ANTYBIOTYKI

I. ANTYBIOTYKI β-LAKTAMOWE

Antybiotyki β-laktamowe:

• penicyliny naturalne i półsyntetyczne,

• cefalosporyny i cefamycyny,

• karbapenemy i monobaktamy,

• inhibitory β-laktamaz (substancje blokujące enzymy rozkładające antybiotyki β-laktamowe).

Mechanizm działania:

- wszystkie antybiotyki β-laktamowe mają wspólny mechanizm działania, polega na zablokowaniu

biosyntezy ściany komórkowej bakterii,

- leki te blokują enzym umożliwiający łączenie się łańcuchów peptydoglikanowych tworzących ścianę kom.,

- dzięki temu wykazują bardzo niską toksyczność dla makroorganizmu,

- wszystkie antybiotyki tej grupy posiadają we wzorze strukturalnym wiązanie β-laktamowe, które ulega

rozerwaniu pod wpływem specyficznych enzymów wytwarzanych przez bakterie - β-laktamaz,

wiązanie β-laktamowe warunkuje aktywność p/bakteryjną tych leków, więc przerwanie tego wiązania

oznacza utratę aktywności leku.

A) PENICYLINY:

Budowa chemiczna:

- pod względem chemicznym wszyskie penicyliny są pochodnymi kwasu 6-aminopenicylanowego (6-APA),

składają się z pierścienia β-laktamowego i tiazolidynowego,

- grupa COOH - zmiana podstawnika w miejsce wodoru warunkuje właściwości fiz-chem leku,

grupa amidowa - decyuje o wrażliwości leku na działanie β-laktamaz (penicylinaz), a także o zakresie

jego działania,

Rys. Budowa chemiczna penicylin.

P/wskazania, działania niepożądane:

- penicyliny są antybiotykami o małej toksyczności, p/wskazania są nieliczne,

- najczęściej występują reakcji nadwrażliwości i uczulenia (5-10% przypadków leczenia),

w niewielkim odsetku przypadków reakcja alergiczna może prowadzić nawet do wstrząsu anafilaktycznego

grożącego śmiercią, dlatego u osób skłonnych do alergii przed podaniem dożylnym wykonuje się próby

uczuleniowe.

- nadkażenia opornymi szczepami bakterii lub drożdżaków,

Interakcje:

- z uwagi na inny mechanizm działania nie należy penicylin podawać razem z antyb.bakteriostatycznymi

(tetracykliny, makrolidy, chloramfenikol) oraz sulfonamidami - może to osłabiać dz.b/bójcze penicylin,

- z kolei ant.bakteriobójcze (np.aminoglikozydowe) nasilają działanie penicylin,

- środki zobojętniające osłabiają wchłanianie i działanie penicylin, natomiast probenecid, salicylany i NLPZ

nasilają działanie penicylin poprzez ich wypieranie z połączeń z białkami,

- penicyliny osłabiają skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych, a nasilają działanie doustnych

leków p/zakrzepowych.

1

a) Penicyliny półsyntetyczne o szerokim zakresie działania:

• aminopenicyliny (ampicylina, amoksycylina):

AMPICYLINA:

- działa bakteriobójczo na G(+) i G(-), jest rozkładana przez β-laktamazy, co ogranicza jej zastosowanie,

- po podaniu doustnym wchłania się niecałkowicie, a pokarm upośledza jej wchłanianie (powinna być

podawana pozajelitowo),

- obecnie stosowana w formie iniekcji w posocznicy, zap.opon mózgowo-rdzeniowych, zap.wsierdzia,

durze brzusznym, salmonellozie, a także zakażeniach mieszanych florą bakteryjną układu moczowego,

- występuje też w połączeniu z sulbaktamem (inhibitorem β-laktamaz) w preparacie UNASYN,

połączenie to zwiększa skuteczność ampicyliny w zakażeniach szzczepami wytwarzającymi penicylinazy,

AMOKSYCYLINA:

- antybiotyk o budowie, właściwościach i zakresie działania podobnym do ampicyliny, również jest

rozkładana przez β-laktamazy,

- różnica polega na tym, że szybko i prawie całkowicie wchłania się z p.pok., obecność pokarmu

nie wpływa na wchłanianie leku,

- wskazania: zakażenia dróg moczowych, żółciowych, przewlekłe zap.oskrzeli, rzeżączka,

zap.ucha środkowego, zakażenia żołądkowo-jelitowe,

- stos.jest także w eradykacji Helicobacter pylori,

- też w połączeniu z kwasem klawulanowym (AUGMENTIN),

• karboksypenicyliny (tikarcylina):

TIKARCYLINA:

- wrażliwa na działanie β-laktamaz gronkowcowych, słabiej niż aminopenicyliny działa na G(+),

- występuje tylko w połączeniu z kwasem klawulanowym (TIMENTIN),

- w odróżnieniu od aminopenicylin, karboksypenicyliny są szczególnie skuteczne w zakażeniach

wywołanych Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej), zwykle w połączeniu z antybiotykami

aminoglikozydowymi,

- stosowana jest w ciężkich zakażeniach, także u osób ze zmniejszoną odpornością

(m.in. w posocznicach, zapaleniu wsierdzia, zakażeniach stawów i kości, zakażeniach w obrębie jamy

brzusznej),

• ureidopenicyliny (piperacylina):

PIPERACYLINA:

- bardzo szeroki zakres działania: taki jak amino- i karboksypenicylin łącznie,

także jest rozkładana β-laktamazy gronkowcowe,

- szczególnie silnie działa na Pseudomonas aeruginosa, stos. w ciężkich zakażeniach (podobnie jak

tikarcylina),

2

b) Penicyliny naturalne (wrażliwe na β-laktamazy):

- otrzymywane biosyntetycznie z 2 rodzajów pleśni (Penicillium notatum i P. chrysogenum),

- są antybiotykami o wąskim spektrum działania,

- działają bakteriobójczo na bakterie G+ (paciorkowce, gronkowce, pneumokoki, bakterie beztlenowe),

oraz niektóre bakterie G- (gonokoki, meningokoki),

- nie działają na enterokoki, Pseudomonas aeruginosa,

BENZYLOPENICYLINA:

- podawana jest głównie domięśniowo, po podaniu doustnym ulega hydrolizie w p.pok.,

- stosowana jest w ciężkich zakażeniach bakteriami wrażliwymi na działanie tego antybiotyku,

gdy konieczne jest szybkie uzyskanie dużych stężeń antybiotyku we krwi,

- wskazania: zapalenie płuc, oskrzeli, wsierdzia, ostry rzut gorączki reumatycznej, kiła (nabyta i wrodzona),

meningokokowe zapalenie opon mózgowych, rzeżączka,

PENICYLINA PROKAINOWA:

- jest połączeniem naturalnej benzylopenicyliny z prokainą, co powoduje wolniejsze wchłanianie i wydalanie

antybiotyku z organizmu,

- stosowana w podobnych zakażeniach jak sama benzylopenicylina, ale o umiarkowanie ciężkim przebiegu,

- działania niepożądane: oprócz charakterystycznych dla penicylin (reakcje alergiczne) może wystąpić

zespół Hoigne'a (po podaniu dożylnym: przemijające objawy - uczucie lęku, wzrost RR),

BENZYLOPENICYLINA BENZATYNOWA (DEBECYLINA):

- jest to połączenie 2 cząsteczek benzylopenicyliny z dibenzyloetylenodiaminą,

lek o długim działaniu, bardzo powoli się wchłania i wydala z organizmu,

- stosowana jest w przewlekłych zakażeniach układowych (choroby reumatyczne, kiła, rzeżączka,

przewlekłe zakażenia układu oddechowego) jako kontynuacja leczenia czystą benzylopenicyliną,

FENOKSYMETYLOPENICYLINA (V-CYLINA):

- może być stosowana doustnie (tabletki, zawiesina), ponieważ jest odporna na działanie soku żołądkowego,

łatwo wchłania się z p.pok.,

- wskazania: anginy, zapalenia oskrzeli, ucha środkowego, zakażenia jamy ustnej, w stomatologii,

powikłania pooperacyjne,

c) Penicyliny oporne na β-laktamazę:

KLOKSACYLINA:

- penicylina izoksazolilowa, charakteryzuje się podobnym do penicylin naturalnych wąskim zakresem dział.

(podstawowym wskazaniem są zakażenia gronkowcowe oporne na działanie penicylin naturalnych,

praktycznie nie działa na bakterie G-),

- nie jest rozkładana przez β-laktamazy, może być stosowana doustnie,

- wskazania: gronkowcowe zakażenia skóry, tkanek miękkich oraz dróg oddechowych, ropne powikłania

poparzeniowe i pooperacyjne, zapalenia kości i szpiku,

w postaci iniekcji dodatkowo także w posocznicy.

3

B) CEFALOSPORYNY:

Budowa chemiczna:

- pod względem chemicznym cefalosporyny są pochodnymi kwasu 7-aminocefalosporanowego (7-ACA),

Rys. Budowa chemiczna cefalosporyn.

Mechanizm działania:

- analogiczny jak penicylin, polega na hamowaniu syntezy ściany komórkowej bakterii,

Działania niepożądane:

- najczęściej występują odczyny alergiczne (w 5% przypadków), mogą to być odczyny skórne, gorączka,

a nawet wstrząs anafilakstyczny,

- po podaniu domięśniowym często występuje bolesność i stwardnienie w miejscu podania,

po dożylnym stan zapalny żył i tworzenie się drobnych zakrzepów, z kolei po podaniu doustnym często

występują nudności, wymioty i biegunki,

- ze względu na możliwośc krzyżowej alergii z penicylinami konieczne jest swierdzenie w wywiadzie

czy pacjent nie jest uczulony na penicyliny,

Interakcje:

- probenecid znacznie nasila działanie i wydłuża jego czas,

- ant.aminoglikozydowe, furosemid i inne leki nefrotoksyczne mogą zwiększać ryzyko uszkodzenia nerek,

- podobnie jak penicyliny nie powinny być stosowane razem z antybiotykami bakteriostatycznymi,

a także również osłabiają skuteczność antykoncepcji doustnej,

- niektóre cefalosporyny (np. cefamandol, cefoperazon) mogą powodować reakcję disulfiramową

(interakcja z alkoholem) oraz skazę krwotoczną,

a) Cefalosporyny I generacji:

- mają stosunkowo szeroki zakres działania (zakres aminopenicylin i kloksacyliny),

szczególnie silnie działają na bakterie G(+) - gronkowce i paciorkowce,

silniej niż penicyliny działają na pałeczki zapalenia płuc,

nie działają na Pseudomonas aeruginosa,

- wskazania: zakażenia pałeczką zapalenia płuc, zakażenia bakteriami opornymi na penicyliny

(zapalenia dróg oddechowych, moczowych, zakażenia pooperacyjne),

- cefazolina i cefradyna są stosowane tylko w LZ, natomiast w lecznictwie otwartym stosuje się

cefaleksyna (KEFLEX) oraz cefadroksyl (DURACEF, BIODROXIL),

4

b) Cefalosporyny II generacji:

- w porównaniu z cefalosporynami I generacji działają silniej na bakterie G(-), a słabiej na G(+),

są bardziej oporne na działanie β-laktamaz, działa bakteriobójczo na Pseudomonas aeruginosa,

- są stosowane w zakażeniach bakteriami opornymi na aminopenicyliny i u osób nadwrażliwych na te

antybiotyki,

- wskazania: zakażenia dróg oddechowych, moczowych, żółciowych, rzeżączce, zapaleniu wsierdzia,

zakażeniach dróg rodnych oraz w zakażeniach pooperacyjnych,

- cefamandol wywołuje reakcję disulfiramową po jednoczesnym spożyciu alkoholu,

- doustnie mogą być podawane: cefuroksym (ZINNAT) oraz cefaklor (CECLOR),

c) Cefalosporyny III generacji:

- charakteryzują się szerokim zakresem działania, szczególnie na G(-) włącznie z Pseudomonas aeruginosa,

na bakterie G(+) działają słabiej niż cefalosporyny I generacji i penicyliny,

- wykazują znaczną oporność na działanie β-laktamaz (zwłaszcza wytwarzanych przez bakterie G-),

- lepiej niż I i II generacji przenikają do płynu mózgowo-rdzeniowego, dlatego stosowane są w zapaleniu

opon mózgowo-rdzeniowych wywołanych przez bakterie G(-),

- wskazania: bardzo szerokie, zakażenia układu oddechowego, moczowego, pokarmowego, dróg żółciowych,

zap.opon mózgowo-rdzeniowych, skóry, tkanek miękkich, stawów, kości, dróg rodnych,

zakażenia szpitalne, są także bardzo skuteczne w leczeniu rzeżączki (zwłaszcza opornej na penicylinę),

- cefoperazon w połączeniu z alkoholem powoduje reakcję disulfiramową,

d) Cefalosporyny IV generacji:

CEFEPIM:

- stosowany w ciężkich zakażeniach układu moczowego i oddechowego w przypadku oporności bakterii

na inne cefalosporyny, jest oporny na działanie β-laktamaz,

C) CEFAMYCYNY:

- oddzielna grupa antybiotyków β-laktamowych o tym samym mechanizmie działania jak penicyliny

i cefalosporyny, działają głównie na G(-), są stosunkowo oporne na działanie β-laktamaz,

- głównymi przedstawicielami są cefoksytyna i cefotetan (nieobecne na polskim rynku),

5

D) MONOBAKTAMY:

- różnią się zakresem działania od innych antybiotyków β-laktamowych, działa bardzo silnie bakteriobójczo

w stosunku do bakterii G(-), takich jak szczepy Enterobacteriaceae, Pseudomonas aeruginosa, E.coli,

H.influenzae, Salmonella, Shigella (na te bakterie działają silniej niż cefalosporyny III generacji),

- nie działają na bakterie G(+) i beztlenowe,

- cechują się znaczną opornością na działanie β-laktamaz, nie wykazuje krzyżowych uczuleń z penicylinami

i cefalosporynami,

- przedstawicielami monobaktamów są: aztreonam (AZACTAM), karumonam i tigemonam,

- aztreonam stosowany jest w ciężkich zakażeniach układu oddechowego, moczowego, p.pok., dróg rodnych,

stawów, kości, posocznicy, jest też bardzo skuteczny w leczeniu rzeżączki opornej na penicyliny,

- na ogół jest dobrze tolerowany, rzadko powoduje reakcje alergiczne, zapalenie żył w miejscu podania,

zaburzenia żołądkowo-jelitowe,

E) KARBAPENEMY:

Działanie:

- półsyntetyczne antybiotyki β-laktamowe, pochodne tienamycyny,

- są to antybiotyki o najszerszym zakresie działania, zarówno na G(+), G(-) oraz beztlenowce,

- przedstawicielami grupy są: meropenem (MERONEM), ertapenem (INVANZ) oraz imipenem (TIENAM),

- antybiotyki te są oporne na działanie β-laktamaz, natomiast imipenem jest rozkładany przez specyficzny

enzym występujący w kanalikach nerkowych - dehydropeptydazę I, która powoduje utratę aktywności

tego antybiotyku, dlatego preparat TIENAM zawiera dodatek cilastyny, która jest inhibitorem enzymu,

- karbapenemy są bardzo skuteczne, zabijają bakterie już w stężeniu bliskim minimalnego stężenia

hamującego (MIC) i działają po zakończeniu podawania (efekt poantybiotykowy, PAE),

Wskazania:

- stosowane są w ciężkich, opornych na inne antybiotyki posocznicach i zakażeniach ukł.oddechowego,

pokarmowego, moczowego, dróg rodnych, skóry, tkanek miękkich, kościi stawów,

- meropenem może być stosowany w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych (imipenem nie, ponieważ

powoduje drgawki u osób z chorobami ukł.nerwowego),

- stosowane są w ostateczności, gdy zawiodą inne antybiotyki,

Interakcje:

- imipenem działa antagonistycznie do wielu antybiotyków β-laktamowych (aztreonamu, piperacyliny,

tikarcyliny, cefoperazonu), ogólnie nie powinien być podawany razem z cefalosporynami,

- chinolony i antybiotyki aminoglikozydowe nasilają działanie karbapenemów (szczególnie w zakażeniach

Pseudomonas aeruginosa),

F) INHIBITORY β-LAKTAMAZ:

- są to kwas klawulanowy, sulbaktam i tazobaktam, unieczynniają β-laktamazy wytwarzane przez niektóre

bakterie, zarówno G(+), jak i G(-),

- pod względem chemicznym różnią się od antybiotyków β-laktamowych brakiem bocznego pierścienia

przy pierścieniu β-laktamowych,

- stosowane są w celu zwiększenia skuteczności i zakresu działania antybiotyków β-laktamowych.

6

ANTYBIOTYKI

II. ANTYBIOTYKI AMINOGLIKOZYDOWE

Budowa chemiczna:

- aktywność biologiczną aminoglikozydów

determinują wolne grupy -OH i -NH2

przy cząsteczkach aminocukrów,

Rys. Budowa chemiczna aminoglikozydów na przykładzie

kanamycyny.

Mechanizm działania:

- działają bakteriobójczo, mechanizm działania polega na hamowaniu syntezy białek bakteryjnych

oraz uszkadzaniu struktury błony cytoplazmatycznej,

uszkodzenie syntezy białek polega na nieodwracalnym wiązaniu aminoglikozydów z podjednostką 30S

rybosomu bakteryjnego, co powoduje powstawanie białek o niewłaściwej sekwencji aminokwasów,

Działanie:

- w porównaniu z antybiotykami β-laktamowymi aminoglikozydy mają znacznie węższy zakres działania,

- szczególnie aktywne są wobec bakterii z rodziny Enterobacteriaceae (Escherichia coli, Klebsiella

Enterobacter, Proteus) oraz Pseudomonas aeruginosa (II generacja) i Neisseria,

działają także na gronkowce złociste (Staphylococcus aureus), natomiast w znikomym stopniu działają

na paciorkowce (ale nasilają działanie antybiotyków β-laktamowych w takich zakażeniach),

nie działają na beztlenowce,

niektóre aminoglikozydy (streptomycyna, kanamycyna) działają na Mycobacterium tuberculosis,

- oporność na te antybiotyki rozwija się powoli (oprócz streptomycyny),

Farmakokinetyka:

- źle wchłaniają się z p.pok., dobrze wchłaniają się po podaniu domięśniowym,

dobrze przenikają do jam ciała, a słabo do płynu mózgowo-rdzeniowego,

- wydalają się przez nerki w postaci niezmienionej, co ma praktyczne znaczenie w leczeniu zakażeń

układu moczowego, ale u osób z niewydolnością nerek mogą się kumulować w organizmie,

- mogą być stosowane raz na dobę (ze względu na PAE - efekt poantybiotykowy),

Działania niepożądane:

- działanie ototoksyczne - polega na uszkodzeniu narządu słuchu i równowagi w uchu wewnętrznym,

po podaniu może wystąpić przemijająca głuchota, szum w uszach, a po długotrwałym stosowaniu

streptomycyny depresja psychiczna,

- działanie nefrotoksyczne,

- mogą powodować także odczyny alergiczne, hipertermię, bóle stawowe, zaburzenia żoładkowe,

Przeciwwskazania:

- nadwrażliwość na aminoglikozydy, ostra niewydolność wątroby i nerek, znaczne upośledzenie słuchu,

ciąża, a po podaniu doustnym zapalenie i niedrożność jelit,

Interakcje:

- zwiększają skuteczność antyb.β-laktamowych w ciężkich zakażeniach, antyb.β-laktamowe uszkadzając

ścianę komórkową ułatwiają też wnikanie aminoglikozydów,

- nie należy podawać aminoglikozydów łącznie z lekami nefro- i ototoksycznymi (np. furosemid),

ponieważ leki te zwiększają stężenie aminoglikozydów we krwi,

7

A) Aminoglikozydy I generacji:

STREPTOMYCYNA:

- działa bakteriobójczo na Mycobacterium tuberculosis, Brucella spp., niektóre szczepy Staphylococcus spp.,

nie działa na Pseudomonas aeruginosa, streptokoki, enterokoki,

- obecnie rzadko stosowana z powodu toksyczności, jak i szybkiego powstawania oporności,

- wskazania: gruźlica płuc i pozapłucna (pomocniczo z innymi tuberkulostatykami), bruceloza, dżuma,

- dz.niepożądane: silnie oto- i nefrotoksyczna, ponadto powoduje zapalenia nerwu wzrokowego,

zaburzenia widzenia, reakcje alergiczne,

- interakcje: charakterystyczne dla aminoglikozydów, ponadto podana łącznie z lekami zwiotczającymi

(tubokuraryna) może spowodować wydłużenie porażenia mięśni oddechowych,

KANAMYCYNA:

- obecnie nie stosowana, podobnie jak streptomycyna działa na Mycobacterium tuberculosis,

NEOMYCYNA:

- działa bakteriobójczo na Staphylococcus spp., pałeczki Enterobacteriaceae (szczególnie Klebsiella,

Enterobacter), nie działa na Pseudomonas aeruginosa,

- doustnie stosowana bardzo rzadko, głównie w celu wyjałowienia p.pok. przed zabiegami w obrębie

jamy brzusznej, zwłaszcza jelit (w skojarzeniu z metronidazolem i erytromycyną),

neomycyna w niewielkim stopniu wchłania się z p.pok., osiągając wysokie stężenia w jelitach,

- składnik wielu preparatów do stosowania zewnętrznego, zwykle w połączeniu z antybiotykami

polipeptydowymi (bacitracyna), co rozszerza spektrum działania takich leków,

również w połączeniach z glikokortykosteroidami (działanie p/zapalne),

wskazania do stosowania miejscowego: bakteryjne zakażenia skóry, owrzodzenia podudzi,

wtórne zakażenia ran pooperacyjnych,

- występuje także w składzie złożonych kropli i maści do oczu (stosowana m.in. w zapaleniu spojówek),

- interakcje: po podaniu doustnym nasila działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych,

upośledza wchłanianie lipidów, węglowodanów, fenoksymetylopenicyliny, metotreksatu, digoksyny,

zmniejsza skuteczność doustnej antykoncepcji,

(+ wszystkie interakcje ogólne aminoglikozydów),

B) Aminoglikozydy II generacji:

GENTAMYCYNA:

- działa silnie bakteriobójczo na Enterobacteriaceae, niektóre szczepy Pseudomonas aeruginosa

oraz Staphylococcus spp., wykazuje oporność krzyżową z tobramycyną,

- iniekcje stosowane są w ciężkich zakażeniach dróg moczowych i oddechowych, posocznicach

(często w skojarzeniu z antyb.β-laktamowymi - podobne wskazania),

- występuje także w formie gąbki do implantacji na podłożu kolagenowym

(miejscowe leczenie zakażeń kości i tkanek miękkich po zabiegach chirurgicznych),

- jest też składnikiem kropli i maści do oczu (zapalenie spojówek) oraz maści (stany zapalne skóry

z wtórnym zakażeniem bakteryjnym, łuszczyca, atopowe zapalenie skóry),

- zwykle w preparatach złożonych z glikokortykosteroidami,

- dz.niepożądane: oprócz charakterystycznych dla aminoglikozydów, po podaniu pozajelitowym może

wykazywać działanie neurotoksyczne,

8

TOBRAMYCYNA:

- zakres działania podobny do gentamycyny,

- stosowana wziewnie działa bakteriobójczo na Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus,

Haemophilus influenzae, w tej formie stosowana jest w leczeniu długotrwałym leczeniu przewlekłego

zapalenia płuc wywołanego przez Ps.aeruginosa u chorych na mukowiscydozę,

- w formie kropli do oczu stosowana jest w profilaktyce zakażeń po zabiegach usunięcia zaćmy

oraz w zapaleniu spojówek,

AMIKACYNA:

- półsyntetyczny aminoglikozyd, pochodna kanamycyny, jest oporny na działanie większości enzymów

rozkładających antybiotyki tej grupy, przez co wykazuje skuteczność wobec wielu szczepów bakterii

opornych na działanie gentamycyny i tobramycyny,

- skuteczna w zakażeniach E.coli, Klebsiella, Proteus, Pseudomonas aeruginosa,

nie działa na streptokoki i enterokoki,

- iniekcje: są stosowane w ostateczności, w zakażeniach bakteriami opornymi na inne aminoglikozydy

(ciężkie zakażenia dróg oddechowych, moczowych, OUN, a także w posocznicach - w skojarzeniu

z antyb.β-laktamowymi),

- krople do oczu - wskazania: zapalenie spojówek, jęczmień, przed zabiegami na gałce ocznej,

NETYLMYCYNA:

- zakres działania zbliżony do gentamycyny, jest skuteczna wobec szczepów opornych na gentamycynę

i tobramycynę, a niekiedy nawet amikacynę, słabiej działa na Pseudomonas aeruginosa,

- występuje w iniekcjach, wskazania podobne do amikacyny,

- w porównaniu z innymi aminoglikozydami wykazuje mniejsze działanie ototoksyczne,

9

ANTYBIOTYKI

III. TETRACYKLINY

Budowa chemiczna:

Rys. Budowa chemiczna tetracyklin.

Mechanizm działania:

- antybiotyki o działaniu bakteriostatycznym,

- polega na hamowaniu biosyntezy białka poprzez blokowanie podjednostki 30S rybosomu

(podobnie jak aminoglikozydy) oraz zaburzenie procesów energetycznych (fosforylacja) w komórce

bakteryjnej,

Zakres działania:

- wykazują szeroki zakres działania zarówno na G(+) i G(-),

G(+): gronkowce, paciorkowce (bez znaczenia klinicznego, ponieważ większość szczepów jest oporna),

Streptococcus pneumoniae (dwoinka zap.płuc), Bacillus anthracis (laseczka wąglika),

Clostridium tetani (laseczka tężca), Listeria spp.,

G(-): E.coli, Shigella, Brucella spp., Vibrio cholerae (przecinkowiec cholery), Haemophilus spp.,

Neisseria gonorrhoeae i meningitidis, Bordetella pertussis (pałeczka krztuścca),

- działają także na rodzaje Rickettsiae, Mycoplasma oraz Chlamydiae,

- bardzo słabo działają na Pseudomonas aeruginosa,

1. TETRACYKLINY NATURALNE:

- należą do nich: chlorotetracyklina, oksytetracyklina oraz tetracyklina,

- doustnie stosowana jest obecnie tylko tetracyklina (najlepiej wchłania się z p.pok.),

pozostałe tetracykliny naturalne są stosowane obecnie tylko w postaci preparatów do użytku zewnętrznego,

CHLOROTETRACYKLINA:

- stosowana jest w ropnych zakażeniach skóry i ropnych powikłaniach oparzeń, odmrożeń

oraz w skojarzeniu ze sterydami w powikłaniach alergicznych chorób skóry,

TETRACYKLINA:

- w lecznictwie wykorzystywane jest jej działanie na bakterie Propionibacterium acnes,

stosowana jest w leczeniu wszystkich odmian trądziku pospolitego (w cięższych przypadkach

w skojarzeniu z retinoidami),

- stosowana jest także w postaci maści w zakażeniach skóry wywołanych bakteriami wrażliwymi na

tetracykliny,

Działania niepożądane:

- zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zapalenie języka i jamy ustnej, owrzodzenia przełyku,

suchość w jamie ustnej, reakcje alergiczne (w tym nadwrażliwość na światło),

- nadkażenia bakteryjne (Pseudomonas aeruginosa, gronkowce) i grzybicze (drożdżaki),

- rzadziej hepato- i nefrotoksyczność,

- u dzieci wskutek kumulowania się w szkliwie zębów i kościach powoduje trwałe przebarwienia zębów

i niedorozwój szkliwa oraz zahamowanie wzrostu kości,

10

Interakcje:

- dieta mleczna, sole metali (Fe, Ca, Al, Zn, Mg) i ogólnie pokarm osłabiają wchłanianie leku,

są one także przyczyną chelatacji tetracyklin i powstawania kumulujących się w org. kompleksów,

- wykazują antagonistyczne działanie z antybiotykami bakteriobójczymi,

- nasilają działanie doustnych leków p/zakrzepowych, digoksyny, glikokortykosteroidów,

- zmniejszają skuteczność doustnej antykoncepcji,

- podanie łącznie z lekami moczopędnymi (furosemid) nasila działanie nefrotoksyczne tetracyklin,

- erytromycyna, sulfonamidy, fenytoina, barbiturany nasilają działanie hepatotoksyczne,

2. TETRACYKLINY MODYFIKOWANE:

- pod względem chemicznym różni się od tetracyklin naturalnych brakiem grup hydroksylowych,

zastąpionych innymi rodnikami, co warunkuje lepsze przenikanie tych antybiotyków przez błony

biologiczne oraz mniejszą tendencję do tworzenia połączeń chelatowych,

DOKSYCYKLINA:

Działanie:

- najsilniej i najdłużej działająca oraz najmniej toksyczna tetracyklina, szybko wchłania się z p.pok.

(dieta mleczna i alkohol tylko nieznacznie zmniejszają jej wchłanianie), powinna być podawana

razem z posiłkiem,

Wskazania:

- zakażenia dróg oddechowych, moczowych, żółciowych, zapalenie zatok nosa i migdałków,

- zakażenia skóry i tkanek miękkich, borelioza, rzeżączka, kiła,

- zakażenia wywołane przez chlamydie, riketsje, bruceloza i inne rzadkie choroby,

Działanie niepożądane:

- w nieznacznym stopniu odkłada się w szkliwie zębów i tkance kostnej,

- reakcje alergiczne (nadwrażliwość na światło, wysypka), nadkażenia drożdżakami i opornymi bakteriami,

- owrzodzenia przełyku i zaburzenia żołądkowo-jelitowe, możliwa ototoksyczność,

Interakcje:

- fenytoina, barbiturany, karbamazepina skracają czas działania doksycykliny,

- wykazuje działanie antagonistyczne z antybiotykami β-laktamowymi,

- leki zobojętniające HCl, alkohol i nieznacznie dieta mleczna hamują wchłanianie leku,

- nasila działanie leków p/zakrzepowych,

LIMECYKLINA:

- wykazuje działanie p/bakteryjne wobec Propionibacterium acnes, działa przeciwzapalnie,

unieczynnia lipazę bakteryjną, odpowiedzialną za wytwarzanie wolnych kwasów tłuszczowych

(działanie to prowadzi do zmniejszenia liczby grudek, krost i nacieków u pacjentów z trądzikiem),

- stosowana w leczeniu trądziku pospolitego oraz trądziku różowatego,

- stosowanie u dzieci poniżej 12 r.ż. powoduje przebarwienia i zahamowanie rozwoju szkliwa,

TIGECYKLINA:

- antybiotyk glicylocyklinowy o budowie zbliżonej do tetracyklin, stosowana w formie iniekcji,

- zastosowanie: powikłane zakażenia skóry i tkanek miękkich, powikłane zakażenia wewnątrzbrzuszne.

- liczne dz.niepożądane (ze względu na drogę podania), b.często powoduje nudności, wymioty i biegunkę.

11

ANTYBIOTYKI

IV. MAKROLIDY, LINKOZAMIDY, STREPTOGRAMINY I CHLORAMFENIKOL

Mechanizm działania:

- wszystkie wymienione grupy antybiotyków mają wspólny mechanizm działania bakteriostatycznego,

antybiotyki te wiążą się z podjednostkami 50S rybosomu bakteryjnego, co powoduje unieczynnienie

tRNA i przedwczesne zakończenie syntezy łańcucha peptydowego (blokują peptydylotransferazę -

enzym odpowiedzialny za tworzenie się nowych wiązań peptydowych w białku),

prowadzi to do uszkodzenia procesu biosyntezy białek bakteryjnych,

- antybiotyki w/w grup mogą się wzajemnie wypierać z miejsc wiązania z rybosomami, interakcja taka
nie zachodzi z aminoglikozydami i tetracyklinami, których punktem uchwytu jest podjednostka 30S,

A) MAKROLIDY:

Budowa chemiczna:

- charakterystyczną częścią budowy jest makrocykliczny

rdzeń laktonowy, składający się z 12-16 atomów węgla,

(lakton = cykliczny ester),

Zakres działania:

- makrolidy mają szeroki zakres działania,

- G(+): szczególnie aktywne wobec bakterii tlenowych, takich jak S. pneumoniae, S. pyogenes (angina)

oraz wrażliwe szczepy St.aureus oraz enterokoków (paciorkowców kałowych)

ogólnie gronkowce są wrażliwe na znacznie większe stężenia makrolidów,

- G(-): silnie działają na H.influenzae, Listeria spp., Moraxella catarrhalis, Bordetella pertusis (krztusiec),

Helicobacter pylori oraz gatunki Neisseria (wobec Neisseria najbardziej aktywna jest azitromycyna),

są nieskuteczne wobec Enterobacteriaceae (pałeczki jelitowe) oraz Pseudomonas aeruginosa,

- skutecznie działają na atypowe bakterie, takie jak Mycoplasma pneumoniae, Chlamydiae spp.,

- wykazują także działanie p/pierwotniakowe (np. spiramycyna w leczeniu toksoplazmozy),

Zastosowanie:

- jest to najszerzej stosowana grupa antybiotyków (obok antybiotyków β-laktamowych),

- antybiotyki te osiągają najwyższe stężenia w miąższu płuc, drzewie oskrzelowym, drogach moczowych,

wykazują się dobrą penetracją do tkanek (oprócz płynu mózgowo-rdzeniowego),

- stosowane są m.in. w leczeniu błonicy, krztuścca, kiły, trądziku oraz zakażeń p.pok.,

Interakcje:

- wpływają na aktywność cytochromu P450, przez co hamują metabolizm wielu leków w wątrobie,

(szczególnie silny wpływ ma erytromycyna, natomiast azitromycyna i spiramycyna nie mają wpływu),

szczególnie niebezpieczna jest interakcja z lekami p/histaminowymi (astemizol, terfenadyna),

która może prowadzić do arytmii komorowych,

- nasilają także działanie i toksyczność doustnych leków przeciwzakrzepowych (poch.warfaryny),

poch.ergotaminy, karbamazepiny, ketokonazolu oraz teofiliny,

12

1) Makrolidy I generacji:

ERYTROMYCYNA:

Działanie:

- erytromycyna jest wrażliwa na kwas solny i musi być podawana w formie tabletek powlekanych,

bardziej odporne są estry erytromycyny (np. cykliczny węglan), dzięki czemu osiągają wyższe stężenie

we krwi niż wolna forma oraz wykazują silniejsze i długotrwałe działanie,

- obecność pokarmu ogranicza jej wchłanianie (podawać 1-3h po lub przed posiłkiem - na czczo),

- łatwo przenika do tkanek, osiągając duże stężenia w płucach,

- jak wszystkie makrolidy wydala się głównie z żółcią, a nie przez nerki (choroby nerek nie ograniczają

stosowania leku),

- kumuluje się w wątrobie, hamuje aktywność cytochromu P450 (co determinuje niekorzystne interakcje),

Wskazania:

- lek z wyboru w zapaleniu płuc wywołanym przez Mycoplasma pneumoniae, Legionella spp. i chlamydie,

krztusiec, zapalenie cewki moczowej, zakażenia p.pok.,

- chętnie stosowana w zakażeniach górnych dróg oddechowych, gdy nie jest możliwe określenie

chorobotwórczego drobnoustroju (podobnie spiramycyna),

- alternatywa dla penicylin w zakażeniach dróg oddechowych wywołanych paciorkowcami

(m.in. S. pneumoniae), ze względu na oporność wielu paciorkowców wymagany jest antybiogram,

- w formie iniekcji stosowana w ciężkich zakażeniach w/w bakteriami, a także w leczeniu kiły

(u pacjentów uczulonych na penicyliny),

- preparaty do użytku zewnętrznego stosowane są w leczeniu trądziku,

- słabo działa na H.influenzae,

Działania niepożądane:

- zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunka), skórne reakcje alergiczne,

- przy dłuższym podawaniu dużych dawek - nadkażenia drożdżakami i opornymi bakteriami,

- hepatotoksyczność spowodowana cholestazą (zastojem żółci i jej gromadzeniem się w hepatocytach),

zwłaszcza przy dłuższym stosowaniu (lek należy ostrożnie stosować u chorych z uszkodzeniem wątroby),

Interakcje:

- silny induktor cytochromu P450 (opisano powyżej), ponadto stosowanie ze środkami antykoncepcyjnymi,

chlorpromazyną i tolbutamidem nasila ryzyko zastoinowej niewydolności wątroby,

SPIRAMYCYNA:

- wskazania do stosowania są podobne do erytromycyny, spiramycyna działa jeszcze słabiej na H.influenzae,

- ponadto stosowana jest w stomatologii (ostre zakażenia jamy ustnej i dziąseł),

- ze względu na działanie p/pierwotniakowe stosowana jest zapobiegawczo w toksoplazmozie wrodzonej

oraz u kobiet ciężarnych,

- szybko i niezależnie od obecności pokarmu wchłania się dobrze z p.pok.,

- spiramycyna nie indukuje cytochromu P450,

13

2) Makrolidy II generacji:

- nowsze makrolidy mają w zasadzie zbliżony zakres działania do erytromycyny, słabiej działają na

wymienione bakterie G(+), a nieco silniej na H.influenzae oraz Chlamydiae spp.

(szczególnie azitromycyna i roksytromycyna),

- zasadnicza różnica wiąże się ich farmakokinetyką - leki te działają dłużej i wykazują lepszą dostępność

biologiczną po podaniu doustnym, a wiele z nich nie hamuje cytochromu P450

(np. azitromycyna, roksitromycyna),

AZITROMYCYNA:

- makrolid zaliczany do tzw. azalidów,

- dobrze wchłania się z p.pok., jednak obecność pokarmu zmniejsza o ponad 40% jego przyswajanie

(zalecane jest podawanie 1h przed lub 2h po posiłku), jest oporna na działanie soku żołądkowego,

wydalana jest przez drogi żółciowe,

- lek działa dość silnie na H.influenzae, Chlamydiae spp., Mycoplasma pneumoniae, N.gonorrhoeae,

działa także na niektóre pierwotniaki (Toxoplasma gondii, Plasmodium spp.),

- zakażenia górnych (zap.gardła, zatok, ucha środkowego) oraz dolnych dróg oddechowych

(zap.oskrzeli, płuc), choroby przenoszone drogą płciową, zakażenia skóry i tkanek miękkich,

- stosowana też w formie kropli do oczu (w zapaleniu spojówek),

- interakcje: nie wpływa na funkcje cytochromu P450, ale producent zaleca ostrożność przy jednoczesnym

stosowaniu astemizolu i terfenadyny,

nie należy podawać jednocześnie z lekami zobojętniającymi sok żołądkowy,

ROKSITROMYCYNA:

- dobrze wchłania się z p.pok., pokarm 2-krotnie zmniejsza jej dostępność biologiczną,

- zakres działania podobny do azitromycyny i innych makrolidów,

- wskazania: paciorkowcowe zap.gardła (angina) - jako alternatywa dla β-laktamów,

zakażenia dolnych dróg oddechowych (w tym atypowe),

- może nasilać działanie astemizolu i terfenadyny, a także alkaloidów sporyszu (ryzyko arytmii),

KLARITROMYCYNA:

- makrolid nowej generacji o działaniu zbliżonym do erytromycyny, jest trwała w środowisku kwaśnym

żołądka, pokarm nie wpływa na wchłanianie leku,

- wykazuje szczególną aktywność wobec gronkowców, paciorkowców oraz Listeria spp.,

- często stosowana w zakażeniach układu oddechowego, zatok przynosowych i gardła

(również u dzieci), zak.dolnych dróg oddechowych (dobrze penetruje do tkanki płucnej i oskrzeli),

- stosowana także w eradykacji Helicobacter pylori (w leczeniu skojarzonym),

- lek indukuje enzymy mikrosomalne wątroby (cytochrom P450).

14

B) LINKOZAMIDY:

Budowa chemiczna:

- linkozamidy różnią się budową od innych antybiotyków,

są pochodnymi kwasu 1-propylohygronowego i 8-węglowego

aminocukru (połączonych wiązaniem amidowym),

- przedstawiona na rysunku linkomycyna jest naturalnym

antybiotykiem, a klindamycyna jest jej półsyntetyczną pochodną

(jest to chloro-7-deoksylinkomycyna),

- działanie bakteriostatyczne wynika właśnie z obecności

wiązania amidowego (peptydowego),

Mechanizm i zakres działania:

- mechanizm działania jest identyczny jak makrolidów, streptogramin oraz chloramfenikolu,

czego dowodem jest wzajemny antagonizm (osłabienie działania) tych antybiotyków,

- w zależności od rodzaju drobnoustroju i stężenia działają silnie bakteriobójczo lub bakteriostatycznie,

- zakres działania jest bardzo charakterystyczny, ponieważ działają one na:

* tlenowe bakterie G(+): Staphylococcus aureus i epidermis, Streptococcus pneumoniae i pyogenes,

* beztlenowe bakterie G(+): Propionibacterium spp.,

* beztlenowe G(-): Bacteroides fragilis,

a także mogą wpływać na niektóre pierwotniaki oraz bakterie atypowe (Mycoplasma, Chlamydiae),

- nie działają na tlenowe G(-) - Enterobacteriaceae, Shigella, Salmonella ,

- działają na N.gonorrhoeae, ale nie działają na N.meningitidis, H.influenzae,

Działania niepożądane:

- zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunka), rzadziej rzekomobłoniaste zap.jelit,

klindamycyna może powodować biegunkę, która występuje czasem dopiero po zakończeniu leczenia

i utrzymuje się nawet miesiącami,

- rzadko: reakcje nadwrażliwości, przemijające zaburzenia hematologiczne, zapalenie wątroby

(linkozamidy są wydalane głównie z żółcią, co sprzyja hepatotoksyczności, leki te należy stosować

ostrożnie u pacjentów z niewydolnością wątroby),

- możliwe nadkażenia drożdżakami,

Interakcje:

- mogą nasilać działanie leków zwiotczających mięśnie (tubokuraryna),

- wykazują antagonizm działania w stosunku do erytromycyny, antyb.β-laktamowych, tetracyklin

oraz chloramfenikolu (nie należy także łączyć linkomycyny i klindamycyny),

- jednoczesne stosowanie linkomycyny i erytromycyny nasila hepatotoksyczność obu leków,

- osłabiają działanie doustnych środków antykoncepcyjnych,

KLINDAMYCYNA:

- szybko i prawie całkowicie wchłania się z p.pok., pokarm nieznacznie wydłuża wchłanianie,

- wskazania: zakażenia kości i stawów, zapalenie ucha środkowego, zatok i gardła,

zakażenia zębów i jamy ustnej (b.częste wskazanie), zak.dolnych dróg oddechowych,

zakażenia w obrębie jamy brzusznej (też ginekologiczne), zakażenia skóry i tkanek miękkich,

posocznica, zapalenie wsierdzia (cięższe przypadki - dożylnie),

LINKOMYCYNA:

- umiarkowanie wchłania się z p.pok. (pokarm znacznie osłabia wchłanianie),

bardzo dobrze wchłania się po podaniu domięśniowym (iniekcje),

- wskazania: ciężkie zakażenia (głównie paciorkowcowe i gronkowcowe) kości i stawów,

skóry i tkanek miękkich oraz dróg oddechowych,

15

C) STREPTOGRAMINY:

SYNERCID:

- jedyny dostępny obecnie na polskim rynku preparat, posiadający w składzie 2 streptograminy:

dalfopristinę oraz chinupristynę,

- mechanizm działania identyczny jak makrolidów, wykazują one także duże podobieństwo w budowie,

- wykazuje działanie bakteriobójcze na szczepy bakterii oporne na inne antybiotyki

(szczególnie na Enterococcus faecium - szczepy oporne na wankomycynę,

oraz Staphylococcus aureus i Streptococcus .pneumoniae - oporne na penicyliny),

w bakteriobójczym działaniu preparatu znaczenie ma synergizm działania obu składników, a także

długotrwały efekt poantybiotykowy,

- stosowany jest wyłącznie jako lek ostatniej szansy w leczeniu zakażeń wywołanych przez oporne

bakterie G(+), w szpitalnych zapaleniu płuc, zakażeniach skóry i tkanek miękkich,

D) CHLORAMFENIKOL (Synonimy: detreomycyna, chloromycetyna):

Budowa chemiczna:

- obecność wiązania amidowego (podobnie jak linkozamidy),

- charakterystyczna jest obecność wiązania nitrowego (-C-N),

chloramfenikol jest jedynym odkrytym naturalnym

związkiem nitrowym,

Działanie:

- działa bakteriostatycznie i bakteriobójczo (mechanizm działania jak makrolidy),

- wykazuje szerokie spektrum działania, zarówno na G(+) i G(-), a także riketsje i chlamydie,

szczególnie silnie działa na Salmonella typhi i paratyphi (dur brzuszny),

nie działa na Pseudomonas aeruginosa,

- ze względu na toksyczne działanie nie jest obecnie stosowany doustnie (stosowany był w leczeniu

duru brzusznego, paradurów, zapaleniu opon mózgowych wywołanych przez H.influenzae,

zakażeniach układu oddechowego wywołanych przez Klebsiella pneumoniae),

- obecnie stosowana tylko zewnętrznie (maść do oczu jest w zakażeniach spojówek oraz rogówki,

maść na skórę w ropnych zak.skóry opornych na inne antybiotyki),

- wykorzystywana jest także jako składnik leków recepturowych (maści, roztwory do stosowania na skórę),

P/wskazania:

- choroby wątroby, ciąża i karmienie, uszkodzenia układu krwiotwórczego (są to także względne

p/wskazania do stosowania zewnętrznego),

- zespół szary (grey syndrome) - występuje po podaniu doustnym lub pozajelitowym u noworodków,

charakteryzuje się sinicą, dusznością i zapaścią (przyczyną jest niedostateczne wykształcenie enzymów

u noworodków, co powoduje niezdolność do wiązania antybiotyku z kwasem glukuronowym),

Działania niepożądane:

- poważne zaburzenia układu krwiotwórczego (uszkodzenia szpiku), mogą wystąpić nawet kilka miesięcy

po zakończeniu leczenia,

- ponadto może powodować liczne zaburzenia p.pok. (nudności, wymioty, biegunka, zapalenie jamy ustnej,

a nawet rzekomobłoniaste zapalenie jelit), nadkażenia grzybicze, odczyny alergiczne (pokrzywka),

Interakcje:

- nie stwierdzono przy stosowaniu zewnętrznym, natomiast po podaniu doustnym i pozajelitowym

wykazuje antagonizm z innymi antybiotykami (penicylinami, cefalosporynami oraz makrolidami),

- ponadto nasila działanie doustnych leków p/cukrzycowych, a także potęguje toksyczne działanie

na układ krwiotwórczy, takich leków jak fenylbutazon, indometacyna, ko-trimoksazol.

16

ANTYBIOTYKI

V. INNE

1) ANTYBIOTYKI GLIKOPEPTYDOWE:

- działają bakteriobójczo, a mechanizm ich działania polega na hamowaniu syntezy ściany komórki

bakteryjnej (hamują powstawanie peptydoglikanów, podobnie jak antyb.β-laktamowe),

WANKOMYCYNA:

- cykliczny antybiotyk glikopeptydowy, działa silnie bakteriobójczo na Staphylococcus aureus,

Staphylococcus epidermidis oraz Streptococcus pneumoniae (oporne na penicyliny), Clostridium spp.,

- działa na Enterococcus spp. (ale występują szczepy oporne), w połączeniu z aminoglikozydami

działa bakteriobójczo na enterokoki,

- nie działa na G(-) i prątki,

- wskazania: zap.wsierdzia, zap.kości, zap.płuc, posocznica, zakażenia tkanek miękkich (dożylnie),

rzekomobłoniaste zapalenie okrężnicy, gronkowcowe zapalenie jelit (doustnie),

- działania niepożądane: nefrotoksyczne, ototoksyczne, rzadko: zawroty głowy, szumy w uszach,

biegunka, wymioty, reakcje alergiczne, zaburzenia hematologiczne,

- interakcje: leki oto- i nefrotoksyczne (antybiotyki aminoglikozydowe, kwas etakrynowy, amfoterycyna B,

polimiksyna B, cisplatyna) nasilają działania niepożądane wankomycyny,

wankomycyna nasila działanie leków zwiotczających (ryzyko bloku przewodzenia),

TEIKOPLANINA:

- zakres działania i wskazania zbliżone do wankomycyny, nie wykazuje oporności krzyżowej

z innymi antybiotykami (poza nieznaczną opornością z wankomycyną wobec enterokoków),

- stosowana głównie w ciężkich zakażeniach (opornych na leczenie innymi antybiotykami),

- zazwyczaj jest dobrze tolerowany,

2) POLIMIKSYNY:

KOLISTYNA:

- antybiotyk peptydowy z grupy polimiksyn, działa bakteriobójczo na większość tlenowych pałeczek G(-)

(głównie Klebsiella pneumoniae, Salmonella, Shigella, E.coli, Enterobacter, Pseudomonas aeruginosa),

- nie działa na bakterie G(+), Neisseria, Proteus, bakterie beztlenowe,

- wskazania: ciężkie zakażenia wywołane przez w/w bakterie (także posocznica),

w postaci inhalacji: wspomagająco w leczeniu zakażeń dolnych dróg oddechowych u pacjentów

z mukowiscydozą (+antybiotyki doustne lub pozajelitowe),

- może działać nefrotoksycznie i neurotoksycznie, a w formie inhalacji powodować skurcz oskrzeli,

- stosowanie łącznie z aminoglikozydami i wankomycyną zwiększa ryzyko nefro-i neurotoksyczności,

POLIMIKSYNA B:

- działa głównie na G(-), zwłaszcza Pseudomonas aeruginosa i Enterobacteriaceae,

- krople do oczu (ATECORTIN): zapalenie spojówek, zap.ucha środkowego i wewnętrznego,

- w stomatologii (DEXADENT): leczenie chorób miazgi,

- zewnętrznie (maść): zakażenia skóry wrażliwymi szczepami bakterii (TRIBIOTIC),

BACITRACYNA:

- antybiotyk polipeptydowy, hamuje syntezę ściany komórkowej, działa głównie na bakterie G(+),

nie działa na Enterobacteriaceae i Pseudomonas aeruginosa,

- wskazania: zakażeniach skóry i błon śluzowych gronkowcami i paciorkowcami (BIVACYN, BANEOCIN),

zakażenia okulistyczne bakteriami wrażliwymi na antybiotyk (BIVACYN - krople i maść do oczu),

- jeden ze składników maści TRIBIOTIC,

17

3) POCHODNE KWASU FOSFONOWEGO:

FOSFOMYCYNA (MONURAL):

- antybiotyk o szerokim zakresie działania, hamuje syntezę ściany komórkowej bakterii,

działa bakteriobójczo na większość patogenów powodujących zakażenia dróg moczowych

(E.coli, Staphylococcus spp., Proteus spp., Klebsiella spp., Enterobacter spp.),

- stosowany w ostrych, bakteryjnych zakażeniach pęcherza moczowego, bakteriomoczu (też u ciężarnych),

w profilaktyce zakażeń dróg moczowych przed zabiegami,

- lek zazwyczaj dobrze tolerowany, nie wykazuje oporności krzyżowej z innymi antybiotykami,

4) OKSAZOLIDYNONY:

LINEZOLID (ZYVOXID):

- jest to lek nowej generacji, hamuje syntezę białek bakteryjnych, działa głównie na tlenowe bakterie G(+),

jak np. Staphylococcus aureus (w tym szczepy oporne na penicyliny), Streptococcus pneumoniae,

- nie działa na G(-) pałeczki (Enterobacteriaceae, Ps.aeruginosa, Neisseria spp.)

- stosowany jest w szpitalnym zapaleniu płuc, powikłanych zakażeniach tkanek miękkich i skóry,

5) INNE:

MUPIROCYNA (BACTROBAN, MUPIROX):

- szerokozakresowy antybiotyk o działaniu miejscowym (szybko metabolizowany w organizmie),

hamuje syntezę białek bakteryjnych, wykazuje zwiększoną aktywność w kwaśnym pH skóry,

- działa głównie na Staphylococcus spp. (w tym gronkowca złocistego), Clostridium, H.influenzae,

Neisseria spp., Klebsiella spp., E.coli,

- nie działa na enterokoki oraz Pseudomonas aeruginosa,

- nie działa na fizjologiczną florę skóry, nie wykazuje oporności z innymi antybiotykami,

- stosowana wyłącznie miejscowo: w czyraczności, liszajcu, oparzeniach, w leczeniu nosicielstwa

gronkowca złocistego u personelu medycznego (maść do nosa),

- jest zwykle dobrze tolerowana (niekiedy wywołuje ból, wysypkę, zaczerwienienie i suchość skóry),

KWAS FUSYDOWY (FUCIDIN):

- antybiotyk o budowie steroidowej, hamuje syntezę białek bakteryjnych, działa na większość bakterii

powodujących zakażenia skóry (Staphyl. aureus, Streptococcus pyogenes, Propionibacterium acnes),

- obecnie stosowany tylko zewnętrznie w zakażeniach w/w bakteriami (krem - w trądziku),

FUSAFUNGINA (BIOPAROX):

- miejscowo działający antybiotyk i lek przeciwzapalny, działa bakteriostatycznie na niektóre bakterie

G(+): głównie gronkowce i paciorkowce, G(-): Moraxella catarrhalis

oraz atypowe (Legionella pneumophila, Mycoplasma pneumoniae), a także drożdżaki (Candida albicans),

- hamuje także adhezję Haemophilus influenzae do komórek nabłonka dróg oddechowych,

- stosowana jest w miejscowym leczeniu zakażeń błony śluzowej jamy ustnej, gardła oraz górnych i dolnych

dróg oddechowych,

- lek jest dobrze tolerowany, sporadycznie może powodować odczyny alergiczne, podrażnienie błony

śluzowej nosa, przemijająca suchość błon śluzowych, nudności, bóle brzucha,

- przeciwwskazaniem jest tylko nadwrażliwość na składnik oraz wiek poniżej 2 roku życia.

18

---