Wrocław, 2005

Znaczenie karmienia piersią

mgr Dorota Dengler Katarzyna Kątnik

Pedagogika rok I gr. III

nr indeksu:172493

Studia zaoczne

Wstęp

Karmienie piersią dotyczy wielu zagadnień. Jest czynnikiem, który łączy pokolenia. Znane jest bowiem od początku istnienia ludzkości. Do końca XIX w, kiedy zaczęto stosować sztuczne mleko, karmienie w sposób naturalny było jedyną alternatywą. Karmienie piersią to cudowny dar, jaki można zaoferować swojemu maleństwu.

(http://www.urwis.pl/m-news+article+storyid-17.html)

Karmienie piersią nie ma sobie równych w dostarczaniu doskonałego pożywienia potrzebnego do prawidłowego wzrostu i rozwoju psychomotorycznego dziecka.
Niesie za sobą nieocenione korzyści zarówno dla dziecka jak i dla matki. Dobrze karmione dziecko jest zdrowe, spokojne, a matka zrelaksowana i szczęśliwa.

Korzyści zdrowotne wynikające z karmienia piersią

Uważa się, że karmienie piersią to najlepszy posag dla dziecka. Tylko tym sposobem można mu dostarczyć wszystkich niezbędnych składników pokarmowych i porcji miłości, przytulając je w trakcie karmienia, co zapewnia tym sposobem miłość w trakcie karmienia, Samo mleko matki zaspokaja wszystkie potrzeby odżywcze w pierwszych sześciu miesiącach życia. Zwłaszcza wyłącznie karmienie piersią chroni dziecko przed chorobami infekcyjnymi, alergicznymi, ale każda nawet najmniejsza ilość mleka matki wpływa korzystnie na stan zdrowia dziecka. Ważne znaczenie w procesie ochronnym ma wczesne karmienie noworodka siarą.
Karmienie piersią tworzy szczególny rodzaj więzi między matką a dzieckiem, stymulując jego rozwój intelektualny i emocjonalny. Dzieci karmione piersią są bardziej samodzielne, lepiej się uczą. Kobiety karmiące piersią lepiej sobie radzą z obowiązkiem macierzyństwa, są bardziej otwarte na potrzeby dziecka.
Wyłącznie lub prawie wyłącznie karmienie piersią blokuje owulację i zapewnia kobietom ponad 98% ochronę przed kolejną ciążą, zwłaszcza w pierwszych sześciu miesiącach po porodzie.
Wczesne rozpoczęcie karmienia piersią zmniejsza ryzyko krwotoku po porodzie. Karmienie piersią opóźnia powrót miesiączkowania, oszczędza żelazo, chroni kobietę przed anemią.
Karmienie piersią zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwory sutka i jajnika, a w okresie przekwitania wystąpienia osteoporozy.
Podczas karmienia piersią zużywają się zapasy tłuszczu nagromadzone w trakcie ciąży jako zapasy na okres laktacji. (Galczak 2005)

Laktacja

"Matka karmiąca dziecko to obraz znany od pokoleń Jest to złożony proces. Piersi kobiety dojrzałej składają się z ok.15-20 płatów, które zawierają tkankę tłuszczową. Budowa płatów przypomina z kształtu grono, zakończone pęcherzykami mlecznymi. Pęcherzyki te następnie przechodzą w przewody wyprowadzające, które rozszerzają się, tworząc w ten sposób zbiorniki mleka gotowego do wydalenia. Ujście przewodu wyprowadzającego jest na szczycie brodawki sutkowej. Każdy płat jest bardzo ukrwiony(naczynia krwionośne dostarczają składników do syntezy mleka). Występuje w nim też sieć naczyń limfatycznych, które odprowadzają limfę z sutka do węzłów chłonnych. Wreszcie nie należy zapominać, że płaty są bogato unerwione i przewodzą bodźce czuciowe" (Magdalena Waloszek, 2005, http://www.urwis.pl/m-news+article+storyid-19.html)

Wczesny kontakt matki z dzieckiem po porodzie połączony z przystawieniem dziecka do piersi

W kontakcie takim gołe, zabezpieczone przed utratą ciepła dziecko powinno dotykać skóry matki. Matka powinna mieć możliwość pozostania z dzieckiem w kontakcie skóra do skóry, aż do zakończenia pierwszego karmienia, Pierwsze karmienie powinno mieć miejsce w okresie najsilniejszego tworzenia się więzi emocjonalnej między matką a dzieckiem, czyli w pierwszych dwóch godzinach życia. W tym okresie noworodek demonstruje szczególnie nasiloną gotowość do ssania i uruchomienia prawidłowego sposobu pobierania pokarmu z piersi. Po około 2 godzinach napięcie emocjonalne matki związane z porodem spada, a dziecko zwykle na kilka godzin zasypia. Jeśli wtedy próbuje się je nakarmić, zwykle robi to mniej skutecznie, a bardzo często nieprawidłowo. W siarze ( wczesnym mleku matki ) są bardzo duże ilości czynników zabezpieczających dziecko przed zakażeniem i alergią, co umożliwia mu bezpieczne wejście w środowisko świata zewnętrznego. Ochronne i przeciw infekcyjne właściwości siary są tym skuteczniejsze, im wcześniej i w większej ilości noworodek ją otrzymuje. Wczesne i intensywne karmienie piersią zmniejsza ryzyko wystąpienia u dziecka nadmiernej żółtaczki okresu noworodkowego.(Galczak, 2005)

Karmienie według potrzeb dziecka oraz wspólny pobyt dziecka i matki po porodzie

Jeśli dziecko może być karmione tak często i tak długo jak tego potrzebuje, to wówczas karmienie jest najbardziej efektywne i przebiega zazwyczaj bez żadnych zakłóceń. Jeżeli dziecko nie wykazuje potrzeby karmienia(po porodzie) a matka wyraźnie czuje przepełnienie piersi, wówczas powinna obudzić dziecko i je nakarmić. Ten sposób karmienia określa się jako dostosowany do potrzeb dziecka i matki lub karmieniem „na żądanie”. Wszelkie ograniczenia karmień piersią co do ilości i czasu ich trwania prowadzą zazwyczaj do znacznych zaburzeń laktacji narastających kaskadowo. Z tego powodu ważne jest, aby matka po porodzie mogła przebywać razem z dzieckiem w jednej sali a najlepiej w jednym łóżku. Po wypisaniu do domu należy też trzymać dziecko blisko siebie, tak by karmić je za każdym razem, gdy tego potrzebuje.

Nauka trzymania dziecka i przystawiania do piersi

Karmienie dziecka nie jest czynnością instynktowną zarówno ze strony dziecka, jak i ze strony matki. Dziecko jest wyposażone w odruchy, które pozwalają mu szukać brodawki sutkowej i chwytać ją, ale nie posiada wzorca ułożenia piersi w ustach po uchwyceniu brodawki. Pozwala to noworodkowi przystosować się do kształtu i wielkości brodawki, jaką posiada jego matka. Stwarza jednocześnie możliwość przystosowania się do nieprawidłowego wzorca w przypadku, gdy zamiast piersi poda się dziecku smoczek lub brodawkę matki nałożymy plastykową osłonkę, lub na skutek złej pozycji podczas pierwszych karmień nauczy się chwytać brodawkę nieprawidłowo. Z tych względów karmienia piersią musi się nauczyć zarówno matka, jak i dziecko.
Matka uczy się prawidłowego trzymania lub układania dziecka przy sobie i naprowadzania go na brodawkę sutkową tak, aby mogło uchwycić brodawkę z jak największą ilością przylegającej do niej piersi. Dziecko musi się nauczyć szeroko otwierać buzię przed uchwyceniem brodawki. Jak każdy proces uczenia się, nauka karmienia polega na powtarzaniu prawidłowego wzorca.
Pozycje matki podczas karmienia mogą być różne:

Klasyczna pozycja siedząca. Dziecko jest zwrócone całym ciałem do matki i mocno przytulone.

Pozycja leżąca. Matka i dziecko na boku, blisko siebie, przytuleni brzuch do brzucha.

Pozycja siedząca pod pachą. Dobrze podparte dziecko jest ułożone obok matki, z nóżkami za matką.

Zasady prawidłowego przystawiania noworodka do piersi wg Instytutu Matki i Dziecka

1. Znaleźć dla siebie możliwie najwygodniejszą i niewymuszoną pozycję ciała.

2. Ułożyć, lub trzymać dziecko tak, aby całym ciałem przylegało do ciała matki, a jego uszko, ramionko i bioderko były na tej samej linii.

3. Objąć dłonią lub wesprzeć przedramieniem głowę dziecka w okolicy potylicy i ustawić ją tak, aby górna warga dziecka dotykała brodawki sutkowej.

4. Podrażnić brodawką usta dziecka, w kierunku od nosa do brody.

5. Odczekać aż dziecko szeroko otworzy buzię.

6. W tym momencie wykonać zdecydowany ruch trzymaną w dłoni główką dziecka w kierunku brodawki sutkowej, nakładając szeroko otwartą buzię na brodawkę, aby uchwyciło ją głęboko, wraz ze znaczną częścią otoczki.

Zasady dobrej pozycji dziecka

"- dziecko zwrócone do matki przodem, brzuszek do brzucha
- kręgosłup dziecka wyprostowany (ucho, ramię, biodro dziecka w jednej linii) i podparty
- głowa nie obraca się i nie zgina na boki (utrudnia to połykanie)
- do karmienia dziecko rozebrać lub pozostawić w lekkim i wygodnym ubranku.

Bardzo ważne jest odpowiednio głębokie uchwycenie piersi przez dziecko. Musimy zaoferować dziecku całą pierś, nie ograniczać palcami dostępu do otoczki i brodawki. Najlepiej ująć ją czterema palcami od spodu, kciukiem od góry formując dłoń w literę "c". Nie należy chwytać piersi między dwoma palcami, bo ograniczamy głębokie uchwycenie piersi ustami dziecka oraz blokujemy wypływ mleka, co sprzyja zastojom. Przy dużych, ciężkich piersiach wskazane jest podtrzymywanie piersi w czasie karmienia, gdyż łatwo wysuwa się z ust dziecka. Po przyjęciu właściwych pozycji przytulamy dziecko blisko do piersi. By wyzwolić odruch szukania, drażnimy usta dziecka brodawką, dotykając górnej i dolnej wargi. W momencie, gdy dziecko szeroko otworzy usta, szybkim, energicznym ruchem nakładamy otwartą buzię na pierś. Zawsze dziecko przystawiamy do piersi, a nie pierś do dziecka. Przystawienie należy wykonać szybko z dość mocnym przytuleniem. Dziecko musi uchwycić brodawkę z dużą częścią lub całą otoczką tak, aby pierś szczelnie wypełniała buzię dziecka. Przy prawidłowym przystawieniu nosek i broda przylegają do piersi. Gdy nos jest za bardzo wtulony i uniemożliwia oddychanie, należy bardziej przytulić tułów i pośladki dziecka, wtedy główka samoistnie odchyla się do tyłu i twarz lżej przylega do piersi." ( Drgowska K.,Fijewska G., Zając M, http://www.szpitalkarowa.pl/milka.htm)

Wyłączne karmienie piersią bez dokarmiana i pojenia, z wyjątkiem pokarmu własnej matki

Podstawowymi czynnikami, które powodują uruchomienia się laktacji i wytworzenie mleka w ilości zabezpieczającej całkowicie potrzeby dziecka jest prawidłowe przystawienie dziecka do piersi oraz wczesne rozpoczęcie karmienia piersią według potrzeb dziecka.

Skutecznie karmione piersią dziecko nie potrzebuje dodatkowych płynów nawet w wysokiej temperaturze otoczenia (Mikiel- Kostyra, 1996,s.17) Noworodek, który jest karmiony właśnie w taki sposób nie wykazuje spadku masy ciała a także rzadziej można u niego zaobserwować żółtaczkę, jeśli wystąpi to w nieznacznej ilości. Wszelkie odstępstwa od tej reguły powodują różne typy powikłania. Ważne jest to, że podanie noworodkowi smoczka lub karmienie przez kapturek tylko doraźnie wydaje się być pomocne. W dalszej perspektywie może to prowadzić do poważnych zaburzeń laktacji prowadzących do zanikania pokarmu.

Niezbędne dokarmianie dziecka ściągniętym pokarmem od matki można prowadzić odpowiednio do możliwości dziecka.

Zasady karmienia odciągniętym uprzednio pokarmem wg Instytutu Matki i Dziecka: należy pokarm przechowywać w sterylnych, zamkniętych pojemnikach, w możliwie małych porcjach, np. na jeden posiłek. Ważne jest to, że w sterylnym pojemniku pokarm może być przechowywany bez utraty swych wartości odżywczych przez kilka godzin, natomiast w stanie zamrożenia znacznie dłużej. Trzeba pamiętać, że należy podgrzewać tylko tyle pokarmu ile zostanie zużyte na jeden posiłek. Najczęściej i lepiej do karmienia dziecka ściągniętym pokarmem należy używać kubeczka i łyżeczki.( Instytut Matki i Dziecka, Poznań 1998)

Jak rozpoznać, czy dziecko otrzymuje wystarczającą ilość pokarmu Wg Instytutu Matki i Dziecka.

1. Karmienie odbywa się co najmniej co 8 godzin.

2. Rytm ssania noworodka zmienia się podczas karmienia- początkowo jest szybki i gwałtowny, następnie, gdy zostanie uruchomiony odruch wypływu pokarmu- wolny i głęboki (cykl: ssanie - połykanie - oddychanie trwa ok. 1 sek.)

3. Matka nie czuje bólu brodawek sutkowych.

4. Między karmieniami dziecko jest raczej spokojne i zrelaksowane.

5. Moczy sześć lub więcej pieluszek w ciągu doby.

6. Oddaje 3-8 stolców na dobę. W pierwszych dobach obserwuje się częste i skąpe stolce, gdyż siara i mleko przejściowe mają właściwości przeczyszczające.

7. Wykazuje stałe przyrosty masy ciała, ok. 20-30g/ dobę.

Zasady karmienia piersią

Pierwsze sześć miesięcy dziecko powinno być karmione wyłącznie piersią.

W tym okresie należy unikać dokarmiania i dodatkowego pojenia. Dziecko jest najłatwiej koić przytulając go do piersi.

W pierwszym miesiącu dziecko należy karmić jak najczęściej, nawet kilkanaście razy na dobę. Później można trochę zwolnić tempo- w zależności od apetytu dziecka, powinno to być co najmniej osiem karmień na dobę.

Nie należy stosować przerw dłuższych niż sześć godzin. Karmienie ma zaspokoić nie tylko potrzeby dziecka, ale także matki. Dlatego trzeba karmić dziecko zarówno wtedy, gdy ono się tego dopomina jak i wtedy, gdy matce doskwiera nadmiar pokarmu.

Po sześciu miesiącach życia można stopniowo wprowadzać do diety dziecka inne rodzaje pokarmu. Należy zacząć od małych ilości, podawanych jako uzupełnienie karmienia piersią. Jest ważne, aby karmienie piersią utrzymywać jako główne źródło pożywienia do końca pierwszego roku życia.

Idealnie jest dziecko utrzymać przy piersi aż do drugiego roku życia- choćby tylko raz, lub dwa razy na dobę, ma to znaczenie dla odporności dziecka i dla jego rozwoju emocjonalnego.(Bayer HealtCare, 2005).

Dziecko należy karmić z obydwu piersi, ale za każdym razem jedna pierś powinna być opróżniona przez dziecko do końca, dopiero potem zaproponowana druga. Jeśli dziecko nie ma ochoty ssać z drugiej piersi, to przestajemy tylko na jednej.

Następne karmienie zaczyna się od piersi, z której dziecko nie było karmione, lub która była podana jako druga.

Nie trzeba dziecka ważyć przed i po karmieniu, ani mierzyć butelką porcji, które zjada. (Mikiel- Kostyra, 1996).

Nie jest ważna dokładna ilość zjadanego pokarmu, a jego energetyczna wartość, która zmienia się w ciągu doby, zależnie od diety matki.

Dieta matki a karmienie piersią

Dzienne zapotrzebowanie kaloryczne matki zwiększa się o 500-600kcal w stosunku do okresu sprzed ciąży. Dlatego kobieta powinna jeść pięć posiłków dziennie w tym tylko trzy obfitsze. Należy jeść owoce, warzywa to najpewniejszy sposób, aby zapewnić sobie i dziecku ważne witaminy i minerały, poprawić sobie samopoczucie i zapobiec zaparcią (Bayer HealthCare2005). W czasie karmienia piersią trzeba odżywiać się tak, aby dostarczać dziecku w raz z mlekiem odpowiednią ilość białek, węglowodanów, tłuszczów, witamin oraz składników mineralnych. Dlatego dieta karmiącej mamy powinna być zróżnicowana. Powinna być również lekko strawna, dlatego należy unikać potraw tłustych.

Czasem dziecko reaguje na niektóre pokarmy kolką jelitową, bądź wysypką. Wówczas matka powinna usunąć, zrezygnować w swojej diecie z niektórych składników, tych, które wywołują niepożądaną reakcję u dziecka. Takimi reakcjami mogą być m.in. wzdęcia, kolki, alergia. Do mleka matki przenikają zarówno te dobre, jak i szkodliwe składniki pokarmowe. Dlatego należy zwracać uwagę, z czego składa się jadłospis. Podczas karmienia u kobiety wzrasta zapotrzebowanie na płyny, dlatego powinna dostarczać je do swojego organizmu w odpowiedniej ilości. (Małecka, 2005r.)

Wybrane problemy, które mogą wystąpić podczas karmienia piersią

Ulewanie i odbijanie. Podczas ssania, dziecko połyka powietrze. Rozpycha ono ściany żołądka i zgodnie z prawami fizyki, będzie się ono starało przedostać do góry, wywołując tym samym efekt głośnego odbicia. Po każdym karmieniu powinno się unieś dziecko pionowo, lub położyć jego główkę na ramieniu i delikatnym masażem, lub oklepywaniem plecków spowodować odbicie. tj. wydalenie zbędnego powietrza.

Skłonność do ulewań jest charakterystyczna dla noworodków i młodych niemowląt.

Ulewanie, jeśli ma miejsce po karmieniu, polega na wylaniu niewielkiej ilości pokarmu kącikiem ust. Jeśli zdarzy się po dłuższym czasie, kiedy już zaczną działać enzymy trawienne, pokarm ma wygląd białawych grudek podobnych do twarożka, lub zważonego mleka. Wyższe ułożenie po karmieniu i pionowe przytrzymanie do odbicia, wyraźnie zapobiegają ulewaniom. Należy je odróżnić od wymiotów, które są bardziej obfite i wydostają się z żołądka pod ciśnieniem.(Kowlewska- Kantecka, 2001)

Podsumowanie

Karmienie piersią jest indywidualną decyzją, która niekiedy może być bardzo trudna. Każda kobieta karmiąca staje przed tym właśnie wyborem. Tylko od niej zależy, czy pozwoli swojemu maleństwu, aby było karmione jej własnym pokarmem.

Karmienie piersią posiada wiele zalet, które przemawiają za tym, aby karmić dziecko piersią.

Pierwszą z nich jest gatunkowa swoistość- jest to pożywienie przeznaczone przez naturę. Nie tylko zabezpiecza wszystkie zapotrzebowania dziecka, ale także broni przed zakażeniami i dostarcza różnych specyficznych czynników potrzebnych mu do rozwoju.

Inną istotną zaletą karmienia piersią jest to, że pokarm matki ma zawsze odpowiednią temperaturę i możliwość regulowania przez dziecko wysysanych ilości.

Sterylność, jaką posiada ten swoisty pokarm, jest kolejną pozytywną cechą przemawiającą za karmienie piersią.

Jest łatwy i wygodny w podawaniu.

Kobiety karmiące piersią rzadziej zapadają na raka sutka i jajnika.

Jest jeszcze jedna niezwykła zaleta karmienia piersią. Karmiąc dziecko piersią, matka zapewnia mu wielokrotny, bezpośredni kontakt ze sobą i z jej ciałem a tym samym pogłębia więzy bliskości.

Godne uwagi jest również to, że pokarm matki znacznie krócej przebywa w żołądku dziecka, wywołuje mniej kolek i wzdęć brzuszka i nigdy nie powoduje alergii.

Piśmiennictwo:

Drągowska K.,Fijewska G., Zając. M. Znaleziono 16 grudnia 2005r na stronie: http://www.szpitalkarowa.pl/milka.htm)

Galczak W. (1998) Perwszy rok życia- troski i radości, Poznań, Present- Service (s.32- 44)

Galczak W. (2005) Wokół narodzin. Karmienie piersią, Poznań, wyd. 2, Present- Service (28-30)

Kowalewska- Kantecka (2001) Pierwszy rok razem, Warszawa, Pelaros Sp. Z o.o. (s. 17-26)

Mikiel K.(1996) Karmimy piersią, Warszawa, Instytut Matki i Dziecka.

Karmienie piersią. Znaleziono 16 grudnia 2005 na stronie internetowej: http://www.urwis.pl/m-news+article+storyid-17.html

http://www.urwis.pl/m-news+article+storyid-17.html

Waloszek M. (2005) laktacja. Znaleziono 15 grudnia na stronie internetowej:http://www.urwis.pl/m-news+article+storyid-19.html

http://www.urwis.pl/m-news+article+storyid-19.html

---