1.Otoczenie przedsiębiorstwa:

a)otoczenie bliższe: dostawcy, klienci, konkurenci, substytuty oraz firmy nowo wchodzace

b) otoczenie dalsze: 4 sfery: polityczno-prawn e, gospodarcze, techniczno-technologicznem, socjologiczno-kulturowe.

c) procesy globalizacyjne

2.Cechy wspolczesngo otoczenia, otoczenie turbularne:

• wzrost nowości zmiany

• -wzrost intensywności otoczenia

• -wzrost szybkości zmian otoczenia

• -złożoność otoczenia

3. Controlling - rolę controllingu we przedsiębiorstwie jest wyznaczenie kierunków w jakich przedsiębiorstwo powinno się rozwijać.

4. Koniec lat 20, dekoniunktura, przedsiębiorstwa bankrutowały, kryzys w USA. wpadli na pomysł controllingu aby pomogl usunac ten kryzys

Do Polski controlling został wprowadzony wraz z napływem kapitału zagranicznego 1989, kiedy zaczęły sie procesy zmiany ustroju gospodarczo procesowego, zmiana gospodarki na gospodarkę wolno rynkowa, otwarcie granic na kapitał zagraniczny.

5.Definicja Controllingu

Controlling: z ang to control:

1) kierować, opanowywać sterować

2) badac

3) kontrolować pilnowac.

4) Sterować dzialanoscia przeds aby uzyskało określone cele

Controlling - zajmuje sie koordynacja procesów planowania, kierowania i kontroli oraz zasilaniem w inf. W takim ujęciu jest to wiec sterowanie dzialanoscia przed zorientowane na wyznaczone cele.

Controlling - ponadfunkcyjny instrument zarządzania który powinien wspierać dyrekscje i pracowników zarządu przy podejmowaniu decyzji.

Controlling odnosi się do funkcji zarządzania!

Wykład 2.

Definicja Controllingu 4 aspekty:

• uproszczona zakładająca ze istata controllingu jest proces porównania stanu pożądanego ze stanem rzeczywistym

• -kompleksowa określająca controlling jako ssystem wzajemnie powiązanych przedsiewziec zasad metod i technik służących wewnętrznemu systemowi sterowania i kontroli zorientowanemu na osiagniecie zalozonego celu

• -pogloądowa objaśniająca controlling jako proces nawigacji i sterowania gospodarczego za pomocą planu wyznaczającego miejsce przeznaczenia.

• -abstrakcyjna- traktująca controlling jako zintegrowany podsystem kierowania planowania kontroli i inf wspirajacy adaptacje i koordynacje całego systemu zarzadzania.

Controlling jako system cybernetyczny: rys.

Sprzężnie zwrotne a sprzężnie wyprzedzające rys.

Współczesna rola controllingu:

• Funkcja antycypacyjna controllingu: dotyczy zabezpieczenia inf-metodologicznego procesu formułowania strategii przeds.

Instrumentami zabezpieczjacymi trafne antycypowanie przyszłej sciezki rozwoju organizacji gospodarczej są metody planowania strategicznego.

• -Funkcja adaptacyjna controllingu wiaze się z działaniem czyli uskutecznianiem wdrazanych strategii.

Adaptacje przeds. Do turbulentnego otoczenia rozpatrywanego zarówno w ujęciu lokalnym jak i globalnym umożliwiają instrumenty startegicznej kontroli oraz strategicznego organizowania.

Założenia systemu controll.:

-Orientacja na cele

-Orientacja na przyszłość

-Orientacja na wąskie gardło (uniemozliwiaja dobre działanie przeds- wąskie gardlo)

-Orientacja na rynek

-Orientacja na klienta

Typologia controllingu::

KRYTERIUM	RODZAJE CONTROLLINGU
Cele działania	Controlling wyników Controlling struktur
Zakres działania	Controlling finansowy Controlling produkcyjno- finansowy Contr kompleksowy
Horyzont czasu, poziom zarzadzania	Controlling strategiczny Controlling operacyjny
Branże	Controlling w handlu Controlling bankowy Controlling w przemyśle Controlling w rolnictwie Controlling w jednostkach samorządu terytorialnego Controlling w sluzbie zdrowia
Wymiar przestrzenny	Controlling lokalny Controlling globalny
Wymiar procesualny	Controlling logistyczny Controlling produkcyjny Controlling marketingowy Controlling personalny Controlling inwestycyjny Controlling finansowy

Controlling a poziomy zarz rys

Szczebel

Zarządzania

Cechy controlling strategicznego I operatywnego:

Cechy	Controlling start	Controlling operatywny
Szczebel zarządzania	Zarzadzanie starategicznego	Zarzadzanie operacyjne (do 1 roku) i taktyczne (1-3lat)
Orientacja	Szybkie dopasowanie potencjału przedsiębiorstwa do zmian w jego otoczeniu	Nastawienie na regulacje wewnątrz przedsiębiorstwa
Cele	Utrzymanie i lub poprawa pozycji oraz osiągnięcie wzrostu wartości w firmie	Zapewnienie rentowności płynności i sprawnością działania
Horyzont czasu	Długookresowe czyli powyżej 3 lat czasami powyżej 5	Krótkookresowe czyli do roku lub sredeniookresowe od 3 do 5 lat
Poziom planowania	Strategiczne	Taktyczne i operatywne pierwszoplanowa role odgrywa budżet
Rodzaj kontroli	Kontrola strategiczna SWO SKW	Kontrola wykonania budżetu

Cechy	Controlling strategiczny	Controlling operatywny
Charakter zad	Zadania jakościowe słabo ustrukuralizowane wielkości niewymierne	Zadania ilościowe dobrze ustrukturalizowane wielkości wymierne
Przedmiot zad	Mocne i słabe strony przeds. Oraz szanse i zagrozenia tkwiące w jego otoczeniu	Pomiar i ocena wielkości finansowych takich jak: Przychody-koszty Wpływy-wydatki
Osoby zajmujące się controllingiem	Top managment sztaby	Top menagment, jednostki liniowe.
Stopien sformalizowania dzialan	Działania mniej sformalizowane	Działania bardziej sformalizowane
Specyfika działań	Działania innowacyjne	Działania rutynowe

Controlling operacyjny:

a)Narzędzia:

-rachunek kosztów

-Rachunek wyników

-Analiza progu rentowności

-Analiz make or buy

-Analiza odchyleń

-Analiza wąskich gardel

-Budżetowanie (operacyjne)

-Analiza łańcucha wartości

-Rachunek inwestycji np. krótkoterminowe papiery wartościowe

-Analiza konkurencji

Controlling strategiczny:

a)Narzędzia:

-analiza cyklu życia produktu

-analiza efektywności przedsięwzięć

-analiza SWOT TOWS

-analiza portfelowa

-programowanie matematyczne

-rachunek prawdopodobieństwa

-statystyka matematyczna

-SWO

-SKW

-analiza luki rynkowej

-analiza wartości

-burza mózgów

-Metoda delficka

-krzywa doświadczenia

-lańcuch wartości

-beNchmarking

-Technika stenariuszowa

To są metody

INFORMACJA (rodzaj) DLA POTRZEB CONTROLLINGU:

Kryteriumn wyroznienia	Rodzaje inf
Miejsce powstania	Inf wewnetrzna Inf zewnetrzna
Zakres	Inf strategiczna Inf operatywno-taktyczna
Potrzeba funkcjonalna	Inf odnoszące się do całego przedsiębiorstwa Inf odnoszące się do roznych podsystemow przedsiębiorstwa
Czas	Inf retrospektywna Inf bieżące Inf prospektywne(dotyczące przyszłości)
Struktura	Inf ilościowe Inf jakościowe(opisowe)
Stopien agregacji	Inf pojedyncze Inf wyselekcjonowanych Inf zagregowanych
Szczebel zarazadzania	Dla decydentów niższego szczebla zarzadzania- inf wewnętrzne operatywno-taktyczne, odnoszące się do podsystemów przedsięb. Retrospektywne pojedyncze i wyselekcjonowane analityczne i ilościowe. Dla decydentów wyższego szczebla zarządzania- inf wewnętrzne i zewnętrzne strategiczne odnoszące się do całego przedsiębiorstwa perspektywne bardzo zagregowane i wewnętrznie powiązane syntetyczne jakościowe i ilościowe.

Źródła inf dla controllingu:

System informacyjny controllingu:

1. Inf zewnętrzne:

• Makrootoczenie: (Ekonomiczne, Polityczne, Socjo-kulturowe, Techniczno-technologiczne)

• Otoczenie sektorowe (konkurenci, nowowchodzacy, substytuty, dostwacym i odbiorcy)

2. Inf wewnętrzne

• Funkcje (zaopatrzeniem, produkcja, sprzedaż, inwestycje, finanse, zatrudnienie)

• Rachunkowość zarządcza (*Informacje retrospektywne: księgowość i bilans, rachunek kosztów rzeczywistych, rewizja) (*inf prospektywne: planowanie i budżetowanie, rachunek kosztów planowanych)

Zależność między rachunkowością finansową , zarządczą a controllingiem.

	FINANSOWA	ZARZĄDCZA
CEL	Zaspokajanie potrzeb info odbiorców zewnętrznych	Zaspokojenie potrzeb info odbiorców wewnętrznych
UŻYTKOWNICY	Głównie zewnętrzni: akcjonariusze, urzędy skarbowe, banki, inwestorzy	Głównie wewnętrzni: zarząd, kierownicy,
PODSTAWA PRAWNA	Regulowana jest prawnie przez KH, prawo spółek, podatkowe ustawa o rachunkowości, przepisy papierów wartościowych, Ministra finansów, standardy krajowe i międzynarodowe. Jej prowadzenie jest obligatoryjne	Nie jest uregulowana prawem, jej prowadzenie nie jest obligatoryjne. W pewnym stopniu opiera się na rachunku finansowym, lecz sposób wykorzystania tych danych zależy od potrzeb kierownictwa i pojawiających się problemów decyzyjnych
CECHY INFORMACJI	Zachowuje wymagane cechy: dokładność rzetelność, wiarygodność, ciągłość sprawdzalności danych liczbowych	Jest zorientowana na istotności i szybkości pozyskiwanych danych
WYMIAR CZASOWY	Emituje informacje expost przedstawiające dane o zaszłościach gosp.	Koncetruje się informacjach ex post i ex ante
CZĘSTOTLIWOŚC INFORMACJI	Obowiazuje scisła periodyzacjia rok, kwartał, miesiące	Jest dowolna. Informacje przygotowywane są stosowanie do potrzeb , codziennie, tygodniowo
RODZAJ KONTROLI	Kontrola zewnętrzna (biegli rewidenta, urzędnicy skarbow) a także wewnętrzna	Kontrola wewnętrzna pod kątem efektywności i skuteczności decyzji podjętych na ich podstawie
FORMAT I WYMOGI FORMALNE	Sprawozdania finansowe mają jednolity format i muszą być ujawniane a także publikowane	Sprawozdania wewnętrzne mają dowolną formę i mogą być sporządzane np. wg ośrodków odpowiedzialności
TOPIEŃ STANDARYZACJI	Podlegają standardom krajowym międzynarodowym i normom akceptowanym przez praktykę	Nie podlegają standardom

Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (IASC 1974), obecnie Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (IASB 2001)

• Skupiają obecnie 122 organizacje zawodowe z 91 państw, w tym również z polski. ( stowarzyszenie księgowych w pl)

• Zadanie: opracowanie i upowszechnianie międzynarodowych standardów sprawiedliwości finansowej (MSSF)

• Każdy opracowany standard wyjaśnienia i propozycje merytorycznych rozwiązań danego zagadnienia

• Komitet i Rada wydały 41 międzynarodowych standardów rachunkowości oraz 9 międzynarodowych standardów sprawozda fin.

• „standardy” nie mają charakteru obowiązujących nawet w krajach założycielskich rady, ale zawierają sugestie do ich wykorzystania w zakresie norm rachunkowości i w poszczególnych krajach

• Równocześnie gromadzone są prace w zakresie międzynarodowych standardów rachunkowości w ramach organów UE

Polska z Międzynarodowe Standardy Rachunkowości:

1. Do 1989 r - rachunkowość dostosowana do funkcjonowania gosp. Centralnie zarządzanej i służyła właścicielowi kapitału w przedsiębiorstwie, którym było państwo

2. Relatywnie dobre podstawy do wprowadzenia zmian w rachunkowości do momentu transformacji

a) Dobry poziom rozwiązań polskiej rachunkowości, które były zbliżone do tych obowiązujących w krajach gospodarki rynkowej

b) Tytuł i stanowisko dyplomowanego księgowego uprawnionego do badania sprawozdań finansowych, jego pozycja była zbliżenia do pozycji biegłego rewidenta.

3. Od 1989r - proces dostosowywania zarząd polskiej rachunkowości do rozwiązań gospodarki rynkowej

4. 1991 - Rozporządzenie w sprawie zasad prowadzenia rachunkowości

a) wszystkie przedsiębiorstwa na terenie PL które były zobowiązanie do prowadzenia pełnej rachunkowości musialy zastosować się do ww rozporządzenia

b) rozpoczęcie procesu konsekwentnego dostosowania zasad polskiej rachunkowości do 4 dyrektywy Ue

5. zasady: kontynuacji dzialanosci, memoriały, ostrożnej wyceny, aktywów

6. 1994 - ustawa o rachunkowości

1. badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych

2. zakres i zasady prowadzenia ksiąg

3. stanowisko biegłego rewident

7. nadanie przepisom zasady prowadzenia rachunkowości rangi samodzielnej ustawy, która gwarantowała stabilność przyjętych rozwiązań i unie… je od doraźnych poglądów władzy wykonawczej

8. Nowe rozwiązania:

1. przepisy o konsolidacji (skonsolidowanie sprawozdania cen)

2. wypuklenie roli bilansu ( zestawienie majątku i kapitału)

3. wypuklenie roli sprawozdania z przepływu środków pieniężnych

9. w toku kolejnych nowelizacji ustawy powstał problem dostosowania polskich unormowań w rachunkowości do przepisów UE i międzynarodowych standardów sprawozdalnosci finansowej (MSSF)

10. 2002 - nowelizacja ustawy o rachunkowości

1. leasing

2. rozliczenie różnic kursowych

11. 2004 - nowelizacja

1. obowiązek sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego w grupach kapitałowych, notowanych na giełdach wg MSSF

2. dopuszczano także stosowanie MSSF przez inne polskie przedsiębiorstwa

12. na skutek tego obecnie w PL działają dwa różne systemy rachunkowości :

1. 1 oparty o ustawę o rachunkowości

2. Oparty o rozwiązania stosowane przez MSSF

13. problem: Przedsiębiorstwa notowane na giełdzie które stosuje MSSF w przypadku wycofania z giełdy ponownie musi standardy przewidziane ustawą.

PROBLEMY MERYTORYCZNE MSSF:

• Dążenie do szerokiego w odniesieniu do wyceny zamiast cen historycznych, aktualnych cen rynkowych a w razie ich braku warosci godziwej

• Rozszerzenie zasady realizacji wyniku o szacunek nieuzyskanych jeszcze przychodów co powoduje wykazywanie nie…. Zysków, które mogą stać się przedmiotem podziały w postaci dywidendy.

TRUDNOŚCI TECHICZNE MSSF:

• zawiły język i nie zawsze jednoznaczne postanowienia MSSF do czego mogą dołączyć się nieuniknienie pęknięcia tłumaczenia

• obszerność przepisów i częste ich zmiany

• niedostatek szybkiej i miarodajnej MSSF

ZALETY MSSF:

• jest systemem zwartym

• uwzględnia najaktualniejszych dorobek praktyki gospodarczej

METODY WYODRĘBNIANIA KOSZTÓW STAŁYCH I ZMIENNYCH:

1)KSIĘGOWA - polega na tym że osoba pracująca w dziale księgowości lub finansowym bądź controllingu w oparciu o swoję wiedzę, doświadczenie oraz intuicję w sposób arbitralny dokonuje podziału kosztów na stałe i zmienne. Metoda o charakterze szacunkowym nie można jej stosować jako jedynej metody do wyodrębniania kosztów stałych i zmiennych. Ponad to osoba która dokonuje podziału kosztów powinna być przez dłuższy czas związana z firmą. Nadaje się do małych i średnich przedsiębiorstwach.

2) STATYSTYCZNE - zależność pomiędzy kosztami a wielkością produkcji ma charakter liniowy

a) Metoda graficzna wyznaczenia lini regresji

b) najmniejszych kwadratów

3) MATEMATYCZNA - jest stosowane w sytuacji kiedy zależność między kosztami a wielkością produkcji ma charakter liniowy.

Pomiar stopnia zmienności kosztów- usenami za pomocą współczynnika elastyczności kosztów, może być określany jako relacja:

E=kjz*xi/Ks+Kjz*xi

xi-wielkosc rodukcji

Kjz-koszt jednostkowy zmenny

Ks-koszt stały

E=(^k/k)/(^x/x)

^k relatywna zmiana kosztu

K koszty

^x relatywna zmiana produkcji

x

Na podstawie wartości kosztów można dokonać oceny stopnia ich zmienności na podstawie wskaźników

E>1 Koszty zmienne progresywne

E=1 Koszty zmienne proporcjonalne

0<E<1 koszty zmienne degresywne (maja charakter rosnący, wolniej niż wielkość produkcji)

E<0 koszty

Przykład 1

Na podstawie funkcji kosztów K=1926,28+21,61xi wyznaczyć wspolczynniki elastyczności koztow dla produkcji 46 szt wyrobów oraz 58 szt wyrobów

X1=46szt-> E1=21,61*46/1926,28+21,61+46= 0,3404 degresywny

X2=58 szt-> E2=21,61*58/1926,28+21,61+48= 0,3941 degresywny

Im więcej wytwarzamu tym bardziej koszty rosną.

Wzrost produkcji o 1 % powyżej 46 szt sposowuje wzrost kosztów całkowitych o 0,34%

Wzrost produkcji o 1% Powyżej 58 szt spowoduje wzrost kosztów prawie 0,4%

Proces decentralizacji zarządzania- decentralizacja utożsamiana jest z sytuacją w której znaczna czesc uprawnien decyzyjnych bedacych do tej pory domeną naczelnego kierownictwa znajduje się w gesti kierowników niższych szczebli zarzadzania a co więcej w podejmowaniu decyzji moja partycypować nawet pracownicy na stanawiskach wykonawczych.

Korzyści decentralizacji

• -decentralizacja procesu zarzadzania powoduje ze kierownicy najwyzeszgo szczebla zostają uwolnieni od podejmowania licznych decyzji niższej rangi które związane sa z podstawowymi procesami odbywającymi się w przeds.

• -Dzieki decentralizacji naczelne kierownictwo może skoncentrować swe wysiłki na opracowaniu ..

• -Prapracownicy zatrudnieni na niższych szczeblach struktury organizacyjnej sa zwykle lepiej zorientowani w funkocjowaniu tej części organizacji za która sa odpowiedzialni

• -konsekwencja jest wzrost spiecializacji tych pracowników oraz wzrost ich inicjatywy prowadzi to do stworzenia silnego związku pomiędzy celami przeds oraz zatrudnionymi w nim pracownikami

• -decentralizacja pozwala dzieląc szybciej elastycznie dostosowywujac ..

Kryteria wdrożenia decentralizacji

• -charakter otoczenia

• -wielkość i tempo rozwoju organizacji-im organizacja jest większa im ma więcej asortymentu w swojej ofercie im obsługuje więcej segmentów, tym bardziej powinna dokonywać decentralizacji zarządzania, łatwiej podejmuje się wtedy decyzje

• -koszty i ryzyko tego procesu-

• -preferencje naczelnego kierownictwa-

• -umiejetnosci kierowników niższych szczebli oraz pracowników wykonawczych

Warunki sukcesu decentralizacji

• zadania w przeds powinny być przypisywane jadno zarówno poszczególnym jednostkom jak i wyróżnionym grupa

• zadania określone przez kierownictwo powinny stanowic jego propozycje do dyskusji prowadzonej z potencjalnymi realizatorami

• wyróżnione w przeds grupy posiadają możliwość przedkładania własnych propozycji i rozwiązań

• poszczególne jednostki lub gr powinny mieć możliwość indywidualnego doboru środków instrumentów narzędzi i sposobów realizacji wytyczonych celów.

• wystąpienie konfliktów i nieporozumień w danej grupie lub miedzy wyodrębnionymi jednostkami odpowidzialnisci w przeds nie powinno wywołać represji ze strony naczelnego kierownictwa lecz powinno być sygnałem zainstanilego problemu

• procedury podnoszenia kwalifikacji oraz formowania personelu powinny być stale dostosowane do bieżących warunków aby umozliwały każdej grupie pełną realizacje jej możliwości.

Centralizacja czy decentralizacja?

Pełna centralizacja(wszystkie decyzje

podejmowane są przez centrale)----------------Pełna decentralizacja (władza w pełni <----------przekaywana jednostkom organizacyjnym

-odpowiedna dla mniejszych organizacji

-organizacja działa w niwielu kategoriach

produktów lub segmentów rynkowych

-odpowiednia dla dużych organizacji

Organizacja działa na wielu rynkach lokalnych

-lokalna wiedza specialistyczna stanowi istotny

CENTRA gospodarowania /Osrodki odpowiedzialności

• -centra gospodarowania stanowią zorganizowane części przeds. W których ma miejsce koncentracja wysiłku na określonych celach i zadaniach

• zarzadzajacy takimi centrami przejmują odpowiedzialność za realizacje celów i zadań w ramach przyznawanych im usprawnień decyzyjnych.

Rodzaje ośrodków odpowiedzialności

Centrum kosztów- jest Komorka organizacyjna dla której określa się budżet kosztów odpowiednio do wyznaczonych zadań rzeczowych i sprawnościowych.

Zarządzający ma taki zakres usprawnień decyzyjnych który pozwala mu względnie samodzielnie kształtować składniki kosztów bezpośrednich i pośrednich od niego zależnych.

Centrum zysku: jest komórka organizacyjna wyposażona w szersze niż centrum kosztów usprawnienia decyzyjne w zakresie kształtowania komponentów zysku operacyjnego i ponosząca odpowiedzialność za wynik czyli za rożnice miedzy przychodami a kosztami

-Ośrodek tego typu sprawuje kontrole zarówno nad powstawaniem kosztów jak i nad uzyskiwaniem przychodów

-ośrodki tego typu oceniane sa wg ich wyniku na dzialaności

Centrum inwestycji- sa to jednostki w których zarzadzajacy odpowedzialni sa za przychody, koszty i zasoby.

Odpowiedzialnością objęte sa relacje pomiędzy wypracowanym zyskiem a całkowitymi zainwestowanymi zasobami

-zarządzający takimi ośrodkami sprawują kontrole nad powstawaniem kosztów nad uzyskiwaniem przychodów oraz kontrolę nad inwestycjami

-Ocena tych ośrodków dokonywana jest również w opraciu o wynik na dzialanosci operacyjnej ale w kategoriach stopy zwrotu która zwiazana jest ze stopniem wykorzystania srodków inwestycyjnych.

Controlling jako komórka sztabowa:

• takie usytuowanie jest zgodne z założeniem iż controlling powinien być usytuowany jak najwyżej w hierarchii zarządzania

• w tej pozycji pełna role zaplecza inf doradczego zarządu

• brak usprawnień decyzyjnych

• usytuowanie zalecane dla dużych korporacji.

Controlling jako komórka liniowa

• Controller działa na tym samym szczeblu co komórki podstawowych dzialow

• taka pozycja daje usprawnienia decyzyjne controllerowi

• jest on zobowiązany do gromadzenia inf z roznych komorek organizacyjnych a jednocześnie musi umieć przeforsować własne zdanie podczas narad z kierownikami innych działów

• zalecane dla małych i średnich przeds.

Controlling w strukturze dywizyjnej (rys)

Kompetencje controllera „jestem pierwszym slugą przedsię a nigdy Przedsiębiorstwo to ja”

• intelektualne-

• osobowościowe - myślenie syntetyczne, oraz analityczne osoba otwarta i chcaca się uczyć czegoś nowego,

• formalne - formalne wykształcenie jakiego wymaga się od controllera, ekonomiczne studia plus studia podyplomowe plus staż w rachun, studia o profili rachu plus kilkuletni staz.

WYDATKI- jest to każde rozchodowanie środków pieniężnych przedsiębiorstwa, bez względu na cel.

NAKŁADY- jest to zużycie pracy uprzedmiotowionej (bo coś wytwarzamy, np. piórnik) w środkach pracy i przedmiotach pracy, oraz zużycie pracy żywej, wyrażone w jednostkach naturalnych (metry bieżące, kilowato godziny, maszyno robocze godziny), związany z realizacją celów gospodarczych przedsiębiorstwa. \

Nie da się ich agregować (kilowato+mery bieżące ≠), dlatego wspólnym mianownikiem jest pieniądz

KOSZTY- jest to zużycie pracy uprzedmiotowionej w środkach pracy i przedmiotach pracy oraz użycie pracy żywej wyrażonej w jednostkach pieniężnych i związane z realizacją celów gospodarczych przedsiębiorstwa.

Każdy koszt jest wydatkiem, ale nie każdy wydatek jest kosztem.

Koszty ≠ strata

STRATA- nieuzasadnione i bez ekwiwalentne zużycie zasobów majątkowych przedsiębiorstwa.

NOŚNIK KOSZTU - jednostkowa ilość produkcji, usługi lub czasu w odniesieniu do której ustalane są koszty.

OŚRODEK ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA KOSZTY (CENTRUM KOSZTU) - to każda wyodrębniona część przedsiębiorstwa, do której można przypisać koszty. (wyodrębniona część sprzedaży, środek transportu, stanowisko pracy, maszyna np. obrabiarka-składnik)

KOSZTY:

• KOSZTY CAŁKOWITE- (globalne) to koszty poniesione w związku z wytworzeniem całej masy wyrobów i świadczeniem wszystkich usług w danym czasie.

• KOSZTY JEDNOSTKOWE są przedmiotem rozliczenia (kalkulacji) i odnoszą się do jednostki ściśle określonego wyrobu lub usługi w danym czasie.

KOSZT:

• KOSZT MARGINALNY (krańcowy) informuje nas o tym, jak zmienią się koszty całkowite, jeżeli nastąpi przyrost produkcji o jedną jednostkę.

• KOSZT RÓŻNICZKOWY informuje nas o tym, jak zmienią się koszty całkowite, jeżeli nastąpi przyrost produkcji o pewną określoną liczbę jednostek.
  

UKŁAD RODZAJOWY KOSZTÓW grupuje pierwotne, jednorodne składniki kosztów własnych, które z punktu widzenia danego przedsiębiorstwa stanowią proste elementy procesu pracy.

Jest podstawą do szacowania kosztów pracy uprzedmiotowionej, oraz kosztów pracy żywej

1. AMORTYZACJA- celowe wyrażone wartościowo zużycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,
   Wartość ta jest przenoszona częściowo na wytworzone przedmioty.
   Może być zużycie

• fizyczne (wyeksploatowanie)

• moralne (są nowsze maszyny, które robią coś szybciej, taniej, bezpiecznej)

• ZUŻYCIE MATERIAŁÓW I ENERGII - zużycie surowców, materiałów zapasowych, opakowań, paliwa, książek, czasopism, energii (elektrycznej, cieplnej, wodnej, sprężonego powietrza, gazu, energii jądrowej),

• USŁUGI OBCE - obróbka obca, usługi: transportowe, remontowe, łączności, najmu, leasingu, bankowe, komunalne, pocztowe, reklamowe

• WYNAGRODZENIA- wynagrodzenia brutto za prace wykonane na rzecz danego podmiotu,

• UBEZPIECZENIE SPOŁECZNE I INNE ŚWIADCZENIA (narzuty na wynagrodzenie) - obciążające pracodawcę składki na ubezpieczenie społeczne, fundusz pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz inne świadczenia na rzecz pracowników: wydatki na bhp, szkolenia, ochronę zdrowia, fundusze specjalne przedsiębiorstwa, fundusz socjalny

• PODATKI I OPŁATY (tzw kosztowe) - podatki: od nieruchomości, gruntowy . środków transportu oraz opłaty: skarbowe, notarialne, administracyjne, sądowe, za zanieczyszczanie środowiska,

• POZOSTAŁE KOSZTY RODZAJOWE - podróże służbowe, ubezpieczenie majątkowe,

• INNE KOSZTY RODZAJOWE wszystkie te, które przedsiębiorstwo ponosi a nie są zaliczone do żadnej z powyższych grup, np. koszty najmu budynków, budowli, lokali, koszty ubezpieczeń majątkowych stypendia, reklama nie ujęta w innych pozycjach.

Układ rodzajowy kosztów jest podstawą do wyodrębnienia dwóch pod kosztów substystemów (podsystemów). Pierwszy z nich dzieli układu rodzajowego koszty na:

1. Materialne
   amortyzacji, paliwa, energii, ogumienia, obcych usług transportowych,

2. Niematerialne
   wynagrodzenia, bankowe, koszty zaangażowania kapitału obcego, usługi niematerialne, wydatki pieniężne z tytułu podatków i opłat

Drugi dzieli koszty układu rodzajowego na:

1. Koszty złożone obejmują kilka pozycji kosztów prostych, np. koszty własnych usług transportowych, w skład których wchodzi amortyzacja taboru samochodowego, zużycie paliwa, wynagrodzenia kierowców itp.

2. Koszty proste składają się z jednego rodzaju kosztu, który nie może być rozłożony na części składowe (np. amortyzacja, wynagrodzenia, usługi obce itp.)

1. Koszty działalności eksploatacyjnej - są ponoszone w związku z realizacją zadań statusowych w przedsiębiorstwie

• Koszty działalności produkcyjnych, które są ponoszone w związku z wykonywaniem wyrobów i świadczeniem usług

1. Koszty produkcji podstawowej

2. Koszty produkcji pomocniczej

2. Koszty działalności handlowej, które dzielą się na:

1. Koszty zakupu materiałów i surowców

2. Koszty sprzedaży wyrobów i półfabrykatów a także świadczonych usług

3. Koszty handlowe ponoszone w związku z zakupem i sprzedażą towarów nabywanych w celach handlowych

• Koszty działalności zarządu

• Koszty działalności inwestycyjno - remontowej

• Koszty działalności inwestycyjnej związane z powstaniem nowych lub powiększeniem istniejących składników majątkowych przedsiębiorstwa

• Koszty działalności remontowej - ponoszone w związku z przeprowadzaniem remontów i modernizacji obiektów już istniejących

• Koszty działalności związanych z obsługą funduszy specjalnych przedsiębiorstwa

KOSZTY WEDŁUG MIEJSCA ICH POWSTANIA

1. Koszty wydziałów podstawowych

2. Koszty wydziałów pomocniczych

3. Koszty zarządu

4. Koszty zakupu

5. Koszty sprzedaży

Koszty:

1. KONTROLOWANE

To takie, które są przedmiotem racjonalnej regulacji menadżera, którego odpowiedzialność za te koszty została zidentyfikowana.

2. NIEKONTROLOWANE
   To takie, na których kształtowanie nie ma wpływu zarządzający ośrodkiem odpowiedzialności. Ale nie są to zdarzenia nadzwyczajne

KOSZTY INŻYNIERSKIE wartość tych kosztów jest szacowana na podstawie ściśle określonych norm

1.Zakładowe,

2.Branżowe

Dotyczą kosztów bezpośrednich przedsiębiorstwa

KOSZTY MENADŻERSKIE- swobodne. Najczęściej dotyczą kosztów pośrednich przedsiębiorstwa i mogą kształtować się w dosyć rozległych liniach.

KOSZTY CIĄGNIONE - koszty, których ponoszenie, jest nieuniknioną konsekwencją wcześniej podjętych decyzji, np. decyzja menadżerów o pozyskaniu kredytu bankowego, czyli spłata kredytu wraz z odsetkami.

UKŁAD KALKULACYJNY

1. KOSZTY BEZPOŚREDNIE to takie, które na podstawie dokumentacji źródłowej można wprost odnieść do jednostki kalkulacyjnej

• koszty materiałów bezpośrednich (koszty zużytych surowców, opakować, odpadów użytkowych, materiałów pomocniczych)

• koszt paliwa i energii technologicznej

• koszty płac bezpośrednich wraz z narzutami

• inne koszty bezpośrednie (koszty przygotowania nowej produkcji, koszty zużycia narzędzi i przedmiotów specjalistycznych, koszty wykonywania ekspertyz techniczno-technologicznych w danej produkcji)
  

2. KOSZTY POŚREDNIE- to takie koszty, które na podstawie dokumentacji źródłowej nie da się wprost odnieść do jednostki kalkulacyjnej

• koszty wydziałowe

• koszty wydziałowe ruchu, są ponoszone w związku z utrzymaniem w ruchu maszyn i urządzeń danego wydziału, np. koszty przeglądów maszyn i urządzeń, koszty energii, która zasila maszyny i urządzenia.

• Koszty ogólnowydziałowe które są ponoszone w związku z funkcjonowaniem wydziału jako całości, np. koszty płacy kierownika wydziału, koszty oświetlenia i ogrzewania wydziału

• Koszty zarządu nazywane kosztami ogólnozakładowymi to

• Koszty ogólnoadministracyjne ponoszone w związku z funkcjonowaniem zarządu

• I komórki które świadczą usługi na rzecz zarządu np. wynagrodzenia członków zarządu przedsiębiorstwa, koszty materiałów biurowych, koszty usług prawnych

• Koszty ogólnoprodukyjne - ponoszone z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa jako całości (koszt utrzymania straży przemysłowe, magazynów, środków transportu

• Koszty zakupu ponoszone w związku z nabywaniem materiałów i surowców i przemieszczeniem ich do magazynu lun na stanowisko pracy, np. koszty rozładuknku, koszty sortowania, koszty transportu koszty magazynowania,

• Koszty sprzedaży są ponoszone w związku ze zbyciem wytworzonych wyrobów i półfabrykatów i świadczeniem usług, przemieszczenie ich do odbiorcu finalnego lub pośredniego np. koszty załadunku, koszty opakowań koszy reklamy, koszty ubezpieczenia przewozu towarów,

Na podstawie tych pozycji tworzy się wielkości zagregowane układu kalkulacyjnego

1. Koszty zarządu , które są sumą płac bezpośrednich i kosztów wydziałowych

2. Techniczny koszt wytworzenia, zwany także wydziałowym kosztem wytworzenia, jest sumą kosztów bezpośrednich, kosztów wydziałowych, kosztów zakupu.

3. Zakładowy koszt wytworzenia, zwany także fabrycznym kosztem wytworzenia który jest sumą technicznego kosztu wytworzenia i kosztów zarządu

4. Całkowite koszty własne, zakładowy koszt wytworzenia + koszty sprzedaży

Podział kosztów ze względu na zmiany wielkości produkcji

1. Koszty stałe

2. Koszty zmienne


Koszty całkowite













Koszty bezwzględnie stałe - koszty które nie reagują na zmianę produkcji:




Koszty skokowo stałe (względnie stałe)



















To są takie koszty, które zachowują się jak koszty bezwzględnie stałe, w pewnych przedziałach wielkości produkcji

Czynnikiem, który najczęściej powoduje skokowy przyrost kosztów jest zmiana zdolności wytwórczych

2.Koszty zmienne

proporcjonalne















Są to takie koszty, gdzie jednakowym kosztom przyrostu produkcji odpowiadają wprost proporcjonalne przyrosty kosztów

Koszty progresywne









Są to koszty o charakterze rosnącym, które rosną szybciej niż wzrasta wielkość produkcji


Koszty degresywne








Są to koszty o charakterze rosnącym, które rosną wolniej niż wzrasta wielkość produkcji

Koszty regresywne (bez rysunku)

Maleją wraz ze wzrostem wielkości produkcji

W praktyce ciężko podać przykład takiego kosztu

Nadgodziny podobno

Koszty zmienne: wyszukanie, zatrudnienie i wdrożenie pracowników, koszty zakupu materiałów reklamowych i promocyjnych, wydatki na media i telefony, środki komunikacji,
transport towarów i materiałów, inne wydatki (delegacje, rozrywka itp.), opłaty i świadczenia socjalne od pensji, koszty wynagrodzeń pracowników, zakup legalnego oprogramowania

Koszty stałe - nie reagują na zmianę wielkości produkcji. Są to: koszty utrzymania budynków, podatki, koszty biurowe itp.

---