana jest na kontach zgodnie z tzw. ZASADA PODWÓJNEGO ZAPISU - każda operacja musi być zarejestrowana:

• na co najmniej 2 kontach księgowych,

• jeżeli na jednym koncie po stronie Wn to na drugim koncie po stronie Ma

• w takich samych kwotach na obu kontach,

• w oparciu o ten sam dowód księgowy na obu kontach.

Konsekwencją stosowania zasady podwójnego zapisu jest ściśle powiązanie kont przez operacje gospodarcze. Powiązanie to określa się mianem „korespondencji kont”. Może ona przyjmować postać zapisów prostych (pojedynczych) lub złożonych.

Zapis prosty jest dokonywany na dwóch kontach: na jednym na stronie Wn, a na drugim - na stronie Ma.

W praktyce w celu zmniejszenia liczby zapisów stosuje się niekiedy zapisy złożone. Mogą one przyjąć postać jednego z następujących wariantów:

1. Zaksięgowanie na stronie Wn jednego konta i na stronie Ma kilku innych kont.

2. Ewidencja na stronie Wn kilku kont i na stronie Ma jednego konta.

3. Ujęcie operacji jako obciążające różne konta (na stronie Wn) w korespondencji ze stroną Ma innych kont.

KONTA

1. analityczne - konta pomocnicze

2. syntetyczne - konta przenoszone do bilansu.

Saldo końcowe może być:

• Debetowe - gdy suma zapisów na stronie Wn danego konta jest większa od sumy zapisów na jego stronie Ma.

• Kredytowe - gdy suma zapisów na stronie Ma danego konta jest większa od sumy zapisów na jego stronie Wn.

1. Bilansowe - stan i pochodzenie majątku

• Aktywne

• Pasywne

• Rozrachunkowe

• Korygujące - odchylenia wszelkiego rodzaju, nie mogą istnieć bez kont podstawowych.

• Wynikowe - wszystko na temat przychodów i kosztów.

• Rozliczeniowe - charakteryzują się tym, że nie mają sald (wszelkiego rodzaju rozrachunki)

• Pozabilansowe - nie obowiązuje zasada podwójnego zapisu (występują tylko w inwentarzu, gdzie mamy spis środków będących do dyspozycji przedsiębiorstwa)

PODZIAŁ KONT (PIONOWY I POZIOMY)

Elastyczność urządzeń księgowych wyraża się tym , że w zależności od potrzeb mogą być tworzone informacje o różnym stopniu agregacji . Rachunkowość może dostarczać informacji o najniższym stopniu agregacji ( mogą to być nawet informacje wyrażane w jednostkach naturalnych ) jak i informacji o najwyższym stopniu agregacji ( informacjami tymi mogą być wynik finansowy , suma poniesionych kosztów całkowitych , czy suma osiągniętych przychodów )

Uzyskiwanie informacji o różnym stopniu agregacji wynika przede wszystkim z możliwości dzielenia i łączenia kont .

1. Podzielność kont - polega na tworzeniu w miejsce jednego konta kilku nowych kont różniących się między sobą głównie zakresem gromadzonych danych . Konta można podzielić poziomo ( pozioma podzielność kont ) i pionowo (pionowa podzielność kont )

• Poziomy podział konta - polega na wydzieleniu zarówno ze strony debet jak i ze strony kredyt konta dzielonego zapisów dotyczących określonych grup operacji gospodarczych ( określonego przedmiotu ewidencji ) i na ujmowaniu ich na nowo otwartych kontach . Dzięki takiemu podziałowi uzyskuje się informacje bardziej szczegółowe . Przykładem może być podział konta materiały .







Istnieją dwie możliwości zastosowania podziału poziomego kont . Dwa sposoby:

• Polega na utworzeniu nowych kont w miejsce konta dzielonego i wówczas konto dzielone ulega likwidacji , a informacje ogólne (syntetyczne) uzyskuje się przez sumowanie informacji zarejestrowanych na kontach nowo utworzonych.

• Polega na równoległym funkcjonowaniu zarówno konta dzielonego jak i kont nowo utworzonych.

Ten drugi sposób znajduje zastosowanie zwłaszcza przy tworzeniu tak zwanych kont analitycznych. Sposób ten tworzony jest w oparciu o tzw zapis powtórzony polegający na tym , że operacje gospodarcze rejestrowane są na kontach syntetycznych według reguły zapisu dwustronnego i powtarzanej jednostronnie (bez zachowania korespondencji kont) na określonym koncie analitycznym.

Wszystkie konta , które wykazują ogólne dane w zakresie przedmiotu swojej ewidencji noszą nazwę kont syntetycznych . Cechą charakterystyczną tych kont jest również to że wykazywane przez nie dane są wyrażone tylko w jednostkach pieniężnych czyli wartościowo.

Kontami analitycznymi nazywamy te konta które służą do szczegółowej ewidencji poszczególnych rodzajów środków lub źródeł ich pochodzenia bądź wybranych procesów gospodarczych.

Konta analityczne dla środków gospodarczych to jest : materiały , wyroby gotowe , towary prowadzi się w ujęciu ilościowym (w magazynie) i ilościowo wartościowym (księgowość materiałowa).

Z kolei ewidencje analityczną dla środków trwałych prowadzi się w formie kont analitycznych dla każdego obiektu trwałego.

W podobny sposób zorganizowana jest również ewidencja analityczna rozrachunków (odrębne konta dla poszczególnych kontrahentów czy pracowników).

Ewidencję analityczną prowadzi się z reguły w formie luźnych kart kontowych. Co określane jest w rachunkowości mianem kartoteki analitycznej.

Obroty i salda kont analitycznych musza być zgodne z obrotami i saldami właściwych kont syntetycznych. Zgodność tę sprawdza się za pomocą zastawienia obrotów i sald kont analitycznych.







Zadanie 1:

W PPU „Sigma” w dniu 1.02 br. stany początkowe wybranych kont przedstawiały się następująco

Materiały 4000

w tym

Tarcica iglasta (Dt) 2000

Tarcica liściasta (Dt) 1200

Okucia meblowe (Dt) 300

Pozostałe materiały (Dt) 500

Zobowiązania wobec dostawców (Ct) 2000

Kasa (Dt) 1200

Rachunek bieżący (Dt) 3000

W lutym Br. miały miejsce następujące operacje gospodarcze:

1. Otrzymano i przyjęto do magazynu zakupione w PHU „Gamma” zawiasy i klamki (zapłata nastąpi w terminie późniejszym 700

2. Zakupiono za gotówkę tarcicę iglastą (dostawę przyjęto) 800

3. Uregulowano przelewem bankowym całość zobowiązania wobec dostawców (wyciąg bankowy otrzymano) 2700

4. Przyjęto do magazynu zakupione za gotówkę: lakier i kleje 200

5. Z powodu wad jakościowych zwrócono PHU „Gamma” część zakupionych zawiasów i klamek (dostawca reklamacje uznał) 200

Na podstawie powyższych danych zaksięgować operacje gospodarcze otwierając konta analityczne i syntetyczne a następnie zamknąć konta

Podział pionowy

Polega na wyodrębnieniu albo ze strony Ct lub ze strony Dt konta dzielonego określonych (wybranych) grup operacji gospodarczych i na ich zapisywaniu na specjalnie w tym celu nowo utworzonych kontach . W wyniku pionowego podziału kont powstaje konto główne i konta pomocnicze nazywane kontami korygującymi .

Kontem głównym lub podstawowym jest konto , z którego wyodrębnione zostały określone rodzaje operacji gospodarczych . Kontami korygującymi są konta utworzone do ewidencji tych rodzajów operacji gospodarczych .

Pozostają one w ścisłym ze sobą związku i ich salda są rozpatrywane łącznie .

Przykładowo : na koncie „ środki trwałe ” należało by po stronie Ct ujmować rozchody środków trwałych w skutek ich likwidacji bądź sprzedaży , również raty odpisów z tytułu umarzania wartości początkowej tych środków trwałych w skutek ich stopniowego zużywania tzw. raty umorzenia środka trwałego . (a%=10% - 10 lat amortyzacji)







W bilansie środki trwałe są wykazywane w ich wartości netto , które oblicza się (np. po 3 roku):

Saldo początkowe konta środki trwałe 60000

Saldo końcowe konta umorzenie środków trwałych 18000


42000

Konta korygujące nie są wykorzystywane w bilansie

Ich salda odejmowane są od salda ( początkowego ) konta podstawowego i następnie są wpisywane do bilansu . W tym przykładzie konto środki trwałe pełni funkcje konta podstawowego natomiast konto umorzenie środków trwałych jest kontem korygującym

( koryguje ono saldo końcowe konta środki trwałe )

Łączenie kont

Stanowi odwrotny proces w stosunku do dzielenia kont . W niektórych wypadkach celowe może okazać się zmniejszenie liczby kont w rachunkowości drogą tak zwanego łączenia kont

Można łączyć ze sobą :

• kilka kont aktywów

• kilka kont pasywów

• konta pasywów i aktywów

Połączenie takie może polegać na skompensowaniu ich dotychczasowych sald i

wówczas na koncie powstaje tylko jedno saldo ( albo Dt albo Ct ) . Przykładem takiego połączenia kont może być połączenie konta „należności od kontrahenta X” (konto aktywne) z kontem „zobowiązanie wobec kontrahenta X” (konto pasywne) w jedno konto o nazwie „rozrachunki z kontrahentem X”. Konto „rozrachunki z kontrahentem X”.będzie wykorzystywało zmienny rodzaj salda ( tzn. raz DT raz Ct )







Druga możliwość łączenia kont aktywów z kontami pasywów polega na tym , że salda kont łączonych nie są wzajemnie kompensowane , wówczas na koncie połączonym wystąpią jednocześnie dwa salda ( dwa początkowe i dwa końcowe )







W przypadku braku sumarycznych danych ( suma zwiększeń , suma zmniejszeń ) należy salda te ustalić na podstawie ( kont analitycznych ) ewidencji analitycznej prowadzonej do takiego konta połączonego .

Tego typu ( połączenie ) połączone konto określone jest miarem konta aktywno - pasywnego . Salda tych kont wykazywane są zarówno w aktach ( saldo Dt ) jak i w pasywach ( saldo Ct ) .

Zadanie 2

Zapisy wybranych kont spółki usługowej „Gwintus” w dniu 30.12. przedstawiały się następująco:

Rozrachunki z dostawcami 5000 (Dt), 3500(Ct)

W tym:

Z kontrahentem X (Dt) 2000

Z kontrahentem Y (Ct) 3500

Z kontrahentem Z (Dt) 3000

Kasa 2500

Rachunek bieżący 10000

W dniu 31.12 miały miejsce następujące operacje gospodarcze:

1. Otrzymano wyciąg bankowy informujący o wpływie należności od kontrahenta X 2000

2. Otrzymano fakturę i przyjęto dostawę materiałów od kontrahenta Y (zapłata nastąpi w terminie późniejszym) 1500

3. Przyjęto zakupione za gotówkę od kontrahenta Z materiały (dowód przyjęcia materiałów, rachunek opłacony gotówką) 500

4. Wysłano do kontrahenta Y fakturę za wykonane usługi 1000

ZESTAWIENIE OBROTÓW I SALD

Pod koniec miesiąca w każdym przedsiębiorstwie sporządzane jest zestawienie obrotów i sald tzw. OBROTÓWKA. Celem sporządzenia jest sprawdzenie czy podczas księgowania operacji nie popełniono błędów naruszających zasadę podwójnego zapisu.

Zestawienie obrotów i sald jest też nazywane bilansem brutto, bilansem próbnym, bilansem surowym

Zestawienie obrotów i sald obejmuje wykaz wszystkich kont syntetycznych (symbole, nazwy) ich salda początkowego, obroty debetowe i kredytowe oraz salda końcowe.

Podstawą sporządzenia zestawów obrotów i sald jest ewidencja księgowa, zawierająca zapisy, które odzwierciedlają kompletnie ujęte operacje gospodarcze z pewnego okresu sprawozdawczego.

Nazwa podmiotu
Zestawienie obrotów i sald sporządzone na dzień ……………………….
Lp.	Nazwa konta		Obroty		Salda
						Dt	Ct	Dt	Ct
	Sumy ogólne		Σ	Σ	Σ	Σ

Do tego zestawienia wpisywane są wszystkie konta, które występują w firmie.

Obrotówkę zawsze sporządza się przed spisaniem stanu końcowego na konto przed zamknięciem danego miesiąca, bo gdyby sporządzono ją po zamknięciu miesiąca to żadnej poprawy w danym miesiącu już wykonać nie można. Programy FK (finansowo-księgowe) od razu archiwizują.

Zestawienie obrotów i sald wykrywa te błędy, które naruszają zasadę podwójnego zapisu, czyli:

• Na jednym koncie jeden zapis;

• Na dwóch kontach, po tych samych stronach;

• W różnych kwotach;

Obrotówka nie wykryje tych błędów, które nie naruszają zasady podwójnego zapisu (te trzeba szukać na piechotę):

• Nie zarejestrowanie operacji w ogóle

• Zarejestrowanie operacji na 2 kontach, ale nie tych, co trzeba

• Zarejestrowanie operacji na tych kontach, co powinno być, ale nie na tych stronach, co powinno

• Zarejestrowanie kwoty na 2kontach nie takiej jak trzeba.

Do poprawienia błędu na kontach służą następujące metody:

1. Przekreślenie - jedną linią by błąd był czytelny obok parafka osoby poprawiającej i data poprawy. Nad przekreśleniem prawidłowy zapis.

2. Storno czarne - polega na tym, że zapis korygujący (kwota błędu) umieszczane jest po stronie przeciwnej niż wystąpił błąd. Przez co błąd po jednej stronie i zapis korygujący po drugiej stronie powoduje się znoszenie się zapisu.

Wada: sztucznie zawyża obroty. Nie może być stosowany na tych kontach, z których obroty brane są pod uwagę do oceny firmy.

Otrzymano materiały od dostawcy za 46000 zł, ale zaksięgowano mylnie na koncie „inwestycje”




Storno czarne częściowe




3. Storno czerwone - zapis korygujący umieszczony jest po tej samej stronie gdzie wystąpił błąd, ale w kolorze czerwonym, który w rachunkowości oznacza liczbę ujemną.

Storno czerwone


Zakupiono za gotówkę materiały w cenie 15000. Omyłkowo zaksięgowano ją na stronie Ma konta „rachunki bankowe”

DOWÓD KSIĘGOWY

Jest to pisemne stwierdzenie zaistnienia operacji gospodarczej.

Każda ewidencja musi być podparta dowodem księgowym.

Dowód księgowy powinien zawierać:

1. Nazwa przedsiębiorstwa

2. Moment powstania operacji gospodarczej

3. Rozmiary operacji gospodarczej ( ile wyrobu kupiliśmy, sprzedaliśmy)

4. Dane identyfikujące treść operacji gospodarczej.

Dowody księgowe powinny być:

• Rzetelne, czyli zgodne z rzeczywistym przebiegiem operacji gospodarczej, którą dokumentują

• Kompletne, a więc zawierające co najmniej wymagane dla dowodów dane

• Wolne od błędów rachunkowych

Faktura

• Symbol dowodu księgowego - FA

• Strony transakcji - sprzedający, kupujący - dane

• Treść operacji gospodarczej

• Rozmiar operacji

• Data sporządzenia

• Data sprzedaży

• Sposób płatności

• Termin płatności

• Podpisy obydwu stron

• Własny numer ewidencyjny faktury

Klasyfikacja Dowodów Księgowych

I. Ze względu na jednostkę wystawiającą (miejsce powstania dokumentu)

• Dowody obce - Dowody, dokumenty, które zostały sporządzone przez obce jednostki, otrzymujemy w oryginale.

• Dowody własne - Dowody, dokumenty, które zostały wystawione przez daną jednostkę (przez nas), które podlegają zaewidencjonowaniu bez względu na ich przeznaczenie.

II. Ze względu na ich przeznaczenie (odbiorcę)

• Dowody wewnętrzne - dowody wystawione na potrzeby wewnętrzne jednostki np. RW

• Dowody zewnętrzne - dowody wystawione przez daną jednostkę (przez nas) przeznaczone dla kontrahentów.

III. Ze względu na etapy sporządzania

• Dowody źródłowe - Są one zwane dowodami pierwotnymi. Opracowane na podstawie danych pierwotnych (obserwacja, pomiar)

• Dowody wtórne (np. zbiorcze) - Zostały sporządzone na podstawie dowodów pierwotnych np. RK

IV. Ze względu na cel ich wystawienia

• Dowody dyspozycyjne - rodzaje dowodów, które przekazują dyspozycje, polecenia (polecenie wyjazdu służbowego, wezwanie do zapłaty) Charakter dynamiczny.

• Dowody wykonawcze - stwierdzają fakt powstania, wykonania jakiejś operacji gospodarczej (faktura, lista plac). Charakter statyczny.

• Dowody pośrednie - Dowody dyspozycyjno- wykonawcze - mają charakter dyspozycji jak i potwierdzenia faktu operacji gospodarczej (np. potwierdzenie przelewu).

Metody poprawy dowodów księgowych:

• Przekreślenie - nie stosuje się na dowodach własnych (zewnętrznych) wysłanych i obcych (otrzymanych).

• Anulowanie błędnego dowodu i wystawienie nowego dowodu prawidłowego

• Wystawienie noty korygującej - sprostowanie.

• Niedopuszczalne jest dokonywanie w dowodach wymazywania i przeróbek. Nie można poprawiać pojedynczych liter lub cyfr.

Po przeprowadzeniu kontroli merytorycznej (czy dane zgodne z rzeczywistością), formalnej (czy jest kompletny) oraz rachunkowej (czy nie ma błędów w obliczeniach) dokonuje się dekretacji czyli nadaje się numer, określa sposób ujęcia w księgach, określa datę pod którą ma zostać zaksięgowany (stempel albo nadruk dekretacyjny)

ZASADY PROWADZENIA KSIĄG RACHUNKOWYCH

Księgi rachunkowe otwieramy:

• Na dzień rozpoczęcia działalności gospodarczej

• Na początek okresu rachunkowego ( 1 styczeń każdego roku)

• Zmiana formy prawnej jednostki (np. fuzje)

Zamykanie - analogiczne:

• Na koniec okresu rachunkowego

• W przypadku zamknięcia przedsiębiorstwa

• Zmiana formy

SKŁAD KSIĄG RACHUNKOWYCH

1. Dziennik (ewidencjonuje operacje gospodarcze w układzie chronologicznym wg. dat)

Data operacja ilość itp.

2. Księga główna (wykaz kont syntetycznych)

Służy do systematycznego zapisu operacji gosp. (gdzie wystąpiły poszczególne operacje)

Łączenie księgi głównej z księgami pomocniczymi

1. Suma sald początkowych na kontach analitycznych powinna być równa saldom początkowym na kontach syntetycznych.

2. Suma obrotów powinna być równa: konta analityczne = konta syntetyczne

3. Suma sald końcowych na kontach analitycznych powinna być równa saldom końcowym na kontach syntetycznych.

3. Księgi pomocnicze ( z kontami analitycznymi)

Konta analityczne - szczegółowe operacje.

Stosowanie kont analitycznych:

1. Środki trwałe - wartości niematerialne i prawne, opisy amortyzacyjne.

2. Rozrachunki z kontrahentami

3. Rozrachunki z pracownikami

4. Sprzedaż - użyteczne dla rachunkowości zarządczej.

5. Operacje zakupu - musimy znać źródła pozyskiwania surowców.

6. Koszty - źródła kosztów.

4. Inwentarz (zestawienie składników majątku i źródła pochodzenia w przedsiębiorstwie)

zestawienie wszelkich składników, jakie przedsiębiorstwo posiada wraz z ich numerem wewnętrznym w przedsiębiorstwie. Tworzony dla przedsiębiorstw, które dotychczas nie prowadziły działalności gospodarczej. Jedyny dokument gdzie można ewidencjonować w innych jednostkach niż w pieniądzu.

5. Zestawienie obrotów i sald.

Zwykle jest ono sporządzane na koniec miesiąca.

Zestawienie powinno zawierać:

• Symbole

• Nazwy kont

• Salda na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych

• Obroty za jakiś okres sprawozdawczy

• Suma sald na koniec okresu sprawozdawczego

FORMY I TECHNIKI STOSOWANE W RACHUNKOWOŚCI

1. Forma Tabelaryczna

Połączenie dziennika i księgi głównej w formie jednej tabeli. Najstarsza forma, jaka istnieje.(np. w uproszczonej rachunkowości)

Lp	Data	Nr dowodu	Treść	Suma	Kasa		Środki trwałe		Wyroby gotowe
1	2	3	4	5	Wn	Ma	Wn	Ma	Wn	Ma
1	20.03.2005	20/05	Wiertarka	1 000,00		1 000,00	1 000,00
	Dziennik				Księga główna

Każda operacja jest zapisywana trzykrotnie:

• w rubryce „suma ogólna” dziennika,

• po stronie Wn odpowiedniego konta księgi głównej,

• po stronie Ma korespondującego z nim konta księgi głównej.

zalety tabelarycznej formy księgowości

1. Przejrzystość zapisów przez umożliwienie dokonywania zapisów w porządku chronologicznym i systematycznym na jednym arkuszu ( w dzienniki - głównej)

2. Łatwość dokonywania i uzgodnienia zapisów w dzienniku - głównej oraz urządzeniach analitycznych.

3. Łatwość wykrywania błędów księgowych.

wady tabelarycznej formy księgowości

1. Możliwość stosowania tej metody księgowości tylko w małych przedsiębiorstwach na skutek ograniczonej liczby kont syntetycznych prowadzonych w księdze głównej.

2. Duże utrudnienie w przeprowadzeniu podziału pracy w księgowości

3. Brak możliwości wprowadzenia i wykorzystania maszyn do księgowania.

2. Forma Przebitkowa

Do prowadzenia ewidencji w formie przebitkowej potrzebne są następujące środki techniczne:

1. karty kontowe

2. dziennik

3. kalki kopiujące

4. aparat do księgowania, tak zwana kątownica

5. skrzynki do przechowywania kart kontowych (kartoteki, kontoteki)

zalety

1. Możliwość prowadzenia dowolnej liczby kont

2. Możliwość przeprowadzenia racjonalnego podziału pracy

3. Ograniczenie możliwości popełnienia błędów

4. Umożliwienie wprowadzenia mechanizacji prac księgowych

wady

1. Mała przejrzystość z uwagi na trudną do odczytania korespondencji kont

2. Trudność kontrolowania przebiegu całokształtu oddzielnych operacji np. przebiegu operacji od sprzedaży towaru do otrzymania należności

3. Dwukrotne księgowanie każdej operacji i strata czasu na wyszukiwanie kont w kartotece i zakładanie ich na aparat

3. FORMA REJESTROWA

4. RACHUNKOWOŚĆ INFORMATYCZNA

Zgodnie z przepisami, aby stosować komputery do zapisów i przetwarzania danych w rachunkowości należy spełnić warunki:

1. W dzienniku mogą być ujmowane tylko operacje (zapisy) sprawdzone.

2. Musi być sprawdzona pełna korelacja dokonywanych zapisów w księdze głównej i w dzienniku

3. Zbiór zapisów (danych i informacji) musi być niedostępny dla modyfikacji nie kontrolowanej i nie udokumentowanej

4. Musi być zapewniona automatyczna kontrola zachowania ciągłości zapisów i przenoszenia sumy obrotów

5. Księgi rachunkowe powinny być przeniesione na wydruk lub inny komputerowy nośnik danych zapewniający trwałość zapisów informacji nie później niż na koniec roku obrotowego

6. Inne warunki - warunki uniwersalne

• Musi zostać zachowana zasada podwójnego zapisu każdej operacji gosp.

• Zasada równowagi bilansowej

• Zasada ciągłości bilansowej

• Prawidłowe udokumentowanie przebiegu przetwarzania danych przez poszczególne podsystemy rachunkowości informatycznej, a więc oprogramowanie i wdrożenie wykazu zbiorów, programów i ich opisu oraz ochrona zbiorów

• Zgodność wydruków z wymogami ustawy o rachunkowości w zakresie dokumentacji księgowej

Programy księgowe - dla uproszczonej i pełnej rachunkowości.

OCHRONA DANYCH

1. Dokumentacje przyjętych zasad rachunkowości, księgi rachunkowe, dowody księgowe, dokumenty inwentaryzacyjne i sprawozdania finansowe (zbiory) należy przechowywać w należyty sposób i chronić przed:

• Niedozwolonymi zmianami

• Nieupoważnionym rozpowszechnianiem

• Uszkodzeniami i zniszczeniem

2. Jeżeli księgi prowadzone są komputerowo ochrona polega na:

• Stosowaniu odpornych na zagrożenia nośników danych

• Stosowaniu odpowiednich środków ochrony zewnętrznej

• Systematycznym tworzeniu rezerwowych kopii zbiorów

• Zapewnieniu ochrony przed nieupoważnionym dostępem do programów komputerowych

3. Roczne zbiory dowodów przechowuje się w oryginalnej postaci w ustalonym porządku

4. Po zatwierdzeniu sprawozdania można zbiory przenieść na nośniki optyczne, mikrofilmy, ale należy zachować trwałość dowodów oraz zapewnić możliwość odtworzenia dowodów w postaci wydruków

5. Okresy przechowywania dokumentów: (kategorie)

• Księgi rachunkowe - 5 lat

• Karty wynagrodzeń pracowników - okres wymaganego dostępu (zatrudnienia pracownika), ale nie krócej niż 5 lat

• Dowody sprzedaży detalicznej - do dnia zatwierdzenia sprawozdania ale nie krócej niż do dnia rozliczenia osób odpowiedzialnych za składniki materialne związane ze sprzedażą

• Dowody: wieloletnich inwestycji, pożyczek, kredytów, umów handlowych - 5 lat po zakończeniu operacji

• Zasady prowadzenia rachunkowości - przez okres ważności + 3 lata po tym okresie

• Dokumenty rękojmi (gwarancji) i reklamacji - 1 rok po załatwieniu reklamacji lub upływie rękojmi

• Dokumenty inwentaryzacyjne - 5 lat

• Pozostałe dowody księgowe i dokumenty - 5 lat

• Udostępnianie danych - udostępnianie dokumentacji do wglądu w firmie wymaga zgody kierownika. Do wglądu poza firmą wymagana jest zgoda pisemna kierownika oraz pozostawienie spisu wypożyczonych dokumentów

• Przechowywanie zbiorów firmy, która zakończyła działalność:

1. po połączeniu dokumenty przejmuje nowa jednostka

2. po zlikwidowaniu firmy wskazana jednostka lub osoba, a o tym fakcie musi być powiadomiony: sąd rejestrowy i urząd skarbowy

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA

1. Kto będąc odpowiedzialnym za prowadzenie ksiąg rachunkowych dopuszcza do ich nie prowadzenia, prowadzenia wbrew przepisom lub podawania nierzetelnych danych podlega karze do 2 lat pozbawienia wolności lub grzywnie lub łącznie

2. Kto będąc odpowiedzialnym za sporządzanie sprawozdania finansowego dopuszcza do nie sporządzania, sporządzania niezgodnie z przepisami lub zawarcia w nim nierzetelnych danych podlega karze do 2 lat pozbawienia wolności lub grzywnie, lub łącznie

3. Biegły rewident (księgowy) jeżeli sporządzi opinię niezgodną ze stanem faktycznym o sprawozdaniu, o księgach lub sytuacji finansowo majątkowej podlega karze jak w poprzednich przypadkach. Jeżeli dokona tego nieumyślnie wymierzana jest tylko kara grzywny

4. Kto:

• Nie podaje rocznego sprawozdania badaniu przez biegłego rewidenta

• Nie udziela biegłemu rewidentowi lub udziela niezgodnych ze stanem faktycznym informacji, wyjaśnień, oświadczeń

• Nie składa rocznego sprawozdania finansowego do ogłoszenia

• Nie składa rocznego sprawozdania finansowego w sądzie rejestrowym lub w ewidencji działalności gospodarczej

• Nie udostępnia rocznego sprawozdania finansowego i innych dokumentów wspólnikom, akcjonariuszom, członkom lub innym upoważnionym podlega karze grzywny od 3000 do 15000 zł

SPRAWOZDANIE FINANSOWE

Przedstawia sytuację finansową przedsiębiorstwa

Jest składane co najmniej raz do roku

Sporządzane dla celów:

• sprawozdawczości

• zarządzania

Zawiera:

• Rachunek zysków i strat

• Bilans

• Informacje dodatkowe

RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT

A. Przychody netto ze sprzedaży

B. Koszty działalności operacyjnej

C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B)

D. Pozostałe przychody operacyjne

E. Pozostałe koszty operacyjne

F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D-E)

G. Przychody finansowe

H. Koszty finansowe

I. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F+G-H)

J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (J.I-J.II)

K. Zysk (strata) brutto (I+/-J)

L. Podatek dochodowy

M. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)

N. Zysk (strata) netto (K-L-M)

KOSZTY

Koszty, to wyrażona w jednostkach pieniężnych wartość celowego zużycia pracy żywej (wynagrodzenia wraz z narzutami) i uprzedmiotowionej (środki pracy i przedmioty pracy), a zwłaszcza: amortyzacja majątku trwałego, zużycie materiałów, energii i usług obcych a także niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia (podatki i opłaty) związane z prowadzeniem działalności gospodarczej jednostki. Wydatki te muszą być gospodarczo uzasadnione w przeciwnym wypadku są to straty a nie koszty.

KOSZTY WG RODZAJU

Rodzajowy układ kosztów:

• gromadzi koszty proste (nie podlegające już dalszemu podziałowi),

• daje informację o wielkości i strukturze poniesionych kosztów, co pozwala na ocenę materiałochłonności i pracochłonności oraz ogólną ocenę stanu technicznego przedsiębiorstwa,

• ujmuje się na nim koszty poniesione w danym okresie, bez względu na to, czy dotyczą tego okresu, czy też nie (wiąże się to z koniecznością dokonywania tzw. rozliczeń międzyokresowych kosztów),

• ma charakter uniwersalny, gdyż jest układem obligatoryjnym we wszystkich przedsiębiorstwach prowadzących księgi rachunkowe,

• przydatność układu rodzajowego z punktu widzenia potrzeb zarządzania jest bardzo ograniczona, gdyż nie daje on podstaw do ustalenia kosztu jednostkowego produkowanego wyrobu, czy usługi

Grupy kosztów w układzie rodzajowym:

Amortyzacja - odpisy amortyzacyjne środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, które odzwierciedlają zmniejszanie wartości środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych na skutek ich używania lub upływu czasu. Amortyzację najczęściej nalicza się metodą liniową (w każdym roku odliczana jest taka sama kwota amortyzacji)

Zużycie materiałów i energii - koszty zużycia materiałów pobranych z magazynu oraz oddanych do użycia bezpośrednio po ich zakupie (nie podlegających magazynowaniu) takich jak:

• materiały podstawowe,

• materiały pomocnicze,

• opakowań,

• mat. budowlanych i części zamiennych,

• mat. gospodarcze, biurowe i reklamowe,

• paliw (gazowych, płynnych i stałych)

• ogumienia,

• książek, wydawnictw i druków,

• energii cieplnej, elektrycznej, wody oraz sprężonego powietrza.

Usługi obce - koszty robót i usług świadczonych przez obce jednostki. Mogą to być usługi:

• transportowe,

• składowania,

• budowlane i remontowe,

• łączności, telekomunikacyjne

• dozoru mienia,

• dzierżawy,

• projektowe,

• sprzątanie,

• handlowe,

• pralnicze,

• wywozu śmieci ,

• utrzymanie czystości itp.

Podatki i opłaty o charakterze urzędowym zawierające:

• podatek akcyzowy,

• podatek od nieruchomości

• środków transportu,

• VAT bez prawa do odliczenia,

• opłaty sądowe i notarialne,

• wpłaty na PFRON,

• opłaty za korzystania ze środowiska naturalnego.

Wynagrodzenia - koszty wynagrodzeń pieniężnych oraz w naturze bądź ich ekwiwalentów. Do płac zalicza się także wynagrodzenia z tytułu umów o pracę i umów o dzieło, wypłacane pracownikom i innym osobom fizycznym

Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia - koszty ubezpieczeń społecznych, oraz innych świadczeń na rzecz pracowników, np. FP, FGŚP, a także naliczonych w ciężar kosztów odpisów na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych, szkolenia na rzecz pracowników.

Pozostałe koszty rodzajowe - koszty nie ujęte na innych kontach, np. ubezpieczenia majątkowe, koszty reprezentacji i reklamy, podróży służbowych, ryczałtów na użytkowanie prywatnych samochodów do celów służbowych

KALKULACYJNY UKŁAD KOSZTÓW

Odnosi koszty na produkty gotowe:

• Koszty bezpośrednie zawierające materiały bezpośrednie oraz płace bezpośrednie te koszty możemy bezpośrednio odnieść do konkretnych - pojedynczych wyrobów

• koszty pośrednie, w tym:

1. koszty pośrednie wytwarzania (koszty wydziałowe)

2. koszty zarządu

3. koszty sprzedaży

Do kosztów bezpośrednich zalicza się te koszty, które wykazują ścisły związek z produkowanym dobrem, czy usługą, czyli takie które na podstawie dokumentów źródłowych można odnieść wprost na jednostkę kalkulacyjną. Zazwyczaj są to materiały bezpośrednie, płace bezpośrednie z narzutem, zużycie narzędzi specjalnych i inne

Koszty pośrednie nie wykazują ścisłego związku z produkcją konkretnego wyrobu (usługi), lecz są wspólne dla kilku wyrobów (usług), w związku z czym nie można ich przyporządkować jednostce kalkulacyjnej na podstawie dokumentacji źródłowej, lecz przy pomocy tzw. kluczy rozliczeniowych

koszty wydziałowe - są to koszty związane z utrzymaniem stanowisk pracy w gotowości produkcyjnej i zapewnieniem niezakłóconego toku produkcji tzw. koszty ruchu, czyli np.:

- amortyzacja maszyn i urządzeń,

- zużycie uniwersalnych narzędzi,

- konserwacje i remonty maszyn i urządzeń,

- energia napędowa,

a także koszty związane z organizacją, kierowaniem i obsługą produkcji, tzw. koszty ogólnowydziałowe, np.

- płace pracowników pomocniczych w wydziałach produkcji podstawowej,

- płace kierowników i ewentualnego personelu biurowego w tych wydziałach,

- materiały zużyte na cele ogólnowydziałowe,

- koszty oświetlenia, ogrzewania, utrzymania czystości.

koszty zarządu (ogólnozakładowe) do których zalicza się koszty utrzymania zarządu i jednostek gospodarczych np.:

• wynagrodzenia personelu administracyjnego,

• amortyzacja środków trwałych będących na wyposażeniu administracji,

• zużycie materiałów biurowych,

• koszty reprezentacji i reklamy,

• a także koszty o charakterze ogólnozakładowym, a więc np.:

• koszty utrzymania laboratoriów, magazynów, biur konstrukcyjno technicznych,

oraz koszty funkcji ogólnozakładowych, jak np.:

• racjonalizacja i wynalazczość,

• ochrona mienia, bezpieczeństwo i higiena pracy,

• utrzymanie budynków ogólnozakładowych, terenu, ogrodzenia.

Koszty sprzedaży - koszty związane z fazą zbytu produkowanych wyrobów, np.:

• reklama produktów

• udział w targach

• opakowania

• transport

• załadunek

• wyładunek

• ubezpieczenie w czasie transportu

• wynagrodzenia pracowników prowadzących sprzedaż wraz z narzutami

Koszty bezpośrednie	Materiały bezpośrednie	Techniczny koszt wytworzenia	Zakładowy koszt wytworzenia	Całkowity koszt wytworzenia
					Płace bezpośrednie + narzut
					Inne koszty bezpośrednie
	Koszty pośrednie				Koszty wydziałowe
		Koszty zarządu
		Koszty sprzedaży

Koszty w układzie kalkulacyjnym

WYZNACZENIE WYNIKU NA SPRZEDAŻY

WARIANT PORÓWNAWCZY

I. Przychody ze sprzedaży

i zrównane z nimi:

1.Zwiększenie stanu produktów (+), lub

2. Zmniejszenie stanu produktów (-)

II. Koszty według rodzaju

Wynik na sprzedaży (I + 1 lub - 2) - II

WARIANT KALKULACYJNY

dwuszczeblowo:

I. Przychody ze sprzedaży

II. Koszt wytworzenia wyrobów sprzedanych

III. Wynik na sprzedaży brutto (I - II)

IV. Koszty zarządu

V. Koszty sprzedaży

VI. Wynik na sprzedaży (III - IV - V)

jednoszczeblowo:

I. Przychody ze sprzedaży

II .Koszt własny sprzedaży

III. Wynik na sprzedaży (I - II)

gdzie:

koszt własny sprzed. = tkw wyr. sprzedanych + k. zarz. + k. sprzedaży

ROZLICZANIE KOSZTÓW

• kosztów dotyczących różnych okresów sprawozdawczych - rozliczenia międzyokresowe,

• Kosztów działalności pomocniczej,

• Kosztów na rozliczane w danym okresie produkty

Rozliczenia międzyokresowe

• dla zachowania zasady periodyzacji należy wyznaczyć przychody i koszty dotyczące tego samego okresu sprawozdawczego, pozwoli to zapewnić współmierność przychodów i kosztów, może to dotyczyć dwóch sytuacji:

• wykluczenia z bieżących kosztów wydatków dotyczących przyszłych okresów i zaliczenia ich do czynnych rozliczeń międzyokresowych (aktywa bilansu)

• uwzględnienia w kosztach bieżącego okresu (dotyczących tego okresu) wydatków które zostaną poniesione w przyszłości i zaliczenia ich do biernych rozliczeń międzyokresowych (pasywa bilansu)

Rachunek zysków i strat

(wariant kalkulacyjny)

A. Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, w tym:

- od jednostek powiązanych

I. Przychody netto ze sprzedaży produktów

II. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów

B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów, w tym:

- jednostkom powiązanym

I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów

II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów

C. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A-B)

D. Koszty sprzedaży

E. Koszty ogólnego zarządu

F. Zysk (strata) ze sprzedaży (C-D-E)

G. Pozostałe przychody operacyjne

I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych

II. Dotacje

III. Inne przychody operacyjne

H. Pozostałe koszty operacyjne

I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych

II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych

III. Inne koszty operacyjne

I. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (F+G-H)

J. Przychody finansowe

I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:

- od jednostek powiązanych

II. Odsetki, w tym:

- od jednostek powiązanych

III. Zysk ze zbycia inwestycji

IV. Aktualizacja wartości inwestycji

V. Inne

K. Koszty finansowe

I. Odsetki, w tym:

- dla jednostek powiązanych

II. Strata ze zbycia inwestycji

III. Aktualizacja wartości inwestycji

IV. Inne

L. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (I+J-K)

M. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (M.I.-M.II.)

I. Zyski nadzwyczajne

II. Straty nadzwyczajne

N. Zysk (strata) brutto (L+M)

O. Podatek dochodowy

P. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)

R. Zysk (strata) netto (N-O-P)

Rachunek zysków i strat

(wariant porównawczy)

A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi, w tym:

- od jednostek powiązanych

I. Przychody netto ze sprzedaży produktów

II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie - wartość dodatnia, zmniejszenie - wartość ujemna)

III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki

IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów

B. Koszty działalności operacyjnej

I. Amortyzacja

II. Zużycie materiałów i energii

III. Usługi obce

IV. Podatki i opłaty, w tym:

- podatek akcyzowy

V. Wynagrodzenia

VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

VII. Pozostałe koszty rodzajowe

VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów

C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B)

D. Pozostałe przychody operacyjne

I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych

II. Dotacje

III. Inne przychody operacyjne

E. Pozostałe koszty operacyjne

I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych

II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych

III. Inne koszty operacyjne

F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D-E)

G. Przychody finansowe

I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:

- od jednostek powiązanych

II. Odsetki, w tym:

- od jednostek powiązanych

III. Zysk ze zbycia inwestycji

IV. Aktualizacja wartości inwestycji

V. Inne

H. Koszty finansowe

I. Odsetki, w tym:

- dla jednostek powiązanych

II. Strata ze zbycia inwestycji

III. Aktualizacja wartości inwestycji

IV. Inne

I. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F+G-H)

J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (J.I.-J.II.)

I. Zyski nadzwyczajne

II. Straty nadzwyczajne

K. Zysk (strata) brutto (I+J)

L. Podatek dochodowy

M. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)

N. Zysk (strata) netto (K-L-M)




KSIĘGOWANIE NA KONTACH WYNIKOWYCH

różne konta koszty wynik finansowy przychody różne konta








/1/ /1/ II II I I /2/ /2/







straty nadzwyczajne zyski nadzwyczajne





/3/ /3/ IV IV III III /4/ /4/







podatek dochodowy




/5/ /5/ V V





Treść operacji:

1 - poniesione koszty (np.. Zużycie środków trwałych, materiałów, wynagrodzenia, usługi obce itp.)

2 - osiągnięte przychody (na podstawie faktur wystawionych od odbiorców)

3 - straty nadzwyczajne

4 - zyski nadzwyczajne

5 - naliczony podatek dochodowy

Księgowanie na koniec okresu

I - przeksięgowanie przychodów

II - przeksięgowanie kosztów

III - przeksięgowanie zysków nadzwyczajnych

IV - przeksięgowanie strat nadzwyczajnych

V - przeksięgowanie podatku dochodowego




- 4 -

(Sk)

Obroty debetowe

Obroty kredytowe

(Sp)

Ma

Środki pieniężne

Należności

Wyroby gotowe

Produkcja nie zakończona

materiały

Winien (Wn)

Nazwa Konta

=

Obroty konta

Obroty konta

Saldo końcowe (debetowe) (Sk)

Obroty kredytowe

Obroty debetowe łącznie z Sp

(-) zmniejszenie stanu (Obroty kredytowe)

(+) zwiększenie stanu (Obroty debetowe)

(Sp) Saldo początkowe (debetowe)

Ma

Winien (Wn)

Konto aktywne

=

Obroty konta

Obroty konta

(Sk) Saldo końcowe (kredytowe)

Obroty debetowe

Obroty kredytowe łącznie z Sp

(-) zmniejszenie stanu (Obroty debetowe)

(+) zwiększenie stanu (Obroty kredytowe)

Saldo początkowe (kredytowe) (Sp)

Ma

Winien (Wn)

Konto pasywne

Saldo końcowe (debetowe) (Sk)

(+) obroty kredytowe zwiększające (pasywne)

(-) obroty debetowe zmniejszające (pasywne)

(Sp) Saldo początkowe (debetowe)

=

Obroty konta

Obroty konta

(Sk) Saldo końcowe (kredytowe)

Obroty debetowe łącznie z Sp

Obroty kredytowe łącznie z Sp

(+) obroty debetowe zwiększające (aktywne)

(-) obroty kredytowe zmniejszające (aktywne)

Saldo początkowe (kredytowe) (Sp)

Ma

Winien (Wn)

Konto Aktywno-Pasywne

Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami

Ma

Wn

Inwestycje

Ma

Wn

Materiały

Ma

Wn

46000

46000

46000

46000

46000

46000

(1)

Błędne księgowanie

(2)

Storno czarne zupełne

(3)

Księgowanie właściwe

Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami

Ma

Wn

Inwestycje

Ma

Wn

Materiały

Ma

Wn

46000

46000

46000

(1)

Zapis błędny

(częściowo)

46000

(2)

Storno czarne

(częściowe)

Kasa

Ma

Wn

Rachunki bankowe

Ma

Wn

15000

15000

(1)

Błędne księgowanie

15000

Materiały

Ma

Wn

15000

15000

15000

(2)

Storno czerwone

(zapis ujemny)

(3)

Księgowanie właściwe

120000

200000

170000 (r)

30000 (sk)

(Sp) 50000

(p) 150000

Ma

Wn

materiały

200000

120000

110000 (r)

10000 (sk)

(Sp) 30000

(p) 90000

Ma

Wn

Materiały podstawowe

25000

25000

10000 (r)

15000 (sk)

(Sp) 5000

(p) 20000

Ma

Wn

Materiały podstawowe

55000

55000

50000 (r)

5000 (sk)

(Sp) 15000

(p) 40000

Ma

Wn

Materiały podstawowe

(1) 7000

(2) 8000

Wn

20000 (sp)

7000 (1)

8000 (2)

Ma

Ma

Wn

zobowiązania wobec dostawców

towary handlowe

12000 (sp)

8000 (2)

Ma

Wn

dostawca b

8000 (sp)

7000 (1)

Ma

Wn

dostawca a

6000

6000

6000

…

6000

Ma

Wn

amortyzacja

6000

6000

6000

…

6000

Ma

Wn

środki trwałe

(sp) 60000

1 rok

2 rok

3 rok

…

10 rok

1 rok

2 rok

3 rok

…

10 rok

6000

6000

6000

…

6000

(sp) 60000

Ma

Wn

amortyzacja

(x) 100000

Ma

Wn

środki trwałe

Ma

6000

6000

6000

…

6000

Ma

Wn

umorzenie środków trwałych

Wn

należności od kontrahenta X

(x) 100000

150000 (x)

150000 (x)

Ma

Wn

zobowiązania wobec kontrahenta X

Ma

Wn

rozrachunki z kontrahentem X

(sk) 50000

150000

150000

rozrachunki z kontrahenem y

50000 (1)

Ma

Wn

rozrachunki z kontrahenem X

60000

60000 (sk Dt)

70000

(sk Ct) 50000

120000

(2) 30000

(3) 40000

50000 (1)

10000 (4)

Ma

Wn

rozrachunki z kontrahentami

120000

(3) 40000

10000 (4)

Ma

Wn

rozrachunki z kontrahenem z

(2) 30000

Ma

Wn

---